TAHAP PENGUASAAN ILMU DAN PELAKSANAAN PELAKSANAAN PENGURUSAN PENGURUSAN JENAZAH DIKALANGAN GURU AGAMA : SATU KAJIAN DI DAERAH BATANG PADANG
MOHD ZAIDI BIN ZAKARIA (G 75157)
CADANGAN KAJIAN UNTUK MEMENUHI SEBAHAGIAN DARIPADA SYARAT MEMPEROLEHI IJAZAH SARJANA MUDA PENGAJIAN ISLAM (SYARIAH) DENGAN KEPUJIAN
FAKULTI PENGAJIAN ISLAM UNIVERSITI KEBANGSAAN MALAYSIA PBJJ PUSAT UKM BANGI 2011
BAB 1 :PENDAHULUAN
1.1 Latar Belakang Masalah 1.2 Permasalahan Kajian 1.3 Matlamat Kajian 1.4 Objektif Kajian 1.5 Skop Kajian 1.6 Metodologi Penyelidikan 1.7 Ulasan Kajian Lepas 1.8 Rumusan
BAB 2 : TAHAP PENGUASAAN ILMU PENGURUSAN JENAZAH
2.1 Pengenalan 2.2 Tahap penguasaan Ilmu pengurusan jenazah 2.2.1 Secara teori 2.2.2 Secara amali 2.2.3 Mengikut bahagian 2.2.4 Secara keseluruhan 2.3 Kesimpulan
BAB 3 : PELAKSANAAN DAN PENGLIBATAN DALAM MASYARAKAT
3.1 Pengenalan 3.2 Pelaksanaan dalam masyarakat 3.3 Penglibatan guru agama
3.5 Kesimpulan
BAB 4 : HALANGAN DAN KEKANGAN
4.1 Pengenalan 4.2 Masalah dan kekangan 3.4.1 Kurang ilmu pengetahuan 3.4.2 Kurang latihan dan pengalaman 3.4.3 Kurang keyakinan diri 3.4.4 Rasa susah dan takut 3.4.5 Rasa jijik 3.4.6 Kurang kepercayaan masyarakat atau orang yang lebih tua 4.3 Kesimpulan
BAB 5 : CADANGAN DAN LANGKAH MENINGKATKAN PENGUASAAN ILMU PENGURUSAN JENAZAH
4.1 Pengenalan 4.2 Cadangan 4.2.1 Peranan Jabatan Pelajaran 4.2.2 Modul pengajian di Universiti /Maktab 4.2.3 Peranan masyarakat
4.2.4 Kesedaran diri 4.3 Kesimpulan
1.1 PENGENALAN Pengurusan jenazah adalah salah satu perkara fardu kifayah bagi umat Islam. Ini bermakna setiap orang Islam wajib mempelajarinya kerana ianya satu kefarduan tetapi jika sudah ada yang melaksanakannya maka yang lain terlepas dari tanggungjawab tersebut. Apabila meninggal seseorang anak adam, maka terdapat empat kewajipan orang yang
hidup
terhadap
yang
mati
iaitu
memandikan,
mengkafankan,
menyembahyangkan dan mengebumikannya. Untuk melaksanakan empat perkara ini memerlukan ilmu yang cukup serta kerjasama yang baik dari semua ahli masyarakat.
1.2 PERMASALAHAN KAJIAN Di dalam masyarakat, golongan yang dianggap berkeutamaan atau berautoriti dalam menguruskan hal-hal keagamaan adalah golongan yang terlibat secara lansung dengan amalan ilmu keagamaan seperti imam, bilal, pegawai dari Agama Islam dan juga para guru agama yang digelar ustaz dan ustazah. Sudah semestinya mereka ini mempunyai ilmu pengetahuan yang baik dalam bidang agama sama ada ilmu fardu ain atau fardu kifayah melebihi golongan orang awam yang lain. Salah satu daripada ilmu yang patut ada pada golongan ini ialah ilmu pengurusan jenazah kerana perkara kematian ini sentiasa berlaku dalam masyarakat. Apabila berlaku kematian, golongan inilah yang dicari untuk menguruskannya. Mungkin di sesetengah kawasan atau tempat, sudah ada pasukan khas sama ada yang ditubuh secara rasmi atau tidak untuk menguruskan hal ini, tetapi tidak semua tempat begitu. Oleh itu masyarakat memandang golongan dari bidang agama sebagai golongan yang mahir dalam perkara ini untuk meminta bantuan menguruskan jenazah.
Dalam satu kawasan seperti kampung,taman perumahan atau mukim, biasanya terdapat hanya seorang atau dua imam, begitu juga bilal. Begitu juga pegawai Jabatan Agama Islam, s hanyalah di bandar atau pekan sahaja. Tetapi jika kawasan itu mempunyai sekolah, semestinya akan ada guru agama Islam yang bertugas disitu. Selain bertugas di sekolah sebagai guru kepada murid, mereka juga menjadi perhatian ahli masyarakat dalam hal-hal keagamaan. Dengan gelaran ustaz atau ustazah, sewajarnyalah mereka menguasai berbagai bidang ilmu agama sama ada fardu ain atau fardu kifayah. Sejauhmanakah para guru agama yang mengajar di sekolah ini menguasai ilmu fardu kifayah khususnya ilmu pengurusan jenazah ini. Atau bolehkah mereka terlibat dalam masyarakat,bukan sekadar tahu dari segi teorinya sahaja. Ini lah yang menjadi tanda tanya kerana bilangan mereka ini agak ramai dan berada dimerata tempat termasuk di kawasan pedalaman.
Oleh yang demikian, masalah kajian yang akan diketengahkan oleh penyelidik adalah untuk mengkaji sejauhmana tahap penguasaan ilmu pengurusan jenazah ini dikuasai oleh para guru agama yang dilahirkan oleh universiti atau institut perguruan dan sejauhmana penglibatan mereka dalam pengurusan jenazah ini di dalam masyarakat. Apakah mereka ini dibekalkan dengan ilmu fardu kifayah ini semasa latihan atau kursus, atau sekadar bekerja disekolah sahaja. Penyelidik akan cuba kaitkan dan mencari punca permasalah sekaligus mencari jalan penyelesaian dari masalah yang berbangkit. Kajian yang akan dijalankan ini, melibatkan guru-guru agama di daerah Patang Padang, salah satu daerah yang terdapat dinegeri Perak. Daerah ini berada di bahagian selatan negeri Perak dan bersempadan dengan negeri Selangor. Merangkumi berbagai kawasan penempatan seperti kawasan Bandar, pekan,kampong dan juga kawasan pedalaman dan perkampungan orang asli. Pejabat pelajarannya terletak di Tapah, berada di tengah Daerah batang Padang ini.
1.3 MATLAMAT KAJIAN Matlamat kajian ini ialah untuk mengkaji tahap penguasaan ilmu pengurusan jenazah dikalangan guru-guru agama Islam yang mengajar di sekolah menengah atau rendah dan sejauhmana ianya diamalkan dalam masyarakat setempat seterusnya mencari jalan bagaimana golongan guru agama ini dapat menjadi sebahagian dari masyarakat yang menguasai dan boleh melaksanakan ilmu pengurusan jenazah.
1.4 OBJEKTIF KAJIAN Antara objektif kajian ini ialah : 1.4.1 Mengenalpasti
sejauhmana
tahap
penguasaan
ilmu
pengurusan
jenazah
dikalangan guru agama di sekolah dalam Daerah Batang Padang, Perak. 1.4.2
Mengkaji halangan dan sebab mengapa terdapat sesetengah guru agama tidak menguasai ilmu pengurusan jenazah.
1.4.3
Mencadangkan aktiviti atau cara untuk membantu para guru agama agar dapat menguasai dan mengamalkan ilmu pengurusan jenazah dam masyarakat.
1.5 SKOP KAJIAN Limitasi bidang kajian : Kajian ini dijalankan hanya untuk mengkaji tahap penguasaan ilmu pengurusan jenazah dari mandi, kafan, solat dan pengkebumian jenazah. Ini bermakna kajian ini tidak memasukkan ilmu fardu kifayah yang lain yang juga perlu dan penting dalam masyarakat.
Limitasi lokasi kajian : Kajian ini tertumpu di Daerah Batang Padang, satu daerah yang terdapat dalam Negeri Perak Darul Ridzuan. Limitasi sasaran kajian : Sasaran utama kajian ini tertumpu kepada golongan guru agama yang mengajar di sekolah rendah, menengah mahupun sekolah agama.
1.6 METHOD KAJIAN 1.6.1
Jenis kajian
Dalam kajian ini, penyelidik menggunakan dua kaedah iaitu kajian perpustakaan dan kaedah kajian lapangan. Kajian perpustakaan dilakukan untuk mendapatkan maklumat mengenai topik yang dikaji melalui pembacaaan dokumen seperti buku,jurnal,kajian ilmiah dan sumber-sumber yang berkaitan. Kajian lapangan pula menjadi sumber maklumat asas kepada landasan kajian ini kerana ia memudahkan proses untuk mendapatkan maklumat yang diperlukan secara
lebih terperinci sekaligus kajian ini tidak terhad kepada merujuk kajian perpustakaan sahaja. 1.6.2
Instrumen kajian
- Temubual Kaedah ini sesuai kerana ianya akan mendapat maklum balas yang jelas dan betul. Kaedah ini akan digunakan kepada masyarakat setempat, guru-guru agama, pegawai di Jabatan Pelajaran Daerah dan sebagainya yang sesuai untuk mendapatkan maklumat bersesuaian dengan kajian yang dijalankan. -
Soal selidik
Kaedah ini digunakan secara rawak dengan menggunakan soalan yang telah disediakan. Bilangan soal selidik yang disedia dan diedarkan ialah sebanyak 50 orang responden. Soal selidik ini melibatkan guru-guru agama di sekolah menengah, rendah dan sekolah agama di daerah Batang Padang. Borang ini diedarkan selama 3 hari sebelum dikumpulkan. Soalan soal selidik ini merangkumi maklumat peribadi, tahap ilmu pengurusan jenazah secara teori, pengalaman dan penglibatan dalam pengurusan jenazah serta cadangan. -
Pemerhatian
Kaedah ini digunakan untuk melihat dan menilai penglibatan guru-guru agama dalam pengurusan jenazah dalam masyarakat di Daerah Batang Padang.
1.7 LITERATURE REVIEW Terdapat beberapa kajian terhadap bidang pengurusan jenazah dalam beberapa perkara. Antaranya kajian yang dilakukan oleh Mohd Nizho Bin Abdul rahman, Mohd Khadafi Bin Hj. Rofie dan Dr. Mohd Khairul Anwar Osman yang bertajuk “ Amalan Bid’ah dalam pengurusan dan penyelengggaraan jenazah : Kajian di Kubang Pasu”. Walaupun mereka mengkajinya dalam konteks yang berbeza tetapi bidangnya sama iaitu mengenai
pengurusan jenazah. Kajian itu menjurus ke arah perkara-perkara atau amalan yang tidak sepatutnya dilakukan semasa menguruskan jenazah. Berbeza dengan kajian yang akan dilakukan oleh penulis nanti iaitu menumpukan kepada tahap penguasaan ilmu serta penglibatan guru-guru agama menguruskan jenazah dalam masyarakat.
Selain itu, pada tahun 2010 mencatat sejarah kerana terdapat sebuah stesyen televisyen berbayar telah mengadakan satu program keagamaan yang dianggap terbaik pernah di terbitkan dalam negara ini iaitu program ‘Imam Muda’. Dalam program itu, sekumpulan anak muda diberi pendedahan dan latihan untuk menjadi Imam atau pemimpin agama dalam masyarakat. Antara perkara utama yang diberi tumpuan dan yang pertama diuji ialah pengurusan jenazah. Ini menggambarkan bahawa ilmu pengurusan jenazah ini amat penting dalam masyarakat. Apalagi bagi seseorang yang dipanggil ustaz dan ustazah, semestinya ilmu itu dikuasai walaupun tidak selalu dapat dilaksanakan.
Penulis juga mendapati ada artikel oleh saudara Arif Omar di dalam blognya yang menyentuh tentang pengurusan jenazah. Dia menyatakan kekesalannya tentang terdapat amalan sesetengah golongan dalam masyarakat yang menjadikan pengurusan jenazah seperti satu bisnes untuk mencari duit. Antaranya ialah seperti menyediakan pakej pengurusan jenazah dari awal hingga akhir dengan bayaran tertentu. Sedangkan perkara ini adalah fardu kifayah. Ini memberi gambaran bahawa perlunya golongan guruguru agama ini terlibat secara lansung dalam urusan ini supaya tidak timbul lagi perkara seperti yang disebutkan oleh penulis blog tersebut. Amalan menjadikan urusan pengurusan jenazah seperti satu bisnes dapat dihentikan jika golongan guru agama yang bertebaran di seluruh pelosok negara ini dapat menguasai dan memanfaatkan ilmu pengurusan jenazah.
1.8 KESIMPULAN
Menguruskan jenazah adalah fardu kifayah di dalam Islam. Sesiapa sahaja boleh melaksanakan terutamanya kepada ahli keluarga simati itu sendiri. Tetapi ilmu mengenainya mesti lah dikuasai oleh semua orang Islam bukannya melepaskan kepada golongan tertentu sahaja kerana memberi alasan ianya fardu kifayah dan ada orang yang lebih layak. Apatah lagi jika seseorang yang bergelar ustaz dan ustazah di sekolah, tugas mereka bukan sekadar mengajar didalam bilik darjah tetapi perlu juga menyumbangkan khidmat kepada masyarakat. Salah satu bentuk khidmat yang boleh disumbangkan ialah melalui pengurusan jenazah.
Oleh kerana itu, golongan ini mestilah menguasai ilmu pengurusan jenazah dengan baik dan mendalam agar dapat diaplikasikan dalam kehidupan bermasyarakat. Apatah lagi jika masyarakat itu berada di kawasan pedalaman yang memang mengharapkan kudrat para ustaz dan ustazah untuk memimpin mereka dalam urusan keagamaan.
BAHAGIAN A : LATAR BELAKANG RESPONDEN
Arahan : Sila tandakan ( / ) pada jawapan yang sesuai.
1. Jantina (a) Lelaki
(
)
(b) Perempuan
(
)
(a) 18 hingga 25 tahun
(
)
(b) 26 hingga 35 tahun
(
)
(c) 36 hingga 45 tahun
(
)
(d) 46 tahun ke atas
(
)
(a) SPM / STPM
(
)
(b) Diploma
(
)
(c) Ijazah
(
)
(d) Sarjana
(
)
(a) Dalam Negara
(
)
(b) Luar Negara
(
)
(a) Sekolah Rendah
(
)
(b) Sekolah Menengah
(
)
(a) Bandar
(
)
(b) Luar Bandar
(
)
(c) Pedalaman
(
)
2. Umur
3. Kelulusan
4. Kelulusan
5. Tempat Bertugas
6. Kawasan bertugas
BAHAGIAN B : KEFAHAMAN RESPONDEN
Sila tanda ( / ) pada jawapan yang sesuai.
1. Hukum melaksanakan pengurusan jenazah? (a) Fardu Ain
(
)
(b) Fardu Kifayah
(
)
(a) 13
(
)
(b) 7
(
)
(c) 5
(
)
2. Rukun solat jenazah ada berapa?
3. Bolehkah menguburkan jenazah di malam hari? (a) Ya
(
)
(b) Tidak
(
)
4. Jumlah lapis kain kafan bagi jenazah lelaki ialah?
(a) 5
(
)
(b) 3
(
)
( a) Ya
(
)
(c) Tidak
(
)
5. Bolehkan suami memandikan jenazah isteri?
6. Pandangan anda tentang pihak yang menawarkan pakej pengurusan jenazah? (a) Setuju
(
)
(b) Tidak setuju
(
)
(c) Tak pasti
(
)
BAHAGIAN C : PENGALAMAN RESPONDEN
Tandakan ( / ) pada jawapan yang sesuai.
1. Anda pernah / biasa memandikan jenazah? (a) Ya
(
)
(b) Tidak
(
)
(a) Ya
(
)
(b) Tidak
(
)
2. Anda pernah / biasa solat jenazah ?
3. Anda pernah /biasa mengkafankan jenazah ? (a) Ya
(
)
(b) Tidak
(
)
4. Anda pernah / biasa mengebumikan jenazah / (a) Ya
(
)
(b) Tidak
(
)
5. Anda pernah / biasa melaksanakan pengurusan jenazah dari awal hingga akhir ? (a) Ya
(
)
(b) Tidak
(
)
6. Anda pernah mengikuti sebarang kursus pengurusan jenazah? (a) Ya
(
)
(b) Tidak
(
)
BAHAGIAN D : KEKANGAN DAN MASALAH
Tandakan ( / ) dalam petak yang disediakan berdasarkan skala jawapan yang diberi.
1 – Tidak setuju 2- Tidak pasti 3- Setuju 4 – Sangat setuju
BIL
1 2 3 4 5 6
PERKARA
1
2
3
4
Rasa takut atau gerun untuk mengurus jenazah Serahkan sahaja kepada pihak hospital atau masjid Rasa tidak yakin dengan ilmu dan kebolehan diri Tidak mendapat peluang Sibuk dengan tugas ditempat kerja Rasa jijik atau kotor
Jika ada sebab-sebab lain,nyatakan :
_______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _____
BAHAGIAN E : CADANGAN
1. Apakah langkah yang boleh diambil untuk memastikan guru agama terlatih dalam ilmu pengurusan jenazah? --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2. Bagaimana cara yang anda inginkan agar dapat mengamalkan ilmu pengurusan jenazah dalam masyarakat? -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Soalan temubual untuk Pegawai Pelajaran Daerah Bahagian Pendidikan Islam.
1. Berapa bilangan guru agama yang berkhidmat didaerah Batang Padang sekarang ? 2. Berapa jumlah kursus yang dirancang bagi guru-guru agama daerah ini sepanjang tahun ini? 3. Adakah kursus pengurusan jenazah termasuk dalam salah satu Kursus yang dirancang itu? 4. Jika ada, apa kepentingan atau tujuan ia diadakan? 5. Jika tiada, apa sebab ia tidak diberi tumpuan?
6. Adakah ada rancangan untuk mengadakan kursus pengurusan jenazah bagi guruguru agama daerah ini pada masa akan datang? 7. Apakah kekangan yang ada dalam meningkatkan kemahiran ilmu fardu kifayah termasuk ilmu pengurusan jenazah ini kepada pihak tuan?
BAB KEDUA
PENGURUSAN JENAZAH
2.1 Takrif pengurusan jenazah
