Sap CA Colon

SATUAN ACARA PENYULUHAN (SAP) KEGIATAN PENYULUHAN CARSINOMA COLON DI RUANG G-I RSAL dr. RAMELAN SURABAYA

Disusun o!" #

Kelompok . . . 1. Dewa Ayu Putu Putri w

(163.0004B)

2. Titik Sumarawati

(163.0028B)

3. Doy !ermawa"

( 163.001# )

PROGRAM STUDI PRO$ESI NERS SEKOLAH TINGGI ILMU KESEHATAN HANG TUAH SURABAYA TAHUN A%ARAN &'*&'+

$%&BA' P%%SA!A SAT*A A+A'A P%,*$*!A D- '*A - 'SA$ r. 'A&%$A S*'ABA,A

D-S*S* /$%!  Kelompok . . . 1. Dewa Ayu Putu Putri w

(163.0004B)

2. Titik Sumarawati

(163.0028B)

3. Doy !ermawa"

( 163.001# )

Suraaya 13 oemer 2016

Pemimi" $a5a"

Amy Aria"ti S.Kep. er  -P 17#701242006042001

Pemimi" -"titui

-P.

P'/'A& K%P%'AATA P'/9%S- %'S ST-K%S !A T*A! S*'ABA,A D- '*A - 'SA$ r. 'A&%$A S*'ABA,A

Topik

 +ar:i"oma +olo" (Ka"ker *u Bear)

Saara"

 Paie" a" Keluara Paie"

Tempat 'ua" - 'SA$ r. 'amela" Suraaya !ari ; ta"al 
 2= &e"it

I. L,,r B!,,n/

Se:ara epiemioloi kari"oma kolo" (ka"ker uu ear) merupaka" ka"ker  ketia ya" pali" umum paa laki > laki a" perempua" i Amerika Serikat. &e"urut orl !ealt5 /ra"i?atio" paa April 2013 malporaka" terapat lei5 ari 740.000 kau aru kari"oma kolo" a" 5ampit =00.000 kematia" ilaporka" i eluru5 u"ia etiap ta5u""ya. Se:ara umum iapatka" ke@aia" ka"ker kolo" me"i"kat ta@am etela5 uia =0 ta5u". -"ie" pu":ak"ya paa uia 60 a" #0 ta5u" (Diery 2014). *u ear aala5 aia" ari alura" :er"a ya" eru"i u"tuk pe"yerapa" air. *u i"i eru"i e"a" rektum i aia" u@u""ya ya" eru"i eaai tempat pe"yimpa"a" eme"tara ari ee ya" ela"@ut"ya aka" iua" melalui a"u. Dia"i"ka" pe"yakit @a"tu" koro"er pe"yakit kea"aa" atau ka"ker  uu ear (kolo") kura" me"apat per5atia" mayarakat awam. Paa5al a"ka ke@aia""ya :ukup ti"i. Apalai iikuti e"a" maki" ertama5"ya uia 5arpa" 5iup pe"yakit > pe"yakit ee"erati eperti ka"ker @ua aka" emaki" me"i"kat ('oi" 2012) Perkiraa" i"ie" ka"ker i -"o"eia aala5 100 per 100.000 pe"uuk. Ka"ker kolo" tela5 me"@ai ala5 atu ka"ker ya" a"yak ter@ai i -"o"eia. Data ya" ikumpulka" ari 13 puat ka"ker me"u"@ukka" a5wa ka"ker kolo" merupaka" ala5 atu ari lima ka"ker ya" eri" terapat paa pria maupu" wa"ita (Soeripto 2003). Dari eraai lapora" i -"o"eia ter@aapat ke"aika"  @umla5 kau ka"ker kolo" mekipu" elum aa ya" pati" "amu" ata i Departeme" Kee5ata" (2006) iapatka" a"ka 18 per 100 riu pe"uuk. Se@ak  ta5u"1774 > 2003 terapat 3#2 kea"aam ka"ker kolo" ya" ata" eroat ke

'S Ka"ker D5armai ('SKD). Beraarka" ata rekam meik 5a"ya iapatka" 24# pe"erita e"a" :atata" le"kap teriiri ari 203 (=4=#) pria a" 167 (434=) wa"ita eruia a"tara 20#1 ta5u" (Katomo 200=).

II. Tu0u,n ,. Tu0u,n U1u1

Setela5 ierika" pe"yulu5a" 2= me"it i5arapka" paie" a" keluara mampu mema5ami a" me"erti te"ta" :ari"oma :olo" (ka"ker uu ear).

2. Tu0u,n K"usus

Setela5 me"ikuti pe"yulu5a" elama 2= me"it te"ta" :ari"oma :olo" (ka"ker uu ear) i5arapka" wara apat 1. &e"@elaka" te"ta" :ari"oma :olo" (ka"ker uu ear) 2. &e"yeutka" pe"yea :ari"oma :olo" (ka"ker uu ear) 3. &e"yeutka" ta"a a" e@ala :ari"oma :olo" (ka"ker uu ear) 4. &e"@elaka" te"ta" iet :ari"oma :olo" (ka"ker uu ear) =. &e"@elaka" te"ta" pe":ea5a" :ari"oma :olo" (ka"ker uu ear)

3. S,s,r,n

Paie" a" keluara paie" i rua"a" - 'SA$ r. 'amela" Suraaya d. M,!ri ( T!r,14ir )

!. M!od!

a. +erama5  . Dikui

5.

M!di,

a. lealet

/. P!n/or/,nis,si,n

1. &oerator 2. Pemateri

 Doy !ermawa"  Dewa Ayu Putu Putri .

3. 9ailitator a" oerer  Titik Sumarawati

". K!/i,,n P!n6uu",n

 o

aktu

$a"ka5

= me"it

Pemukaa"

Keiata" Pe"yulu5a"

Keiata" Peerta

. 1.

1) &e"u:apka" alam 2) &emperke"ala" iri 3) &e"yampaika" tu@ua"

1) &e"@awa alam 2) &emper5atika" 3) &e"e"arka" 4) &e"@awa  perta"yaa"

4) &e"e"tuka" ko"trak waktu =) &e"ali  pe"eta5ua"  peerta te"ta" materi ya" aka" 2

1= me"it

Pe"ya@ia"

iampaika" 1) &e"@elaka"

1) &e"e"arka"

te"ta" ei"ii

a"

tu@ua" pe"yea

memerika"

ta"a a" e@ala

 pe"apat

ka"ker kolo". 2) &emeri

2) Berta"ya @ika

keempata" u"tuk

aa ya" tiak

 erta"ya.

ipa5ami te"ta" materi ya" iampaika"

3

= me"it

Pe"utup

1) &e"yimpulka"

1) &emuat

 erama.

keimpula"

2) &emerika"

te"ta" materi

umpa" alik.

ya" tela5

3) &e"u:apka" terima kai5

2) &e"e"arka"

kepaa auie"

a"

ata

mempe5atika"

 partiipai"ya

i.

iampaika".

3) &emala

a"

u:apa" alam

me"u:apka"

 pe"utup a"

alam pe"utup.

 erterima kai5

Kri!ri, E7,u,si

. E7,u,si Sruur

a. Peerta 5air i tempat pe"yulu5a" :ari"oma :olo" (ka"ker  uu ear). Pe"yele"ara pe"yulu5a" pe"iika" kee5ata" ilakuka" i rua" - 'SA$ r. 'amela" Suraaya. &. E7,u,si Pros!s

a. Pe"yulu5a" er@ala" euai re":a"a.  . Peerta ya" iu"a" terli5at a"tuia ter5aap materi  pe"yulu5a". :. Tiak aa peerta ya" me"i"alka" tempat pe"yulu5a" ari  peerta ya" ata" emua"ya me"ikuti ari awal ampai ak5ir keiata". . Peerta me"a@uka" perta"yaa" a" me"@awa perta"yaa". 8. E7,u,si H,si

a. Peerta mema5ami a" me"eta5ui te"ta" :a":er :olo" (ka"ker uu ear). CANCER COLON (KANKER USUS BESAR)

A. PENGERTIAN

+a":er :olo" (ka"ker uu ear) aala5 uatu e"tuk kea"aa" ya" ter@ai paa kolo" rektum a" ape"ik ('oi" 2012).

B. PENYEBAB CANCER COLON (KANKER USUS BESAR)

alaupu" pe"yea ka"ker uu ear mai5 elum iket5ui "amu" ike"ali eerapa aktor preipoii (Pri:e 200=). Beerapa aktor   preipoii tereut aala5 1. Ko"umi alko5ol 'eiko ear terutama paa pemi"um alko5ol kare"a uu me"ua5 alko5ol me"@ai aetilale5ia ya" apat me"i"katka" reiko ka"ker  kolo". 2. BAB tiak teratur  Ko"ii uu ya" kotor aala5 atu pe"yea ka"ker kolo". Tumpukka" ia maka"a" ya" me"empel i i"i" uu akiat ko"tipai apat memuat kera:u"a" i uu ear (i"te"ital toCemia). Bila ter@ai umata" i alura" pemua"a" kotora" aka" memuuk a" me"5ailka" a era:u".a mua5 tererap melalui pori > pori 5alu  paa i"i" uu me"alir alam ara5 mauk ke el tuu5 a" me"yeaka" pe"yakit. 3. Aupa" maka"a" tiak e5at &aka"a" ya" me"a"u" kari"oe"ik a" ko"umi maka"a" :epat a@i ya" iaa"ya me"a"u" a"yak ?at kimia a" koleterol. at kari"oe"ik aala5 uatu ?at ya" apat memper:epat pertumu5a" el ka"ker eerapa 5al ya" apat erti"ak eaai ?at karioe"ik aala5 maka"a" ya" me"a"u" e"yawa 5irokaro" atau @elaa ya" a"yak  itemuka" paa maka"a" ya" iakar ami"oaromatik 5i"a e"yawa a?o eperti ?at pewar"a (Pri":e 200=). 4. &erokok  &erokok er5uu"a" e"a" ke"aika" reiko tere"tuk"ya ae"oma a" @ua ke"aika" reiko perua5a" ae"oma me"@ai ka"ker kolo" 5al i"i  er5uu"a" kare"a ?at ra:u" paa rokok ya" me"yeaka" lei;@ ari"a"

 parut paa ora" tuu5 termauk uu ear. Peme"tuka" @ari"a" parut  paa kolo" ya" tiak terke"ali aka" me":etuka" peme"tuka" kari"oma paa kolo". Pe"elitia" teraru perokok @a"ka lama (perioe i"uki 30 > 40 ta5u") mempu"yai reiko relati erkiar 1= > 3 kali (Pri":e 200=).

C. TANDA DAN GE%ALA DIABETES MELITUS

1.

Perara5a" ear pera"al (5ematoke?ia)

2.

Bua" air ear le"ir ara5

3.

/truki alura" :er"a

4.

A"orekia erat aa" me"uru"

D. PENATALAKSANAAN

1. Pemerikaa" ia"oi a. A"am"ei &eliputi perua5a" pola keiaaa" eekai aik erupa iare ataupu" ko"tipai perara5a" per a"um ulit ua" air ear iertai ara5 le"ir atau ua" air ear iertai e"a" ara5 ear  pe"uru"a" erat aa". Dapat @ua me"ali riwayat 1) Perua5a" keiaaa" eekai eperti iare a" ko"tipai 2) Perara5a" re:tal atau o::ult leei" 3) Kram atau "yeri perut 4) Kelela5a" atiue =) 'iwayat ka"ker kolorektal paa keluara 6) 'iwayat me"erita polip kolorektal #) 'iwayat me"erita +5ro"i: -"lammatory Bowel Deeae 8) Keiaaa" maka" (re"a5 erat a"yak lemak) (Saito" 2014)  . Pemerikaa" iik  e@ala ya" eri" ikelu5ka" aala5 aa"ya perua5a" pola  ua" air ear (:5a"e o oel 5ait) ia iare ia @ua ko"tipai. Semaki" ital letak tumor emaki" @ela @ua e@ala ya" itimulka" kare"a emaki" keital ee emaki" me"era a" ulit ikeluarka"

akiat lume" ya" me"yempit a5ka" ia iertai "yeri a" erara5a" ia @ela atau amar. Ar"a perara5a" a"at erariai mera" tera" purple ma5oa"y a" kaa" kala mera5 ke5itama". &aki" keital letak tumor ar"a mera5 maki" puar (aito" 2014). :. Pemerikaa" laoratorium &eliputi

pemerikaa"

ti"@a

apaka5

aa

ara5

e:ara

makrokopik;mikrokopik atau aa ara5 amar (o::ult loo) erta  pemerikaa" +%A (+ar:i"o %mryo"i: A"tie"). Kaar ya" ia"ap "ormal aala5 2= > = "r;ml. Kaar +%A apat me"i"i paa epitel a" mae"kimal emiema paru iroi 5epati 5epatiti pa"kreatiti :oliti uleroa pe"yakit :5or" tukak peptik erta paa ora" e5at ya" merokok. Pera"a" pe"ti" ari +%A aala5 ila ia"oa kari"oma kolekrektal ua5 ieakka" a" ter"yata +%A me"i"i ya" kemuia" me"uru" etela5 operai maka +%A pe"ti" u"tuk  ti"ak la"@ut. +%A apat me"i"kat 60 > 70 paie" e"a" :ari"oma :olore:tal. amu" +%A uka" merupaka" te Skri"i" ya" eekti u"tuk kea"aa". +%A tiak peiik kare"a apat me"i"kat  @ua paa paie" e"a" :ar:i"oma elai" :ar:i"oma :olore:tal (oeripto 2003). 2. Pemerikaa" pe"u"@a" a. 9leCile imoio:opy  . Pe"yi"ara" e"ema arium :. %"o:opy a" iopi . Kolo"okopi e. Pemerikaa" pe"u"@a" lai""ya 3. Terapi paa ka"ker kolo" a. 9armakoloi Pe"elitia" i %ropa a" Amerika Serikat melaporka" a5wa repo" ter5aap komi"ai ari = > luoroura:i (= > 9*) leu:oori" a" iri"ote:a" (+PT11) lei5 aik ia"i"ka" e"a" = > u;leu:oi" atau +PT11 e:ara tu"al e"a" komi"ai = > 9*;$E ike"al e"a"

Salt? 'eime". /at i"i kalau iu"aka" e:ara komi"ai alam  pe"oata" :ar:i"oma :olore:tal. Terapi aar = > 9* ierika" e:ara i"ue etiap 5ari elama = 5ari alam 4 mi"u (mayo kli"ik reime") a" iteruka" e:ara i"ue etiap mi"u u"tuk 6 mi"u alam 2 mi"u o (roell park  reime"). Kateori oat  Antineoplastic Agents merupaka" ta"art terapi alam pe"oata" :a :olo" termauk komi"ai. Diare merupaka" eek  ampi" ya" iaa ter@ai alam oe"oata" i"i. %ek ampi" lai" termauk mu:oiti "eutrope"ia kero"toka" ramut a" reaki 5ipere"itiita ('oi" 2012).  . Kemoterapi Kemoterapi i"tra5epati: u"tuk :ar:i"oma :olo" e"a" metatae ke 5epar aala5 i"traarterial loCurii"e (9*D') 1) Diikuti reeki kari"oma kolo" primer a" "ou limatiku e"a"  pili5a" kemoterapi kemoterapi itemik me"u"aka" reime" = >  9*;leu:oori";+PT11 atau kemoterapi i"ta5epatik e"a" 9*D'  2) Pili5a" keua u"tuk lei 5epar ya" lua atau multiple e5i"a memutu5ka" kemoterapi oi ya" ti"i. Pri"ip terapi i"i aala5 metatae ke 5epar me"erima upalai ara5 terutama ari irkulai arteri 5epati:a ima"a 5epar e:ara "ormal me"erima ara5 melalui e"a porta. %ek ampi" utama paa i"traarterial 9*D' aala5 kola"iti :leroi. 3) Terapi 9*D' i"traarterial iaa"ya ierika" melalui pompa ya" i ta"am iaera5 u:uta" ya" ia"ti e:ara perioik. %ek ampi" utama ya" ia ter@ai aala5 :leroi" :5ola"iti ('oi" 2013) :. Pemea5a" Pe"oata" utama paa ka"ker kolorektal aala5 pe"a"kata"  aia" uu ya" terke"a a" item eta5 e"i""ya. 30 pe"erita" tiak apat me"tolerai pemea5a" kare"a kee5ata" ya" uruk e5i"a eerapa tumor ia"kat melalui elektrokoagulasi. +ara i"i

 ia meri"a"ka" e@ala a" memperpa"@a" uia tetapi tiak  me"yemu5ka" tumor"ya. Paa kea"yaka" kau ka"ker kolo"  aia" uu ya" a"a ia"kat e"a" pemea5a" a" aia" ya" teria iamu"ka" lai (Katomo 200=). Proeur pemea5a" klaik u"tuk kari"oma kolo" aala5 reeki a"terior aome" iekplorai u"tuk me"e"tuka" letak tumor ya" aka" ireeki a" kemuia" ireeki ilakuka" e:ara eme"tal (5emikole:tomy ka"a" a" kiri) e"a" e" > to > e" a"atomoi. 'eeki kolo" total ilakuka" ter5aap paie" e"a" polypoi amilial a" polip :olo" multiple. •

$aparo:opi: :olo" ree:tio" me"u"aka" tek"ik laparo:opi: u"tuk melakuka" reeki :olo".

•

Pe"a"tia"

p5i":ter

e:ara

elektrik

u"tuk

me"timulai

mu:ulu "eop5i":ter a" pe"ama5a" a"al p5i":ter u"tuk   paie" e"a" i"ko"ti"e"ia e:al taium ak5ir (Katomo 200=). . 'aiai o"koloi Paie" e"a" :ari"oma rektal perlu ilakuka" raiai o"koloi. 'aiai ertu@ua"

u"tuk me"ura"ai reiko

kekamu5a"

ari

:ari"oma rektal. 'aiai erma"aat @ua eaai terapi paliati. Terapi i"i @ua apat me"i"katka" kualita 5iup. Terapi i"ar etela5  pe"a"kata" tumor ia me"e"alika" pertumu5"a tumor ya" teria. &elamatka" kekamu5a" a" me"i"katka" 5arapa" 5iup. Tetapi pe"a"kata" tumor a" terapi raiai kura" eekti paa  pe"erita ka"ker rektum ya" memiliki lei5 ari 4 ka"ker kele"@ar  eta5 e"i" ('oi" 2013).

E. KOMPLIKASI

Beerapa komplikai ya" ter@ai akiat ka"ker kolo" ia"tara"ya 1. Perara5a" paa uu ear e5i"a me"imulka" a"emia 2. -leu otruki ya" me"yeaka" mual a" mu"ta5 e5i"a ter@ai ketiakeima"a" elektrolit a" :aira"

3. Perito"iti akiat pe"yeara" kuma" ari kolo" a" iritai ari :aira" kolo" ya" me"year paa ro"a perut 4. Sepi ya" tiak tertolo" e5i"a me"yeaka" kematia"F

$. PENCEGAHAN

1. Paa ora" ya" elum terke"a ka"ker kolo" ia"@urka" u"tuk  me"5i"ari ko"umi maka"a" ya" tiak e5at eperti maka"a" i"ta" ya" a"yak me"a"u" ?at akti kimia era5aya tiak me"ko"umi alko5ol rokok erta ia"@urka" maka" a"yak erat a" itami" u"tuk  memperla":ar elemi"ai ee (me":ea5 ko"tipai) 2.
DA$TAR PUSTAKA

Saito" D. +.