Rozdział I. OGÓLNE WIADOMOŚCI O PRAWIE RZECZOWYM Prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym : zespół przepisów, które regulują formy prawne korzystania z rzeczy, przybierające postać podmiotowych praw rzeczowych rzeczowych 2 cechy prawa rzeczowego: - prawa dotyczące rzeczy - prawa podmiotowe bezwzględne
Podmiotowe prawo rzeczowe: prawem cywilnym o charakterze charakterze bezwzględnym, bezwzględnym, mającym mającym za przedmiot rzecz rzecz jest majątkowym prawem W prawie rzeczowym przedmiotami, na które skierowana jest regulacja prawna są rzeczy jako przedmioty materialne. Rzeczami mogą być wyłącznie przedmioty materialne! Wasilkowski- definicja rzeczy: Rzeczami są materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym, na tyle wyodrębnione, że w stosunkach społeczno- gospodarczych mogą być traktowane jako dobra samoistne. Złoża minerałów minerałów i zwierzęta zwierzęta dzikie żyjące na na wolności wolności nie są rzeczami bo bo nie są są samoistne. samoistne. Pieniądz Pieniądzee są szczególny szczególnym m rodzajem rodzajem rzeczy, bo ich wartość wartość nie jest wynikiem naturalny naturalnych ch właściwości właściwości fizycznych, ale przyznanej przez państwo mocy zobowiązań pieniężnych. pieniężnych. Przedmiotem praw rzeczowych mogą być tylko istniejące rzeczy zindywidualizowane. Nie stanowi rzeczy rzeczy masa majątkowa: majątkowa: przedsiębiorstwo, gospodarstwo gospodarstwo rolne, rolne, majątek. Nie stanowi jednego jednego przedmiotu praw rzeczowych rzeczowych zbiór zbiór rzeczy. Przedmiotem stosunków prawnorzeczowych musi być w całości określona rzecz, nie może być jedynie część rzeczy. Podział rzeczy: nieruchomości i rzeczy ruchome
Nieruchomości- są to części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności. Grunt- część powierzchni ziemskiej stanowiąca odrębny przedmiot własności. Budynek, jako odrębna od gruntu nieruchomość (3 możliwe sytuacje): budynki wzniesione wzniesione przez użytkownika użytkownika wieczystego wieczystego na gruncie oddanym oddanym w użytkowanie użytkowanie wieczyste wieczyste budynki wzniesione przez rolniczą spółdzielnie produkcyjną na gruncie państwowym oddanym w użytkowanie spółdzielni budynki wzniesione wzniesione przez rolniczą rolniczą spółdzielnię produkcyjną produkcyjną na gruncie gruncie stanowiącym wkład gruntowy • •
•
Część budynku, jako odrębna od gruntu nieruchomość: jedynie lokal może może stanowić odrębną odrębną nieruchomość nieruchomość
•
Podział rzeczy: rzeczy oznaczone co do tożsamości - przedmioty oznaczone według indywidualnych cech; egzemplarze unikalne lub indywidualnie oznaczone z woli stron rzeczy oznaczone co do gatunku - występują w obrocie w większej masie; są rzeczami zamiennymi; ich ogólne oznaczenie następuje według miary, wagi, objętości czy liczby rzeczy danego rodzaju
Rzeczy oznaczone co do gatunku i tożsamości- mechanizm przeniesienia własności: 1. Umowa sprzeda sprzedaży, ży, zamiany, zamiany, darowizny darowizny lub inna umowa zobowiązu zobowiązująca jąca do przeniesie przeniesienia nia własności własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. 2. Jeżeli Jeżeli przedmiotem przedmiotem zobowiązuj zobowiązującej ącej do przeniesien przeniesienia ia własności własności są rzeczy oznaczon oznaczonee co do gatunku, gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy; tak samo jest z rzeczami przyszłymi- dla uzyskania skutku rozporządzającego rozporządzającego wymagana jest dodatkowa czynność przeniesienia posiadania posiadania Nieruchomości- rzeczy rzeczy oznaczone oznaczone co do tożsamości. tożsamości. Części składowe rzeczy
Część składowa rzeczy- wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego. Przedmioty połączone z rzecz rzecząą tylko tylko do przemi przemijaj jające ącego go uży użytku tku nie stanow stanowią ią częśc częścii skład składowy owych. ch. Przed Przedmio miott staje staje się częśc częścią ią składową rzeczy jeżeli jest z nią na stałe połączony w sensie fizycznym na tyle mocno, że ich rozłączenie spowodowałoby spowodowałoby zasadnicze zmiany bądź całości, bądź przedmiotu odłączonego. Część Część składo składowa wa rzecz rzeczyy nie może może być odrębn odrębnym ym przedm przedmiot iotem em własno własnośc ścii oraz oraz innyc innychh praw praw rzeczowych. Nie można rozporządzać rozporządzać częścią składową rzeczy. Części składowe gruntu: Budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane Drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania Nie stanowią części części składowych gruntu: Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu, elektrycznego Części składowe nieruchomości: Prawa związane z jej własności np. służebności drogi koniecznej Przynależności
Przynależnościami są rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z inne rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem, przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym odpowiadającym temu celowi. Rzecz nie należąca do właściciela rzeczy głównej nie może być przynależnością. Przemijające pozbawienie rzeczy faktycznego związku z rzeczą główną- nie pozbawia jej charakteru przynależności. Nie ma tu ścisłego związku fizycznego, najistotniejszy jest funkcjonalny związek. Przynależność służy do lepszego, wygodniejszego, niekiedy komfortowego korzystania z rzeczy głównej np. radioodtwarzacz w samochodzie. Czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi skutek także względem przynależności. przynależności. Bezwzględny charakter praw rzeczowych Prawo własności- właściciel może korzystać z rzeczy z wyłączeniem innych osób. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie rzeczą ażeby rzecz została mu wydana. Użytkowanie wieczyste- użytkownik wieczysty może korzystać z gruntu państwowego państwowego lub samorządowego samorządowego z wyłączeniem innych osób. O bezwzględnym charakterze praw podmiotowych decyduje ustawodawca. Niekiedy bezwzględny charakter prawa podmiotowego jest immanentną cechą jego natury w przypadku prawa własności i prawa rzeczowego służącego zabezpieczeniu wierzytelności.
Względne prawa podmiotowe Prawa podmiotowe względne są skuteczne jedynie wobec oznaczonej osoby (osób) będącej drugą stroną nawiązanego nawiązanego stosunku prawnego. Nie dają zaś żadnych bezpośrednich roszczeń wobec osób trzecich. Rodzaje praw rzeczowyc r zeczowychh 1. prawo własności 2. użytkowanie wieczyste 3. ograniczone prawa rzeczowe: użytkowanie służebność zastaw spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu hipoteka Praw Prawoo włas własno nośc ścii obej obejmu muje je najs najsze zers rszą zą gamę gamę upra uprawn wnie ień: ń: upra uprawn wnie ieni niaa do korz korzys ysta tani niaa z rzec rzeczy zy i rozporządzania rozporządzania rzeczą. Z niego wywodzą się dalsze prawa rzeczowe. Prawo Prawo uży użytko tkowni wnika ka wiecz wieczyst ystego ego-- uży użytko tkowni wnikk wieczy wieczysty sty może może korzy korzysta staćć z gruntu gruntu skarb skarbowe owego go lub samorządowego. samorządowego. Może również swoim prawem rozporządzać. Ograniczone prawa rzeczowe- ograniczają cudze prawo własności Użytkowanie- uprawnia do używania rzeczy i pobierania jej pożytków. Spółdzielcze prawo do lokalu- uprawnia do używania nabytego lokalu; jest ono zbywalne i dziedziczne. Prawo zastawu- nie daje żadnego uprawnienia do używania rzeczy; przysługujące zastawnikowi posiadanie rzeczy stanowi jedynie gwarancję realnego zabezpieczenia zabezpieczenia wierzytelności. Służebności. Nieruchomość można można obciążyć na rzecz właściciela właściciela innej nieruchomości nieruchomości prawem, którego którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym oznaczonym zakresie z nieruchomości nieruchomości obciążonej, obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań działań nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych bądź na tym, że właścicielowi nieruchomości uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności Hipoteka- nie daje żadnych bieżących bieżących uprawnień względem obciążonej nieruchomości; ustano ustanowie wienie nie hipote hipoteki ki ozn oznac acza za obc obciąż iążeni eniee prawem prawem,, na mocy mocy któreg któregoo wierzy wierzycie ciell może może doc dochod hodzić zić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości; Wszystkie prawa rzeczowe należą do kategorii praw majątkowych. Samodzielne prawa rzeczowe, związane i akcesoryjne:
Samodzielne prawa rzeczowe- prawo własności, użytkowanie wieczyste, użytkowanie i spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu Prawa związane- z własnością nieruchomościnieruchomości- służebność gruntowa; gruntowa; z użytkowaniem wieczystymwieczystymodrębna własność budynków Praw Prawaa akce akceso sory ryjn jnee- praw prawoo zast zastaw awuu i hipo hipote teka ka (słu (służą żą zabe zabezp zpie iecz czen eniu iu włas własno nośc ści, i, są zate zatem m funkcjonalnie związane z wierzytelnością
Prawa zbywalne i niezbywalne
Prawa niezbywalne- użytkowanie, służebności osobiste, gruntowe, zastaw, hipoteka Pozostałe- zbywalne
Numerus clausus clausus praw rzeczowych rzeczowych Zamknięty katalog praw rzeczowych- można ustanawiać tylko takie prawa rzeczowe, jakie ustawa przewiduje; to ustawodawca kształtuje katalog praw rzeczowych- może go poszerzać lub ograniczać. ograniczać. Nie wolno też, w zakresie prawa rzeczowego, modyfikować treści dopuszczonych praw rzeczowych. Zakazane jest poszerzanie poszerzanie lub ograniczanie ograniczanie dalszych praw rzeczowych. rzeczowych. Niedopuszczalnym Niedopuszczalnym zabiegiem byłoby również nadanie z woli stron bezwzględnego bezwzględnego charakteru prawom podmiotowym wybranym z zespołu zespołu praw obligacyjnych obligacyjnych (np. najem, najem, dzierżawa). Względne stosunki prawnorzeczowe: prawnorzeczowe: Rolą współwłaścicieli jest kształtowanie wewnętrznych zasad zarządu rzeczą wspólną i korzystania z rzeczy. W stosunkach występujących na tle ograniczonych praw rzeczowych jest miejsce na swobodne, umowne kształtowanie rozkładu ciężarów związanych z rzeczą (przy ( przy służebnościach). służebnościach). Jawność praw rzeczowych Występujące w konkretnych stosunkach prawa rzeczowe powinny być jawne dla otoczenia. Muszą być widoczne dla osób postronnych, postronnych, zobowiązanych zobowiązanych do biernego biernego ich poszanowania. poszanowania. Metody ujawniania praw rzeczowych: w przypadku nieruchomości- wpis do księgi wieczystej; domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym; w przypadku rzeczy ruchomych- posiadanie rzeczy; domniemywa się, że ten kto rzeczą faktycznie włada jest posiadaczem samoistnym; domniemywa się, że posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym; system ewidencji gruntów i budynków ujawnianie zastawu rejestrowego oraz zastawu skarbowego Źródła prawa rzeczowego Przepisy księgi II Kodeksu cywilnego („własność i inne prawa rzeczowe”) Przepisy księgi I KC dotyczące przedmiotów stosunków cywilnoprawnych nabycia i utraty praw podmiotowych Przepisy księgi III i IV KC dotyczące nabycia Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego- regulacja majątkowa Akty normatywne np. ustawa o księgach wieczystych i hipotece
Rozdział III. TREŚĆ PRAWA WŁASNOŚCI Ogólna charakterystyka prawa własności Przedmiotem własności mogą być tylko rzeczy Prawo własności jest prawem podmiotowo uniwersalnym- może przysługiwać każdej osobie Własność jest prawem bezterminowym wyjątek!- odrębna własność własność budynków budynków nabytych nabytych lub wzniesionych wzniesionych przez użytkownika użytkownika wieczystego; wygasa ona z upływem czasu z tej jedynie przyczyny, że jest związana z terminowym prawem użytkowania wieczystego Własność trwa tak długo, jak długo istnieje rzecz będąca przedmiotem własności. Czasowe ograniczenie własności rzeczy ruchomych może nastąpić z woli stron. Zastrzega się termin końcowy. Zabroniono zastrzeżeń umownych w przypadku nieruchomości. nieruchomości.
• • •
Pozytywna treść prawa własności Ustawodawca pozytywnie określa uprawnienia właściciela oraz negatywnie sytuację osób trzecich, jako zobowiązanych zobowiązanych do przestrzegania przestrzegania cudzej własności. Ujęcie pozytywne Właściciel może z rzeczą czynić wszystko, czego prawo mu nie zabrania. Właściciel może korzystać z rzeczy oraz rozporządzać rzeczą Korzystając z rzeczy może w szczególności pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy Właściciel jest uprawniony do posiadania rzeczy Własność pozytywna= posiadanie, używanie, pobieranie pożytków, zużycie rzeczy, rozporządzanie rzeczą Odstępstwo od nienaruszalnego charakteru prawa własności: Właścicielowi przysługuje uprawnienie do posiadania, korzystania z rzeczy i rozporządzania rozporządzania rzeczą w granicach określonych przez ustawy, zasady współżycia społecznego i społeczno- gospodarcze przeznaczenie przeznaczenie prawa. Bezwzględny charakter prawa własności Prawo Prawo własno własności ści jest skutec skuteczn znee wob wobec ec wszyst wszystkic kich. h. Właści Właścicie ciell może może korzys korzystać tać z rzecz rzeczyy z wyłączeniem innych osób. Każda osoba trzecia jest negatywnie zobowiązana do biernego zachowania siędo poszanowania cudzego prawa własności, do powstrzymywania powstrzymywania się od działań naruszających cudze prawo własności. W razie naruszenia cudzego prawa właścicielowi przysługuje określone roszczenie (windykacyjne lub negatoryjne) adresowane już do określonej osoby. Uprawnienie do posiadania rzeczy posiadanie samoistne. Posiadaczem Posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto nią włada jak właściciel. Przede wszystkim posiadaczem samoistnym jest właściciel władający rzeczą na podstawie przysługującego mu prawa własności. Posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje drugiemu rzecz w posiadanie zależne. zależne. Windykacyjna ochrona własności służy ochronie posiadania. Uprawnienie do korzystania z rzeczy Właściciel może korzystać z rzeczy, a w szczególności szczególności pobierać pożytki oraz inne dochody z rzeczy. Uprawn Uprawnien ienie ie do uży używan wania ia rzeczy rzeczy-- takie takie korzy korzysta stanie nie z rzecz rzeczy, y, które które nie polega polega na czerpa czerpaniu niu pożytków z rzeczy rzeczy np. używanie używanie pojazdu podczas podczas jazdy Uprawnienie do pobierania pożytków z rzeczy- pobieranie pożytków naturalnych i cywilnych; Pożytki naturalne- płody oraz inne odłączone od rzeczy części składowe, jeśli według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy; pobieranie pożytków naturalnych rzeczy odbywa się przez zawłaszczanie zawłaszczanie jej płodów oraz odłączanie części składowych rzeczy; Pożytki cywilne- dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego; potrzebne jest ustanowienie stosunku prawnego stanowiącego podstawę pobierania pożytków cywilnych; Uprawnienie do pobierania innych dochodów z rzeczy. Przykł Przykładad- doc dochod hodyy pob pobran ranee w wyn wyniku iku nastąp nastąpien ienia ia zdarze zdarzeńń nad nadzwy zwycz czajn ajnych ych,, losowy losowych; ch; do pobierania takich dochodów dochodów uprawniony uprawniony jest wyłącznie wyłącznie właściciel; Uprawnienie do zużycia i przetworzenia rzeczy. Właściciel może czynić z rzeczą wszystko, czego mu ustawa nie zabrania. Rozporządzanie Rozporządzanie rzeczą rozporządzanie rozporządzanie prawem własności. Rozporządzającą czynnością prawną jest czynność, której celem i bezpoś bezpośred rednim nim skutk skutkiem iem jest jest przeni przeniesi esieni enie, e, obc obciąż iążeni eniee albo albo znies zniesien ienie ie prawa prawa majątk majątkowe owego. go. Rozporządzenie Rozporządzenie własnością może przybrać postać: wyzbycia się własności. Wyzbycie się własności- uprawnienie do przeniesienia własności i do rozpor rozporzą ządza dzania nia na wyp wypade adekk śmierc śmierci. i. Mamy Mamy tu do czynie czynienia nia z poc pochod hodnym nym,, transl translaty atywny wnym m nabyciem prawa własności przy jego utracie przez poprzedniego właściciela. W wyniku sukcesji syngularnej (przeniesienia własności) lub uniwersalnej (dziedziczenia) przechodzi na nabywcę
prawo własności w kształcie przysługującym poprzednikowi. Nie funkcjonuje instytucja zrzeczenia się własności nieruchomości. nieruchomości. obciążeni obciążeniaa własności. własności. Obciążeni Obciążeniee własnośc własnościi- ustanowie ustanowienie nie ograniczo ograniczonych nych praw rzeczowy rzeczowych. ch. Ustano Ustanowio wione ne na cudze cudzejj rzeczy rzeczy ogran ogranicz iczone one prawa prawa rzeczo rzeczowe we obc obciąż iążają ają prawo prawo własno własności ści,, ograniczając właściciela w ograniczonym zakresie w jego naturalnych uprawnień. Ustanowione obciążenia są skuteczne względem każdorazowego właściciela rzeczy obciążonej. Nie stanowi obciążenia rzeczy rzeczy najem lub dzierżawa dzierżawa skuteczna skuteczna jedynie między oznaczonym oznaczonymii stronami, nie podążająca za za rzeczą. zniesienia prawa prawa własności. własności. porzucenie porzucenie rzeczy rzeczy ruchomej ruchomej właściciel może wyzbyć wyzbyć się własności rzeczy ruchomej przez to, że w tym zamiarze rzecz porzuci. Wraz z porzuceniem rzeczy następuje zniesienie istniejącego dotychczas prawa własności- porzucona rzec ruchoma staje się rzeczą rzeczą niczy niczyją. ją. czynn czynność ość porzuc porzuceni eniaa rzecz rzeczyy jest jest czynn czynnośc ością ią prawną prawną rozpor rozporzą ządza dzając jącą, ą, jest jest czynnością prawna jednostronną; zniszczen zniszczenie ie rzeczy rzeczy unicestw unicestwienie ienie przedm przedmiotu iotu własnoś własności; ci;
Granice prawa własności 1. Ogra Ograni nicz czen enie ie włas własno nośc ścii prze przezz prze przepi pisy sy praw prawa. a. Cało Całoks kszt ztał ałtt obow obowią iązu zują jące cego go usta ustawo woda daws wstw twa, a, zarów zarówno no ze sfery sfery prawa prawa cyw cywiln ilnego ego,, jak też innyc innychh dział działów ów prawa, prawa, przed przedee wszys wszystki tkim m prawa prawa administracyjnego. Ustawowe ograniczenia prawa własności ujawniają się w różnym obszarzezarówno w zakresie korzystania z rzeczy, jak też rozporządzania rozporządzania rzeczą. W zakresie ograniczeń korzystania rzeczy- liczne przepisy prawa sąsiedzkiego; normują one problematykę zakresu i wykonywania własności nieruchomości, nieruchomości, z zastosowaniem ograniczeń, w kolizyjnych stosunkach sąsiedzkich itd. W zakr zakres esie ie ogra ograni nicz czeń eń rozp rozpor orzą ządz dzan ania ia rzec rzeczą zą-- ogra ograni nicz czen enia ia podz podzia iału łu nier nieruc ucho homo mośc ści, i, ograniczenia swobody wyboru kontrahenta 2. Ogranicze Ograniczenie nie własności własności przez zasady zasady współżycia współżycia społeczne społecznego. go. Właściciel Właściciel może korzystać korzystać z rzeczy w granicach określonych przez zasady współżycia społecznego. Zasady współżycia społecznego stanowią wewnętrzny wyznacznik dla treści prawa własności; wyznaczają jego granice. Zasady współżycia społecznego mają jeszcze zapobiegać nadużyciu prawa na etapie jego wykonywania. Upra Up rawn wnie ieni niee do posi posiad adan ania ia,, korz korzys ysta tani niee z rzec rzeczy zy i rozp rozpor orzą ządz dzan anie ie rzec rzeczą zą stan stanow owii treś treśćć przysługującego przysługującego właścicielowi prawa podmiotowego pod warunkiem zgodności z zasadami współżycia społecznego. społecznego. 3. Ogranicze Ograniczenie nie własności własności przez społecznospołeczno- gospodarcze gospodarcze przeznacz przeznaczenie enie prawa. Klauzula Klauzula społecznospołecznogospo gospodar darcza cza przezn przeznacz aczeni eniaa prawa prawa odw odwołu ołuje je się do funkcj funkcjii eko ekonom nomicz icznej nej prawa. prawa. Społec Społeczn znoogospodarcze przeznaczenie prawa własności zależy już od rodzaju przedmiotu własności i jego funkcj funkcji. i. Wielok Wielokrot rotnie nie ustawo ustawodaw dawca ca w przepi przepisac sachh odrębn odrębnych ych ujawni ujawniaa swoje swoje wyo wyobra braże żenie nie o społeczno- gospodarczym przeznaczeniu rzeczy określonego rodzaju. W ślad za tym kształtuje pożądany wzór wzór korzystania z rzeczy. rzeczy.
Rozdział Rozdział IV.
WŁASNOŚĆ WŁASNOŚĆ NIERUCHOM NIERUCHOMOŚCIOŚCI- PROBLEMAT PROBLEMATYKA YKA KORZYSTA KORZYSTANIA NIA Z NIERUCHOMOŚCI
Przestrzenne granice prawa własności granice geodezyjne wyznaczone w dwóch wymiarach- wzdłuż i wszerz- na poziomej płaszczyźnie powierzchni ziemi ziemi pionowy zasięg zasięg prawa własności własności (w głąb ziemi i ponad ponad powierzchnię gruntu) gruntu)
Nieruchomość gruntowa jest zawsze rzeczą oznaczoną co do tożsamości. Jej oznaczenie oznaczenie przedmiotowe następuje przez wskazanie granic geodezyjnych. Ewidencja gruntów i budynków- obejmuje informacje dotyczące m.in. położenia gruntów, ich granic, powierzchni, rodzaju użytków gruntowych oraz ich klas gleboznawczych. gleboznawczych. Fizyczne oznaczenie w terenie granic poszczególnych nieruchomości następuje za pomocą geodezyjnych geodezyjnych znaków znaków granicznych. granicznych.
W płaszczyźnie poziomej nieruchom nieruchomość ość gruntowa gruntowa przedstaw przedstawia ia się jako dwuwy dwuwymiaro miarowa wa figura figura geometryczna o znanej powierzchni i granicach. Pionowy zasięg własności nieruchomości - własność gruntu rozciąga się na przestrzeń nad i pod powierzchnią gruntu. Ostatecznie nieruchomość przedstawia się jako trójwymiarowa bryła geometryczna o znanych granicach na powierzchni i określonym zasięgu pionowym zależnym od społeczno- gospodarczego gospodarczego przeznaczenia przeznaczenia gruntu. Postanowienia Prawa wodnego Wody Wo dy publ public iczn znee- wo wody dy stan stanow owią iące ce włas własno ność ść Skar Skarbu bu Pańs Państw twaa lub lub jedn jednos oste tekk samo samorz rząd ąduu terytorialnego. Własność Skarbu Państwa stanowią powierzchniowe wody płynące oraz wody podziemne. Jedynie powierzchniowe wody stojące oraz wody w rowach, znajdujące się w granicach nieruchomości gruntowej, stanowią własność właściciela tej nieruchomości. Postanowienia Prawa geologicznego i górniczego Złoża kopalin nie stanowiące części składowych nieruchomości gruntowej są własnością Skarbu Państwa. W granicach ustalonych przez ustawy Skarb Państwa może, z wyłączeniem innych osób, korzystać ze złóż kopalin oraz rozporządzać prawem do nich przez ustanowienie użytkowania górniczego. Kopaliny zaleg zalegają ające ce we wnę wnętrz trzuu ziemi, ziemi, nie stanow stanowiąc iącee częśc częścii składo składowyc wychh gruntu gruntu,, są przedm przedmiot iotem em „własn „własnośc ościi górniczej” przypadającej Skarbowi Państwa. Granice przestrzenne nieruchomości lokalowych Odrębną nieruchomość może stanowić jedynie lokal „samodzielny”, stanowiący określony zespół izb wraz z pomieszczeniami pomocniczymi, a spełnienie wymagań samodzielności stwierdza starosta w formie zaświadczenia. zaświadczenia. Do lokalu mogą przynależeć, jako jego części składowe, pomieszczenia, choćby nawet bezpośrednio do niego nie przylegały lub były położone w granicach nieruchomości gruntowej poza budynkiem, w którym wyodrębniono dany lokal, a w szczególności piwnica, strych, komórka, garaż, zwane w ustawie „pomieszczeniami „pomieszczeniami przynależnymi”. przynależnymi”. Prawo sąsiedzkie To zespół tych przepisów prawa cywilnego, które regulują problematykę treści i wykonywania własności własności nieruchom nieruchomości ości w stosunkac stosunkachh sąsiedzk sąsiedzkich. ich. Zadaniem Zadaniem prawa sąsiedzk sąsiedzkiego iego jest zapobieg zapobieganie anie konfliktom rodzącym się na tle sąsiedztwa nieruchomości; Ograniczenie dopuszczalnych immisji Immisja- oddziaływanie zakłócające sąsiadom korzystanie z ich nieruchomości nieruchomości
Należy ją odróżnić od fizycznego wtargnięcia na grunt sąsiada- fizyczne wtargnięcie stanowi działanie na cudzym gruncie, a immisja jest działaniem na gruncie własnym ze skutkami odczuwalnymi na gruntach sąsiednich. Podział immisji: Bezpośrednienie- polegają polegają na celowym, celowym, bezpośred bezpośrednim nim kierowaniu kierowaniu określonyc określonychh substanc substancji ji na inną Bezpośred nieruchomość za pomocą odpowiednich urządzeń. Immisje bezpośrednie są w zupełności zakazane, podobnie jak fizyczna ingerencja na cudzym gruncie. Naruszenie zakazu immisji bezpośrednich bezpośrednich powoduje uruchomienie uruchomienie roszczenia roszczenia negatoryjnego Pośr Pośred edni niee- są uboc uboczn znym ym skut skutki kiem em dzia działa łania nia właś właści cici ciel ela; a; nie nie stan stanow owią ią rodz rodzaj ajuu celo celowe wego go,, bezpośredniego bezpośredniego oddziaływania na nieruchomości nieruchomości sąsiednie. Immisje pośrednie są zabronione jeżeli zakłó zakłócaj cająą pon ponad ad przeci przeciętn ętnąą miarę miarę korzy korzysta stanie nie z nieruc nieruchom homośc ościi sąsie sąsiedni dnich. ch. Właśc Właściwą iwą miarę miarę wyznacza się zaś za pomocą obiektywnego kryterium społecznego- gospodarczego przeznaczenia nieruchomości nieruchomości oraz stosunków miejscowych. Materialne- polegają na przenikaniu na nieruchomości sąsiednie cząstek materii (pyły, gazy, dym) lub pewnych sił (wstrząsy, hałasy) Niematerialne - oddziałują na sferę psychiki właściciela nieruchomości nieruchomości sąsiedniej (poczucie bezpieczeństwa, bezpieczeństwa, estetyki)
Inny podział: Pozytywne- przenikanie substancji Negatywne- przesłanianie przesłanianie widoku, tamowanie tamowanie przepływu powietrza
roszczenie negatoryjne. Właścicielowi nie wolno dokonywać robót ziemnych w taki sposób, żeby to groziło nieruchomościom sąsiednim utrata oparcia. Służebności w stosunkach sąsiedzkich Służebność drogi koniecznej- jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należący należących ch do tej nieruchom nieruchomości ości budy budynków nków gospodarskic gospodarskich, h, właścicie właściciell może żądać od właścicie właścicieli li gruntów gruntów sąsiedni sąsiednich ch ustanowie ustanowienia nia za wyna wynagrodz grodzenie eniem m potrzebne potrzebnejj służebno służebności ści drogowej drogowej.. Właściciel Właścicielowi owi przysługuje więc roszczenie roszczenie o ustanowienie ustanowienie służebności służebności drogi koniecznej. koniecznej.
Przek Przekroc roczen zenie ie granic granicyy gruntu gruntu sąsied sąsiednie niego go przy przy wzn wznosz oszeni eniuu bud budynk ynkuu- jeżeli jeżeli przy przy wzn wznosz oszeni eniuu budynku lub innego urządzenia przekroczono przekroczono bez winy umyślnej granice sąsiedniego gruntu, właściciel tego gruntu nie może żądać przywróce przywrócenia nia stanu stanu poprzedni poprzedniego, ego, chyba że bez nieuzasadni nieuzasadnionej onej zwłoki zwłoki sprzeciwił się przekroczeniu granicy albo że grozi mu niewspółmiernie wielka szkoda. Może Może on żądać żądać albo albo stosow stosowne nego go wyn wynagr agrodz odzeni eniaa za ustano ustanowie wienie nie odp odpowi owied ednie niejj służe służebno bnośc ścii gruntowej, albo wykupienia zajętej części gruntu, jak również tej części, która na skutek budowy straciła dla niego znaczenie gospodarcze. gospodarcze. Korzystanie z przygranicznych pasów gruntu Owoce opadłe z drzewa lub krzewu na grunt sąsiedni stanowią jego pożytki. Nie dotyczy to jednak przypadku, gdy grunt sąsiedni jest jest przeznaczony przeznaczony na użytek publiczny. publiczny. Właściciel gruntu może wejść na grunt sąsiedni w celu usunięcia zwieszających się z jego drzew gałęzi lub owoców. Właściciel sąsiedniego gruntu może jednak żądać naprawienia wynikłej stąd szkody. Właściciel gruntu może obciąć i zachować dla siebie korzenie pochodzące z sąsiedniego gruntu. To samo samo dotyc dotyczy zy gałęz gałęzii i owo owocó ców w zwies zwieszaj zając ących ych się z sąsied sąsiednie niego go gruntu gruntu;; jedna jednakże kże w wyp wypadk adkuu takim takim właściciel powinien uprzednio wyznaczyć sąsiadowi odpowiedni termin do ich usunięcia. Problematyka granic gruntów w prawie sąsiedzkim Domniemywa się, że mury, płoty, miedze, rowy i inne urządzenia podobne, znajdujące się na granic granicyy gruntó gruntów w sąsiad sąsiadują ujący cych, ch, służą służą do wspóln wspólnego ego uży użytku tku sąsiad sąsiadów. ów. Równoc Równocześ ześnie nie korzys korzystaj tając ącyy z wymienionych urządzeń obowiązani obowiązani są ponosić wspólnie koszty ich utrzymania. Właściciele gruntów sąsiadujących obowiązani są do współdziałania przy rozgraniczeniu gruntów oraz oraz przy przy utrzym utrzymani aniuu stałyc stałychh znaków znaków granic graniczny znych; ch; koszt koszt rozgra rozgranic niczen zenia ia oraz oraz koszty koszty urządz urządzeni eniaa i utrzymania stałych znaków granicznych ponoszą po połowie. Jeże Jeżeli li gran granic icee grun gruntu tu stał stałyy się się spor sporne ne zach zachod odzi zi potrz potrzeb ebaa rozg rozgra rani nicz czen enia ia.. Ro Rozg zgra rani nicz czen enie ie nieruc nieruchom homośc ościi ma na celu celu ustale ustalenie nie przebi przebieg eguu ich granic granic przez przez okreś określen lenie ie położe położenia nia pun punktó któw w i linii linii granicznych, utrwalenie tych punktów znakami granicznymi na gruncie oraz sporządzenie odpowiednich dokumentów. Postępowanie rozgraniczające przeprowadza wójt (burmistrz, prezydent miasta) z urzędu lub na wniosek strony. Postępowanie rozgraniczeniowe może zakończyć się ugodą. Jeżeli ugody nie zawarto wójt wydaje decyzję o rozgraniczeniu nieruchomości, jeżeli ustalenie przebiegu granic nastąpiło na podstawie zebranych dowodów lub zgodnego oświadczenia stron. Jeżeli brak jest podstaw do wydania decyzji sprawę przekazuje się do rozpoznania sądowi. W postępowaniu sądowym ustala się granice nieruchomości według stanu prawnego, w dalszej kolejności według ostatniego spokojnego stanu posiadania lub z uwzględnieniem wszelakich okoliczności. okoliczności. Znaczenie planowania przestrzennego przestrzennego Miejsc Miejscowy owy plan plan zagos zagospod podaro arowan wania ia przest przestrze rzenne nnegogo- kształ kształtuj tujee sposób sposób wyk wykony onywan wania ia prawa prawa własności nieruchomości. Określa się w nim przeznaczenie przeznaczenie terenów i linie rozgraniczające tereny o różnym r óżnym przeznaczeniu przeznaczeniu oraz parametry i wskaźniki kształtowania zabudowy i zagospodarowania zagospodarowania terenu. Uwzględnia się przy tym zasady ochrony i kształtowania ładu przestrzennego, zasady ochrony środowiska, przyrody i
krajob krajobraz razuu kultur kulturowe owego, go, zasad zasadyy och ochron ronyy dziedz dziedzict ictwa wa kultur kulturowe owego go i zabytk zabytków ów oraz oraz dób dóbrr kultur kulturyy współczesnej. W przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego określenie sposobów zago zagosp spod odar arow owan ania ia i wa waru runk nków ów zabu zabudo dowy wy nast następ ępuj ujee w drod drodze ze decy decyzj zjii o wa waru runk nkac achh zabu zabudo dowy wy i zagospodarowania zagospodarowania terenu. Korzystanie z gruntów leśnych i rolnych Plan zagospodarowania przestrzennego rozstrzyga o rolniczym lub leśnym przeznaczeniu gruntu. Trwałe wyłączenie gruntów z produkcji rolniczej lub leśnej, związane ze zmianą przeznaczenia gruntu, dokonywane w celach inwestycyjnych, podlega ograniczeniom określonym w ustawie o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Zmiany przeznaczenia gruntów dokonuje się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, przestrzennego, a wyłączenie gruntów z produkcji rolniczej lub leśnej wymaga następczej decyzji administra administracyjn cyjnej ej starosty, starosty, a w odniesie odniesieniu niu do gruntów gruntów leśnych leśnych dyrektora dyrektora regionalne regionalnejj dyrekcji dyrekcji Lasów Lasów Państwowych. Na cele nierolnicze i nieleśne można przeznaczać przeznaczać nieużytki, a w razie ich braku- inne grunty o najniższej przydatności produkcyjnej. Korzystanie z gruntów nabytych od Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego Ustale Ustalenie nie przez przeznac nacze zenia nia terenu terenu,, rozmie rozmieszc szczen zenie ie inwest inwestycj ycjii celu celu pub public liczne znego go oraz oraz określ określen enie ie spos sposob obów ów zago zagosp spod odar arow owan ania ia i wa waru runk nków ów zabu zabudo dowy wy tere terenu nu nast następ ępuj ujee w miej miejsc scow owym ym plan planie ie zagospodarowania zagospodarowania przestrzennego. przestrzennego. Organy Organy gospo gospodar darują ujące ce zasob zasobem em nieruc nieruchom homośc ościi skarbo skarbowyc wychh lub samor samorzą ządow dowych ych ujawni ujawniają ają w obwies obw ieszc zczen zeniu iu wyk wykaz az zby zbywan wanyc ychh nieruc nieruchom homośc ości, i, okreś określon lonee w planie planie miejsc miejscowy owym m przezn przeznac aczen zenie ie nieruchomości nieruchomości i sposób jej zagospodarowania. Nabywca nieruchomości nieruchomości skarbowych lub samorządowych samorządowych jest zobowiązany przestrzegać określ określone onego go przezn przeznac aczen zenia ia nieruc nieruchom homośc ości. i. W odn odnies iesien ieniu iu do nieruc nieruchom homośc ościi przezn przeznacz aczony onych ch pod zabudowę powinien w określonym terminie dokonać inwestycji.
Rozdział V. NABYCIE I UTRATA WŁASNOŚCI Instrumenty nabycia własności: Umowa przeniesienia własności- sprzedaż, zamiana, darowizna itd. mocy samego prawaprawa- zasiedzenie itd. itd. Nabycie z mocy Nabycie z mocy mocy orzeczenia orzeczenia sądowego- orzeczenie orzeczenie o zniesieniu zniesieniu współwłasności współwłasności Inne przypadki nabycia (utraty) własności Utrata prawa własności Z nabyciem własności przez jedną osobę łączy się z reguły jej utrata przez kogo innego. Np. zniszczenie zniszczenie rzeczy, porzucenie porzucenie rzeczy ruchomej ruchomej z zamiarem zamiarem wyzbycia się własności. własności. Pierwotne i pochodne nabycie własności Nabycie pierwotne- nabywca nie wywodzi swego prawa od innej osoby (poprzedniego właściciela), lecz nabywa je niezależnie od czyichkolwiek uprawnień. Nabywca uzyskuje prawo własności bez dotychczasowych obciążeń. Nabycie pochodne- jest wynikiem wyraźnego i koniecznego koniecznego następstwa prawnego pomiędzy dotych dotychcza czasow sowym ym właści właścicie cielem lem a nab nabywc ywcą; ą; mamy mamy z nim do czyni czynieni eniaa w razie razie przen przenies iesien ienia ia własności (sukcesja singularna) czy dziedziczenia (sukcesja uniwersalna) i w dalszych podobnych przypadkach. przypadkach. Nabywca wywodzi swe prawo od poprzednika. poprzednika. Nabycie następuje w ramach określonego stosunku prawnego łączącego nabywcę z poprzednim właścicielem. Nikt nie może przenieść na drugą osobę więcej praw, niż sam posiada. Nabywca uzyskuje prawo własności w takich granicach, w jakich przysługiwało ono zbywcy, a więc ze wszystkimi obciążeniami. Przeniesienie własności Oznacza przejście własności na podstawie umowy. Mamy tu do czynienia z pochodnym nabyciem prawa własności w wyniku zgodnych oświadczeń woli zbywcy i osoby nabywającej prawo.
Przeniesienie własności rzeczy oznaczonych co do tożsamości Następuje z chwilą chwilą zawarcia umowy, umowy, odmiennie niż w przypadku przypadku rzeczy rzeczy oznaczonych oznaczonych co do gatunku gatunku nie jest tu konieczna konstytutywna czynność realna przeniesienia posiadania. wyjątki: Same strony mogą postanowić, że przeniesienie własności nastąpi w wyniku dwóch rozdzielonych w czas czasie ie czyn czynno nośc ścii praw prawny nych ch;; umow umowyy o skut skutka kach ch wy wyłą łącz czni niee zobo zobowi wiąz ązuj ując ącyc ych, h, a nast następ ępni niee wykonawc wyko nawczej zej umowy umowy przenosz przenoszące ącejj własność. własność. Możliwe Możliwe jest także także odroczeni odroczeniee terminu terminu przejścia przejścia własności. Strony mogą postanowić, że własność przejdzie z mocy umowy dopiero z chwilą przeniesienia posiadania rzeczy. Jeżeli umowa zobowiązująca zobowiązująca do przeniesienia własności została zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwarunkowa zgodę na niezwłoczne przejście własności. Gminie Gminie przysługuj przysługujee prawo pierwokup pierwokupuu w przypadku przypadku sprzedaży sprzedaży niezabud niezabudowan owanej ej nieruchom nieruchomości ości nabytej uprzednio od Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Właściciel takiej nieruchomości może ją sprzedać osobie trzeciej, tylko pod warunkiem że wójt, burmistrz albo prezydent miasta miasta nie wykona prawa pierwokupu. Przeniesienie własności rzeczy oznaczonych oznaczonych co do gatunku i rzeczy przyszłych Do przenies przeniesienia ienia własnośc własnościi potrzebne potrzebne jest przenies przeniesienie ienie posiada posiadania nia rzeczy. rzeczy. ustawowy ustawowy warunek warunek dokonania czynności przeniesienia posiadania; czynność prawna realna. Przeniesienia własności rzeczy oznaczonych co do gatunku następuje mocą realnej czynności zobowiązująco- rozporządzającej z chwilą przeniesienia posiadania. posiadania. Przeniesienia własności causa solvendi Rzeczowe umowy przeniesieni własności zawierane causa solvendi; dla wykonania zobowiązania do przeniesienia własności. Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności z zapisu, bezpodstawnego wzbogacenia wzbogacenia lub innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania. Istnienie ważnego zobowiązania nakłada na strony obowiązek zawarcia umowy przenoszącej własność.
Źródła zobowiązania do przeniesienia własności: Umowa zobowiązująca Zapis Bezpodstawne wzbogacenie Inne zdarzenia Przeniesienie własności następuje w wyniku dwóch rozdzielonych w czasie a połączonych połączonych kauzalnie zdarze zdarzeńń prawny prawnych ch.. Najpie Najpierw rw pow powsta staje je zob zobowi owiąza ązanie nie do przeni przeniesi esien enia ia własno własności ści.. Następ Następnie nie zaś dla wykonania tego zobowiązania dokonuje się przeniesienia własności; zawiera się umowę rozporządzającą. Nabycie własności własności rzeczy ruchomej ruchomej od osoby nieuprawnionej nieuprawnionej Jeżeli osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze. Gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu. Ograni Ogranicz czeni eniee to nie dotyc dotyczy zy pienię pieniędzy dzy i dok dokume umentó ntów w na oka okazic ziciel ielaa ani ani rzeczy rzeczy nab nabyty ytych ch na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania postępowania egzekucyjnego. Warunki: nabywca działa w dobrej wierze zbywca włada rzeczą i wydaje ją nabywcy Nabywca uzyskuje uzyskuje własność z chwilą wydania mu rzeczy, z chwilą chwilą objęcia w posiadanie. posiadanie.
Zasiedzenie Służy nabyciu własności przez posiadacza na skutek jego długotrwałego posiadania. Przedmiot zasiedzenia: Prawo własności Praw Prawoo użyt użytko kowa wani niaa wiec wieczy zyst steg egoo- w drod drodze ze zasi zasied edze zeni niaa może może naby nabyćć praw prawoo użyt użytko kowa wani niaa wieczystego osoba będąca posiadaczem nieruchomości w ramach użytkowania wieczystego, które jest ustanowione we właściwym trybie na na rzecz innej osoby. osoby. Służebności gruntowe- służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia urządzenia Udział we współwłasności współwłasności Własność nieruchomości gruntowej Nieruchomości budynkowe - zasiedzenie własności budynku może nastąpić jedynie wraz z zasiedzeniem prawa użytkowania wieczystego gruntu. Nie można zaś nabyć przez zasiedzenie własności nieruchomości budynkowych, gdy odrębna własność budynków przysługuje rolniczej spółdzielni produkcyjnej Odrębna własność lokalu Przesłanki zasiedzenia: zasiedzenia: Posiadani aniee samoi samoistn stnee- posiad posiadac aczem zem samois samoistny tnym m rzeczy rzeczy jest jest ten, ten, kto nią faktyc faktyczni zniee włada włada jak Posiad właściciel Ciągłość posiadania- wymaga się posiadania nieprzerwanego; konieczne jest zachowania ciągłości posiadania przez czas oznaczony oznaczony w ustawie. Domniemywa się ciągłość posiadania. Niemożność posiadania wywołana przez przeszkodę przemijającą nie przerywa posiadania. Posiadanie przywrócone poczytuje się za nieprzerwane. Chodzi tu o przywrócenie posiadania w wyniku realizacji roszczenia posesoryjnego lub zastosowania zastosowania dozwolonej samopomocy. samopomocy. Upływ terminu zasiedzenia- jest różny w przypadku rzeczy ruchomych i nieruchomości. Zasiedzenie własności rzeczy ruchomych następuje z upływem trzyletniego terminu nieprzerwanego posiadania. Zasiedzenie nieruchomości nieruchomości zależy od upływu terminu oraz od dobrej lub złej wiary posiadacza: W razie uzyskania posiadania w dobrej wierze wystarcza dwudziestoletni dwudziestoletni termin posiadania W przypadku złej wiary termin wynosi trzydzieści lat Zasiedzenie następuje więc z upływem zastrzeżonego w ustawie terminu. Natomiast do biegu terminu terminu zasiedze zasiedzenia nia stosuje stosuje się przepisy o biegu przedawnien przedawnienia ia roszczeń. roszczeń. Termin początkowy początkowy to data nabycia naby cia posiadan posiadania. ia. Jeżeli Jeżeli właściciel właściciel nieruchom nieruchomości ości,, przeciwk przeciwkoo któremu któremu biegnie biegnie zasiedze zasiedzenie, nie, jest małoletnim małoletnim zasiedze zasiedzenie nie nie może się skończyć skończyć wcześniej wcześniej niż z upływem upływem dwóc dwóchh lat lat od uzyskania uzyskania pełnoletniości przez przez właściciela. Jeżeli Jeżeli pod podcz czas as biegu biegu zasie zasiedz dzeni eniaa nastąp nastąpiło iło przeni przeniesi esien enie ie posiad posiadani ania, a, obe obecny cny posiad posiadacz acz może może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał uzyskał posiadanie nieruchomości nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, wtedy, gdy łącznie łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza posiadacza wynosi wynosi przynajmniej przynajmniej lat trzydzieści. trzydzieści. Dobra wiara posiadacza. Własność rzeczy ruchomych można nabyć przez zasiedzenie wyłącznie w przypadku posiadania posiadania w dobrej wierze. W dobrej wierze jest posiadacz, posiadacz, który pozostaje w błędnym, ale usprawiedl usprawiedliwion iwionym ym okoliczn okolicznościa ościami mi prześwia przeświadcze dczeniu, niu, że przysługuj przysługujee mu prawo własnośc własności.i. Dobrą wiarę wyłącza tu zarówno: wiedza przeciwna wiedza nie dołożenie należytej staranności W złej wierze jest posiadacz, który wie lub przy dołożeniu należytej staranności powinien wiedzieć, że nie przysługuj przysługujee mu prawo własności własności.. Jeżeli Jeżeli ustawa ustawa uzależnia uzależnia skutki skutki prawne prawne od dobrej lub złe wiary, domniemywa się istnienie dobre wiary. Skutki zasiedzenia zasiedzenia Skutkiem zasiedzenia posiadacz nabywa prawo własności. Traci je zaś dotychczasowy właściciel. Zasiedzenie jest postacią pierwotnego nabycia prawa własności. Zasiedzenie nie prowadzi do wygaśnięcia obciążeń obciążeń własności. własności. Formalne Formalne stwierdze stwierdzenie nie nabycia własnościwłasności- przez sąd; w formie deklarator deklaratoryjneg yjnegoo postanowienia stwierdzającego stwierdzającego nabycie nabycie własności własności przez zasiedzenie. zasiedzenie.
Zrzeczenie się własności nieruchomości nieruchomości Właściciel może wyzbyć się własności nieruchomości przez to, że się jej zrzeknie. Zrzeczenie się wymaga formy aktu notarialnego. Nieruchomość, której właściciel zrzekł, staje się własnością gminy, na obszarze której nieruchomość jest położona. Państwowa lub samorządowa osoba prawna może zrzec się własności lub użytkowania wieczystego nieruchomości odpowiednio na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Zawłaszczenie Zawłaszczenie niczyjej rzeczy ruchomej Właściciel może wyzbyć się własności rzeczy ruchomej przez to, że w takim zamiarze rzecz porzuci. Własność ruchomej rzeczy niczyjej nabywa się przez jej objęcie w posiadanie samoistne. Znalezienie rzeczy Kto znalazł rzecz zgubioną, powinien niezwłocznie zawiadomić o tym osobę uprawnioną do odbioru rzeczy. Jeżeli znalazca nie wie, kto jest uprawniony do odbioru rzeczy, albo jeżeli nie zna miejsca zamieszk zamieszkania ania osoby osoby uprawnion uprawnionej ej , powinien powinien niezwłocz niezwłocznie nie zawiadom zawiadomić ić o znalezie znalezieniu niu właściwy właściwy organ państwowy. Pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności oraz rzeczy mające wartość naukową lub artystyczną znalazca powinien oddać niezwłocznie na przechowanie właściwemu organowi państwowemu, inne zaś rzeczy znalezione- tylko na żądanie tego organu. Znalazca Znalazca,, który zadośćuc zadośćuczyni zyniłł obow obowiązk iązkom om „uczciwe „uczciwego go znalazcy znalazcy”, ”, może żądać żądać znaleźne znaleźnego go w wysokości jednej dziesiątej wartości rzeczy, jeżeli zgłosił swoje roszczenie najpóźniej w chwili wydania rzeczy osobie uprawnionej do odbioru. Pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności oraz rzeczy mające wartość naukową lub artystyczną, które nie zostaną przez uprawnionego odebrane w ciągu roku od dnia wezwania go przez właściwy organ, a w razie niemożności wezwania- w ciągu dwóch lat od ich znalezienia, stają się własnością Skarbu Państwa. Inne rzeczy po upływie tych samych terminów stają się własnością znalazcy. W razie znalezienia rzeczy w budynku publicznym albo w innym budynku lub pomieszczeniu otwartym dla publiczności, w wagonie kolejowym, na statku lub innym środku transportu publicznego znalazca jest zobowiązany oddać rzecz zarządcy budynku lub pomieszczenia albo właściwemu zarządcy środków transportu publicznego. publicznego. Jeżeli rzecz mająca znaczniejszą wartość naukową lub artystyczną została znaleziona w takich okolicznościach, że poszukiwanie właściciela byłoby oczywiście bezcelowe (znalezienie skarbu), znalazca obowiązany jest oddać rzecz właściwemu organowi państwowemu. Rzecz znaleziona staje się własnością Skarbu Państwa, a znalazcy należy się odpowiednie wynagrodzenie. Inne wypadki nabycia i utraty własności Uprawniony do pobierania pożytków naturalnych rzeczy nabywa ich własność przez odłączenie od rzeczy. Własność nieruchomości rozciąga się na rzecz ruchomą, r uchomą, która została połączona z nieruchomością w taki sposób, że stała się jej częścią składową. Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałów, staje się jej właścicielem, jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałów. Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałów jest większa od wartości nakładu pracy, rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałów. Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub pomieszane w raki sposób, że przywrócenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami, dotychczasowi dotychczasowi właściciele stają się współwłaścicielami całości. Udziały we współwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych połączonych lub pomieszanych. pomieszanych. Gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe, rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi. składowymi.
Rozdział Rozdział VI. OBRÓT OBRÓT NIERUC NIERUCHOMO HOMOŚCIAM ŚCIAMII Ogólne zasady przeniesienia własności – przypomnienie. przypomnienie. Art. Art. 155 155 § 1 k.c. k.c. Umow Umowa a sprz sprzed edaż aży, y, zami zamian any, y, daro darowi wizn zny, y, prze przeka kaza zani nia a
nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca zobowiązująca do przeniesienia przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły. Następuje mocą jednej umowy o podwójnym skutku: umowy zobowiązującorozpo-rządzającej. rozpo-rządzającej. Nieruchomość – rzecz oznaczona co do tożsamości.
Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego bezpodstawnego wzbogacenia wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania (art. 156 KC). Oprócz kauzalności materialnej: wymóg formalnego jej udokumentowania (art. 158 zd. 2 KC).
Szczególne zasady obrotu nieruchomościami. nieruchomościami. 1. Zakaz Zakaz zastr zastrze zegan gania ia warunk warunkuu i terminu terminu.. Art. 157. § 1. Własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu. § 2. Jeżeli umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości została zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, do przenie-sienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwa-runkową zgodę na niezwłoczne przejście własności. Zaka Zakaza zane ne jest jest więc więc zast zastrz rzeg egan anie ie waru warunk nku u lub lub term termin inu u w treś treści ci umów umów rozporządzający ących zawieranych dla wykonania wcześniejszego zobowiązania. Umowa przeciwna jest nieważna. Umowa zobowiązująca zawierana warunkowo lub pod terminem rodzi jedynie skutki skutki obligacyj obligacyjne, ne, nie przenosz przenosząc ąc prawa prawa własnośc własności. i. Zobowiąz Zobowiązuje uje jedynie jedynie strony do zawarcia umowy przenoszącej własność: „dodatkowe porozumienie stron” (art. 157 § 2 k.c.) Zobowiązanie podlega wykonaniu po ziszczeniu się warunku lub nadejsciu terminu.
2. Wymó Wymógg aktu aktu nota notari rial alne nego go.. Umowa zobowi zobowiązu ązując jąca a do przeni przeniesi esieni enia a własno własności ści Wymóg Wymóg aktu aktu notari notarialn alnego ego.. Umowa nieru nierucho chomoś mości ci powin powinna na być zawart zawarta a w formie formie aktu aktu notari notarialn alnego ego.. To samo samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione (art. 158 k.c.). Zastrzeżenie tej formy pod rygorem nieważności (art. 73 § 2 k.c.). przyczyny: państwowa kontrola obrotu nieruchomościami, służy interesom stron. art. 64 k.c.: Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie. Jako równorzędne traktuje się czynności dokonywane w postępowaniu sądo sądowy wym, m, zawi awieraj erając ące e oświ świadcz adczen eniie wol woli prz przeni eniesi esieni enia własn łasnoś ości ci nieruchomości (ugoda sądowa i ugoda zawierana przed sądem polubownym). 3. Materialna i formalna formalna kauzalność kauzalność przeniesienia przeniesienia własności nieruchomości nieruchomości zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu Jeżeli zobowiąz zobowiązania ania wynikając wynikającego ego z uprzednio uprzednio zawartej zawartej umowy umowy zobowiąz zobowiązujące ującejj do przeniesienia własności, z zapisu, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarze zdarzenia nia,, ważnoś ważność ć umowy umowy przeno przenoszą szącej cej własno własność ść zależy zależy od istni istnieni enia a tego tego zobow. (art.156 k.c) Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawart zawarta a w formie formie aktu aktu notari notarialn alnego ego.. To samo samo dotycz dotyczy y umowy umowy przen przenos osząc zącej ej
własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione (art. 158 k.c.). materialne znaczenie: związanie z rzeczywiście istniejącym, istniejącym, ważnym zobowiązaniem do przeniesi przeniesienia enia własnośc własności. i. Wymóg Wymóg formalny formalny:: konieczno konieczność ść wyraźnego wyraźnego odwo odwo-ła -łani nia a się się w treś treści ci aktu aktu nota notari rial alne nego go do zobo zobowi wiąz ązan ania ia stan stanow owią iące cego go materialną przyczynę dokonanego rozporządzenia. rozporządzenia.
4. Znacz Znaczeni eniee wpisu wpisu do sięgi sięgi wieczy wieczyste stej. j. Jest obowiązkowy. Własciciel jest zobowiązany do niezwłocznego złożenia wniosku o ujawnienie swojego prawa w KW. Ponosi za to odpowiedzialność – gdy ktoś poniósł szkodę z powodu niewpisania prawa własnośc w KW. Jednak też notariusz ma obowiązek przy takiej transakcji zamieścić wniosek o wpis do księgi, przesłać sądowi z urzędu w ciągu 3 dni odpis aktu notarialnego. czynności prawnej. Wpis ma charakter deklaratoryjny – ujawnia skutki dokonanej czynności Wyjątki: wpis konstytutywny, gdy przeniesienie prawa użytkowania wieczystego wymaga wpisu do KW. ■ odrębna własność budynku przysługująca wieczystemu użytkownikowi ■ Przenies Przeniesienie ienie odrębnej własności własności lokalu, lokalu, jeśli jeśli związana związana jest z udziałem udziałem we współuży współużyttkowaniu wieczystym gruntu. ■ Ustanawianie odrębnej własności lokalu Znaczenie planowania przestrzennego w zakresie obrotu nieruchomościami. Ustalenia Ustalenia miejscowe miejscowego go planu planu zagospod zagospodarowa arowania nia przestrze przestrzenneg nnegoo kształtują kształtują sposób sposób wykon wykonywan ywania ia prawa własności nieruchomości. Dotyczy to sfery korzystania z nieruchomości nieruchomości i rozporządzania rozporządzania prawem własności. Czynności obrotu nie mogą samodzielnie powodować zmiany przeznaczenia nieruchomości. To samo: z gruntem. Podzia Podziałł nieruc nieruchom homośc ościi następ następuje uje na pod podsta stawie wie decyzj decyzjii wójta wójta (burmi (burmistr strza za,, prezyd prezydent entaa miasta miasta)) zatwierdzającej podział. Nie dotyczy to podział zatwierdzanego przez sąd. Obrót nieruchomościami rolnymi razie sprzed sprzedaży aży przez przez współw współwłaś łaścic ciciel iela a nieru nierucho chomoś mości ci rolne rolnejj art. art. 166 166 k.c. k.c.:: W razie
udziału we współwłasności lub części tego udziału pozostałym wspó spółwła łwłaś ścici ciciel elom om przys rzysłługuj uguje e praw rawo pier pierw wokup kupu, jeżel eżelii prow rowadz adzą gospodarstwo rolne na gruncie wspólnym. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy współwłaś współwłaścici ciciel el prowadząc prowadzący y jednocześ jednocześnie nie gospodar gospodarstwo stwo rolne rolne sprzedaj sprzedaje e swój udział we współwłasności wraz z tym gospodarstwem albo gdy nabywcą jest inny inny wspó współw łwła łaśc ścic icie iell lub lub osob osoba, a, któr która a dzie dziedz dzic iczy zyła łaby by gosp gospod odar arst stwo wo po sprzedawcy. art. 695 k.c.: Dzierżawę zawartą na czas dłuższy niż lat trzydzieści poczytuje poczytuje się po upływie tego terminu za zawartą na czas nie oznaczony. Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego gdy gdy sprz sprzed edaj aje e osoba soba fizycz zyczna na lub praw rawna inna nna niż ANR dzier zierża żaw wcy przysł przysługu uguje je prawo prawo pierw pierwoku okupu pu (waru (warunki nki:: umowa umowa pisem pisemna, na, data data pewna, pewna, trwani trwanie e >3 lata, lata, gospo gospodar darstw stwo o rodzin rodzinne ne dzierż dzierżawc awcy y lub lub dzierż dzierżawa awa przez przez spółdzielnię produkcji rolnej) brak uprawnionego: prawo pierwokupu ma ex lege ANR działająca na rzecz SP. gospodarstwo rodzinne: Za gospodarstwo rodzinne uważa się gospodarstwo rolne: indywidualnego, oraz ■ prowadzone przez rolnika indywidualnego, ■ w którym łączna powierzchnia użytków rolnych jest nie większa niż 300 ha.
Rolnik indywidualny: indywidualny: Za rolnika indywidualnego uwa ża się osobę fizyczną, będącą właścicielem lub dzier żawcą nieruchomości rolnych o łącznej powierzchni u żytków rolnych nieprzekraczającej 300 ha, prowadz ącą osobiście cie gosp gospod odar arst stwo wo roln rolne, e, posi posiad adaj ającą kwalifikac kwalifikacje je rolnicze, rolnicze, zamieszk zamieszkaa łą w gmin gminie ie,, na obsz obszar arze ze któr której ej po łożona ona jest jest jedn jednaa z nieruchomości rolnych wchodz ących w sk ład tego gospodarstwa. gospodarstwa.
Obrót nieruchomościami stanowiącymi własność SP lub JST. Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Chodzi o „pierwotny” obrót nieruchomościami
Z zastrzeże zastrzeżeniem niem wyjątków wyjątków wynikają wynikających cych z przepisów przepisów niniejszej niniejszej ustawy ustawy oraz odrę odrębn bnyc ych h usta ustaw, w, orga organe nem m repr reprez ezen entu tują jący cym m Skar Skarb b Pańs Państw twa a w spra sprawa wach ch gospodarowania nieruchomościami jest starosta, wykonujący zadanie z zakresu admini administr stracj acjii rządo rządowej wej,, a organ organami ami reprez reprezent entuj ujący ącymi mi jednos jednostki tki samor samorząd ządu u terytorialnego terytorialnego są ich organy wykonawcze. Nieruchomości skarbowe i samorządowe mogą być przedmiotem darowizny „na cele publiczne” i „między SP a JST i między nimi”. Tryb wyłącznie przetargowy (przetarg obligatoryjny). obligatoryjny). Wyjątkowo: tryb bezprzetargowy. ograniczenie swobodnego kształtowania kształtowania treści umowy w zakresie ceny. Nieru Nierucho chomoś mości ci stano stanowią wiące ce przedm przedmio iott własno własności ści Skarbu Skarbu Państw Państwa a mogą mogą być sprzed sprzedaw awane ane jednos jednostko tkom m samorz samorządu ądu teryto terytori rialn alnego ego za cenę cenę niższ niższą ą niż niż ich wartość rynkowa lub oddawane tym jednostkom w użytkowanie wieczyste bez pobierani pobierania a pierwszej pierwszej opłaty. opłaty. Nierucho Nieruchomości mości stanowią stanowiące ce przedmio przedmiott własności własności jednostek samorządu terytorialnego terytorialnego mogą być sprzedawane Skarbowi Państwa lub innym jednostkom samorządu terytorialnego za cenę niższą niż wartość rynk rynkow owa a nier nieruc ucho homo mośc ścii albo albo odda oddawa wane ne im w użyt użytko kowa wani nie e wiec wieczy zyst ste e bez bez pobierania pierwszej opłaty.
Obrót nieruchomościami rolnymi SP. Ustawa o gospodarowaniau nieruchomościami rolnymi SP.
Skarb Państwa powierza Agencji wykonywanie prawa własności i innych praw rzeczowych na jego rzecz w stosunku do mienia, o którym mowa w art. 1 i 2. Powierzenie wykonywania prawa własności i innych praw rzeczowych. ANR może sprzedać nieruchomośc, nie może darować. Obligatoryjny Obligatoryjny tryb przetargowy.
Rozdział VII. OCHRONA WŁASNOŚCI § 43. Ogólna charakterystyka ochrony własności W poprzednim stanie prawnym różne formy własności, wg kryteriów podmiotowych, szczególna ochrona własności społecznej i całkowita własności osobistej; obecnie brak podziału. Obecnie ochrona wiąże się z bezwzględnym bezwzględnym charakterem prawa własności (140 ( 140 KC) – do jego poszanowania zobowiązani są wszyscy, naruszenie uruchamia roszczenie ochronne adresowane do konkretnej osoby Pośrednie środki ochrony własności, służących ustaleniu prawa własności: powództwo o ustalenie prawa (189 KPC) – możliwe jeśli nie są spełnione przesłanki dla wydania wyroku nakazującego, nakazującego, czyli nie można zastąpić roszczenia windykacyjnego tym powództwem uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (art. 10 ust.1 KWU) postępowanie rozgraniczeniowe rozgraniczeniowe Roszczenia petytoryjne: windykacyjne i negatoryjne; są obiektywne, uzasadnia je obiektywny fakt naruszenia prawa własności; brak przesłanki dobrej/złej wiary; nie mogą stanowić samoistnego przedmiotu obrotu, tylko wraz z prawem własności
§ 44. Roszczenie windykacyjne
Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienia do władania rzeczą (222 §1 KC). Chroni wyłączne uprawnienie właściciela do posiadania rzeczy. Roszczenie nieposiadającego właściciela przeciw posiadającemu niewłaścicielowi. Wypływa z prawa własności; nie jest roszczeniem windykacyjnym (wydobywczym) (wydobywczym) roszczenie o wydanie rzeczy wypływające z innych stosunków prawnych. Nieważne jest źródło (obojętnie czy wynika z deliktu, ważne że posiada bez uprawnienia wobec właścicie właściciela); la); dotyczy dotyczy tylko wyda wydania nia rzeczy, rzeczy, resztę resztę obejmują obejmują roszczen roszczenia ia uzup uzupełnia ełniające jące.. Musi nastąpić nastąpić wydanie w naturze, a nie równowartości; właściciel musi przejąć rzecz w stanie pogorszonym, reszta to kwestia roszczeń uzupełniających. uzupełniających. Legity Legitymac macja ja czynna czynna przysł przysługu uguje je właści właścicie cielow lowii (także (także współw współwłaś łaścic ciciel ielowi owi,, użytk użytkown owniko ikowi wi wieczystemu i do ochrony ograniczonych praw rzeczowych); musi on udowodnić, że przysługuje mu prawo własności (6 KC) i obalić przy tym domniemanie własności posiadacza (339, 341 KC); wyjątkiem jest domniemanie zgodności wpisu z księgi wieczystej z rzeczywistością w przypadku nieruchomości mających księgę wieczystą Legitymowana biernie jest osoba, która włada cudzą rzeczą (także dzierżyciel); może się bronić skutec skuteczny znym m wzg względ lędem em właści właścicie ciela la uprawn uprawnien ieniem iem do władan władania ia rzecz rzeczą, ą, wyn wynika ikając jącym ym ze stosun stosunków ków rzeczowych bądź obligacyjnych; kwestionować legitymację czynną lub bierną. W przypadku nieruchomości nie ulega przedawnieniu, gdy dotyczy rzeczy ruchomych przedawnia się z upływem terminów ogólnych.
§ 45. Uzupełniające roszczenia roszczenia właściciela O wy wyna nagr grod odze zeni niaa za korz korzys ysta tani niee z rzec rzeczy zy,, o zw zwro rott poży pożytk tków ów lub lub ich ich równ równow owar arto tośc ścii i o odszk odszkodo odowan wanie ie z pow powodu odu zużyci zużycia, a, pog pogors orszen zenia ia lub utraty utraty rzecz rzeczy. y. Są samodz samodziel ielne ne w stosun stosunku ku do windykacyjnego, mogą być przedmiotem samodzielnego obrotu. Uzależnione od subiektywnego czynnika dobrej/złej wiary, szczególna regulacja dotyczy osób w dobrej wierze od chwili, w której dowiedziały się o wytoczeniu powództwa windykacyjnego. windykacyjnego. Samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, nie jest odpowiedzialny za zużycie, pogorszenie stanu lub utratę; nabywa własność pożytków naturalnych, zachowuje pożytki cywilne, jeśli stały się w tym czasie wymagalne. Samoistny posiadacz w dobrej wierze od chwili (…) jest zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie, odpowiedzialny za zużycie, pogorszenie, utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiły bez jego winy; zwraca pożytki, których nie zużył lub wartość tych, które zużył (dotyczy to okresu po dowiedzeniu się…) Samoistny posiadacz w złej wierze ma obowiązki jak w dobrej wierze od chwili (…), ale musi ponadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że stałoby się to także, gdyby rzecz posiadał uprawniony Przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy, chyba że uległy przedawnieniu według terminów ogólnych wcześniej
§ 46. Roszczenie posiadacza o zwrot nakładów Posiadacz może skorzystać z prawa zatrzymania rzeczy do chwili zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia o zwrot nakładów na rzecz (461 §1 z zastrz. §2 KC), zależy od czynnika dobrej/złej wiary posiadacza; posiadacza; podział na nakłady konieczne i inne. Samoistny posiadacz w dobrej wierze może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile nie mają pokrycia w korzyściach, jakie uzyskał z rzeczy; innych nakładów o tyle, o ile zwiększają wartość rzeczy w chwili wydania właścicielowi; może zabrać przedmioty, które połączył z rzeczą, choćby były częściami składowymi. Jeśli nakłady zostały dokonane po chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu powództwa o wydanie rzeczy, może żądać zwrotu nakładów koniecznych; właściciel może zatrzymać przyłączone przedmioty zwracając wartość i koszt robocizny albo sumę odpowiadającą odpowiadającą zwiększeniu wartości rzeczy. Samoistny posiadacz w złej wierze może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile właściciel wzbogaciłby się bezpodstawnie jego kosztem; odłączanie przedmiotów - jak wyżej. Przedawnia się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy, chyba że uległo przedawnieniu według terminów ogólnych wcześniej
§ 47. Roszczenie negatoryjne Przeciw osobie, która narusza własność w inny sposób, niż pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą; właścicielowi przysługuje roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń (obydwa łącznie lub każde z osobna). Uzasadnia je jedynie bezprawne działanie człowi człowieka eka,, wyk wykluc luczo zone ne są dział działani aniaa sił przyro przyrody. dy. Przywr Przywróce ócenie nie stanu stanu zgo zgodne dnego go z prawem prawem ozn oznac acza za eliminację korzystania z rzeczy przez osobę trzecią, a nawet przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego. Roszczenie o zaniechanie naruszeń zobowiązuje do biernego poszanowania prawa własności Legitymacja czynna przysługuje właścicielowi, na którego korzyść działa domniemanie własności wynikające z posiadania rzeczy; legitymowana biernie jest osoba, która naruszyła cudze prawo własności w sposób inny niż pozbawienie właściciela faktycznego władztwa W przypadku nieruchomości nie ulega przedawnieniu, gdy dotyczy rzeczy ruchomych przedawnia się z upływem terminów ogólnych.
§ 48. Roszczenia związane ze wzniesieniem budowli na cudzym gruncie I. Uwagi ogólne
Wyłącznie Wyłącznie właściciel właściciel jest uprawniony uprawniony do posiada posiadania nia i korzystani korzystaniaa z rzeczy, rzeczy, w tym wyko wykorzys rzystania tania inwestycyjnego; wzniesienie budynku następuje zazwyczaj z zachowaniem zasady superficies solo cedit. Strony mają możliwość prawnorzeczowej „legalizacji” budowy na cudzym gruncie; z braku właściwych przesłanek stosuje się rozwiązania ogólne; zastosowano konstrukcję roszczenia o wykupienie gruntu, osobno dla posiadacza gruntu w dobrej wierze i właściciela II. Roszczenie posiadacza gruntu
Przysługuje posiadaczowi posiadaczowi samoistnemu, który w chwili wznoszenia budowli znajdował się w dobrej wierze; budowla (budynek lub urządzenie) musi posiadać wartość znacznie przenoszącą wartość zajętej na ten cel działk działki. i. Roszc Roszczen zenie ie o przeni przenies esien ienie ie własno własności ści zajęt zajętej ej działk działkii gruntu gruntu,, wraz wraz z obsza obszarem rem gruntu gruntu niezbędnego do należytego korzystania z budowli; realizacja roszczenia na drodze umowy w trybie 156, 158 KC lub 64 KC; w umowie strony same określają wysokość wynagrodzenia, w przypadku procesu sąd ustala kwotę, jaką uzyskałby właściciel ze sprzedaży działki III. Roszczenie właściciela
Niezależnie od dobrej lub złej wiary posiadacza samoistnego lub zależnego, zależnego, właściciel może żądać, aby inwestor nabył zajętą działkę. Musi zostać wzniesiona budowla o wartości znacznie przewyższającej wartość działki. Tryb zawarcia umowy – jak wyżej
Rozdział VIII. WSPÓŁWŁASNOŚĆ § 49. Ogólne określenie współwłasności Własność tej samej rzeczy może niepodzielnie przysługiwać kilku osobom (195 KC) jedność przedmiotu – nie ma wielości podmiotów, jeśli brakuje wspólnego im przedmiotu własności; może to być też mnogość rzeczy różnorodnych, jak i zbiór rzeczy jednorodzajowych; należy z osobna rozważać współwłasność każdej rzeczy, choć możliwe są czynności zbiorcze wielość podmiotów – niezbędna jest wielość (co najmniej dwie) osób, którym przysługuje prawo własności – własność przysługująca wspólnie odrębnym podmiotom prawa niep niepod odzi ziel elno ność ść wspó wspóln lneg egoo praw prawaa – każd każdyy ze wspó współw łwła łaśc ścic icie ieli li może może żąda żądaćć znie zniesi sien enia ia współwłasności, jednak przez czas jej trwania własność rzeczy przysługuje niepodzielnie, nie ma kryteriów podziału na odrębne uprawnienia współwłaścicieli do wydzielonej fizycznie części rzeczy r zeczy Wspó Współw łwła łasn snoś ośćć jest jest jedn jednym ym wspó wspóln lnym ym praw prawem em włas własno nośc ści, i, na któr któree skła składa da się się suma suma niewydzielonych niewydzielonych fizycznie idealnych udziałów we współwłasności. W stosunkach zewnętrznych zewnętrznych stosuje się bezpośrednio przepisy przepisy dot. własności własności § 50. Współwłasność rzeczy rzeczy a wspólność praw majątkowych Do wspólności dalszych praw rzeczowych, względnych praw do rzeczy i innych praw majątkowych stosuje się analogicznie przepisy o współwłasności współwłasności rzeczy.
§ 51. Wspólność mienia Przedmiotem wspólności może być przysługujące kilku osobom mienie, rozumiane jako zespół wszelkich praw majątkowych (własność i inne prawa majątkowe – 44 KC). W praktyce dotyczy to głównie dziedziczenia, dziedziczenia, stosunków między małżonkami czy wspólności majątku spółki cywilnej. Często dokonuje się operacji prawnych dotyczących w całości wspólnego mienia § 52. Współwłasność w częściach ułamkowych a współwłasność łączna W częściach ułamkowych
Łączna
Jest Jest samo samois istn tnym ym stos stosun unki kiem em praw prawny nym, m, niezwiązanym ze stosunkiem innego rodzaju, często przypadkowym, nietrwałym Współwłaś Współwłaścici cicielowi elowi przysługu przysługuje je określony określony ułamkiem udział we współwłasności współwłasności Współw Współwłaś łaścic ciciel iel swobod swobodnie nie rozpor rozporzą ządza dza swoim udziałem Moż Może być znie zniesi sioona bez prz przesz eszkód kód w każdym czasie, każdemu ze współwłaścicieli przysługuje roszczenie o zniesienie współwłasności
Wiąże się zawsze z innym, podstawowym, osob osobis isty tym m stos stosun unki kiem em praw prawny nym m i pełn pełnii wobec niego rolę służebną
Jest uregulowana w prawie rzeczowym
Brak określenia wielkości udziału Brak możliwości rozporządzania rozporządzania udziałem Nie może być zniesiona podczas trwania podstawowego stosunku prawnego łączącego stro strony ny,, jego jego usta ustani niee prze przeks kszt ztał ałca ca ją we współwłasność w częściach ułamkowych Regulują ją przepisy dotyczące stosunków z jakich ona wynika wynika Wyst Wy stęp ępuj ujee w stos stosun unka kach ch mają majątk tkow owyc ychh między małżonkami oraz miedzy wspólnikami spółki cywilnej
§ 53. Źródła współwłasności dziedziczenie – wspólność spadku, pojmowanego jako ogół praw majątkowych i obowiązków majątkowych (odpowiednie stosowanie przepisów o współwłasności współwłasności w częściach ułamkowych) czynność prawna – wspólne nabycie rzeczy lub przekształcenie przez właściciela jego prawa we współwłasność ex lege – zasiedzenie zasiedzenie przez kilku posiadaczy, połączenie, pomieszanie rzeczy orzeczenie sądowe § 54. Pojęcie i znaczenie prawne udziału we współwłasności Istnieje problem objaśnienia istoty prawnej udziału we współwłasności; niektórzy uznają udział jako rodzaj rodzaj prawa rzeczowego rzeczowego,, stąd rodzą się np. konc koncepcj epcjee „własności „własności udziału” udziału” czy „sui generis prawa rzeczowego”; wg Gniewka nie można z udziału we wspólnym prawie własności czynić odrębnego prawa rzeczowego. Każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim prawem bez zgody pozostałych, może dokonywać czynności zachowawczych. W stos stosun unka kach ch we wewn wnęt ętrz rzny nych ch wiel wielko kość ść udzi udział ałuu ma decy decydu dują jące ce znac znacze zeni nie: e: do czyn czynno nośc ścii nieprz nieprzek ekrac racza zając jących ych zakres zakresuu zwy zwykłe kłego go zarzą zarządu du potrze potrzebna bna jest jest zgo zgoda da więks większoś zości ci współ współwła właści ścicie cieli, li, obliczanych wg wielkości udziałów; pożytki itp. oraz ciężary i wydatki przypadają wg wielkości udziałów; przy znoszeniu znoszeniu współwłasności współwłasności podział następuje następuje wg wartości poszczególnyc poszczególnychh udziałów. Podsumowując – współwłasność jest prawem własności składającym się z zespolonych (wyrażonych (wyrażonych co do wielkości ułamkiem, idealnych) udziałów, na zewnątrz przedstawia się jako jedno prawo własności § 55. Metoda regulacji stosunków wewnętrznych między współwłaścicielami W KC znajduje się względna regulacja stosunków wewnętrznych przy pomocy przepisów iuris dispositivi – możliwe jest umowne ustalenie zarządu lub sposobu korzystania z rzeczy wspólnej; z braku umowy stosuje się przepisy prawa rzeczowego; w skrajnych przypadkach współwłaścicieli kieruje się na drogę sądową w celu ustanowienia zarządcy § 56. Zarząd rzeczą wspólną I. Uwagi wstępne
Przez zarząd należy rozumieć dokonywanie wszelkich czynności o charakterze faktycznym lub prawnym, dotyczących dotyczących rzeczy, w zakresie jej utrzymywania, gospodarowania, gospodarowania, rozporządzania. rozporządzania. Każdy ze współwłaścicieli jest zobowiązany do współdziałania w zarządzie rzeczą wspólną. II. Zarząd ustawowy
Jest komplementarny w stosunku do pozostałych modeli. Do rozporządzania rzeczą oraz do innych czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli; jeśli jej brak, współwłaściciele o co najmniej połowie udziałów mogą żądać rozstrzygnięcia rozstrzygnięcia przez sąd ( 199 KC). Do czynności zwykłego zarządu potrzebna jest zgoda większości współwłaścicieli; jeśli jej brak, każdy ze współwłaścicieli może żądać upoważnienia sądowego do dokonania czynności (201 a także 202 KC) Za zwykły zarząd uznaje się załatwianie bieżących spraw związanych ze zwykłą eksploatacją rzeczy i utrzymaniem jej w niepogorszonym stanie w ramach aktualnego jej przeznaczenia III. Zarząd umowny
Strony mogą przyjąć całkiem własny model lub zmodyfikować model ustawowy. Zazwyczaj polega na powierzeniu zarządu rzeczą wspólną zarządcy wybranemu spośród współwłaścicieli; do czynności zwykłego zwyk łego zarządu zarządu wystarczy wystarczy pisemne pisemne pełnomocnictw pełnomocnictwoo ogólne, ogólne, do czynnośc czynnościi przekracz przekraczając ających ych (…) potrzebne jest pełnomocnictwo określające określające rodzaj tych czynności. Ustalenie sposobu wykonywania wykonywania zarządu wymaga zgody wszystkich współwłaścicieli IV. Zarząd sądowy
Każdy ze współwłaścicieli może wystąpić do sądu o wyznaczenie zarządcy, jeśli nie mogą się dogadać w sprawach zwykłego zarządu albo większość współwłaścicieli narusza zasady prawidłowego zarz zarząd ąduu lub lub krzy krzywd wdzi zi mnie mniejs jszo zość ść.. Stos Stosuj ujee się się prze przepi pisy sy KPC, KPC, doty dotycz cząą tylk tylkoo zarz zarząd ąduu wspó wspóln lną ą nieruchomością. Do czynności przekraczających (…) zarządca musi uzyskać zgodę współwłaścicieli lub sądu
§ 57. Czynności zachowawcze współwłaścicieli współwłaścicieli Każdy ze współwłaścicieli może wykonywać czynności i dochodzić roszczeń, które zmierzają do zachowan zachowania ia wspólneg wspólnegoo prawa; prawa; występuje występuje we własnym własnym imieniu, imieniu, choć wspólnym wspólnym interesie interesie;; roszczen roszczenie ie windykacyjne, negatoryjne, wniosek o rozgraniczenie nieruchomości, pozew o ustalenie prawa własności, wniosek o założenie księgi wieczystej itp. § 58 Współposiadanie i korzystanie z rzeczy wspólnej I. Uwagi wstępne
Właściciel jest wyłącznie uprawniony do posiadania i korzystanie z rzeczy, problem w wielości podmiotów po stronie właścicielskiej – współwłasność jest prawem zespolonym, składającym się z udziałów poszczególnych współwłaścicieli. Korzystanie może odbywać się wg wzoru ustawowego, wg indywi indywidua dualne lnego go rozwią rozwiązan zania ia umowne umownego, go, skrajn skrajnie ie korzys korzystan tanie ie z rzecz rzeczyy może może ustali ustalićć sąd na wniose wniosek k współwłaścicieli II. Ustawowy model współposiadania współposiadania i korzystania z rzeczy wspólnej
Każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej i korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych wspó współw łwła łaśc ścic icie ieli li.. Częs Często to wspó współp łpos osia iada dani niee i korz korzys ysta tani niee wy wyma maga ga zgod zgodne nego go wspó współd łdzi ział ałan ania ia (np. (np. gospodars gospodarstwo two rolne); rolne); w innych innych przypadk przypadkach ach współwłaś współwłaścici ciciele ele mogą się rozmijać. rozmijać. Współwłaś Współwłaścici cicielom elom przysługuje roszczenie roszczenie o dopuszczenie do współposiadania, współposiadania, wywiedzione z 206 KC; może to być określony nakaz lub zakaz albo podział rzeczy wspólnej do użytkowania (quoad usum). III. Regulacja umowna
Jest najbardziej pożądana zwłaszcza gdy współposiadanie wymaga zgodnego współdziałania. Może to być rozdzielenie posiadania i korzystania w czasie, według rodzaju pożytków, przydzielenie prawa korzystania jednemu ze współwłaścicieli z zastrzeżeniem oddawania odpowiedniej części w naturze lub
gotówc gotówce. e. Można Można fizycz fizycznie nie pod podzie zielić lić rzecz rzecz do korzys korzystan tania ia (quoad (quoad usum) usum),, nie ozn oznacz aczaa to zniesi zniesien enia ia współwłasności; rzecz podlega tymczasowemu podziałowi na oznaczone oznaczone części fizyczne. IV. Sądowe określenie sposobu korzystania z rzeczy wspólnej
Zdarza Zdarza się w razie razie kon konflik fliktu, tu, zwłasz zwłaszcz czaa gdy któryś któryś ze współw współwłaś łaścic ciciel ielii zosta zostałł poz pozba bawio wiony ny współposiadania; przy czym nie można tu stosować przepisów dot. zarządu (199, 201 KC). Sąd może określić na żądanie poszczególnych współwłaścicieli sposób korzystania z rzeczy wspólnej; orzeczenie może zawierać treść, jaką strony mogłyby nadać same w umowie.
§ 59. Pobieranie pożytków i ponoszenie ciężarów związanych z rzeczą wspólną Pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają w stosunku do wielkości udziałów. Każdemu ze współw współwłaś łaścic ciciel ielii przysł przysługu uguje je roszc roszczen zenie ie o wyd wydan anie ie częśc częścii poż pożytk ytków ów natura naturalny lnych, ch, wyp wypłat łatęę części części pożytków cywilnych itd. W takim samym stosunku współwłaściciele współwłaściciele ponoszą wydatki związane z rzeczą wspóln wspólną; ą; jeśli jeśli pon poniós iósłł je jeden jeden współw współwłaś łaścic ciciel iel – przysł przysługu uguje je mu roszc roszczen zenie ie o zwrot zwrot wyd wydatk atków ów w odpowiedniej części przez pozostałych współwłaścicieli
§ 60. Zniesienie współwłasności I. Roszczenie o zniesienie współwłasności
Trwały Trwały charak charakter ter ma współw współwłas łasnoś nośćć łączn łączna, a, natomi natomiast ast w częśc częściac iachh ułamko ułamkowyc wychh może może być znie zniesi sion ona, a, ma char charak akte terr prze przejś jści ciow owy. y. Znie Zniesi sien enie ie wspó współw łwła łasn snoś ości ci ozna oznacz czaa likw likwid idac ację ję stos stosun unku ku współwłasności. Każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności (roszczenie to nie ulega przedawnieniu); uprawnienie to może być wyłączone przez czynność prawną na czas nie dłuższy niż pięć lat, lat, w ostatn ostatnim im roku roku przed przed upływe upływem m zastr zastrzeż zeżone onego go termin terminuu można można go przedł przedłuży użyćć na dalsz dalszee 5 lat, lat, przedłużenie można można ponowić; dalsze dalsze ponawianie jest wykluczone II. Tryb zniesienia współwłasności
Jeśli brak umownego porozumienia co do faktu zniesienia współwłasności, jak i sposobu, potrzebny jest tryb sądowy. Do umownego trybu stosuje się przepisy o czynnościach czynnościach prawnych, gdyż zniesienie wspó współw łwła łasn snoś ości ci stan stanow owii post postać ać rozp rozpor orzą ządz dzen enia ia praw prawem em;; sądo sądowe we znie zniesi sien enie ie nast następ ępuj ujee w wy wyni niku ku postanowienia sądu, sądu, zapadającego zapadającego w postępowaniu postępowaniu nieprocesowym nieprocesowym (KPC 617-625) 617-625) III. Sposoby zniesienia współwłasności
1. Podz Podzia iałł rze rzecz czy. y. Każdy ze współwłaścicieli może żądać, aby zniesienia nastąpiło przez fizyczny podział rzeczy, dotyczy to rzeczy podzielnej; chyba że podział będzie sprzeczny z przepisami ustawy, ze społeczno gospodarczym przeznaczeniem rzeczy lub pociągnie za sobą istotną zmianę rzeczy albo znaczne zmniejszenie jej wartości. Podział nieruchomości jest możliwy gdy jest zgodny z miejscowym planem zagospodarowania zagospodarowania przestrzennego. przestrzennego. W wyniku podziału powstają nowe przedmioty samoistne, przypadając na wyłączną własność poszczególnym współwłaścicielom. W przypadku sądowego zniesienia, sąd powinien dążyć, by wydzielone części wartością odpowiadały wielkości udziałów, możliwe są odstępstwa z zastosowaniem zastosowaniem dopłat pieniężnych. 2. Przyznan Przyznanie ie rzeczy rzeczy na własnoś własnośćć jednemu jednemu ze współwł współwłaścic aścicieli ieli Możliwe gdy niemożliwy jest podział, choć można także przyznać rzecz podzielną. W trybie sądowy sądowym m sąd sąd określ określaa obo obowią wiąze zekk spłaty spłaty wob wobec ec poz pozost ostały ałych ch współw współwłaś łaścic ciciel ieli, i, termin termin i sposób sposób uiszczenia spłat (jeśli rozłożono na raty, terminy ich uiszczenia nie mogą przekroczyć łącznie 10 lat), w trybie umownym współwłaściciele sami to regulu-ją. Jeśli w postępowaniu sądowym więcej niż jeden współwłaściciel chce uzyskać własność, sąd powinien nakłaniać współwłaścicieli do zgodnego wniosku, jeśli się nie uda – orzeka stosownie do okoliczności 3. Sprze Sprzedaż daż rzec rzeczy zy wspól wspólnej nej
Zniesi Zniesien enie ie współ współwła własno sności ści może może nastąp nastąpić ić pop poprze rzezz sprze sprzedaż daż rzeczy rzeczy i pod podzia ziałł uzy uzyska skanej nej ceny ceny stosownie do udziałów – jest to tzw. podział cywilny; zarówno w trybie umownym, jak i sądowym. W sądowym zniesieniu sprzedaży dokonuje się w trybie licytacji, zgodnie z przepisami KPC; jest możliwe, gdy nie można dokonać podziału w naturze i brak okoliczności dla przyznania rzeczy któremukolwiek ze współwłaścicieli na wyłączną własność lub nikt jej nie chce.
§ 61. Zniesienie współwłasności gospodarstw gospodarstw rolnych Sądowe zniesienie współwłasności gospodarstw rolnych napotyka na wiele ograniczeń (nie dotyczą umownego zniesienia), odnoszą się do wspólności całej masy majątkowej, jaką jest gospodarstwo rolne. Fizycz Fizyczny ny pod podzia ziałł gospod gospodars arstwa twa jest jest niemoż niemożliw liwy, y, jeśli jeśli byłoby byłoby to sprze sprzecz czne ne z zasad zasadam amii prawid prawidłow łowej ej gospodarki rolnej, podział może nastąpić po zasięgnięciu opinii biegłych co do sposobu podziału. podziału. Jeśli podział jest niedopuszczalny, sąd przyzna gospodarstwo temu, na którego zgodzą się wszyscy współwłaściciele; jeśli brak zgody, sąd przyzna gospodarstwo temu z nich, który je prowadzi lub stale w nim pracuje, chyba że interes społeczno – gospodarczy przemawia z wyborem innego współwłaściciela; jeśli wymogi te spełnia kilku lub żaden – sąd przyznaje temu, który daje najlepszą gwarancję należytego prowadzenia. Na wniosek wszystkich współwłaścicieli lub gdy nikt nie wyraża zgody na przejęcie gospodarstwa, sąd zarządza sprzedaż wg przepisów KPC Wysokość spłat przysługujących współwłaścicielom ustala się zgodnie z ich porozumieniem, gdy brak porozumienia, spłaty mogą być obniżone; jeśli właściciel, któremu przypadło gospodarstwo sprzeda wchodzące w jego skład nieruchomości rolne przed upływem 5 lat od momentu zniesienia współwłasności, musi wydać współwłaścicielom (stosownie do wielkości udziałów) korzyści uzyskane z obniżenia spłat. Współw Współwłaś łaścic ciciel iele, e, którzy którzy nie otrzym otrzymali ali gospod gospodars arstwa twa,, a mieszk mieszkali ali w nim w chw chwili ili znies zniesien ienia ia współwłasności, mogą w nim dalej zamieszkiwać nie dłużej niż 5 lat.
Rozdział IX. ODRĘBNA WŁASNOŚĆ LOKALI § 62. Konstrukcja prawna odrębnej własności lokalu Uwagi wstępne
Z zasady nieruchomościami są grunty (początek art. 46 § 1 KC). Wyjątkowo budynki lub części budynków są nieruchomościami nieruchomościami na mocy przepisów szczególnych. szczególnych. Zgodnie z ustawą o własności lokali, częścią budynku w myśl art. 46 § 1 KC może być tylko lokal. Przedmiot własności
Odrębną nieruchomość lokalową może stanowić lokal mieszkalny (lokal przeznaczony na stały pobyt ludzi w celu zaspokojenia ich potrzeb mieszkaniowych) mieszkaniowych) lub lokal o innym przeznaczeniu (wszelakie niemieszkalne lokale użytkowe np. sklep, kancelaria prawna, lokal biurowy). Lokal musi być samodzielny, tj. musi być wydzieloną trwałymi ścianami w obrębie budynku izbą lub zespołem izb przeznaczonym na cele mieszkalne lub niemieszkalne. Do lokalu mogą przynależeć, jako części składowe, pomieszczenia niekoniecznie do niego bezpośrednio przylegające lub znajdujące się poza budynkiem w granicach nieruchomości, np. strych, garaż, piwnica („pomieszczenia przynależne”). Starosta stwierdza w formie zaświadczenie zaświadczenie samodzielność lokalu. Współwłasność „przymusowa” nieruchomości wspólnej
Wskute Wskutekk wy wyodr odręb ębnie nienia nia z nieruc nieruchom homośc ościi macier macierzys zystej tej wy wyłan łania ia się nieruc nieruchom homość ość lokalo lokalowa. wa. Właści Właścicie cielow lowii lokalu lokalu przysł przysługu uguje je (propo (proporcj rcjona onalny lny do pow powier ierzch zchni ni użytk użytkowe owejj tego tego lokalu lokalu)) udz udział iał w nieruchomości wspólnej (grunt oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicie właścicieli li lokali, lokali, np. klatka klatka schodowa schodowa,, niezbędn niezbędnyy do korzystan korzystania ia z nieruchom nieruchomości ości grunt, grunt, fundament fundamenty). y). Jeżeli budynek został wzniesiony na gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste, to przepisy dot. własności i wspó współw łwła łasn snoś ości ci loka lokali li stos stosuj ujee się się odpo odpowi wied edni nioo do praw prawaa użyt użytko kowa wani niaa wiec wieczy zyst steg ego. o. Ud Udzi ział ał w nieruchomości wspólnej jest prawem związanym z własnością lokalu (stąd „współwłasność przymusowa”) a znie zniesi sien enie ie wspó współw łwła łasn snoś ości ci może może nast nastąp ąpić ić tylk tylkoo po znie zniesi sien eniu iu odrę odrębn bnej ej włas własno nośc ścii loka lokalu lu.. Dotych Dotychcz czaso asowem wemuu właści właścicie cielow lowii przysł przysługu ugują ją co do niewyo niewyodrę drębni bnion onych ych nieruc nieruchom homośc ościi i własno własności ści wspólnej takie same prawa (i obowiązki) co właścicielom lokali wyodrębnionych.
Istota odrębnej własności lokalu.
Odrębna własność lokalu wywodzi się ze stosunku współwłasności. Współwłasność nieruchomości jest dzie dzielo lona na popr poprze zezz usta ustano nowi wien enie ie odrę odrębn bnej ej włas własno nośc ścii loka lokali li,, ale ale z pozo pozost staw awie ieni niem em przy przymu muso sowe wejj współwłasności nieruchomości wspólnej.
63. Ustanowienie odrębnej własności lokalu Umowne ustanowienie odrębnej własności Najczęstszą formą ust. odr. wł. l. jest umowa, umowa, zwłaszcza zwłaszcza umowa między właścicielem właścicielem nieruchomości nieruchomości i nabywcą lokalu (w trybie sprzedaży, darowizny itp.). W przypadku ust. odr. wł. l. państwowych i komu komuna naln lnyc ychh możl możliw iwaa jest jest tylk tylkoo sprz sprzed edaż aż na zasa zasada dach ch okre określ ślon onyc ychh w usta ustawi wiee o gosp gospod odar arce ce nier nieruc ucho homo mośc ścia iami mi.. Ust. Ust. odr. odr. wł. wł. l. może może nast nastąp ąpić ić caus causaa solv solven endi di,, czyl czylii w wy wyko kona nani niuu umow umowyy zobowiązującej właściciela gruntu do wybudowania budynku i ustanowienia w nim odrębnej własności lokali i przeniesienia tego prawa na osobę wskazaną w umowie (spółdzielnie również mogą postępować w podobny sposób). sposób). Ust. odr. wł. l. może może nastąpić dla zniesienia współwłasności. współwłasności. Umowa o ust. odr. wł. l. powinna być w formie aktu notarialnego; niezbędny wpis w księdze wieczy wieczyste stejj (wpis (wpis kon konsty stytut tutywn ywny). y). Umowa Umowa powin powinna na okreś określać lać w szcze szczegól gólnoś ności: ci: rodza rodzaj, j, położe położenie nie i powierzchnię lokalu i pomieszczeń pomieszczeń do niego przynależnych, przynależnych, wielkość udziałów w nieruchomości wspólnej przypadających przypadających każdemu właścicielowi; właścicielowi; można w niej niej określić zarząd zarząd nieruchomością nieruchomością wspólną Ustanowienie odrębnej własności lokalu w drodze jednostronnej czynności prawnej Właściciel nieruchomości może ust. odr. wł. l. dla siebie na mocy jednostronnej czynności prawnej. Forma aktu notarialnego, treść analogiczna do przypadku umownego ust. odr. wł. l., obligatoryjny wpis konstytutywny do księgi wieczystej. Ustanowienie odrębnej własności lokalu na podstawie orzeczenia sądu Ust. odr. wł. l. może nastąpić na podstawie orzeczenia sądu w przypadku postępowania o zniesienie współw współwłas łasnoś ności ci (gdy (gdy strony strony nie dok dokonu onują ją tego tego umowni umownie), e), równie równieżż w przypa przypadku dku pod podzia ziału łu mająt majątku ku wspólnego małżonków i spadku. Ust. odr. wł. l. w trakcie zniesienia współwłasności oznacza podział nieruchomości. Możliwe upoważnienie zainteresowanego uczestnika postępowania do dokonania robót adaptacyjnych i związane z tym ewentualne nakazy i zakazy. Występuje analogiczny do poprzednich przypadków wymóg odpowiedniej treści orzeczenia i obligatoryjny wpis konstytutywny do księgi wieczystej.
64. Wspólnota mieszkaniowa właścicieli lokali Ws. m. tworzy ogół właścicieli, których lokale wchodzą w skład danej nieruchomości. Ws. m. może nabywać i zaciągać prawa, pozywać i być pozywaną – zd. prawna i zd. sądowa (na wzór osobowych spółek handlowych); „ułomne osoby prawne”. Za zobowiązania dot. nieruchomości wspólnej odpowiada ws. m. bez ograniczeń, ograniczeń, a właściciele lokali lokali w części odpowiadającej odpowiadającej ich udziałowi udziałowi w tej nieruchomości. nieruchomości. 65. Prawa i obowiązki właścicieli lokali Właściciele są uprawnieni do posiadania, korzystania i rozporządzania swoim prawem własności. Prawo do współkorzystania z nieruchomości wspólnej, zgodnie z jej przeznaczeniem. Pożytki i przychody z nier. wsp. służą jej utrzymaniu, a w części przekraczającej potrzeby są dzielone między właścicieli lokali zgodnie z ich udziałami, analogicznie w sytuacji, gdy pożytki i przychody nie wystarczają na utrzymanie i właściciele ponoszą koszty utrzymania. Wydatki Wydatki na utrzymani utrzymaniee lokalu, lokalu, utrzymywa utrzymywanie nie go w należyty należytym m stanie, stanie, przestrze przestrzegani ganiee porządku porządku domowego, koszty zarządu, dbanie o dobro wspólne, nieutrudnianie korzystania z nieruchomości innym właścicielom. 66. Zarząd nieruchomością nieruchomością wspólną
Kwestia zarządu może być ustalona w umowie o ust. odr. wł. l. albo w umowie późniejszej zawartej w formie aktu notarialnego. Zarząd może sprawować osoba fizyczna albo prawna. Jeżeli nie zawarto stosownej umowy, to obowiązuje zarząd ustawowy (mały lub duży). mały mały zarzą zarządd – liczba liczba lokali lokali wyo wyodrę drębni bniony onych ch i niewyo niewyodrę drębni bniony onych ch nie większ większaa niż siedem siedem,, zasto zastosow sowani aniee mają mają przepi przepisy sy KC i KPC o współw współwłas łasnoś ności ci (omówi (omówiony ony w części części skryp skryptu tu dot. dot. współwłasności) duży zarząd – więcej niż siedem lokali, właściciele podejmują uchwałę o wyborze jedno- lub wieloosobowego zarządu (członkiem może być zarówno jeden z właścicieli, jak i ktoś spoza ich grona); zarząd reprezentuje i kieruje sprawami wsp. m., czynności zwykłego zarządu samodzielnie, czynności przekraczające zwykły zarząd wymagają uchwały wsp. m., głosowanie większościowe, głosy liczone według udziałów, oddawanie głosów na zebraniu i/lub indywidualne zbieranie głosów przez zarząd. zarząd.
Rozdział X. UŻYTKOWANIE WIECZYSTE (art. 232-243 k.c.) Jest bardzo szczególnym prawem funkcjonującym w Pl. Prawo to można ustanowić na gruntach skarbowych i samorządowych bez względu na ich przeznaczenie i położenie geograficzne. SP lub jst nie wyzbywają się własności-po pewnym czasie użytkowanie wieczyste zaniknie-grunt, więc nadal stanowi własność państwową. Jest prawem na rzeczy cudzej-jednak nie stanowi żadnego rodzaju ograniczonych praw rzeczowych. rzeczowych. Ustanowienie użytkowania wieczystego należy do czynności obrotu (ustawa z 21.08.1997 r. o gosp gospod odar arce ce nier nieruc ucho homo mośc ścia iami mi Dz Dz.U .U.. z 2004 2004 r. Nr. Nr. 261, 261, poz. poz. 2603 2603). ). Usta Ustano nowi wien enie ie użyt użytko kowa wani niaa wieczystego(następuje wieczystego(następuje w drodze umowy) w ‘trójstopniowej procedurze’: 1. wybór kontrahenta kontrahenta-następuje w drodze przetargowej-przetarg przetargowej-przetarg ustny-aukcjaustny-aukcja- wyłania się osobę, osobę, która zaofe zaoferuj rujee najwyż najwyższ sząą cenę-p cenę-prze rzetar targg pisem pisemnyny-wyb wybier ieraa się tego tego kon kontra trahen henta, ta, który który zaofe zaoferow rował ał najkorzys najkorzystniejs tniejsze ze warunki warunki umowy. umowy. Wygranie Wygranie przetargu przetargu nie prowadzi prowadzi bezpośred bezpośrednio nio do naby nabycia cia prawa-potrzebne jest złożenie oświadczenia woli, działania uczestnika przetargu są traktowane jedynie jako złożenie oferty-wygranie oznacza wybranie oferty. Po stronie „zwycięscy” „zwycięscy” powstaje jednak roszczenie o zawarcie umowy-protokół z przeprowadzonego przeprowadzonego przetargu stanowi podstawę do zawarcia umowy(+ orzeczenie SN: „ustalonemu w protokole z przetargu(…) nabywcy przysługuje roszczenie o zobowiązanie właściciela nieruchomości do jej oddania w użytkowanie wieczyste”. 2. zawarcie zawarcie umowy- stosujem stosujemyy przepisy przepisy o przeniesie przeniesieniu niu własności własności (art. 234 k.c.), k.c.), wymagany wymagany jest akt notari notarialn alnyy oraz oraz ujawni ujawnieni eniee faktu faktu w księdz księdzee wiecz wieczyst ystej. ej. Uż Użytk ytkowa owanie nie wiecz wieczyst ystee jest jest prawem prawem podmiotowym o charakterze bezwzględnym-ogranicza bezwzględnym-ogranicza je wykonywanie obowiązków obowiązków określonych w umowie umowie(je (jest st ona najważ najważnie niejsz jszym ym ograni ogranicz czeni eniem) em).. Ograni Ogranicz cząą je równie równieżż ustawy ustawy oraz oraz zasad zasadyy współżycia społecznego(w przeciwieństwie do własności-nie ogranicza go społeczno-gospodarcze przeznaczenie). przeznaczenie). Minimalna treść umowy powinna zawierać: sposób korzystania, termin rozpoczęcia i zakończenia robót budowlanych, rodzaj budynków lub urządzeń, które mają być wzniesiona przez użytkownika wieczystego, warunki odbudowy(w razie zniszczenia), wynagrodzenie za urządzenia, które znajdują się na gruncie w dniu wygaśnięcia użytkowania wieczystego, opłata za korzystanie z gruntu(pierwsza opłata + następne opłaty roczne) + okres, na jaki ustanawia się użytkowanie(min. 40 l. max:99 l. w ciągu ostatnich 5 l. można zażądać przedłużenia przedłużenia na kolejny okres od 40 l. do 99 l.). Nie można poczynić poczynić żadnej inwestycji-jeżeli inwestycji-jeżeli nie jest ona zawarta zawarta w umowie, bez zmiany zmiany umowy-nie można zrobić nic, co nie wynikałoby z jej postanowień. 3. wpis do księgi księgi wieczyst wieczystej ej- kon konstytu stytutywny tywny wymóg wpisu do księgi księgi wieczystej, wieczystej, dopiero czynność czynność wpisu dopełnia zamierzonych skutków umowy. (art. 27 wspomnianej wyżej ustawy). Użytkowanie wieczyste jest prawem podmiotowym związanym, jest zbywalne można je przenieść tak jak własność(*art. 155-170 k.c.). Użytkownik wieczysty może rozporządzić swoim prawem poprzez przeniesienie prawa użytkowania wieczystego, wieczystego, może również ustanowić na nim ograniczone prawa rzeczowe rzeczowe,, np. hipotekę hipotekę,, służebnoś służebność. ć. Prawem Prawem tym można można rozporzą rozporządzać dzać również również mortis mortis causa-spi causa-spisują sującc testament. Grunt oddany w użytkowanie wieczyste jest zawsze przedmiotem własności oddającego oddającego (SP lub jst). Użytko Uży tkowni wnikow kowii wieczy wieczyste stemu mu przysł przysługu uguje je odrębn odrębnaa własno własność ść bud budynk ynku-> u-> jest jest to prawo prawo związa związane ne z użytkowaniem wieczystym-gaśnie wieczystym-gaśnie wraz z wygaśnięciem wygaśnięciem użytkowania wieczystego (art. 235 k.c.)
Wygaśnięcie użytkowania wieczystego: 1. Upływ cz czasu 2. Rozwiąza Rozwiązanie nie umowy o ustanowie ustanowienie nie użytkowania użytkowania wieczystego wieczystego(przesłan (przesłanki ki wynikają wynikające ce z art. 240 k.c.-korzystanie w sposób oczywiście sprzeczny z przeznaczeniem określonym w umowie np. nie wzniesie określonych budynków lub urządzeń). Właścicielowi (SP lub jst.) przysługuje roszczenie o rozwiązanie umowy. Zaspokojenie roszczenia: oświadczenie woli użytkownika wieczystego lub orzeczenie sądowe. 3. Umowa rozwiązu rozwiązująca jąca-zawieran -zawieranaa jest przez strony strony w razie zrzecze zrzeczenia nia się prawa użytkowa użytkowania nia lub w razie konfuzji(zlania się) lub wywłaszczenia. Skutki wygaśnięcia. wygaśnięcia. Budy Bu dynk nki, i, któr któree były były włas własno nośc ścią ią użyt użytko kown wnik ikaa wiec wieczy zyst steg egoo staj stająą się się częś części ciąą skła składo dową wą-użytkownikowi wieczystemu przysługuje wynagrodzenie. Wygasają ustanowione obciążenia. Nabycie własności przez użytkownika wieczystego (ustawa z 29.07.2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego wieczystego w prawo własności nieruchomości nieruchomości Dz.U. Nr 175, poz. 1459): „Art.1. 1. Osoby Osoby fizyczne fizyczne będące w dniu wejścia wejścia w życie życie ustawy użytkownik użytkownikami ami wieczystymi wieczystymi nieruchom nieruchomości ości zabudowanych na cele mieszkaniowe lub zabudowanych garażami albo przeznaczonych pod tego rodzaju zabudowę oraz nieruchomości rolnych mogą wystąpić z żądaniem przekształcenia prawa użytko uży tkowan wania ia wiecz wieczyst ystego ego tych tych nieruc nieruchom homośc ościi w prawo prawo własno własności ści.. Przez Przez nieruc nieruchom homość ość rolną rolną rozumie się nieruchomość rolną w rozumieniu Kodeksu cywilnego, z wyłączeniem nieruchomości przeznaczonych przeznaczonych w miejscowym planie zagospodarowania zagospodarowania przestrzennego przestrzennego albo w decyzji o warunkach zabudowy na cele inne niż rolne. 2. Z żądaniem żądaniem przekszta przekształceni łceniaa prawa użytkowan użytkowania ia wieczysteg wieczystegoo nieruchomoś nieruchomości, ci, o którym mowa w ust. 1, w prawo własności nieruchomości, nieruchomości, mogą również wystąpić: 1. osoby osoby fizyczne fizyczne i prawne prawne będące będące właścicielam właścicielamii lokali, których których udział w nieruchomoś nieruchomości ci wspólnej wspólnej obejmuje prawo użytkowania wieczystego; 2. spółdzieln spółdzielnie ie mieszkaniowe mieszkaniowe będące będące właściciel właścicielami ami budynków budynków mieszkalny mieszkalnych ch lub garaży. garaży. 3. Z żądan żądaniem iem przek przekszt ształc ałceni eniaa prawa prawa uży użytko tkowan wania ia wiecz wieczyst ystego ego w prawo prawo własno własnośc ścii nieruc nieruchom homośc ościi mogą również wystąpić osoby fizyczne będące następcami prawnymi osób, o których mowa w ust. 1, oraz osoby fizyczne i prawne będące następcami następcami prawnymi osób, o których mowa w ust. 2. 4. Przepis Przepis ust. 2 pkt 1 stosuje stosuje się również również do osób, osób, które które nabyły nabyły udział udział w użytkowaniu użytkowaniu wieczys wieczystym tym po dniu wejścia w życie ustawy”. 5. Osoby, Osoby, o których mowa mowa w ust. 1-4, mogą wystąpić wystąpić z żądaniem żądaniem przeksz przekształce tałcenia nia prawa użytkow użytkowania ania wieczystego w prawo własności nieruchomości do dnia 31 grudnia 2012 r”. Użytkownikowi wieczystemu, więc przysługuje roszczenie o przekształcenie przysługującego mu prawa w prawo własności. Warunkiem wystąpienia ze stosownym roszczeniem roszczeniem jest dochowanie wymaganego terminu-31.12.20012. terminu-31.12.20012.
„Art.3. 1. Decyzj Decyzjęę o przeks przekszta ztałce łceniu niu prawa prawa uży użytko tkowan wania ia wieczy wieczyste stego go w prawo prawo własno własności ści nieruc nieruchom homośc ościi wydaje: 1. starosta starosta - w przypadk przypadkuu nieruchomoś nieruchomości ci stanowiący stanowiących ch własność własność Skarbu Skarbu Państwa, Państwa, w tym również również nieruc nieruchom homośc ości, i, w stosun stosunku ku do któryc którychh prawo prawo własno własności ści Skarbu Skarbu Państw Państwaa wyk wykonu onują ją inne inne państwowe osoby osoby prawne; 2. wójt, burmistrz burmistrz,, prezydent prezydent miasta, miasta, zarząd powiatu powiatu albo albo zarząd wojewód województwa ztwa - odpowiedn odpowiednio io w przypadku nieruchomości nieruchomości stanowiących stanowiących własność jednostek samorządu samorządu terytorialnego. terytorialnego. 2. Prawo Prawo użytk użytkowa owania nia wieczys wieczysteg tegoo przek przekszt ształc ałcaa się w prawo prawo własno własności ści nierucho nieruchomoś mości ci z dniem dniem,, w którym decyzja, o której mowa w ust. 1, stała się ostateczna. Decyzja ta stanowi podstawę wpisu do księgi wieczystej. 3. Decyzja Decyzja o przekształc przekształceniu eniu prawa użytkow użytkowania ania wieczys wieczystego tego w prawo własnośc własnościi nie narusza praw praw osób trzecich”.
Roszc Roszczen zenie, ie, o którym którym była była mowa mowa (zob.w (zob.wyż yż)) zaspak zaspakaja ajane, ne, więc więc jest jest w drodz drodzee postęp postępowa owania nia administra administracyjn cyjnego ego poprzez poprzez wyda wydanie nie decyzji decyzji (administ (administracyj racyjnej) nej) przez właściwy właściwy organ. organ. Dotychcza Dotychczasowy sowy użytko uży tkowni wnikk wiecz wieczyst ystyy obo obowią wiązan zanyy jest jest do zapła zapłaty ty dotych dotychcz czaso asowem wemuu właści właścicie cielow lowii opłaty opłaty z tytułu tytułu przekształcenia przekształcenia prawa-przekształcenie prawa-przekształcenie jest odpłatne. odpłatne. Nieruchomość gruntowa, gruntowa, jeżeli jest oddana oddana w użytkowanie wieczyste wieczyste może być sprzedana wyłącznie wyłącznie użytkownikowi wieczystemu, wieczystemu, w takiej sytuacji nie stosuje się trybu przetargowego. przetargowego.
Rozdział XI. OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE. PRZEPISY OGÓLNE. 1. Pojęcie ograniczonych praw rzeczowych.
Do kategorii „praw rzeczowych” należą: własności prawo własności prawo użytkowania użytkowania wieczystego ograniczone prawa rzeczowe Ograniczone prawa rzeczowe są prawami na rzeczy cudzej, gdzie sfera władzy uprawnionego jest ograniczo ograniczona na do tych uprawnień uprawnień,, jakie są jej przyznane przyznane przez ustawoda ustawodawcę wcę ( w odróżnien odróżnieniu iu od prawa własności, ponieważ jest to prawo na rzeczy własnej, obejmuje najszerszy zakres uprawnień wobec rzeczy). Ustawo Ustawodaw dawca ca poz pozyty ytywni wniee i wyc wyczer zerpuj pując ącoo określ określaa uprawn uprawnien ienia, ia, jakie jakie się skład składają ają na treść treść każde każdego go ograniczonego ograniczonego prawa rzeczowego. rzeczowego. Ograniczone prawa rzeczowe r zeczowe polegają na: wykonywaniu niektórych uprawnień na cudzej rzeczy, przysługujących w zwykłych warunkach właścicielowi, obciążeniu prawa własności, korzys korzystan taniu iu w ozn oznacz aczony onym m zakres zakresie ie z cud cudze zejj rzecz rzeczyy ( np. prawa prawa uży użytko tkowan wania, ia, służe służebno bnośc ści, i, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu) zastaw, hipoteka - możność zaspokojenia zaspokojenia swojej wierzytelności z obciążonej rzeczy 2. Zamknięty Zamknięty katalog katalog ogranic ograniczonych zonych praw rzeczowych. rzeczowych. Numerus clausus podmiotowych praw rzeczowych: rzeczowych:
prawo własności własności prawo użytkowania użytkowania wieczystego ograniczone prawa rzeczowe
Ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie (rzeczy ruchome i nieruchomości) nieruchomości) służebność (nieruchomości) zastaw (rzeczy ruchome) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu (art.244&1KC) (nieruchomości) (nieruchomości) hipoteka 3. Przedm Przedmiot iot ogran ogranicz iczony onych ch praw praw rzeczow rzeczowych ych..
rzeczy (art. 45 KC) użytkowanie rzeczy zastaw na rzeczach ruchomych hipoteka na nieruchomościach nieruchomościach Inne prawa majątkowe użytkowanie praw ( art 265 KC) zastaw na prawach (art 327 KC) hipoteka na uzytkowaniu wieczystym (art 65 ust 3 KWU) hipotekę na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu hipotekę na wierzytelności zabezpieczonej zabezpieczonej hipoteką
4. Samoistne Samoistne i akcesoryj akcesoryjne ne prawa prawa rzeczowe rzeczowe ograniczo ograniczone ne
Prawa rzeczowe służące korzystaniu z cudzej rzeczy w oznaczonym zakresie (charakter samoistny): użytkowanie służebności spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu „Prawa zastawnicze” służące zabezpieczeniu wierzytelności (charakter akcesoryjny): zastaw hipoteka (nie uprawniają one do korzystania z cudzej rzeczy, stwarzają zaś możliwość zaspokojenia wierzytelności z obciążonej rzeczy w trybie egzekucji). Prawa samoistne: samodzielny byt prawny ustanowienie oraz istnienie jest niezależne od innego prawa funkcję, stwarzając możliwość możliwość korzystania korzystania z obciążonej obciążonej rzeczy pełnią własną funkcję,
Prawa akcesoryjne: nie mają samoistnego bytu prawnego służą zabezpieczeniu wierzytelności zabezpieczonej wierzytelności wygasają (pomijając wyjątki) wraz z wygaśnięciem zabezpieczonej nie dają uprawnienia do korzystania z obciążonej rzeczy 5. Powsta Powstanie nie ogran ograniczo iczonyc nych h praw rzeczo rzeczowyc wych h
Umowne ustanowienie ograniczonych praw rzeczowych. rzeczowych. Zasadnicze zdarzenie prawne, powodujące postanie ograniczonego prawa rzeczowego: Umowne ustanowienie prawa Wyjątkowo ustawodawca dopuszcza jeszcze: z mocy samego prawa, na mocy orzeczenia sądowego, na mocy deyzji administracyjnej. Umowa. Umowę, powodująca powstanie ograniczonego prawa rzeczowego, zawiera właściciel ob-ciążonej rzecz rzeczyy i nab nabywc ywcaa prawa. prawa. Właści Właścicie ciell oświad oświadcza cza swoją swoją wo wolę lę obc obciąż iążeni eniaa rzecz rzeczyy pop poprze rzezz ustano ustanowie wienie nie ograniczonego ograniczonego prawa rzeczowego, rzeczowego, a kontrahent oświadcza wolę nabycia ustanawia-nego prawa. Może składać się z oświadczeń woli złożonych w różnym czasie i w różnej formie, nabywca prawa może swoje oświadczenie złożyć nawet przez czynności dorozumiane. Określa rodzaj i treść ustanawianego ustanawianego prawa, nie można można przy tym naruszać naruszać bezwzględnie bezwzględnie obowiązujących obowiązujących przepisów prawa rzeczowego. rzeczowego. Stronom nie wolno zmieniać ustawowej treści i charakteru właściwego prawa (np. w hipotece konieczne jest umowne określenie jej wysokości, stosownie do wysokości zabezpieczonej wierzytelności). Uregulowane są również dalsze kwestie dotyczące obowiązków stron w stosunku wewnętrznym (możliwe jest w szczególności szczególności umowne rozłożenie, w sposób dogodny stronom, ciężarów związanych związanych z rzeczą, chociażby w przypadku użytkowania i służebności.) służebności.) Wg KC - art 245&1KC „ z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych do ustano-wienia ogra ograni nicz czon oneg egoo praw prawaa rzec rzeczo zowe wego go stos stosuj ujee się się odpo odpowi wied edni nioo prze przepi pisy sy o prze przeni nies esie ieni niuu włas własno nośc ści” i”,, zastrzeż zastrzeżono, ono, że „do ustanowien ustanowienia ia ograniczo ograniczonego nego prawa rzeczowego rzeczowego na nieruchom nieruchomości ości nie stosuje stosuje się przepisów o niedopuszczalności niedopuszczalności warunku lub terminu, a forma aktu notarialnego jest potrzebna tylko dla oświadczenia właściciela, właściciela, który prawo ustanawia (art 245 § 2 KC). Nabycie ograniczonego ograniczonego prawa rzeczowego następuje solo consensu z mocy zobo zobowiązu wiązująco jąco-rozporządzającej rozporządzającej umowy o ustanowieniu prawa.
Do ustanowienia zastawu niezbędna jest jeszcze realna czynność wydania rzeczy wierzycielowi (art 307 §1 KC), a do ustanowienia hipoteki konieczny jest wpis tego prawa do księgi wieczystej (art 67 KWU). Obowią Obo wiązuj zujee zastad zastadaa przyc przyczyn zynowo owości ści.. Jeżeli Jeżeli ustano ustanowie wienie nie ogran ogranicz iczone onego go prawa prawa rzeczo rzeczoweg wegoo nast następ ępuj ujee dla dla wy wyko kona nani niaa uprz uprzed edni nieg egoo zobo zobowi wiąz ązan ania ia,, wa ważn żnoś ośćć umow umowyy zale zależu żu od istn istnie ieni niaa tego tego zobowiązania.W zobowiązania.W przypadku nieruchomości zobowiązanie takie powinno być powołane w akcie notarialnym zawierającym oświadczenie oświadczenie woli właściciela o ustanowieniu prawa. 2. Powstanie Powstanie ograniczony ograniczonych ch praw praw rzeczowych rzeczowych z mocy samego samego prawa prawa Powstanie ograniczonych praw rzeczowych może nastąpić ex lege.
Dotyczy to wybranych praw.
Muszą też być spełnione odrębne przesłanki określone prawem. Możliwość zasiedzenia służebności. służebności. „Służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio” (art 292 KC). Wyjątkowo, z mocy przepisów odrębnych, powstaje także zastaw ustawowy (np. art 432, 670, 790, 802 KC). Stosuje się do niego ogólne przepisy o zastawie na rzeczachruchomych rzeczachruchomych (art 326 KC).
3. Powstanie Powstanie ograniczo ograniczonych nych praw praw rzeczowych rzeczowych na podstawie podstawie orzeczeni orzeczenia a sądowego. sądowego.
Chodzi tu o konstytutywne orzeczenie sądu, mające charakter zdarzenia cywilnoprawnego. W takim kontekści kontekściee niezbędn niezbędnee jest szczegól szczególne ne upow upoważni ażnienie enie ustawoda ustawodawcy wcy przyznają przyznające ce sądowi sądowi kompeten kompetencję cję do ukształtowania stosunku prawnego między stronami. Możliw Możliwość ość sądowe sądowego go „ustan „ustanowi owieni enia” a” ograni ograniczo czonyc nychh praw praw rzecz rzeczowy owych ch spotyk spotykamy amy przede przede wszystkim na obszarze prawa sąsiedzkiego, np. możliwość ustanowienia służebności drogi koniecznej (art 145 i 146 KC), służebności gruntowej niezbędnej z powodu przekraczania granicy gruntu sąsiedzkiego przy wznoszeniu budynku (art. 151 KC). 4. Powstanie Powstanie ograniczo ograniczonych nych praw praw rzeczowych rzeczowych na podstawie podstawie decyzji decyzji administra administracyjnej cyjnej..
Ograni Ogra nicz czon onee praw prawaa rzec rzeczo zowe we mogą mogą pows powsta taćć (rza (rzadk dko) o) na pods podsta tawi wiee decy decyzj zjii admi admini nist stra ra-cyjnejsta cyjnejstanowią nowiącej cej rodzaj rodzaj zdarzeni zdarzeniaa cywilnopra cywilnoprawneg wnego. o. Istnieje Istnieje możliwość możliwość ogranicz ograniczenia enia cudzego cudzego prawa własności w trybie wywłaszczenia (wywłaszczenie nieruchomości polega na pozbawieniu lub ograniczeniu w drodze decyzji prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości). 5. Zmian Zmiana a treści treści ogranic ograniczon zonych ych praw praw rzeczowy rzeczowych. ch.
Ustawodawca dopuszcza możliwość zmiany treści ustanowionego prawa. KC „do zmiany treści ograniczo ograniczonego nego prawa rzeczowego rzeczowego potrzebna potrzebna jest umowa umowa między między uprawnion uprawnionym ym a właścicie właścicielem lem rzeczy rzeczy obciążonej, a jeżeli prawo było ujawnione w księdze wieczystej- wpis do tej księgi.” (art 248 § 1 KC). Jeżeli zmiana treści prawa dotyka osoby trzeciej, do zmiany potrzebna jest zgoda tej osoby. Oswiadczenie osoby trzeciej powinno być złożone jednej jednej ze stron (art 248 § 2 KC). Zmiana Zmiana treści treści ograni ogranicz czony onych ch praw praw rzecz rzeczowy owych ch nie może może narusz naruszać ać przepi przepisów sów bezwzg bezwzględ lędnie nie obowiązujących, musi mieścić się we właściwych granicach by nie zmieniać ustawowej treści i charakteru prawa. Ustawa nie zastrzega dla umowy zmieniającej treść ustanowionego prawa żadnej formy szczególnej. szczególnej. Art 77 § 2 KC: jeżeli umowa o ustanowieniu ograniczongo prawa rzeczowego była zawarta na piśmie, do jej zmiany również potrzebna potrzebna jest ad probationem probationem forma pisemna. pisemna. Art 31 ust 1 KWU: zmiana treści prawa wpisanego do księgi wieczystej niezbędne jest sporzą-dzenie dokumentu z odpisem notarialnie poświadczonym. Wyjątk Wyjątkowo owo zmian zmianaa treści treści ograni ogranicz czone onego go prawa prawa rzecz rzeczowe owego go następ następuje uje na mocy mocy orzecz orzeczen enia ia sądowego, np. służebnosci służebnosci (art 290 § 3, art 291 KC). 6. Przeni Przeniesie esienie nie ograni ograniczo czonyc nych h praw rzeczow rzeczowych ych
Zagadnienie dotyczy zbywalnych praw. Prawa niezbywalne to prawo użytkowania i służebności osobiste. Bez ograniczeń zbywalności jest spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Ograniczenia zbywalności: Służebość gruntowa może być zbyta jedynie jako prawo związane z własnością nieruchomości władnącej zastaw i hipoteka jako prawa akcesoryjne nie mogą być przeniesione bez przelewu zabezpieczonej wierzytelności. Według KC „do przeniesienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości potrzebna jest umowa między uprawnionym a nabywcą oraz - jeżeli prawo jest ujawnione w księdze wieczystej - wpis do tej księgi, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej”. 7. Pierws Pierwszeń zeństwo stwo ogran ograniczo iczonyc nych h praw rzeczowyc rzeczowych. h.
Kolizja ograniczonych praw rzeczowych Gdy jedna rzecz jest obciążona kilkoma ograniczonymi prawami rzeczowymi; tego samego lub odmiennego rodzaju, może wówczas powstać kolizja polegająca na tym, że wykonywanie jednego prawa odbywa odb ywałob łobyy się z uszcz uszczerb erbkie kiem m dla innego innego (innyc (innych). h). W skraj skrajnym nym przypa przypadku dku uszc uszczer zerbek bek poleg polegaa na całkowity całkowitym m wyłączen wyłączeniu iu możliwośc możliwościi wyko wykonywa nywania nia innego innego prawa. prawa. Wystąpić Wystąpić może również również uszczerb uszczerbek ek częściowy. Wielokrotnie pomimo mnogości praw nie zachodzi żadna kolizja między ograniczonymi prawami rzeczowy rzeczowymi mi obciążaj obciążającym ącymii tę samą rzecz. Uniknąć Uniknąć kolizji kolizji pomiędzy pomiędzy wieloma wieloma prawami prawami użytkowa użytkowania nia pozwala ograniczenie ich zakresu do oznaczonych oznaczonych pożytków czy też wydzielenie oznaczonych oznaczonych części nieruchomości. Pierwszeństwo praw wpisanych do księgi wieczystej. Ustawodawca ustanawia własne zasady pierwszeństwa wśród kolidujących ze sobą ograni-czonych praw rzeczowych. Bez próby pozornego godzenia kolidujących interesów imperatywnie przesądza, które prawo jest „lepsze”. Ustala hierarchię praw, a w ślad za tym „kolejkę” do ich wykonywania. Problematykę pierwszeństwa ograniczonych ograniczonych praw praw rzeczowych uregulowano uregulowano w : KC ustawie o księgach wieczystych i hipotece. „Ograniczone prawo rzeczowe ujawnione w księdze wieczystej ma pierwszeństwo przed takim prawem nie ujawnionym w księdze”(art. 11 KWU). Nie ma tu znaczenia czasu ustanowienia tych kolidujących praw. O pierwszeń pierwszeństwie stwie ogranicz ograniczonyc onychh praw rzeczowy rzeczowych ch wpisanyc wpisanychh do księgi księgi wieczyst wieczystej ej rozstrzyg rozstrzygaa chwila, od której liczą się skutki dokonanego wpisu (art 12 ust. 1 KWU). Wpis w księdze wieczystej ma moc wsteczną od chwili złożenia wniosku o dokonanie wpisu (art 29 KWU). O pierwszeństwie ograniczonych praw rzeczowych ujawnionych w księdze wieczystej rozstrzyga chwila złożenia wniosku o wpis. Nie ma znaczenia ewentualna opieszałość sądu wieczystoksięgowego. Prawa wpisane na podstawie wniosków złożonych równocześnie mają równe pierwszeństwo (art. 12 ust. 2 KWU). Szcze Szczegól gólną ną instyt instytucj ucjąą wiecz wieczyst ystoks oksięg ięgową ową jest jest zastrz zastrzeż eżeni eniee pierws pierwszeń zeństw stwaa dla innego innego prawaprawa„ustanawiając ograniczone prawo rzeczowe, które ma być wpisane w księdze wieczystej, właściciel może zastrzec pierwszeństwo przed tym prawem lub równe z nim dla innego prawa” (art. 13 ust. 1 KWU). Do zastrzeżenia pierwszeństwa ograniczonego prawa rzeczowego niezbędny jest wpis w księdze wieczystej (art. 13 ust. 3 KWU). Pierwszeństwo innych ograniczonych praw rzeczowych. Przep Przepisy isy KC regulu regulują ją pierws pierwsze zeńst ństwo wo ogran ogranicz iczony onych ch praw praw rzeczo rzeczowyc wychh obc obciąż iążają ającyc cychh rzeczy rzeczy ruchom ruchomee oraz oraz pierws pierwsze zeńst ństwo wo niewpi niewpisan sanyc ychh do księgi księgi wiecz wieczyst ystej ej praw praw rzecz rzeczowy owych ch obc obciąż iążają ającyc cychh nieruchomości. Prior tempore potior iure - „lepsze” jest prawo wcześniej ustanowione (powstałe). Jeżeli kilka ograniczonych ograniczonych praw rzeczowych obciąża obciąża tę samą rzecz, prawo powstałe poźniej nie może być wykonywane z uszczerbkiem dla prawa powstałego wcześniej (art 249 § 1 KC). Zmiana pierwszeństwa ograniczonych praw rzeczowych.
Ustawodawca dopuszcza zmianę pierwszeństwa ograniczonych praw rzeczowych. Zastrze-ga, że „pierwszeństwo ograniczonych praw rzeczowych może być zmienione” (art. 250 § 1zd. 1 KC), a „do zmiany pierwszeństwa potrzebna jest umowa między tym, czyje prawo ma ustąpić pierwszeństwa, a tym, czyje prawo mo uzyskać pierwszeństwo ustępującego prawa”(art. 250 § 2 zd. 1 KC). Jeżeli chociaż jedno z tych praw jest ujawnione w księdze wieczystej, potrzebny jest wpis do księgi wieczystej (art. 250 § 2 zd. 2 KC). Skutki Skutkiem em zmian zmianyy pierws pierwsze zeńst ństwa wa prawo prawo ustan ustanowi owione one niżej niżej w hierar hierarchi chiii ograni ogranicz czony onych ch praw praw rzeczowych obciążajacych tę samą rzecz uzyskuje pierwszeństwo wyższe.Wstępuje ono na pozycję prawa ustępującego ustępującego pierwszeństwa. Panuje tu zrozumiała swoboda umów. Nie wolno stosować zmiany zmiany pierwszeństwa w celu celu uszczuplenia uszczuplenia praw osób trzecich lokowanych lokowanych dotychczas dotychczas pośrodku w ustalnej ustalnej poprzednio hierarchii hierarchii ograniczonych ograniczonych praw rzeczowych rzeczowych obciąża-jących obciąża-jących tą samą rzecz. rzecz. Zmiana pierwszństwa nie narusza praw mających pierwszeństwo niższe aniżeli prawo ustępujące pierwszeństwa, a wyższe aniżeli prawo, które uzyskuje pierwszeństwo ustępującego prawa (art. 250 KC ) tzn. zmiana pierwszeństwa jest możliwa „z przeskokiem” nad prawami pośrednimi, jednakże jedynie w zakresie niepogarszającym niepogarszającym pozycji tych praw. 8. Wygaśn Wygaśnięc ięcie ie ogranic ograniczon zonych ych praw praw rzeczowy rzeczowych. ch.
Zrzeczenie się prawa Różne zdarzenia prawne mogą powodować wygaśnięcie ograniczonych praw rzeczowych: zrzeczenie się prawa konfuzja „jeże „jeżeli li uprawn uprawnion ionyy zrzeka zrzeka się ogran ogranicz iczone onego go prawa prawa rzeczo rzeczoweg wego, o, prawo prawo to wyg wygasa asa.. Oświad Oświadcz czeni eniee o zrzeczeniu się prawa powinno być złożone właścicielowi rzeczy obciążonej” (art 246 § 1 KC). Chodzi o jednostronne oświadczenie oświadczenie woli o zrzeczeniu zrzeczeniu się prawa. prawa. Art 246 § 2 KC: jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, a prawo było ujawnione w księdze wieczystej, do jego wygaśnięcia wygaśnięcia potrzebne jest wykreślenie wykreślenie prawa z księgi wieczystej. wieczystej. Podstawę Podstawę wniosku wniosku o wykreślenie wykreślenie stanowi dokument dokument zawierają zawierający cy oświadczenie oświadczenie o zrzecze zrzeczeniu niu się prawa z podpisem podpisem notarialnie poświadczonym. poświadczonym. Konfuzja Na skutek różnorodnych zdarzeń prawnych, następujących następujących od czasu ustanowienia ograni-czonego prawa rzeczowego, dokonuje się zjednoczenie zjednoczenie (zlanie, confusio) w jedn jednej ej osob osobie ie praw prawaa włas własno nośc ścii i ograniczonego ograniczonego prawa rzeczowego. W KC postanowiono, żę ograniczone prawo rzeczowe wygasa, jeżeli przejdzie na właściciela rzeczy obciążonej albo jeżeli ten, komu prawo takie przysługuje, nabędzie własność rzeczy obciążonej (art 247 KC). Inne źródła wygaśnięcia ograniczonych praw rzeczowych Jeżeli Jeżeli ogranicz ograniczone one prawo rzeczowe rzeczowe zostało zostało ustanowio ustanowione ne z zastrzeż zastrzeżenie eniem m terminu terminu końc końcoweg owego, o, wygasa wyg asa z upływe upływem m tego tego termin terminu. u. Często Często wyg wygasa asa też ze śmierc śmiercią ią uprawn uprawnion ionego ego,, cho choćby ćby strony strony nie zastrzegły żadnego terminu końcowego. Dotyczy to użytkowania (art. 266 KC) i służebności osobistych (art. 299 KC). Niekiedy wygasają ex lege na skutej niewykonywania przez 10 lat (np. w przypadku użytko-wania (art. 255 KC) i służebności gruntowych (art. 293 KC). Wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką pociąga za sobą wygaśnięcie hipoteki, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Podobnie w przypadku prawa zastawu. W przypadku służebności służebności gruntowych istnieje też możliwość zniesienia służebności na mocy konstytutywnego orzeczenia sądowego. Możliwość wywłaszczenia ograniczonych praw rzeczowych obciążających obciążających nieruchomości Ochrona ograniczonych praw rzeczowych Ogra Og rani nicz czon onee praw prawaa rzec rzeczo zowe we mają mają bezw bezwzg zglę lędn dnyy char charak akte ter. r. Do ochr ochron onyy praw praw rzec rzeczw zwyc ychh ograniczonych ograniczonych stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie własności (art. 251 KC). Następuje odesłanie do wcześniejszych przepisów KC traktujących o roszczeniu windykacyjnym(art. 222 § 1 KC) i roszczeniu negatoryjnym (art. 222 § 2 KC), ze wskazaniem, że chodzi o stosowanie odpowiednie, uwzględniające specyfikę ograniczonych praw rzeczowych. rzeczowych.
Możl Możliw iwee jest jest stos stosow owan anie ie do ochr ochron onyy rosz roszcz czen enia ia odpo odpowi wiad adaj ając ąceg egoo treś treści ci rosz roszcz czen eniu iu windykacy windykacyjnem jnemu, u, jeżeli jeżeli doko dokonano nano naruszen naruszenia ia prawa prawa poprzez poprzez pozb pozbawie awienie nie uprawnion uprawnionego ego z posiadan posiadania ia rzeczy. Dotyczyć może użytkowania, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, prawa zastawu, niektórych postaci służebności. Może też zachodzić potrzeba roszczenia o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zaniechanie zaniechanie naruszeń (służebności). (służebności). Ze wzg względ lęduu na bezwzg bezwzględ lędny ny charak charakter ter ograni ogranicz cznyc nychh praw praw rzecz rzeczowy owych ch wskaza wskazane ne roszcz roszczeni eniaa przysługują zarówno zarówno przeciwko osobom osobom trzecim,jak też też przeciwko właścicielowi właścicielowi rzeczy obciążonej. obciążonej. Rozdział XII. UŻYTKOWANIE 1. Pojęcie Pojęcie i funkcje funkcje społeczn społecznoo- gospod gospodarcze arcze użytkowania użytkowania
To najmocniejsze obciążenie cudzego prawa własności. Prawo użytkowania polega na obciążenu rzeczy prawem do jej używania i pobierania jej pożytków (art. 252 KC). Ustanowienie użytkowania następuje w celu wypełnienia określonej funkcji społeczno-gospodarczej. W stosun-kach między osobami fizycznymi prawo użytkowania pełniło funkcję alimantacyjną. Służy zabezpieczeniu zabezpieczeniu egzystencji okreslonych osób. Obecnie jest konsumpcyjne konsumpcyjne przeznaczenie użytkowania w stosunkach stosunkach międzu osobami fizycznymi. 2. Ogól Ogólne ne cech cechyy użytk użytkow owan ania ia..
Trzy rodzaje podmiotowe użytkowania: uzytkowanie przez osoby fizyczne f izyczne użytkowanie przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne inne wypadki użytkowania Przepisy ogólne dotyczące użytkowania – art. 252-265 KC Ustanowienie użytkowania Powstanie użytkowania następuje w trybie umownego ustanowienia prawa. Stosowną umowę zawiera właściciel obciążonej rzeczy i jej przyszłu użytkownik. Nie można nabyć prawa użytkowania: w trybie zasiedzenia w trybie konstytutywnego orzeczenia sądowego. Inna kwestia to stwiedzenie(nakazanie) w trybie art. 64 KC obowiązku złożenia oświadczenia woli o ustanowieniu prawa użytkowa-nia, jeżeli z mocy mocy innego innego zdarze zdarzenia nia właści właścicie ciell jest jest zob zobowi owiąz ązany any do zawarc zawarcia ia umowy. umowy. Tu orzec orzeczen zenie ie sądu sądu zastępuje oświadczenie woli zobowiązanego. zobowiązanego. w trybie decyzji administracyjnej wyjątek- ustanowienie ograniczeń prawa własności nieruchomości w trybie wywłaszcz. Umowne ustanowienie prawa użytkowania – treść umowy: Niezbędne jest złożenie zgodnych oświadczen woli o ustanowieniu prawa użyteczności użyteczności oznaczonej oznaczonej rzeczy. Należy przy tym bezwzględnie przestrzegać przepisów prawa, nie naruszając wyznaczonej przez ustawodawcę treści prawa użytkowania. Jest skromny obszar fakultatywnej swobody stron - strony mają swobodę oznaczenia terminu końcowego dla ustanowionego prawa użytkowania (z braku oznaczenia terminu użytkowanie ustanowione na rzecz osoby fizycznej fizycznej wygasa najpóźniej z jej śmiercią – art. 266 KC); można w umowie określić odpłatność za użytko-wanie rzeczy; zakres użytkowania można ograniczyć przez wyłączenie oznaczonych pożytków rzeczy (art. 253 § 1 KC; wykonywanie użytkowania nieruchomości można ograniczyć do jej oznaczonej cześci art. 253 § 2 KC; również uregulowanie rozkładu ciężarów związanych z rzeczą. Przedmiot użytkowania. Art. 252 KC mówi o tym, że przedmiot użytkowania stanowią rzeczy; chodzi tu o wszelkie rzeczy, zaró zarówn wnoo nier nieruc ucho homo mośc ści, i, jak jak też też rzec rzeczy zy ruch ruchom ome. e. Jedn Jednak ak wiod wiodąc ącee znac znacze zeni niee ma użyt użytko kowa wa-n -nie ie nieruchomości. Użytkowanie obciąża oznaczoną rzecz w całości, rozciąga się na jej części składowe oraz (z braku odmiennego postanowienia umownego) na jej przynależności (art. 52 KC); „wykonywanie użytkowania
nieruchomości można ograniczyć do jej oznaczonej części” (art. 253 § 2 KC). W wypadku użytkowania stanowiącego element treści prawa dożywocia będzie to nawet zasadą. Zasadniczo przedmiotem użytkowania są niezużywalne rzeczy oznaczone co do tożsamości. Treścią ustanowionego prawa jest uprawnienie do używania rzeczy i pobierania jej pożytków. „Jeżeli użytkowanie obejmuje pieniądze lub inne rzeczy oznaczone co do gatunku, użytkownik staje się z chwilą wydania mu tych tych przed przedmio miotów tów ich właści właścicie cielm. lm. Po wyg wygaś aśnię nięciu ciu uży użytko tkowan wania ia obo obowią wiąza zany ny jest jest do zw zwrot rotuu wed według ług przepisów o zwrocie pożyczki”(art. pożyczki”(art. 264 KC) To „użytkowanie nieprawidłowe”- owa nieprawidłowość polega na uzyskaniu przez użytkownika własności rzeczy oddanych w „użytkowanie” „użytkowanie” - zob. art. 720 k.c. odesłanie do przepisów o pożyczce. Zespó Zespółł środkó środków w produk produkcji cji - „jeże „jeżeli li uży użytko tkowan wanie ie obe obejmu jmuje je określ określony ony zespó zespółł środkó środków w produk produkcji cji,, użytko uży tkowni wnikk może może w granic granicac achh prawid prawidłow łowej ej gospod gospodark arkii zastęp zastępowa owaćć poszc poszczeg zególn ólnee składn składniki iki innymi innymi.. Włącz Włączone one w ten sposób sposób skład składnik nikii stają stają się własnośc własnością ią właśc właścici iciela ela użytk użytkowa owane nego go zespo zespołu łu środkó środków w produkcji” (art. 257 § 1 KC). Jeżeli Jeżeli użytkowa użytkowany ny zespół zespół środków środków produkcji produkcji ma być zwrócony zwrócony według według oszacowa oszacowania, nia, użytkown użytkownik ik nabywa nab ywa własno własność ść jego jego poszc poszczeg zególn ólnych ych składn składnikó ików w z chw chwilą ilą,, gdy został zostałyy mu wyd wydane ane;; po ustan ustaniu iu użytkowania obowiązany jest zwrócić zespół tego samego rodzaju i tej samej wartości, chyba że inaczej zastrzeżono (art. 257 § 2 KC). Specyficzne jest użytkowanie praw - „przedmiotem użytkowania mogą być także prawa”(art 265 § 1 KC). Stosuje Stosuje się odpowiedn odpowiednio io przepisy przepisy o użytkowaniu użytkowaniu rzeczy rzeczy (art. 265 § 2 KC), art. 265 § 3 KC. Jako przedmiot użytkowania można tu wskazać wierzytelności, akcje, obligacje itp., może chodzić o pobieranie pożytków prawa w rozumieniu art 54KC Treść prawa użytkowania „Rzecz można obciążyć prawem do jej używania i do pobierania jej pożytków” (art. 252 KC). To najszerszy zakres korzystania z cudzej rzeczy, najbardziej obciąża prawo własności. Użytkownik powinien wykonywać swoje prawo zgodnie z wymaganiami prawidowej gospodarki (art. 256 KC), po wygaśnięciu użytkowania zobowiązany zobowiązany jest zwrócić rzecz właścicielowi w takim stanie, w jakim powinna się znajdować stosownie do przepisów o wykonywaniu użytkowania (art 262 KC). Korzystanie z cudzej rzeczy przez użytkowanie może mieć postać użytkowania rzeczy i pobierania pożytków. Nie obejmuje uprawnienia do pobierania „innych dochodów” z rzeczy, które nie stanowiłyby pożytków rzeczy rzeczy w rozumieniu art. 53 § 1 i 2 KC. Zakres użytkowania można ograniczyć przez wyłączenie oznaczonych pożytków rzeczy (art 253 § 1 KC). Właściciel zachowuje wtedu prawo do pobierania „wyłączonych” pożytków. Użytko Uży tkowan wanie ie ma chara charakte kterr osobis osobisty. ty. Jest Jest prawem prawem niezby niezbywal walnym nym (art. (art. 254 KC). KC). Jednak Jednak prawa prawa użytkownik nie musi wykonywać osobiście. osobiście. Może oddać komuś (najem, dzierżawa, użyczenie). Obowiązki stron w stosunku użytkowania Użytkowanie jest prawem bezwzględnym; prawo jest skuteczne erga omnes. Wyłącznie uprawnionym do korzystania z rzeczy jest użytkownik, wszelkie osoby trzecie są zobowiązane do biernego zachowania, do powstrzymania się od naruszania uprawnień użytkownika. W stosunku wewnętrznym między właścicielem rzeczy a jej użytkownikiem występuje e x lege wiele elementów elementów obligacyj obligacyjnych nych,, wyrażając wyrażających ych zobo zobowiąza wiązanie nie stron do określone określonego go świadcze świadczenia. nia. Treść Treść tych zobowiąz zobo wiązań ań może być modyfikow modyfikowana ana wolą stron w zawierane zawieranejj umowie umowie użytkownika. użytkownika. „W stosunkach stosunkach wzaj wz ajem emny nych ch międ między zy użyt użytko kown wnik ikie iem m a włas własci cici ciel elem em użyt użytko kown wnik ik pono ponosi si cięż ciężar ary, y, któr któree zgod zgodni niee z wymaga wymagania niami mi prawid prawidłow łowej ej gospod gospodark arkii pow powinn innyy być pok pokryw rywane ane z poż pożytk ytków ów rzecz rzeczy” y” (art. (art. 258 KC). KC). „Właściciel nie ma obowiązku czynić nakładów na rzecz obciążoną użytkowaniem. Jeżeli takie nakłady poczynił, może od użytkownika żądać ich zwrotu według przepisów o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia” (art. 259 KC). W razie napraw „użytkownik obowiązany jest dokonywać napraw i innych nakład nak ładów ów związ związany anych ch ze zwy zwykły kłym m korzys korzystan taniem iem z rzecz rzeczy”. y”. O potrze potrzebie bie innych innych napra napraw w i nakła nakładów dów powienien niezwłocznie niezwłocznie zawiadomić właściciela właściciela i zezwolić mu na dokonanie potrzebnych potrzebnych robów (art. 260 § 1 KC).Jeżeli użytkowanik poczynił, nakłady, do których nie był obowiązany, stosuje się odpowiednio przepisy o prowadzeniu prowadzeniu cudzych cudzych spraw bez zlecenia zlecenia (art. 260 2 KC). KC). Wygaśnięcie prawa użytkowania w razie zrzeczenia się prawa w przypadku konfuzji
Użytkowanie wygasa wskutek niewykonywania przez lat 10” (art. 255 KC) – długotrwałe zaniechanie rodzi zbędność. Wygaśnięcie zobowiązania zobowiązania rodzi obowiązek zwrotu rzeczy (patrz art. 262 KC i art. 256 KC. 3. Użytkow Użytkowani aniee przez przez osoby osoby fizyczn fizycznee
Ustawodawca pamięta o charakterze alimantacyjnym prawa użytkowania. Użytkowanie ustanowione na rzecz osoby fizycznej wygasa najpóźniej z jej śmiercią (art. 266 KC). Będąc prawem ściśle związanym z osobą użytkownika, nie wchodzi zatem do spadku (art 922 § 2 KC) i nie przechodzi na spadkobierców. spadkobierców. Użytkownik obowiązny jest zachować substancję rzeczy oraz jej dotychczasowe przezna-czenie (art 267 § 1, 2 i 3 KC). Użytkownik może zakładać w pomieszczeniach pomieszczeniach nowe urządzenia w takich granicach jak najemca (art. 268, 684 KC). Właściciel może z ważnych powodów żądać od użytkownika zabezpieczenia, wyznaczając mu w tym celu odpowiedni termin (art 269 § 1 KC). - chodzi o przypadki dewastacji, zniszczenia rzeczy. Właściciel może odmówić wydania przedmiotów objętych użytkowaniem nieprawidłowym dopóki nie otrzyma odpowiedniego zabezpieczenia (art. 270 KC). Nie jest tu już niezbędna przesłanka „z ważnych powodów”. 4. Użytkowanie Użytkowanie przez rolnicze rolnicze spółd spółdzielni zielniee produkcyj produkcyjne ne
Chodzi o produk Chodzi produkcy cyjne jne przez przeznac nacze zenie nie uży użytko tkowan wania, ia, a jego jego przedm przedmiot iotem em są grunty grunty.. Uży Użytjk tjkowa owanie nie przysługujące rolniczym rolniczym spółdzielniom spółdzielniom produkcyjnym ma dwie odmiany: użytkowanie gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa użytkowanie wkładów gruntowych wniesonych przez członków spółdzielni Zgodnie z ustawą o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi SP znika rozporządzenie – w trybie ustanawiania użytkowania – gruntami powierzonymi ANR. Stosuje się najem lub dzierżawę gruntów. Możn Możnaa odda oddawa waćć w użyt użytko kowa wani niee roln rolnic iczy zych ch spół spółdz dzie ieln lnii prod produk ukcy cyjn jnyc ychh grun gruntó tów w skar skarbo bowy wych ch niepowierzonych niepowierzonych ANR. Jeżeli rolniczej spółdzielni produkcyjnej zostanie przekazany do użytkowania zabudowany zabudowany grunt SP, przekazanie budynków może nastąpić albo do użytkowania, albo na własność” (art 272 § 1 KC). Przewidziano tu możliwość ustanowienia odrębnej własności budynków. Budynki i inne urządzenia wzniesione przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną na użytkowanym gruncie SP stanowią własność spółdzielni, chyba że w decyzji o przekazaniu gruntów zostało zastrzeżone, że mają się stać własnością SP (art. 272 § 2 KC). Inaczej niż przy osobach fizycznych: rolnicza spółdzielnia produkcyjna może zmienić przeznaczenie przeznaczenie użytkowanych przez siebie gruntów Skarbu Państwa albo naruszyć ich substancję, chyba że w decyzji o przekazaniu gruntów gruntów zastrzeżono zastrzeżono inaczej (art. 275 KC). KC). Odrębn Odrębnaa własno własność ść bud budynk ynków ów i innych innych urząd urządzeń zeń nab nabyty ytych ch lub wzn wznies iesion ionych ych przez przez rolnic rolniczą zą spół spółdz dzie ieln lnie ie prod produk ukcy cyjn jnąą jest jest praw prawem em zw zwią iąza zany nym m z użyt użytko kowa wani niem em grun gruntu tu (art (art.. 272 272 § 3 KC). KC). To niezbywalne prawo własności budynków. Jeżeli Jeżeli uży użytko tkowan wanie ie gruntu gruntu Skarbu Skarbu Państw Państwaa przez przez rolnic rolniczą zą spółdz spółdziel ielnię nię produk produkcy cyjną jną wyg wygas asło, ło, budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane i stanowiące własność współdzielni stają się własnością Skarbu Państwa. Spółdzielnia może żądać zapłaty wartości tych budynków i urządzeń w chwili wygaśnięcia uzytkowania, chyba że zostały wzniesione wbrew społeczno- gospodarczemu przeznaczeniu gruntu (art. 273 KC). Art. 274 KC - przepisy dotyczące własności budynków i innych urządzen stosuje się odpowiednio do drzew i innych roślin. Druga odmiana to użytkowanie wkładów gruntowych. Statut spółdzielni może przewidywać, że członek posiadający grunty jest obowiązany wnieść je w całości lub w części jako wkład do spółdzielni. Wniesienie wkładu następuje do użytkowania (art. 277 § 1 KC). Użytkowanie przez spółdzielnię wkładów gruntowych jest odpłatne. Statut Statut rolniczej rolniczej spółdzieln spółdzielnii produkcyjn produkcyjnej ej może postanowić, postanowić, że przysług przysługuje uje jej uprawnien uprawnienie ie do zmiany przeznaczenia wkładów gruntowych oraz uprawnienie do naruszenie ich substancji albo jedno z tych uprawnień (art. 278 KC). Budynk Bud ynkii i inne inne urządz urządzeni eniaa wzn wznies iesion ionee przez przez rolnic rolniczą zą spółd spółdzie zielni lnięę produk produkcyj cyjną ną na grunc gruncie ie stanowiącym wkład gruntowy stają się jej własnością (art. 279 § 1 KC). Budynki wzniesione wcześniej
przez członka spółdzielni, a wnoszone teraz do majątku spółdzielni wraz z gruntem stanowią przedmiot użytkowania spółdzielni. Przez wkład gruntowy rozumie się grunty oraz budynki lub ich części i inne urządzenia trwale z gruntem związane, znajdujące się na tych gruntach w chwili ich wniesienia. Wygaśnięciem wkładu gruntowego wniesonego przez członka spółdzielni jest ustanie stosunku członkowstwa. Potrzebna czynność wycofania wkładu. Członek wycofujący swój wkład otzrymuje ten sam grunt, który wniósł, jeżeli potrzeby wspólnej gospodarki nie stoją temu na przeszkodzie. W przeciwnym wypadku otrzymuje równoważny grunt z uwzględnieniem uwzględnieniem interesów obu stron. stron. Art 279 § 2 KC - W razie wygaśnięcia użytkowania gruntu działka, na której znajdują się budynki lub urządzenia będące własnością spółdzielni może być przez spółdzielnię przejęta na własność za zapłatą wartości w chwili wygaśnięcia użytkowania. użytkowania. Drzewa i inne rośliny zasadzone lub zasiane przez spółdzielnię stają się własnością właściciela gruntu. Inne wypadki użytkowania przez osoby prawne Chodzi Chod zi o użytkowa użytkowanie nie gruntów gruntów stanowią stanowiących cych własność Skarbu Panstwa Panstwa lub jednostki jednostki samorząd samorząduu terytorialnego według ustawy o gospodarce nieruchomościami. Brak regulacji w ustawie o gospod nieruchomościami odrębnej dotyczącej problematyki ustanowienia, treści i wygaśnięcia użytkowania.Stosujemy przepisy ogólne (rozdział I) i dotyczące użytkowania przez osoby fizyczne (rozdział III). To też przysługujące osobom prawnym użytkwowanie gruntów (i wszelkich rzeczy) niestano-wiących przedmiotu własności Skarbu Państwa lub gmin. Tu stosujemy przepisy wg odesłania (art. 284 KC) przepisy ogólne o uzytkowaniu i odpowiednio odpowiednio o użytkowaniu użytkowaniu przez osoby osoby fizyczne. fizyczne. Użytkowanie w ramach ramach timesharingu - nieaktualne od 28.04.2012 Rozdział XIII. SŁUŻEBNOŚCI 1. Ogólne Ogólne pojęcie pojęcie i funkcj funkcjee społecznospołeczno- gospodarcze gospodarcze służebności służebności
Stanowią grupę ograniczonych praw rzeczowych obciążających obciążających nieruchomości, najczęściej występują w stosunkach sąsiedzkich. Służebność jest obciążeniem cudzej nieruchomości mającym na celu zwiększenie użyteczności innej nieruchomości nieruchomości albo też zaspokojenie określonych potrzeb oznaczonej osoby fizycznej. Rodzaje: służebności gruntowe - przysługujące każdoczesnemu właścicielowi nieruchomości „władnącej”. Nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości nieruchomości pra-wem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nier nieruc ucho homo mośc ścii obci obciąż ążon onej ej,, bądź bądź na tym, tym, że właś właści cici ciel el nier nieruc ucho homo mośc ścii obią obiążo żone nejj zost zostaj ajee ogra ograni nicz czon onyy w możl możliw iwoś ości ci doko dokony nywa wani niaa w stos stosun unku ku do niej niej ok dzia działa łań, ń, bądź bądź na tym, tym, że właścicielowi niruchomości obciążonej nie wolno wykonywać ok uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (art. 285 § 1 KC) służebności osobiste - przysługujące osobie fizycznej. Nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej” (art. 296 KC). nowa: służebność przesyłu. Służe Służebno bnośc ścii występ występują ują w różne różnejj postac postaci, i, dlateg dlategoo mówimy mówimy o nich nich w liczbi liczbiee mnogie mnogiej. j. Najwię Największ kszee natężenie służebności występuje w stosunkach wiejskich. Niekiedy są wynikiem konieczności gospodarczej płynącej z faktu znacznego znacznego rozdrobnienia gospodarstw rolnych oraz nieprawidłowej konfiguracji gruntów np. służeb służebnoś nośćć drogi drogi kon koniec ieczne znej. j. Określ Określone one służe służebno bności ści są przyda przydatne tne dla zwięks zwiększe zenia nia uży użytec teczno zności ści nieruchomości nieruchomości władnącej lub dla użytku oznaczonej osoby fizycznej np. czerpanie wody, wypas bydła. W stosunkach miejskich występują raczej służebności związane z strukturą urbanizacyjną miasta np. korzystanie z urządzen zlokalizowanych zlokalizowanych na cudzej nieruchomości. Rodzaje: służebności czynne - polegające na korzystaniu w oznaczonym zakresie z cudzej nieruch. służebno bności ści bierne bierne - „właśc „właścici iciel el nieruc nieruchom homośc ościi obc obciąż iążone onejj zostaj zostajee ogran ogranicz iczony ony w możnoś możności ci służe dokonywania w stosunku do niej ok działań” np. zakaz wznoszenia budowli; lub właści-cielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać ok uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podst przepisów o treści i wykonyywaniu własności. Zakaz wykonywania
uprawnień określonych w przepisach prawa sąsiedzkiego . Służe Służebno bnośc ścii spełn spełniaj iająą funkcj funkcjęę służeb służebną. ną. W przypa przypadku dku służeb służebnoś ności ci grunto gruntowyc wychh ich funkcj funkcjąą jest jest zwiększe zwiększenie nie użytecznośc użytecznościi nieruchom nieruchomości ości władnącej władnącej lub jej części części ( funkcja funkcja gospodarcza gospodarcza). ). Służebnoś Służebności ci osobiste przysługują określonym osobom fizycznym i spełniają tym samym funkcję służebną, gospodarczą bądź alimentacyjną alimentacyjną 2. Służe Służebn bnoś ości ci grun grunto towe we
Służe Służebno bność ść grunto gruntowa wa to ozn oznacz aczoną oną nieruc nieruchom homość ość można można obc obciąż iążyć yć na rzecz rzecz właści właścicie ciela la innej innej nieruc nieruchom homośc ościi („nier („nieruch uchomo omośc ścii władn władnące ącej”) j”) prawem prawem,, któreg któregoo treść treść polega polega na tym, tym, że właści właścicie ciell nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej (art 285 § 1 KC). Służebności osobiste - nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonejosoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej (art. 297 KC). Służebność gruntowa przysługuje każdoczesnemu właścicielowi nieruchomości władnącej, a obciąża każdoczesnego każdoczesnego właściciela nieruchomości obciążonej. Jest prawem związanym z własnością nieruchomości władnącej. Z tej przyczyny traktowane jest jako część składowa nieru-chomości nieru-chomości (art. 50 KC). Powstanie służebności gruntowych a) Umowne ustanowienie służebności Następuje tu zawarcie umowy między właścicielem obciążonej obciążonej a nabywającym nabywającym prawo służeb-ności właścicie właścicielem lem nieruchom nieruchomości ości władnącej władnącej.. Dla oświadcz oświadczenia enia woli właścicie właściciela la nieruchom nieruchomości ości obciążone obciążonejj konieczne jest dochowanie – pod rygorem nieważności – formy aktu notarialnego (art. 245 §2 KC). Taka forma dokumentu stanowi podstawę wpisu prawa służebności do księgi wieczystej . Wpis do księgi wieczystej ma tu charakter deklaratoryjny. Nabycie służebności następuje solo consensu mocą umowy o podwójnym skutku: zobowiązującorozporządzającym. Jeżeli ustanowienie służebności następuje dla wykonania uprzedniego zobowiązania, ważość zawieranej zawieranej umowy zależy, od istnienia tego zobowiązania. zobowiązania. Strony w umowie określają niezbędną treść ustanawianego ustanawianego prawa, wiele dalszych postanowień postanowień istotnych dla stron np. swoboda decyzji stron dotycząca darmego lub odpłatnego ustanowienia służebności; swobodne regulowanie wielu dalszych obowiązków związanych z ciężarem utzryma-nia urządzen potrzebnych do wykonywania służebności gruntowych. b) Zasiedzenie Zasiedzenie służebności Nabycie służebności gruntowej przez zasiedzenie zasiedzenie - służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio (art. 292 KC). Niezbędne jest stwierdzenie posiadania służebności. Posiadaczem służebności jest ten, „kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym odpowiadającym treści służebności”. służebności”. Dla zasied zasiedzen zenia ia służeb służebnoś ności ci niezbę niezbędny dny jest jest równol równolegl eglee upływ upływ ok przez przez ustawę ustawę czasu czasu posiad posiadan ania ia służebności. dobra wiara - 20 lat nieprzerwanego korzystania (art. 172 § 1 KC) zła wiara – 30 lat (art 172 § 2 KC). Przy spełnienu powyższych przesłanek nabycie służebności gruntowej następuje ex lege. Natomiast stwierdzenie zasiedzenia następuje w trybie deklaratoryjnego postanowienia właściwego sądu. c) Ustanowienie służebności drogi koniecznej. Jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchom nieruchomości ości budy budynków nków gospodars gospodarskich, kich, właścici właściciel el może żądać żądać od właściciel właścicielaa gruntów gruntów sąsiedzki sąsiedzkich ch ustanowienia za wynagrodzeniem wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (art. 145 § 1 KC). Ex lege właścicielowi określonej nieruchomości przysługuje tu roszczenie o ustanowienie służebności drogi drogi kon koniec ieczn znej, ej, przesł przesłan anką ką jest jest brak brak odp odpowi owiedn ednieg iegoo dostęp dostępuu do drogi drogi pub public liczne znejj lub zabudo zabudowań wań gospodarczych. Orzeczenie SN: dostę do drogi publicznej jest nieodpowiedni, gdy wyjazd z nieruchomości przylegającej do drogi publicznej stwarza niebezpieczeństwo niebezpieczeństwo w ruchu drogowym. W zależności od stosunków miejscowych droga konieczna może przebiegać przez jedną lub wiele nieruchomości.
Wg art. 145 KC roszczenie o ustanowienie służebności drogi koniecznej przysługuje właścicie-lowi nieruchom nieruchomości; ości; roszczen roszczenie ie przysługu przysługuje je także także użytkown użytkownikowi ikowi wieczyste wieczystemu. mu. Posiadacz Posiadacz samoistny samoistny może żądać ustanowienia służebności drogi koniecznej, jednak tym razem można jedynie ustanowić służebność osobistą (art. 146 KC). Służebność drogi koniecznej to służebność przechodu i przejazdu w celu dostępu do drogi publicznej i zabudowań zabudowań gospodarc gospodarczych zych.. Do „zaspoko „zaspokojenia jenia”” roszczen roszczenia ia o ustanowie ustanowienie nie służeboś służebości ci drogi konieczne koniecznejj można doprowadzić: umową stron orzeczeniem sądowym Umowa gdy właściciel nieruchomości obciążonej godzi się z roszczeniem właściciela właściciela nieruchomości władnącej. W przeciwnym razie niezbędna jest droga postępowania sądowego o ustanowienie służebności drogi koniecznej; droga postępowania nieprocesowego (art. 626 KPC). Przeprowa Przeprowadzen dzenie ie drogi konieczne koniecznejj następuj następujee z uwzg uwzględn lędnienie ieniem m potrzeb potrzeb nieruchom nieruchomości ości niemające niemającejj dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić (art. 145 § 2 KC). d) Inne przypadki powstania służebności na podstawie orzeczenia sądowego. Prawo sąsiedzkie - służebności ustanowione w związku z przekroczeniem granic gruntu sąsiedniego gruntu przy wznoszeniu budynku, jeżeli przekroczymy granice bez winy umyślnej, właściciel tego gruntu nie może żądać przywrócenia stanu poprzedniego, chyba że bez nieuza-sadnionej zwłoki sprzeciwił się przekroczeniu granicy, albo że grozi mu niewspółmiernie wielka szkoda. Może on żądać albo stosownego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie odpowiedniej służebności gruntowej, albo wykupienia zajętej części gruntu, jak również części, która na skutek budowy straciła dla niego znaczenie gospodarcze gospodarcze (art. 151 KC). Ustano Ustanowie wienie nie tej służe służebno bności ści nastę następuj pujee na mocy mocy orzec orzecze zenia nia sądowe sądowego. go. Jednak Jednak roszc roszczen zenie ie o ustanowie ustanowienie nie służebno służebności ści przysługu przysługuje je włascicie włascicielowi lowi obciążon obciążonej ej nieruchom nieruchomości ości.. Właścicie Właściciell obciążon obciążonej ej nieruc nieruchom homośc ościi zmuszo zmuszony ny jest jest do zno znosze szenia nia faktu faktu istnie istnienia nia cud cudzej zej bud budowl owlii bez możliw możliwośc ościi żądan żądania ia przywróecenia stanu poprzedniego, poprzedniego, właściciel nieruchomości władnącej może korzystać z cudzej nieruchomości nieruchomości poprzez dalsze istnienie budynku wzniesionego z przekroczeniem granic gruntu sąsiedniego. Dalsze przykłady: zniesienie współwłasności, współwłasności, odpowiednio w razie działu spadku i podziału majątku wspólnego małżonków zniesienie współwłasności przez podział fizyczny rzeczy wspólnej - przy podziale gruntu sąd może obciążyć poszczególne poszczególne części części potrzebnmi służebnościami służebnościami gruntowymi (art. 212 § 1 zd. 2 KC). Służebności drogowe, zwłaszcza dorgi koniecznej – znaczenie pierwszorzędne. e) Powstanie służebności na podstawie decyzji administracyjnej Wyjątk Wyjątkowo owo:: decyzj decyzjaa wyw wywłas łaszcz zczeni eniowa owa.. Wyw Wywłas łaszc zcze zenie nie nieruc nieruchom homośc ościi polega polega na odjęci odjęciuu lub ograniczeniu w drodze decyzji prawa własności lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości. W tym trybie można ustanowić służebności gruntowe na rzecz SP lub jednostki samorządu terytorial-nego. Rodzaj ustanawianej służebności zależy od wykazanego wykazanego celu wywłaszczenia. wywłaszczenia. 3. Treść Treść i wykony wykonywan wanie ie służ służebn ebnośc ości. i.
Treść służebności czynnych: art. 285 § 1 KC. Nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości prawem, którego treść polega na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w ograniczonym zakresie z nieruchomości nieruchomości obciążonej. Właściciel nieruchomości władnącej może korzystać z nieruchomości obciążonej w oznaczonym zakresie (strony same zakres ten ustalają). Polega na korzystaniu faktycznym lub pobieraniu pożytków. Uprawnieniu właściciela nieruchomości władnącej do korzystania w oznaczonym zakresie z cudzej nieruchomości odpowiada obowiązek znoszenia jego oznaczonych, czynnych działań przez właściciela nieruchomości nieruchomości obciążonej. obciążonej. W taki sposób następuje obciążenie cudzego prawa własności. Treść służebności biernych Właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań (art. 258 § 1 KC). Służebność ta nie daje właścicielowi nieruchomości władnącej
pozytywnego uprawnienia do korzystania z cudzej nieruchomości, natomiast właściciela obciążonej ogranicza biernie przez nałożenie obowiązku powstrzymywania się (non facere) od określonych działań, których normalnie mógłby dokonywać z racji swych uprawnień właścicielskich (jednak: brak zastosowania praktycznego). praktycznego). Druga Druga wersja wersja:: właści właścicie cielow lowii nieruc nieruchom homośc ościi obc obciąż iążone onejj nie wolno wolno wyk wykony onywać wać określ określony onych ch uprawn uprawnień ień,, które które mu wzg względ lędem em nieruc nieruchom homośc ościi władną władnącej cej przysł przysługu ugują ją na pod podst st przepi przepisów sów o treśc treścii i wykonywaniu własności własności (art. 285 § 1 KC). Chodzi o zakaz działania działania właściciela nieruchomości nieruchomości obciążonej względem cudzej nieruchomości władnącej. Więc służebność bierna polega na obowiązku powstrzymania się przez właściciela nieru-chomości obciąż obc iążone onejj od określ określony onych ch działa działańń wzg względ lędem em cud cudze zejj nieruc nieruchom homośc ości, i, zaś właści właścicie ciell nieruc nieruchom homośc ościi władnącej uzyskuje, bez uprawnień pozytywnych korzyść w postaci niezakłóconego korzystania ze swej nieruchomści. Wykonywanie służebności. Służebność gruntowa może mieć jedynie na celu zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej oznaczonej części (art. 285 § 2 KC). Służebność powinna podnoscić wartość eksploatacyjną nieruchomości nieruchomości władnącej bez zbędnej szkody dla nieruchomości obciążonej. Zakres służebności gruntowej i sposób jej wykonywania oznacza się, w braku innych danych, według zasad współżycia społecznego przy uwzględnieniu zwyczajów miejscowych (art. 287 KC). Służ Służeb ebno ność ść grun grunto towa wa powi powinn nnaa być być wy wyko kony nywa wana na w taki taki spos sposób ób,, żeby żeby jak jak najm najmni niej ej utru utrudn dnia iała ła korzystanie z nieruchomości obciążonej obciążonej (art. 288 KC). Utrzymanie urządzeń niezbędnych do wykonywania służebności służebności W braku odmiennej umowy obowiązek utrzymania urządzeń potrzebnych do wykonywania służebności służebności obciąża właściciela nieruchomości nieruchomości władnącej (art. 289 § 1 KC) - iuris dispositivi. Jeżeli obowiązek utrzymania takich urządzeń został włożony na właściciela nieruchomości obciążonej, właścicie właściciell odpo odpowied wiedzialn zialnyy jest także także osobiści osobiściee za wykon wykonywan ywanie ie tego obow obowiązk iązku. u. Odpo Odpo-wied -wiedzial zialność ność osobista współwłaścicieli jest solidarna (art. 289 § 2 KC). Właściciel nieruchomości obciążonej odpowiada nie tylko rzeczowo z nieruchomości obciążonej, lecz także calym swoim majątkiem. Podział nieruchomości nieruchomości W razie podziału nieruchomości władnącej służebność utrzymuje się w mocy na rzecz każdej z części utworzonych przez podział; jednakże gdy służebność zwiększa użyteczność tylko jednej lub kilku z nich, właści właścicie ciell nieruc nieruchom homośc ościi obc obciąż iążone onejj może może żądać żądać zwo zwolni lnieni eniaa jej od służe służebno bności ści wzg względ lędem em częśc częścii pozostałych (art. 290 290 § 1 KC). W razi raziee podz podzia iału łu nier nieruc ucho homo mośc ścii obci obciąż ążon onej ej służ służeb ebno ność ść utrz utrzym ymuj ujee się się w mocy mocy na częś części ciac achh utworzonych przez podział; jednakże gdy wykonywanie służebności ogranicza się do jednej lub kilku z nich, właściciele pozostałych części mogą żądać ich zwolnienia od służebności (art. 290 § 2 KC). Jeżeli wskutek podziału nieruchomości władnącej albo obciążonej sposób wykonywania służebności wymaga zmiany, sposób ten w braku porozumienia stron będzie ustalny przez sąd (art 290 § 3 KC). Zmiana treści lub sposobu wykonywania służebności służebności Zmiana treści służebności gruntowej może nastąpić w trybie umowy zawieranej przez właściciela nieruchomości władnącej i obciążonej (art. 248 § 1 KC). Można dokonać rozszerzenia jak i zawężenia zakresu służebności. Wyjątkowo zmiana treści lub sposobu wykonywania służebności może nastąpić w przymusowym trybie sądowym, „jeżeli po ustanowieniu służebności gruntowej powstanie ważna potrzeba gospodarc gospodarcza, za, właścicie właściciell nieruchom nieruchomości ości obciążon obciążonej ej może żądać żądać za wyna wynagrodz grodzenie eniem m zmiany zmiany treści treści lub sposobu wykonywania służebności, chyba że żądana zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruc nieruchom homośc ościi władną władnące cej” j” (art. (art. 291 KC) (łago(łago-dze dzenie nie zakres zakresuu ograni ogranicz czeń eń własno własności ści nieruc nieruchom homośc ościi obciążonej, ograniczenia uprawnień właści-ciela nieruchomości władnącej). Zmia Zmiana na treś treści ci lub lub spos sposob obuu wy wyko kony nywa wani niaa służ służeb ebno nośc ścii grun grunto towe wejj wg art. art. 291 291 KC nast następ ępuj ujee za wynagrodz wyna grodzenie eniem m dla właścicie właściciela la nieruchom nieruchomości ości władnącej władnącej (powinno (powinno być ono współnier współnierne ne do stopnia stopnia ograniczeń zastosowanych wobec dotychczasowych uprawnień właściciela nieruchomości nieruchomości władnącej). Wygaśnięcie służebności. służebności.
Służebność wygasa: w razie zrzeczenia się prawa w razie konfuzji. wskutek niewykonywania niewykonywania przez lat 10 (art 293 § 1 i 1 KC). na mocy orzeczenia sądowego, po spełnieniu przesłanek określonych prawem (art. 294 KC) „jeżeli służe służebno bność ść grunto gruntowa wa utrac utraciła iła dla nieruc nieruchom homośc ościi władną władnące cejj wszelk wszelkie ie znacz znaczeni enie, e, właści właścicie ciell nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności bez wynagrodzenia (art. 295 KC). Wygaś Wyg aśnię nięcie cie następ następuje uje na mocy mocy uwz uwzglę ględni dniają ające cego go żądan żądanie ie orzec orzeczen zenia ia sądo-w sądo-weg ego; o; jeżeli jeżeli nie nastąpiło zrzeczenia się prawa. na mocy decyzji administracyjnej - wywłaszczenie służebności. Służebności osobiste Nieruchomości Nieruchomości można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej (art. 296 KC). Mogą mieć charakter służebności czynnych polegających na korzystaniu w oznaczonym zakresie z cudzej nieruchomości lub służebności biernych określonych w art. 285 § 1 KC. Uprawniony Uprawnionym m nie jest każdoczesn każdoczesnyy właścicie właściciell nierucho-m nierucho-mości ości władnącej, władnącej, lecz imiennie oznaczona osoba fizyczna; nie ma tu w ogóle „nieruchomości władnącej”. Funkcją jest zaspokojenie osobistych potrzeb uprawnionego, a nie zwiększenie uży-teczności innej nieruchomosci. Często pełnią funkcję alimentacyjną. Zawsze są ściśle związane z osobą uprawnionego. Do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach służebnościach gruntowych (art 297 KC). Zakres służebności osobistej i sposób jej wykonywania oznacza się, w braku innych danych, według osobis osobistyc tychh potrze potrzebb uprawn uprawnion ioneg ego, o, z uwz uwzglę ględni dnien eniem iem zasad zasad współż współżyci yciaa społec społeczne znego go i zwy zwycza czajów jów miejscowych (art. 298 KC). Służebność osobista wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego (art. 299 KC). Służebność osobista wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego (art. 298 KC). Służebności osobiste są niezbywalne . Nie można również przenieść uprawnienia do ich wykonywania (art. 300 KC). Jeżeli uprawniony z tytułu służebności osobistych dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa, właściciel nieruchomości obciążonej obciążonej może żadać zamiany służebności na rentę (art. 303 KC). Osobista służebność mieszkaniowa To służebność osobista. Uprawnionemu przysługuje tu, w charakterze prawa rzeczowego, uprawnienie do zamieszkiwa zamieszkiwania nia w budy budynku nku położonym położonym na cudzej nieruchomo nieruchomości ści . Zakres Zakres służebności służebności mieszkania mieszkania określ określaa umowa umowa stron stron.. Minima Minimalny lny zakres zakres to przyn przynajm ajmnie niejj 1 izba izba mieszk mieszkaln alna. a. W prakty praktyce ce służeb służebość ość mieszkania występuje najczęściej w ramach treści prawa dożywocia - w zamian za przeniesienie własności nieruc nieruchom homośc ościi na pod podsta stawie wie umowy umowy doż dożywo ywocia cia nabyw nabywca ca jest jest zob zobowi owiąz ązany any przyją przyjąćć zbywc zbywcęę jako jako domo domown wnik ika, a, dost dostar arcz czaj ając ąc mu wy wyży żywi wien enia ia,, ubra ubrani nia, a, mies mieszk zkan ania ia,, świa światł tła, a, opał opału( u(ar art. t. 908 908 § 1 KC). KC). Zapewnienie mieszkania może zaś przybrać postać ustanowienia służebności mieszkania (art. 908 § 2 KC). Mający służebność mieszkania może przyjąć na mieszkanie małżonka i dzieci małotenie. Inne osoby może tylko wtedy, gdy są przez niego utrzy-mywane albo potrzebne przy prowadzeniu gospodarstwa domowego (art. 301 § 1 i 2 KC). Mając służebność można korzystać z pomieszczeń i urządzeń przeznaczonych do wspólnego użytku mieszkańców budynku (art. 302 § 1 KC). Do wzajemnych stosunków między mającym służebność mieszkania a właścicielem nieruchomości obciążonej stosuje się odpowiednio przepisy o użytkowaniu przez osoby fizyczne (art. 302 § 2 KC). Służebność przesyłu. W 2008 2008 do służe służebno bności ści grunto gruntowyc wychh (każdo (każdocze czesny sny właści właścicie ciel) l) i osobis osobistyc tychh (oznac (oznaczon zonaa osoba osoba 1 fizyczna) fizyczna) dodano art. 305 KC: Nieruchom Nieruchomość ość można można obciążyć obciążyć na rzecz rzecz przedsiębi przedsiębiorcy orcy,, który który zamier zamierza za wybudo wybudować wać lub któreg którego o własno własność ść stano stanowi wią ą urządz urządzeni enia, a, o któryc których h mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieru-chomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Chodzi o służebność ustanawianą dla korzystania z zainstalowanych na cudzym gruncie gruncie urządzeń urządzeń przesyło przesyłowych wych niestano niestanowiąc wiących ych części części składowy składowych ch nieruchom nieruchomości ości
służ służąc ącyc ych h do dopr doproo-wa wadz dzan ania ia lub lub odpr odprow owad adza zani nia a płyn płynów ów,, pary pary,, gazu gazu,, ener energi giii elektrycznej i innych podobnych urządzeń. Przedsiębiorca staje się uprawniony do wybudowania na cudzym gruncie w/w urządz urządzeń eń i ich ekspl eksploat oatacj acji. i. Ma też wstęp wstęp na cudzą cudzą nieru nierucho chomoś mość ć (wybud (wybudow owani anie, e, konserwacja). Służebność przesyłu ustanawia się na rzecz przedsiębiorców z art. 43 1 KC („przedsiębiorcy przesyłowi). Chodzi o umożliwienie prowadzenia im działalności gospodarczej. Tą służebność ustanawia się na rzecz przedsiębiorcy. przedsiębiorcy. Nie ma tu nieruchomości władnącej. Ustanawia się ją w formie umowy o ustanowienie służebności przesyłu, „jeżeli właści właścicie ciell nieru nierucho chomoś mości ci odmawi odmawia a zawarc zawarcia ia umowy umowy o ustano ustanowi wieni enie e służeb służebnoś ności ci przesy przesyłu, łu, a jest jest ona koniec konieczna zna dla właści właściweg wego o korzys korzystan tania ia z urządz urządzeń, eń, o któryc których h mowa w art. 49 § 1, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem (art. 3052 § 1 KC) Jeżeli przedsiębiorca przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie ustanowienie służebności przesyłu (art. 3052 § 2 KC). Art. 3053 § 1 KC: Służebność przesyłu przechodzi na nabywcę przedsiębiorstwa lub nabywc nabywcę ę urządzeń urządzeń,, o któryc których h mowa w art. art. 49 § 1. § 2. Służeb Służebnoś ność ć przesyłu przesyłu wyga wygasa sa najp najpóź óźni niej ej wraz wraz z zako zakońc ńcze zeni niem em likw likwid idac acji ji prze przeds dsię iębi bior orst stwa wa.. § 3. Po wygaśn wygaśnięc ięciu iu służeb służebnoś ności ci przesy przesyłu łu na przed przedsi siębi ębior orcy cy ciąży ciąży obowią obowiązek zek usuni usunięci ęcia a urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, utrudniających korzystanie z nieruchomości. Jeżeli powodowałoby to nadmierne trudności lub koszty, przedsiębiorca przedsiębiorca jest obowiązany do naprawienia wynikłej stąd szkody. Art. Art. 305 3054 § 1 KC: Do służebno służebności ści przesyłu przesyłu stosuje się odpowied odpowiednio nio przepisy przepisy o służebnoś-ciach gruntowych.
Rozdział XIV. SPÓŁDZIELCZE WŁASNOŚCIOWE PRAWO DO LOKALU Znaczenie spółdzielczości spółdzielczości mieszkaniowej mieszkaniowej w Polsce Rozwój Rozwój spółdz spółdziel ielcz czośc ościi nastąp nastąpił ił od 195 19577 r. Lata Lata 70 XX wieku wieku – pow powier ierze zenie nie spółd spółdzie zielcz lczośc ościi wiod wiodąc ącej ej roli roli w dzie dziedz dzin inie ie inwe inwest styc ycji ji mies mieszk zkan anio iowy wych ch.. Od 1976 1976 r. całk całkow owic icie ie zrez zrezyg ygno nowa wano no z państwowego budownictwa mieszkaniowego. mieszkaniowego. Spółdzielczość Spółdzielczość mieszkaniowa uzyskała niemalże monopolistyczną pozycję w dziedzinie wielomieszkaniowego budownictwa miejskiego. Obecnie istnieją warunk warunkii prawne prawne dla ograni ogranicz czeni eniaa monopo monopolis listyc tyczn znej ej poz pozyc ycji ji spółdz spółdziel ielczo czości ści w zakres zakresie ie inwest inwestyc ycji ji mieszkaniowych Formy prawne zaspokajania potrzeb lokalowych przez spółdzielnie mieszkaniowe Zada Zadani niaa spół spółdz dzie ielc lczo zośc ścii mies mieszk zkan anio iowe wejj okre określ ślaa usta ustawa wa z 15.1 15.12. 2.20 2000 00r. r. O spół spółdz dzie ieln lnia iach ch mieszkaniowych: mieszkaniowych: „celem spółdzielni mieszkaniowej (...) jest zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych i innych potrzeb członków oraz ich rodzin poprzez dostarczanie członkom samodzielnych samodzielnych lokali mieszkalnych mieszkalnych lub domów jednorodzinnych, a także lokali o innym przeznaczeniu” Przedmiotem działalności spółdzielni może być: budowanie lub nabywanie budynków w celu ustanowienia na rzecz członków spółdzelczych spółdzelczych lokatorskich praw do znajdujących się w tych budynkach lokali mieszkalnych, mieszkalnych, budowanie lub nabywanie budynków w celu ustanowienia na rzecz członków odrębnej własności zajdujących się w tych tych budynkach lokali lokali mieszkalnych lub lokali o innym przeznaczeniu, przeznaczeniu, a także ułamkowego udziału we współwłasności w garażach wielostanow. jednorodzinnych w celu przeniesienia na rzecz członków budowanie lub nabywanie domów jednorodzinnych własności tych domów,
udzi udziel elan anie ie pomo pomocy cy czło członk nkom om w budo budowi wiee prze przezz nich nich budy budynk nków ów mies mieszk zkal alny nych ch lub lub domó domów w jednorodzinnych jednorodzinnych budowanie lub nabywanie budynków w celu wynajmowania lub sprzedaży znajdujących się w tych budynkach lokali lokali mieszkalnych mieszkalnych lub lokali o innym przeznaczeniu przeznaczeniu
W grę wchodzi: lokatorskie prawo do lokalu, własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu, przeznaczeniu, własność domu jednorodzinnego, jednorodzinnego, najem lokalu lub budynku, ułamkowy udział we współwłasności w garażu wielostanowiskowym W stosunkach konkretnych konkretnych o przedmiocie działalności działalności spółdzielni rozstrzyga jej jej statut.
Uwaga! Uwaga! Została Została wyłączona wyłączona możliwość możliwość ustanawia ustanawiania nia spółdzie spółdzielcze lczego go własnościo własnościowego wego prawa do lokalu. Nie skasowano wcześniej ustanowionych, istniejących już spółdzielczych własnościowych praw do lokalu, lokalu, ani nie wyłączono wyłączono go z kategorii kategorii ogranicz ograniczonyc onychh praw rzeczowy rzeczowych. ch. Jednak Jednak „na pisemne pisemne żądanie żądanie członka lub osoby niebędącej członkiem spółdzielni, którym przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, spółdzielnia mieszkaniowa jest zobowią-zana zobowią-zana zawrzeć umowę przeniesienia własności lokalu. Treść i charakter spółdzielczego własnościowego własnościowego prawa do lokalu To ograniczone prawo rzeczowe. Prawo to obciąża nieruchomość spółdzielczą, a ściśle rzecz biorąc obciążeniu podlega prawo własności nieruchomości, gruntu wraz z budynkami oraz innymi urządzeniami stanowiącymi części składowe gruntu. To prawo bezwzględne, skuteczne erga omnes. Członkowi spółdzielni przysługuje uprawnienie do używania przydzielonego lokalu. Własnościowe prawo do lokalu jest prawem zbywalnym oraz przechodzi na spadkobierców, a także podlega egzekucji. Członek spółdzielni może korzystać z przydzielonego lokalu, używaj uży wając ąc go zgo zgodni dniee z przez przeznac naczen zeniem iem (dla (dla zaspok zaspokoje ojenia nia swoich swoich osobis osobistyc tychh i rodzin rodzinnyc nychh potrze potrzebb mieszkaniowych). Człone Członekk spółdz spółdziel ielni ni może może przeni przenieść eść przysł przysługu ugując jącee mu prawo prawo na inną inną osobę osobę.. Umowa Umowa zby zbycia cia właśnościowego prawa do lokalu powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Można rozporządzić własnościowym prawem do lokalu poprzez ustanowienie hipoteki obciążającej takie prawo. Można też rozporządzić spółdzielczym własnościowym własnościowym prawem do lokalu w testamencie, przy braku testamentu – dziedziczenie dziedziczenie ustawowe. Prawo to podlega też egzekucji. Stosuje się przepisy k.p.c. dot. egzekucji z nieruchomości. Wygaśnięcie spółdzielczego spółdzielczego własnościowego własnościowego prawa do lokalu Wygasa Wyg asa w razie razie zrzecz zrzeczeni eniaa się prawa prawa przez przez człon członka ka spółd spółdzie zielni lni.. Inna Inna przycz przyczyna yna to kon konfuz fuzja ja (rzed (rzedko ko). ). Nie Nie może może wy wyga gasn snąć ąć w razi raziee usta ustani niaa czło członk nkow owst stwa wa osob osobyy upra uprawn wnio ione nejj w społ społdz dzie ielni lni mieszkaniowej, mieszkaniowej, nawet człowiek wykluczony lub wykreślony zachowuje prawo do lokalu. Wg powszechnych zasad prawa cywilnego - w wypadku wygaśnięcia spółdzielczego prawa do lokalu lokalu spółdzie spółdzielnia lnia zobo zobowiąz wiązana ana jest uiścić uprawnion uprawnionemu emu wartość rynkową rynkową tego prawa. Potrąca Potrąca się niewniesioną przez osobę część wkładu budowlanego, a gdy nie został spłacony kredyt na budowę lokalu potrąca się kwotę niespłaconego niespłaconego kredytu wraz z odsetkami. odsetkami. Własnościowe a lokatorskie prawo do lokalu Własnościowe prawo do lokalu: prawo zbywalne dziedziczne egzekucji podlegające egzekucji uprawnia do używania przydzielonego lokalu zaliczane do katalogu ograniczonych praw rzeczowych przechodzi na spadkobierców spadkobierców Lokatorskie prawo do lokalu:
uprawnia do używania lokalu nie zaliczane do katalogu ograniczonych praw rzeczowych niezbywalne nie przechodzi na spadkobierców nie podlega egzekucji jest związane ze stosunkiem członkostwa członkostwa w spółdzielni spółdzielni mieszkaniowej. mieszkaniowej. Najbardziej zbliżone zbliżone do prawa lokatorskiego lokatorskiego jest prawo najmu najmu lokalu.
Własnościowe prawo do lokalu a odrębna własność lokalu Własnościowe prawo do lokalu: omówiono powyżej. Spółdzielnie mogą też budować budynku i ustanawiać odrębną własność lokali, czasem więc występują łącznie obie instytucje. Współczesne przekształcenia przekształcenia praw do lokali Obiecnie Obiecnie:: próba uporządko uporządkowania wania stosunków stosunków prawnorzec prawnorzeczowy zowych ch w spółdzie spółdzielczoś lczości ci mieszkani mieszkanio-wej. o-wej. Roszczenie o przekształcenie spółdzielczego własnościowego prawo do lokalu w odrębną własność lokalu (pisemne żądanie jw.). Jest też możliwość przekształcenia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego w odrębną własność lokalu według wyboru członka spółdzielni (pisemne żądanie, spłaty). To roszczenie o dokonanie przekształcenia spółdzielczego spółdzielczego lokatorskiego prawa w odrębną własność. W określony określonych ch sytuacjach sytuacjach również najemca najemca w budy budynku nku spółdzielcz spółdzielczym ym może żądać żądać przenies przeniesienia ienia własności lokalu. Chodzi o najemców lokali w przejętych przez spółdzielnię mieszkaniową budynkach przedsiębiorstw państwowych, państwowych, państwowych państwowych osób prawnych lub państwowych państwowych jednostek jednostek organizacyjnych. organizacyjnych. Rozdział XV. PRAWO ZASTAWU Wiadomości ogólne. Art. 353 KC – wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świad-czenie spełnić (stosunek zobowiązaniowy). Dłużnik ponosi odpowiedzialność osobistą za obcią-żający go dług. Wierzyciel może dochodzić i egzekwować swoją należność z całego majątku dłużnika. Podział: Zabezpieczenia osobiste – obok dłużnika „głównego” jest jeszcze dłużnik „dodatkowy” - osoba trzecia względem wierzyciela). Rodzaje: prawa cywilnego, poręczenie wg prawa gwarancja bankowa, weksel własny in blanco, wekslowe, poręczenie wekslowe, wierzytelności na zabezpieczenie, zabezpieczenie, przelew wierzytelności długu, przystąpienie do długu, nieodwołalne pełnomocnictwo Zabezpieczenie rzeczowe – odpowiedzialność odpowiedzialność określoną rzeczą właściciela rzeczy Zabezpieczenie przewłaszczenie na zabezpieczenie. zabezpieczenie. Polega na zabezpieczeniu wierzytelności wierzytelności przez przeniesienie przewłaszczenie na wierzyciela własności oznaczonej rzeczy z równoczesnym zobowiązaniem wierzyciela do korzystania z rzeczy w sposób oznaczony w umowie i do powrotnego przeniesienia własności rzeczy na zbywcę po zaspokojeniu wierzytelności. Przeniesienie własności: causa solvendi w celu zabezpieczenia, między dłużnikiem i wierzycielem nawiązuje się stosunek powiernictwa. zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej sprzedanej zastaw i hipoteka. Mają znaczenie wiodące. Powołane „w celach zastawniczych” , to instrument zabezpieczenia zabezpieczenia wierzytelności. prawo zatrzymania, zatrzymania, kaucja, blokada środków pieniężnych pieniężnych FUNKCJA PRAWA ZASTAWU środek zabezpieczenia wierzytelności funkcja ochronna (art. 306 § KC) ograniczone prawo rzeczowe
przedmiotem
prawa zastawu zastawu są jedynie jedynie rzeczy ruchome ruchome oraz prawa
POWSTANIE PRAWA ZASTAWU Umowny zastaw zwykły Wg art. 307 KC do jego powstania powstania potrzebna potrzebna jest umowa umowa między między właścicielem właścicielem a wierzy-cie wierzy-cielem lem + wydanie rzeczy wierzycielowi albo osobie trzeciej na którą strony się zgodziły. Jeśli rzecz znajduje się w dzierżeniu wierzyciela – wystarczy sama umowa. Zastaw jest skuteczny, gdy umowa jest pisemna z datą pewną. To czynność prawna realna – oświadczenie oświadczenie woli + czynność wydania rzeczy. rzeczy. Z momentem wydania rzeczy następują skutki. Zastawca to właściciel obciążonej rzeczy, zastawnik – wierzyciel uzyskujący zabezpiecze-nie. W umowie okresla się przedmiot zastawu oraz zabezpieczoną wierzytelność. zepisy o nab nabyci yciu włas własno nośc ścii rzeczy eczy rucho chomej mej od osoby soby Art. 309 KC: Przep nieuprawnionej do rozporządzania rzeczą stosuje się odpowiednio do ustanowienia zastawu (czyli: skuteczność zastawu zależna od dobrej wiary zastawinika i wydania mu rzeczy).
Zastaw rejestrowy Wg art. 308 KC może być ustanowiony dla zabezpieczenia wierzytelności Skarbu Państwa i innej osoby prawnej, JST, zwiazku JST i innej gminnej, powiatowej, wojewódzkiej osoby prawnej, banku krajowego, banku zagranicznego, osoby prawnej, której celem jest udzielenie pożyczek itd. Niezbędna jest umowa umowa miedzy zastawcą zastawcą a zastawnikiem zastawnikiem oraz wpis do do rejestru zastawów. zastawów. Umowa ma być pisemna pod rygorem nieważności. Rzeczy obciążone zastawem mogą być pozostawione w posiadaniu zastawcy lub osoby trzeciej wskazanej w umowie. Prowadzeniem rejestru zajmują się sądy gospodarcze (siedziba wojewody, obszar województwa). Nie ma tu wymogu realnej czynności wydania zastawionej rzeczy wierzycielowi. Zastępuje ją wpisanie umowy zastawu do rejestru. Czasem: specjalne oznakowanie rzeczy. Zastaw ustawowy. Czasem (wyjątkowo) zastaw powstaje ex lege. Do zastawu ustawowego stosuje się odpo-wiednio przepisy o umownym umownym zastawie (art. 326 326 KC). Zastaw skarbowy. Przysł Przysługu uguje je Skarbo Skarbowi wi Państw Państwa, a, JST z tytułu tytułu zob zobowi owiąz ązań ań pod podatk atkowy owych ch,, z tytułu tytułu zaleg zaległoś łości ci podatkowych oraz odsetek za zwłokę. To zastaw na wszystkich będących własnością podatnika oraz stanowiąc stanowiących ych współwłasnoś współwłasnośćć łączną łączną poda podatnika tnika i jego małżonka małżonka rzeczach rzeczach ruchomych ruchomych oraz zbyw zbywalny alnych ch prawach majątkowych, majątkowych, jeżeli wartość poszczególnych poszczególnych rzeczy lub praw praw wynosi co najmniej najmniej 10 tys zł. Powstaje z dniem wpisu do rejestru zastawów skarbowych. To rejestr prowadzony jest przez urząd skarbo skarbowy. wy. Wpis Wpis dok dokony onywan wanyy jest jest na pod podsta stawie wie doręc doręczon zonej ej decyzj decyzjii (ustal (ustalają ającej cej wysoko wysokość ść pod podatk atku, u, określającej odsetki, odpowiedzialność odpowiedzialność podatkową płatkika, inkasenta, osoby trzeciej, trzeciej, spadkobiercy). PRZEDMIOT ZASTAWU. To zazwyczaj rzeczy ruchome, przeważnie pojedyncze rzeczy oznaczone co do tożsamości. Mogą to być też prawa, jeśli są zbywalne (art. 327 KC) – akcje, obligacje. Zastawem rejestrowym można w szczególności szczególności obciążyć: rzeczy oznaczone co do tożsamości, oznaczone co do gatunku (jeżeli w umowie zastawniczej określona zostanie ich ilość oraz sposób wyodrębnienia od innych rzeczy tego samego gatunku), wierzytelności, dobrach niematerialnych, niematerialnych, prawa na dobrach papierów wartościowych, prawa z papierów niebędące papierami wartościowymi wartościowymi instrumentów finansowych, finansowych, prawa niebędące zbiór rzeczy ruchomych lub praw, stanowiący całość gospodarczą.
Zastaw rejestrowy obciąża całość rzeczy połączonych lub pomieszanych. pomieszanych. Zastaw skarbowy przysługuje SP i JST na wszystkich rzeczach ruchomych i prawaach zbywalnych (wartość rzeczy lub praw: co najmniej 10.000 zł).podatnika i współwłasność podatkika i małżonka. Obciążenie rzeczy prawem zastawu rozciąga się na jej części składowe a w braku odmiennej umowy obejmuje również przynależności przynależności (art. 47 § 1, 52 KC). ZAKRES ZABEZPIECZENIA Praw Prawoo zast zastaw awuu zabe zabezp zpie iecz czaa ozna oznacz czon onąą wier wierzy zyte teln lnoś ość. ć. Możn Możnaa go takż takżee usta ustano nowi wićć w celu celu zabez zabezpie piecz czeni eniaa wierzy wierzytel telnoś ności ci przysz przyszłej łej i warun warunkow kowej ej (art. (art. 306 § 2 KC). KC). Zastaw Zastaw zabez zabezpie piecza cza także także roszczenia o odsetki za trzy ostatnie lata przed zbyciem, rzeczy w postępowaniu egzeku egzekucyj cyjnym nym lub upadło upadłości ściowy owym, m, przyzn przyznane ane koszty koszty postęp postępowa owania nia w wysok wysokośc ościi niepr nieprzek zekrac raczaj zające ącejj dziesi dziesiąte ątejj części części kapit kapitału ału oraz oraz inne inne roszc roszczen zenia ia o świad świadcze czenia nia uboczne, w szczególności roszczenie o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania oraz o zwrot nakładów.
AKCESORYJNOŚĆ PRAWA ZASTAWU Prawo zastawu ma charakter akcesoryjny w stosunku do zabezpieczonej wierzytelności. Służy zabezpiec zabezpieczeni zeniuu wierzyteln wierzytelności, ości, nie może istnieć istnieć bez wierzyteln wierzytelności ości.. Wyjątek Wyjątek to możliwo.ś możliwo.śćć zawarcia zawarcia umowy umowy zasta zastawu wu dla zabez zabezpie piecze czenia nia wierzy wierzytel telnoś ności ci przysz przyszłej łej lub warunk warunkowe owejj (jedna (jednakk nawet nawet wtedy wtedy zasp zaspok okoj ojen enie ie z rzec rzeczy zy odda oddane nejj w zast zastaw aw może może nast nastąp ąpić ić z konk konkre rety tyza zacj cjąą pows powsta tałe łej, j, ozna oznacz czon onej ej wierzytelności. Przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem pociąga za sobą przeniesienie zasta-wu. W razi raziee prze przeni nies esie ieni niaa wier wierzy zyte teln lnoś ości ci z wy wyłą łącz czen enie iem m zast zastaw awuu zast zastaw aw wy wyga gasa sa.. Zast Zastaw aw nie nie może może być być przeniesiony bez bez wierzytelności, którą zabezpiecza zabezpiecza TREŚĆ PRAWA ZASTAWU To ograniczone prawo rzeczowe. Ma charakter akcesoryjny. Art. 306 KC – w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można rzecz ruchoma obciążyć prawem – wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez względu na to, czyją stała się własnością, wierzyciel ma pierwszeństwo przez wierzycie wierzycielami lami osobistym osobistymii właścici właściciela ela rzeczy, rzeczy, z wyłączeni wyłączeniem em tych którym którym przysługuj przysługujee pierwszeń pierwszeństwo stwo szczególne nie szkodzi wierzycielowi zmiana osoby właściciela. Ma więc dwa przywileje: nie szkodzi mu zmiana osoby właściciela ma pierwszeństwo przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy. Wyjątek jest w zastawie rejestrowym – „w umowie zastawniczej dopuszczalne jest zastrzeżenie, przez które zastawca zobowiązuje się wobec zastawnika, że nie dokona zbycia lub obciążenia rzeczy przed wygaśnięciem zastawu” ZOBOWIĄZANIA STRON W STOSUNKU ZASTAWU To ograniczone prawo rzeczowe skuteczne erga omnes. Miedzy zastawca a zastawnikiem występuje wiele zobowiązań wzajemnych. wzajemnych. Źród Źródło ło praw prawne ne zobo zobowi wiąz ązań ań – art. art.31 3188-32 3211 KC, KC, art1 art111 ust. ust.11 Zast ZastRe RejU jU.. Wy Wyst stęp ępuj ujee swob swobod odaa modyfikacji umownych, jednak nie wolno naruszyć istoty tych zobowiązaań. Zastawnik powinien czuwać nad zachowaniem rzeczy stosowanie do przepisów o przechowywaniu przechowywaniu za wynagrodzeniem, wynagrodzeniem, po wygaśnięciu zastawu zastawnik powinien zwrócić rzecz zastawcy (art. 318 KC). Jeżeli rzeczy obciążona przynosi pożytki, zastawnik powinien w braku odmiennej umowy, pobierać je i zaliczyć na poczet wierzytelności i związanych związanych z nią roszczeń (złożenie rachunku po wygaśnięciu zastawu) – art. 319 KC. Poza w/w zastawnik nie ma prawa korzystania z rzeczy. Nakłady na rzecz do których zastawnik nie był zobowiązany, traktowane są jako prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia (art. 320 KC). W razie narażenia na utratę lub uszkodzenie, zastawca może żądać złożenia rzeczy do depozytu sadowego sadowego,, zwrotu zwrotu rzeczy rzeczy za jednocze jednoczesnym snym ustanowie ustanowieniem niem innego innego zabezpie zabezpieczen czenia ia wierzyteln wierzytelności ości bądź sprzedaży rzeczy (art. 321 KC). Gdy zastaw rejestrowy – zastawca może korzystać z przedmiotu zastawu zgodnie z jego społecznogosp. gosp. przezn przeznacz aczeni eniem; em; zasta zastawca wca pow powini inien en dba dbaćć o zachow zachowan anie ie przed przedmio miotu tu w stanie stanie nie gorszy gorszym m niż wynikający z prawidłowego użytkowania.
TRYB ZASPOKAJANIA WIERZYCIELA Art. 312 KC – zaspokojenie zastawnika z rzeczy obciążonej następuje według przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym egzekucyjnym (odesłanie). Jeśli rzecz obciążona przynosi pożytki, zastawnik powinien, w braku odmiennej umowy, pobierać je i zaliczać na poczet wierzytelności i związanych związanych z nią roszczeń (art. 319 KC). Egzekucję prowadzi komornik sądowy – dokonuje on sprzedaży, sporządza plan podziału uzyskanej sumy i stosowanie do niego zaspokaja wierzycieli. Podstawę egzekucji stanowi tytuł wykonawczy – tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności – tytułem wykonawczym jest przeważnie zasądzający wyrok wyrok sądow sądowy. y. Sąd powin powinien ien wyd wydać ać wyrok wyrok ze wskaza wskazanie niem m istnie istnieją-c ją-cego ego ogran ogranicz iczeni eniaa rzecz rzeczowe owego go odpowiedzialności odpowiedzialności zastawcy. Zastawca jest dłużnikiem rzeczowym. Przedawnienie wierzytelności nie narusza uprawnienia zastawnika do uzyskania zaspokojenia z rzeczy obciążonej (patrz: art. 315, 317 KC). Zaspo Zaspokoj kojeni eniee zastaw zastawnik nikaa z przedm przedmiot iotuu zastaw zastawuu rejest rejestrow rowego ego nastę następuj pujee w drodz drodzee sądow sądowego ego postępowania egzekucyjnego egzekucyjnego – iuris dispositivi. Umowa zastawnicza może przewidywać zaspoko-jenie zastawnika przez przejście przez niego na własność przedmiotu zastawu rejestrowego, jeżeli: zastaw rejestrowy został ustanowiony na instrumentach finansowych rzeczy występujące występujące powszechnie powszechnie w obrocie towarowym towarowym przedmiotem są rzeczy przedmiotem są rzeczy, r zeczy, wierzytelności i prawa, których wartość została ściśle określona w umowie zastawniczej Umowa Umowa zastaw zastawnic nicza za może może przewi przewidyw dywać ać,, że zaspo zaspokoj kojeni eniee zasta zastawni wnika ka nastą nastąpi pi przez przez sprze sprzedaż daż przedmiotu w drodze przetargu publicznego, który przeprowadzi notariusz lub komornik. Można też ustano ustanowić wić,, że wierzy wierzytel telnoś nośćć będ będzie zie zaspok zaspokojo ojona na z doc dochod hodu, u, jaki jaki przyno przynosi si przeds przedsięb iębior iorstw stwoo lub że przedsiębiorstwo zastawcy zostanie wydzierżawione wydzierżawione w celu zaspokojenia zaspokojenia wierzytelności zastaw-nika z należnego czynszu dzierżawnego. WYGAŚNIĘCIE PRAWA ZASTAWU w razie zrzeczenia się tego prawa w razie konfuzji mocy przepi przepisu su szcze szczegól gólneg negoo – zasta zastaw w nie wyg wygas asaa pomimo pomimo nab nabyci yciaa przez przez zastaw zastawnik nikaa na na mocy własność, jeżeli wierzytelność zabezpieczona zastawem jest obciążona prawem osoby trzeciej lub na jej rzecz zajęta (art. 325 § 2 KC). zabezpieczonej wierzytelności (bo to prawo akcesoryjne). w razie wygaśnięcia zabezpieczonej W razie przeniesienia wierzytelności z wyłączeniem zastawu. zwróci rzecz zastawcy zastawcy jeśli zastawnik zwróci Po wyg wygaś aśnię nięciu ciu prawa prawa zasta zastawu wu zasta zastawni wnikk pow powini inien en zwróci zwrócićć rzecz rzecz zastaw zastawcy. cy. W przypa przypadku dku wygaśnięcia zastawu rejestrowego podlega on wykreśleniu z rejestru zastawów (znaczenie dekla-ratoryjne). ZASTAW NA PRAWACH Przedmiotem zastawu mogą być prawa jeśli są zbywalne. Stosuje się odpowiednio przepisy o zastawie na rzeczach ruchomych (art. 327, 328 KC). Zasady odrębne: umowa o ustanowienie zastawu powinna być zawarta na piśmie z datą pewną (art. 329 KC). jeżeli ustanowienie zastawu na wierzytelności nie następuje przez wydanie dokumentu, potrzebne jest pisemne zawiadomienie zawiadomienie dłużnika dłużnika wierzytelności przez przez zastawcę do odbioru świadczenia uprawnieni są zastawca wierzytelności i zastawnik łącznie! – każdy z nich może żądać spełnienia świadczenia do rąk ich obu łącznie albo złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego (art. 333 KC). Jeżeli
dłużnik wierzytelności obciążonej zastawem spełnia świadczenie, zanim wierz wierzyte yteln lność ość zabezp zabezpiec ieczon zona a stała stała się się wymaga wymagalna lna,, zarów zarówno no zastaw zastawca, ca, jak jak i zastawnik mogą żądać złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego (art. 334 KC) wierzytelność pieniężna zastawem zabezpieczona jest już wymagalna, Jeżeli wierzytelność zastaw zastawni nik k może może żądać żądać zamia zamiast st zapłat zapłaty, y, ażeby ażeby zastaw zastawca ca przeni przeniósł ósł na niego niego wierz wierzyte yteln lność ość obciąż obciążoną oną,, jeżeli jeżeli jest jest pienię pieniężna żna,, do wysoko wysokości ści wierz wierzyte yteln lnośc ościi zabezpiecz zabezpieczonej onej zastawem zastawem.. Zastawni Zastawnik k może dochodzić dochodzić przypadłe przypadłejj mu z tego
tytułu tytułu części części wierz wierzyte yteln lnośc ościi z pierw pierwsze szeńst ństwem wem przed przed części częścią ą przys przysług ługują ującą cą zastawcy (art. 335).
Rozdział XVI.
HIPOTEKA
ISTOTA I FUNKCJE HIPOTEKI. To rzeczowy środek zabezpieczenia wierzytelności. Obok zastawu – ograniczone prawo rzeczowe o charakterze akcesoryjnym. Prawo zastawu może obciążać jedynie rzeczy ruchome, także zbywalne prawa majątkowe majątkowe a hipoteka hipoteka jest ustanawi ustanawiana ana dla zabezpiec zabezpieczeni zeniaa wierzytel wierzytelnośc nościi na nieruchom nieruchomości ościach ach oraz wybran wyb ranych ych prawac prawach. h. Art. Art. 65 ust.1 ust.1 KWU „w celu celu zabez zabezpie piecz czeni eniaa ozn oznac aczon zonej ej wierzy wierzytel telnoś ności ci można można nier nieruc ucho homo mość ść obci obciąż ążyć yć praw prawem em,, na mocy mocy któr któreg egoo wier wierzy zyci ciel el może może doch dochod odzi zićć zasp zaspok okoj ojen enia ia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości”. Hipoteka służy zabezpieczeniu pożyczek i innych wierzytelności pieniężnych, pieniężnych, forma zabezpieczenia zabezpieczenia kredytów bankowych. bankowych. POWSTANIE HIPOTEKI. Hipoteka umowna Zwyc Zwycza zajn jnee źród źródło ło – umow umowa. a. Zawi Zawier eraa ją wier wierzy zyci ciel el hipo hipote tecz czny ny oraz oraz właś właści cici ciel el obci obciąż ążon onej ej nieruchomości – dłużnik hipoteczny. W roli dłużnika hipotecznego może wystąpić również osoba, kórej przysługuje inne prawo prawo niż własność własność nieruchomości. nieruchomości. Hipotekę Hipotekę może ustanowić ustanowić obciążaj obciążając ąc swoją swoją nieruchom nieruchomość ość dla zabezpie zabezpieczen czenia ia cudzego cudzego długu, długu, właściciel nie będący dłużnikiem osobistym względem wierzyciela. Dłużnik osobisty – odpowiada swoim majątkiem za zaciągnięte zobowiązania, zaś obok niego odpowiada „rzeczowo” obciążoną hipotecznie nieruchomością nieruchomością jej właściciel. Oświadczenie właściciela obciążonej nieruchomości musi być złożone w formie aktu notarialnego, oświadczenie wierzyciela może być złożone w dowolny sposób. W umowie należy określić zabezpieczoną wierzytelność, ze wskazaniem jej wysokości lub dokonać oznaczenia najwyższej sumy zabezpieczenia w przypadku hipoteki kaucyjnej. Niezbędny jest wpis w księdze wieczystej (charakter konstytutywny). Podsta Podstawę wę wniosk wnioskuu o wpis wpis stano stanowi wi umowa umowa lub przyna przynajmn jmniej iej notari notarialn alnee oświad oświadcze czenie nie właśc właścici iciela ela o ustanowieniu hipoteki. W razie zabezpieczania kilku wierzytelności z kilku różnych stosunków prawnych: trzeba okreslić w umowie stosunki prawne oraz wynikające z nich wierzytelności. Odmien Odmienny ny tryb tryb jest jest w przypa przypadku dku ustano ustanowie wienia nia hipote hipoteki ki na nieruc nieruchom homośc ościi dłużn dłużnika ika ban banku ku – podstawę wpisu do księgi wieczystej stanowią dokumenty bankowe stwierdzające udzielenie kredytu lub pożyczki bankowej (umowa kredytowa lub umowa pożyczki bez potrzeby notarialnego oświadczenia dłużnika). Hipoteka przymusowa. Może Może zostać zostać ustano ustanowio wiona na i wpisa wpisana na do księgi księgi wiecz wieczyst ystej ej na wniose wniosekk wierzy wierzycie ciela la naw nawet et bez wyrażonej zgody właściciela nieruchomości na obciążenie jego prawa. Wierzyciel którego wierzytelność jest stwierdzona tytułem wykonawczym może na podstawie tego tytułu uzyskać hipotekę na wszystkich nieruchomościach dłużnika. Można uzyskac także na podstawie postano-wienia sądu – tzw. zarządzenia tymczasowego, tymczasowego, postanowienia prokuratora, na podstawie decyzji albo zarządzenia egzekucyjnego. Hipote Hipoteka ka przymu przymusow sowaa wpisa wpisana na na pod podsta stawie wie niepra nieprawom womoc ocneg negoo orzec orzeczen zenia, ia, tymcza tymczasow soweg egoo zarządzenia sądu, postanowienia prokuratora itp. jest hipoteką kaucyjną. „Ska „Skarb rbow owaa hipo hipote teka ka przy przymu muso sowa wa”” – przy przysł sług uguj ujee Skar Skarbo bowi wi Pańs Państw twaa i jest jest na wszy wszyst stki kich ch nieruchomościach płatnika, podatnika, inkasenta, itp. a także z tytułu zaległości podatkowych i odsetek – wpis do księgi wieczystej. Hipoteka przymusowa służy zabezpieczeniu egzekucji wierzytelności. Ustanawia się ją na podstawie tytułu wykonawczego – art. 776 i 777 KPC – zaopatrzone w klauzulę wykonalności orzeczenie sądowe itd. W każdej sprawie cywilnej można na wniosek uprawnionego udzielić zabezpieczenia dochodzonego roszczeni roszczeniaa – postępow postępowanie anie zabezpie zabezpieczają czające ce przed przed sądem sądem – wnioskoda wnioskodawca wca musi uprawdopo uprawdopodobn dobnić ić że roszczenie jest wiarygodne, oraz że istotny jest jego interes prawny. Hipoteka ustalona w ten sposób ma charakter hipoteki kaucyjnej kaucyjnej - nie jest ustalona ostatecznie. Jeśli chodzi o skarbową hipotekę przymusową, podstawą wpisu do KW jest: doręczona decyzja
ustalająca bądź określająca wysokość zobowiązania podatkowego określa wysokość odsetek za zwłokę o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta, także osoby trzeciej o odpowiedzialności odpowiedzialności spadkobiercy określająca wysokość zwrotu podatku. tytuł tytuł wyk wykona onawcz wczyy lub zarzą zarządze dzenie nie zabez zabezpie piecze czenia nia jeśli jeśli może może być wystaw wystawion ionee na pod podsta stawie wie przepisów wg upea upea
PRZEDMIOT HIPOTEKI Hipotekę ustanawia się na nieruchomości. To obciążenie prawa własności nieruchomości. Mogą nią być też obciążone obciążone prawa podmiotowe. podmiotowe. Hipoteka na nieruchomości. nieruchomości. Oznaczon Oznaczona, a, pojedync pojedyncza za nieruchom nieruchomość. ość. Może obciążać obciążać:: nieruchom nieruchomości ości gruntowe, gruntowe, budy budynkowe nkowe (wyklucze (wykluczenie nie własności własności budy budynkó nków w rolniczyc rolniczychh spółdzieln spółdzielnii produkcyj produkcyjnych nych związanyc związanychh z użytkowa użytkowaniem niem gruntów – prawo użytkowania jest niezbywalne i nie można go obciążyć), prawo użytkowania wieczystego, odrębna własność lokali (wraz z udziałem we współwłasności współwłasności nieru-chomości wspólnej). Hipoteka łączna. Chodzi o zabezpieczenie jednej wierzytelności na kilku nieruchomościach. Powstaje z mocy prawa w razie podziału nieruchom nieruchomości ości obciążone obciążonejj – „w razie razie podz podziału iału nieruchom nieruchomości ości hipoteka hipoteka obciążaj obciążająca ąca dotychczas nieruchomość obciąża wszystkie nieruchomości utworzone przez podział”. W razie sprzedaży części nieruchomości obciążonej hipoteką sprzedawca lub kupujący mogą żądać, aby wierzyciel zwolnił tę część od obciążenia, jeżeli jest ona stos stosun unko kowo wo niez niezna nacz czna na,, a wart wartoś ość ć pozo pozost stał ałej ej częś części ci nier nieruc ucho homo mośc ścii zape zapewn wnia ia wierzycielowi wierzycielowi dostateczne zabezpieczenie. W razi razie e podz podzia iału łu nier nieruc ucho homo mośc ścii pole polega gają jące cego go na usta ustano nowi wien eniu iu odrę odrębn bnej ej włas własno nośc ścii loka lokalu lu lub lub wydz wydzie iele leni niu u z doty dotych chcz czas asow owej ej nier nieruc ucho homo mośc ścii odrę odrębn bnej ej nier nieruc ucho homo mośc ścii zabu zabudo dowa wane nejj dome domem m jedn jednor orod odzi zinn nnym ym,, naby nabywc wca a wydz wydzie ielo lone nejj nier nieruc ucho homo mośc ścii może może żąda żądać ć podz podzia iału łu hipo hipote teki ki prop propor orcj cjoo-na naln lnie ie do wart wartoś ości ci nieruchomości powstałych wskutek podziału. Jeżeli jednak sposób podziału hipoteki został określony w umowie o ustanowienie hipoteki i ujawniony w księdze wieczystej, podział następuje stosownie do postanowień umowy. mowna hipote hipoteka ka łączna łączna – w celu celu zabez zabezpie piecz czeni eniaa tej samej samej wierzy wierzytel telnoś ności ci można można w drodze drodze Umowna
czyn czynno nośc ścii praw prawne nejj obci obciąż ążyć yć hipo hipote teką ką więc więcej ej niż niż jedn jednąą nier nieruc ucho homo mość ść.. Łącz Łączne ne obci obciąż ążen enie ie kilk kilkuu nieruchomości nieruchomości hipoteką przymusową jest niedopuszczalne, niedopuszczalne, chyba że nieruchomości nieruchomości te są już obciążone inną hipote hipoteką ką łączną łączną albo albo stanow stanowią ią własno własność ść dłużni dłużników ków solida solidarny rnych ch (wzór (wzór solida solidarne rnejj odp odpowi owiedz edzial ialnoś ności ci dłużników – art. 366 § 1 k.c.).
Hipoteka na udziale we współwłasności. współwłasności. „Czę „Część ść ułam ułamko kowa wa nier nieruc ucho homo mośc ścii może może być być obci obciąż ążon onaa hipo hipote teką ką,, jeże jeżeli li stan stanow owii udzi udział ał współwłasciciela”. Nie można obciążyć wydzielonej fizycznie części nieruchomości jeśli w wyniku podziału nie przekształciła się w odrębną własność. Niepodważalna Niepodważalna zasada: hipoteka ustanowiona na nieru-chomości obciąża całą nieruchomość. Nie można obciążyć udziału we współwłasności łącznej – brak wymogu wielkości ułamkowej. Nie ma hipoteki ułamkowej jeśli nie ma współwłasności, właściciel jeśli jest jeden, nie nie może może obci obciąż ążyć yć „ide „ideal alne nej” j” częś części ci nier nieruc ucho homo mośc ści. i. Możl Możliw iwee jest jest nato natomi mias ast, t, aby aby prze przedm dmio iote tem m zabezpieczenia był udział – art. 1004 – 1013 KPC. można też obciążyć udział we wspólnosci uzytkowania wieczystego, spółdzielczego spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Hipoteka na użytkowaniu wieczystym
Przedmiotem hipoteki może być także użytkowanie wieczyste – hipoteka obejmuje również budynki i urzą urządz dzen enia ia na użyt użytko kowa wany nym m tere tereni nie, e, stan stanow owią iące ce włas własno ność ść wiec wieczy zyst steg egoo użyt użytko kowa wani nia. a. Wraz Wraz z wygaśnięciem użytkowania wieczystego wygasają ustanowione na nim obciążenia. Hipoteka na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu Art. 65 ust 2 KWU „przedmiotem hipoteki mogą być także: własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego. mieszkalnego. Tryb egzekucji egzekucji – analogiczny jak przy egzekucji egzekucji z nieruchomości. Hipoteka na wierzytelności zabezpieczonej hipoteką – subintabulat. Przedmiotem hipoteki może może więc być także wierzytelność. wierzytelność. Wierzytelność zabezpieczona zabezpieczona hipoteką hipoteką na wierzytelności hipotecznej może być przedmiotem dalszych hipotek. ZAKRES OBCIĄŻENIA HIPOTECZNEGO Hipoteka obejmuje nieruchomość wraz z jej częściami składowymi. Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych. „Części składowe nieruchomości są objęte hipoteką również po ich odłączeniu dopóki pozostają na nieruchomości, chyba że zostały zbyte w gran granic icac achh praw prawid idło łowe wejj gosp gospod odar arki ki,, a umow umowaa zbyc zbycia ia jest jest stwi stwier erdz dzon onaa pism pismem em z datą datą urzę urzędo dowo wo poświadczoną (ustawa o KW). Hipoteka na nieruchomości obejmuje też przynależności. „Hipoteka obejmuje nieruchomość wraz z przynależnościami przynależnościami i utrzymuje się na niej jako jako na całości aż do do zupełnego wygaśnięcia wygaśnięcia wierzytelności, wierzytelności, którą zabezpiecza”. zabezpiecza”. Strony nie mogą wyłączyć przynależności przynależności nieruchomości z zakresu obciążenia hipotecznego. hipotecznego. Jednak Jednak:: r zeczy, zeczy, które które wskut wskutek ek zbycia zbycia przest przestały ały być przyn przynale ależno żności ściami ami,, są objęte objęte hipoteką do czasu pozostawania ich na nieruchomości, chyba że zostały zbyte w granicach prawidłowej gospodarki, a umowa zbycia została stwierdzona pismem z datą urzędowo poświadczoną. Hipo Hipote teka ka obej obejmu muje je rosz roszcz czen enie ie właś właści cici ciel ela a o czyn czynsz sz najm najmu u lub lub dzie dzierż rżaw awy, y, jednakże do chwili zajęcia nieruchomości przez wierzyciela hipotecznego właściciel może czynsz pobierać.
WIERZYTELNOŚĆ ZABEZPIECZONA HIPOTEKĄ Hipoteka zabezpiecza jedynie wierzytelności pieniężne (w tym również wierzytelności przyszłe) i może być wyrażona tylko w oznaczonej sumie pieniężnej. Konieczny jest wpis do księgi wieczystej. Sumy powinny być wyrażone w tej samej walucie, co zabezpieczone wierzytelności, jeżeli strony nie postanowiły inaczej. Wielość wierzytelności. Nowość legislacyjna.
Hipote poteka ka umow mowna może może także akże zabez abezpi piec ecz zać kil kilka wier wierzy zyte teln lnoś ości ci z różn różnyc ych h stos stosun unkó ków w praw prawny nych ch przy przysł sług uguj ując ącyc ych h temu temu same samemu mu wierzycielowi. Więc jest jedność hipoteki obciążającej tą samą nieruchomość, wielość wierzytelnosci wierzytelnosci i jeden wierzyciel. Wier Wierzy zyci ciel el hipo hipote tecz czny ny może może podz podzie ieli lić ć hipo hipote tekę kę.. Oświ Oświad adcz czen enie ie o podz podzia iale le hipo hipote teki ki nale należy ży złoż złożyć yć właś właści cici ciel elow owii nier nieruc ucho homo mośc ści. i. Podz Podzia iałł hipo hipote teki ki staj staje e się się skuteczny z chwilą wpisu w księdze wieczystej.
Wielość wierzytelności różnych podmiotów. W celu zabezpiec zabezpieczeni zenia a hipoteką hipoteką kilku kilku wierzytel wierzytelnośc nościi przysługu przysługującyc jących h różnym różnym podmioto podmiotom, m, a służącym służącym sfinansow sfinansowaniu aniu tego samego samego przedsięw przedsięwzięci zięcia, a, wierzyci wierzyciele ele powołują administratora hipoteki. Administratorem może być jeden z wierzycieli albo osoba osoba trzeci trzecia. a. Tu jest jest jedno jedność ść hipote hipoteki ki obciąż obciążają ającej cej tą samą samą nieru nierucho chomoś mość, ć, ale ale wielość wielość wierzycie wierzycieli li lecz tożsamość tożsamość przedsię przedsięwzię wzięcia cia wspólnie wspólnie finansowan finansowanego. ego. Stąd koniec konieczno zność ść powoła powołania nia admini administr strato atora ra hipote hipoteki. ki. Admin Administ istrat rator or hipote hipoteki ki zawier zawiera a umow umowę ę o usta ustano nowi wien enie ie hipo hipote teki ki oraz oraz wyko wykonu nuje je praw prawa a i obow obowią iązk zkii wier wierzy zyci ciel ela a hip hipotec oteczn zneg ego o we własn łasnym ym imieni eniu, lecz ecz na rachu achun nek wier wierz zyci ycieli, eli, któ których ych wierzytelności wierzytelności są objęte zabezpieczeniem. zabezpieczeniem. W umowie ustanawiającej ustanawiającej hipotekę hipotekę należy określić zakres zabezpieczenia poszczególnych wierzytelności oraz przedsięwzięcie, którego sfinansowaniu służą.
Podmiana wierzytelnosci. wierzytelnosci. Można zastąpić zabezpieczoną wierzytelność inną wierzytelnością tego samego wierzyciela. Do zmiany zmiany zabezp zabezpiec ieczon zonej ej wierz wierzyte yteln lnośc ościi stosuj stosuje e się przepi przepisy sy o zmiani zmianie e treści treści hipote hipoteki. ki. Zgoda Zgoda o osób, osób, którym którym przys przysług ługują ują prawa prawa z pierw pierwsze szeńst ństwem wem równy równym m lub lub niżs niższy zym, m, nie nie jest jest potr potrze zebn bna. a. Taka Taka podm podmia iana na wier wierzy zyte teln lnos osci ci nast następ ępuj uje e w tryb trybie ie umownym. Oświadczenie woli własciciela obciążonej nieruchomości wymaga formy aktu notarialnego. notarialnego.
Zakres zabezpieczenia zabezpieczenia hipotecznego. hipotecznego. Hipoteka zabezpiecza kapitał, ale także roszczenia o odsetki nieprzedawnione oraz o przyznane koszty postępowania. W równym stopniu z należnością główną ulegają zaspokojeniu odsetki i koszty postępowania, jak również inne roszczenia o świadczenia świadczenia uboczne, jeśli zostały wymienione w dokumencie stanowiącym podstawę wpisu do KW. Są objęte zabezpieczeniem w granicach sumy hipoteki. Przepisy proceduralne: z pierwszeństwa równego z należnościami czwartej, piątek i ósmej kategorii korzystają odsetki tylko za ostatnie dwa lata, przed przysądzeniem własności, a koszty postępowania w wysokości nieprzekraczającej nieprzekraczającej dziesiątej części kapitału. Pozostałe odsetki i koszty zaspokaja się w kategorii dziesiątej (art. 1025 § 3 KPC). Akcesoryjny charakter hipoteki. Hipoteka nie może powstać bez istnienia zabezpieczonej zabezpieczonej wierzytelności. Można też zabezpieczać zabezpieczać wierzytelności przyszłe. W razie razie przele przelewu wu wierzy wierzytel telnoś ności ci hipot hipotecz ecznej nej na nabywc nabywcę ę przech przechodz odzii także także hipoteka, chyba że ustawa stanowi inaczej. Do przelewu wierzytelności hipotecznej niezbędny jest wpis w księdze wieczystej. Hipoteka nie może być przeniesiona bez wierzytelności, wierzytelności, którą zabezpiecza. Wyga Wygaśn śnię ięci cie e wier wierzy zyte teln lnoś ości ci zabe zabezp zpie iecz czon onej ej hipo hipote teką ką poci pociąg ąga a za sobą sobą wyga wygaśn śnię ięci cie e hipo hipote teki ki,, chyb chyba a że z dane danego go stos stosun unku ku praw prawne nego go mogą mogą pows powsta tać ć w przyszłości kolejne wierzytelności podlegające zabezpieczeniu.
Treść hipoteki. W celu zabezpiec zabezpieczenia zenia oznaczone oznaczonejj wierzytel wierzytelnośc nościi wynikają wynikającej cej z określone określonego go stos stosun unku ku praw prawne nego go możn można a nier nieruc ucho homo mość ść obci obciąż ążyć yć praw prawem em,, na mocy mocy któr któreg ego o wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka). Ist Istota ota hipote poteki ki to możl ożliwość wość zaspo aspoko kojjeni enia wierz erzyci yciela ela z obci bciążo ążonej nej nieru nierucho chomoś mości. ci. Własci Włascicie ciell zachow zachowuje uje do czasu czasu egzeku egzekucji cji wszel wszelkie kie uprawn uprawnien ienia ia składające się na prawo własności. Niedopuszczalne jest zastrzeżenie, przez które właściciel nieruchomości zobowiązuje się względem wierzyciela hipotecznego, że nie dokona zbycia lub obciążenia nieruchomości przed wygaśnięciem hipoteki. Wierz Wierzyci ycielo elowi wi nie nie przysł przysługu ugują ją więc więc żadne żadne czynne czynne uprawn uprawnien ienia ia w zakre zakresi sie e korzystan korzystania ia z nierucho nieruchomości mości obciążonej obciążonej (także (także jeżeli jeżeli chodzi chodzi o prawo prawo uzytkowan uzytkowania ia wieczystego i spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu). Dopiero gdy nie płacą – może wszcząć tryb egzekucji i pozbawić dłużnika własności nieruchomości. nieruchomości. Wierzyci Wierzyciel el może dochodzić dochodzić zaspokojeni zaspokojenie e z nieruchom nieruchomości ości bez względu względu na to, czyją czyją nieruchomość nieruchomość stała się własnośc własnością. ią. Ma pierwszeńst pierwszeństwo wo przed wierzycie wierzycielami lami osobistymi właściciela nieruchomości. nieruchomości. O pier pierws wsze zeńs ństw twie ie ogra ograni nicz czon onyc ych h praw praw rzec rzeczo zowy wych ch wpis wpisan anyc ych h do księ księgi gi wiecz wieczyst ystej ej rozstr rozstrzyg zyga a chwil chwila, a, od której której liczy liczy się się skutki skutki dokona dokonaneg nego o wpisu wpisu.. Prawa Prawa wpisane na podstawie wniosków złożonych równocześnie równocześnie mają równe pierwszeństwo.
Tryb zaspokojenia wierzytelności hipotecznej. Następuje według przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym, egzekucyjnym, chyba że z nieruchomości nieruchomości dłużnika jest prowadzona egzekucja przez administracyjny organ egzekucyjny. Podstawę egzekucji stanowi tytuł wykonawczy – tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności > zasądzony wyrok sądowy lub akt notari notarialn alnyy w którym którym dłużn dłużnik ik pod poddał dał się egzeku egzekucji cji (w przypa przypadk dkuu wierzy wierzytel telnoś ności ci ban banko kowej wej > bankowy tytuł egzekucyjny). egzekucyjny). Właściciel Właściciel obciążonej nieruchomości nieruchomości jest dłużnikiem dłużnikiem rzeczowym. rzeczowym. Warunk Warunkiem iem skute skutecz czneg negoo doc dochod hodzen zenia ia zaspok zaspokoje ojenia nia z nieruc nieruchom homośc ościi jest jest uzy uzyska skanie nie przez przez wierzyciela hipotecznego tytułu wykonawczego wykonawczego zawierającego zasądzenie zabezpieczonej wierzytelności od właściciela nieruchomości. nieruchomości. Wierzyciel może posługiwac się domniemaniem istnienia hipoteki, ale wysokość zabezpieczonej wierzytelności powinien ściśle udowodnić. Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyci wierzyciela ela hipoteczn hipotecznego ego do uzyskani uzyskania a zaspokoj zaspokojenia enia z nieruchom nieruchomości ości obciążone obciążonej. j. Przepisu tego nie stosuje się do roszczeń o świadczenia uboczne.
W toku egzekucji następują: zajęcie nieruchomości, licytacja i przysądzenie własności a na koniec podział sumy uzyskanej z egzekucji. Zaspokojenie może nastąpić z wniosku innego wierzyciela osobistego lub hipotecznego Ochrona hipoteki. Jeżeli właściciel lub osoba trzecia oddziałuje na nieruchomość w taki sposób, że może to pociągać za sobą zmniejszenie jej wartości w stopniu zagrażającym bezpieczeństwu hipoteki, wierzyciel może żądać zaniechania tych działań (art. 91 KWU) Art. 92 KWU „jeżeli na skutek okoliczności, za które właściciel odpowiada, wartość nieruchomości uległa uległa zmnie zmniejsz jszeni eniuu w stopni stopniuu narus narusza zając jącym ym bezpie bezpiecz czeńs eństwo two hipote hipoteki, ki, wierzy wierzycie ciell może może wy wyzna znaczy czyćć właści właścicie cielow lowii odp odpowi owied edni ni termin termin do przywr przywróce ócenia nia nieruc nieruchom homośc ościi do stanu stanu pop poprze rzedni dniego ego albo albo do ustanowie ustanowienia nia dostatecz dostatecznego nego zabezpie zabezpieczen czenia ia doda dodatkowe tkowego. go. Po bezskute bezskuteczny cznym m upływie upływie wyzn wyznaczo aczonego nego terminu wierzyciel może żądać niezwłocznego niezwłocznego zaspokojenia z nieruchomości obciążonej” obciążonej” Art. 93 KWU „jeżeli zmniejszenie wartości nieruchomości naruszające bezpieczeństwo hipoteki nastąpiło na skutek okoliczności, za które właściciel nie odpowiada, hipoteka obejmuje przysługujące właścicielowi roszczenie o naprawienie szkody”. Wygaśnięcie hipoteki. Wygasa w razie zrzeczenia się prawa oraz w przypadku konfuzji. Skuteczność zrzeczenia się zabezpieczenia hipotecznego bez wygaśnięcia wierzytelności wymaga wykreślenia hipoteki. Wygaśniecie wierzytelności zabezpieczonej zabezpieczonej hipoteką, pociąga za sobą wygaśniecie hipoteki, chyba ze przepis szczególny szczególny stanowi inaczej. Hipoteka Hipoteka zabezpiec zabezpieczając zająca a kilka kilka wierzytel wierzytelności ności wygasa wygasa z chwilą chwilą wygaśnięci wygaśnięcia a osta ostatn tnie iejj wier wierzy zyte teln lnoś ości ci,, jeże jeżeli li nie nie może może już już pows powsta tać ć żadn żadna a wier wierzy zyte teln lnoś ość ć ze stosunków prawnych stanowiących źródło pierwotnie zabezpieczonych wierzytelności. W razie wykreślenia hipoteki z księgi wieczystej bez ważnej podstawy hipoteka wygasa po upływie lat
dziesięciu. Gdy wierzytelność jest wymagalna, a wierzyciel dopuszcza się zwłoki albo też zaspokojenie go napotyka na trudności, hipoteka wygasa, jeżeli właściciel nieruchomości złoży zabezpieczoną kwotę do depozytu sadowego, zrzekając się uprawnienia do odebrania jej z powrotem. W razie wygaśnięcia hipoteki wierzyciel obowiązany jest dokonać wszelkich czynności umożliwiających wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej. Rozporządzanie Rozporządzanie opróżnionym miejscem hipotecznym. hipotecznym. Obec Ob ecni niee przy przyję jęto to dale dalece ce odmi odmien enną ną zasa zasadę dę rozp rozpor orzą ządz dzan ania ia prze przezz właś właści cici ciel elaa obci obciąż ążon onej ej nieruchomości nieruchomości opróżnionym miejscem hipotecznym. W razi razie e wyga wygaśn śnię ięci cia a hipo hipote teki ki właś właści cici ciel elow owii nier nieruc ucho homo mośc ścii przy przysł sług uguj uje e w granicach granicach wygasłej wygasłej hipoteki hipoteki uprawnie uprawnienie nie do rozporząd rozporządzani zania a opróżnio opróżnionym nym miejscem miejscem hipotecznym. Może on ustanowić na tym miejscu nową hipotekę albo przenieść na nie za zgodą uprawnionego uprawnionego którąkol-wiek z hipotek obciążających nieruchomość.
Upra Uprawn wnie ieni nie e do rozp rozpor orzą ządz dzan ania ia opró opróżn żnio iony nym m miej miejsc scem em hipo hipote tecz czny nym m przysługuje każdoczesnemu właścicielowi właścicielowi nieruchomości. nieruchomości. Hipotece ustanowionej na opróżnionym miejscu hipotecznym lub przeniesionej na opróżnione miejsce hipoteczne przysługuje pierwszeństwo takie samo jak wygasłej hipotece. Jeżeli hipoteka wygasła wskutek egzekucji z nieruchomości, nieruchomości, właściciel nieru nierucho chomoś mości ci nie może może rozpor rozporząd ządzać zać opróżn opróżnion ionym ym miejsc miejscem em hipote hipoteczn cznym. ym. Przy Przy egzekucji z nieruchomości nie uwzględnia się opróżnionych miejsc hipotecznych. W razie wykreślenia hipoteki bez jednoczesnego wpisania na jej miejsce innej hipoteki hipoteki,, właścicie właściciell nieruchom nieruchomości ości może zachować zachować uprawnien uprawnienie ie do rozporzą rozporządzani dzania a opróżnion opróżnionym ym miejscem miejscem hipoteczn hipotecznym, ym, jeżeli jeżeli jednocześn jednocześnie ie z wykreślen wykreśleniem iem hipoteki hipoteki uprawn uprawnien ienie ie to zostan zostanie ie wpisan wpisane e do księgi księgi wiecz wieczyst ystej. ej. Do wykre wykreśle śleni nia a wygasł wygasłej ej hipo hipote teki ki oraz oraz do wpis wpisu u upra uprawn wnie ieni nia a do rozp rozpor orzą ządz dzan ania ia opró opróżn żnio iony nym m miej miejsc scem em hipote hipoteczn cznym ym potrze potrzebne bne jest jest oświad oświadcze czeni nie e właśc właścici iciela ela nieru nierucho chomoś mości. ci. Należy Należy tu zachować formę pisemną oświadczenia z podpisem notarialnie notarialnie poświadczonym. Jeśli w związku z wygaśnięciem hipoteki własciciel nieruchomości nieruchomości nie rozpor rozporząd ządził ził opróżn opróżnion ionym ym miejs miejscem cem hipote hipoteczn cznym ym ani nie zastrz zastrzegł egł sobie, sobie, przez przez odpowiedni wpis do KW, uprawnienia do przyszłego rozporządzania takim miejscem następuje powrót do niepisanej zasady posuwania się naprzód dalszych, istniejących jeszcze hipotek.
Hipoteka na wierzytelności hipotecznej. Do ustano ustanowi wieni enia a hipot hipoteki eki na wierz wierzyte ytelno lności ści hipote hipoteczn cznej ej nie nie jest jest wymaga wymagane ne udowodnienie istnienia obciążonej wierzytelności. Spłata wierzytelności hipotecznej obciąż obciążone onejj hipot hipoteką eką może może być dokon dokonana ana do wysoko wysokości ści tej hipot hipoteki eki tylko tylko do rąk rąk wierz wierzyci yciela ela,, którem któremu u ona ona przys przysług ługuje uje,, o ile ile jego jego wierz wierzyte yteln lność ość jest jest stwier stwierdzo dzona na tytułem wykonawczym. W pozostałych przypadkach suma odpowiadająca wysokości hipoteki na wierzytelności hipotecznej powinna być złożona do depozytu sądowego. Jeżeli wierzytelność wierzytelność zabezpieczona hipoteką na wierzytelności wierzytelności hipotecznej oraz obci obciąż ążon ona a wier wierzy zyte teln lnoś ość ć hipo hipote tecz czna na są już już wyma wymaga galn lne, e, wier wierzy zyci ciel el,, któr którem emu u przysługuje hipoteka na wierzytelności hipotecznej, może żądać zapłaty wprost od dłuż dłużni nika ka wier wierzy zyte teln lnoś ości ci obci obciąż ążon onej ej;; może może równ równie ież ż doch dochod odzi zić ć zasp zaspok okoj ojen enia ia z nieruchomości. Jeżeli właściciel nieruchomości nieruchomości dokonał zapłaty do rąk wierzyciela, któremu przysł przysługu uguje je hipote hipoteka ka na wierz wierzyte ytelno lności ści hipote hipoteczn cznej, ej, hipote hipoteka ka na nieru nierucho chomoś mości ci wygasa aż do wysokości sumy uiszczonej przez właściciela. właściciela. Przepisów Przepisów niniejszego niniejszego oddziału oddziału nie stosuje stosuje się do hipoteki hipoteki na wierzytel wierzytelności ności hipotecznej. W wypadkach nie objętych przepisami działu niniejszego stosuje się do hipoteki na wierzytelności hipotecznej przepisy o zastawie na wierzytelności.
Rozdział XVII. POSIADANIE To element treści oznaczonych praw podmiotowych – praw rzeczowych oraz wybranych praw względnych. r zeczy uprawnienie do posiadania rzeczy kontekst „przeniesienia posiadania” lub „wydania rzeczy” faktyczne posiadanie POSIADANIE RZECZY Uwagi ogólne
Art. 336 KC: „posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią włada faktycznie jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny)” Niezbędne jest: władanie rzeczą „jak właściciel” lub „jak mający prawo do władania cudzą rzeczami” zamiar władania „dla siebie” równocze równoczesne sne istnienie istnienie fizyczneg fizycznegoo elementu elementu władania władania – corpus corpus possesio possesionis nis oraz psychicz psychicznego nego elementu animus – zamiar władania rzeczą dla siebie
Element faktycznego władztwa nad rzeczą
Corpus – widoczne zachowanie posiadacza. Władanie rzeczą jak własciciel lub mający inne prawo. „Posiadanie jest sobowtórem prawa” – „to co uprawnionemu wolno to posiadacz faktycznie może”. Stan trwałego władztwa nad rzeczą – przejściowe zawładnięcie nie tworzy stanu posiadania Posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje rzecz drugiemu w posiadanie zależne. Niemożność posiadania wywołana przez przeszkodę przemijającą nie przerywa posiadania. posiadania. Posiadanie przywrócone poczytuje poczytuje się za nie przerwane. Czynnik woli posiadacza
Animus - zamiar władania rzeczą dla siebie. Nie jest posiadaczem rzeczy, a jedynie „dzierżycielem”, „dzierżycielem”, osoba, która faktycznie włada rzeczą za kogo innego. Decyduje tutaj subiektywna wewnętrzna wola posiadania. WSPÓŁPOSIADACZNIE RZECZY Występuje, gdy jest jednolite posiadanie rzeczy wykonuje kilka osób. Może płynąć z określonego stosunku prawnego. Art. 206 (uprawnienie właścicieli do współposiadania rzeczy) i art. 346 KC (ochrona posesoryjna w stosunku stosunku między między współposiadaczami) współposiadaczami) DZIERŻENIE RZECZY „Kto rzeczą włada faktycznie za kogo innego, jest dzierżycielem”. Corpus + wola władania dla kogo innego (np. pełnomocnik, przedstawiciel, przewoźnik, przechowawca). Posiadacz zależny nie jest dzierżycielem za posiadacza samoistnego mimo przepisu „posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje drugiemu rzecz w posiadanie”. Do dzierżenia nie stosuje się przepisów dotyczących posiadania. Przyznane jest dzierżycielowi uprawnienie do obrony koniecznej i dozwolonej samopomocy dla ochrony dzierżenia POSIADANIE SŁUŻEBNOŚCI Występuje tylko w przypadkach szczególnych służebności stanowią źródło posiadania rzeczy – dot. Art. 301-302KC – służebności mieszkania. Służebności generalnie zawierają uprawnienie do korzystania z nieruchomości nieruchomości bez możliwości zupełnego zupełnego władania nieruchomością. nieruchomością. Posi Posiad adan anie ie służ służeb ebno nośc ścii – kto kto fakt faktyc yczn znie ie korz korzys ysta ta z cudz cudzej ej nier nieruc ucho homo mośc ścii w zakr zakres esie ie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności” – służebności czynne, np. faktyczne posiadanie służebności drogi koniecznej, służebności służebności czerpania wody ze studni sąsiada. Do posiadania służebności stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy. ISTOTA POSIADANIA Posiadanie jest jurydycznie jurydycznie doniosłym stanem faktycznego faktycznego władania rzeczą. rzeczą. Posiadanie samoistne samoistne stanowi ekspektatywę nabycia prawa własności.
NABYCIE POSIADANIA Pierwo Pierwotne tne nabyc nabycie ie posiad posiadani aniaa to jednos jednostro tronny nny akt akt posia posiada dacza cza polega polegając jącyy na objęc objęciu iu rzeczy rzeczy (occupatio) połączony z wolą wykonywania określonego prawa względem rzeczy Przeniesienie posiadania - pochodne źródło nabycia posiadania. Posiadacz rzeczy przekazuje swoje posiadanie innej innej osobie
Czynności prawna przeniesienia posiadania: traditio corporalis – przeniesienie posiadania następuje przez wydanie rzeczy traditio longa manu – wydanie dokumentów, które umożliwiają rozporządzenie rzeczą, jak również wydanie środków, które dają faktyczną władzę nad rzeczą, jest jednoznaczne jednoznaczne z wydaniem rzeczy. Szczególne formy przeniesienia posiadania przeniesienie posiadania samoistnego może nastąpić także w ten sposób, ze dotychczasowy dotychczasowy posiadacz samoistny samoistny zachowa rzecz w swoim władaniu jako posiadacz zależny albo jako dzierżyciel dzierżyciel na podstawie stosunku prawnego, który strony jednocześnie ustalają jeżeli znajduje się w posiadaniu zależnym albo dzierżeniu osoby trzeciej, przeniesienie posiadania samoistnego następuje przez umowę i przez zawiadomienie posiadacza zależnego zależnego albo dzierżawcy przeniesienie posiadania samoistnego na posiadacza zależnego albo na dzierżyciela następuje na mocy samej umowy miedzy stronami (np. sprzedaż nieruchomości dotychczasowemu dzierżawcy) dzierżawcy) Dziedziczenie posiadania To pochodny sposób nabycia posiadania. Podlega dziedziczeniu. Jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swojego swojego poprzednika poprzednika RODZAJE POSIADANIA 1. Posiadani Posiadaniee samoistne samoistne i zależn zależnee – wg zakresu zakresu władztwa władztwa nad nad rzeczą rzeczą posiadaczem posiadaczem samoistnym rzeczy rzeczy jest ten kto nią faktycznie faktycznie włada jak właściciel właściciel posiadaczem zależnym jest ten kto rzeczą faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, zastawnik, najemca, posiadaczem dzierżawca lub mający inne prawo – władztwo nad rzeczą cudzą. Może być bezprawne - rozstrzyga animus – psychiczny element woli posiadania – posiadanie zależne może zmienić się w samoistne samoistne i na odwrót 2. Posiad Posiadani aniee w dobr dobrej ej i złej złej wierz wierzee posiadaczem posiadaczem w dobrej wierze jest osoba, która pozostaje w błędnym, ale usprawiedliwionym okolicznościami okolicznościami przeświadczeniu, że przysługuje jej wykonywane prawo do rzeczy. dobrą wiarę wyłącza: przeciwna wiedza posiadacza (scientia) oraz niedbalstwo (culpa) zła wiara – posiadacz, który po dołożeniu należytej staranności mógł się dowiedzieć, że nie przysługuje mu wykonywane wykonywane prawo. prawo. Istnieje generalne generalne domniemanie dobrej dobrej wiary 3. Posiad Posiadani aniee bezpr bezprawn awnee i lega legalne lne posiadanie samoistne samoistne przysługuje właścicielowi rzeczy rzeczy we wszystkich innych przypadkach mamy do czynienia z posiadaniem bez tytułu prawnego 4. Posiad Posiadani aniee wadli wadliwe we i niewad niewadliw liwee wadliwe – nabyte z użyciem środków niedozwolonych niedozwolonych zasadniczo spotyka się posiadanie niewadliwe FUNKCJA POSIADANIA manifestuje prawo – dowód własności domniemywa się że ten kto rzeczą faktycznie włada jest posiadaczem samoistnym domniemywa się ze posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym posiadanie służy służy ułatwieniu obrotu koryguje prawo funkcja ochronna praw podmiotowych SKUTKI POSIADANIA Posiadanie samoistne może prowadzić do nabycia rzeczy przez zasiedzenie. Samoistny posiadacz gruntu zabudowanego uzyskuje w określonych warunkach roszczenie o przeniesienie własności gruntu. Samoistny posiadacz gruntu może żądać ustanowienia służebności drogi koniecznej, itd.
DOMNIEMANIA ZWIĄZANE Z POSIADANIEM są usuwalne – wiążą do czasu obalenia ich dowodem przeciwnym Domniemanie nie posiadan posiadania ia samoistne samoistnego go - domniema domniemanie nie że ten kto rzeczą rzeczą faktyczni faktyczniee włada jest Domniema posiadaczem, posiadaczem, domniemanie drugie że jest on posiadaczem posiadaczem samoistnym samoistnym Domniemanie ciągłości posiadania. Szczególnie ważne dla instytucji zasiedzenia (wystarczy jeśli posiadacz udowodni jedynie datę nabycia posiadania). Niemożność posiadania wywołana przez przeszkodę przemijającą nie przerywa posiadania. Posiadanie przywrócone poczytuje się za nie przerwane Domniemanie dobrej wiary. Art. 7 KC – jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary Domnie Domniema manie nie zgo zgodno dności ści posia posiadan dania ia ze stanem stanem prawny prawnym. m. Posiad Posiadani aniee jest jest zgodn zgodnee ze stanem stanem prawnym. Domniemanie to dotyczy również posiadania przez poprzedniego posiadacza (art. 341 KC) domniemanie posiadania samoistnego + domniemanie własności domniema domniemanie nie zgod zgodnośc nościi wpisu z księgi księgi wieczyst wieczystej ej ma pierwszeń pierwszeństwo stwo z rzeczywi rzeczywistym stym stanem stanem prawnym OCHRONA POSIADANIA Nie wolno naruszać samowolnie posiadania chociażby posiadacz był w złej wierze. Roszczenie Roszczenie posesoryjne nie jest zależne od dobrej wiary posiadacza ani od zgodności posiadania ze stanem prawnym. Nawet właściciel nie może samowolnie naruszać naruszać cudzego bezprawnego bezprawnego posiadania. Środki ochrony własnej własnej to obrona konieczna oraz dozwolona samopomoc. samopomoc. Droga sądowa: roszczenie posesoryjne
Obrona Obrona konieczn konieczna. a. Posiadac Posiadaczz może zastosow zastosować ać obronę obronę konieczn konieczną, ą, ażeby ażeby odep odeprzeć rzeć samowolne samowolne naruszenie posiadania. posiadania. Stosuje się w momencie zamachu zamachu na posiadanie. Nie określono granic obrony koniecznej. Zachowanie proporcji między stopniem zagrożenia a stosowanym środkiem Dozwolona samopomoc. Możliwość przywrócenia własnym działaniem posiadacza poprzedniego stanu stanu posia posiadan dania ia Posia Posiadac daczz nieruc nieruchom homośc ościi może może niezwł niezwłocz ocznie nie po samow samowoln olnym ym narusz naruszeni eniuu posiadania przywrócić przywrócić własnym działaniem stan poprzedni; poprzedni; nie wolno mu jednak stosować stosować przy tym przemocy względem osób. Posiadacz rzeczy ruchomej, jeżeli grozi mu niebezpieczeństwo niebezpieczeństwo niepowetowanej niepowetowanej szkody, może natychmiast po samowolnym pozbawieniu go posiadania zastosować niezbędną samopomoc w celu przywrócenia stanu poprzedniego Roszczenie posesoryjne. przesłanki roszczenia roszczenia ■ przeciwko temu kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło, przysługuje posiadaczowi roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i zaniechanie zaniechanie naruszeń naruszeń ■ nie jest zależne od dobrej wiary ani od zgodności ze stanem prawnym – chyba że orzeczono że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem ■ zależy od faktu czy nastąpiło samowolne naruszenie posiadania ■ sąd bada jedynie ostatni stan posiadania i fakt jego naruszenia, nie rozpoznając samego prawa ani dobrej wiary wiary pozwanego ■ charakte charakterr obiektywn obiektywnyy – przysługu przysługuje je posiadacz posiadaczowi, owi, chociażb chociażbyy do naruszen naruszenia ia posiadan posiadania ia doszło bez winy osoby, która się tego dopuściła treść roszczenia ■ naruszenie posiadania: zakłócenie posiadania lub pozbawienie posiadania – utrata bądź ograniczenie prawa władztwa nad rzeczą posiadaczowi przysługuje roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie ■ posiadaczowi naruszeń ■ szczególna forma: roszczenie o wstrzymanie budowy termin zawity roszczenia posesoryjnego. roszczenie wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia czynna czynna legity legitymac macja ja proce procesow sowaa - jedyni jedyniee posiad posiadacz aczowi owi przysł przysługu uguje je , nie może może wystąp wystąpić ić dzierżyciel. Dzierżyciel może zastosować jedynie obronę konieczną lub dozwoloną samopomoc. może wystąpić posiadacz samoistny i zależny.
bierna legitymacja procesowa. roszczenie posesoryjne przysługuje przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, oraz przeciwko temu na czyją korzyść naruszenie nastąpiło
Wyrok sądu określa obowiązki pozwanego: nakaz przywrócenia poprzedniego stanu nakaz wydania rzeczy
Ochrona posiadania między współposiadaczami. współposiadaczami. Roszczenie o ochronę posiadania nie przysługuje w stosunkach pomiędzy współposiadaczami tej samej rzeczy, jeżeli nie da się ustalić zakresu współposiadania. Przysługuje jednemu współposiadaczowi względem drugiego w razie naruszenia współposiadania, współposiadania, które może być wykonywane bez współdziałania z pozostałymi współposiadaczami. współposiadaczami. Roszc Roszczen zenie ie nie przysł przysługu uguje je gdy gdy współd współdzia ziałan łanie ie może może być wyk wykon onywa ywane ne tylko tylko przy przy zgodn zgodnym ym współdziałaniu Roszczenie o wstrzymanie budowy. Posiadaczowi nieruchomości nieruchomości przysługuje roszczenie o wstrzymanie budowy, jeżeli budowa mogłaby naruszyć jego posiadanie albo grozić wyrządzeniem mu szkody. Przysługuje w razie podjęcia budowy na gruncie sąsiednim, jeżeli budowa grozi albo naruszeniem posiadania albo wyrządzeniem szkody. Ma prewencyjny charakter, roszczenie może być dochodzone przez rozpoczęciem budowy. Wygasa jeśli nie będzie dochodzone dochodzone w ciągu ciągu miesiąca od rozpoczęcia budowy budowy
Rozdział XVIII. XVIII. KSIĘGI WIECZYSTE. WIECZYSTE. (skrót. (skrót. k.w) §131. Funkcja ksiąg wieczystych. Bezwzględny charakter praw rzeczowych stwarza konieczność by były one jawne , by osoby trzecie wiedziały o ich istnieniu, dlatego poszukuje się skutecznych metod ujawniania praw rzeczowych. Jawność taka ma również inne cele – ułatwia obrót i pozwala go kontrolować. Domnieman Domniemanie ie własnośc własnościi – powiązan powiązanee z uzewnętr uzewnętrznio znionym nym władanie władanie rzeczą; rzeczą; znajduje znajduje całkowite całkowite zastosowanie tylko w wypadku ruchomości oraz nieruchomości, które nie mają założonej księgi wieczystej -> nie można można powoływać powoływać się na domniemanie domniemanie wynikając wynikającee z posiadan posiadania ia przeciwko przeciwko domnieman domniemaniu iu prawa wynikającemu z wpisu do k.w. Dla nieruchomości założono odrębną metodę ujawniania własności – wpis do księgi wieczystej . Wymaga to wcześniejszego założenia k.w. Postulat o powszechności ksiąg wieczystych jak dotąd nie został spełniony – obok nieruchomości mających księgi występuję takie, które ich nie posiadają. Znaczenie i walory k. wieczystych: prowadzi się je w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości nieruchomości wpisowi podlegają, własność i inne prawa rzeczowe, które ujawniają z założenia pełny obraz prawny nieruchomości nieruchomości w k.w. można ujawniać również niektóre prawa osobiste i roszczenia nie są zwykłym rejestrem ewidencyjnym, mają szczególne znaczenie znaczenie bo jest z nimi związany system domniemań, które ułatwiają obrót nieruchomościami: nieruchomościami: domniemywa się, że stan prawny rzeczywisty jest zgodny z wpisem domniemywa się, że prawo wykreślone nie istnieje znaczeni k.w jest tym większe przez wymaganie przez ustawodawcę wpisu konstytutywnego, bo w określonych przypadkach dla ustanowienia i przeniesienia prawa niezbędny jest wpis do księgi wieczystej. Obok ksiąg wieczystych, występuje też system ewidencji gruntów i budynków obejmujący inf. na temat położenia, granic, powierzchni i rodzaju gruntu; ujawnia się tam również osobę właściciela, ale nie jest to podparte domniemaniem domniemaniem o zgodności zgodności wpisu z rzeczywistym rzeczywistym stanem stanem prawnym.
§132. Realny system ksiąg wieczystych. Księgi wieczyste prowadzi się je w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości, dlatego przyjęto realny system ksiąg wieczystych -> księgę prowadzi się „dla rzeczy”( nieruchomości), niezależnie od następnych zmian właściciela czyli ma charakter rejestru przedmiotowego (gdyby był dla właściciela byłby podmiotowy) Dla każdej nieruchomości prowadzi się oddzielną księgę wieczystą, chyba, że przepisy szczególne stanowią inaczej. Księgi wieczyste zakłada się dla każdego rodzaju nieruchomości (gruntowej, budynkowej i lokalowej).
§133.Prawa podlegające ujawnieniu w księdze wieczystej. Nie ma wątpliwości, że ujawnieniu podlegają prawa rzeczowe, prawa względne-> są spory w doktrynie :P Ujawnieniu podlega przede wszystkim prawo własności i bliskie mu prawo użytkowania wieczyste wieczystego. go. Także Także ogranicz ograniczone one prawa rzeczowe rzeczowe:: użytkowa użytkowanie, nie, służebno służebności, ści, hipoteka hipoteka,, spółdzielc spółdzielcze ze włas własno nośc ścio iowe we praw prawoo do loka lokalu lu.. Do Doko konu nuje je się się równ równie ieżż wp wpis isan ania ia praw praw zw zwią iąza zany nych ch z włas własno nośc ścią ią nieruchomości nieruchomości (w dziale I k.w) i praw obciążających (w dziale III i IV).
Prawa względne wpisywane do k.w., z ustawy: pr. najmu lub dzierżawy, dzierżawy, pr. odkupu lub lub pierwokupu, pr. pr. dożywocia rosz roszcz czen enia ia o prze przeni nies esie ieni niee włas własno nośc ścii nier nieruc ucho homo mośc ścii lub lub użyt użytko kowa wani niaa wiec wieczy zyst steg egoo albo albo o ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego. rzeczowego. roszczeni roszczeniaa wynikając wynikającee z określone określonego go zarządu zarządu lub sposobu sposobu korzysta korzystania nia z nieruchom nieruchomości ości przez współwłaścicieli lub użytkowników wieczystych roszczenia współwłaścicieli wyłączające uprawnienie do zniesienia współwłasności. Wynikające z odrębnych przepisów: ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości poprzez udzielenie zezwolenia na zakładanie na nieruc nieruchom homośc ościi ciągów ciągów drenaż drenażowy owych, ch, urządz urządzeń eń przes przesyło yłowyc wychh oraz oraz urządz urządzeń eń łączno łączności ści publicznej i sygnalizacji sygnalizacji wpisanie do księgi zabytku, co rodzi dalsze konsekwencje konsekwencje ujawnieniu podlega również wszczęcie egzekucji z nieruchomości „przez ujawnienie w k.w prawo osobiste lub służebność uzyskuje skuteczność względem prawa nabytych przez czynność prawną po jego ujawnieniu, z wyjątkiem służebności drogi koniecznej albo służebności ustanowionej w związku z przekroczeniem granicy przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia”
§134. Charakter wpisów. I. Wpis konstytu konstytutywny tywny.. Wymaganie Wymaganie wpisu wpisu konstytut konstytutywne ywnego go występuje występuje wyjątko wyjątkowo wo np. dla: dla: ustanowienia odrębnej własności lokalu ustanowienia i przeniesienia użytkowania wiecz. ustanowienia hipoteki przeniesienia ograniczonego ograniczonego pr. rzeczowego rzeczowego ujawnionego ujawnionego w księdze księdze wieczystej zrzeczenia się ograniczonego pr. rzeczowego ujawnionego w księdze wieczystej zmiany pierwszeństwa ograniczonego pr. rzeczowego ujawnionego w księdze wieczystej Konstytutywny wpis w tych przypadkach jest warunkiem dopełnieni prawnorzeczowych skutków czynności prawnej, jego podstawą jest ta czynność prawna (jeśli jest dokonana prawidłowo). II. Wpis Wpis dek deklar larato atoryj ryjny. ny. Zasadniczo ustalanie stanu prawnego następuje poprzez wpis deklaratoryjny – obrót odbywa się pozaksięgowo, pozaksięgowo, bo niezależnie od wpisu następuje rozporządzanie rozporządzanie prawem -> nabycie prawa następuje na skutek czynności prawnej lub innego zdarzenia prawnego niezależnie od wpisu. Jego brak powoduje jedynie niezgodność księgi ze stanem faktycznym. Właściciel jest zobowiązany zobowiązany
złożyć wniosek o ujawnienie prawa w k.w, jeśli ktoś (osoba trzecia) jest poszkodowany przez nieujawnienie właściciel odpowiada za jego szkodę.
W kontekście nieruchomości nieruchomości wpis jest obowiązkowy (ale nie ma znaczenia konstytutywnego). W pozostałym zakresie zakresie jest fakultatywn fakultatywnyy (co do użytk użytkowa owana, na, służeb służebnoś ności ci i spółdz spółdziel ielcze czego go prawa prawa do własności lokalu). §135. Jawność ksiąg wieczystych. Jawność formalna – k.w. są jawne poprzez ogólny dostęp osób trzecich w celu zbadania stanu prawnego nieruchomości, nieruchomości, każdy może przeglądać k.w. w obecności pracownika sądu. Odpisy k.w. wg ostatnieg ostatniegoo stanu wpisów wpisów wyda wydaje je się na żądanie żądanie osób zaintere zainteresowan sowanych, ych, sądu, sądu, prokurato prokuratora, ra, notariusza, notariusza, organu admin. rządowej lub j.s.t. Materialne skutki jawności formalnej – nikt nie może zasłaniać się nieznajomością wpisów w księ księdz dzee wiec wieczy zyst stej ej ani ani wn wnio iosk sków ów o wp wpis is,, o któr któryc ychh pocz poczyn ynio iono no wz wzmi mian ankę kę w księ księdz dzee wiec wieczy zyst stej ej -.ignorantia iuris nocet
§136. Prawnomaterialne zasady ksiąg wieczystych. I. Domn Domnie iem manie nie zgod zgodno nośc ścii wpis pisu z rze rzeczyw ywis isty tym m sta stanem prawn rawnym ym i nie istn istnie iennia prawa rawa wykreślonego.(patrz §131). Obejmują ujawnione prawa podmiotowe: prawa rzeczowe oraz osobiste i roszczenia. Nie rozciągają się na informację natury faktycznej -> oznaczenie nieruchomości, zawarte w I dziale k.w. Mają charakter usuwalny, można je obalić przeciwdowodem w każdym postępowaniu, w którym od stwierdzenia rzeczywistego stanu prawnego zależy rozstrzygnięcie (proces windykacyjny, negatoryjny, rozgraniczeniowy itp.) Obalenie tego domniemania ma skutki tylko w obszarze zasądzonej sprawy! Wpis funkcjonuje dalej aż do korekty (uzgodnienia) wpisu, która może nastąpić na dwa sposoby: 1. w postępowaniu postępowaniu przed przed sądem wieczys wieczystoks toksięgow ięgowym ym w trybie trybie dokonywania dokonywania wpisów wpisów (zawsze (zawsze gdy niezgodność jest spowodowana nieujawnieniem dalszego przeniesienia lub wygaśnięcia prawa zapisanego prawidłowo w przeszłości). Zmiana wpisu może nastąpić gdy niezgodność będzie wykazana orzeczeniem sądu lub innymi dokumentami. 2. jeśli wpis od początk początkuu jest niezgodny niezgodny z rzeczywist rzeczywistości ościąą uzgodnieni uzgodnieniee wymaga wyroku wyroku sądu w postępowaniu procesowym (sąd procesowy nakazuje w nim sądowi wieczystoksięgowemu wieczystoksięgowemu dokonanie odpowiedniego wpisu) II. Rękojm Rękojmia ia władzy władzy public publiczne znej. j. 1. Isto Istota ta ręko rękojm jmii ii.. Dla ochrony praw rzeczowych odstępuj od zasady Nemo plus iuris ad alium.... , ustanawia przewagę treści k.w. nad stanem rzeczywistym, rozstrzyga na korzyść nabywców prawa, którzy działają w zaufaniu do treści k.w. , ze szkodą dla osób uprawnionych ale nie ujawnionych w księdze -> wymierzone to jest przeciwko opieszałych, zaniedbujących ujawnienie prawa w k.w. Funkcjonuje w warunkach sprzeczności między stanem rzeczywistym a wpisem w k.w. Czynność dokonana w zaufaniu do treści k.w z osobą uprawnioną, jest ważna choćby nawet nabyte prawo nie istniało albo przysługiwało innej, niewpisanej osobie; choćby osoba, która obciąża nieruchomość nie byłą jej rzeczywistym właścicielem. Wskutek rozporządzenia osłanianego rękojmią wygasa cudze prawo rzeczowe lub zostaje ograniczone w takim zakresie w jakim koliduje z prawem nabytym wg stanu prawnego ujawnionego ujawnionego w księdze. księdze. Rękojmia nigdy nie działa na niekorzyść nabywcy. 2. Zakr Zakres es dzia działa łani niaa rękoj rękojmi mi.. Rękojmia chroni tylko prawa nabyte poprzez czynność prawną, pod tytułem szczególnym (succesio singularis) nie obejmuje sukcesji uniwersalnej czyli np. dziedziczenia. Również chroni prawa nabyte na mocy orzeczenia sądowego, które zastępuje oświadczenie woli. Nie chroni nabycia z innych zdarzeń prawnych np. zasiedzenia, egzekucji itd.
3. Negaty Negatywne wne przes przesłan łanki ki rękojm rękojmi. i. Rękoj Rękojmia mia nie chroni chroni rozpor rozporząd ządze zeńń nieodp nieodpłat łatnyc nych. h. Nie chroni chroni rozpor rozporząd ządzeń zeń dok dokona onanyc nychh na rzecz rzecz nabyw nabywcy cy w złej złej wierze wierze.. Patrzą Patrzącc od strony strony poz pozyty ytywne wnej, j, warunkiem rękojmi jest odpłatność czynności prawnej (czyli nie obejmuje darowizny, wykonania zapisu testamentowego itp.). Rękojmię wiary publicznej wyłącza też zła wiara nabywcy, w chwil i zawarcia umowy, czyli fakt, że nabywca wiedział, lub mógł łatwo się dowiedzieć o niezgodności księgi z rzeczywistym stanem prawnym. 4. Prawa Prawa chro chronio nione ne prze przedd rękoj rękojmią mią:: prawa obciążające obciążające nieruchomość z mocy ustawy ustawy niezależnie od wpisu prawo dożywocia służebność ustanowiona na podstawie decyzji właściwego organu administracji państwowej służeb ebno ność ść drog drogii koni koniec eczn znej ej albo albo usta ustano nowi wion onaa w zw zwią iązk zkuu z prze przekr kroc ocze zeni niem em gran granic ic służ nieruchomości przy wznoszeniu budynku. Prawa te nie wygasają nawet jeśli nie są wpisane do księgi wieczystej. 5. Wzmian Wzmianki ki wyłąc wyłączaj zające ące rękojm rękojmię. ię. Są to zapisane w księdze: wzmianki o złożeniu wniosku zmierzającego do aktualizacji treści księgi, wzmianki o skardze na orzeczenie referendarza sądowego, o apelacji lub kasacji oraz ostrzeżenie dotyczące niezgodności ze stanem rzeczywistym ujawnionego prawa. III. Pierwszeństwo ograniczonych ograniczonych praw rzeczowych. Ograniczone prawo rzeczowe na nieruchomości, ujawnione w k.w. ma pierwszeństwo przed taki prawem nie wpisanym do księgi. O pierwszeństwie ograniczonych ograniczonych praw rzeczowych wpisanych do k.w. rozstrzyga chwila, od któ®ej liczy się skutki dokonania wpisu.
§137. Zakładanie ksiąg wieczystych. Właści Właściwy wy sąd sąd wiecz wieczyst ystoks oksieg iegowy owy zakład zakładaa oraz oraz prowad prowadzi zi księg księgęę wiecz wieczyst ystą. ą. Założ Założeni eniee księgi księgi następuje z chwilą dokonania pierwszego wpisu. K.w. zakłada się na wniosek, który winien zawierać: oznaczenie oznaczenie nieruchomości nieruchomości wymienienie uprawnionych, na których własność rzeczy ma być wpisana własności powołanie tytułu własności wyszczególnienie wyszczególnienie ograniczonych praw rzeczowych, rzeczowych, którymi obciążana jest nieruchomość. Do wniosk wnioskuu dołąc dołącza za się dok dokume umenty nty stwier stwierdza dzając jącee nab nabyc ycie ie nieruc nieruchom homośc ościi oraz oraz pod podsta stawę wę jej oznaczenia. §138. Struktura księgi wieczystej. K.w. zawiera 4 działy: 1. obejmuje obejmuje oznacze oznaczenie nie nieruchomo nieruchomości ści oraz wpisy wpisy praw związany związanych ch z jej własnością własnością 2. obejmuje obejmuje wpisy wpisy dotyczą dotyczące ce własnośc własnościi i użytkowania użytkowania wiecz wieczyste ystego go 3. przez przeznac naczon zonyy jest jest na wpisy wpisy dotycz dotyczące ące ogranicz ograniczony onych ch praw praw rzeczo rzeczowyc wychh z wyjątk wyjątkiem iem hipote hipotek, k, na wpisy ograniczeń w rozporządzaniu nieruchomością lub użytkowaniem wieczystym oraz na wpisy innych praw i roszczeń z wyjątkiem roszczeń dot. hipoteki 4. przeznac przeznaczony zony na wpisy wpisy dotyc dotyczące zące hipotek. hipotek. Podobną strukturę ma księga dla ograniczonych praw rzeczowych. K.w. mogą być prowadzone w systemie informatycznym. §139. Prowadzenie ksiąg wieczystych.
Prowadze dzenie nie k.w nal należy eży do właści właściwoś wości ci sądów sądów rejono rejonowyc wych! h! I. Nieproce Nieprocesowy sowy tryb postępow postępowania ania.. Prowa Obejmuje działalność biurową i jurysdykcyjną, w ramach postępowania nieprocesowego art.626 KPC II. Dokonywanie wpisów.
1. Wniosek Wniosek o wpis. Wpisu Wpisu do k.w. dokonuje dokonuje się się jedynie jedynie na wniosek wniosek i w jego granicach, granicach, wyjątkowo wyjątkowo z urzędu urzędu jeśli tak mówi przepis przepis szczegól szczególny. ny. Wniosek Wniosek może wystosować wystosować właściciel właściciel,, użytkown użytkownik ik wieczysty, osoba na której rzecz wpis ma nastąpić oraz wierzyciel, jeśli przysługuje mu prawo, które może może być być wp wpis isan anee w k.w. k.w. Prze Przeka kaza zani niee sądo sądowi wi prze przezz nota notari rius usza za wy wypi pisu su aktu aktu nota notari rial alne nego go zawierającego powyższy wniosek, uważa się za złożenie wniosku przez uprawnionego. 2. Pods Podsta tawa wa wpis wpisu. u. Podstawą wpisu w k.w. może być jedynie dokument. Dokument o podpisie poświadczonym poświadczonym notarialnie, jeśli przepisy nie przewidują innej formy dokumentu. Co do ograniczonego prawa rzeczowego wystarczy dokument potwierdzający ustanowienie tego prawa. Jest wiele wyjątków, gdzie wymagania sa bardziej rygorystyczne. rygorystyczne. 3. Zakres Zakres kogn kognicj icjii sądu. sądu. Sad bad bada: a: treść i formę wniosku treść i formę dokumentów dołączonych dołączonych do wniosku treść księgi wieczystej (czy nie ma w niej przeszkód) Sąd nie bada treści merytorycznej wniosku i dokumentów, nie ocenia zdarzeń prawnych, które są ich podstawą, nie rozstrzyga sporu o prawo! 4. Orze Orzecz czen enie ie sąd sądu. u. orzeczenie sądu, jednak nie Sąd wieczystoksięgowy dokonuje wpisu w granicach wniosku. Wpis to orzeczenie uzasadnia się go. Wpisem jest także wykreślenie. Sąd może również rozpatrzyć wniosek negatywnie i go oddalić w drodze postanowienia, które w przeciwieństwie do wpisu podlega uzasadnieniu. 5. Zask Zaskar arża żaln lnoś ośćć orze orzecz czeń eń.. Zaskarżalne są zarówno wpisy jak i postanowienia o oddaleniu wniosku. Sąd drugiej instancji rozpatruje sprawę w tych samych granicach co sąd wieczystoksięgowy, bada więc treść i formę dokumentów i treść k.w.
§140. Zbiór dokumentów. Jest to rejestr zastępczy o charakterze tymczasowym, wyprzedzającym założenie księgi wieczystej. Złożenie dokumentów do zbioru ma skutki wpisu do k.w, oprócz przepisów rękojmi publicznej. Mogą być przeznaczone przeznaczone tylko do składania wniosków i dokumentów dotyczących ograniczonych ograniczonych praw rzeczowych i ograniczeń w rozporządzaniu rozporządzaniu nieruchomościami. nieruchomościami. Nie mogą stanowić rejestru zastępczego zastępczego dla dokumentacji stanu prawa własności i użytkowania wieczystego.
