TEMA TEMA 1: LA MÚ MÚSI SICA CA COMO COMO LENG LENGUA UAJE JE Y COMO COMO MEDI MEDIO O DE EXPR EXPRES ESIÓ IÓN. N. VALOR FORMA MAT TIVO DE LA MÚSICA. CA. PERCEPCIÓN Y EXPRESIÓN. IMPORTANCIA DE LA EDUCACIÓN MUSICAL EN LA EDUCACIÓN PRIMARIA. EL CURRÍ URRÍCU CUL LO DE EDUC EDUCA ACIÓN CIÓN MUSIC USICA AL EN LA CONCRE NCREC CIÓ IÓN N DE UNIDADES DIDÁCTICAS GLOBALIZA GLOB ALIZADAS. DAS. ESQUEMA: 0. INTRODUCCIÓN. 1. LA MÚSICA COMO LENGUAJE Y COMO MEDIO DE EXPRESIÓN. 1.1 Concepto de en!"#$e % t&po'. 1.( L# )*'&c# co)o en!"#$e. 1.+ Ee)ento' con't&t"t&,o' de en!"#$e )"'&c# 1.- L# )*'&c# co)o )ed&o de ep/e'&n (. ALOR 2ORMATIO DE LA MÚSICA. (.1.3 Antecedente' Antecedente' % '&t"#c&n #ct"#. +. PERCEPCIÓN Y EXPRESIÓN. +.1. L# Pe/cepc&n )"'&c# % '"' )ed&o'. +.(. L# ep/e'&n )"'&c# % '"' )ed&o'. -. IMPORTANCIA DE LA EDUCACIÓN MUSICAL EN LA EDUCACIÓN PRIMARIA. -.1 C#/#cte/4't&c#' 56'&c#' de # Ed"c#c&n P/&)#/ -.( L# Ed"c#c&n M"'&c# en Ed"c#c&n P/&)#/ -.+ In7"enc de # Ed"c#c&n M"'&c# en e de'#//oo de # pe/'on#. 8. EL CURR CURR9C 9CUL ULO O DE EDUC EDUCAC ACIÓ IÓN N MUSI MUSICA CAL L EN LA CO CONC NCRE RECI CIÓN ÓN DE UNIDADES DID:CTICAS GLO;ALI
. ;I;LIOGRA29A DESARROLLO DEL TEMA
. INTRODUCCIÓN. LA MÚSICA COMO LENGUAJE Y COMO MEDIO DE EXPRESIÓN. VALOR FORMATIVO DE LA MÚSICA. PERCEPCIÓN Y EXPRESIÓN. IMPORTANCIA DE LA EDUCACIÓN MUSICAL EN LA EDUCACIÓN PRIMARIA. EL CURRÍCULO DE EDUCA EDUCACIÓ CIÓN N MUSICA MUSICAL L EN LA CONCRE CONCRECIÓ CIÓN N DE UNIDA UNIDADES DES DIDÁCTI DIDÁCTICAS CAS GLOBALIZADAS. Co)en?#/e)o' n"e't/o te)# de'c/&5&endo c)o pode)o' @#5#/ de "e # )*' )*'&c# &c# e' "n en! en!"# "#$e $e % "n )ed& )ed&o o de ep/ ep/e' e'& &n n p#/# p#/# #' #' pe/' pe/'on on#' #' p#/# p#/# # cont&n"#c&n #n#&?#/ c"# e' e ,#o/ 7o/)#t&,o de # )&')#B de'de "n #n6&'&' @&'t/&co @#'t# e!#/ # n"e't/o' d4#'. Se!"&d#)ente ,e/e)o' co)o # pe/cepc&n de /ep/e'ent#c&one' )"'&c#e' % # ep/e'&n de 'ent&)&ento' e &de#' # t/#,' de # )*'&c#B 'on c#p#c&d#de' "e e' nece'#/&o de'#//o#/ en o' #")no' de Ed"c#c&n P/&)#/. 2&n#&?#/e)o' e te)# con e #n6&'&' de # ed"c#c&n )"'&c# en # Ed"c Ed"c#c #c& &n n P/&) P/&)#/ #/ % co)o co)o e' nece nece'# '#/& /&o o "e "e 't# 't# e't e't /eco /eco!& !&d# d# # t/#, t/#,' ' de Un&d#de' D&d6ct&c#' !o5#&?#d#'. 1
En c"#nto # # e!&'#c&nB # Le% O/!6n&c# (01+B de F de d&c&e)5/eB p#/# # Me$o/# de # C#&d#d Ed"c#t&,# LOMCEH @# )od&7&c#do # # LOEB Le% O/!6n&c# ((00=B de + de )#%o de Ed"c#c&nB pe/o no # @# de/o!#doB po/ o "e e't# *t&)# '&!"e en ,&!o/ p#/# todo' #"eo' #'pecto' no #7ect#do' po/ # LOMCE. L# Ed"c#c&n A/t4't&c# % po/ t#nto # Ed"c#c&n )"'&c# en # LOMCE e't6 &nc"&d# ent/e #' 6/e#' e'pec47&c#' % po/ t#ntoB e' o5&!#to/ % 'e de5e c"/'#/ en c#d# "no de o' c"/'o'. En o /e7e/ente # o' c"//4c"o'B #ct"#)ente e't6 ,&!ente p#/# o' c"/'o' 1B + % -B e DECRETO F(01-B de 1 de #!o'toB po/ e "e 'e e't#5ece # o/den#c&n % e c"//4c"o de # Ed"c#c&n P/&)#/ en # Co)"n&d#d A"tno)# C#n#/B % e DECRETO 1(=(00>B de (- de )#%oB po/ e "e 'e e't#5ece # o/den#c&n % e c"//4c"o de # Ed"c#c&n P/&)#/ en # Co)"n&d#d A"tno)# C#n#/ p#/# o' c"/'o' (B - % =.
1. LA MÚSICA COMO LENGUAJE Y COMO MEDIO DE EXPRESIÓN. 1.1! CONCEPTO DE LENGUAJE Y TIPOS. E&'te "n# !/#n ,#/&ed#d de en!"#$e'B en eo' # )&'&n no e' ot/# "e # ep/e'&n % co)"n&c#c&n de &de#'. En todo p/oce'o de co)"n&c#c&n e&'te "n e)&'o/ "e #n?# e )en'#$e % "n /ecepto/ "e o c#pt#. E'e )en'#$e 'e t/#n')&te )ednte "n 'opo/te "e )"c@#' ,ece' 'e cod&7&c#. E p/oce'o de # co)"n&c#c&n "ed# co)pet#do c"#ndo e /ecepto/ @# c#pt#do # &de# "e e e)&'o/ @# ep/e'#do. En ed"c#c&n 'e "'#n 56'&c#)ente t/e' t&po' de en!"#$e •
•
•
L. NUMKRICO O MATEM:TICO pe/)&te de'#//o#/ #' c#p#c&d#de' de #5't/#cc&nB de #n6&'&' % '4nte'&' de con$"nto' % ee)ento'... Ut&&?# co)o )ed&o o' n*)e/o' % o' '&!no' % t/#t# de /e7e$#/ #' /e#c&one' ent/e c#nt&d#de'B 7o/)#'... L. ER;AL Intent# de'#//o#/ tod#' #"e#' c#p#c&d#de' "e pe/)&ten )e$o/#/ o' p/oce'o' de co)"n&c#c&nB de ep/e'&n % co)p/en'&n de &de#'. Ut&&?# co)o 'opo/te # p##5/#B @#5#d# o e'c/&t#B % e' "t&&?#do p#/# ep/e'#/ op&n&one'B !"'to'... L. ARTISTICO Conc/et#)ente # )*'&c# #de)6' de de'#//o#/ #'pecto' e'pec47&c#)ente )"'&c#e' t#)5&n 7#,o/ece # co)"n&c#c&nB # ep/e'&nB e o/den#)&ento !&coB # #5't/#cc&nB n")e/o'#' c#p#c&d#de' 74'&c#' coo/d&n#c&n 'en'o)oto/#B con$"nc&n !/"p#H % 7#,o/ece o' p/oce'o' de 'oc&?#c&nB &nte!/#c&nB etc. E en!"#$e #/t4't&coB con 'opo/te' d&,e/'o'B t/#t# de ep/e'#/ pen'#)&ento' % @ec@o' con 7&n#&d#de' e'tt&c#'.
1. ". LA MUSICA COMO LENGUAJE En M*'&c#B e en!"#$e )"'&c# e' '"5$et&,oB po/ o c"# p"ede @#5e/ d&'t&nt#' &nte/p/et#c&one'. P#/# "e 'e p"ed# ep/e'#/ "n# o5$et&,&d#d 'e #dopt#n "no' 2
'&!no' con,enc&on#e' #"n"e en c"#nto # # ep/e'&n de # /e#&d#d p"ede tene/ d&'t&nto' en7o"e' 'e!*n "&en &nte/p/ete. En # )*'&c# e 'on&do e' "n )#te/ 56'&co o5$eto 'ono/o. O#$%&' ()*+,- 'e/6 todo o5$eto 'ono/o &nte!/#do en "n# con't/"cc&n 'ono/# "e/&d# po/ e @o)5/eB &nc"'o c"#ndo e't# ,o"nt#d "ede /ed"c&d# # 'oo #cto de # #"d&c&n. Po/ )"% ce/c#n# "e #p#/e?c# de en!"#$e @#5#doB # )*'&c# e' '&e)p/e "n #/te. E !/#n don de -/&% ()*+,- e' pode/ co)p/ende/ % @#ce/'e co)p/ende/ '&n nece'&d#d de p##5/#'. E co)po'&to/ no' de$# "n# 'e/&e de '&!no' o de not#c&one' )"'&c#e' "e en '4 )&')#' no 'on #/t4't&c#'. P#/# "e 'e con,&e/t#n en 5ee?# #/t4't&c# % p"ed#n e!#/ # o%ente en 7o/)# de )en'#$e e' nece'#/&o "n +0&%/(%+-/+' ent/e e c/e#do/ % e o%ente "e 'ep# de'c&7/#/ o' '&!no' "e #"e e de$ % d#/e' ,&d#. En # )*'&c#B e con$"nto de '&!no' )#te/e' de p#pe no 'on )6' "e "n )ed&o )#te/ &)pe/7ecto "e de5e 'e/ de'c&7/#do po/ ot/o #/t&'t# "e o con,e/t&/6 en 5ee?# @# de 'e/ "n #/t&'t#B no "n #/te'#no o )ec6n&coB %# "e o' '&!no' 'on &)pe/7ecto'H. A co)po'&to/ e e' &)po'&5e dete/)&n#/ e#ct#)ente c#d# not#B '"' )#t&ce'B o' #cento'B # d&n6)&c# o e !/#do de /#p&de?B 7/#'eoB etc... No pode)o' '#5e/ con ce/te?# '& e &nt/p/ete de @o% t/#d"ce 7&e)ente e pen'#)&ento de co)po'&to/ )ed&e,#B po/ e$e)po. E (%0*-$% ()*+,- &)p/e'&on# e /!#no #"d&t&,o de o%enteB de donde p#'# # ce/e5/o. L# 'en'#c&nB e' e #cto de e'c"c@#/ o de co)p/ende/. E "e e'c"c@# no de5e &)&t#/'e # #cto p#'&,o de /ec&5&/ "n )en'#$eB 'te @# de p/od"c&/ en e o%ente 5&en d&'p"e'to "n &)p#cto o /e#cc&n #n4)&c#B 7/"to de "n# co)p/en'&nB # c"# no' e,# # c#)po de o' 'ent&)&ento' % de #' e)oc&one'. #% c"#t/o 7o/)#' o p#no' de o4/ )*'&c# •
•
•
•
PASIO L# )*'&c# @# penet/#do 'o en e ce/e5/oB pe/o no en e #)#. Se @# "ed#do t#n 'oo en # pe/cepc&n '&n e!#/ # !/#do de 'en'#c&n. SENSUAL A"4 e o%ente '& p/e't# #tenc&nB p/od"c&ndo'e entonce' # 'en'#c&nB pe/o no' "ed#)o' en e p"/o p#ce/ de 'on&do. No @# e!#do # co)p/ende/ # )*'&c#. EMOCIONAL3INTELECTUAL Lo' "e e'c"c@#n # )*'&c# *n&c# % ec"'&,#)ente po/ #' epo'&one' 'ent&)ent#e' "e # )&')# e,#nt# en '" '"5con'c&ente o po/ e e't4)"o &nteect"# "e # #"d&c&n de # )&')# p/o,oc#. E' &)po'&5e 'ep#/#/ #)5o' p#no' # # @o/# de e'c"c@#/. PERCEPCIÓN PURAMENTE MUSICAL E' e de concent/#c&n de # )*'&c# en '4 )&')# 'o5/e '" )#te/ )"'&c#B 'o5/e '"' /&t)o'B #/)on4#' % t&)5/e'. Todo @o)5/e )edn#)ente 'en'&5&&?#do p"ede /ec&5&/ e )en'#$e )"'&c#B
3
pe/o e "e p"ed# '#c#/ )#%o/ p#/t&do % e't#/ )6' o )eno' 'en'&5&&?#doB p"ede depende/ de "n# )#%o/ 'en'&5&&?#c&n % 7o/)#c&n )"'&c#. N&n!"n# de e't#' #ct&t"de' '"ee d#/'e po/ 'ep#/#do. E'c"c@#ndo "n# )&')# o5/# e o%ente p"ede p#'#/ de "n p#no # ot/o o e'c"c@#/ '&)"t6ne#)ente en ,#/&o' p#no'.
1.2.! ELEMENTOS CONSTITUTIVOS DEL LENGUAJE MUSICAL E )#te/ "e "t&&?# # )*'&c# e' e 'on&doB &nt#n!&5e % 7"!#?. Lo &)po/t#nte e' e cont#cto de #")no con e'e )#te/ de5e/6 7#)&/&?#/'e con de'de # )6' te)p/#n# ed#d % con o' p/&nc&p#e' p#/6)et/o' de 'on&do de'de "n# po't"/# e)p4/&c# % p/6ct&c#. Lo' ee)ento' con't&t"t&,o' de # )*'&c# 'on •
•
•
•
RITMO e' '" ee)ento 7"nd#)ent#B o/!#n&?# # d&)en'&n )&')# de # )*'&c# % e' e'enc en e#. E /&t)o po/ '4 'oo %# e' )*'&c#. MELODIA A p#/t&/ de /&t)o "e &nte!/# "n con$"nto de o5$eto' 'ono/o' #p#/ece ot/o ee)ento 7"nd#)ent#B # )eod4#. S& con /e'pecto # /&t)oB @#5#)o' de d"/#c&n o/!#n&?#d# o de o/den en # d"/#c&nB #@o/# pode)o' /e7e/&/no' # o/den )ed&co. ARMON9A Se ent&ende po/ #/)on4# # tcn&c# "e en'e# # do)&n#/ o' #co/de' % todo' o' #!/e!#do' 'ono/o'B #'4 co)o # o/!#n&?#c&n de #' '"ce'&one'. Con e# #p#/ece e o/den de # '&)"t#ne&d#d. TIM;RE L# eecc&n % co)5&n#c&n de t&)5/e # n&,e )6' ee,#do e' o "e con't&t"%e # &n't/")ent#c&n % # o/"e't#c&n.
A &!"# "e #' en!"#' @#5#d#'B # )*'&c# 'e @# 7"nd#doB p/&nc&p# % "n&,e/'#)enteB 'o5/e # o/!#n&?#c&n de #' 'e/&e' de 'on&do'B 'e/&e' "e &)p&c#n "n# o/!#n&?#c&n /4t)&c#B )6' e'enc p#/# # )*'&c# "e p#/# # en!"# @#5#d#. Pe/o # )*'&c# e' e *n&co en!"#$e 'ono/o "e "t&&?# # o/!#n&?#c&n de # '&)"t#ne&d#dB co)p/end&d# # p"/#&d#d de o' t&)5/e'. L# )*'&c# % #' en!"#' t&enen en co)*n /&t)o % )eod4#B pe/o 'o#)ente # )*'&c# "t&&?# # #/)on4#.
1.3 LA MÚSICA COMO MEDIO DE EXPRESIÓN E45/%*+60: )#n&7e't#c&n de # &nt&)&d#d p/op de &)6!ene' o '4)5oo'B ten!#n o no de't&n#t#/&o'. S& # %45/%*+60 e' "n '&'te)# de co)"n&c#c&nB e' p/ec&'o "e ten!# "n /ecepto/. E '&!"&ente p#'o e' "e e /ecepto/ o!/e co)p/ende/ e )en'#$e. Dent/o de # Ed"c#c&n )"'&c#B pode)o' d&'t&n!"&/ d&'t&nto' t&po' de ep/e'&n •
L# ep/e'&n &n!4't&c#B "e /eco!e #' )#n&7e't#c&one' "e t&enen co)o 5#'e # p##5/#B t#nto o/# co)o e'c/&t#. 4
•
•
•
L# ep/e'&n co/po/#B /e'")en de #' )#n&7e't#c&one' !e't"#e'B )4)&c#' % de po't"/#'. L# ep/e'&n p6't&c#B co)pend&o de #' )#n&7e't#c&one' #/t4't&co3tcn&c#' co)o 'opo/te )#te/ "?B coo/B ,o")enB 7o/)#. L# ep/e'&n /4t)&co3)"'&c#B "e en!o5# #' )#n&7e't#c&one' "e e)pe#n e )o,&)&ento % e 'on&do /e!#do'B c#'& '&e)p/e &nte//e#c&on#do'.
L# d/#)#t&?#c&n &nte!/# ,#/' #ct&,&d#de' ep/e'&,#' &nte/d&'c&p&n#/e'B po/ o "e 'e con'&de/# "n ee)ento 7"nd#)ent# en c"#nto (%+' % %45/%*+60 ()*+,-. L# ep/e'&n e' "n# )#n&7e't#c&n p/op "e @#ce e &nd&,&d"o &ndepend&ente)ente de o' c#n#e' o )ed&o' "e e'co$# p#/# e'# )#n&7e't#c&n.
". VALOR FORMATIVO DE LA MÚSICA. ".1.! ANTECEDENTES Y SITUACIÓN ACTUAL. Lo' p/&)e/o' e'c/&to' "e po'ee)o' 'o5/e e ,#o/ 7o/)#t&,o de # )*'&c# 'e o de5e)o' # D-('0 "e #cept#5# "e 't# e$e/c4# "n# &n7"enc d&/ect# 'o5/e e e'p4/&t" de o' &nd&,&d"o' % en # 'oc&ed#dB op&n#ndoB #de)6'B "e no pod4# 'e/ /ed"c&5e # "n )e/o p#ce/ de o' 'ent&do'.
P-&60 en L# Rep*5&c# o L#' Le%e'B no' d&ce "e # )*'&c# '&/,e p#/# ed"c#/ e #)# pe/o '&n ne!#/ e p#ce/ p/od"c&do po/ 't# # M*'&c# 'e/4# '"pe/&o/ # /e'to de #' #/te' p"e'to "e #!/#d# % 7o/)#. A/+*&6&%%* op&n# "e no de5e t/#t#/'e t#n 'oo de # e$ec"c&n )"'&c#B '&no t#)5&n de '" #n6&'&'. Con e t&e)po # )*'&c# ,# con,&/t&ndo'e en "n )e/o o/n#to p#/# e e$ec"t#nte ,&/t"o'oB % en "n# 5*'"ed# de !oce 'en'o/.
E7-/ 8+%(* 7"e e p/&)e/o en ,o,e/ # de)o't/#/ #' po'&5&&d#de' ed"c#t&,#' de # )*'&c#. D&7e/enc/6 ent/e en'e#n?# t/#d&c&on# de # )*'&c#B con "n# 7&n#&d#d c#/# e de'#//oo tcn&co de &n't/")ent&'t# o e c#nt#nteB % # ed"c#c&n )"'&c#B #cept#ndo "e # )*'&c# p"ede de'#//o#/ c#p#c&d#de' co)o # concent/#c&nB # #5't/#cc&nB # &)#!&n#c&nB # c/e#t&,&d#dB etc... A p#/t&/ de Q&e)' % '" )todoB # co)&en?o' de '. XXB @"5o "n c#)5&o en # o/&ent#c&n de # )*'&c#. En "n# ,'0,%5,+60 +0&%%,&)-+*&- "e @# c#/#cte/&?#do # # ped#!o!4# t/#d&c&on#B poco pod4#n #po/t#/ #' d&'c&p&n#' #/t4't&c#' con'&de/#d#' co)o d&'t/#ct&,#'. En # #ct"#&d#dB !/#c' # "n# ,'0,%5,+60 +0&%7/- % - %),-,+60 #' #'&!n#t"/#' 'e ,#o/#/6n 'e!*n '" ,&/t"#&d#d % '" c#p#c&d#d de de'en,o,&)&ento de # pe/'on#&d#d &n7#nt&. A p#/t&/ de #o 1F8B 7ec@# en "e 'e cee5/ e II con!/e'o de # UNESCO 'o5/e ped#!o!4# )"'&c#B cee5/#do en Copen@#!"eB e&'te "n !/"po de ped#!o!o' % )*'&co' ent/e o' "e de't#c#n J#c"e' D#c/o?eB Q#/dB M#/tenot % C#/ O/77B 5
c"%# p/eoc"p#c&n 7"nd#)ent# @# '&do # de /e,#o/&?#/ # ed"c#c&n )"'&c# en # e'c"e#. E #p/end&?#$e de # )*'&c# cone,# %o 7#,o/ece e de'#//oo de "n# 'e/&e de c#p#c&d#de' % #ct&t"de' "e de't#c#)o' # cont&n"#c&n • • • • • •
De'#//oo de # c#p#c&d#d de e'c"c@#/. De'#//oo de # )e)o/. De'#//oo de # c#p#c&d#d de #n6&'&'B de co)p#/#c&n % de /e#c&n. De'#//oo de # c#p#c&d#d de #5't/#cc&n. De'#//oo de # c#p#c&d#d &)#!&n#t&,# % c/e#do/#. De'#//oo de # 'en'&5&&d#d #nte e )en'#$e de # )*'&c#.
I!"#)enteB o' ,#o/e' "e # )*'&c# po'ee 'on #5"nd#nte'. De't#c#/e)o' e c#nto co)o #ct&,&d#d &nte!/#do/#B 'oc&?#do/#B % "e de'p&e/t# # 'en'&5&&d#d e'tt&c# en e #")n#do. E c#nto e' "n )ed&o eceente p#/# e de'en,o,&)&ento de # c#p#c&d#d &n!4't&c# de n&oB en '" do5e ,e/t&enteB co)p/en'&,# % ep/e'&,#. Po/ )ed&o de # p/6ct&c# )"'&c#B 'e c/e# tod# "n# 'e/&e de #?o' #7ect&,o' % de coope/#c&nB t#n nece'#/&o' p#/# o!/#/ # &nte!/#c&n en e !/"poB con # con'&!"&ente p/d&d# de 'ent&)&ento' cont/#/&o' # # #5o/ ed"c#t&,#. L# ed"c#c&n )"'&c# po/ de'en,o,e/'e en "n #)5&ente de #5&e/t# c#)#/#de/4# % de '#n# #e!/4#B #ct*# co)o "n ,e/d#de/o /e#$#)&ento p#/# e n&o % ,&ene # /o)pe/ e'e tono de ten'&n % 'e/&ed#d de "e e' p/ec&'o dot#/ # ot/#' )#te/'. E' #de)6' "n )#!n&7&co /ec"/'o p#/# de'#//o#/ # 'en'&5&&d#d e'tt&c# de n&o # # ,e? "e ed"c# e 5"en !"'to. J"nto # todo e'to pode)o' de't#c#/ "e # )*'&c# •
•
•
P/%5-/- - +0&9/5/%&%: 'e p/opone p/ep#/#/ # #")no co)o &nt/p/eteB #"d&to/ % /ecepto/ de # )*'&c#B co)o /e#&?#do/ ep/e'&,o % c/e#t&,o % co)o conocedo/ de o' /"d&)ento' de tod# # tcn&c# % e en!"#$e )"'&c#. C'0*&/)% - 5%/*'0-+-: Rep/e'ent# "n dec&'&,o p#pe en # 7o/)#c&n de n"e't/# pe/'on#&d#d %# "e /etoc# 7#,o/#5e)ente #' 7#c"t#de' &nteect"#e' % #' e)oc&on#e'. 2o/)# # cond"ct# 'ocB e #p/end&?#$e #7ect&,o % de #' #ct&t"de'. L# )et# de # Ed. )"'&c# e' "e e #")no 'ep# "&n e' % c)o e!# # 'e/o. E 'e/ @")#no de'de o' p/&)e/o' #o' de # ,&d# e'co#/ t&ende # 7o/)#/ % con't/"&/ "n# 7o/)# de '4 )&')o % "n# 7o/)# de &dent&d#d pe/'on#. E'to o @#/6 # t/#,' de # p/op epe/&enc % de #po%o "e dent/o de #' )#te/' de 6/e# de Ed. A/t4't&c# e p/e'ente)o'. A)- - ,'0',%/ % %0&'/0' Ento/no e' e con$"nto de ee)ento'B '"ce'o' % 7#cto/e' o p/oce'o' de d&,e/'# 4ndoe "e ,#n oc"//&endo en e "!#/ donde de'#//o#)o' n"e't/#' #ct&,&d#de'. L# Ed. )"'&c# e' c"t"/# % @#% "e de$#/ c#/o c&e/to' @ec@o' @&'t/&co' "e e #")no @# de conoce/ /e#c&on#do' con 6
e 7oo/eB o' &n't/")ento' o #' co't")5/e' de "n# dete/)&n#d# ?on#. T#nto e )ed&o co)o #' co't")5/e' &nte!/#n # ep/e'&n co/po/# con o' ee)ento' )"'&c#e'.
2. PERCEPCIÓN Y EXPRESIÓN. L# Ed. P/&)#/ @# de potenc/ e de'#//oo de #' c#p#c&d#de' nece'#/' p#/# # /e#&?#c&n de do' p/oce'o' 56'&co' e de # pe/cepc&n de /ep/e'ent#c&one' p6't&c#'B )"'&c#e' % d/#)6t&c#'B % e de # ep/e'&n de 'ent&)&ento' e &de#' # t/#,' de e'o' )&')o' )ed&o'.
2.1.!LA PERCEPCIÓN MUSICAL Y SUS MEDIOS. L# PERCEPCIÓN )"'&c#B &)p&c# # 'en'&5&&?#c&n # )"ndo 'ono/o en !ene/# %B en p#/t&c"#/B # p#t/one' o/!#n&?#do' de 'on&do' de c"#&d#d )"'&c#. En # Ed. P/&)#/ @#% "e co)en?#/ po/ o7/ece/ # #")n#do # po'&5&&d#d de &dent&7&c#/B d&'c/&)&n#/ % #n#&?#/ o' 'on&do' de ento/noB #'4 co)o 7#)&/&?#/'e con eo'. E p/o!/e'o de #")no# en # 'eecc&nB de'c/&pc&n % #p/ecc&n de o' 'on&do' e' pe/)&t&/6 e'c"c@#/ )*'&c# con #tenc&nB co)p/end&ndo# % d&'7/"t6ndo#. En e't# ed#d e' p/ec&'o de'#//o#/ "n# e'c"c@# #ct&,#B @#5&t"#ndo # o' n&o'#' # ,#o/#/ # 'ono/&d#d "e e' /ode#B # pe/c&5&/ o' 'on&do' % '"' ,#/c&one'B % # $"!#/ con eo'. L# ed"c#c&n @# de p/opone/'e e /econoc&)&ento % # co)p/en'&n de en!"#$e )"'&c# d&7e/encc&n de #t"/#B d"/#c&nB /&t)oB &dent&7&c#c&n de 7/#'e' )"'&c#e' % de 7o/)#'B pe/cepc&n % )e)o/ de 7/#!)ento' )"'&c#e'. L# #"d&c&n e' e )ed&o )6' 'enc&o p#/# co)en?#/ pe/o no e' e *n&coB )ednte # ect"/# )"'&c# t#)5&n 'e pe/c&5en #' &de#' )"'&c#e' "e 'e de'e#n t/#n')&t&/. A"n"e e'te c#)&no e' )eno' d&/ecto % )6' te/&coB po/ t#ntoB de5e /e#&?#/'e # "n# ed#d )6' #,#n?#d#.
2.". LA EXPRESIÓN MUSICAL Y SUS MEDIOS. L# &nte/p/et#c&n % # &)p/o,&'#c&n 'on do' p/oced&)&ento' "e de'#//o#/e)o' de'de e &n&c&o de # P/&)#/B en #)5o' c#'o' "t&&?#/e)o' co)o )ed&o' # ,o?B o' &n't/")ento' % e c"e/poB # t/#,' de )o,&)&ento % # d#n?#. Re'pecto # # EXPRESIÓN # en'e#n?# % e #p/end&?#$e 'e /e#&?#n # t/#,' de t/e' )ed&o' d&7e/ente'B # ,o? % e c#ntoB o' &n't/")ento'B % e )o,&)&ento % # d#n?#. •
L# ,o?B co)o en!"#$e % c#ntoB e' e &n't/")ento co)"n&c#t&,o % ep/e'&,o po/ eceenc. E c#ntoB co)o 7"'&n de )*'&c# % en!"#$eB e' e ,e@4c"o &de# p#/# de'#//o#/ e'pont6ne#)ente # ep/e'&n % # co)"n&c#c&n. L#' 7
c#nc&one' 'on "n ee)ento 56'&co de co)po/t#)&ento )"'&c# cot&dno de n&o#. •
•
•
L# p/6ct&c# &n't/")ent# 7#,o/ece e de'#//oo &nte!/#do de )"c@#' c#p#c&d#de' c"t&,# '&)"t6ne#)ente de't/e?#' )ot/&ce' % c#p#c&d#de' #"d&t&,#'. E con$"nto &n't/")ent#B cont/&5"%e # de'#//oo de #ct&t"de' de coope/#c&n. E )o,&)&ento /4t)&co % # d#n?# &nte!/#n # ep/e'&n co/po/# con o' ee)ento' )"'&c#e'. En eo' 'e c"t&,# # c#p#c&d#d de e'c"c@# de 'on&do' '&!n&7&c#t&,o'B # ep/e'&n de o' p/op&o' 'ent&)&ento' % /ep/e'ent#c&one' # t/#,' de )o,&)&ento co/po/# % # co)"n&c#c&n con o' de)6' % con e e'p#c&o. L# e'c/&t"/# )"'&c# e' e p/oce'o )6' t#/d4o "e de5e)o' e,#/ # c#5o po/"e e' e "e &)p&c# "n )#%o/ !/#do de #5't/#cc&n. En P/&)#/ e' po'&5e &n&c/ # ect"/# % e'c/&t"/# de # not#c&n )"'&c#.
E' 7"nd#)ent# e de'#//oo de 'ent&do /4t)&co # #co)p##/ # #"d&c&n )"'&c# con e )o,&)&ento de p/op&o c"e/po. De'5o"e#/ #' p/op' c#p#c&d#de' ep/e'&,#'B epo/#ndo #' po'&5&&d#de' de &)p/o,&'#c&n de ) o,&)&ento'.
3. IMPORTANCIA DE LA EDUCACIÓN MUSICAL EN LA EDUCACIÓN PRIMARIA. 3.1 CARACTERÍSTICAS BÁSICAS DE LA EDUCACIÓN PRIMARIA Se!*n # LOMCEB # Ed"c#c&n P/&)#/ 'e o/!#n&?# en 'e&' c"/'o'. L#' c#/#cte/4't&c#' 56'&c#' /e'")&d#' de de o' #")no' de e't# et#p# 'on #' '&!"&ente' •
•
•
= 3 #o'H. E' e co)&en?o de # en'e#n?# o5&!#to/. E' "n &n&c/ # #")n#do # '" &nte!/#c&n en e !/"poB ten&endo en c"ent# tod#' #' c#/#cte/4't&c#' p/op' "e t/#en. Se co)&en?# # #d"&/&/ #' de't/e?#' 56'&c#' % 'on depend&ente' de p/o7e'o/B t#nto en e t/#5#$o co)o en e #7ecto. 3 10 #o'H. Se #7n?#n #' de't/e?#' &n't/")ent#e' % 'e &n&cn n"e,#' tcn&c#' de t/#5#$o. Se co)&en?# e t/#5#$o coope/#t&,o % 'on )eno' depend&ente' de p/o7e'o/. 10 31( #o'H. Se pe/7ecc&on#n #' de't/e?#' &n't/")ent#e' 'e do)&n#n ot/#' tcn&c#' de t/#5#$o % 'e #7n?# '" #"tono)4#B #"n"e 'on c#p#ce' de t/#5#$#/ en !/"po.
3." LA EDUCACIÓN MUSICAL EN EDUCACIÓN PRIMARIA L# )*'&c#B dent/o de # Ed"c#c&n P/&)#/B 'e &nc"%e en e 6/e# de Ed"c#c&n A/t4't&c#. E't# 6/e#B # Ed"c#c&n A/t4't&c# e' "n# de #' #'&!n#t"/#'
8
e'pec47&c#' "e 'on o5&!#to/' % de5en c"/'#/'e en c#d# "no de o' c"/'o'. L# )*'&c# p"ede con'&de/#/'e de'de do' p"nto' de ,&'t# #H E0 /%-,+60 ,'0 % /%*&' % -* ;/%-* De'#//o# # c#p#c&d#d de ep/e'&n % co)"n&c#c&nB p/od"c&endo )en'#$e'B e#5o/#do' de'de e c#)po )"'&c# potenc #' #ct&,&d#de' con$"nt#' p#/# d&'t&nto' en!"#$e' % /e'o"c&n de o' )&')o'. 5H E0 /%-,+60 ,'0 %- (+*(- A5o/d# o' concepto' 7"nd#)ent#e' de'de d&'t&nto' 5o"e' en!"#$e )"'&c#B ep/e'&n ,oc# % c#ntoB ep/e'&n &n't/")ent#B en!"#$e co/po/# % p'&co)ot/&?. En e DECRETO <=>"13? de 1 de #!&'toB po/ e "e 'e e't#5ece # o/den#c&n % e c"//4c"ode # Ed"c#c&n P/&)#/ en # Co)"n&d#d A"tno)# de C#n#/'B 'e /eco!e "e # 7&n#&d#d de # Ed"c#c&n A/t4't&c# % po/ t#nto de # Ed"c#c&n M"'&c# e' de'#//o#/ # 'en'&5&&d#d e'tt&c# % de'pe/t#/ en e #")n#do e !"'to po/ de'c"5/&/ #' d&7e/ente' )#ne/#' de ep/e'#/'e )"'&c#)ente. E't# #'&!n#t"/# p/op&c "n# en'e#n?# '")#)ente !o5#&?#do/# e &nte!/#do/#. Se de5e p#/t&/ de ento/no 'oc % n#t"/# )6' p/&)o de #")n#doB #)p&6ndo'e @#c ot/o' )6' #e$#do'B "e 'e #ce/c#/6n # t/#,' de #/te. P/etende 'e/ "n# 7o/)# de &n&cc&n #/t4't&c# % e'tt&c# !"d# po/ e p/o7e'o/#doB "&en 7#,o/ece/6 "e e #")n#do de'c"5/# % /e#&ce '"' p/op' c/e#c&one'B t#nto de 7o/)# &nd&,&d"# co)o en !/"po. T#)5&n 7o)ent#/6 e !"'to % e d&'7/"te po/ #' d&7e/ente' )#n&7e't#c&one' #/t4't&c#'B 7o/)6ndo'e co)o p*5&co 'en'&5e con op&n&n % $"&c&o c/4t&co % ten&endo co)o /e7e/enc # toe/#nc % # 'o&d#/&d#d. E't# #'&!n#t"/# e't6 d&,&d&d# en '&ete 5o"e' Ep/e'&n A/t4't&c#B Ed"c#c&n A"d&o,&'"# % D&5"$o Geo)t/&coB /e7e/&do' # # Ed"c#c&n P6't&c# @L- E*,),-? @I0&%/5/%&-,+60 M)*+,- @L- M*+,-? E M'+(+%0&' LD-0- pe/tenec&ente' # # Ed"c#c&n M"'&c# #de)6' de "n 5o"e ded&c#do # P#t/&)on&o C"t"/# % A/t4't&co en e "e 'e &nte!/#/4#n $"nt#' #' do' d&'c&p&n#'. E p#t/&)on&o c"t"/# % #/t4't&coB t#nto de C#n#/' co)o de ot/o' p"e5o'B de5e e't#/ '&e)p/e p/e'ente e &nc"&do de 7o/)# '&'te)6t&c#. Se to)#/6 co)o p"nto de p#/t&d# % 'e 7o)ent#/6 en e #")n#do '" &)po/t#nc % e ,#o/ "e )e/eceB con e 7&n de "e o d&'7/"te % con'e/,eB #de)6' de #ce/c#/'e # #' p/o7e'&one' /e#c&on#d#' con e #/te. En c"#nto # #' ,'(5%&%0,+-*? e't#' co5/#/6n ent&d#d en #' d&'t&nt#' '&t"#c&one' de #p/end&?#$eB #"n"e e't6n p/e'ente' en todo' o' ee)ento' c"//&c"#/e'. Se de5e ,#o/#/ # #p&c#c&n de o' p/oce'o' c/e#t&,o' de #")n#do en d&7e/ente' '&t"#c&one' % conteto' "e pon!#n en $"e!o #' d&7e/ente' co)petenc'. L# Ed"c#c&n M"'&c# 'e p/e'ent# co)o "n p&#/ 7"nd#)ent# p#/# e de'#//oo de # co)petenc en C'()0+,-,+60 +07*&+,- HCL # @#ce/ "'o de o' en!"#$e' no ,e/5#e' % # de'#//o#/ # #tenc&nB # #"d&c&n % # )e)o/ )"'&c#B 9
#'4 co)o # conc&enc co)"n&c#t&,#. Un# #ct&t"d de c"/&o'&d#dB &nte/' % c/e#t&,&d#d @#c e #p/end&?#$eB % "n en7o"e &nte/c"t"/# en # en'e#n?# @#ce "e e't# co)petenc 'e con,&e/t# en 7"ente de p#ce/ % d&'7/"te pe/'on#. L# C'(5%&%0,+- (-&%(;&+,- % -* ,'(5%&%0,+-* #;*+,-* %0 ,+%0,+- &%,0''7- HCMCT &)p"'#n % 7o/t#ecen #!"no' #'pecto' e'ence' de # 7o/)#c&n de #' pe/'on#' "e /e'"t#n 7"nd#)ent#e' p#/# # ,&d#. L# Ed"c#c&n M"'&c# cont/&5"%e # # Co)petenc )#te)6t&c# # o/"e't#/ #' noc&one' de t&e)po % e'p#c&o. A #' co)petenc' 56'&c#' en c&enc % tecnoo!4# 'e cont/&5"%e de'de # Ed"c#c&n M"'&c# # t/#,' de # #c*'t&c# )"'&c#B o' t&)5/e'... E #/te @# '#5&do &nte!/#/ de 7o/)# &n)edt# e #,#nce d&!&t# % tecno!&co en tod#' '"' 7#cet#'. A # C'(5%&%0,+- +7+&- HCD 'e cont/&5"%e de'de # de Ed"c#c&n M"'&c# po/"e e)pe#B #de)6'B # tecnoo!4# % p/o!/#)#' &n7o/)6t&co' p#/# # c/e#c&nB !/#5#c&n % co)"n&c#c&n #/t4't&c#. Se oc"p# de #n6&'&' de "'o '&)"t6neo de o' cd&!o' #/t4't&co' en o' d&7e/ente' )ed&o' c&neB tee,&'&nB p"5&c&d#dB p/en'#B /#d&oB Inte/netH. 2&n#)enteB &n&c # o' #")no' % #")n#' en #' d&,e/'#' 7o/)#' de #cce'o # # o7e/t# c"t"/#B p#/# pode/ d&'7/"t#/ % p#/t&c&p#/ co)o "n p*5&co 7o/)#doB c4,&co % 'en'&5e. L# co)petenc de A5/%0%/ - -5/%0%/ HAA e&!e # c#p#c&d#d p#/# )ot&,#/'e % !ene/#/ c"/&o'&d#dB % # nece'&d#d de #p/ende/. L# Ed"c#c&n M"'&c# cont/&5"%e # "e o' n&o' % #' n&#' con'&!#n "n #p/end&?#$e c#d# ,e? )6' e7&c#? % #"tno)o )ednte '"' p/op&o' p/oce'o' c/e#t&,o'. L#' Co)petenc' *',+-%* ,+,-* HCSC de't#c#n en # Ed"c#c&n M"'&c# po/ # c#p#c&d#d de co)"n&c#/'e de "n# )#ne/# con't/"ct&,# en d&'t&nto' ento/no' 'oce' % c"t"/#e'B )o't/#/ toe/#nc % ep/e'#/ % co)p/ende/ p"nto' de ,&'t# d&7e/ente'. C/e#t&,&d#d e &)#!&n#c&nB #"toconoc&)&ento % #"toe't&)#B #"tono)4# e &ndependencB &nte/' % e'7"e/?oB &n&ct&,# e &nno,#c&n... 'on #!"no' de o' #'pecto' "e 7o/)#n # co)petenc de S%0&+' % +0+,+-&+- %*5/+&) %(5/%0%'/ HSIEE. De'de # #'&!n#t"/# de Ed"c#c&n M"'&c# 'e cont/&5"%e # con'e!"&/ e't# co)petenc )ednte # c#p#c&d#d p#/# c/e#/ % !e't&on#/ p/o%ecto' #/t4't&co' o5/#'B co)po'&c&one'B p/o%ecto'...HB &nd&,&d"#)ente % en e"&poB #'")&/ /&e'!o' c/e#t&,o' e &nte/p/et#t&,o'B % de'#//o#/ # /e'pon'#5&&d#d % e 'ent&do c/4t&co. L# #'&!n#t"/# cont/&5"%e d&/ect#)ente # # co)petenc en C'0,+%0,+- %45/%*+'0%* ,)&)/-%* HCEC en todo' o' #'pecto' "e # con7&!"/#n # c/e#c&n de # &dent&d#d c"t"/# co)o c&"d#d#no % c&"d#d#n# de "n p#4' o )&e)5/o de "n !/"poB /e#c&on#d# con e conoc&)&entoB e't"d&o % co)p/en'&nB t#nto de o' d&'t&nto' e't&o' % !ne/o' #/t4't&co' co)o de #' p/&nc&p#e' o5/#' % p/od"cc&one' de
10
p#t/&)on&o c"t"/# % #/t4't&co e de'#//oo de # c#p#c&d#d e &ntenc&n de ep/e'#/'e % co)"n&c#/ &de#'B epe/&enc' % e)oc&one' p/op'
. EL CURRÍCULO DE EDUCACIÓN MUSICAL EN LA CONCRECIÓN DE UNIDADES DIDÁCTICAS GLOBALIZADAS. En # #ct"#&d#dB en e 6)5&to ed"c#t&,oB po'ee)o' "n C)//,)' "e 'e c#/#cte/&?# 7"nd#)ent#)ente po/ '" c#/6cte/ #5&e/to % 7e&5e. Son o' )#e't/o' o' enc#/!#do' de #d#pt#/ e c"//4c"o # #' c#/#cte/4't&c#' de cent/oB de o' #")no' de n&,e 'oc&oecon)&co de # ?on# en # "e 'e enc"ent/# "5&c#do d&c@o Cent/o...B C"#"&e/ P/o%ecto Ed"c#t&,o e&!e "n# conc/ec&n en "n p/o!/#)# d&d6ct&co. E p/o!/#)# e' e &n't/")ento o/!#n&?#do/ donde 'e /eco!eB en "n o/den 'ec"encB o' o5$et&,o'B conten&do' % c/&te/&o' de e,#"#c&n "e 'e ,#n # /e#&?#/ % 'eecc&on#n en 7"nc&n de "no' c/&te/&o' ped#!!&co'. S& #d#pt#)o' e p/o!/#)# # # p'&coo!4# e,o"t&,# de #")noB no' encont/#)o' con "no' p/&nc&p&o' de !o5#&?#c&n % "n p#nte#)&ento "e 7#,o/e?c# # p#/t&c&p#c&n #ct&,# de #")n#do. E de'#//oo de p/oce'o de p/o!/#)#c&n de5e con'e!"&/'e en o' t/e' 6)5&to' de # pe/'on#. #% "e p#/t&/ de "n 5"en d!n't&coB de # '&t"#c&n #7ect&,# % !ene/# de '" ento/noB % po'te/&o/)enteB en ( "!#/B 'e dete/)&n#/6 " de5e o!/#/ # Ed"c#c&n )"'&c# en # e'c"e#. Se de5e p/etende/ d#/ "n 6/e# e"&&5/#d# dent/o de c"//4c"oB de #@4 # &)po/t#nc de # !o5#&?#c&n. L#' UUDD 'on e n*ceo de p/o!/#)#c&n en e "e "ed#n /eco!&d#' #' #ct&,&d#de' nece'#/' p#/# con'e!"&/B en "n pe/&odo te)po/# conc/etoB "n con$"nto de o5$et&,o' p/op"e'to'. De5en "ed#/ /eco!&do' o' p/&nc&p&o' )etodo!&co' % ped#!!&co' "e #'e!"/en # con'ec"c&n de t#e' o5$et&,o'. Lo' #")no' co)p/enden # /e#&d#d #/t4't&c# de 7o/)# !o5#B po/ o "e p#/ece co@e/ente 7o/)"#/ "n&d#de' d&d6ct&c#' !o5#&?#d#'. E t/#5#$o 'e p"ede @#ce/ d&7e/encdo po/"e e' po'&5e 'ep#/#/ #' #ct&,&d#de' )"'&c#e' con '"' o5$et&,o' % conten&do'B % e' de con$"nto en c"#nto o' p/o%ecto' de t/#5#$o 'e @#cen p#/t&endo de # !o5#&?#c&n. Lo' c/&te/&o' de 'eecc&n de5en 5#'#/'e en # p/o!/e'&n % en # cont&n"&d#dB #'e!"/#ndo e #p/end&?#$e '&!n&7&c#t&,oB #de)6' de o' c/&te/&o' de pe/cepc&n % ep/e'&nB "e 'on o' "e 'e ,#n # p/o%ect#/ en '"' /e#c&one' 'oce'. L# )*'&c# cont/&5"%e #4B $"nto con #' de)6' )#te/' # ) ode#/ e e'p4/&t" % # t&e/n# pe/'on#&d#d &n7#nt&. A cooc#/# # # p#/ de #"e#' ot/#' )#te/' % #ct&,&d#de'B 'e e't#5ecen ent/e 't#' o' )&')o' #?o' n#t"/#e' "e ,&nc"#n # o' d&'t&nto' #'pecto' de # c"t"/#B # # ,e? "e # )*'&c# #7&/)# '"' dote' e'ence' en c"#nto # '" 7"e/?# % pode/ ed"c#t&,o. L# )*'&c# )#nt&ene "n# &nte//e#c&n de conten&do' con e /e'to de #' 6/e#' de 7o/)# n#t"/#B po/ eo p/e'ent#)o' "n# 11
'e/&e de #ct&,&d#de' conc/et#' "e ponen en e,&denc # /e#c&n n#t"/# ent/e # )*'&c# % ot/#' )#te/' •
•
•
• •
E#5o/#c&n de teto' pot&co' p#/# )eod4#' conoc&d#' c/e#d#' po/ o' #")no'. Adec"#c&n de o' #cento' % /&t)o' de &d&o)# # o' #cento' % /&t)o' )"'&c#e'. R&t)o de /e7/#ne'B #d&,&n#n?#'B cop#'B etc. I"'t/#c&n de c#nc&one' en 5#'e # tetoB &)6!ene' '"!e/&d#' po/ # )*'&c# de'c/&pt&,#B etc. E#5o/#c&n e)p4/&c# de t/o?o' )"'&c#e' % #co)p##)&ento 'ono/o p#/# o5/#' de t4te/e' % /ep/e'ent#c&one' te#t/#e'. Con't/"cc&n de 'enc&o' &n't/")ento' de ,&ento o pe/c"'&n... Con e #!/#do de # )*'&c#B # #ct&,&d#d 74'&c# 'e t/#n'7o/)# en /4t)&c#. E /&t)o de # )*'&c# e' t/#d"c&do o ,oc#do #'4 en /&t)o' co/po/#e'.
Pode)o' #de)6' ,e/ # /e#c&n "e e&'te ent/e # Ed"c#c&n M"'&c# % e /e'to de 6/e#' de c"//4c"o •
•
•
•
C+%0,+-* N-&)/-%* C+%0,+-* S',+-%*: Ent/e e't#' do' 6/e#' % # M*'&c# @#% conten&do' /e7e/ente' # #'pecto' 'oce' co)o e /e'peto # o' de)6'B # con,&,enc #/)n&c#B e ,#o/ de oc&oB # o/!#n&?#c&n % p#/t&c&p#c&n en # ,&d# 'oc % # 'en'&5&&d#d @#c #' )#n&7e't#c&one' c"t"/#e' de ento/no. E),-,+60 F*+,-: A)5#' po'een ,#/&o' ee)ento' co)"ne'B co)o 'on e /&t)oB # d"/#c&nB # 'ec"enc... #)5#' "t&&?#n e en!"#$e co/po/# E c"e/po ep/e'&n % co)"n&c#c&n % e cont/o co/po/# en /e#c&n con # ten'&n % # /e#$#c&n. A/%- % L%07)- C-*&%-0- L+&%/-&)/-. A)5#' p/e'ent#n "n p#nte#)&ento co)*n /e7e/ente # # co)"n&c#c&nB # ep/e'&n % # /ep/e'ent#c&n. Son p#/e$o' en '" de'#//oo e !/#7&')o en e'c/&t"/# % #' !/#74#' con,enc&on#e' % no con,enc&on#e' en # /ep/e'ent#c&n )"'&c# /4t)&c# % )ed&c#HB #'4 co)o # po't"/# % e )o,&)&ento co)o &n!/ed&ente' no &n!4't&co' nece'#/&o' en # co)"n&c#c&n o/# % e t/#t#)&ento "e de o' )&')o' 'e @#ce en )*'&c#. A/%- % M-&%(;&+,-* A)5#' p/e'ent#n conten&do' #7&ne' con /e'pecto # t&e)poB 7/#cc&one' % e't"d&o de #' p/opo/c&one'.
K. CONCLUSIÓN. <. BIBLIOGRAFÍA.
12