PLASTİK ENJEKSİYON YÖNTEMİYLE İMAL EDİLEN PARÇALARDA KARŞILAŞILAN PROBLEMLER ve ÇÖZÜMLERİ
16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
Enjeksiyon İle Şekillendirme Yöntemi
Sözlük anlamı yoğrularak istenilen biçim verilebilen plastikler, türlerine ve kullanım amaçlar ına göre değişik yöntemlerle biçimlendirilebilirler. Kullanılan yöntemler başlıca şunlardır. Plastik enjeksiyon yöntemindeki enjeksiyon makinasına bağlanan kalıbın içine sıvı plastik püskürtülerek, kalıp doldurulur ve belli bir zaman içersinde plastik parça dışar ıya çıkar ılır. Kalıbın içindeki bu olaylar ı daha iyi anlayabilmek için plastik malzemenin özelliklerinin ve kalıp içindeki davranışının bilinmesi gerekir. Bu yöntemle termoplastikler ve termoset malzemeler şekillendirilebilir. Lineer moleküler yapıda bulunan termoplastikler kimyasal değişime uğramazlar. Enjeksiyon yönteminde sıcaklığın etkisiyle polimer ergimekte, kalıbın daha düşük sıcaklığındaki duvarlar ına temas ettiğinde ise donmaktadır. Termoplastikler birkaç kere katı halden ısıtılıp ergitilme ve tekrar katılaşma çevrimine sokulabilse de, bu çevrim malzemesine göre çok fazla tekrarlandığında da polimer özelliklerini (yüzey görüntü kalitesi ve mekanik özellikler) kaybetmekte ve polimer degrade olmaktadır.Yumuşama sıcaklığı polimerin yapısına bağlı olarak değişmektedir
16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
1
Plastik Enjeksiyonla İmal Edilen Parçalardaki Hatalar ve Önlenmesi
16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
Enjeksiyon Yöntemiyle Uygulanabilen Termoplastikler –Tablo1 Termoplastik Reçineler ISO Sembolü Akrilik Selüloz Reçineler Stren Reçineler Vinil Reçineler Poliolefinler Asetal Reçineler Naylonlar Polikarbonatlar Termoplastik Poliesterler Polifenilenler Poliüretanlar
PMMA CA, CAB, CP PS, SB (HIPS), ABS, SAN PVC, PVAC PE, PP POM PA 66, PA 6, Pa 610, Pa 11, Pa 12 PC PBTP, PETP PP PUR
Uygulanan işlem sonrasında kimyasal de ğişime uğrayan ve şekillendikten sonra tekrar şekillendirilemeyen termosetlerde enjeksiyon yöntemiyle imal edilebilirler. En çok kullan ılan termoset polimerlere örnek olarak Fenoller (PF), Melamin (MF), MPF, Üre Reçine (UF), Epoksi (EP), Silikon (SI) verilebilir .
16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
2
Hata Ailesi : Malzeme 1 . Yanıklar (Burns ) : Hatanın Genel Adı: Lekeler, kahverengi lekeler, siyah lekeler, yan klar, yanm ş malzeme, siyah ve kahverengi şeritler, bronzlaşma Açıklama: Parçaya bakıldığında rahatlıkla görülebilen renkli lekeler .
ı
ı
Hatanın Asıl Sebebi: Malzeme kar ş m
ı ı ı kirletiyor. Parça yüzeyinde hata olarak kabul edecek kadar leke görülüyor. Malzeme yanmış bir malzeme ile birlikte kar ıştır ılıyor veya prosesin içinde bir yerde s ıcak bir nokta lokal olarak plasti ği yakıyordur .
Önlenmes i: Eski vidal , kovanl
ı ı makinalar parçada bu tip hataya sebep olabilirler. Çünkü makinanın içinde dikkate al ınacak kadar yanm ış parça atığı varsa, bunlar parçada bu tip hatan ın olmasına sebep olabilir. Bunu engellemenin tek çözümü vida ve kovandaki hataya sebep olan komponenti bulup temizlemektir. Lekeler, prosesin içindeki bir yerde yanmadan dolay ı oluşur. Isıtıcı bantlar ın aşır ı ısınması bu hataya sebep olur. Sürekli kontrol yapan ısı kontrol cihazlar ını kontrol etmemiz gerekir. Malzeme değişimi de bu hataya sebep olabilir.Yolluk giri şindeki aşır ı hız artımlar ından dolayı malzemenin aşır ı ısınması ve yanması gerçekle şebilir.
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
16.04.2008
2. Kabarcıklar, Sıkışmış Gaz, (Bubbles, Trapped Gas) Hatanın Genel Adı:
Kabarcıklar, sıkışmış gaz, farklı kabartı
Açıklama: Parçanın dış yüzeyinde küçük kabarcıklar gözlenir. Hatanın Asıl Sebebi: Parçanın enjekte edilmesi sırasında eriyik
malzemenin içinde çok çabuk gaz fazına geçebilen madde bulunmas ı. Bu hatanın yerleşimi parçanın yüzeyinde ve iç yapısında bir yerde olabilir .
:
Önlenmesi Soğuk bir depoda veya siloda saklanm ış olan malzeme sıcak veya ılık presleme ortam ında nemin buharla şmasına izin verilmeden işlem görürse, buharla şan su kabarcıklar ı malzemenin içersinde kabarcıklara sebebiyet verebilirler. Bu sebeple malzeme üretime girmeden önce, iyice kurutulmal ı, veya kuru tutulmal ı ve ortam sıcaklığına gelmesi beklenmelidir. 16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
3
3. Bozulmuş, Kopmuş Malzeme (Degraded Material, Weak Parts) Hatanın Genel Adı: Zayıf parçalar Açıklama: Kalıplanmış parçanın fiziksel yo ğunluğu daha önce yapılmış olandan oldukça azdır.
Hatanın Asıl Sebebi: Kar ışım, kısa moleküler zinciri uzunluğundaki moleküllerle pişirilmemiştir. Önlenmesi: Malzemenin aşır ı kurutulmasıda bu hataya bir sebeptir. Malzemeyi kuruması için aşır ı bir süre bırakmak (örneğin, en yüksek ısı değerinde birkaç gün bırakmak) bu hataya neden olur. Sıcak yolluklu kalıplarda ısıtıcılar ın aşır ı ısınmasından , soğuk yolluklu kalıplarda ise eritme sırasında malzemeye çok farklı ısı verilmesinden kaynaklanır. Erime sıcaklığını ve makina & kalıbın ısıtıcılar ının kontrol ediniz. 16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
4. Kalitesiz Renk Da ğılımı (İnadequate Color Dispersion) Hatanın Genel Adı: Renk şeritleri, kötü renk dağılımı Açıklama: Renk konsentrasyonu parça boyunca iyi dağılmamıştır. Parçanın üstünde farklı renk dağılımlar ı gözleniyor. Hatanın Asıl Sebebi: Eriyik vidadayken renk konsentrasyonu tamamen homojen şekilde kar ışmamış.
Önlenmesi: Bütün eritme ve kar şt rma olay vidan n dönmesiyle ı
ı
ı
ı
gerçekleşir. Kar ıştırma olayındaki artım ancak konvensiyonal vidalar ın kullanılması ve kovan sıcaklıklar ının azaltılması ve arka basıncın arttır ılmasıyla olur. Bu malzemeye, eridikçe vidaya daha fazla mekanik hareket verilmesi gerektiğini gösterir.
16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
4
5. Gümüş İzleri (Silver Streaking) Hatan n Genel Ad : Serpinti oluşmas , gümüş izler ı
ı
ı
Açıklama: Parçanın yüzeyinde gümüş gibi parlayan izler görülür. Hatanın Asıl Sebebi: Malzeme çok fazla ısınmıştır. Kondense olan gaz kalıp yüzeyinde sıkışıp kalır .
Önlenmesi: Soğutma çevriminin ekipmanlar ını kontrol etmemiz gerekir. Ekipmanlar ı durgun akış ve sabit soğutma sıcaklığı için kontrol ediniz. Kar ışımın imalat alanına gelir gelmez kullanılmasıda bu hatayı gerçekleştirebilir. İmalat alanında kar ışım kullanılmadan önce en az 8 saat bekletilmelidir. Böylece malzemenin s ıcaklığı, ortam sıcaklığına yaklaşacaktır. 16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
Hata Ailesi: Proses 1. Katmanlaşma (Delamination) Hatanın Genel Adı: Laminasyon, katmanlaşma, deleminasyon Açıklama: Parça sanki ayr ı ayr ı katmanlardan basılmış gibi görünür ve bu katmanlardan kolayca kopar. Hatanın Asıl Sebebi: Genelde yavaş doldurmalarda parçada, eriyik soğuk katmanlar oluşur. Önlenmesi: Genel amaçlı renklendiriciler olarak çoğunlukla Polietilen ve Polipropilen bazlıdır. Birçok zaman bu renklendiriciler renksiz kar ışıma uyum sağlayamazlar. Fazla kalıp spreyide bu hataya sebebiyet olabilir. Malzeme kalıba girdiği anda neredeyse donar. Daha fazla malzeme girdiğinde,diğeri nasıl donduysa buda birleşmeyen bir katman olarak donar. Enjeksiyon hızını artırmak bu problemi sona erdirecektir.
16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
5
2 Gaz Yanıklar ı (Dieseling) Hatanın Genel Adı: Yanıklar, gaz yanıklar ı Açıklama: Hava veya gaz kalıp içinde sıkışıp kalmıştır. Gaz malzemeyi ısıtır ve yakar. Genelde kalıba da zarar verir. Hatanın Asıl Sebebi: Sıcak hava veya gaz malzemeyi a şır ı ısıtır ve yakar Önlenmesi: Çıkıcı yok veya yetersiz konstrükte edilmiş veya düzgün temizlenmemiş bir çıkıcı söz konusu demektir. Bu hata ayr ıca aşır ı kapanma kuvvetinden dolayıda olabilir. Aşır ı kuvvetle kapanan kalıbın çıkıcılar ı işlevsiz kalabilir. Gaz sıkışarak içerde kalır ve kompresyondan dolayı aşır ı ısınırak yanmaya sebep olur. Yanıklar ın engellenmesi iyi havalandırma yani, çıkıcılar ın temizliği ve iş görmesiyle olur.
16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
3.Salyala şma, Tellenme (Drooling) Hatanın Genel Adı: Salyalaşma, tellenme Açıklama: Kalıp açıldığında, tel gibi görünen, ve uzayan plastik görülür. Kalıptan aşağı doğru sarkar. Bu ayr ıca kalın fakat yavaş malzeme akımının yolluk burcundan yavaşça akmasıyla olur. Hatanın Asıl Sebebi: Kovandaki plastiğin basıncı verimli olarak bertaraf edilmemiş. Önlenmesi: Birçok ekipman üreticisi bunu engellemek için kalıplama makinasına reverse toper nozülünü yerleştirmişlerdir. Bunlar özellikle salyalaşmayı engellemek için dizayn edilmiştir. Sıcak yolluk kanallar ı açılmış kalıplarda, eğer kanallar düzgün çalışmıyorsa buda salyalanma ve tel tel olmaya bir sebep olabilir. Tel tel olma belli bir yere kadar no drool nozulleriyle kontrol edilebilir. Eriyik dekomprasyonu çoğunlukla vidanın zamana bağlı olarak geri çekilmesiyle ayarlanabilir. Dekomprasyon zamanını artırmak tel tel olmayı azaltacaktır. 16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
6
4.İtici Çubuğu İzleri (Ejector Pin Marks) Hatanın Genel Adı: İtici çubuğu izleri, parçaya çubuk batması Açıklama: İtici çubuklar parçaya iz bırakır. Hatanın Asıl Sebebi: İticilerin basıncı parçaya iz bırakmaya elverişli Önlenmesi: Bu hata parçanın sıcaklığını ve itici çubuklar ın kuvvetlerinin balanse edilmesiyle ortadan kaldır ılabilir. Eğer itici çubuklar ın bağlı olduğu plaka (itici plaka) parçaya çok hızlı vurup düşürüyorsa yine bu hata ortaya çıkar. Bununda çözümü tabiki itici plakanın hızını düşürmekle olur. Eğer kalıp parçanın kalıba yapışmaması için çeşitli modifikasyonlardan geçmişse, bu seferde parça itici taraf ında kalıyorsa o zaman itici çubuklar parçada iz bırakabilir. Bunu engellemek için daha büyük çaplı itici çubuklar kullanılırsa birim alana düşen kuvet azalacağından iz bırakma olasılığıda aşağıya çekilmiş olur. Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
16.04.2008
5. Çapak (Flash) Hatan n Genel Ad : Flaş, ayr lma yüzeyi at ğ , çapak ı
ı
ı
ı
ı
Açıklama: Kalıbın ayr ıldığı yerde fazla malzeme, genellikle ayr ılma yüzeyinde olşur.
Hatanın Asıl Sebebi: Malzemenin kalıp boşluğunu doldurma basıncı, kalıbı kapalı durma basıncını yenmiştir ve fazla malzeme taşarak bu yapı oluşmuştur . Önlenmesi: Eğer düzgün bir yükleme kontrolü yapılmazsa, kalıp boşluğu aşır ı malzemeyle doldurulabilir buda bu hatanın oluşmasına sebep olabilir. Vidanın her çevriminde aynı ilerleme ve gerilmeyi yaparak, aynı hacimdeki malzemeyi, kalıbın içine enjekte etmelidir . 16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
7
6 . Akış Çizgileri (Flow Lines) Hatanın Genel Adı: Akış çizgileri, kaynama çizgileri Açıklama: Akan kütle bir çizgi ile birbirinden ayr ılmıştır. Bu rahatça
gözlenebilir. Bazı durumlarda kozmetik bir hatadır. Diğer durumlarda ise iki kütlenin birbirleri arasında verimsiz bir adhezyon bağı vardır. Hatanın Asıl Sebebi: İki kütle bibirine kaynamamış. Önlenmesi: Yetersiz havalandırma bu hataya sebep olur. Havalandırma çıkıcılar ı temiz olmalı ve rutin olarak kontrol edilmelidir. Kaynama çizgilerinin eleminasyonu için doldurma hızı önemlidir. Mümkün olduğu kadar hızlı dolum, mümkün olduğu kadar daha fazla miktarda eriyiği kalıp boşluğuna sokar. Malzemenin eriyikliği doldurma esnasında ne kadar fazlaysa bu hatayla kar şılaşma riski o kadar azdır.
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
16.04.2008
7 . Yanlış Çekme, Boyutsal Değişim (Incorrect Shr ınkage, Dimensional Variation) Hatanın Genel Adı: Yanlış Çekme, spek dışı boyut Açıklaması: Kalıplanmış ürün, normal olarak hesaplanmış çekmeyi
.
gerçekleştirmiyor
Hatanın Asıl Sebebi: Kalıplamadaki ve normal çekmedeki gerilmeler
.
değişmiştir
Önlenmesi: Genellikle kalıp sıcaklığını arttırmak,artan çekmeyi engelliyebilir 16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
8
8. Matlaşma (Non-Uniform Finish on Parts ) Hatanın Genel Adı: Matlaşma, mat bölgeler, parmak izi Açıklama: Kalıplanmış parça uniform bir şekilde kalıp yüzeyini replike edemez. Hatanın Asıl Sebebi: Genelde soğuk slug veya daha soğuk bir malzeme parçanın içine enjekte edilmi ş ve hata oluşmuştur . Önlenmesi: Bazı durumlarda malzemenin içinde aşır ı miktarda kaydır ıcı ve yağlayıcı bulunur ve bunlar kalıp yüzeyine kadar çıkarak yayılırlar. Eğer kalıp yüzeyi uniform değilse o zaman eriyik sıcaklığını düşürün ve problem çıkaran yüzeyin temiz olup olmadığını kontrol ediniz.Nozül ve yolluk memesi burcu geçişi engelleyecek faktörleri ortadan kaldır ın. Nozül ve yolluk memesi burcu da birbirini tam olarak kar şılamalıdır. Eğer bunun dışında bir durum varsa akışta hata olaca
16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
9. Portakal Yüzeyi Oluşumu (Orange Peel) Hatanın Genel Adı: Portakal yüzeyi, mikro pitting Açıklama: Malzemenin yüzeyinde, portakal yüzeyindeki gibi girinti ve çıkıntılar gözlenir . Hatanın Asıl Sebebi: Parçada oluşan ilk yüzey, yüksek miktarda vizkos bir malzeme taraf ından itilmiş ve buruşmuştur . Önlenmesi: Soğuk olan malzemede ayn ı doldurma hızını elde etmek için daha
yüksek bas ınç uygulamamız gerekir. Malzemenin eriyik s ıcakl ığını kontrol edin. Kısıtlı yollukla birilikte eriyik s ıcaklığını yavaşca arttır ın. Doldurma sırasındaki kafada oluşan basınç kayıplar ını kar şılamak için kal ıp sıcakl ığını arttır ın. . Hızın, kalıbımız için yeterince hızlı olup olmadığını kontrol edin.
16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
9
10. Kısa Baskılar (Short Shots) Hatanın Genel Adı: K sa bask lar, tam dolduramama,tamamlanmam ş bask lar, ı
ı
ı
ı
Açıklama: Kal planm ş parça kal p boşluğunu tam olarak dolduramam şt r . ı
ı
ı
ı
ı
.
Hatanın Asıl Sebebi: Malzemenin bas nc ı
ı
kalıbı doldurmak için yetersiz
kalmıştır.
Önlenmesi: Düzgün bir besleme kontrolu yap lmazsa, kal p boşluğunun aş r ı
ı
ı ı
doldurulmasından parça eksik ç ıkabilir. Vidanın her çevrim için ayn ı dönmeyi, yani, ayn ı hacimdeki malzemeyi basmas ı gerekmektedir. Parçanın dizaynında kısa baskıya sebep olan bir faktördür. Keskin geçişlerden ve dar kesitlerden kaç ınılmalıdır. Birçok zaman kal ıp presin boyutuna göre ayarlanamaz. Kapama tonaj ı dikkatle ayarlanmalıdır
16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
11. Çöküntüler (Sinks) & Boşluk (Voids) Çöküntüler ve bo şluklar aslında aynı problem olmalar ına kar şın görünümleri farklıdır.
Hatanın Genel Adı: Göçükler, çöküntüler Açıklama:Parçanın yüzeyi parçan ın içine çökmüştür Hatanın Asıl Sebebi: Malzeme yetersiz bir şekilde ütülenmiştir. Parçanın dış duvarlar ı katıdır. Ama parçan ın iç yapısındaki bazı molekülleri birbirinden ayırarak boşluklar oluşturur. Önlenmesi: Gereğinden kalın olan kesitler, dar geçi ş veya ani genişlemeye
sebebiyet veren geçi şler göçüntülere sebep olacakt ır. Ütüleme basıncı yetersizse malzemede çöküntüler olu şabilir. Plastik so ğudukça kalıp boşluğunun içinde çekilme yapacaktır. Kalıp boşluğunu iyi ve tam doldurmas ı için bu çekilmeleri kar şılamak için ütüleme bas ıncı kontrol edilmelidir. Yetersiz bas ınç boşluklara neden olur. Plastik so ğudukça çekeceği için kalıbın şeklini tam olarak alabilmesi için pre şürize edilmesi gerekir. Bu asınçta (ütüleme) çekmeyi kompanse eder. Onun için parça yeterli bas ınçta ütülenmelidir. 16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
10
Hata Ailesi: Kal ıp 1 . Vakumla Şekil Değiştirme (Vacuum Pull) Hatanın Genel Adı: Vakum çekmesi, vakumla şekil değiştirme Açıklama: Boşaltma esnasında, ilk anda oluşan vakumla parçanın şekli değişir. Hatanın Asıl Sebebi: İtici taraf ındaki hava basıncı parça için çok yumuşak. Önlenmesi: Bu hata soğutma çevriminin düzgün çalışmayışından, tıkalı olmasından, çalıştır ılmamasından veya çıkışı olmayan bir şekilde (yani kör biçimde) çalıştır ılmasından kaynaklanır. Bunu engellemek için soğutma çevrimini çalıştırmadan önce her şeyi düzgün olup olmadığına bakmak gerekir.Havalandırma kabiliyeti arttır ılırsa bu hatanın önüne geçilebilir. 16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
2. Yolluk Girişinde Yüzey Bozukluğu (Smudges) Hatanın Genel Adı: Yolluk girişinde yüzey bozukluğu Açıklama: Yolluğun yakınındaki bölgede hata görülür. Hatanın Asıl Sebebi: Yolluk girişinin hemen etraf ında mikro jetting
oluşmuştur. (Jetting ve Kurt izleri hatasında daha kapsamlı incelenecektir.
Önlenmesi: Kalıp yar ılar ınını öpüşen yüzeyleri polişlenmeyle temizlenmelidir. Bu hata ile genelde fiber glas ve mikanın kullanıldığı doldurmalarda, çok abrasif olduklar ı için kar şılaşılmaktadır. Kalıpta yapılması gereken değişiklik, yolluklar ın geniş fakat derin olmayacak şekilde yapılması
16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
11
3 .Yapışan Yolluklar (Sticking Sprues) Hatanın Genel Adı: Yapışan yolluklar, yolluk yapışması Açıklama: Çevrimde, kalıp açılması sırasında, yolluk yolluk sisteminden
ayr ılır, kopar.
Hatanın Asıl Sebebi: Yolluk, yolluk sistemiyle birlikte kalamıyor. Önlenmesi: Derin olmayan yolluk memeleri veya itici taraf ındaki verimsiz yolluk memesi çekicileri, kalıp boşluğuna yapışmaya meyillidirler. Derin bir yolluk memesi konstrüksiyonu yapmalıyız veya daha efektif bir yolluk memesi çekici koymalı, veya en son olarakta ısıtmalı yolluk memesi kullanmalıyız. Eğer nozül sıcaklığı çok düşükse kalıp açılması sırasında yine kopma olabilir. Bunu engellemek için nozül sıcaklığını artır ın, böylece cold slug ve kopmayı engellemiş olursunuz. 16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
4 . Kalıba Yapışma (Sticking to The Mold) Hatanın Genel Adı: Kalıba yapışma Açıklama: Kalıp açıldığında, kalıp boşluğundaki emiş bitmemiştir ve parça çekilerek iticilerin olmadığı tarafta yapışık kalmıştır . Hatanın Asıl Sebebi: İticilerin olduğu tarafta kalmamıştır veya
çıkar ılmasında zorluk çekilmiştir.
Önlenmesi: Ütüleme basıncını kontrol ediniz.
16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
12
5 . Çarpılma (Warpage) Hatanın Genel Adı: Çarpılmış parçalar, düz olmayan parça, kıvr ılma Açıklama: Bitmiş parça istenilen parça şeklinin dışındadır, çarpılmıştır. Hatanın Asıl Sebebi: Parçanın iç gerilmelerinden dolayı parça çarpılır. Buda parçanın geometrisine etkir .
Önlenmesi: Düzgün olmayan yolluk girişi dizaynı, yolluk girişi geometrisi, yüksek gerilme içeren dizaynlar ve yolluk girişi lokasyonu hatalı veya yetersiz olan kalıplarda çarpılma oluşabilir. Soğutma zamanı arttıkça parçadaki gerilmeler dudurulur.
16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
6 . Kurt İzleri, Jetting (Worm Tracks, Jetting) Hatanın Genel Adı: Kurt, kurt izleri, di ş macunu izleri, jetting Açıklama: Parçanın üzerine kal ıp koyunca ilk bask ı sırasında oluşmuş izler görülür. Birçok ki şi bu hatayı diş macunu sıkılmasıyla elde edilmiş gibi yorumlar . Hatanın Asıl Sebebi: Yolluk girişindeki malzemenin h ızı aşır ı yüksek oldu ğundan kalıp boşluğuna girildiğinde akış çok hızlıdır. Bu izler rahatl ıkla gözlenebilir
Önlenmesi: Kalıpçılıkta, kalıbı mümkün olduğunca çabuk doldurmak iyidir ama bu çabukluk düzgün boyutlandır ılmış bir yolluk girişi ile sağlanmalıdır. Malzeme çok büyük bir hızla kalıp boşluğunu girdiğinde istikrarsızca etrafa sağa sola f ışkır ır. Bunu engellemek için akışın kar şısında bir direnç oluşturmalıdır ki, bu hata en aza indirgenebilsin.
16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
13
Hata Ailesi: Makine 1. Kayma, vida kayması, dönmesi Hatanın Genel Adı: Kayma, vida kayması, dönmesi Açıklama: Vida dönmesine rağmen, bir sonraki baskı için malzemeyi kapamaz, yakalayamaz. Hatanın Asıl Sebebi: Makine eklenen malzemeyi yakalayamaz. Önlenmesi: Bu hata hununin boşalması veya devre dışı kalmasıyla mümkün olabilir. Veya vakum yükleyiciyi çalıştırmayı unutmuş olabiliriz. Yani temel olarak sistemin besleyici sisteminde bir aksaklık vardır. Bütün ekipman kontrol edilmelidir. 16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
2 . Arka Arkaya Hatal ı Baskı (Shot to Shot İnconsistency ) Hatanın Genel Adı: Arka arkaya hatal ı baskı, uygunsuz bask ı Açıklama: Makinada herhangi bir değişiklik veya ayarlama yap ılamaksızın, makina ıskarta parça basar. Genelde ya eksik yada boyutsal hatal ı mal basılır. Bu yar ı otomatik makinalarda görülür.
Hatanın Asıl Sebebi: Sabit bir doldurma hızı elde edilmesinden ve eriyik vizkositesinin olumsuz değişiminden kaynaklanır.
Önlenmesi: Vidanın arkasının dolmasından dolayı sızıntı yapan check valfler iş göremezler. Bu kalıbın basıncının değişken olmasına sebep olur. Valfler rutin olarak kontrol edilmelidirler ve gerekirse değiştirilmelidirler.
16.04.2008
Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
14