SAP Nutrisi Ibu Menyusui

SAP NUTISI IBU MENYUSUI

Disusun Oleh: Didik Suprianto 1408026

PRORAM PRO!ESI NERS SE"O#A$ TINI I#MU "ESE$ATAN %IDYA $USADA SEMARAN SEMAR AN 201&

SATUAN ACARA PEMBELAJARAN NUTRISI IBU MENYUSUI

Pokok Bahasan

: Nutrisi Iu Men!usui

Su Pokok Bahasan

:"

Pen!a#i

: Di$ik Su%rianto

&ari $an tan''al Pelaksanaan

: Rau () Mei *+(,

-aktu

: Pukul +./++ -IB

Sasaran

: Iu ni0as !an' 1en!usui

Te1%at

: Ruan' Melati RSUD Sunan 2ali#a'a De1ak 

i'

#ATAR BE#A"AN

 Ni0as 1eru%akan suatu kea$aan !an' $i1ulai $ari setelah kelahiran  %la3enta $an erakhir ketika alat"alat kan$un'an ke1ali se%erti kea$aan seelu1 ha1il/ Masa ni0as u1u1n!a erlan'sun' sela1a 4 1in''u akan teta%i seluruh alat 'enitalia aru akan %ulih ke1ali se%erti seelu1 a$a keha1ilan $ala1 5aktu ) ulan/ Untuk 1enun#an' %e1ulihan alat"alat terseut 1aka $i%erlukan %e1enuhan nutrisi $an #u'a 3airan !an' $a%at 1e1antu 1en'o%ti1alkan ker#a sel"sel $ala1 tuuh a'ar alat"alat terseut leih 3e%at erin6olusi/ Diet !an' $ierikan harus er1utu tin''i $en'an 3uku% kalori 1en'an$un' 3uku% %rotein7 3airan7 serta an!ak uah"uahan karena 5anita terseut 1en'ala1i he1okonsentrasi $i1ana %a$a 1asa ha1il $i$a%at huun'an %en$ek !an' $ikenal sea'ai Shunt antara sirkulasi iu $an Pla3enta/Setelah 1elahirkan shunt akan hilan' $en'an tia"tia sehin''a 6olu1e $arah %a$a iu relati0 akan erta1ah/ Masa %ost%artu1 1eru%akan 1asa %e1ulihan karena 1eru%akan 0a3tor %enun#an' !an' uta1a untuk %ro$uksi ASI sehin''a a%aila ke$ua hal terseut ti$ak ter%enuhi akan 1en'ha1at %ro$uksi ASI sehin''a $a%at 1e1%en'aruhi ko1%osisi serta asu%an nutrisi untuk a!i aru lahir/ Perio$e %ost%artu1 a$alah 5aktu %en!e1uhan $an %eruahan7 5aktu ke1ali ke kea$aan ti$ak ha1il/ Dala1 1asa ni0as7 alat"alat 'enitalia interna 1au%un eksterna akan eran'sur"an'sur %ulih se%erti ke kea$aan seelu1

ha1il/ Untuk 1e1antu 1e1%er3e%at %roses %en!e1uhan %a$a 1asa ni0as7 1aka iu ni0as 1e1utuhkan $iet !an' 3uku% kalori $an %rotein7 1e1utuhkan istirahat !an' 3uku%7 asu%an 'i8i !an' 3uku% untuk  1en'hasilkan kualitas ASI !an' aik7 #u'a untuk 1en'hasilkan kuantitas ASI !an' o%ti1al/ Den'an $e1ikian7 iu 1en!usui 1e1iliki keutuhan !an' an!ak  akan asu%an

'i8i !an'

terkan$un'

$i$ala1 setia% 1akanan !an'

$ikonsu1sin!a $en'an 1e1%erhatikan keutuhan !an' $i%erlukan oleh tuuhn!a/ Pen$i$ikan tentan' 'i8i a1at %entin' $ierikan untuk 1e1erikan  %en'etahuan !an' seelu1n!a ti$ak $iketahuin!a7 s ehin''a $en'an $e1ikian  %ola 1akann!a akan leih $i%erhatikan 1elalui %en!usunan 1enu sei1an' !an' $ian#urkan $ala1 %e1enuhan ke3uku%an 'i8in!a/ Selain $en'an %en$i$ikan7 a$6okasi isa kita lakukan %a$a iu 1en!usui/ A'ar ter3i%tan!a suatu $oron'an !an' 1en$asar akan %entin'n!a 'i8i a'i iu atau%un untuk a!in!a/ 9i8i !an' aik $ikonsu1si iu7  er%en'aruh #u'a terha$a% kea$aan a!in!a7 karna 1akanan !an' $ikonsu1si 1eru%akan asu%an 'i8i !an' $i$a%at a!i $ari iu/ Peraikan 'i8i 1esti $ilakukan7 $an itulah tu'as seoran' i$an !an' 1eru%akan 3aku%an ruan' lin'ku% $ari asuhan kei$anan/ Den'an 1elihat %e1a%aran $iatas7 1un3ullah seuah kein'inan tentan' %e1uatan 1akalah 1en'enai  9i8i Iu Men!usui  !an' erisikan tentan' status keutuhan asu%an 'i8i iu 1en!usui7 %en'aruh 'i8i %a$a sukses 1en!usui7 $an 3ara 1e1erikan %en$i$ikan 'i8i/ Sela in !an' telah $ikatakan7 1akalah ini #u'a 1eru%akan salah satu tu'as $ari 1ata kuliah 9i8i $ala1 2esehatan Re%ro$uksi/

ii'

TU(UAN UMUM

Setelah $ilakukan %en$i$ikan kesehatan sela1a (; )+ 1enit7 klien $a%at 1e1aha1i tentan' nutrisi iu 1en!usui/

iii/

TU(UAN "$USUS

Setelah 1en'ikuti %en$i$ikan kesehatan sela1a (;)+ 1enit7 klien $a%at : (/ */ )/
Men!eutkan tentan' %en'ertian nutrisi iu 1en!usui/ Men!eutkan 1an0aat nutrisi a'i iu 1en!usui/ Men!eutkan ahan 1akanan !an' aik untuk nutrisi iu 1en!usui/ Men#elaskan tentan' 3ara 1e1ilih $an 1en'olah ahan 1akanan !an'  aik $an enar/

i6/

SASARAN DAN TARET

Sasaran $itu#ukan %a$a iu ni0as !an' 1en!usui

)'

STRATEI PE#A"SANAAN

&ari $an tan''al Pelaksanaan

: Rau7 () Mei *+(,

-aktu

: Pukul +./++ -IB " selesai

Te1%at

:

Ruan'

Melati

RSUD

Sunan

kali#a'a De1ak

6i/ No (

"EIATAN BE#A(AR MENA(AR  Ta*ap Pe1ukaan

%aktu , 1enit

"+,iatan  Sala1 %erkenalan 

M+dia

 Men#elaskan kontrak $an tu#uan %erte1uan



*

Pelaksanaan

(, 1enit

A%erse%si Men#elaskan tentan' :

Lea0let7



Pen'ertian nutrisi iu

Le1ar

1en!usui/

Balik 



Man0aat nutrisi a'i iu 1en!usui/



Bahan 1akanan !an' aik  untuk nutrisi iu 1en!usui/



Cara 1e1ilih $an 1en'olah ahan 1akanan !an' aik $an enar/



Me1erikan kese1%atan 2lien untuk

)/

Penutu%

, 1enit



 ertan!a Men'a#ukan  %ertan!aan %a$a klien/



Me1erikan rei0or3e1en %ositi0 atas  #a5aan !an' $ierikan



Menutu%  %e1ela#aran $en'an sala1

)ii'

METODA

Meto$a !an' $i'unakan a$alah : */

Cera1ah

)/

Diskusi = tan!a #a5a

i'

SEETIN TEMPAT

: au$ien3e : %en!uluh

ii'

MEDIA

Me$ia !an' $i'unakan a$alah
Lea0let

,/

Le1ar alik  

i'

MATERI

Terla1%ir 

ii'

E-A#UASI

(/

E6aluasi Struktur   a/ 2ontrak 5aktu $en'an klien  / 2esia%an 1ateri %en!a#i 3/ Te1%at !an' $i'unakan n!a1an $an 1en$ukun'

*/

E6aluasi Proses a/ 2lien 1e1%erhatikan $an 1en3oa 1elakukan %era5atan %a!u$ara  %a$a saat $e1onstrasi/  / 2lien

antusias

untuk

ertan!a

tentan'

hal"hal

!an'

ti$ak 

$iketahuin!a 3/ 2lien 1en#a5a se1ua %ertan!aan !an' telah $ierikan )/

E6aluasi &asil a/ 2e'iatan %en!uluhan er#alan sesuai $en'an 5aktu !an' telah $itentukan  / 2lien 1e1aha1i tentan' nutrisi untuk iu 1en!usui/

MATERI

NUTRISI PADA IBU MENYUSUI A' P+n,+rtian

 Nutrisi iu 1en!usui a$alah 8at"8at 1akanan !an' san'at $i%erlukan untuk %ertu1uhan kesehatan iu $an a!i %a$a 1asa 1en!usui/

B' !un,.i nutri.i /a,i i/u +nu.ui

(/ Sea'ai su1er tena'a */ Pertu1uhan $an %e1eliharaan #arin'an tuuh )/ Men'atur kesei1an'an tuuh

' Man3aat nutri.i pada I/u M+nu.ui

(/ Men#a'a kesehatan */ Me1%er3e%at %en'e1alian alat"alat kan$un'an se%erti seelu1 ha1il/ )/ Untuk akti6itas $an 1etaolis1e tuuh
D' Maa5Maa

at

i7i

Man3aat

dan

(+ni.

Ma.in,5Ma.in,

Makananna

(/ 2arohi$rat >un'si sea'ai su1er tena'a ?ener'i@/ Su1er nasi7 #a'un'7 'an$u17 roti7 sa'u7 ketela */ Protein >un'si %en''anti sel"sel tuuh !an' rusak7 1en'an'kut 8at 'i8i7 sea'ai su1er %e1an'un tuuh/ a/ Protein naati7 3ontoh tahu7 te1%e7 ka3an'"ka3an'an  / Protein he5ani7 3ontoh telur7 u$an'7 hati a!a17 ikan laut/ )/ ita1in a/ ita1in A >un'si 1e1%eraiki #arin'an 1ata !an' rusak7 1e1elihara #arin'an 1ata7 1e1antu %roses %en'lihatan/ Contoh : 5ortel7%e%a!a7 to1at/

 / ita1in B >un'si 1en3e'ah %enu1%ukan 3airan/ Me1elihara 0un'si sara07 1e1elihara na0su 1akan/ Contoh : &ati7 susu7 ke#u7 $a'in'/ 3/ ita1in C >un'si %e1entukan sel #arin'an tuuh7 1e1antu %en!era%an 8at 'i8i7 1e1%erkuat %e1uluh $arah/ $/ ita1in D >un'si 1e1antu %en!era%an 8at ka%ur $an 0os0or7 1en'atur   %en'erasan tulan'/ Contoh : Susu sa%i7 1ente'a7 telur7 1in!ak ikan/ e/ ita1in E >un'si er%en'aruh $ala1 kesuuran 5anita Contoh : 2e3a1ah7 9an$u17 i#i"i#ian7 ka3an' tanah7 ke$elai/ 0/

ita1in 2   >un'si 1e1%en'aruhi %roses %e1ekuan $arah Contoh : &ati7 sa!ur"sa!uran er5arna hi#au7 ke3a1ah7 'an$u17 ke#u/

un'si sea'ai ahan %e1entuk tulan'/ Contoh : Ba!a17 ka3an' %an#an'7 sa5i7 ke$elai  / 9ara1 Besi >un'si 1e1entuk 8at 5arna 1erah %a$a $arah !an' er'una untuk  1en'an'kut oksi'en/ Contoh : Ba!a17 ka3an' %an#an'7 sa!ur"sa!uran er5arna hi#au7 uah"  uahan/ 3/ 9ara1 Yo$iu1 >un'si 1en3e'ah %en!akit 9on$ok/ Contoh : ikan laut7 telur a!a17 $a'in'7$ll/ $/ Air  >un'si 1e1entuk 3airan tuuh7 alat %en'an'kut unsur"unsur 'i8i7 1en'atur %anas tuuh/

E' "+/utu*an i7i Pada I/u M+nu.ui

(/ Men'konsu1si ta1ahan ,++ kalori ?,"4 kali@ tia% hari */ Makan $en'an $iit sei1an' untuk 1ineral $an 6ita1in !an' 3uku% )/ Minu1 se$ikitn!a "(* 'elas tia% hari
!' Aki/at "+kuran,an i7i Pada I/u M+nu.ui

(/ Pro$uksi ASI erkuran' = kualitas 1enurun */ Luka $ala1 %ersalinan ti$ak 3e%at se1uh )/ Proses %en'e1alian rahi1 $a%at ter'an''u
' Aki/at "+9+/i*an i7i Pada I/u M+nu.ui

(/ 2e'e1ukan */ Pen!akit #antun' )/ Pen!akit &ati
$' Makanan Yan, $aru. Di*indari I/u M+nu.ui

(/ Makanan !an' 1en'an$un' ahan %en'a5et */ Minu1 2o%i )/ Minu1 so0t$rink 
I' Aki/at B+rpantan, Makan Pada I/u +nu.ui

9i8i !an' $i%erlukan tuuh ti$ak ter%enuhi sehin''a $a%at 1en''an''u kesehatan iu/ Bila iu ter%aksa ti$ak 1en'konsu1si 1akanan terseut7 1aka $a%at $i'anti $en'an #enis 1akanan lainn!a !an' 1e1%un!ai kan$un'an 'i8i !an' sa1a/

(' onto* M+nu Makanan I/u +nu.ui da9a 1 $ari

a/ Pa'i : nasi7 te1%e 'oren'7 telur 3e%lok7 tu1is ka3an' %an#an' $an 5ortel7  / 3/ $/ e/ 0/

susu/ Sna3k %ukul (+/++ -IB : %e%a!a7 teh 1anis/ Sian' : nasi7 se1ur $a'in'7 tahu 'oren'7 sa!ur a!a17 uah se1an'ka Snak %ukul (4/++ -IB : %isan' reus7 teh 1anis Mala1 : nasi7 %e%es ikan teri7 %erke$el 'oren'7 3ah kan'kun' $an tao'e Snak %ukul *(/++"**/++ -IB : susu7 5a0er 

"' ara M+n,o9a* Makanan an, B+nar

(/ Pilih sa!ur"sa!uran7uah"uahan7 $a'in' $an ikan !an' se'ar/ */ Cu3i tan'an sa1%ai ersih seelu1 $an sesu$ah 1en'olah 1akanan )/ Cu3i ahan 1akanan sa1%ai ersih aru $i %oton'"%oton'
Da0tar Pustaka



Ba'ian Ostetri $an 9inekolo'i7 >akultas 2e$okteran Un6ersitas Pa$#a#aran Ban$un'7 Ostetri >isiolo'i7 Ba'ian Ostetri $an 9inekolo'i7 >akultas 2e$okteran Un6ersitas Pa$#a#aran Ban$un'7 *++,



Moore7 Mar! Courtne!/ Buku Pe$o1an Tera%i Diet $an Nutrisi7 Jakarta : &i%o3rates7 *++/