Stručni rad
Miloš Sotiroski 1.
SADRŽAJ
1. SADRŽAJ……………………………………….……………………1 2. UVOD………………………………………………………………...2 3. STRUKTURA MEMORIJE….……………… MEMORIJE….………………………………… ………………………3 ……3 računaru………………………………......…………3 ...…………3 3.1. Memorije u računaru………………………………...
3.1.1. Primarna memorija………………………………… memorija……………………………………………..3 …………..3 memorije………………...4 3.2. Unutrašnja memorija - Karakteristike memorije………………...4 HIJERARHIJA MEMORIJE……………… MEMORIJE………………….……………… ….………………………5 ………5 RAM memorija……………………………………...…………...8 KEŠ memorija……………………………………………...……9 memorija…………………………….……………….9 …………….9 3.3. Spoljašnja memorija…………………………….… Magnetni diskovi……………………………………………9 3.3.1. RAID tehnologija……………………………………….…12 Optički diskovi…………………………………………….15 Dijeljenje optičkih diskova…………….………….16 diskova…………….………….16 diskova…………………..16 …..16 3.3.1.1. Neke karakteristike CD diskova……………… CD-rom…………………………………………………….17 CD- I……………………………………………………….17 3.3.2. CD za nasnimavanje……………………………………….17 VIDEO – CD………………………………………………17 CD – E……………………………………………………..18 DVD – diskovi……………………………………………..18 memorije……………………...19 3.3.3. Ostali oblici spoljašnje memorije……………………...19 ZAKLJUČAK………...……………………………………………...20 LITERATURA…………………………………………………….…21
Stručni rad
Miloš Sotiroski 2.
UVOD
Memorija u najvećem broju računara se organizuje sa ciljem da se obezbi obe zbijed jedii velika velika brzina brzina pristu pristupa pa ope operat rativn ivnoj oj memori memoriji ji i velik velikii adresn adresnii prostor. Ostvarivanje ovih ciljeva sa brzim memorijama velikog kapaciteta je moguće samo dotle dok je cijena tako realizovane memorije u nekoj prihvatljivoj srazmeri sa cenom ostalih delova računara. Stoga se u računarima koriste odrenene tehnike kojima se na drugačiji, po ceni daleko prihvatljiviji, način ubrzava vreme pristupa operativnoj memoriji i povećava adresni prostor. Najčešće korišćene tehnike ubrzavanja pristupa operativnoj memori memoriji ji su tehnik tehnikee keš memorij memorijee i prekla preklapan panja ja pristu pristupa pa memori memorijsk jskim im modulima. Povećavanje adresnog prostora se realizuje korišćenjem tehnike virt virtue ueln lnee memo memori rije je.. U ov ovoj oj glav glavii se razma razmatr traj ajuu prek prekla lapa panj njee pris pristu tupa pa memorijskim modulima, keš memorija I virtuelna memorija. Preklapanje pristupa memorijskim modulima i kep memorija su hardverske tehnike kojima kojima se ubrzav ubrzavaa pristu pristupp ope operat rativn ivnoj oj memori memoriji. ji. Virtu Virtueln elnaa memori memorija ja je softversko-hardverska tehnika kojom se uspostavlja korespondencija izmenu adresa korisničkog i fizičkog adresnog prostora.
3. STRUKT STRUKTURA URA MEMORI MEMORIJE JE • Za rad PC računara neophodna je memorija pošto se u njoj tokom rada smeštaju programi koji se izvršavaju, kao i podaci koji se tim programima obrađuju
Stručni rad
Miloš Sotiroski
• Osnovna jedinica za veličinu memorije je bajt. U jedan bajt memorije, koji sadrži osam bita, može da se smesti jedan ASCII karakter. • U PC računarima se koriste memorije veoma velikog kapaciteta, pa je bajt suviše mala i nepraktična jedinica. Umjesto nje se češće koriste kilobajt (kB) I megabajt (MB), pri čemu je: 1kB = 1024B i 1MB = 1024kB = 1024 x 1024B = 1048576B itd...
3.1. .1. MEMO EMORIJ RIJE U RAČ RAČUNA UNARU •Razlikujemo dvije osnovne kategorije računarske memorije: Primarna memorija – pohranjuje male količine podataka i informacija koje de odmah koristiti CPU. Sekundarna memorija – pohranjuje vede količine podataka i informacija (cijeli programi, operativni sistem i sl.) za duži period vremena.
3.1.1. 3.1.1. Primarna Primarna memorija memorija Primarna memorija se nalazi na raznim čipovima ugrađenim ili postavljenim na matičnoj ploči. Imamo četiri glavna tipa primarne memorije: 1. Reg egiistri stri,, 2. Random Random access access memory memory (RAM (RAM), ), 3. Keš (cache) memorija, 4. read-o read-onl nlyy memory memory (ROM). (ROM).
3.2.
Unutrašnja memorija - Karakteristike memorije
• Stalnost zapisa • Fizički tip medijuma • Kapacitet
Stručni rad
Miloš Sotiroski
• Jedinica prenosa • Adresi Adresivos vost. t. Adresi Adresivos vostt predst predstavl avlja ja svo svojst jstvo vo memori memorije je da joj joj se može može pristupiti pomoću adrese. Memorije Memorije mogu biti:
– adresive, ako se pomoću adrese može pristupiti jednom bajtu ili jednoj riječi; – poluadresive, ako se pomoću adrese može pristupiti grupi bajtova (većoj od riječi); – neadresive, ako se posredstvom adrese ne može prići sadržaju memorije. Mogući način pristupa 1. Sekvencijalni pristup 2. Direktan pristup 3. Slučajni pristup 4. Asocijativni pristup • Cijena • Performanse. Performanse memorije su odredjene sledećim parametrima: 1. Vrijeme pristupa 2. Vrijeme memorijskog ciklusa 3. Brzina prenosa • Mogućnost promjene sadržaja
HIJERARHIJA MEMORIJE Glavni posao CPU je da slijedi instrukcije kodirane u programima. Među Međuti tim, m, CPU CPU u isto isto vrij vrijem emee može može mani manipu puli lisa sati ti samo samo sa jedn jednom om instrukcijom i nekoliko podataka. Zato računar mora imati mjesto gdje
Stručni rad
Miloš Sotiroski
će uskladištiti ostatak programa i podataka dok CPU ne bude spreman za njih. Ovo skladište treba da bude što bliže, ili u samom CPU i da omogućava dovoljno brzo učitavanje i očitavanje programskih instrukcija i podataka. Brzina memorije, ili vrijeme pristupa CPU jedinice memoriji i očitavanje informacija iz nje zavisi od tipa memorije. Brzina pristupa registru CPU je najveća – praktično trenutna, a keš memoriji nešto manja. Vrijeme pristupa ( access time) većini RAM memorija mjeri se u nanosekundama (1ns=10 ‐9 s), a čvrstom disku u – milisekundama (1ms=10‐6 s), tačnije oko 4 ‐6 ms. Brzina memorije je drugi faktor koji utiče utiče na ukupnu brzinu brzinu rada računara. računara. Na Slici ispd prikazan prikazan je odnos kapaciteta i brzine pristupa glavnim tipovima memorija računara.
Slika. Brzine pristupa i kapaciteti glavnih tipova memorija računara
Savremeni PC računari sadrže četiri osnovna tipa memorije, koje se u osnovi razlikuju po brzini pristupa i kapacitetu: CPU registri, keš memorije, primarne (RAM) memorije i sekundarne memorije.
Potrebe za veličinom memorijskog prostora, kao i za brzinom pristupa pohranjenim podacima variraju od korisnika do korisnika. Kako bi se
Stručni rad
Miloš Sotiroski
zadovoljile sve potrebe i kako bi cijena bila prihvatljiva, brojni tipovi memorija i uređaj uređajaa za poh pohran ranuu se kombin kombinuju uju.. Hijera Hijerarhi rhija ja memorij memorijsko skogg sistema je vrlo složena jer se želi postići što veća učinkovitost i kod savremenih brzih računara temelji se na privremenim na privremenim memorijama. memorijama. Svrha privremene memorije je brza, razmjerno kratkotrajna pohrana podataka koja središnjem procesoru omogućuje rukovanje podacima prije njihova prenosa u uređaje. Mnogi programi promjene bilježe prvo u ovu memoriju, da bi nakon toga izmijenjeni sadržaj zapisali primjerice na disk. Brzine rada procesora kod današnjih su računara vrlo velike pa je potrebno osigurati pristup velikoj količini podataka. Ukoliko to nije moguće, procesor se nalazi u stanju čekanja. Brzina medija za pohranu zavisi o načinu pristupa podacima. Brzina će biti veća kod izraznog pristupa. pristupa. Na primjer, brži je pristup zvučnom zapisu pohranjenom na kompaktnom disku ( CD – u) (koji se ubraja u optičke memorije) nego onom zapisanom na magnetnoj traci (kaseti). Ta je brzina defini definiran ranaa vremen vremenom om pristu pristupa. pa. Vrijem Vrijemee pristu pristupa pa je minim minimaln alnoo vrijem vrijemee potrebno uređaju da locira jednu jednu stavku na mediju. mediju. Cijena po jednom bitu je vrlo važan parametar u upoređivanju uređaja odnosno medija iste vrste, ali različitih kapaciteta. kapaciteta. Na slici je prikazan odnos brzine i cijene za pojedine tipove memorija. Uočava se kako je cijena bržih memorija znatno veća od cijene onih sporijih. U upoređivanju s radnom memorijom, memorijski mediji su spori.
Slika: Odnos brzine i cijene memorija
Stručni rad
Miloš Sotiroski
Slika: Hijerarhija nekih memorija u računarskom sistemu
Glavna memorija
Tipovi
Tabela 1: Tipovi poluprovodničke memorije
Stručni rad
Miloš Sotiroski
3.3. RAM memorija • Statička RAM memorija (eng. Static RAM, SRAM ) za čuvanje podataka koristi flip-flop kombinatorne mreže. • Dinamička RAM memorija (eng. Dynamic RAM, DRAM ) se pravi od ćelija koje čuvaju vrijednosti kao naboje u kondenzatorima. Prisustvo, odnosno odsu od sust stvo vo elek elektr trič ični nihh na nabo boja ja se inte interp rpre reti tira ra ka kaoo 1 od odno nosn snoo 0. Ka Kako ko kondenzatori imaju prirodnu tendenciju da se isprazne, to je dinamički RAM ima potrebu za periodičnim osvežavanjem naboja da bi zadržao neizmenjen sadržaj.
Tehnologije izrade DRAM memorije • FPM (eng. Fast Page Mode) • EDO (eng. Enhanced Data Out ) • BEDO (eng. Burst EDO) • ESDRAM i CDRAM (eng. Enhanced SDRAM i Cache DRAM ) • JEDEC SDRAM SDRAM ) • DDR SDRAM (eng. Double Data Rate SDRAM • SGRAM (eng. Synchronous Graphics RAM ) • RDRAM (eng. Rambus DRAM ) • SLDRAM (eng. Synchronous Link DRAM )
3.4. .4. KEŠ MEMOR EMORIJ IJA A (C (CACHE ACHE)) Na matičnim pločama u okviru čip seta postoji i memorijski kontroler, koji pored ostalih poslova koje obavlja, na osnovu podatka podatka koje je mikroprocesor zatražio, predviđa koji će sledeći podaci biti potrebni mikroprocesoru, pa ih iz spore dinamičke memorije unaprijed prenosi u brzu statičku memoriju. Kada sada procesor zatraži sledeće podatke, ako se oni već nalaze u keš (statičkoj) memoriji, on će ih dobiti mnogo brže nego da je morao čekati da stignu iz dinamičke memorije. Na taj način se znatno ubržava rad računara, pošto se postiže maksimalno usklađivanje brzina mikroprocesora I memorije.
Stručni rad
Miloš Sotiroski
Drugi uzrok povjedanja brzine računara pomoću keš memorije je činjenica da prilikom upisa u memoriju, mikroprocesor mnogo brže preda podatke keš memoriji nego što bi to bio slučaj sa radnom memorijom.
3.5. 3.5. Spol Spolja jašn šnja ja memo memori rija ja Sadrž Sadržaj aj spol spolja jašn šnje jem m memo memori rije je je stal stalan an – po prest prestan anku ku elek elektr trič ično nogg napajanja ne gubi sadržaj.
3.5.1. 3.5.1. Magnetni Magnetni diskovi diskovi • Sastoje se od kružnih ploča • Ploče su napravljene od metala ili plastike i prevučene supstancom koja posjeduje magnetna svojstva. svojstva. • Podaci se upisuju preko posebnog provodnika sa navojnim kalemom koji se naziva upisno-čitajuća glava .
Stručni rad
Miloš Sotiroski
Slika : Disk jedinica sa više disk ploča Formatiranje je
proces upisa staza, sektora i kontrolnih podataka na disk. Kodd medj Ko medjus usob obno nogg od odno nosa sa cili cilind ndar ara, a, staz stazaa i sekt sektor oraa razl razlik ikuj ujem emoo dv dvij ijee mogućnosti: 1. Kod disk uredjaja prethodnih generacija svaka staza sadrži istu količinu podataka. Zbog toga je gustina zapisa veća na unutrašnjim nego na spoljašnjim stazama. Ovi disk uredjaji su adresu podatka generisali kao uredjenu trojku koja je sadržavala broj cilindra, broj staze unutar tog cilindra i broj sektora unutar staze. 2. Disk ured redjaji nove generac racije se adres resiraj raju kao jedan veliki jednodimenzioni niz logičkih blokova, pri čemu je logički blok najmanja jedinica prenosa.
Stručni rad
Miloš Sotiroski
Veličina logičkog bloka je obično 512 bajtova, mada na nekim diskovima može biti i drugačija. Jednodimenzionalni niz logičkih blokova se redom preslikava u sektore diska. Sektor 0 je prvi sektor na prvoj stazi cilindra sa najvećim poluprečnikom. Proces preslikavanja se nastavlja u okviru ove staze, zatim kroz ostale staze na tom cilindru i posle toga kroz ostale cilindre idući od spoljašnjih cilindara ka unutrašnjim. Savremeni diskovi su organizovani u zone cilindara. U svakoj od tih zona broj sektora po stazi je konstantan, pri čemu zone na obod ob oduu imaj imajuu ve veći ći broj broj sekt sektor oraa od zo zona na ko koje je su bliž bližee sred središ ištu tu disk diska. a. Uobičajeno je da spoljašnje zone imaju do 40% više sektora od unutrašnjih zona.
Karakteristike Karakteristike diska • Broj upisno/čitajućih glava • Jednostrani/dvostrani • Fiksni/izmenjivi Vrijeme pristupa disku • Vrijeme traženja (eng. seek time) koje predstavlja vrijeme potrebno za pomjeranje ruke sa glavom na cilindar cilindar koji sadrži željeni sektor. sektor. • Rotaciono kašnjenje (eng. rotationa rotationall latency latency) je vrijeme čekanja da se usled rotacije diska željeni sektor pozicionira ispod glave. Opseg Opseg diska diska je ukupan broj prenijetih bajtova podijeljen sa ukupnim vremen vremenom om izmedj izmedjuu prvog prvog zahtje zahtjeva va za prenos prenosom om i završe završetka tka pos posled lednje njegg prenosa. 3.5.2. 3.5.2. RAID tehnologi tehnologija ja 1. DASD uredjaji (eng. Direct Access Storage Devices Devices ) 2. RAID (niz redundantnih nezavisnih diskova, eng. Redundant Array of Independent Disks ). Podržava veliki broj jedinica diskova sa kontrolerskim čipom i ug ugra radj djen enim im spec specij ijal aliz izov ovan anim im sofv sofver erom om.. Umje Umjest stoo smje smješt štan anja ja podataka na jedinicu diska diska jednim jednim putem putem RAID RAID istovr istovreme emeno no razmje razmješta šta podatke preko više paralelnih puteva i na ovaj način dobija kraće vrijeme odziva.
Stručni rad
Miloš Sotiroski
RAID nivoi: 1. RAID-0 – “komadanje podataka”. • Podaci se pišu sekvencijalno (u komadima) na nekoliko različitih diskova umjesto na jedan disk u kontinuitetu. • Obezbedjuje poboljšanje U/I performansi ali ne nudi zaštitu od otkaza pojedinih komponenti. komponenti. 2. RA RAID ID-1 -1 – dv dvos ostr truk ukoo pisa pisanj njee ili ili uz uzim iman anje je slik slikee po poda data taka ka (eng (eng.. data ). mirroring ). • Isti podaci se pišu na dijve različite disk jedinice istovremeno. • Najprostija i najefikasnija RAID implementacija sa stanovišta performansi. • Ne Nedo dost stat atak ak po pove veća ćanj njaa cije cijena na za du dupl plira iranj njee ka kapa paci cite teta ta disk diskov ova, a, ka kaoo i problemi sa zaštitom obje kopije kopije podataka od neautorizovanog neautorizovanog pristupa. 3. RAID-2 – korišćenje svih diskova kao jednog uredjaja za sve vrste pristupa. • Podaci se dijele u vrlo male komade (obično bajtove ili riječi). • Da bi rad bio efikasan svi diskovi moraju zajedno da se sinhronizuju. • Kodovi za korekciju grešaka se izračunavaju za sve diskove i čuvaju na dodatnim diskovima. • Ima Ima efek efekta ta jedi jedino no u sluč slučaj ajuu po poja jave ve jako jako ve veli liko kogg broj brojaa greš grešak akaa na diskovima. 4. RAID-3 – sličan RAID-2; umjesto ECC koda koriste se informacije o parnosti podataka. • Koristi jedan redundantni disk koji se naziva disk parnosti . • Informacije sa diska parnosti se koriste za potrebe oporavka podataka u slučaju otkaza nekog od ostalih diskova. • Informacije o parnosti se izračunavaju za pojedinačne skupove bitova koji se nalaze na istoj poziciji na svim diskovima. • Disk parnosti predstavlja usko grlo. 5. RAID-4 – omogućuje pristup pojedinačnim dijelovima podataka. • Parn Parnos ostt se račun računaa za svak svakii bit bit od odgo gova vara raju jući ćihh dije dijelo lova va po poda data taka ka na diskovima i dobijene vrijednosti se čuvaju na redundantnom disku. • Jedan logički upis zahtjeva dva fizička upisa. • Disk parnosti predstavlja usko grlo.
Stručni rad
Miloš Sotiroski
• Vrlo rijetko se implementira. 6. RAID-5 – sličan RAID-4; dijeli informacije o parnosti. • Informacije o parnosti se dijele i zapisuju na dva ili više diskova koji sadrže i podatke. • Višestruke operacije pisanja po više diskova ) odlaganje izvršavanja pojedinih operacija • Izbjegava stvaranje uskog grla kao kod RAID-3 7. RAID-6 se ne koristi često u komercijalnim aplikacijama. • Istovremeno se koriste dvije šeme za kontrolu parnosti. • Omogućuje se rekonstrukcija podataka i u slučaju otkaza dva diska. • Povećana kompleksnost RAID obrade ) duža odlaganja izvršavanja programa. 8. U RAID-7 nivou svi U/I prenosi su asinhroni i nezavisno kontrolisani i keširani. • Sva čitanja i pisanja su centralno keširana. • Komunikacione kanale kontroliše poseban operativni sistem koji radi u realnom vremenu. • Bitovi potrebni za kontrolu parnosti se čuvaju u kešu. • Nedostatak ovog nivoa – podržan je od strane samo jednog proizvodjača. 9. RAID-10 tehnologija omogućuje vrlo visoku pouzdanost kombinovanu sa visokim performansama. • Suština – slika podataka (kao kod RAID-1) se dijeli na više komada (kao kod RAID-0). • Implementira se kao skup segmenata koji se sastoje od RAID-1 nizova diskova. • Zahtjeva minimalno 4 diska za rad. • Nedostaci – visoka cijena, slaba iskorišćenost diskova (zbog uzimanja kopi ko pije je po poda data taka ka)) i og ogra rani niče čena na skal skalab abil ilno nost st (dod (dodav avan anje je no novi vihh disk diskov ovaa zahtjeva kompletnu rekonfiguraciju). • Prep Prepor oruč učuj ujee se za serv server eree ba baza za po poda data taka ka ko koji ji zaht zahtij ijev evaj ajuu viso visoke ke performance i otpornost na greške.
Stručni rad
Miloš Sotiroski
10. RAID-53 je implementiran kao podijeljen niz (RAID-0) čiji se segmenti sastoje od RAID-3 nizova diskova. • Vrlo visoka brzina prenosa podataka (od RAID-3) i obezbedjuje vrlo malo vrijeme pristupa (od RAID-0). • Zahtijeva minimalno 5 diskova za rad. r ad. • Nedostaci – vrlo visoka cijena, potreba za sinhronizacijom svih grupa diskova i loša iskorišćenost kapaciteta zbog dijeljenja podataka na različite diskove. 11. RAID-1+0 se implementira kao slika nizačiji su segmeni nizovi RAID-0 diskova. • Otpornost na pojavu grešaka je ista kao i kod RAID-5 nivoa, a U/I performance su slične RAID-0 nivou. • Nedostaci – nepostojanje zaštite od otkaza pojedinih komponenti (otkaz jednog diska uzrokuje pad cijelog cijelog sistema jer se u suštini radi o diskovima sa RAID-0 nivoom), vrlo visoka cijena i ograničena stalabilnost (dodavanje novih diskova zahtijeva kompletnu rekonfiguraciju). • Preporučuje se u slučajevima kada su potrebne visoke performanse ali ne i visoka pouzdanost, npr. kod aplikacija koje rade sa grafikom ili klasičnih servera datoteka. 3.5.3. Optički diskovi
Uvedenii su 198 Uveden 1983. 3. god godine ine kao mediju medijum m koji koji omogu omogućuj ćujee digita digitalni lni zapis zapis muzike (kompakt disk audio, CD-DA). Podaci se čitaju tako što ploča diska rotira ispod mehanizma za čitanje. Čuvanje i čitanje podataka se može izvesti na dva načina: 1. Mehanizmom koji se naziva konstantna ugaona brzina (eng. constant angular velocity, CAV ). ). – Pri rotaciji disk ploče konstantnom brzinom podaci na obodu diska prolaze ispod mehanizma za čitanje sporije nego podaci koji se nalaze bliže centru. – Da bi mehanizam za čitanje mogao da čita u odredjenom vremenskom intervalu jednake količine podataka sa sa različitih staza ova razlika u brzinama je morala da bude nadoknadjena. nadoknadjena.
Stručni rad
Miloš Sotiroski
– Prostor izmedju bitova na dijelovima diska koji su bliži obodu je veći što omogćuje čitanje istom brzinom bez obzira na kojoj stazi su podaci zapisani. – Potrebna brzina rotacije diska se naziva konstanta ugaona brzina. – Prednost CAV zapisa je mogućnost pristupa svakom pojedinačnom bloku podataka pomoću adrese staze i sektora. ) olakšan je slučajni pristup podacima. Nedostatak CAV zapisa je relativno neekonomično korišćenje prostora na – Nedostatak disku zbog različite gustina zapisa u sektorima.
Slika : Izgled diska koji koristi konstantu ugaonu brzinu 2. Mehanizmom koji se naziva konstantna linearna brzina (eng. constant ). linear velocity, CLV ). – Podaci se pakuju na cijelom disku u segmente jednake veličine, koji se skeniraju i čitaju istim tempom rotiranjem diska različitim brzinama. – Disk rotira sporije kada se čitaju podaci bliže obodu nego kada se čitaju podaci bliže centru diska. diska. – Kapacitet staze i rotaciono kašnjenje se povećavaju kako je staza bliža obodu diska. Na taj način se čitanje čitanje zapisa obavlja konstantnom konstantnom linearnom brzinom. – Na
Stručni rad
Miloš Sotiroski
– Umjesto više koncentričnih staza moguće je da postoji samo jedna staza u obliku spirale. – Komplikovaniji slučajan pristup podacima 3.5.3.1.
Optički diskovi se dijele u tri grupe:
1. Diskove koji su sa nasnimljeni i čiji sadržaj ne može da se mijenja. U ovu grupu spadaju CD-ROM diskovi, CD-DA diskovi i DVD-ROM diskovi, laserdiskovi, itd. 2. Diskove na koje korisnik može jednom da upiše neki sadržaj i posle toga ne može da ga mijenja. U ovu grupu spadaju CD-R diskovi, DVD-R i WORM diskovi. 3. Diskove čiji sadržaj može da se upisuje i briše bez ograničenja. U ovu grupu spadaju magnetno–optički, CD-RW i DVD-RW diskovi. Performanse današnjih optičkih diskova su zadovoljavajuće što se tiče brzine; njihov glavni nedostatak je osetljivost na strujanje vazduha, prašinu i prljavštinu.
3.5.3. 3.5.3.2. 2. Neke Neke kara karakt kteri eristi stike ke CD disko diskova va Od optičkih diskova danas se najčešće koriste različiti oblici CD diskova. Neke karakteristike CD diskova diskova su: • Prečnik standardnog diska je 120mm, a debljina 1.2mm. • Podaci se smještaju s mještaju sekvencijalno u sektorima veličine 2KB. • Širina staze je 0.6 μm, a prostor izmedju staza 1.6 μm. • Za zapis i čitanje podataka koristi se infracrveni laser talasne dužine 780nm. Gustina zapisa je 1Mb/mm2, odnosno oko 16000 staza/inču. • Najčešći problem koji se javlja kod CD diskova je da disk nije perfektno ravan i moguća je pojava horizontalne devijacije pri okretanju. Podaci se na CD diskovima zapisuju u skladu sa sledećim standardima: • Red Book - CD DA • Yellow Book - CD ROM • Green Book - CD I • Orange Book - CD za nasnimavanje • White Book - video CD • Blue Book - CD E
Stručni rad
Miloš Sotiroski
3.5. 3.5.4. 4. CD-R CD-ROM OM CD-ROM (eng. Compact Disc–Read Only Memory ) – dizajniran je za čuvanje različitih tipova računarskih podataka. Pored specifikacije CD-DA, CD-ROM sadrži I strukturu sektora sa ECC kodom i EDC kodom (eng. error detection code ).
3.5. 3.5.5. 5. CD-I CD-I Dizajniran je specijalno kao dodatak televizoru, a sadrži informacije o tzv. potrošačkoj elektronici. CD-I sadrži kompletan sistem, zasnovan je na CDROM RO M form format atu, u, a može može da sadrž sadržii vide videoo zapi zapis, s, do doda datk tkee za prik prikaz aziv ivan anje je pokreta, itd.
3.5.6. 3.5.6. CD za za nasnim nasnimavanj avanjee CD mediji ovog tipa mogu da se nasnimavaju uz mogućnost postojanja više sesija. Postoje tri različite specifikacije: za magnetno-optičke diskove, za CD-WO (eng. CD-Write Only ) i CD-R (eng. CD-Recordable) diskove, kao i za CD-RW (eng. CDReWritable) diskove. Najčešče korišćeni ISO 9660 zapis je neodgovarajući za CD-R, CD-RW (kao i za DVD) tehnologiju. Umjesto njega koristi se UDF ISO 13346 koji propisuje zapisivanje paketa i postojanje virtualne tabele alokacija koja se zapisuje na kraju svake sesije. Ova tabela sadrži fizičke lokacije svake datoteke, kao i podatke iz prethodne virtualne tabele alokacija.
3.5.7. 3.5.7. Video Video CD Karakteristike Video-CD diskova su: • Format diska uključuje staze, prosto za VideoCD informacije, prostor sa stavkama za izvodjenje po segmentima i staze sa audio/video i CD-DA zapisima. • MPEG enkodiranje audio/video zapisa na stazama. • Prostor sa podacima korisnika za brzo pretraživanje. • Primere prikazivanja sekvenci i kontrole ponavljanja.
Stručni rad
Miloš Sotiroski
3.5. 3.5.8. 8. CD E CD-E definiše proširenja specifikacije CD-a (npr. dvije sesije sačinjene od audio zapisa i zapisa podataka). Specifikacija diska uključuje dvije sesije (aud (audio io i po poda daci ci), ), stru strukt ktur uruu dire direkt ktor orij ijum umaa ko koja ja uk uklj ljuč učuj ujee do doda data tane ne info inform rmac acij ije, e, slik slikee i po poda datk tke, e, MPEG MPEG form format at po poda data taka ka za ka kada darr slik slikee (zamrznutu sliku), itd.
3.5.9. 3.5.9. DVD disk diskovi ovi DVD (eng. Digital Video Disc, Digital Versatile Disc ) su optički diskovi većeg kapaciteta ali fizički iste veličine kao i CD-ROM diskovi. Kapacitet DVD diskova je 4,7GB po jednom nivou zapisa na jednoj strani diska, odnosno 18GB kod diskova sa zapisom na dva nivoa na obje strane diska. DVD uredjaj koristi crveni laser dužine 650nm dok CD uredjaj koristi infracrveni laser dužine 780nm (slike ispod). Postoje DVD diskovi različitih formata: • DVD ROM • DVD Video • DVD Audio • DVD R • DVD RAM/DVD-RW/DVD+RW RAM/DVD-RW/DVD+RW Namjena im je slična kao kod kod CD diskova.
Slika 6: Površina DVD diska
Slika 7: Površina CD diska
Stručni rad
Miloš Sotiroski
3.5.10.
Ostali ob oblici sp spoljašnje me memorije
Mehurasta memorija PCMCIA kartiˇcni memorijski uredjaji Pametne kartice USB fleš uredjaj
Slika: USB fleš uredjaj
Memorijska dugmad
Slika: Memorijska dugmad
Slika: Mikročip u memorijskom dugmetu
Stručni rad
Miloš Sotiroski
4.
ZAKLJUČAK
U prethodnom izloženom radu opisani su osnovni aspekti srukture
memo memori rije je,, ka kaoo i ka karak rakte teri rist stik ikee stru strukt ktur uree za na napa paja janj nje. e. Da Data ta je po podj djel elaa memorije računara, primarna i sekundarna memorija. Dat je osnovni opis unutrašnje memorije, karakteristike, i vrste unutrašnje memorije. . Opisana je hijerarhija memorije, uloga CPU, dat je grafički prikaz Brzine pristupa i kapaciteti glavnih tipova memorija računara. Dat je opis RAM kao i KEŠ memorije, i tehnologije izrade RAM memorije. U daljem radu opisana je spoljašnje memorija računara. Magnetni diskovi, diskovi, Karakterist Karakteristike ike diska, diska, Vrijeme Vrijeme pristupa pristupa disku, disku, Opseg Opseg diska . Raid tehnologija, opisanim dvanaest nivoa. Dati su i opisani optički diskovi, kao i primjeri spoljašnjih diskova i to: CD-ROM, CD-I, CD za nasnimavanje, Video CD, CD E, DVD diskovi USB fleš uredjaj.
Stručni rad
Miloš Sotiroski
5.
LITERATURA
1. (prof. Dr Milan Milosavljević, prof. dr Mladen Veinović, prof dr. Gojko Grubor, Osnovi informatike , Univerzitet SINGIDUNUM –
BEOGRAD, 2009 (47 – 52)).
2. (Nikola Miladinović, Praktikum iz računara , Elektrotehnički Fakultet
– BEOGRAD, 2006 (4 – 22)). www.tutoriali.org,, internet izvori). 3. (Internet, google, www.tutoriali.org
