BAGIAN ILMU RADIOLOGI
REFERAT
FAKULTAS KEDOKTERAN
SEPTEMBER 2015
UNIVERSITAS MUHAMMADIYAH MAKASSAR
PERDARAHAN INTRAKRANIAL
Oleh : NIKMATUL NIKM ATUL HUSNA PAKAYA PAKAYA 10542 0306 11
Pembimbing : dr. IRIANI BAHAR M.K!" S#.R$d
DIBAWAKAN DALAM RANGKA TUGAS KEPANITERAAN KLINIK BAGIAN ILMU RADIOLOGI
FAKULTAS KEDOKTERAN UNIVERSITAS MUHAMMADIYAH MAKASSAR 2015 KATA KATA PENGANTAR PENG ANTAR
1
Puji syuu! "#"s eh"$i!"# All"h SWT "!en" seg"l" lim%"h"n !"hm"# $"n hi$"y" hi$"y"h&Ny h&Ny"" se!#" se!#" seg"l" seg"l" emu$" emu$"h"n h"n y"n y"ngg $ibe!i $ibe!i"n "n $"l"m $"l"m se#i"% se#i"% esuli#" esuli#"nn h"mb"&Ny" sehingg" %enulis bis" menyeles"i"n !e'e!"# ini $eng"n ju$ul K(li#is Tube!ul(s") Tug"s ini $i#ulis seb"g"i s"l"h s"#u sy"!"# $"l"m menyeles"i"n e%"ni#e!""n lini $i b"gi"n Ilmu R"$i(l(gi) Be!b"g"i h"mb"#"n $i"l"mi $"l"m %enyusun"n #ug"s ini) N"mun* be!"# b"n#u"n* s"!"n*!i#i $"n m(#i+"si $"!i %embimbing se!#" #em"n&#em"n sehingg" #ug"s ini $"%"# #e!seles"i"n $eng"n b"i) Penulis s"m%"i"n $eng"n h(!m"# $"n #e!im" "sih e%"$" $!, sel"u %embimbing #el"h b"ny" melu"ng"n -"#u $eng"n #eun $"n s"b"! $"l"m membimbing* membe!i"n "!"h"n $"n (!esi sel"m" %!(ses %enyusun"n #ug"s ini sehingg" $"%"# #e!seles"i"n $eng"n b"i) Penulis Penulis meny"$"!i b"h-" !e'e!"# ini m"sih j"uh $"!i "%" y"ng $ih"!"%"n (leh "!en" i#u $eng"n e!en$"h"n h"#i %enulis ""n sen"ng mene!im" !i#i $"n s"!"n $emi %e!b"i"n $"n esem%u!n""n #ug"s ini) Sem(g" !e'e!"# ini be!m"n'""# b"gi %emb"." umumny" $"n %enulis se."!" husus) M""ss"!* Se%#embe! /012
Penulis
LEMBAR PENGESAHAN
2
3"ng 3"ng be!#"n$" #"ng"n $i b"-"h ini : N"m"
: Nim"#ul 4usn" P""y"
STB
: 1025/ 0607 11
8u$u 8u$ull Re'e Re'e!" !"## : P!rd$r$%$& I&'r$(r$&)$* Tel"h menyeles"i"n #ug"s $"l"m !"ng" e%"ni#e!""n lini %"$" b"gi"n Ilmu R"$i(l(gi 9"ul#"s Ke$(#e!"n Uni+e!si#"s Muh"mm"$iy"h M""ss"!)
M""ss"!* Se%#embe! /012 Pembimbing
dr. Ir)$&) B$%$r M.K!" S#.R$d
DAFTAR ISI
3
4"l"m"n S"m%ul
i
Lemb"! Penges"h"n
ii
K"#" Peng"n#"!
iii
D"'#"! Isi
i+
A) B) ) D) E) 9) G)
1 / 6 5 5 5 2 2 ; 12
PENDA4ULUAN ANATOMI DAN 9ISIOLOGI DE9INISI EPIDEMIOLOGI ETIOLOGI PATOGENESIS KLASI9IKASI 1) Pe!$"!"n E%i$u!"l /) Pe!$"!"h"n Sub$u!"l 6) Pe!$"!"h"n Sub"!".hn(i$ 5) Pe!$"! Pe!$"!"h" "h"nn In#!"+ In#!"+en# en#!iu !iule! le!
/0 2) Pe!$"!"h"n In#!"se!eb!i 4) KESIMPULAN I) KA8IAN ISLAM DA9TAR PUSTAKA
// /5 /2 /7
4
PERDARA4AN INTRAKRANIAL
Pe!$"! Pe! $"!"h" "h"nn in# in#!"se !"se!eb !eb!"l !"l
1
B. ANAT ANATOMI OMI d$& FISIOLOGI FISIOLOGI
e!eb!um $"n me$ull" s%in"lis $ili%u#i (leh #ig" memb!"n* "#"u meningen: $u!"m"#e!* "!".hn(i$e"m"#e!* $"n %i"m"#e!)/ Du!"m" Du! "m"#e! #e! en. en.e%h e%h"li "li se." se."!" !" (n (n+esi +esi(n" (n"ll $u! $u!"m" "m"#e! #e! #e! #e!$i!i $i!i $"! $"!ii $u" l"% l"%is"n is"n>> l"%is"n en$(s#e"l $"n l"%is"n meninge"l) Ke$u" l"%is"n ini be!hubung"n e!"#* e.u e .u"l "lii se se%" %"nnj" j"ng ng #e #em% m%"# "#&# &#em em%" %"## #e #e!# !#en en#u #u $i $im" m"n" n" me me!e !e" " #e #e!% !%is is"h "h $" $"nn memb me mben en#u #u si sinu nuss +e +en( n(su sus) s) L" L"%i %is" s"nn me meni ning nge" e"ll "$ "$"l "l"h "h $u $u!" !"m" m"#e #e!! y"n "ngg seben"!ny") Me!u%""n memb!"ne 'ib!(s" %"$"# $"n u"# y"ng membungus (#" $"n mel"nju#"n $i!i se#el"h mel"lui '(!"men m"gnum seb"g"i $u!"m"#e! me$ull" s%in"lis) Du!"m"#e! meli%u#i 9"l? .e!eb!i* Ten#(!ium .e!ebelli* $"n 9"l? .e!ebelli) B"ny" "!#e!i y"ng men$"!"hi $u!"m"#e!* y"i#u "!#e!i ."!(#is in#e!n"* "!#e!i "!# e!i m"? m"?ill ill"!ie "!ies* s* "!# "!#e!i e!i %h" %h"!yn !ynge" ge" "s.e "s.en$e n$ens* ns* "!#e "!#e!i !i (.. (..i%i i%i#"li #"lis* s* $"n "!#e "!#e!i !i +e!#eb!"lis) D"!i su$u# linis y"ng #e!%en#ing "$"l"h "!#e!i meninge" me$i"* y"ng se!ing !us" %"$" .e$e!" e%"l") @en"&+en" meninge" #e!le#" $i $"l"m l"%is"n en$(s#e"l $u!"m"#e!) @en" meninge" me$i" mengiu#i ."b"ng&."b"ng "!#e!i" meninge" me$i" $"n be!mu"!" e $"l"m %le?us +en(sus %#e!yg(i$eus "#"u sinus s%hen(%"!ie#"lis) @en"&+en" @en"&+en" #e!le#" l"#e!"l l" #e!"l #e!h"$"% "!#e!iny") "!# e!iny")/ A!".hn(i$e"m"#e! "$"l"h su"#u memb!"ne lembu# y"ng #i$" %e!me"ble y"ng meli%u#i (#" $"n #e!le#" $i"n#"!" %i"m"#e! $isebel"h $"l"m $"n $u!"m"#e! $isebel"h lu"!) Memb!"ne ini $i%is"h"n $"!i $u!m"#e! (leh !u"ng %(#ensi"l* $isebu# s%"#ium sub$u!"le* $"n $"!i %i"m"#e! (leh s%"#ium sub"!".hn(i$eum y"ng #e!isi (leh ."i!"n .e!eb!(s%in"lis)/
2
G"mb"! 1: %en"m%"ng (!(n"l b"gi"n "#"s e%"l" mem%e!lih"#"n l"%is"n uli# e%"l"* l"%is"n meninge")/ Pi"m Pi "m"#e "#e!! "$ "$"l" "l"hh mem memb!" b!"nn +" +"s.u s.ul"! l"! y" y"ng ng $e $eng ng"n "n e!"# e!"# membu membung ngu uss (# (#" "** membungus gy!us&gy!us $"n m"su e $"l"m sul.us&sul.us y"ng #e!$"l"m) / O#" $isu%l"i (leh $u" "!#e!i ."!(#is in#e!n" $"n $u" "!#e!i +e!#eb!"lis) Keem%"# "!#e!i "!# e!i ini be! be!"n" "n"s#( s#(m(s m(sis is %"$ %"$"" %e! %e!mu mu""n ""n in' in'e!i( e!i(!! $"n mem memben ben#u #u .i!. .i!.ulu uluss -illisi) A!#e!i ."!(#is in#e!n" mun.ul $"!i sinus ."+e!n(sus %"$" sisi me$i"l %!(.essus .lin(i$eus "n#e!i(!) Kemu$i"n Kemu$i"n "!#e!i ini membel( e bel""ng menuju e sul.us .e!eb!i l"#e!"lis) Disini* "!#e!i ini be!."b"ng menj"$i "!#e!i .e!eb!i "n#e!i(! $"n "!#e!i .e!eb!i me$i")/ A!#e!i +e!#eb!"lis* ."b"ng $"!i "!#e!i %e!#"m" A)Sub.l"+i") P"$" %inggi! b"-"h %(ns* "!#e!i ini be!g"bung $eng"n "!#e!i $"!i sisi l"inny" memben#u "!#e!i b"sil"!is)/ +. DEFI DEFINISI NISI
Pe!$"!"h"n in#!"!"ni"l "$"l"h is#il"h (le#i' y"ng men."u% be!b"g"i (n$isi y"ngg be! y"n be!be$ be$"" $i# $i#"n$ "n$"i "i $en $eng"n g"n "u "umul mul"si "si es es#!"+ #!"+"s "sule ule!! $"! $"!"h "h $"l" $"l"m m !u" !u"ng ng in#!"!"ni"l y"ng be!be$")6 %e!$"!"h"n in#!"!"ni"l "$"l"h e"$""n eg"-"# $"!u!"#"n me$is y"ng $i#"n$"i $eng"n e!us""n neu!(l(gis "-"l "#"u%un em"#i"n) mun#"h* %e!ub"h"n #ing"#
3
es"$"!"n* $"n %ening"#"n #e"n"n $"!"h %"$" %"sien s#!(e "u#* $i.u!ig"i %e!$"!"h"n in#!".!"ni"l)
4
D. EPID EPIDEMIO EMIOLOGI LOGI
Neg"!"&neg"!" $i Asi" memilii insi$en y"ng #inggi #e!h"$"% ej"$i"n %e!$"!"h"n in#!".e!eb!"l $"!i $"e!"h "#"u neg"!" l"in y"ng "$" $i $uni")2 E. ET ETIOL IOLOGI OGI •
4i%e!#ensi : %ening"#"n #e"n"n $"!"h $"%"# menyeb"b"n "!#e!i e.il
•
%e."h $i $"l"m (#") Ob"#&(b"#"n "n#i ("gul"n s%e!#i .(um"$in* -"!'"!in* $"n he%"!in y"ng
• • • • • •
$igun""n un#u %eng(b"#"n s#!(e $"n %eny"i#! j"n#ung) A!#e!i +en" m"l'(!m"si <"+m= T!"um" e%"l" G"nggu"n %e!$"!"h"n Tum(! Amyl(i$ "ngi(%"#i) Pe!$"!"h"n se."!" s%(n#"n7
F. PA PATO TOGENESIS GENESIS
N(n#!"um"#i. %e!$"!"h"n in#!"se!eb!"l %"ling se!ing h"sil $"!i e!us""n hi%e hi %e!# !#en ensi si e $i $in$ n$in ingg %e %emb mbul uluh uh $" $"!"h !"h
4
4i%e!#ensi !(nis mengh"sil"n +"sul(%"#i %embuluh $"!"h e.il y"ng $i#"n$"i $eng"n li%(hy"lin(sis* ne!(sis 'ib!in(i$* $"n %engemb"ng"n h"!.(#&B(u.h"!$ "neu!ism"* mem%eng"!uhi %ene#!"si "!#e!i selu!uh (#" meli%u#i len#i.ul(s#!i"#es* #h"l"m #h" l"m(%e (%e!'( !'(!"#( !"#(!s* !s* ."b" ."b"ng ng %"! %"!"me "me$i"n $i"n $"! $"!ii "!#e "!#e!i !i b"s b"sil"! il"!** "!# "!#e!i e!i .e!e .e!ebel bell"! l"! su%e!i(!* $"n "n#e!i(! "!#e!i .e!ebell"! in'e!i(!)2 G. KL KLAS ASIF IFIK IKAS ASII
Te!$ !$"% "%"# "# em em%" %"## #i #i%e %e %e %e!$ !$"!" "!"h" h"nn in in#! #!" "!" !"ni ni"l "l y" y"n ni> i> %e %e!$ !$"! "!"h "h"n "n e% e%i$ i$u!" u!"l* l* %e!$"!"h"n sub$u!"l* %e!$"!"h"n sub"!".hn(i$* %e!$"!"h"n in#!"se!eb!"l $"n %e!$"!"h"n %e!i+en#!iul"!&in#!"+en#!iul"!
D!-)&)")
Pe!$"!"h"n es#!"$u!"l
Bi"s"ny Bi" s"ny"" %e! %e!$"! $"!"h" "h"nn e%i e%i$u! $u!"l "l #e!l #e!lih" ih"## %"$ %"$"" %"s %"sien ien mu$ mu$"" y" y"ng ng #el" #el"hh men$ me n$e!i e!i#" #" #! #!"u "um" m" e e%" %"l"* l"* bi bi"s "s"ny "ny"" $e $eng ng"n "n %" %"#"h #"h #u #ul" l"ng ng #e #eng ng( (!" !" #e!"i#) . E')*)
T!"um T! "um"" "$" "$"l"h l"h %en %enyeb yeb"b "b h" h"ss %e! %e!$"!" $"!"h"n h"n e%i e%i$u! $u!"l) "l) T! T!"um "um"" #um #um%ul %ul membe!i mem be!i"n "n $"m $"m%" %" e e% e%"l" "l" $"! $"!ii se!" se!"ng" ng"n* n* j"#u j"#uh* h* "#"u e. e.el" el"""n ""n l"inny l"i nny") ") Dis Dis#(s #(si"* i"* %e! %e!s"li s"lin"n n"n '(! '(!.e% .e%s* s* $"n m(l m(l$in $ingg #en #eng( g(!" !" y"n y"ngg be!lebih"n mel"lui j"l"n l"hi! #el"h #e!lib"# $"l"m %e!$"!"h"n e%i$u!"l %"$" b"yi b"!u l"hi!) d. P$ P$' '-) -)") ")* * ))
Pe!$"!"h"n e%i$u!"l #e!u#"m" $iseb"b"n (leh g"nggu"n s#!u#u!"l $"!i $u!"l $"n %embu %embuluh luh $"!"h %"$" .!"ni"l umum umumny" ny" #e!"i# $eng"n %"#"h
5
#ul"ng #ul "ng ."l ."l+"!i +"!i"l) "l) L"s L"se!"s e!"sii "!#e "!#e!i !i men mening inge"l e"l me$ me$i" i" $"n meny menye!#" e!#"ii sin sinus us $u!" $u !"ll "$ "$"l "l"h "h e#i e#i(l (l(g (gii y" y"ng ng %" %"lin lingg um umum) um) Se Sejum juml"h l"h e e.il .il e% e%i$ i$u! u!"l "l hem"#( hem "#(m" m" #el #el"h "h $il $il"%( "%(!" !"nn $en $eng"n g"n #i$ #i$" " "$" "$"ny ny"" #!"u #!"um") m") E#i E#i(l( (l(giny giny"" #e!m"su in'esi %"$" #ul"ng #eng(!"* m"l'(!m"si %embuluh $"!"h $"!i $u!"m"#e!* $"n me#"s#"sis e #eng(!") %e!$"!"h"n e%i$u!"l s%(n#"n jug" $"%"# be!emb"ng %"$" %"sien $eng"n ("gul(%"#i be!hubung"n $eng"n m"s"l"h me$is l"in <%eny"i# h"#i mis"lny"* s#"$ium "hi!* "l(h(lisme !(nis* %eny"i# l"inny" y"ng be!hubung"n $eng"n $is'ungsi #!(mb(si#=) !. G$/ /$r $r$ $& (*)& (*)&)" )"
Ti$" se%e!#i %e!$"!"h"n sub$u!"l* %e!$"!"h"n e%i$u!"l bi"s"ny" $i%i.u (leh #!"um" e%"l" y"ng jel"s) sebu"h #"n$" h"s $"!i %"sien mu$" "$"l"h" "$"ny" .e$e!" e%"l"
T&s."n T& s."n #"n%" #" n%" (n#!"s P"$" h"m%e! se#i"% "sus %e!$"!"h"n e%i$u!"l #e!lih"# %"$" T&s."n e%"l") Membe!i"n g"mb"!"n hem"#(m" be!ben#u bi(n+es "#"u menye! men ye!u%" u%"ii len lens" s" .em .embun bungg se!i se!ing ng #e! #e!le#" le#" $i "!e" #em #em%(! %(!"l "l "#" "#"uu #em% #e m%(! (!(% (%"! "!ie ie#" #"l* l* g" g"mb mb"! "!"n "n l" l"in in y"n "ngg $" $"%" %"## $i $i#e #emu mu" "nn y"i "i#u #u %e!gese!"n g"!is #eng"h)
6
G"mb"!&/ : g"mb"!"n bi(n+es)
MRI MRI $"%"# jel"s menu menunju nju"n "n %e!g %e!gese!"n ese!"n $u!"m"#e! y"ng mun. mun.ul ul seb"g"i g"!is hy%(in#ense %"$" T1 $"n T/ u!u#"n y"ng memb"n#u $"l"m membe$""nny membe$""nny"" $"!i hem"#(m" sub$u!"l) Au# ED4 mun.ul is(in#ense %"$" T1 $"n menunju"n in#ensi#"s +"!i"bel $"!i hi%( e hy%e!in#ense %"$" u!u#"n T/ ) ED4 sub"u# "-"l mun.ul hy%(in#ense %"$" T/ s""# "hi! sub"u# $"n ED4 !(nis hy%e!in#ense %"$" e$u" T1 $"n T/)
G"mb"!&6: G"mb" !&6: MRI e%i$u e%i$u!"l !"l hem"# hem"#(m" (m" & mening meningg"l"n g"l"n %!(#(n $"e!"h e%" e %"$" $"#"n #"n & hy hy%e %e!si !sign gn"l "l $i $" $"e!" e!"hh #e #em% m%(! (!"l "l " "n" n"nn T/ T/W W & $u $u!" !" $i%"n$"ng seb"g"i g"!is hy%(sign"l) //
Angi(g!"'i
7
4"l ini $"%"# $igun""n un#u menge+"lu"si %enyeb"b n(n#!"um"#i. $"!ii ED4
4em"#(m" sub$u!"l #e!j"$i "ib"# %engum%ul"n $"!"h $i"n#"!" $u!"m"#e! $"n "!".hn(i$) g"mb"!"n g"mb" !"n T T&S &S."n ."n hem"#( hem"#(m" m" sub$u sub$u!"l* !"l* #"m%" %enum%u"n %enum%u"n ."i!"n es#!""si"l y"ng hi%e!$ense be!ben#u bul"n s"bi#) *10
meningi(m" mungin mung in hy%e! hy%e!$ense $ense $en $eng"n g"n men mening ing"# "#"n "n ( (n#! n#!"s "s $"n bi"s"ny" j"uh $"!i '!"#u!
%. P!& & $ $'$&
/ %ilih"n %eng(b"#"n un#u %"sien #e!sebu# "$"l"h <1= sege!" in#e!+ensi be$"h $"n
Pr&")"
B"h"n $eng"n hem"#(m" y"ng !el"#i' bes"!* se."!" umum .uu% b"i* "s"l"n gum%"l"n #e!sebu# $ie+"u"si sege!") Sebu"h hem"#(m" e.il #"n% #" n%"" e' e'e e m" m"ss" ss" "#" "#"uu #"n #"n$" $" ss-i! i!ll $" $"%" %"## $i $i(b (b"#i "#i se. se."!" "!" ( (ns nse! e!+" +"#i #i'* '* "$"ng&"$"ng menyeb"b"n "lsi'i"si $"!i $u!"m"#e!)
2. P! P!rd rd$r $r$% $%$& $& S, S,d d,r ,r$* $* $. D!-)&)")
Sebu"h hem"#(m" sub$u!"l
8
"!".hn( "!". hn(i$) i$) Sub Sub$u! $u!"l "l hem hem"#(m "#(m"" "$"l "$"l"h "h jeni jeniss y"n y"ngg %"l %"ling ing umu umum m $"!i #!"um" lesi m"ss" in#!"!"ni"l)11 . E')*)
Penyeb"b hem"#(m" sub$u!"l "u# meli%u#i be!iu# ini:
T!"um" e%"l"
Penggun""n (b"#&(b"#"n "n#i ("gul"n
Pe!$ Pe !$"! "!"h "h"n "n in in#! #!" "!" !"ni ni"l "l n( n(n# n#!" !"um um"#i "#i.. " "!en !en"" "n "neu eu!is !ism" m" (# (#" "** m"l'(!m"si "!#e!i* "#"u #um(!
P"s."(%e!"si <!"ni(#(mi* S9 shun#ing=
4i%(#ensi in#!"!"ni"l
Pele.eh"n "n" "#"u sin$!(m b"yi #e!gun."ng <%"$" el(m%( usi" "n"=
S%(n#"n "#"u #i$" $ie#"hui
Penyeb"b hem"#(m" sub$u!"l !(nis meli%u#i be!iu# ini:
T!"um" e%"l"
4em"#(m" sub$u!"l "u#* $eng"n "#"u #"n%" in#e!+ensi be$"h
S%(n#"n "#"u i$i(%"#i
9"#(! !isi( hem"#(m" sub$u!"l !(nis meli%u#i be!iu# ini:
Al(h(lisme !(nis
E%ile%si
K("gul(%"#i
Kis#" "!".hn(i$
Te!"%i Te !"%i "n#i("gul"n <#e!m"su <#e!m"s u "s%i!in=
Peny"i# "!$i(+"sul"!
T!(mb(si#(%eni"
Di"be#es melli#us
9
P"$" %"sien y"ng lebih mu$"* "l(h(lisme* #!(mb(si#(%eni"* g"nggu"n ("gul (" gul"si* "si* $"n #e!" #e!"%i %i "n# "n#i( i("gu "gul"n l"n (!" (!"ll y" y"ng ng #el" #el"hh $i# $i#emu emu"n "n un# un#u u menj"$ men j"$ii leb lebih ih umu umum) m) Kis# Kis#"" "!". "!".hn( hn(i$ i$ leb lebih ih se!i se!ing ng $i $i"i# "i#"n "n $en $eng"n g"n hem"#(m" sub$u!"l !(nis %"$" %"sien y"ng lebih mu$" $"!i 50 #"hun) P"$" %"sien y"ng lebih #u"* %eny"i# j"n#ung $"n hi%e!#ensi "!#e!i y"ng $i#emu"n lebih umum) D"l"m sebu"h %eneli#i"n* 17 %"sien $eng"n hem"#( hem "#(m" m" sub sub$u! $u!"l "l !( !(nis nis be! be!"$" "$" $i #e! #e!"%i "%i "s% "s%i!in i!in)) Deh Dehi$! i$!"si "si u#"m u#"m"" "$"l"h (n$isi u!"ng umum #e!"i# $"n $i#emu"n se."!" be!s"m""n h"ny" / $"!i %"sien)11 . P$' $' -) -)"") )* *) )
Pe!$"!"h"n Pe!$"! "h"n #e!j"$i $i"n#" $i"n#"!" !" $u!"m $u!"m"#e! "#e! $"n "!"n "!"n(i$e") (i$e") Pe!$"!"h"n $"%"# be!"s"l $"!i !u%#u! $"!i b!i$ging +ein* !u%#u!e g!"nul"si( %"..hi(ni* %e!lu"s"n %e!$"!"h"n $"!i '(ss" %i"m"#e!* $"n jug" bis" $"!i %e!$"!"h"n (n#usi( se!eb!i)1/ d. G$ G$/ /$r $r$& $& (* (*)& )&)" )"
s"i# e%"l"
ebingung"n
Pe!ub"h"n %e!il"u
%using
Mu"l $"n mun#"h
lesu "#"u meng"n#u be!lebih"n
elem"h"n
"%"#i
ej"ng11*16
!. G$ G$/ /$r $r$& $& R$ R$d) d)* * )" )"
T&S."n •
4i%e!"u# D"l"m D"l "m eb eb"ny "ny""n ""n "su "suss %"s %"sien ien #i$ #i$" " $i. $i.i#! i#!"" ""nn $"l $"l"m "m '"se hi%e!"u#
10
be!$e"#"n* $eng"n %en"m%il"n be!%u#"!&%u#"! "!en" ."m%u!"n beu"n* se!um $"n $"!"h #i$" membeu $"n be!el"nju#"n) se!ing "$" $e!"j" $e!"j"## %embe %embeng" ng""n "n (#" y"ng men$" men$"s"!i s"!i <#e!u#"m <#e!u#"m"" %"$" %"sien mu$" $i m"n" #!"um" #! "um" e%"l" se!ing lebih %"!"h= y"ng men(nj(l"n e'e m"ss" y"ng $i.i%#""n (leh (lesi) 15 •
Au# Pen"m%il"n l"si $"!i hem"#(m" sub$u!"l "u# "$"l"h h(m(gen hy%e!$ense es#!"&"si"l be!ben#u bul"n s"bi# y"ng menyeb"! $i'us)
G"mb"!&5: Pe!$"!"h"n sub$u!"l "u#15 •
Sub"u# Ke%"$"#"n ""n #u!un e604U $"n menj"$i is($ense e (!#es y"ng be!$e"#"n* be!$e"#"n* membu membu"# "# i$en#i i$en#i'i"si 'i"si be!%( be!%(#ensi #ensi !umi#) Kun.i un#u i$en#i'i"si mem+isu"lis"si"n sebu"h juml"h #"n$"&#"n$" #i$" l"ngsung * #e!m"su : S9 $iisi sul.i #i$" men."%"i #eng(!" mel"in"n memu$"! elu"! e sub$u!"l y"ng e'e m"ss" #e!m"su %eni%is"n sul."l <$is#(!si= $"n %e!gese!"n g"!is #eng"h* %eneb"l"n jel"s (!#es)
11
g"mb g" mb"! "!&2 &2:: D" D"!"h !"h "b "bu&" u&"bu bu me! me!u% u%" ""n "n su sub" b"u u## %e %e!$ !$"! "!"h "h"n "n * se$"ng"n $"!"h %u#ih me-"ili "u#)11 •
K!(nis Ahi!ny"* sub$u!"l menj"$i hi%($ens $"n $"%"# men."%"i 0hu $"n ""n is($ense un#u .s'* $"n hyg!(m"s sub$u!"l)
G"mb"!&7: N(n & (n#!"s "si"l T s."n menunju"n be!ben#u bul"n s"bi#* !(nis S9 & is($ense meningg"l"n hem"#(m" sub$u!"l <%"n"h=) A$" %eni%is"n !ing"n +en#!iel l"#e!"l i!i)/6
MRI Pen" Pe n"m% m%il il"n "n he hem m"# "#(m (m""
be!+ be !+"! "!i" i"si si $e $eng ng"n "n e e"$ "$"" ""nn
bi( bi (im imi" i"
hem(gl(bin y"ng be!+"!i"si $eng"n usi" hem"#(m") U!u#"n s#"n$"! y"ng %"ling sensi#i' "$"l"h 9LAIR )
12
•
hi%e!"u# T1 : is(in#ense e m"#e!i "bu&"bu T/ : is( e hy%e!in#ense 9LAIR : hy%e!in#ense e S9
•
"u# T1 : is( e hy%(in#ense menj"$i "bu&"bu %e$uli T/ : hy%(in#ense menj"$i "bu&"bu %e$uli 9LAIR : hy%e!in#ense e S9
G"mb"!&: %e!$"!"h"n sub$u!"l "u# %"$" MRI) 15 •
sub"u# Mungin mun.ul bi(n+es be!ben#u %"$" bi$"ng (!(n"l bu"n be!ben#u s"bi# y"ng me!u%""n %en"m%il"n h"s $i %es"-"# "si"l T1 : bi"s"ny" hy%e!in#ense "!en" "$"ny" me#h"em(gl(bin T/ : Pen"m%il"n +"!i"bel bi"s"ny" hy%e!in#ense 9LAIR : hy%e!in#ense
13
g"mb"!&: Asi"l T1 m"gne#i. !es(n"n.e im"ging menunju"n bil"#e!"l hem"#(m" sub$u!"l sub"u# $eng"n in#ensi#"s siny"l mening"#) A!e" A!e" in#ensi#"s meneng"h me!u%""n %e!$"!"h"n %e!$"!" h"n lebih "u# e $"l"m (lesi sub"u#)11 •
!(nis T1 : ji" hem"#(m" s#"bil #"m%"ny" is(in#ense un#u S9* $"%"# mun.ul hy%e!in#ense un#u S9 ji" "$" !eblee$ "#"u in'esi ) T/ : ji" hem"#(m" s#"bil #"m%"ny" is(in#ense un#u S9* ji" "$" !eblee$ hem"#(m" "%%e"e!s hy%(in#ense 9LAIR : hy%e!in#ense e S9
14
G"mb"! G"m b"!&;: &;: As Asi"l i"l 9L 9LAIR AIR MR men menunj unju u"n "n hem hem"#(m "#(m"" sub sub$u! $u!"l "l !(nis $eng"n siny"l hy%e!in#ense < %"n"h=) /6 -.
P!&$'$&
Se%e!#i Se% e!#i h"l h"lny" ny" %"s %"sien ien #!" #!"um" um"** !esu !esusi# si#"si "si $im $imul" ul"ii $en $eng"n g"n AB AB
Mesi%un hem"#(m" sub$u!"l se!ing $i"ngg"% seb"g"i en#i#"s y"ng !el"#i' jin" %e!lu $i."#"# b"h-" "ng" em"#i"n $i hem"#(m" sub$u!"l "u# y"ng membu#uh"n membu#uh"n %embe %embe$"h"n $"h"n seben"!ny" s"ng"# #inggi <20&; <20&;0=* 0=* #e!u #e !u#" #"m" m" %" %"$" $" %" %"si sien en y"n "ngg "n "n#i #i( ("g "gul ul"n "n** $" $"nn h" h"ny ny"" /0 /0 %u %uli lihh se%enuhny") 3. P!r P!rd$r d$r$%$ $%$& & S, S,$r $r$% $%&) &)d d $. D!-)&)")
Pe!$"!"h"n sub"!".hn(i$ < SA4 = "$"l"h s"l"h s"#u jenis %e!$"!"h"n in#!"!"ni"l es#!"&"si"l $"n menunju"n "$"ny" $"!"h $"l"m !u"ng sub"!".hn(i$)12*17
15
. E')*)
Pe!$"!"h"n sub"!".hn(i$ "$"l"h %e!$"!"h"n "n#"!" m"#e! "!".hn(i$ $"n %i") Se."!" umum* #!"um" e%"l" "$"l"h %enyeb"b %"ling umum* #e#"%i #!"um"#is %e!$"!"h"n sub"!".hn(i$ bi"s"ny" $i"ngg"% seb"g"i g"nggu"n y"ng #e!%is"h) S%(n#"n <%!ime!= %e!$"!"h"n sub"!".hn(i$ bi"s"ny" h"sil $"!i %e."hny" "neu!ism") Sebu"h b"-""n in#!"!"ni"l s"..ul"! "#"u be!!y "neu!ism" "$"l"h %enyeb"b $i sei#"! 2 %"sien) Pe!$"!"h"n $"%"# be!hen#i se."!" s%(n#"n) Aneu!ism" %e!$"!"h"n $"%"# #e!j"$i %"$" semu" usi"* #e#"%i %"ling se!ing #e!j"$i $"!i usi" 50&72) Penyeb"b u!"ng umum "$"l"h "neu!ism" mi(#i* m"l'(!m"si "!#e!i* $"n g"nggu"n %e!$"!"h"n) 1 . P$' $' -) -)"") )* *) )
D"!"h $i !u"ng sub"!".hn(i$ menyeb"b"n meningi#is imi" y"ng umum mening men ing"# "#"n "n #e #e"n" "n"nn in# in#!" !"!"n !"ni"l i"l un# un#u u h"! h"!ii "#"u beb bebe!"% e!"%"" min minggu ggu)) @"s(s%"sme seun$e! $"%"# menyeb"b"n isemi" (#" '("l> sei#"! /2 /2 $" $"!i !i %" %"sie sienn me meng ngem emb" b"ng ng" "nn #" #"n$ n$"& "&#"n #"n$" $" se! se!"n "ng" g"nn #! #!"n "nsie sien# n# is.hemi.
Gej"l" u#"m" "$"l"h s"i# e%"l" %"!"h y"ng $imul"i se."!" #ib"&#ib"
16
M(($ $"n e%!ib e%!ib"$i"n "$i"n %e!ub"h"n* %e!ub"h"n* #e!m"su #e!m"su ebin ebingung gung"n "n $"n mu$"h #e!singgung) Nye!i (#(# < #e!u#"m" nye!i lehe! $"n nye!i b"hu=) Mu"l $"n mun#"h. M"#i !"s" $i b"gi"n #ubuh. Lehe! "u. M"s"l"h %englih"#"n> %englih"#"n> #e!m"su #e!m"su %eng %englih"#"n lih"#"n g"n$"* bin#i bin#i&bin# &bin#i i bu#"* "#"u ehil"ng"n %englih"#"n semen#"!" $i s"#u m"#")17 !. G$ G$/ /$r $r$& $& R$ R$d) d)* * )" )"
T&S."n Sensi#i+i#"s T "$"ny" $"!"h sub"!".hn(i$ s"ng"# $i%eng"!uhi (leh juml"h $"!"h $"n sej" s ej" %e!$"!"h"n) Di"gn(sis $i.u!ig"i e#i" b"h"n hy%e!"##enu"#ing #e!lih"# mengisi !u"ng sub"!".hn(i$) P"ling umum ini jel"s $i sei#"! ling ling"!"n "!"n Willis* Willis* "!en" seb"gi"n bes"! "neu!ism" be!!y #e!j"$i $i -il"y"h ini <72=* "#"u $"l"m 'issu!e Syl+i"n <60= !e' $i%e!lu"n) Sejuml"h e.il $"!"h "$"ng&"$"ng $"%"# $ilih"## $i '(ss" in#e!% $ilih" in#e!%e$un e$un.ul"!* .ul"!* mun.ul seb"g"i segi#i segi#ig" g" hy%e! hy%e!$ense $ense e.il* "#"u $"l"m #"n$u (si%i#"l $"!i +en#!iel l"#e!"l) Pen$"!"h"n sub"!".hn(i$ $iel(m%("n menj"$i em%"# "#eg(!i menu!u# juml"h $"!"h $eng"n s"l" 9is.he!)12
17
G"mb"!&10: G"mb" !&10: A$" #ingg #inggi&!e$"m i&!e$"m"n "n $"!"h $i .el"h Syl+ Syl+i"n i"n <%"n" <%"n"hh bi!u= $"n 'isu!" in#e!hemis%he!i. <%"n"h me!"h=)/5
MRI MRI
sensi#i'
#e!h"$"%
$"!"h
sub"!".hn(i$
$"n
m"m%u
mem+is mem +isu"li u"lis"si s"si"n "n $en $eng"n g"n b"i b"i $"l" $"l"m m 1/ j"m %e! %e!#"m" #"m" bi" bi"s"ny s"ny"" seb"g"i hy%e!in#ensi#y $"l"m !u"ng sub"!".hn(i$ %"$" 9LAIR)
G"mb"!& 11: 9LAIR&MRI menunju"n hy%e!in#ense '!(n#"l bil"#e!"l $"n %"!ie#"l sul.i <%"n"h=* (nsis#en $eng"n %e!$"!"h"n sub"!".hn(i$
18
"u#) Kel"in"n MRI lebih men.(l( $"n lebih lu"s $"!i%"$" y"ng $i#unju"n (leh T) /2
DSA: Angi(g!"'i Digi#"l %engu!"ng"n "#e#e! "ngi(g!"%hy #e#"% Gold Standard un#u un#u $i"gn(sis $"n "!"#e!is"si el"in"n %embuluh $"!"h $"n $i b"ny" %us"#* b"h"n ji" lesi %enyeb"b $ii$en#i'i"si %"$" MRA "#"u TA $"n $i% $i%e! e!i!" i!""n "n mem membu# bu#uh uh"n "n m"n m"n"jem "jemen en be$ be$"h* "h* s#u s#u$i $i "# "#e#e! e#e! $il"u"n) M"n'""# $"!i DSA "$"l"h $u" "li li%"# : !es(lusi s%"si"l y"ng lebih #inggi : lebih m"m%u un#u mengg"mb"!"n mengg"mb"!"n %embu %embuluh luh $"!"h e.il $"n .i!i m(!'(l(gi +"sul"!
Sel" Se l"in in i# i#u* u* #e #e!g !g"n "n#u #ung ng %" %"$" $" %e %eny nyeb eb"b "bny ny"* "* #e #e!" !"%i %i
en$(+"sul"!
P!&$'$&
Relie' +"s(s%"sme #e!"i# <#e!j"$i %"$" seb"ny" 20 %"sien $eng"n SA4= $"%"# $i."%"i se."!" me$is $eng"n ."l.ium .h"nnel bl(.e!s . O%e!"si %eng"ng"#"n $"%"# $iin$i"si"n) Kli%ing be$"h "-"l $igun""n un#u men.eg"h %e!$"!"h"n ul"ng . M"n"jemen en$(+"s.ul"! jug" se"!"ng b"ny" $igun""n)/5 . Pr&")"
Sei#"! 62 $"!i %"sien meningg"l se#el"h "neu!ism" %e!#"m" %e!$"!"h"n sub"!". sub "!".hn( hn(i$> i$> l"i l"inn 12 men mening ingg"l g"l $"l $"l"m "m beb bebe!"% e!"%"" min minggu ggu "! "!en" en" %e."hny" be!iu#ny") Se#el"h 7 bul"n* %e."h / #e!j"$i %"$" #ing"# sei#"! se i#"! 6 #i"% #"hun) Se."!" umum* %!(gn(sis "$"l"h bu!u $eng"n "neu!ism"* b"i $eng"n m"l'(!m"si "!#e!i* $"n #e!b"i s""# "ngi(g!"'i %embuluh $"!"h #i$" men$e#esi lesi* mungin "!en" sumbe! %e!$"!"h"n e.il $"n #el"h #e!#u#u%i)1
19
4. P!r P!rd$r d$r$%$ $%$& & I&'r I&'r$! $!&'r &'r), ),*$r *$r $. D!-)&)")
Pe!$"! Pe! $"!"h" "h"nn in# in#!"+ !"+en# en#!i !iul" ul"!! < I@4 = h"n h"ny" y" men menunj unju u"n "n "$" "$"ny" ny" $"! $"!"h "h $"l"m sis#em +en#!iel (#"* $"n be!#"nggung j"-"b un#u m(!bi$i#"s y"ng signi'i"n "!en" %e!emb"ng"n hi$!(se'"lus (bs#!u#i' %"$" b"ny" %"sien) 4"l ini $"%"# $ib"gi menj"$i* %e!$"!"h"n %!ime! "#"u seun$e!) %e!$"!"h"n %!ime! menj"$i j"uh lebih umum $"!i%"$" seun$e!: %!ime! : #emu"n y"ng $(min"n "$"l"h b"h-" $"!"h $"l"m +en#!iel* $eng"n se$ii# ji" "$" $"!"h %"!enim) seun$e! : (m%(nen e?#!"+en#!i.ul"! bes"! h"$i! melih"# %e!$"!"h"n in#!"+en#!iul"! %"$" b"yi b"!u l"hi!) . G!$ $*$ *$ K*) K*)& &)"
P!esen# P!e sen#"si "si li linis nis %e! %e!$"! $"!"h" "h"nn in# in#!"+ !"+en# en#!i !iul" ul"!! <#e! <#e!le% le%"s "s $"! $"!ii %eny %enyeb" eb"b= b= "$"l"h mi!i% $eng"n %e!$"!"h"n sub"!".hn(i$) P"sien meng"l"mi #ib"&#ib" meng"l"mi s"i# e%"l" be!"#) T"n$"&#"n$" meningismus jug" h"$i!
T&S."n Seb"liny" Seb"li ny" T n(n (n#! (n#!"s "s "$"l"h "n$"l"n e+"lu"si "u# %"sien y"ng $"#"ng $eng"n (nse# s"i# e%"l" men$"$" "#"u gej"l" s#!(e&se%e!#i> D"!"h $i +en#!i +en#!iel el mun.ul seb"g"i b"h"n hy%e!$ense* hy%e!$ense* lebih be!"# $"!i S9 $"n $eng"n $emii"n .en$e!ung %((l e#e!g"n#ung"n* #e!b"i
20
$ilih"# %"$" #"n$u (si%i#"l) Au#* ji" +(lume $"!"h y"ng signi'i"n $"%"# mengisi +en#!iel* $"n beu"n memben#u F$ilem%"!"nF) 1
G"mb"!&1/: N(n.(n#!"s# T s."n menunju"n A@ A@M "lsi'i"si "lsi'i"s i $"n be!gum%"l I@4 * se#i"% hy%e!$ense) hy%e!$ense)/7
MRI MRI lebih sensi#i' $ib"n$ing"n T un#u juml"h y"ng s"ng"# e.il $"!i $"!"h* #e!u#"m" $i '(ss" %(s#e!i(!* $i m"n" T #e#"% $i!us" (leh "!#e'") Ke$u" 9LAIR $"n b"!u&b"!u SWI <#e!u#"m" %"$" 6T= y"ng sensi#i' #e!h #e !h"$ "$"% "% se seju juml ml"h "h e e.i .ill $" $"!" !"h) h) Te!u !u#" #"m m" y" y"ng ng #e #e!" !"h hi! i! " ""n "n menunju"n sejuml"h e.il %((ling $"!"h $i #"n$u (si%i#"l* $"n meng"ib"#"n e!en#"n"n y"ng $iseb"b"n siny"l %u#us 6&5) P"$" 9LAIR in#ensi#"s siny"l ""n be!+"!i"si #e!g"n#ung %"$" -"#u s."n) D"l"m -"#u 5 j"m $"!"h ""n mun.ul seb"g"i hi%e!&in#ens un#u un# u S9 y"n y"ngg be! be!$e $e"#" "#"nn $il $ilem" em"h" h"n) n) Kem Kemu$i u$i"n "n siny siny"l "l leb lebih ih be!+"!i"si $"n bis" suli# un#u membe$""n $"!i "li!"n #e!"i# "!#e'" <#e!u#"m" $i +en#!iel e#ig" $"n eem%"#= e.u"li u!u#"n l"inny" jug" $igun""n)1
21
G"mb"!&16 G"mb" !&16:: I@4 "$"l"h ny"#" hy%e!in#ense hy%e!in#ense $"n mu$"h $ilih"# %"$" T1)/7 d. P! P!& &$' $'$& $& d$& Pr Pr &" &")" )"
Pen$e"#"n %eng(b"#"n u#"m" %e!$"!"h"n in#!"+en#!iul"! $"%"# $ib"gi menj"$i $u" : %eng(b"#"n : %eng(b"#"n %enyeb"b y"ng men$"s"!i %e!$"!"h"n %e!$"! "h"n
Bi"s" Bi "s"ny ny"" #e #e!j" !j"$i $i " "!e !en" n" .e .e$e $e!" !" e e%" %"l" l" be be!"# !"#** .i .i!!i !!i h h"sn "sny" y" "$ "$"l "l"h "h hil"ngny" es"$"!"n $"n nye!i e%"l" se#el"h s"$"! emb"li) %e!$"!"h"n in#!".e!eb!"l in#!".e !eb!"l bi"s"ny" $iseb" $iseb"b"n b"n (leh #!"um" #e!h"$"% %embuluh $"!"h* #imbul hem"#(m" in#!"%"!enim $"l"m -"#u 60 meni# 7 j"m se#el"h #e!j"$iny" #!"um") hem"#(m" #imbul %"$" $"e!"h (n#!"l"#e!"l #!"um") 6 . E')*)
Penyeb"b %"ling umum $"!i %e!$"!"h"n in#!"se!eb!"l "$"l"h #e"n"n $"!"h #inggii
22
#e!m"su #e!m "su #!"u #!"um"* m"* in' in'es esi* i* #um #um(! (!** e eu!" u!"ng" ng"nn %em %embe beu"n u"n $"! $"!"h* "h* $"n el"in"n %"$" %embuluh $"!"h
Gej"l" bi"s"ny" $"#"ng #ib"&#ib" $"n $"%"# be!+"!i"si #e!g"n#ung %"$" l("si %e!$"!"h"n ) Gej"l" umum umum #e!m"su : & S" S"i# i# e%"l" e%"l"** mu"l mu"l * $"n mun#" mun#"h) h) & Le# Le#"!g "!gii "#"u ebi ebingu ngung" ng"n) n) & Kelem Kelem"h"n "h"n men$"$" men$"$" "#"u "#"u m"#i !"s" %"$" %"$" -"j"h * leng"n leng"n "#"u "i "i * bi"s"ny" bi"s"ny" %"$" s"#u sisi) & Pen Penu!u u!un"n n"n es es"$" "$"!"n) !"n) & Ke! Ke!ug ugi"n i"n seme semen#" n#"!" !" +isi) +isi) & Kej"ng d. G$ G$/ /$r $r$& $& R$ R$d) d)* * )" )"
+TS$&
T&S T &S."n ."n "$"l"h H & !"y n(ni n(nin+"si' n+"si' un#u meninj"u s#!u#u! "n"#(mi $i $" $"l"m l"m (# (#" " un un#u #u me meli lih" h"## "% "%" ""h "h "$ "$"" $" $"!" !"hh $i (# (#") ") Se Sebu bu"h "h #en(l(gi b"!u y"ng $isebu# T "ngi(g!"'i melib"#"n injesi (n#!"s e $"l"m "li!"n $"!"h un#u melih"# "!#e!i (#" .
6
G"mb"!&15: T&S."n T&S."n %e!$"!"h"n in#!".e!eb!"l)6
MRI
MRI "$ "$"l "l"h "h #e #ess n( n(n& n&in in+" +"si' si'** y" y"ng ng me meng nggu gun" n"" "nn l" l"%" %"ng ng"n "n $" $"nn '!euen '!e uensi si gel gel(mb (mb"ng "ng !"$i !"$i(( m"g m"gne# ne#i i un# un#u u mem membe! be!i" i"nn #"m #"m%il %il"n "n !in. !i n.ii $" $"!i !i j" j"!i !ing ng"n "n lu lun" n" (# (#" " An$ n$") ") Se Sebu bu"h "h MR MRA A
23
i#u jug" me!u%""n "ngi(g!"m* y"ng be!"!#i meneli#i %embuluh $"!"h se!#" s#!u#u! (#")7
G"mb"!&12: hi%e!#ensi in#!".e!eb!"l hem"#(m" MRI)6 !. P! P!&$ &$'$ '$*$ *$(" ("$& $&$$ $$& &
Se#el"hh %eny Se#el" %enyeb"b eb"b $"n l("si %e!$"!"h"n %e!$"!"h"n $ie# $ie#"hui* "hui* %e!"-"#"n me$is "#"u be$"h $il"u"n un#u menghen#i"n %en$"!"h"n* menghil"ng"n beu"n* $"n me!ing"n"n me!ing"n"n #e"n"n %"$" (#") 8i" $ibi"! $ibi"!"n "n sen$i!i (#" "hi!ny" ""n menye!"% gum%"l"n $"l"m bebe!"%" minggu&n"mun e!us""n %"$" (#" y"ng $iseb"b"n (leh IP $"n $"!"h !".un mungin i!e+e!sibel) i!e+e!s ibel) Umumny"* %"sien $eng"n %e!$"!"h"n e.il <10 .m 6= $"n $e'isi# minim"l $i%e!l"u"n se."!" me$is) P"sien $eng"n %e!$"!"h"n .e!ebell"!
Pe!$"!"h"n in#!"!"ni"l "$"l"h %e!$"!"h"n y"ng #e!j"$i $i $"l"m #ul"ng #eng(!") %e!$"!"h"n bis" #e!j"$i $i$"l"m (#" m"u%un $iseelilingny") Pe!$"!"h"n E%i$u!"l "$"l"h %e!$"!"h"n y"ng #e!j"$i $i"n#"!" #ul"ng #eng(!" $"n l"%is"n $u!"m"#e!) Pe!$"!"h"n sub$u!"l "$"l"h %e!$"!"h"n y"ng #e!j"$i "n#"!" $u!"m" $u! "m"#e! #e! $"n "!". "!".hn( hn(i$) i$) Pe! Pe!$"! $"!"h" "h"nn sub sub"!" "!".hn .hn(i$ (i$ "$" "$"l"h l"h %e! %e!$"! $"!"h"n "h"n y"n y"ngg #e!j"$i $i !(ngg !(ngg"" sub"!". sub"!".hn(i hn(i$) $) Pe!$"! Pe!$"!"h"n "h"n in#!".e!eb!"l "$"l"h %e!$"! %e!$"!"h"n "h"n y"ng
24
#e!j"$i $i $"l"m (#") se$"ng"n %e!$"!"h"n in#!"+en#!iul"! "$"l"h %e!$"!"h"n y"ng #e!j"$i $i$"l"m +en#!iel) %enyeb"b %e!$"!"h"n in#!".!"ni"l bis" "!en" .e$e!" e%"l" m"u%un el"in"n %"$" %embuluh $"!"h) I. KAIAN ISLAM
P"$" P" $" $" $"s"! s"!ny ny"" is isl"m l"m me meng ng"j "j"! "!"n "n "g "g"! "! um um"# "# y" y"ng ng s" s"i i## un un#u #u me men. n."! "!ii %eng(b"#"n $eng"n $"s"! i#ul"h m"" (%e!"si %embe$"h"n e%"l" un#u men(l(ng %"sien $il"u"n $"n jug" m"sih mem%e!#imb"ng"n b"ny" "j"!"n& "j"!"n isl"m #en#"ng eseh"#"n $"n u%"y" %enyembuh"n %eny"i#) 4"l y"ng l"in sey(gy"ny" $ie#"hui (leh se(!"ng muslim "$"l"h #i$"l"h All"h SWT men.i%#""n su"#u %eny"i# e.u"li Di" jug" y"ng men.i%#""n %en"-"!ny") 4"l ini seb"g"im"n" y"ng $is"b$""n R"sulull"h SAW SAW::/
“Tidaklah “Tidaklah Allah turunkan penyakit kecuali Allah turunkan pula obatnya”
D"!i D"!i !i-"y" !i-"y"## Im"m Muslim Muslim $"!i 8"bi! 8"bi! bin Ab$il Ab$ill"h l"h $i" be!"#" be!"#" b"h b"h-" -" N"bi be!s"b$"*
` _ Q c Y \] ^ _ ]` ^ _ a Z V X d \] f ] f V X Y Z[ “Setiap penyakit pasti memiliki obat. Bila sebuah obat sesuai dengan penyakitnya maka dia akan sembuh dengan seizin Allah Subhanahu wa Ta’ala.” Ta’ala.”
<4R) Muslim=
DA9TAR PUSTAKA 1) Pi Pie#! e#!"n "nge gel( l( "nn) "nn) In In#! #!". ".e!e e!eb!" b!"ll 4e 4em( m(!! !!h" h"ge ge)) /0 /01/ 1/)) ---)he"l#hline).(m $i"ses %"$" 61 "gus#us /012
25
/) Snell RS* RS* Sugih"!#( Sugih"!#( L) L) An"#(mi An"#(mi Klinis Be!$"s"! Be!$"s"!"n "n Sis#em) Sis#em) 8""!#"> 8""!#"> EG) EG) /011) 6) 9!" 9!"n n G* G(e G(ell A) A) In#!".! In#!".!"ni "ni"l "l 4"em( 4"em(!!h !!h"ge) "ge) h##%:!"$i(%e$i")(!g $i"ses %"$" 61 "gus#us /012 5) 8( 8(se se%%h PB PB** 4"! "!((l$ PA* e# e#)" )"ll ll)) Gui$ i$el elin ines es '( '(!! #h #hee M" M"nn"g "gem emen en## (' S%(n#" S%( n#"ne( ne(us us In# In#!".e !".e!eb !eb!"l !"l 4em 4em(!! (!!h"g h"ge) e) A4 A4A A S.i S.ien# en#i'i. i'i. S#" S#"#em #emen# en#)) h##%s:s#!(e)"h"j(u!n"ls)(!g $i"ses h##%s:s#!(e)"h"j(u!n"ls)(!g $i"ses %"$" 61 "gus#us /012 2) Liebesin$
DS)
Lu#se%*
4L)
In#!".!"ni"l
4em(!!h"ge)
h##%s:eme$i.ine)me$s."%e).(m $i"ses h##%s:eme$i.ine)me$s."%e).(m $i"ses %"$" 61 "gus#us /012 7) ku ku.."! .."!ell ell(( M"!i M"!i() () In#!".e!e In#!".e!eb!" b!"ll 4em 4em(!! (!!h"g h"ge) e) M"y'iel$ M"y'iel$ lini. lini. "n$ S% S%ine ine Ins#i#u#e) h##%s:m"y'iel$.lini.).(m h##%s:m"y'iel$.lini.).(m)) Di"ses %"$" 61 "gus#us /012 ) 9! 9!"n "n G* G( G(el el A) A) E? E?#! #!"$ "$u! u!"l "l 4"em( 4"em(!! !!h" h"ge ge)) h##%:!"$i(%e$i")(!g h##%:!"$i(%e$i")(!g $i"ses $i"ses %"$" 61 "gus#us /012 ) Ullm"n 8S) E%i$u!"l 4em(!!h"ge) h##%s:eme$i.ine)me$s."%e).(m $i"ses %"$" 61 "gus#us /012 ;) M"!$j( M"!$j(n( n( M* Si$h"! Si$h"!#" #" P) Neu!(l( Neu!(l(gi gi Klinis D"s"!) D"s"!) 8""!#"> 8""!#"> Di"n R"y"#) R"y"#) /010) 10) 10) M"! M"!"m "m S) T!"um !"um"" K"%i K"%i#is #is)) K"%i K"%i#" #" Sele Sele# #"" Neu! Neu!(l (l(g (gi) i) E$isi E$isi e$u e$u") ") G"j"hm"$" Uni+e!si#y P!ess) 3(gy""!#": 3(gy""!#": /002) 11) Me"g Me"ghhe! R8) Sub$u ub$u!" !"ll 4em" 4em"#( #(m m") h##%s:eme$i.ine)me$s."%e).(m $i"ses %"$" 61 "gus#us /012) 1/) Rus$y Gh""li M"lue") R"$i(l(gi Di"gn(s#i) Pus#"" en$ei" P!ess> 3(gy""!#") /011 16) Sene Seneli li. . Ri.h Ri.h"! "!$) $) /012 /012)) Sub$ Sub$u! u!"l "l 4em" 4em"#( #(m" m")) h##%s:m)-ebm$).(m $i"ses %"$" 61 "gus#us /012 15) G"ill" G"ill"!$ !$ 9!"n) Sub$u!"l 4"em(!!h"ge 4"em(!!h"ge)) h##%:!"$i(%e$i")(!g h##%:!"$i(%e$i")(!g $i"ses $i"ses %"$" 61 "gus#us /012 12) G"ill" G"ill"!$ !$ 9!"n) Sub"!".hn(i$ Sub"!".hn(i$ 4"em(!!h"ge) 4"em(!!h"ge) h##%:!"$i(%e$i")(!g $i"ses %"$" 61 "gus#us /012 17) Reinh Reinh"!$# "!$# MR) Sub" Sub"!".hn( !".hn(i$ i$ hem(!!h"ge) hem(!!h"ge) ---)n.bi)nlm)nih)g(+%ubme$ $i"ses %"$" 61 "gus#us /012
26
1) Gi!"l$(
EA)
Sub"!".hn(i$
4em(!!h"ge)
Me!.m"nu"l)
---)me!.m"nu"ls).(m $i"ses ---)me!.m"nu"ls).(m $i"ses 61 "gus#us /012 1) Kni%e 4en!y) 4en!y) In#!"+ In#!"+en#!i.u en#!i.ul"! l"! hem(!!h"ge) hem(!!h"ge) h##%:!"$i(%e$i")(!g h##%:!"$i(%e$i")(!g $i"ses %"$" 61 "gus#us /012 1;) Me! Me!.e! .e! 8S) In#!"+en# In#!"+en#!i.u !i.ul"! l"! hem hem(!! (!!h"g h"ge) e) ---)n.bi)nlm)nih)g(+%ubme$ $i"ses %"$" 61 "gus#us /012) /0)) O. /0 O.#" #"+i +i"n "nii D* Es Es#i #i"s "s"! "!ii R* Ku Ku!n !ni" i"-" -"nn M* T"n$ n$i" i"nn D) Pe Pe!$ !$"! "!"h "h"n "n In#!"+en#!iule! P!ime!) 8""!#"> 9KUI RSM) 8 In$(n Me$ Ass(.* @(lum: 71* N(m(!: 2* Mei /011 /1) D"+i$
8)
In# In#!". !".!"ni" ni"l
4em(!!h"ge)
USA>
Me$s."%e "%e)
/011)
h##%s:eme$i.ine)me$s."%e).(m //) M(g(se"nu M(g(se"nu M* P"s.u# P"s.u# M* B"!s"s#e"nu B"!s"s#e"nu 9* 9* e#)"ll) e#)"ll) (m%u#e$ T(m(g!"%hy <T= @e!sus M"gne#i. Res(n"n.e Im"ging
27
