Pistolet TT wz.33 (Tulski Tokariew) potocznie tetetka, oficjalnie 7,62 мм пистолет самозарядный обр. 1933 года)
Historia i Rysunki modelarskie
Opracowali *: Bandi Boris Walther38 * Autorzy, którzy przyczynili się do powstania niniejszego opracowania są podani w kolejności alfabetycznej Redaktor Walther38
Krótka historia pistoletu 1 14 czerwca 1871 r., w małej kozackiej osadzie leżącej nad rzeką Jegorłyk w obwodzie rostowskim, przyszedł na świat Fiodor Wasiliewicz Tokariew – człowiek, który całe swoje 97-letnie życie poświęcił konstruowaniu broni, a co więcej – który zdziałał w tej dziedzinie nie mało. Z jego karabinami w ręku żołnierze Armii Czerwonej walczyli podczas II Wojny Światowej, jednak niewątpliwie światową wręcz sławę przyniósł mu pistolet TT. Droga F. W. Tokariewa do konstruowania broni zaczęła się bardzo wcześnie – już w 1885 roku, po ukończeniu sześcioletniej szkoły powszechnej, jako czternastoletni chłopiec wstąpił do wojskowej rzemieślniczej szkoły ślusarskiej, gdzie najpierw pobierał nauki jako uczeń kowala, a następnie jako pomocnik rusznikarza. Tam też po raz pierwszy zetknął się z konstruktorami broni – pierwszym jego nauczycielem był tulski konstruktor karabinka kozackiego, A. J. Czernolichow. Kontynuując swoje specjalistyczne wykształcenie, Tokariew ukończył w 1891 roku Wydział Broni w Nowoczerkaskiej Szkole Wojskowej, a w 1900 roku podchorążówkę – Junkierską Szkołę Kozacką, by później służyć w kozackim pułku na stanowisku naczelnika uzbrojenia. W 1907 roku przychodzi pierwszy sukces: będąc studentem Oficerskiej Szkoły Strzeleckiej w Oranienbaumie Tokariew konstruuje na bazie znanego 7,62 mm karabinu Mosina wz. 1891 nowy karabin automatyczny. Udoskonalanie tej broni kontynuował jeszcze przez lata w zakładach zbrojeniowych w Siestroriecku, gdzie pracował od 1908 do 1914 roku. Podczas I Wojny Światowej, już jako oficer czynnej służby w armii, konstruktor ma możliwość poznania w praktyce zalet i wad broni automatycznej. W 1919 roku Tokariew tworzy swój kolejny karabin automatyczny, w 1921 znów wraca do poprawek i przeróbek swego „pierworodnego” karabinu, a w 1925 roku na uzbrojenie Armii Czerwonej zostaje przyjęty ręczny karabin maszynowy Maxima – Tokariewa, czyli przeróbka ckm-u Maxim wz. 1910. Po dwóch kolejnych latach Tokariew konstruuje pierwszy rosyjski pistolet maszynowy do naboju rewolwerowego. Broń ta podczas pierwszych prób porównawczych z niemieckim pistoletem maszynowym konstrukcji Heinricha Vollmera okazała się podobno lepszą i została skierowana do szerokich prób wojskowych. Kontynuacją myśli twórczej konstruktora stało się stworzenie w 1925 roku pierwszego pistoletu samopowtarzalnego z przedłużoną lufą – pistoletu do naboju 7,63 mm Mauser obliczonego na prowadzenie ognia na duże odległości. Praca ta – choć ostatecznie ów pistolet nie został przyjęty do uzbrojenia – poważnie przybliżyła konstruktora do jego głównego dzieła, pistoletu TT. W 1938 roku powstaje 7,62 mm karabin samopowtarzalny SWT-38 (Samozariadnaja Wintowka Tokariewa), a dwa lata później – dwa kolejne karabiny: 7,62 mm karabin samopowtarzalny SWT-40 (zmodernizowana wersja SWT-38) i 7,62 mm karabin automatyczny AWT-40 (Awtomaticzieskaja Wintowka Tokariewa). W tymże 1940 roku F. W. Tokariew otrzymuje stopień naukowy doktora nauk technicznych. W 1940 roku Tokariew wstępuje do Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii – WKP(b), przemianowanej później na KPZR, a od 1941 do 1950 roku zasiada jako poseł w Radzie Najwyższej Związku Radzieckiego. W latach 1921 – 1941 konstruktor mieszka i pracuje w Tule, później przeprowadza się do Moskwy. Tam też, nieomalże w przeddzień swoich 97 urodzin, umiera w dn. 7 czerwca 1968 roku. Tokariewa pochowano na cmentarzu komunalnym w Tule, a w ścianę domu nr 67 przy al. Lenina, w którym w latach 1939 – 1941 mieszkał, wmurowano poświęconą mu pamiątkową tablicę. Jego działalność przy 1
Wg. Wikipedia PL - http://pl.wikipedia.org/wiki/Pistolet_TT
opracowywaniu nowych wzorów strzeleckiej broni palnej została wysoko oceniona przez ZwiązekRadziecki – przyznano mu tytuł Bohatera Pracy Socjalistycznej, został laureatem nagrody państwowej, był nagrodzony Orderem Bohatera Związku Radzieckiego, czterema Orderami Lenina i wieloma innymi orderami i medalami. W 1925 roku Fiodor Tokariew skonstruował swój pierwszy pistolet samopowtarzalny. Działał on na zasadzie odrzutu zamka swobodnego. W czasie prób okazało się że jest to broń celna, ale posiada zbyt dużą masę i wymiary. W 1927 roku Tokariewa włączono do składu biura projektowo-konstrukcyjnego przy Tulskich Zakładach Zbrojeniowych (w 1936 roku biuro to otrzymało oficjalną nazwę CpKB-14). W 1927 roku rozpoczęto w tym biurze prace nad nowym pistoletem samopowtarzalnym, następcą rewolwerów Nagant. Pierwszy prototyp pistoletu skonstruowanego przez grupę konstruktorów kierowaną przez Tokariewa był gotowy w 1930 roku. Posiadał on sprężynę powrotną owiniętą naokoło lufy, ale następny prototyp z tego samego roku miał już sprężynę powrotną umieszczoną pod lufą. Konstrukcja pistoletu Tokariewa była wyraźnie wzorowana na konstrukcjach Johna Mosesa Browninga (kształt zewnętrzny na M1903, sposób ryglowania na M1911). Oryginalnym rozwiązaniem Tokariewa był mechanizm uderzeniowo-spustowy wykonany w postaci oddzielnego zespołu, ze sprężyną umieszczoną wewnątrz kurka. W tym samym roku odbyły się próby wojskowe w czasie których pistolet Tokariewa był porównywany z pistoletami skonstruowanymi przez Siergieja Korowina i S.A. Priłuckiego, a także pistoletami zagranicznymi. W wyniku prób postanowiono do uzbrojenia przyjąć pistolet Tokariewa, zalecono także dokonanie drobnych zmian konstrukcyjnych. W grudniu 1930 roku (lub styczniu 1931 roku) odbyła się druga tura prób. W ich wyniku ponownie zalecono przyjęcie pistoletu Tokariewa do uzbrojenia. W lutym 1931 roku Rewolucyjna Rada Wojenna Związku Radzieckiego postanowiła zamówić pierwsze 1000 sztuk pistoletu Tokariewa przeznaczonych do prób w jednostkach wojskowych. Jednocześnie pistolet Tokariewa otrzymał oficjalną nazwę 7,62 мм пистолет самозарядный обр. 1930 года (ros. 7,62 mm pistolet samopowtarzalny wz. 1930 r.), jednak najbardziej znany był jako Тульский Токарев (ТТ). W następnych latach pistolet TT był produkowany w zakładach w Tule równolegle z rewolwerem Naganta. W 1933 roku powstała wersja ze zmodernizowanym urządzeniem uderzeniowo-spustowym. Modernizacja miała na celu usprawnienie procesu wytwarzania. Pistolety ze zmodernizowanym urządzeniem spustowym zostały przyjęte do uzbrojenia jako обр. 33 г. (TT-33), a jego produkcję rozpoczęto w 1936 roku. Początkowo TT nie cieszył się wśród żołnierzy Armii Czerwonej dobrą opinią. Oprócz wad istniejących (np. nie najlepszej celności) zarzucano mu także wady wymyślone. W rezultacie w 1938 roku ogłoszono konkurs na nowy pistolet samopowtarzalny kalibru 7,62 mm. W jego wyniku postanowiono zastąpić pistolet TT pistoletem skonstruowanym przez P. W. Wojewodina.
Atak niemiecki w 1941 roku uniemożliwił rozpoczęcie produkcji pistoletu Wojewodina, a TT w trakcie II wojny światowej na tyle ugruntował swoją pozycję, że plany jego wycofania z uzbrojenia zarzucono. W czasie II wojny światowej zakłady produkujące pistolety TT zostały ewakuowane z Tuły do Iżewska. Pozostali w Tule pracownicy zakładów zbrojeniowych korzystając ze starych, ale
wyremontowanych obrabiarek prowadzili remonty dostarczanych z frontu pistoletów, a także montowali nowe egzemplarze z pozostawionych w magazynach części. W listopadzie i grudniu 1941 roku udało się im odesłać ponownie na front ponad 500 sztuk pistoletu TT. Po odparciu wojsk niemieckich spod Moskwy zakłady w Tule odbudowano i wznowiono w nich produkcję. Poza Tułą i Iżewskiem produkcję pistoletu TT uruchomiono także w Kowrowie. Do 1942 wyprodukowano w ZSRR aż 735 tysięcy pistoletów TT. Po wojnie produkcję pistoletu TT kontynuowano. Egzemplarze powojenne posiadają inny wzór nacięć ułatwiających odciąganie zamka (nacięcia są drobniejsze). Na początku lat 50. XX wieku do uzbrojenia Armii Radzieckiej wprowadzono następcę pistoletu TT – skonstruowany przez Nikołaja Makarowa pistolet PM, jednak produkcję "tetetki" zakończono w ZSRR dopiero w 1967 roku. Po II wojnie światowej licencja na produkcję pistoletu TT została przekazana większości krajów znajdujących się w strefie wpływów ZSRR. Szacuje się że powstało łącznie blisko 3 mln tych pistoletów. Obecnie w ChRL produkowane są (głównie na eksport) zmodyfikowane wersje pistoletu TT – pistolety M 54, M 213, M 201C, NP 10, NP 11, NP 15, NP 17. TT był także do końca lat pięćdziesiątych produkowany również w Polsce przez Zakłady Metalowe Łucznik w Radomiu. W Wojsku Polskim nosił oznaczenie 7,62 mm pistolet wojskowy wz. 33 (pw wz. 33). Został zastąpiony pistoletem P-64, zbliżonym konstrukcyjnie do Walthera PPK. Zaletą pistoletu TT jako broni wojskowej była duża przebijalność jego silnej amunicji (z danych autorów opracowania wynika, że pocisk był w stanie przebić gicz wołową na wylot z dystansu 50 m oraz skutecznie lekką kamizelkę z kewlaru), wadą m.in. brak nastawnego bezpiecznika – jedynym zabezpieczeniem tej broni jest naciągnięcie kurka na ząb zabezpieczający, co unieruchamiało spust. Duża część wyprodukowanych pistoletów TT była też z powodu niskiej jakości materiałów i pospiesznej obróbki części bardzo niecelna.
Historia pistoletu c.d. 2 Pistolet działa na zasadzie krótkiego odrzutu lufy, ryglowaną przez przekoszenie w tylnej części lufy w płaszczyźnie pionowej. Na górnej powierzchni lufy, w jej środkowej części znajdują się dwa pierścieniowe występy ryglowe, współpracujące z oporami ryglowymi zamka , z dołu zaś - występ zamocowany obrotowo łącznikiem. Koniec łącznika jest połączony ze szkieletem pistoletu za pomocą osi zatrzasku zamkowego. Łącznik powoduje przekoszenie lufy niezbędne do odryglowania broni. Część wylotowa lufy opiera się o łożysko lufy, stanowiące również oparcie dla sprężyny powrotnej. Pistolet ma mechanizm spustowy pojedynczego działania ( bez samonapinania) z przerywaczem oraz mechanizm uderzeniowy typu kurkowego, z kurkiem odkrytym, którego walcowo - śrubową sprężynę uderzeniową umieszczono w gnieździe kurka. Zabezpieczenie broni przed strzałem przedwczesnym zapewnia przerywacz, rozłączający szynę spustową od zaczepu kurka, gdy zamek nie znajduje się w przednim skrajnym położeniu. Natomiast zabezpieczenie przed strzałem przypadkowym jest realizowane za pomocą tzw. zęba bezpieczeństwa kurka.
W celu zabezpieczenia nabitej broni należy zwolnić kurek ( naciskając język spustowy i przytrzymując kurek palcem), który oprze się zębem bezpieczeństwa o zaczep kurka. W tym położeniu niemożliwe jest zarówno całkowite zwolnienie kurka przez naciśnięcie języka spustowego, jak również odciągnięcie zamka do tyłu . W celu odbezpieczenia broni należy ręcznie napiąć kurek. Kurek , zaczep kurka i przerywacz są zmontowane w odłączalnej od szkieletu obsadzie. Lewy występ obsady pełni funkcję wyrzutnika. Wyciąg ze sprężyną znajduje się w zamku. Pistolet jest zasilany z 8 nabojowego, jednorzędowego magazynka. Posiada stałe przyrządy celownicze (muszka i szczerbinka) przystosowane do strzelania na odległość do 25m
2
http://www.militarium.net/viewart.php?aid=41
Pistolet był produkowany w różnych odmianach również w innych krajach (po wojnie) należących do strefy wpływów ZSRR lub sojuszniczych: Dane taktyczno-techniczne pistoletu TT wz. 33: • • • • • • •
kaliber: 7,62 mm masa: 0,825 kg (bez amunicji) długość lufy: 116mm długość ogółem: 195mm szybkostrzelność teoretyczna: 15-23 strz./min pojemność magazynka: 8 naboi Amunicja 7,62mm x 25 wz. 30
Jej pierwowzorem była niemiecka amunicja 7,63mm x 25 wz. 1896 do pistoletu Mauser. Okazał się wystarczający do potrzeb Armii Czerwonej, że został wprowadzony do użytku jako nabój do nowego pistoletu TT. Różnice między oboma typami amunicji są tak małe, że można stosować je wymiennie. Łuska z szyjką i kryzą zwykłą. Typy naboi: pocisk zwykły P, przeciwpancerno-zapalający P-41 i smugowy P-T. Nabój charakteryzuje się dużą energią początkową i dużą zdolnością do penetracji osłon balistycznych. Wynosi ona 485 J dla pistoletu TT i 687 J dla pistoletu maszynowego PPSz. Dane taktyczno-techniczne amunicji 7,62mm x 25 wz. 30: • • • • • • • • •
masa standardowego naboju: 10,8 g masa pocisku: 5,5 g masa ładunku miotającego: 0,52 g masa łuski: 4,78 g długość naboju: 35 mm długość łuski: 24,8 mm długość pocisku: 14mm donośność maksymalna: ok. 1800 m zasięg skuteczny przeciwko sile żywej: do 800m
Prędkość początkowa pocisku: •
420 m/s z lufy 116mm - pistolet TT wz. 33
Tokagypt z inną wersją bezpiecznika
Zastawa
Późniejsza Zastawa
TT z FB Radom
TT z FB Radom z dodatkowym bezpiecznikiem i zmienionymi okładkami chwytu
W Polsce „Tetetka” także doczekała się sportowej wersji kalibru .22 LR. Była to tania i prosta broń treningowa, która przez wiele lat znajdowała się na wyposażeniu wojska. Ciekawym rozwiązaniem było zastosowanie w tej wersji aluminiowych wkładek – tulejek, w których umieszczało się naboje bocznego zapłonu 5,6 mm – zewnętrzne wymiary tulejki odpowiadały z grubsza wymiarom naboju 7,62 mm TT, wewnętrzne – wymiarom naboju .22 LR. Rozwiązanie to umożliwiało stosowanie standardowych magazynków z pistoletu TT. Lufa kalibru 5,6 mm, z komorą nabojową mieszczącą wkładkę wielkości 7,62 mm naboju Tokariewa, pozbawiona była rygli pierścieniowych i ruchomego łącznika. Zewnętrznie pistolet treningowy różnił się od bojowego pistoletu TT nieco większym oknem wyrzutowym łusek (a w zasadzie wkładek z łuską w środku) i napisem „SPORTOWY”, umieszczonym na lewej stronie zamka. Okno wyrzutowe łusek powiększono ze względu na niewielką energię naboju 0.22 LR; z tego samego powodu w broni zastosowano słabszą sprężynę powrotną.
Z doświadczeń autorów wynika jednak, że ponowne ładowanie tych reduktorów było utrudnione z powodu klinowania się w nich łusek LR
Kolejną ciekawostką są mało znane, pojedyncze prototypy pistoletu Tokariewa z tłumikiem. Podejmowane próby skonstruowania i zastosowania w „Tetetce” tłumika nie znalazły szerszego zastosowania, ponieważ konstrukcja pistoletu i używany nabój w żadnym wypadku nie są do tego przeznaczone.
Hełm typu 67 i efekty strzału z TT-33
W 1989r pracownicy Biura Uruchomień Sprzętu Specjalnego (BUSS) rozpoczęli prace nad pistoletem gazowym wywodzącym się z TT. Pistolet mający długość zmniejszoną do 165 mm (skrócony został zamek, lufa i sprężyna powrotna z żerdzią) i masę obniżoną do 770g (z pustym magazynkiem) strzelał 8 mm×20 PA nabojem gazowym. Broń nazywała się 90 GS, działałą na zasadzie odrzutu zamka swobodnego a do sprzedaży trafiła w drugiej połowie 1990 roku. Pod koniec tegoż roku do produkcji wszedł również pistolet do mocniejszego, niemieckiego naboju 9 mm×22.
GS 90 II
Pistolety oferowane były w kilku wersjach wykończenia z wieloma różnymi rodzajami okładek chwytu. GS-90 nie były produkowane od podstaw, ale wytwarzane na podstawie pistoletów TT. Niezależnie od pistoletów z BUSS w 1991 roku pojawiła się pod nazwą KRUK druga adaptacja „Tetetki” dostosowana do amunicji gazowej i akustycznej, opracowana do silniejszego naboju 9
mm×26. W tym przypadku „Tokariewa” skrócono nieco mniej, niż przy konstruowaniu modelu 90 GS – pistolet KRUK był dłuższy o 10 mm i różnił się od 90 GS szczegółami konstrukcyjnymi niektórych części i zespołów.3,4
3 4
Wojciech Weiler - TETETKOWE CIEKAWOSTKI - http://www.vis.zamosc.pl/stronavis/vis/tt/tt.html#ciekawe Siwy Dym - http://www.jedendojednego.fora.pl/plany-zdjecia-rysunki,3/tt-ka,1466-90.html
Historia związku pistoletu Tokariewa z Polakami rozpoczyna się wraz z utworzeniem Ludowego Wojska Polskiego. Broń ta stanowiła etatowe uzbrojenie osobiste oficerów i podoficerów polskich sił zbrojnych na wschodzie. Również partyzanci z ramienia GL/AL byli zaopatrywani w tę broń. Pistolet w Wojsku Polskim nosił nazwę „7,62 mm pistolet wojskowy wz. 33” (pw wz. 33). Polacy otrzymali licencję na produkcję „tetetek” w 1948 roku i kontynuowali jej wyrób po koniec lat 50. w radomskich Zakładach Metalowych „Łucznik”. Znaczna ilość egzemplarzy kierowana była na eksport dla wojsk Czechosłowacji i NRD. W późniejszych latach znaczny odsetek został przekształcony w pistolety gazowe o nazwie „90 GS”. Polskie „tetetki” odznaczają się: wybitym oznaczeniem zakładów „Łucznik” („11” w owalu). Do końca 1949 roku pistolety posiadały w lewej okładce chwytu litery „FB” w wpisane w trójkąt, zaś na prawej litery „PW” (oznaczało to kolejno: Fabryka Broni oraz Pistolet Wojskowy). Wraz z nadejściem nowej dekady zaprzestano stosowania tych oznaczeń. 5
Zainteresowanym bardziej dogłębnymi studiami dot. tej broni polecamy studiowanie materiałów dostępnych w Internecie. Sugerujemy używanie wielości słów kluczowych.
5
http://www.konflikty.pl/a,774,Wojska_ladowe,Historia_pistoletu_Tokariew_TT.html
Rysunki modelarskie TT-33
Disclaimer Przedstawione w tym opracowaniu rysunki nie są planami konstrukcyjnymi a mają służyć jedynie do celów modelarskich w celu wykonywania nie strzelających replik i nie pretendują do bycia dokładnymi w 100%. Presented in this monograph drawings are NOT real machinist’s drawings nor blueprints and were designed for modelers making own NON-FIRING replicas and they do not claim to be accurate in 100%. • • • •
Rysunki zostały opracowane na podstawie pomiarów RÓŻNYCH modeli tego pistoletu zwanego TT-33, które różniły się od siebie w niektórych wymiarach, wyglądzie oraz kalibrem. Drawings were based on dimensions measurements taken from VARIOUS models of pistol named TT33, that differed each to other to some extent, look and calliber Nie możemy więc udostępnić rysunków dotyczących konkretnego modelu. Therefore we are not able to submitt drawings of any particular model
TT-33 Tył suwadła oraz przednia obsada lufy (model wojenny) ©
Walther38 & Boris
15
TT-33 czółko zamka ©
TT-33 obudowa mechanizmu kurkowego
Walther38
16
Późna wersja z dodatkowym bezpiecznikiemi w chwycie
17
TT-33 lufa ©
Boris & Walther38
18
TT-33 suwadło z zamkiem i układ suwadło, lufa, sprężyna powrotna ©
Walther38 19
©
Boris & Walther38 & Bandi 20
TT-33 suwadło z przednim łożyskiem lufy (wersja nowsza) ©
Boris & Walther38 & Bandi 21
TT-33 szkielet/chwyt ©
Walther38
22
TT-33 szkielet/chwyt TT-33 szkielet/chwyt ©
Boris & Walther38 23
TT-33 szkielet/chwyt ©
Boris & Walther38
24
TT-33 osada przednia lufy ©
Wycięcie w suwadle na osadę
Walther38
25
TT-33 okładki chwytu ©
Walther38
Logo na okładkach wojennych 26
TT-33 okładki drewniane
27
Wycięcie na zatrzask (czepik) zamka (suwadła) i wygięcie donośnika nabojów
TT-33 magazynek ©
Walther38
28
TT-33 zatrzask magazynka ©
Boris & Walther38
29
TT-33 spust, w wersji 30 spust bardziej przypomina spust M1911 ©
Boris & Walther38 30
TT-33 lokalizacja lufy i zespołu kurkowego ©
Walther38
31
32
33
http://weapon.at.ua/photo/8-0-2350-3
34
Galeria TT wz. 30-33 i niektórych pochodnych (zdjęcia zaczerpnięte z internetu oraz własne)
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
Wg. http://talks.guns.ru/forummessage/85/185943.html
66
67
68
