PERAN PERAWAT DALAM MEMBERIKAN KESEHATAN GIZI SEIMBANG SESUAI DENGAN DIET PASIEN Mei 1, 2012
TUGAS 3 KELOMPOK BAHASA INDONESIA 2 #
PERAN PERAWAT DALAM MEMBERIKAN KESEHATAN GIZI SEIMBANG SESUAI DENGAN DIET PASIEN
NAMA
ANGGOTA
: YULIA FITRIANI
: HERMAN ZACHARIAS
(1A111006)
(1A111177)
: JAHIRAH GEYS
(1A111065)
: M. SUHAN
(1A1110!")
: FRE##Y
(1A111057)
: MEL$I RAHMI
(1%11006!)
KELAS
: " $A 20
DOSEN
: TRI &AHYU RETN' NINGSIH, SS
UNIVERSITAS GUNADARMA 2012
BAB I PENDAHULUAN 1.1 Tujuan an Sa!a"an #ie *+ -/+ / 3 *i4/i 4+e ee43 43i/e ee. Jei *ie 3 *ie3i 4+e + 8e+3 i*i9i* ei 3 *i / ee. &+ /i * * *+ 4/i94, / e+4/4 / 8i /e/i+ii eeei 3 e* 8e8e -ei /. e8e* *+/ ee8 *i8e8e e3, *+/ 8 i*4ei, ;#ie< +e8i ei3 *i- /ee8 /e 8e 8* /e3 ii ee. #+/ ee/83, *ie *+/ 4e /e3 ii *i83i /e-*i 8e8e -ei, i : •
Me e (/) 8* /i+ 83i /4*e+ i 3 i3i /e-3 e/i+. o
Mei3 e (/) 8* /i+ 83i 4+3= +e 8i3 3 i3i /ei3
o
/ 44.
>3 e* / ee /i+ 83i e*ei *i8ee(e* 84i* * 3+).
Gi?i ei/83 /e e 3/ 8 3 3 /e3*3 @ 3i?i 3 *ie+ 4+e 8, 8i +i (3i), / i (-/+). #ie4 3i?i #ee * 15 e+ /e3e+ >e*4/ U// Gi?i Sei/83 (>UGS). #ie 3i?i ei/83 *+ 4/i / /e/ei e8 ii 83i i8 /i+ 3 e*ii *i /e 3 8ee 3/ / *+/ -/+ * 44i 3 ei.
1.2 H$%&'(!a a'au Ma!a)a* Hi4e /+ 3 *iei, i : 1. A ? 3i?i ei/83 ie 3 ei *e3 ie
2. $ei*ei *ie *e3 4/i ? 3i?i ei/83 ie ". Ti3 e3e 3i?i ei/83 3 ei *e3 ie Hi+ ee+ii ii *i * /e/8ei i4/i /e3ei e8i / * eei *ie ie. Me/8 ie *+/ /e/8 e8i- /e/8ei e3e 3i?i 3 ei/83.
1.3 Ruan+ L$n+,u% '()aa* >e= /e 4ei 3 i, 4ei 3 /e3i e4 /i *+/ /e3*i /+ ee, * eB eei+ /e3 e8 * /i. >e= * /e3-i i * * i*ii * /+, * e+ eei /e3i /+ ee * /e/e4 e8 *. $ee= * * *+ ,/)1 5Bie1Be )1* ,/)1 B)6e * B)6i13 /e3 /e/e+ +ie eB /i=i * e83i /i 3 8e8e* *i /i +i (&4, 1%5).
1.3.1 P("an P("a-a' S(a+a$ P(n$$, 1. >e >e E* E* 4 4 1. >e/8e+- >e/8e+- 3 /e /e * *i *i e/ e/ ee ee * i3 eBe3. 2. >e= >e= // /e3- /e3- i* i* ei3 ei3 ee,eBe3 ei,/e/8ei i4 3 e e3 ee. ". >e >e >e3/ >e3/ $ee $ee Me344*ii /4i4i3 e* e8 3 e-*i * i*i9i*, e+3, e+4/4, * / 3 /e3 /+ ee /e++i -3 /,ee/, 48e9i, * e3/+ *. 1. >e >e $44*i $44*i4 4 >e+ >e+ $ee $ee Me344*ii e+ e3i e+ ee / * e/ *+/ /eBi - ee /e++i e-/ *e3 i/ ee +i ei33 e+ 3 *i8ei /e e3i 3 /ee+.
1. >e >e $44 $44*i *i 4 4 >e= /e+ 44*ii e* e/ e+ ee 3 *iei/ 4+e e+3 * 8ee- / *e3 e+3 *+/ eeB e+ ee= e83i e383 *e3 iii e+ ee +i,e9ie e* ee= 3 *i+ 334 i/. 1. >e >e >e/8 >e/8 >e= * 8ee e83i i94 e* i*i9i* e+3 * / *+/ /e8 ei+ ei+ * 4+ i* 3 8ei 8ei *e3 ei3 * * e/e+i ee. 1. >e >e Fi Fi+i +i 4 4 >e= /e e/ 8e 83i / /e/eB /+ ee,*i e= * /e/8ei 4+i /e3i /+ ee 3 *i*i.
BAB II PEMBAHASAN 2.1
R$!(' D$(' R(na* Ga"a/
2.1.1 P(n+("'$an Y3 *i/* *e3 3/ *+/ *ie 3/ e* *+ 3/ i/ eei 3 e* *i*+/ 3/ * (NC+), 4* e (NHC'D), 8i, i/ 8e?4, * 9ei (/44 i/ 3+/). A / ei@i 8i B /e3*3 i/ 3 *i8, ei33 i* * ee e8 i/ ei. &H' (10) /e3- e/8 4/i 3/ * i33 6 3/ ei (ei9+e *e3 2!00 /3 i/). A i/ 3 8e+e8i, e/ *+/ 8e i/ +4i*, * /ee88 333 eei/83 Bi 8, ei33 /ee88 e*e/ ie * ieei. >ei@ei ee eei i4i i, ei 3i-+ ee, *e4/ei4 4*i, 4e/i * e/i+ * ieei eei+ * /ee88 3e-+ e*e/ ie * ieei. #+/ e* *e/ii 3/ i/ e+ *i8i.
2.1.2 Tujuan $('
T- *ie 3/ e* *+ /e/8 /e3i+3 eei 3/ i *+/ -i3 8 * /e e * * ieei.
2.1.3
Sa"a' D$('
S@ *ie 3/ e* *+ : 1. C ee3i, ee3i, 4ei, 4ei, /ie+, /ie+, * * 9i/i 9i/i.. 2. e e / / ei *e3 e* e* ei. ei. ". J/+ J/+ i/ *iei *iei *e3 *e3 8e i* i* eei eei 3/ 3/ i * * ieei
A III >ENG'LAHAN #ATA ANALISIS
3.1 M('&( P(n+u/%u)an P(n+u/%u)an Da'a Ana)$!$! Ana)$!$! 3.1.1 Maa/ $(' an $n$,a!$ %(/("$an
#ie 3/ e* *i8ei e* ie *e3 e*e/ ie * ieei eei 3 e-*i * ei *e4/ei4 4*i, i4i i, ei 3i-+ ee, 4e/i * e/i+, * ieei eei+. #ie ii /e3*3 B ?@? 3i?i. Sei *e3 e* ei * *i8ei 8e83i i3 *ie 3/ e*, i : •
D$(' +a"a/ "(na* I 2004500 /+ Na6
#ie 3/ e* I *i8ei * ie *e3 e*e/, ie * ieei 8e. #ii*i 8 / 3 i33i * i/. •
D$(' +a"a/ "(na* II 7004800 /+ Na6
#ie 3/ e* II *i8ei * ie *e3 e*e/, ie * ieei i* e++ 8e. #ii*i 8 / 3 i33i * i/ *e3 *ie 3/ e* I. •
D$(' +a"a/ "(na* III 100041$(' 200 /+ Na6
#ie 3/ e* III *i8ei * ie *e3 e*e/ * ieei i3. >e3e+4+ / 84+e /e33 !3 3/ *. •
U,u"an Ru/a* Tan++a
Ba*an Ma,anan
B("a' +6
U"'
e
"00
5 3+ i
#3i3
100
2 3 *3
Te+ /
50
1 8
Te/e
100
! 3 *3
$B3 i-
25
2 */
S
200
2 3+
200
2 3 *3 e
Mi
25
2 */
G+ i
25
2 */
•
N$)a$ G$9$
Ee3i
22"0 +
>4ei
75 3
Le/
5" 3
$84i*
"65 3
$+i/
500 /3
ei
2! /3
Ti/i
1,2 /3
i/i C
%7 /3
Ni/
"05 /3
•
P(/a+$an Ba*an Ma,anan S(*a"$
PAGI SIANG SORE e
70 3 1 3+ i
Te+
50 3 1 8
S
50 3 3+
Mi
5 3 */
G+ i
10 3 1 */
e
1!0 3 2 3+ i
#3i3
50 3 1 3 *3
Te/e
50 3 2 3 *3
S
75 3 3+
100 3 1 3 *3 e
/i
10 3 1 */
P
Pu,u) 10.00 WIB $B3 i-
25 3 2 */
G+ i
15 3 1 */
•
Ba*an Ma,anan an+ D$anju",an an T$a, D$anju",an
Ba*an /a,anan
S/8e 84i*
D$anju",an e, e3, i343, ei3, i4, =e, 3+, / 3 *i4+ *i 8 / ee8 *i 3/ * * 4* eei: /4i, /i, 8i, 4i, 8ii, e ei3.
T$a, $anju",an
R4i, 8ii * e@e 3 *i/ *e3 3/ * * 8i3 4=*e * 4*.
S/8e 4ei e=i #3i3 * i /i/+ 100 ', 3i-+, +i*, *i e+ /i/+ 1 8 3 ei e+ /i/+ 1 8 *3i3, i, , * ei ei. e+ 3 *i=e *e3 3/ * eei *3i3 , /, 8B4, *e*e3, 84, e-, i
i, i +e3, 4e, e8i, *3 ei3, e+ i, * e+ i*3. Se/ B3@B3 * S/8e 4ei 8i i+ 3 *i4+ * *i/ 3/ *.
$e-, B3 * e/ B3@B3 * i+ 3 *i/ *e3 3/ * * +i i i/.
S
S 3 *i/ * *i=e *e3 3/ Se/ e3 * * +i i 3 *i=e 3/ * i/, eei * i/ 8e?4. *+/ +e3, =i i, i, * B.
@8
@8 3 *i=e Se/ 8@8 e3 *e3 3/ * * 8 3 *i=e 3/ +i i i/, eei * * i/ 8e?4. 8 *+/ +e3.
Le/
Mi 34e3, /3i, * /ee3 3/.
M3i * /ee3 8i.
Mi/
Te, 4i.
Mi/ i3.
/8
G/ * #ie Se/ 8/8@8/8 ei3 G/ Re* I, 8i3 3 i* /e3*3 3/ 4=*e, 4* e, 9ei, * * +i i i/. * 8/8@8/8 3 G/ * ei ee /e3*3 3/ * #ie G/ Re* II * eei: eB, ei, III. /33i, /8+ 4/, ei, * B4.
•
:&n'&* M(nu S(*a"$
PAGI
SIANG
MALAM
Ni
Ni
Ni
Te+ **
I B i3
#3i3 e/4+
T/i B3 -3
T 8B/
$eii e/e
S +4*e
C
>e
>i3
Pu,u) 10.00 WIB 8 B3 i-
BAB IV
PENELITIAN
5.1 H$%&'(!a I ; D$(' R(na* P"&'($n 5.1.1 Tujuan D$(' D$(' R(na* P"&'($n< #ie e* 4ei 83i e*ei /e/i - e83i 8ei: •
Me/8ei / *+/ -/+ B /e/8e e- 3i-+. o
Me * e/ * eii *+/ *.
o
MeBe3/e33i ei/8 3/i *+/ 8.
5.1.2 Ha) an+ %(")u $%("*a'$,an a)a/ D$(' R(na* P"&'($n : •
•
A i/ *i8i, e/ 8i+ *iei ieei ieei e-*i 4e*e/, +ie*ii eBi3 (ii *ie e* 3/). $+4i 3 *i8ei /eBi 3 4ei *+/ 8 i* *ii e83i /8e ee3i.
5.1.3 Ma,anan =an+ *a"u! $*$na"$ a)a/ D$(' D$(' R(na* P"&'($n P"&'($n: •
M /8e 4ei 8i e /e/i / 4ei 3 +e8i e* 8i+ *i8*i3 *e3 4ei e=i. C44: , e/e, 4B4/, B3@B3 (B3 , B3 /e, B3 i-, e*e+e, *++).
5.1.5 Ma,anan an+ *a"u! $a'a!$ a)a/ D$(' R(na* P"&'($n •
S/8e 4ei e=i eei *3i3, /, e+, i, i, * +i@+i
•
S * e-
•
M e 3 *i8 *i 8 ee8 *i .
5.1.> Ma,anan an+ $%("&)(*,an a)a/ D$(' R(na* P"&'($n< •
@8.
•
S@.
•
M i33i +4i e* 4ei eei i ,/*, 8i@8i, e 3i, =e, *++.
5.1.7 T$%! a)a/ D$(' R(na* P"&'($n< •
M +e8i 8i *i8 *+/ 8e 8 e ei3.
•
i+ -/+ i ei 3 *i 4/+, / e+ /e/8i /i/.
5.2 H$%&'(!a II ; D$(' Ha'$ 5.2.1 P(n+("'$an D$(' *a'$ Hi /e + + 8 ei3 3 8ee *+/ /e84+i/e 84i*, +e/, * 4ei. Se83i 8e i+ eBe ee+ *i84i, +33 *i8= e i *ii/ *i8 /e-*i 8e +i * *i3 e83i 8 3 /e/8.
5.2.2 Tujuan D$(' Ha'$ •
•
MeBi * /e/e 3i?i 4i/+ /e8e 3i i. Mei3 e3eei -i3 i * /eBe3 e +e8i +- /ei3 3i -i3 i.
•
MeBe3 84+i/e 4ei.
•
MeBe3 e 8e 8* /ei3 8e 8*.
•
MeBe3 /e33i ie, 9ie e43, * ieei 4+.
•
MeBe3 4/ ei.
5.2.3 Sa"a' D$(' Ha'$
•
Ee3i Ti33i /eBe3 e/eB 4ei.
•
Le/ B.
•
>4ei 3 i33i.
•
i/i * /ie+.
•
Ni/ *i8ei e*.
•
Ci *i8ei 8i.
•
U / +e/.
BAB V PENUTUP 1. A.
K(!$/%u)an 1. Jei / / 8e83 8e83 *e3 *e3 3i?i 3i?i * ie 2. ii ii / / 8e83 8e83 *e3 *e3 3i?i 3i?i * ie ". Ci / / 8e83 8e83 *e3 *e3 3i?i 3i?i * ie ie
1. B.
Sa"an 1. #i #i e* ee= ee= Gi?i 3 * /e+ /e+ e+ *ii e/ e* ie, /e/ei ii 3i?i 3 ei/83. 2. Ci / / 3 8e9ii 8e9ii *i *i * /e/8 /e/8 e+e / ie ei33 e8 ? 3i?i 3 ei/83 83i 83i *i 4e *ie * eei. ". Se8e+/ Se8e+/ /e /e /e *i=+i *i=+i *e3 *e3 4+i 4+i *e3 *e3 *4e *4e 3i?i 3i?i e+e8i *+
►:/4//*8ie+.=4*e.B4/ ►:*@4.8+434.B4/2011K01K01KBi9e./+ ►:3e+=.8+434.B4/201005@/@*@ie@=@ i./+ #e/ii i+ *ii e+4/4 /i 3 * /i /e3ei ;>e >e= #+/ Me/8ei $ee Gi?i Sei/83 Sei #e3 #ie >ie
3 /e-*i 44 8 * 3 e @" (i3) M $+i I*4ei 2 T3 e+4/4 ii e /i 8 e3 * e+e/, e ee8 e3e e+i * 3 eeei 3 * 83 *e3 3 e+4/4 3 /i /i 8. Se/43 3 e+ /i /i *+/ 3 e+4/4 I*4ei, 8i /e-*i /8 i+/ 83i 3 ei e/8B +i, Tei/ $i.
SARAN DAN D AN PERAN PER AN PERAWA PERAWAT TERHADAP SESEORANG YANG MELAKUKAN DIET Saran bagi penderita gastritis yang en!a"ani diet ada beberapa pantangan a#anan yang per"$ di%indari saat en!a"ani diet yait$ & Pertaa' Makanan yang banyak mengandung gas seperti a#anan yang banya# engand$ng "ea#'say$ran tertent$ seperti
#(" )br(#("i*' #$bis dan sa+i' dan b$a%,b$a%an tertent$ seperti nang#a dan #ed(nd(ng' ata$p$n b$a% yang di#ering#an- Ked$a' Makanan yang secara langsung merusak dinding lambung seperti a#anan yang engand$ng .$#a'a#anan yang ter"a"$ pedas dan eri.a
dan b$b$ "ain yang erangsang- Ketiga' Makanan yang sulit dicerna yang dapat memperlambat pengosongan lambung seperti #$e tart dan #e!$- Keepat' Makanan yang merangsang pengeluaran asam lambung seperti #(pi' in$an bera"#(%("' angg$r p$ti%
dan sari b$a% sitr$s' at$ sari b$a% yang "ain yang tinggi #adar #easaannya- Ke"ia' Hindari makanan yang dapat melemahkan klep kerongkongan bawah seperti a"#(%("' .(#e"at'
a#anan tinggi "ea# dan g(rengan- Keena' Beberapa sumber karbohidrat yang perlu dihindari seperti beras #etan' ie' bi%$n' !ag$ng' $bi sing#(ng' ta"as dan d(d("Dari beberapa pantangan a#anan yang di%indari terseb$t' pera+at dapat
en!a"an#an peranannya da"a eng%adapi pasien yang e"a#$#an diet yait$ & Pertama' Seba Sebaga gaii pe pebe beri ri as$% as$%an an #epe #epera ra+a +ata tan n ) /are /ar e gi0er gi0e r * Sebagai Seba gai pe"a#$1p pe"a #$1peb eberi eri as$%an as$ %an #epera #ep era+at +atan' an' pera+at dapat eberi#an pe pe"ayan ayanan an #ep #epera+a ra+ata tan n se. se.ara ara "ang angs$n s$ng dan tida# ida# "an "angs$n s$ng #epad pada #"ien' #"ien'eng engg$n g$na#an a#an pend pende#at e#atan an pr(ses pr(ses #epera+ #epera+atan atan yang yang e"ip$ e"ip$ti ti & e"a#$#a e"a#$#anp npen eng# g#a! a!ia ian n da"a da "a $pay $p ayaa eng$p$"#an data dan in2(rasi yang benar'enega##an diagn(sa #epera+atan berdasar#an %asi" ana"isis data' eren.ana#aninter0ensi #epera+atan sebagai $paya engatasi asa"a% yang $n.$" daneb$at "ang#a%1.ara pee.a%an asa"a%' e"a e "a#s #san ana#a a#an n tinda ti nda#a #an n #eper #e pera+ a+at atan anses ses$ai $ai den dengan gan ren ren.an .anaa yang yang ada ada dan e"a e"a#$ #$#an #an e0a e0a"$a "$asi si be berdas rdasar ar# #an resp resp( (n #"ie #"ienter%adap nter%adap tinda#an #epera+atan yang te"a% di"a#$#anKedua' Sebagai pebe"a $nt$# e"ind$ngi pasien ) /"ient ad0(.ate * Sebagai ad0(#at #"ien' pera+at ber2$ngsi sebagai peng%$b$ng antarapasien dengan ti #ese%atan "ain da"a $paya peen$%an #eb$t$%an pasien'ebe"a #epentingan pasien dan pasien ea%ai se$a in2(rasi dan $paya#ese%atan yang diberi#an ("e% ti #ese%atan dengan pende#atan tradisi(na"a$p$n pr(2esi(na"- Peran ad0(#asi se#a"ig$s eng%ar$s#an eng%ar$s#an pera+at bertinda# sebagai naras$ber dan 2asi"itat(r da"a ta%ap pengabi"an #ep$t$san ter%adap$paya #ese%atan yang %ar$s di!a"ani ("e% pasien- Da"a en!a"an#an peran sebagai ad0(#at )pebe"a #"ien* pera+at %ar$s dapat e"ind$ngi dane2asi"itasi #e"$arga dan asyara#at da"a pe"ayanan #epera+atan. Ketiga ' Sebagai Sebagai peberi peberi bibingan1# bibingan1#(nse"i (nse"ing ng pasien ) /( $ns $n s e" (r * T$gas T$gas $taa $taa pera+at ada"a% engidenti2i#asi per$ba%an p("a intera#sipasien ter%adap #eadaan se%at, sa#itnya- Adanya p("a intera#si ini er$pa#andasar da"a eren.ana#an et(de $nt$# eni ening ng#a #at# t#an an #e #ea ap$ p$an an ada adapt ptas asin iny ya-Meberi a-Meb eri#an #an #(nse"i #(ns e"ing1b ng1bibi ibinga ngan n #epada #epa da #"ien' #"i en' #e"$arga #e"$ arga dan asyara#at tentangasa"a% #ese%atan ses$ai pri(ritas- K(nse"ing diberi#an #epada indi0id$1#e"$argada"a engintegrasi#an penga"aan #ese%atan dengan penga"aan yang "a"$'pee.a%an asa"a% di2(#$s#an pada asa"a% #epera+atan' eng$ba% peri"a#$%id$p #eara% peri"a#$ %id$p se%atKeempat' Sebagai pendidi# pasien ) Ed$.at(r * Sebagai pendidi# pasien' pera+at ebant$ pasien ening#at#an#ese%atannya e"a"$i peberian pengeta%$an yang ter#ait dengan #epera+atandan tinda#an edi# yang diteria se%ingga pasien1#e"$arga dapat eneriatangg$ng !a+ab ter%adap %a",%a" yang di#eta%$inya- Sebagai pendidi#'
pera+at !$ga dapat eberi#an pendidi#an #ese%atan #epada #e"(p(# #e"(p(# #e"$arga yangberesi#( tinggi' #ader #ese%atan' dan "ain sebagainya . Kelima' Sebagai angg(ta ti #ese%atan yang dit$nt$t $nt$# dapat be#er!a saadengan tenaga #ese%atan "ain ) /(""ab(rat(r * Pera+at be#er!asaa dengan ti #ese%atan "ain dan #e"$arga da"aenent$#an ren.ana a$p$n pe"a#sanaan as$%an #epera+atan g$na een$%i#eb$t$%an #ese%atan pasienKeenam' Sebagai #((rdinat(r agar dapat ean2aat#an s$ber,s$ber p(tensi pasien) /((rdinat(r * Pera+at ean2aat#an se$a s$ber,s$ber dan p(tensi p(tensi yang ada' bai# ateri a$p$n #eap$an pasien se.ara ter#((rdinasi se%ingga tida# adainter0ensi yang ter"e+at#an a$p$n t$pang tindi%Ketujuh, Sebagai peba%ar$ yang se"a"$ dit$nt$t $nt$# $nt$# engada#an per$ba%an,pe per$ba%an,per$b r$ba%an %an ) /%ange agent * Sebagai peba%ar$' pera+at enggada#an in0asi in0asi da"a .ara ber2i#ir'bersi#ap' berting#a% "a#$ dan ening#at#an #eterapi"an #"ien1#e"$arga agaren!adi se%at- E"een ini en.a#$p peren.anaan' #er!asaa' per$ba%an yangsisteatis da"a ber%$b$ngan dengan pasien dan .ara eberi#an pera+atan #epada pasien- Kedelapan' Sebagai s$ber in2(rasi yang dapat ebant$ ee.a%#an asa"a%pasien ) /(ns$"tan * E"een ini se.ara tida# "angs$ng ber#aitan dengan perintaan pasienter%adap in2(rasi tentang t$!$an #epera+atan yang diberi#an- Dengan peran inidapat di#ata#an pera+at ada"a% s$ber in2(rasi yang ber#aitan dengan #(ndisispesi2i# pasien%ttp&11+++-edi.a"ne+ %ttp&11+++ -edi.a"ne+st(dayst(day-.(1arti."es134567-p%p .(1arti."es134567-p%p
Z Z Gi?i Y3 *i3 e83i Tei e348(2) Z ? Gi?i 3 ei3 *i3 e83i 83i *i e348 *+ 88 : 1. $84i*.#+/ e* ie +e/,i+3 e* * i* * / / e+i,>ie *i8ei ei Bi i 3 *i*+/ 8eii G+4 *e4. A* 3 *3 5 ee * 10 ee. G+4 ii e *i8eiO e 3+4 ii eB Be * *ie 8 * *i3 e83i ee3i 8 ie * e/ -3 /eBe3 ie 3 i* Hi43+ie/i 3 8i /e/8 -i= ie. 2. >4ei, Tee*i *+/ 8e i -3 eB Be /e/e8ii,/ee33i * /ee8i+ii e+ e+-i3 3 *+/ 8 ie. ".i/i. 8e83i /B/ 9i/i 8e3i e83i 48 /eBe3 * /e348i ei ei ee,*i8= ii 8e83i 9i/i 3 8e/
e348 @ i/i A : e3 /eBe3 e8 i8 e3 i/i A,/e/e * 8 *i ei 3 8e8 eei C/./ +i 8e/ *3 8e8e 9i/i * /ie+ ee 8i /ee*i *i+ 8e8 *+/ 8 i,*e3 8e3i /e33i e-*i ei4 ei $e. @ i/i 1,6,12: e3 /eBe3 333 e4+43ie eei >e3+,e/,ee/ * 8+e8 -ei/e 48 eei Ne48i4,e44,e484,*e4,*++ 3 *i*+/ e*3 9i/i 1,6 * 12 @i/i B4/+e : /e33i *eii 9i/i 8 B4/+e * /eBe3 e3 8 B4/+e. @i/i C : S3 *ie+ /e/8 e/8e e+ * -i3. $e3 9i B *i*i *e3 e/8+ * * /4 ei33 /* e-*i e* eei * 3i * e/8+ * 3 ii * i=B9 @i/i $ : i/i $ *i8 /e/4*i 4 e/8e * * 8e83i 4ei e/8e +3 3 4/+.i/i $ 3 *i8ei eB 4+ *ii e348 * eBe3 * i*4/ /+84i. e*3 * e*i i-eii,9i $ ii *i3 /e/e3i 43+ie/8e * e*e/43i. i/i C,1,6 * 12 *i/i3 ee*i *i/i/ +33,-3 * *+/ 8e i-ei /e/eBe e8i. !.Mie+. ? 3i?i 3 e/ e34i /ie+ *+ Ni/,$+i/,Fe/Fe,I4*i/,?iB,M3ei/,$+i/,>44,Se+ei/,B48+,C+4i*C+ Ni/,$+i/,Fe/Fe,I4*i/,?iB,M3ei/,$+i/,>44,Se+ei/,B 48+,C+4i*C+ * C/e/83. Ci i 3 *i*+/ /ie+ N,$,C+ 3 // *i3 *+/ ei e348. e/ ie 3 /e*ei *ei*i i8 / * /eBe. #i/i3 48 48,? 3i?i 8 *i3 e83i e348 * ie. Se83i ei 44,/8 / eBe3. =+/.. :iBi8+.8+434.B4/201501?@?@3i?i@3@*i3@e83i./+ Tei Gi?i U $ee
ALTERNATI? TERAPI TERAPI GIZI Tei Gi?i @ T8 e+ /e+ e/8 eB e@/ee: ei *ei e* - e+ 3 /i. M /ee*i 8 8 4*i * e3eei 8. e83i ee+ii * e3+/ +ii /e- 8= e8 *ie * +e/e 3i?i * /e/+i * /e-3 ee * ee-e 8, e /e/8 /e348i 8e83i 4*ii 8 ei@i. >e*e ii *+ +3 eei /eBe3 * /e348i 4*ii ei eei ei ei 44e, e 4e, * *i8ee. Tei 3i?i /e*i (TGM) *+ *ie+ *e3 ii+ ei *ie (*ie e/e). #ie e*ii 8ei Pe3 -/+ e -ei / * -*+ / ei i.P Ji *iB3 8e/ ie *e3 8i/8i3 *ieiie, ei *ie -3 * *i/ >eeB Me M>M (Me >+i3). >M ii /e/ei/83 + 4@4 4ii eei * ii*, 8i, +, i4+43i, * e44/i.
TGM T("a%$ G$9$ M($, 6Ii+ TGM *i3 e ei *ie * + *iei ei 3i?i +i eei +e/ei. $e 8e8e 4/+ ee+ /i+ 4/+ *i8ee
(*i8e4+, *ie+, e *i8ee, 3+Be) BeiB+ /i+ 4/8ii 9i/i , / 4+ *3 ?i * 4/i/ (*i8e4e, 3+B48i4) i4i/i 3 /i+ 4ii?ei e 8 8ei +i /i+ Bi+i ei3 *i3 e83i +e/e +e= e+i ee 3 /e i9i+e*3e /e*i, / *i3 ii+ ei 3i?i /e*i TGM.
S(ja"a* T("a%$ G$9$ M($, #ie #M e/ +i *iee+ 4+e * 4B* * 1%70 ei 8e+i /e3/i *i8eii 3 / *iB i8 e+3 8 3 B@e3 >eBi >i. #i8eii 3 / *iB e /e/i+ii * 3+ * 3 +e8i e* ei33 8e+i /ee *ie e83i ei /e3e*+i 3+ * (i3 * i, i+i * 'H' 8e+/ *ie/). #i8*i3 i+i 3 8 *i4*i * *i * 121, e/*i 'H' 3eei e/ eei 4+8/i* * +44/i* 3 8 *i4*i * 155 e 8i3i* eei /e4/i 3 *i * 15, / ei *ie -e+ /e/i e- 3 - +e8i +/.
Tujuan TGM TGM 8e- /eBi * /e/e: 1. $* G# /e*ei 4/+ (F>G 0@1"0, 2 -/ Q 1%0 * A1B Q 7) 2. T# 3 4/+ (Q1"0%0) ". >4i+ +ii* 3 4/+ (L#L Q 100, H#L !0, TG Q 150) !. 3 4/+ (IMT Q 25)
K&/%&n(n TGM TGM e*ii *i 2 4/4e + e3 -*+ /. #+ 4/4e ii *ie+ *3 e8 " J: J/+ /, Jei / * J*+ /. 1. $4/4e $4/4e e/ e/ 3 8ei 8ei *3 -/+ -/+ / / *ie/83 *ie/83 /e-*i /e-*i B84* B84*e e B4i3 (B8i3) e3i3 -/+ $H 3 *i8 * *ii8i *+/ 2! -/. Te - /e3i3 $H, i /e3i3 -/+ +4i 3 *i8 *i8 e 2! -/ * eee *+/ 8e $H. Me >ER$ENI 200, eee $H 3 *ie4/e*i *+ !5 @ 65 *3 -/+ /ii/+ 1"0 32! -/. G+ i *ie84+e *+/ + *3 -/+ /i/+ 5 *i T4+ Ee3 Ie. 2. $4/4e $4/4e e* e* 8e83 8e83 *3 *3 Jei M M 3 e/*i e/*i *ie/83 *ie/83 *e3 *e3 /e/ei3 + I*e G+ie/i (IG) * G+Be/iB L4* (GL) ei /.
M(n+u,u" Un$' :a"$n+Se8e+/ /e3 i C8i3, i e /e3i3 -/+ +4i 3 *i8. ei ii +32 /e3i3 e8 +4i, $H * i C8i3: 1. Hi3+ *+ e8 8+ (EE) *3 /e3+i *3 25 * =i * *3 "0 * i -i 4/+ (T Q 160 * i * Q 150 * =i) i*e+ (T 160 B/ * i * 150 B/ * =i). i*e+ 0 (T @ 100) 4/+ T @ 100. >* *i8eii 3 8e 8* 8e+e8i3 *i4ei *e3 /e/443/e/8 e8e 20@
"0 (+i N4. 2). 2. $4ei EE *i+ Ji *i8eii 8 4e*ei (8ee- ii, 8e4+3 i3). T/8 i+ *i *3 10 * *i8eii 3 4e*ei. >* i *i !0 , 3i 5 !0@5 , 10 60@6 * 20 70 . U +e8i 48ei, 3i 20@"0 *i i+ e3i3 EE 3, /8 20@ "0 * i+ e3i3 EE. ". Hi+ ei *+/ B+ *i8 /e-*i 3/ (1 3 $H ! B+), * *i 3/ *i8 /e-*i i B8i3 *3 /e/83i *3 3 15 (e 1 i 15 3 $H) !. J/+ i B8i3 ii e+- *i*ii8i * " +i / / * 2@" +i B *3 ie9+ = ei " -/. #i *+/ i ===.ii.43 * *ie/ + +32 /e3i3 i B8i3. 5. See+ /e*ii8i e *+/ " / 44 * 2@" B/i+, * /e+i 8e+ /e3ei -/+ i B8i3 * i e+4/4 8 3. (I3 $H e* *+/ ! e+4/4 8 3 i (1) 8 3 /8e ee3i i, 4i, /ie, -33, ee+, /8i@ /8i, (2) 4ei 8i B3@B3, (") @8 * (!) *+/ 8e +4). >4ei e=i * +e//i i* /e3*3 $H ei33 /e/i+ii IG 3 e* 8 0 (+e//i).
IG an GL Se8e 8e ei * 3+ * *+/ = " -/ (3 *i * e/*i e* /e/ / ei 12 -/ e+i) /ee 8e IG. Se83i e/8*i3 *ii 3+4 3 *ie /e/i+ii IG 100. >e+i IG *3 -/+ $H *+/ / 8 /e3i+ GL. GL *ie+ e i* e/ $H /44i* /ei G# *3 e3e. Se83i B44 4 3 e* *+/ B4 3 /e/e+ = " -/ *i8 /e-*i 3+4 *i *+/ i. J*i, 4 +e8i /e/e * G# 3 i33i ei/83 /ei/8+ >G ie. $e i, B4 3 3 e *ii e83i 3+ e33i 3 +/i *3 IG 3 e* e3 * i* +3i /e3i3 GL 3 i33i.
D$(' P("'a/a< Ka"&*$"a' $84i* @ 3+, i * e /e @ *i 84, i*43e * 4i3e. Mee /e/i e / /ee*i /8e ee3i 83i 8.
Gu)a
3 * *i e/ 84i* *+ /4+e+ 3+, eei 3+4 4, +e8i *ie+ e83i /44i*. #ii* *+ * /44i*, 3 *i*+/ e*3 4, /i+, 8eii 3+4 * 4. G+ 8ei iiiB *+/ 8 * , e 3+ * e/ e *+/ /, 8ee/8i *i *+/ *i*i3 e+. G+ -3 e*3 *+/ 8e8e /, eei 8iBi * ee+ /i. #+/ + ii, 3+ i* ei e *+/ /, 3 *ie+ *e3 eii. U//, / 3 e*3 *e3 3+ iii +e8i e *i* 3+ eii e+ +e8i e / *i * e443 e. M 3 /e3*3 3+ iii Be*e3 /e+e ee3i +e8i +/8 e *+/ +i * *i8*i3 *e3 / 3 /e3*3 3+ eii.
Pa'$ J3 *ie8 e83i 84i* 4/+e. M 3 /e3*3 i *+ @, 4i, , i, e3, B3@B3 * ee+ . >i /e/i * 8e / 8e. Jei e/ Reie* i i 3 *i/i, eei 3 *ie/ *+/ 4i i, i i * 3 +i3 // ee*i *+ , eei e*3 *i *+/ 9i/i e * *3 /ie+. >i 3 *i/i +e8i e * ii *i 3 +i, e -ei ii +e8i +. Sei33 i 3 *i/i /e ii 3 33+. >i ii Be*e3 /e/8ei +e8i +/8, +e8i 8ee+- e+e 3+ e +i *, *i/ + ii 3 ei3 83i ee 8i *+/ -3 e*e * -3 -3. Jei e*i *+ i 3 i* *i/i, B44 4i 3*/, B4+ i, 3*/ * 3*/ *i3+3.
Se Se *+ 8i 8 3 *iBe * *3@*3 *ie8 e83i 4+ii* 4@i (NS>). Se e83i *+/ * 8e /. Y3 e/ *+ e +, + *+/ . Se ii /e/i 3i /e/8e ? eei 3e+ e8+ 3 /e/e+/8 i+i 8e8e ii, 3+, e *+/ +i *. #i/i3 -3 /e/8 /e3e*+i i3 4+ee4+ *+/ *, 3 * /e/8 /e33i ei4 ei ei 44e. Se 3 e* *+ Se +, i* + *+/ + eBe * e i /e/8 8+ e i-. H+ ii 8e3 /eBe3 e/8e+i * *ie e ii * /e ii4 e 8e. #ie / 3 e i* + -3 * /e33i ii4 4*ii +i, eei =i * ei *i9ei+ (43 84/+ * +i 8e 3 * /e-*i eiei * /ee88 e* e4i *i *i*i3 ). S/8e / 3 /e3*3 e + *+ 8@8, , 8Bi, 3*/, 8+e * e. e/ *i*+/ 3*/ (*i/i) ee+, eei 3*/ 4i 8e, B4+ * 3*/, e 8i-i * B3@B3, B3@B3, 8i-i@8i-i, * 8ee, eei =4e+, e+e*i * 8i
SANGAT SEDIKIT PERHATIAN RSU TERHADAP TERAPI GIZI DAN BELUM E?EKTI? DI RUMAH SAKIT. U /e*443 e* / i /e/8e i/ ei 3i?i, 200 e/ei /e3e+ S $e e3 >e/8e Ti/ Tei Gi?i (TTG) *i R/ Si. Ti/ i e*ii *i *4e ei+i 3i?i +ii, *4e e333 -=8 ie, *4e ei+i +i, e=, +i 3i?i, * +i /i 3 *i44*ii *4e ei+i 3i?i +ii. Ti/ 8e333 -=8 /e+ ie9ei /ei 3i?i ie. A334 #e= > I #4e I*4ei, A8*+ R? T, /e, e TTG ei3 ei 8e+/ *i*i 4+e / i. $e i, e+ * 4i+ii * / i. <>e+ e3+i 3 3 / i e /e/ *4e 8ee- / *+/ TTG,< A8*+ R?. Se+i i, /e $e >ei/ #4e Gi?i $+ii I*4ei (>#G$I) C83 #$I J i4 T/8, TTG 8e+/ eei e /ii/ S#M *4e ei+i 3i?i +ii. S/i ii 8 * 1%0 *4e ei+i 3i?i, %0 ee * *i J. H * i3 iii 3 /e/8 e*i*i ei+i 3i?i +ii, i F+ $e*4e Ui9ei I*4ei, F$ Ui9ei #i4e344, * F$ Ui9ei H**i. U /e/ei e8 S#M *4e ei+i 3i?i, eB >#G$I * $e/eei $ee /e/+i 43/ e+i e3 3i?i +ii 83i *4e //.
T("a%$ G$9$ un'u, Su)$' T$u" Gi?i.e @ INS'MNIA +i i* /ei/ 1 *i 10 43 A/ei Sei. I4/i 8i 8e / ee-/ e-3 /+/, e83 *i e3 +e+ i* * +i i* e/8+i, e83 8e8e +i,83 e++ *ii, i* /e 83 ee+ 83 i*. Mi * i4/i 4i e83i i4/i +i3 e e*ei e+/ e8+ +e8i i* 8i i* * e83i 8e /+/. A* + i4/i -3 e*e, +i i* 2@! /i33, * i4/i ie 3 8e+33 8e8e i. Mei *e/ii, e8e "0 ee e*ei i4/i 3 8e@8e e333. I4/i 8i e-*i e 4*ii e-i= eei e 333 ii *i ei. Ti* i3 3 8e+e8i -3 /e/8 / e-3 e-3 /+/. Ti* i3 e8e i* *ie+. H4/4 /e+4i 3 *ie+ e+e- ie+ *+ -/ +/i 83i 8. H4/4 ii /+i /e3+i ei i Mi /+i e*. $e*i 4/4 /e+4i *i *+/ 8 /e/ei ii. #i i3 i, 4/4 *i4*i.
Li33 ii 8i 8e 8ii3 *i *e e/ i33+, /i+ 8i /ei 8i ee i 3 /e+i. S +i33 3 e++ *i3i, *e/ii + e8 +i33, 8i /ei/8+ 333 i*. Te++ 8 /i/ 4i /i/ 8eei, /e3i 44, /i/ /i/
8e+44+ /e-e+3 i*, * /e/iB i4/i. $ei * /ei3 *e -3, +44+ /e3 9i/i 3 /e*3 ie/ , * i4i 8ei e4i/+ 3 - /e/83i e/3. #/ ei i4/i *+ 4*i9i. >e*ei i4/i ei3 /e3 *i i3 i * i* 8i /e/ ei * +@+ *ei+. Mee i* * /e/8ei ei/83 /e3i /+. '3 i4/i -3 ei3 +, 8 + 3 8 - *i+/i. T8 +e+ i8 i* i* e/+/ /e/8 e*ei i4/i /* ei. H+@+ eBi+ * /ei/8+ e/ e e*ei i4/i /e-*i i8*i 3 eii. T * /e3i, i4/i 8e@8e * /e i 83i e*ei * +i33.
A!u%an +$9$ #ie+ 3i?i (/3ei/ * +i/) 3 B -/+ /e3+ i4/i. #eiiei /3ei/ * +i/ /ee88 i* i* e. Se8e 3i /3ei/ *+ /ee+i 44. A8i+ 44 , i/8+ 3i+@3i+ 3 /e/8 8* e i. $+i/ 3 3 *ie+ e/8 +3 -3 * *i/ /ee3 ii. $+i/ 8e*/ B+/i3 eeB. J*i, 4*ii eBe/ e * *i3i *e3 /3ei/ * +i/. H4/4 /e+4i 8e/ /e/8 i* +e8i e. S ii * * 4* +e/e 3 /e34/8ii /3ei/, +i/, * /e+4i. i/i 4/+e * /e/8 e*ei i4/i e /e*443 eBi 4*ii ii. #ie ei@i -3 e+ *iei. $4/i 84i* 4/+e eei 4i, BBe, 83e+ * /e/8 i* A*. L= *i 84i* 4/+e *+ 84i* e*e eei 3+. Me3 84i* 4/+e 8e/O $e e ? 3i?i ee8 * /e/B e3e+ e44i, i e4/ie 4 3 /e33 . Se3e+ 3 * /* -3 * /e-*i 48 /-8 3 +e8i +e+ i*. S 8 /e3*3 / /i4 i4 3 * /e/8 e3e+ e44i ei33 /e/* i*. Ti4 -3 /e/B e3e+ 4/4 /e+4i.
S+e/e i4 e+ *i+3 *i AS e e /ee88 ei 333 * ei i8 4* e4/ii. N/, i* * ii4 83i 43@43 3 / /e34/i 8 / i4 eei *3i3 + e83i /e33i i4/i. '3@43 3 +i i* *i- / +eBe *i /+/ i. LeBe /e3*3 8i ei 4i/ 3 /e/eBe , * -3 /e3*3 4Bi 3 8ei i/. M /+/ e* -3 /ee B3@B3 * i *3i3 /. Jei@-ei i ii (9i/i ") 3 /e/8 e3e+ e44i. M 3 e8i *ii*i *+ / *e3 8/8 /ee3, ei, +44+,
84i* e*e (3+, i), / 8ee3=e, * / +e3. G+ * i 8ei /ei3 3+ * * e3i+ ee3i 3 Be ei33 /e3333 i*. M 8e4ei i33i eei *3i3 i * /eBe3 4*i e44i ei33 8 e-3 e@/ee. M444*i/ 3+/e (MSG) e8i *ii*i e /e/B+ ei i/+. Me3i*i e-, B4e+, 8/, * 4/ /e-e+3 i* -3 *i-. Se/ i /e3*3 /i 3 /e33 e+ 4eieie ei33 4 e-3. :i+@i+/@@*i.8+434.B4/201"01ei@3i?i@@ee./+
S(ja"a* Dan P(",(/an+an I)/u G$9$ an T("a%$ DI(' #i+i * Me 20, 2012
BAB I PENDAHULUAN >ee/83 I+/ Gi?i *i/+i * / /i 8 * * 8* ee3 /i * / /B+ i+/ e3e * 8* e@1 * e@20. >* / /i 8 i+/ 3i?i *i e83i e94+i. #iii ee+ii /e33/8 /i e83i e/8 / * *ie+ e83i T4*e, ee/83 i+/ 3i?i e83i e94+i. 3i /i 8, 3i / * /3i 3i @ *i / *+ /e/e i*. U i ii / *i /i 8 *+ /eBi / *e3 8e8. F3i / / /e/e i*, /ei 8 3i @. M /e/e i* ii -3 -3 /i ei3 8e+ 83i e83i e** /4*e e3. $e3i ee+ii 3i?i *i I*4ei /+i *ie/83 e- ee3 8* e@ 1. Tei 8 *i+e/83 * 1"! *e3 / Ii 944 '*e?4e *e 4+94e*i3 (I') 3 8e+4i *i 434 * * 1" 8e3i / /e-*i Ii 944 4+94e*i3 (I). A ee+ii 3i?i e+/ / e-- +e8i *i- * eei3 e/ei Hi*i e+*. >ee+ii 3i?i 3 /e3 * eei3 Ni4+ 8 *ie/83 e- 150, ee+ e3e+4+ I *i/8i+ +i e/ei Re8+i I*4ei. I e/*i 8e3i / /e-*i Le/83 M R (LMR) * i/i *ieB e* >4. #. >44=4
S4e*/4 (>* $43e I >e A+i Gi?i I*4ei 167, *ie e83i Gi?i I*4ei). e* S $e Meei $ee RI N4.11!Me.$e.RI75 / Le/83 M R 8e8 /e-*i > >ee+ii * >e3e/83 Gi?i (>+i83 Gi?i) #ee/e $ee R.I. $e/*i 8e8 /e-*i > >ee+ii * >e3e/83 Gi?i * M 8e* S $e Meei $ee N4. 1277 MeeS$I2001. Se+- / >+i83 Gi?i * M *i e/8+i ei S $e Meei $ee N4. 1575 Mee >ERI2005
BAB II PEMBAHASAN S(ja"a* P(",(/an+an I)/u G$9$ 1. D$ Lua" N(+("$ )
Z/ 8
Tii 4+ ee/83 i+/ 3i?i *i/+i * / /i 8 * * 8* ee3 /i * / /B+ i+/ e3e * 8* e@1 * e@20. >* / /i 8 i+/ 3i?i *i e83i e94+i. #iii ee+ii /e33/8 /i e83i e/8 / * *ie+ e83i T4*e, ee/83 i+/ 3i?i e83i e94+i. #+/ ee/83 i+/ 3i?i (*ie+44i T4* He) / *i-*i 8 e83i ee/8 * e/+i 3 *ie+ *e3 ;T("a%$ D$('<. 3i /i 8, 3i / * /3i 3i @ *i / *+ un'u, /(/%("'a*an,an *$u% . U i ii / *i /i 8 *+ /eBi / *e3 8e8. F3i / / /e/e i*, /ei 8 3i @. M /e/e i* ii -3 -3 /i ei3 8e+ 83i e83i e** /4*e e3. 8)
Z/ Yi 1. Hi4Be Hi4Be : >e >e / / e* e* ee/8 ee/8 ei ei (* (* *+/ I+/ #ieei)
A8* e8e+/ /ei i+44 Ji 8e/ Hi4Be (!60@"77 SM), 3 *ie+ e83i I+/ $e*4e, *+/ + +i 8ee+i e3 e / *+/ ; e/e+i e/e+i ee * ee/8 ei<
3 /e-*i * ee/83 i+/ i+/ *ieei 3 8e+3 *ie+ *e3 ;Tei #ii 1. #. +i* (17!7) (17!7) /ee/ /ee/ -e /i /i /e33 /e33+3i +3i i= i= B48, 8e+3 *iei -e /i 8 /e3*3 9i/i C. Sei33 i/i C *ie+ -3 e83i eBe3 Si=SB48. 2. T 16%7 16%7 >ee >ee * * /. /. #i/ #i/ ee ee ii /e3 /e3 e3 / 3 8i 8 * 3 i* 8i 8. ". Se Se F+4eBe Ni3i3 Ni3i3+e +e (1%5! ) /ei/+ /ei/+ e*ei@ e*ei@e*e e*ei i i8 e3 3 /e ie, *+/ + >e/8ei / e* ie ei *e3 e8 ie /e/eBe 4e ee/8. Se F+4eBe Ni3i3+e *ie+ *ie+ -3 e83i T44 $ee= #i
B)
A8* I 1. A* *4i *4i e3 e3 83 83 / / *e3 *e3 -3 -3 i.
Me/i 8* e@16 8ee/83 *4i 8 - e/e+i ee ee 3 * *iBi *e3 e3 / ei e/*i 8ee/83 -3 e3 83 / * -3 /. Mi+ C44, 3 i* +e8i *i 100 (1"66@1!6!) * FBi B4 (1561@1626) 8ee* 8= ; / / 3 *i *e3 8i * /e/e-3 /<. /<. Me/i 8* e@17 * e@1%, eB 8e83i ee/ ee/ e3 e 3 *i/ (/) 3 8e83 *e3 ee e/i 8 * -e+, 8i 3 8ei e8e+ / 3 *iB3 3 e/*i /e*443 8e83i +i ee = i /e+ /e+ 8e83i eB48. *. A8* I V I Te-*i ee/83 ee/ *i 8i*3 i/i, +, * 8i4i/i. T44@44 : 1. L94i L94ie e (17!" (17!" V 17!) 17!) W I+/ I+/ Gi?i Gi?i >* A8* e@1% 8e83i ee/ i+/i *i/+i, e/ i+/@i+/ 3 /e*i i+/ 3i?i. S *i 3 eei3 *+ ee/ * 83 4e e i 4e / '2 e *+/ 8 * e+ C'2, *e3 4e e34+ / *+/ 8 4+e A4ie Le L94iie (17!"@17!). L94iie 8e/ e43 +i ii L+Be /eii e/ +i ee+ii ii /e3ei e *e3 eB48 8i3 (e+iBi).
'+e e i L94iie e+i e +i e83i I+/ $i/i, *i+3 i+/= 3i?i *ie+ -3 e83i I+/ Gi?i #i.
1. Lie8i3 (1%0"@1%7 (1%0"@1%7") ") A+ii A+ii >4ei, >4ei, $H * Le/. Le/. Y3 Y3 /e /e $4/4e / e3i+ ee3i 8. 2. i (1%"1 (1%"1 V 10%), 10%), R8e R8e (1%5! V 1%2), 1%2), A=e A=e (1%!! (1%!! V 107), 107), L L (1%66 V 1"2) $e@! +i ee8 *+/ * +/ e3 ee3i *e3 +4i/ee. ". H4i (1%61@ (1%61@1!7) 1!7),, E+-/ E+-/ (1%5%@1"0) (1%5%@1"0) eii eii ee/ ee/ 9i/i 9i/i * /e/8e* 9i/i 3 + *+/ i * 9i/i 3 + *+/ +e/. !. Me*e+ (1%72@1 (1%72@1"5), "5), '84 '84 (1%5@12 (1%5@12) ) ee/ ee/ 9i/i 9i/i * +ii +ii +i 4ei. Me/e-e+ 4ii 9i/i *+/ / * e *+/ 8 /i /i e +i 4ei 3 *i+i *i i / /i4 3 eei+ / 3 4 eei+. *)
A8*
>* 8* e 20 MB C4++/, C+e G $i3 /e+- ee+ii 9i/i e/*i e 8ee/83 i33 /B+ @S2$(n2( OA Nu'"$&nB. A*+ S B83 i+/ e3e ee (e*4e) 3 8e*ii e*ii i I+/ Gi?i *+ I+/ e3e 3 /e/8 i@i ie 3 e*3 *+/ /, e3 /e84+i /e84+i e i8 3 i/8+ 8i+ e* e3 e3 ? 3i?i, ( S4ei/, 2000). #+/ ee/83 e+- e/+ 3i?i /+i 8e/B+ eB 4/+e 3 i* * *i33+3i 4+e +i 3i?i * - 3i?i -, ei33 /B+ I+/ 3i?i 3 /e 4/ie T4/ * E+ (1!) *+ @T*( NUTRITION S:IEN:ES a"( '*( /&!' $n'("$!2$%)$na"0 &A a)) !2$(n2(!B. Y3 i 8e8 /e 8= i+/ 3i?i /e i+/ 3 /e+i8 8e83i *ii+i i+/ e3e.
2. P(",(/an+an D$ In&n(!$a 1. e+* e+* /e*ii /e*ii ;L844i ;L844i/ / $ee $ee ; * 33+ 33+ 15 Ji Ji 1%%% *i J , - /e33+3i ei 8ei@8ei *i I*4ei * Ai 2. T 1"%, 1"%, / / ;L844i/ ;L844i/ $ee $ee< < *i3i *i3i *e3 *e3 ;Le/83 ;Le/83 Ei-/< ". T 1"!, 1"!, I (He (He Ii* Ii* * 44 44 4+ SBe*i3 SBe*i3)) Le/83 Le/83 M R * ee+ /e*e ( i@i 16!) /+i /e+ ee+ii.
!. T 1"7 V 1!2, 1!2, *i* *i* 9ei 3i?i i 7 e/ *i J= J= , 1 e/ *i L/3, * 1 e/ *i Se/.. 5. SB44+e/, SB44+e/, 'Bee, 'Bee, Te, Te, Je, Je, #4, #4, >4/, >4/, ee /e3/ /e3/i i 4+ /, e* 3i?i, ei, * ee44/i. 6. T 11, 11, Je, Je, #4 #4 (*i Le/83 Le/83 Ei-/) Ei-/) /ee+ii /ee+ii /+ /+ G4*4 *i &44484 7. T 1"0, 9ee 9ee >4/, >4/, #e H H /ee/ /ee/ *eiie *eiiei i i/i i/i A *i I*4ei. %. T 1"5, #e H H /ee+ii /ee+ii e3 e3 $E> $E> *i I*4ei I*4ei . Se- T T 11, 11, >e $4B, $4B, ee, ee, $4e F4*, F4*, >4/ >4/ /e3+i /e3+ii i i+i 3i?i 8e83i / *i I*4ei 3 *ie+ *e3 #$M 10. T 150, 150, I *i3i / /e-*i $e/eei $e/eei $ee RI RI LMR (Le/83 M R) *iei 4+e >4 *. >4e=4 S4e*/4 (e83i #ie I) W >e3i * Gi?i I*4ei. $e/*i LMR /e/8e *e e3 3i?i * e3+/ i+/ 3i?i e* /. 11. T 160, >4. >4e=4 S4e*/4 S4e*/4 /eBe e3 +i 3i?i 3i?i (A$ZI * F$UI) +i : •
>4e=4 S4e*/4, #- >=i Ne3
•
#-ei S. Se*i U/, S4e/i+ S4/i-44, Ie* G4 G43, 'ei $/ Ni4
•
S4ei- M/-, #=i $i*i
•
I3. T=4-4, #-4e/*i A8 Ni/
•
Si A+/i W >eii ei *ie * iii 3i?i.
DA?TAR PUSTAKA A+/ie, S. >6i15i7 #)5)6 I+/ Gi?i . G/e*i > U/, J, 2001. FBi, >. Gi?i #)+)/ #)+)/ $e5e,)()1 Re764*05i . EGC, J, 2005. Si, I. >e1i+)i)1 S()(5 Gi?i . EGC, J, 2002.
Ma,a)a* I)/u G$9$ BAB I
LATAR BELAKANG >ei -3 /e ee88 e/i 4/e *i *i. >ei ii 8 /e-*i /+ *i e3 /-, ei -3 e3 8ee/83 e/ I*4ei. e* ie 3 *i+ e8 +e/83 ee *i I*4ei, e ei -3 -3 /e e/8 4/4 *i I*4ei ii.>ei -3 44e *+ + ei 3 /e/i. Ti3 e-*i e /ei3 ei . >eee e/i i8 ei -3 44e *+ 5" . Hie4+ee4+e/i /e + 4 ii4 ee88 e-*i ei -3 44e. Te* ei "6 - e** ei 1% *i 4+ e** I*4ei 3 /e*ei e+i +e/ * ii. #i -/+ ee8, %0 /ei33+ /e** i8 e3 -3, * 50@ i* /e/ 3e-+ e8e+/.$e ei ii ei3+i *i*i *e3 e/i /e**, e *ie+ eBe3 /e ii4 e-*i ei -3 44e.# &H', 17 - 43 /ei33+ ei e ei -3 * e/8+ * *i e+ *i. #i A/ei Sei, ei , 1,5 - 43 /e3+/i e3 -3 * !7%000 43 /ei33+ e ei -3 44e,# *i &4+* He Fe*ei4, 8i =i / i /e/i+ii ii4 3 / e* ii4 ei -3. #i *i /i ei %,5 - =i /ei33+ ei i8 ei -3.# *i RS H $i e ie e*ei >ei J3 $44e 8i 3 = -+ / = i e-*i e3i3 10 ei . *+/ e e* 500 43 ie 8e* -3. #ie i33i e /e/8 /e 4+ee4+. e3ei 3 /e34/i *ie i33i e /e/i+ii ii4 ee ei -3 3 e*. Se 3 *e/ii /i+ eBi *+/ 8 e+ * +i 3*/ /e/i+ii ee 3 4ii e* 4+ee4+ *. C44 +i *i e *i *+ 8Bi ei3, B3 4+43,* 3e(3/). Nii -3 * /e * 4+ee4+ *+/ * * /e33i ii4 ee ei -3. Nii -3 * /ei3 4+ee4+ H#L * /e33i e+ee4+ L#L. S/8e@ /8e *ie 3 8i ii /e+ii *3i3 i* 8e+e/, 8Bi ei3 * B3 4+43, e B3 . (F/, ( F/, 2010)
1.1.Ru/u!an /a!a)a* 1. A - *ie ei ei -3 -3O O 2. 3i/ 3i/ *ie ei ei -3 -3 44eO 44eO ". A - - 8 / / 3 3 *i- *i- * i* i* *i- *i-O O
1.2.Tujuan 1. U /e3e /e3ei i *ie 83i 83i e*ei e*ei ei ei -3. -3.
2. U /e3ei /e3ei *ie *ie ei ei -3 -3 44e. 44e. ". U /e3e /e3ei i 8 / / 3 3 *i- *i- * * i* *i- *i-. .
BAB II TINCAUAN TEORI
J3 /e 43 e/4/ 3 8e 3 /e/e+i ee* /e++i e+ 8. J3 8e 44 , 8e8e eB, 8e433 * *e3 8i *i * B *i8=. 3i * -3 *+ /e/4/ * /e 3 4i3e * ii /e++i e/8+ 8e e e+ 8. $ei 4i3e e+ *ie 4+e -i3, e/8+ 9e /e/8= 8+i * 3 8e= 8i * /e3*3 e*ii e+i 4i3e e -3. (e9e+ B. Be, 2006) J3 /e/i * ii, *i/ ei ii 8ee- e83i 4/ ei. Sei ii *i83i +3i /e-*i 2 3, -*i ee+ * ! 3. # *i, i, 8e3i e83i e/ /e/3, * *i8=, 9eiB+, 8e4i /e/4/ *. Sii -3 /eei/ * *i e+ 8 /e++i e/8+ 9e * /e/4/ e /e3/8i+ 4i3e. Sii ii -3 /e/3 * 3 8+i *i @ * /e/4/ ee+ -i3 8 3 /e/e+ 4i3e. U 8i /eBi e+ 44 * 43 8 3 8e8e*@8e*, * *i4/ *e3 e 3 i33i, eei 3 i * ei -i e/8+ * e e443 V * /B e/@/ X U /e+ ii / -3 i 3 , * i* eei 44 i i, -3 i* e +e+. '+e e i 44 -3 /e +i * 3 3 8i, * ii *ie*i 4+e ei 44e * B83@B83. Jei@-ei ei -3:
1. P(na,$' A"'("$ K&"&n(" Ii *+ -ei +i3 // *i ei -3, *i / *i*i3 ei /ee8+ i8 /+i +e/. $4*ii ii /e3/8 -/+ * 3 / e -3 * /ei3 e *.
2. T"a*a"$a TBB*i * * *+ ii+ /e*i ei3 *e -3. >+ii * *e -3 3 i33i * *ie88 e 8e8e + eei /e44, +44+ * e.
3. P(na,$' O'&' Can'un+
$*3@*3, 44@44 -3 -3 * /e+e/. #+/ + ii, 3i 44@44 -3 /e+/8 ei33 i* // /e/4/ * 3 B 8.
5. P(na,$' Ka'u% Can'un+ J3 /e/i+ii ! . Ji +e8i *i -3 i* 8ee- *e3 8i, A* * /e3+/i 4e 3i.
>. B"a$,a"$ *i*i *+ ii+ /e*i *e -3 3 +/8. H+ ii e-*i ei 44@44 -3 +e+. A+ B -3 3 *i3 *i -3 * e/8+i /e/B *e -3 3 /e+e/.
7. Ga+a) Can'un+ G3+ -3 ei3 e-*i ei -3 i* * /e/4/ * * 8eei 8ee-. H+ ii 8i e-*i ei ee43 ei+3 8 *, ee- 8 e 333 @.
. P(na,$' Can'un+ Ba-aan e8e 8i *i+i *e3 -3 3 +e/ +83 *i -3 /ee. $4*ii ee8 * *ie8ii *e3 4ei, ei i* e++ 8ei+.
8. Gan++uan S("("&a!,u)a" Te-*i /8 *+/ i+i * *i -3 e 4, 4*ii i *ie8 ei ee849+. Jei ei -3 ii 3 8e8 e * /ee88 4e * 4.
F. An+$na A3i *+ ii+ /e*i 3 /e33/8 i * e *i ei **. Ii *ie ** A* i* /e* B 4i3e. $4*ii ii +i3 ei3 *ie88 4+e e/8 eBi+ *i ei -3 44e.
10. P(na,$' Can'un+ R(/a'$, Se8 -ei ee *i iei 8ei *i / eBi+ * /ee88 /e/e3i e*i * -3. M+ -3 /+i /B+ *i i *e=. S@ 48 ei3 e33i -3 *e3 8 4ei.
11. A'("&!,)("&!$! Ae4+e4i *+ e3e ei. Aei ei3+i /e3e e * e* =8, B * +e/. H+ ii * /ee88 ei3 e * * 4e -3. >ei 44e /e ei 3 ii*ei e/i /ei3 *+/ / /4*e *e3 * e8 * 4+ / * i9i ei@ i. >ei ii e-*i ei + 3 8eii +i44ei, 4+ee4+, *e8i -i3, * +i/ e8e *+/ e/ iei4 e/8+ * 44e ei33 e-*i e3e * ee/i e/8+ 44e 3 /e/e*i 44 -3 ee8. i + ee8 e83 4+e -i3 i 3 *i/ :i8645 B)7 . Ji -i3 i ii * e/*i eB, / i/8 @ *i e+e e *+/ +i *. $e e+@e+ * /e i* 8i *i3i eBe * 8e-+ *ie/8+ *,/ + ee8 /ei/8+ +i 8+ei 3 /e/8 e+@e+ * /e +i3 8e8e. ( A* H44, 2006)
BAB III PEMBAHASAN 3.1. Tujuan D$(' T- *ie ei -3 *+: 1. Me/8ei Me/8ei / / eB eB /e/8e /e/8e e- -3 -3.. 2. Me Me 8e 8* 8i+ e++ e++ 3e/. 3e/. ". MeBe3 MeBe3 /e3i+ /e3i+3 3 ei/8 ei/8 3/ 3/ i.
3.2. Sa"a' $(' S@ *ie ei -3 *+ e83i 8ei: 1. Ee3 Ee3 B /eBi /eBi * /e/e /e/e 8e 8* 8* 4/+. 4/+. 2. >4ei >4ei B B i i 0,% 0,% 33 33. . ". Le/ e*3, e*3, i i 25@"0 25@"0 *i e8 e8 ee3 ee3 4+, 4+, 10 8e+ 8e+ *i *i +e/ -e, * 10@15 +e/ i* -e. !. $4+ee4+ $4+ee4+ e*, e*, e/ e/ -i -i *iei *iei *e3 *e3 *i+ii *i+ii*e/i. *e/i. 5. i/i i/i * /ie+ /ie+ B. Hi*i Hi*i e33 e33 e+e/e e+e/e +i/, +i/ +i/,, * /3ei/ -i i* *i8. 6. G/ e*, e*, 2@" 2@" 3i, 3i, -i -i *iei *iei ieei ieei e*e/. e*e/. 7. M M /* /* *iBe *iBe * i* i* /ei/8 /ei/8+ + 3. %. Se B /e3i*i /e3i*i 4ii. 4ii. . Ci Ci B4, 3 3 +e8i 2 +iei +iei ei ei *e3 *e3 e8. e8. 10. e / *iei *e3 e* ei, *i8ei *+/ 4i eBi+. 11. i+ e8 3i?i i* * *iei /e++i / * *i8ei *i8ei /8 8e / ee+, e+, +e/e 3i?i.
3.3. C(n$! $(' an $n$,a!$ %(/("$an 1. #ie #ie - - 3 3I
#ie -3 I *i8ei e* ie ei -3 M4B* IB *e4/ei4 4*i 8e. #ie *i8ei 8e 1@1,5 +ie Bii e+/ 1@2 i e/ 8i+ ie * /eei/. #ie ii 3 e* ee3 * e/ ? 3i?i, ei33 e8i *i8ei e+/ 1@" i. 2. #ie #ie - - 3 3 II II #ie -3 II *i8ei *+/ 8e / i3 +. #ie *i8ei e83i ei* *i *ie -3 I ee+ e * *ii. Ji *iei ieei e*e/, *i8ei e83i *ie -3 II 3/ e*. #ie ii e* ee3, 4ei, +i/, * i/i. ". #ie #ie - - 3 3 III III #ie -3 III *i8ei *+/ 8e / + 8i. #ie *i8ei e83i ei* *i *ie -3 II e* ie -3 *e3 4*ii 3 i* e++ 8e. Ji *iei ieei * e*e/, *i8ei e83i *ie A3 III 3/ e*. #ie ii e* e3i +i/, ei B ? 3i?i +i. !. #ie #ie - - 3 3 I I #ie -3 I *i8ei *+/ 8e / 8i. #ie *i8ei e83i ei* *i *ie -3 III e* ie -3 *e3 e* i3.-i *iei ieei * e*e/, *i8ei e83i *ie -3 I 3/ e*. #ie ii B ee3 * ? 3i?i +i, eB+i +i/.
3.5. D$(' %(na,$' jan'un+ ,&"&n(" 1. N Ni ii i e9 e9e ei i U /eBe3 ei 44e *i9+e, i e+ /e/ei 8e8e + 8ei ii: 1. Me/e Me/e * 4+ee4+ 4+ee4+ 4+ 4+ Q200 /3*L /3*L i4 i4 4+ee4+ 4+ee4+ 4+ H#L 4+ee4+ Q!,5 * L#L 4+ee4+ Q100 /3*L ( 8i+ ie e /e3+/i e3 -3 44e /e*ei ei *i8ee) 2. Me/e Me/e IMT 3 3 3 *i *i 2" * * +i3 +i3 e 3 3 *i %0 %0 B/ (* =i) e 3 *i 0 B/ (* +i@+i) -i + ii *i/3i. ". Me33i Me33i +e/ +e/ -e i33 i33 3 3 *i 5 *i *i 4+ 4+ +4i 3 2@" e*4 / /i ei. Hi*i / 3 8 /e3*3 +e/ -e. C /e/ 3 8i /e33i +e/ ii *+ /ee8, /e3, /e, /e/i, /e/333, /e/8 * /e/ee.
!. Ji * * i3+iei* i3+iei* i33i, i33i, 3i 3i 4/i 4/i i*3 i*3 e* e* eei eei 3+ i, 3+ e, /*, / /i +i. >e8 4/i i*3 4/+e eei , 8, * ee+ 8i-i 3 e / 8ee +i (3@3, 4+3@+i3, e+i, / +, BiB) 5. Ji * * 4/4 iei iei *+/ *+/ * i33i, i33i, *ie *ie 3 * * *i+ *i+ /e *+ *e3 /ei3 4/i / 8 3 / 4+ * 9i/i 6 eei i- e 8i-i@8i-i B3@B3 3 . 6. M / / 3 3 8 8 /e3*3 /e3*3 ie ie i4i* i4i* eei eei 9i/i E, C * 8e 4e 3 /e33i * L#L e4i*i. L#L e4i*i +e8i *i34i4i 4+e e+@e+ 34i eei /43 *i* L#L 8i ei33 8e e4i*i ii +e8i 8e *+/ e/. 7. >ei/83 >ei/83 +e/ei +e/ei 500 500 /3 9i/i 9i/i C * 200 200 IU 9i/i 9i/i E e i. i. %. L L 4+3 4+3 e48iB e48iB e+/ e+/ "0 /ei /ei e e i. i. 1. N Ni iii i i Tei ii *i- e* +@+ 8ei ii. 1. $3i $3i 4+ee 4+ee4+ 4+ i33 i33 Q"00 /3*L. /3*L. > > ie *i8ee *i8ee *e3 *e3 *i+ii*e/i, 4+ee4+ *i3i i33 *i8= 200 /3i. 2. $3i $3i 4+ 4+ +e/ +e/ i33 i33 3 3 +e8i 20 20 *i 4+ 4+ +4i. +4i. ". $3i $3i +e/ -e i33 i33 *i *i 8= 5 *i 4+ +4i. +4i. !. Ti3 Ti3 e e + + i33 i33 2@"5 3i 3i /e3i 4+ee4+ 3 *ii+ 4+e 8 e*ii *+ 8e 3/ e/e* ei33 4+ee4+ ii i* *iee/8+i 4+e . 5. Ti3 Ti3 4/i 4/i i, i, i i + 3 3 / +e/ +e/ 4/e3@", +i3 i* 2@"+i e/i33. 6. Gi 4/i 4/i *3i3 *3i3 /e /e *e3 *e3 *3i3 *3i3 i eei eei / / /3 /3 * i *e3 4ei 8i eei e/e ( e*e+i /e3*3 4@+eBiie * i4+94 3 * /e * L#FL 4+ee4+) 7. Tei *ie *ie * 4+3 4+3 *iB48 e+e8i e+e8i *+ e8e+/ e8e+/ /e33 /e33 48@48 e 4+ee4+.
1. >e >e i ii i *ie *ie %. Sei3 Sei3 /e3 /e34 4/ /ii 8 * . . . Sei3 Sei3 /e/ /e/ ++, 8+ 8+ /i/ /i/ *i / / +, 4+3 4+3 +i3, +i3, e+i, BiB,*++ /e33 i 3 8e+e8i. 10. G G 4i *i 8i-i 8i-i 3*/ 3*/ 3 . . 11. M / ee+ 8ee i33i eei 9e/4 * = . 12. Gi *3i3 /e *e3 *3i3 i eei / /43. /43. J3 /e34/i 83i e+, e4, * +i. 1". J3 /e334e3 / *e3 8 /i *e3 -e+. G /i *+/ -/+ e*ii e+i i. $+ *, i+i /i -e 33+ eei /i ?i * /i B3 3 *i4/i e83i *ei3 +* e. 1!. G G i/, e*e+i, e*e+i, 43 4@ 4@ *i * ++Be/. 15. G 8/8 B3/ee B3/ee 3 *i3i -i i3i /e/8 3*4@3*4. 16. Le8i 8i 3 8/8 eei i, 8=3 i,*++ /e/ee /e/ee i *i* /e334e3 *e3 /ee3 /3ie. 17. i -+ i *i* i e*, /e33 /e33 33 *i* +ie+e94 * 8i /e+ 4+3 eB e eei 8ee3, 8eee*, 8e+i eBi+, e/,*++.
Ba*an /a,anan
D$anju",an
T$a, $anju",an
e *ii/*ii34i, e3, /B4i, 8iBi, M 3 /e3*3 3 S/8e 84i* e3 8eei33, 3+ +B44+ eei 8, i343, e i, 3+ /e, /*,* i343, * e e. i #3i3 i, / *e3 +e/ #3i3 i * / 3 8e+e/ S/8e 4ei e*, i, e+, e* 3-i, 4i, /, i, +i/, 88, e=i +e/ *+/ -/+ 3 e+ 4, eii3 * e3, e- * *ie. e. $B3@B3 ei3, eei $B3@B3 ei3 3 S/8e 4ei B3 e*e+i * i+ /e3*3 +e/ B i33i eei 8i 4+, eei * B3 , /ee * B3 8434. e/e. S S 3 i* /e3*3 Se/ 3 /e3*3 3, eei 8/, 33, 3,eei 4+, +48, =i, 3
Le/
Mi/
8Bi, =4 4e+, 4/ 4/, 3e. Se/ 8 e3 eei i3 , -e, e+, /e+4 Mi -33,e*e+i,/3ie /ee3 *+/ -/+ e8,e+ *+/ -/+ e8. Te eBe, B4+, i
/* *. @8 e3 3 /e3*3 +B44+ eei *i, 3 /3. Mi e+ =i * /i e+, e+. $4i e+, /i/ 3 /e3*3 4*. C8i, * 8/8@8/8 +i 3 -/.
3.>. Ba*an /a,anan an+ $anju",an an '$a, $anju",an< BAB IV PENUTUP !.1. SIM>ULAN >ei -3 44e /e 333 ee i8 ei*// -3 3 8ei / 4i, 3 *ie88 4+e 8e3 +i * e /i4*i/ * i *e3 * e+i * ie/ ei 44i. #ie e*ei ei -3 44e i e* 4+ee4+ +e/ e8. #ie i33i e /e/8 /e 4+ee4+. e3ei 3 /e34/i *ie i33i e /e/i+ii ii4 ee ei -3 3 e*. Se 3 *e/ii /i+ eBi *+/ 8 e+ * +i 3*/ /e/i+ii ee 3 4ii e* 4+ee4+ *. C44 +i *i e *i *+ 8Bi ei3, B3 4+43,* 3e(3/). !.2. SARAN >* e*ei ei -3 44e e* /e33i / 3 i33i 4+ee4+. M /i/ 3 /e/i * 3 3 i33i e8i *ii*i. A e e+ *ii3,-3 /e334e3 / *e3 8 /i *e3 -e+. G /i *+/ -/+ e*ii e+i i. $+ *, i+i /i -e 33+ eei /i ?i * /i B3 3 *i4/i e83i *ei3 +* e.
DA?TAR PUSTAKA
A+ie, Si, *. 200!. >e11(1 #ie( . >T. G/e*i > U/: J
F/. 2010. 2010. Gi?i U5i) L)1-( . E+33 /e*iB+ eie: #e4 H44, A*. 2006. Te6)7i Gi?i #)1 #ie( R/), S)0i( . EGC: J >eBe, E9e+ C. 2006. A1)(4/i *)1 Fi5i4+43i 1(0 >)6)/e*i5 . >T. G/e*i: J A4/. 2012. >e12)0i( J)1(13 $4641e6 . :===.*4e@ 4+ie.B4/i*e.iB+e5!@ei@-3@44e *ie 4+ie.B4/i*e.iB+e5!@ei@-3@44e *ie 33+ Ai+ 201! A4/. 200%. J)1(13 . :===.4+ee*.B4/-32./+ *ie 33+ 10 Ai+ 201! #ei. 201". Je1i5 >e12)0i( J)1(13 2)13 e68),)2) . :===./e*e.B4/ee+i@11@-ei@ei@-3@3@8e8./+ *ie 33+ 10 201!
/+ Gi?i....
KATA PENGANTAR
P$!i sy$#$r A"%ad$"i""a% #ai pan!at#an #e%adirat A""a% SWT yang te"a% e"ipa%#an Ra%at dan Hidaya%,Nya #epada #ita se$a yang ber$pa i"$ dan aa"- Dan ber#at Ra%at dan Hidaya%,Nya p$"a' #ai dapat enye"esai#an t$gas a#a"a% a#a"a% yang diberi#an ("e% Ib$ Masdar+ati' SKM-'M-KesSKM-'M-Kes- da"a ata #$"ia% Kese%atan Masyara#at Masyara#at yang ber!$d$" 8se!ara% per#ebangan i"$ gi9i di d$nia 8 yang insyaa""a% tepat pada
+a#t$nya-
Kai !$ga enyadari ba%+a a#a"a% ini b$#an"a% #arya yang sep$rna #arena asi% ei"i#i banya# #e#$rangan' bai# da"a %a" isi a$p$n sistati#a dan te#ni# pen$"isannya- O"e% sebab it$' peny$s$n sangat eng%arap#an saran dan #riti# yang ebang$n dei #esep$rnaan a#a"a% ini- A#%irnya se(ga a#a"a% ini bisa eberi#an an2aat bagi peny$s$n dan bagi peba.a-
Se(ga a#a"a% ini dapat berg$na dan beran2aat bagi #ita se$a- Aiin-
Ta#a"ar' :; !an$ari 7;43
Peny$s$n
BAB 1
P!"AH#$#A!
1.
$atar Belakang
I+/ 3i?i *i3 /ee+ii 8e83i /B/ 3i?i 3 8ee *+/ 8 /i/i I"$ ini s$da% "aa di#ena" ("e% an$sia dari 9aan p$rba da%$"$- Hingga pada abad #e 4< dna 7; i"$ ini sea#in berperan penting da"a peradaban an$sia- Hingga per#ebangan se!ara% an$sia' i"$ ini p$n !$ga i#$t ber#ebang seiring dengan 9aan- Menga"ai berbagai e0("$si dan penyep$rnaan %ingga saat ini asi% dipa#ai $nt$# ene"iti dan engeta%$i tentang gi9i- I"$ ini ene"iti bagaiana peran gi9i bagi t$b$%' dengan e"a"$i berbagai per.(baan yang berta%ap dengan engg$na#an sap"e a#anan- Se%ingga #ita engeta%$i seberapa pentingnya a#anan se%at it$ dan #er$gian dari #(ns$si a#anan yang tida# "aya#-
=erdiri ta%$n 4<75' ("e% Mary S+art9 R(se saat di#$#$%#an sebagai pr(2es(r i"$ gi9i di Uni0ersitas /("$bia' Ne+ Y(r#' Y(r#' AS- Pada 9aan p$rba' a#anan penting $nt$# #e"angs$ngan %id$p- Sedang#an pada 9aan Y$nani' Y$nani' ta%$n 3;; SM ada te(ri Hip(.rates yang enyata#an ba%+a a#anan sebagai panas yang dib$t$%#an an$sia' artinya an$sia b$t$% a#an-
=eberapa pene"itian yang enegas#an ba%+a i"$ gi9i s$da% ada se!a# d$"$' antara "ain&
Pene"itian tentang Perna2asan dan Ka"(rietri > Pertaa dipe"a!ari ("e% Ant(ine La0(isier )463:,46<3*Mepe"a!ari %a",%a" yang ber#aitan dengan pengg$naan energi a#anan yang e"ip$ti pr(ses perna2asan' (#sidasi dan #a"(rietri- Ke$dian ber#ebang %ingga a+a" abad 7;' adanya pene"itian tentang pert$#aran energi dan si2at,si2at ba%an a#anan p(#(#-
Pene$an Minera" > Se!a# "aa inera" te"a% di#eta%$i da"a t$"ang dan gigi- Pada ta%$n 4?;? dite$#an #a"si$- Ta%$n Ta%$n 4?;?' =($ssinga$"t ene$#an 9at besi sebagai 9at esensia"- Ringer )4??@* dan L(.#e )4<<;*' ene$#an .airan t$b$% per"$ #(nsentrasi e"e#tr("it tertent$- A+a" A+a" abad 7;' pene"itian L(eb tentang pengar$% #(nsentrasi gara natri$' #a"i$ dan #a"si$ #"(rida ter%adap !aringan %id$p-
Pene$an itain itain > A+a" A+a" abad 7;' 0itain s$da% di#ena"- Se!a# ta%$n 4??6,4<;@ $n.$" pene"itian, pene"itian dengan a#anan yang yang di$rni#an dan a#anan a#anan $t$%- Dengan %asi"& dite$#an dite$#an s$at$ 9at a#ti2 da"a a#anan yang tida# terg("(ng 9at gi9i $taa dan berperan da"a pen.ega%an penya#it )S.$r0y dan Ri.#ets*Pada ta%$n 4<47' B$n# eng$s$"#an eberi naa 0itaine $nt$# 9at terseb$t- Ta%$n Ta%$n 4<7;' 0itain diganti en!adi 0itaine dan dia#$i sebagai 9at esensia"-
Pene"itian Ting#at Ting#at M("e#$"ar dan Se"$"ar > Pene"itian ini di$"ai ta%$n 4<@@' dan diper("e% pengertian tentang str$#t$r se" yang r$it serta peranan #(p"e#s dan 0ita" 9at gi9i da"a pert$b$%an dan pee"i%araan se",se"Sete"a% ta%$n 4<5;' pene"itian bergeser dari 9at,9at gi9i esensia" #e inter re"ati(ns%ip antara 9at,9at gi9i' peranan bi("(gi# spesi2i#' penetapan #eb$t$%an #eb$t$%an 9at gi9i an$sia dan dan peng("a%an a#anan t%dp #and$ngan #and$ngan 9at gi9i-
Keadaan Se#arang > M$n.$" #(nsep,#(nsep bar$ antara "ain& pengar$% #et$r$nan ter%adap #eb$t$%an gi9iC pengar$% gi9i ter%adap per#ebangan (ta# dan peri"a#$' #eap$an be#er!a dan pr(d$#ti0itas serta daya ta%an ter%adap penya#it in2e#si- Pada bidang te#n("(gi pangan dite$#an & .ara eng("a% a#anan bergi9i' 2(rti2i#asi ba%an pangan dengan 9at,9at gi9i esensia"' pean2aatan si2at str$#t$ra" ba%an pangan' dsb- BAO BAO dan WHO enge"$ar#an /(de A"ientaris A"ientaris )perat$ran 2((d "abe"ing dan batas #era.$nan*-
%.
&umusan Masalah
Dari %asi" pen!e"asan sing#at diatas #ita dapat er$$s#an asa"a% yait$
a- Apa yang dia#s$d gi9i b- =agaiana se!ara% per#ebangan i"$ gi9i di Ind(nesia dan d$nia .- =agaiana engenai r$ang "ing#$p gi9i
'.
(ujuan
R$$san asa"a% diatas' ei"i#i t$!$an yang %ar$s di.apai yait$ &
a b.-
Mengeta%$ apa yng dia#s$d gi9iF Dapat engerti bagaiana se!ara% per#ebangan gi9i di Ind(nesia dan d$niaF Mengeta%$i apa sa!a yang as$# da"a r$ang "ing#$p gi9i F
).
Man*aat
Man2aat pen$isan a#a"a% ini yait$ agar peba.a dapat engeta%$i bagaiana i"$ gi9i ber#ebang bai# di Ind(nesia a$p$n di"$ar di"$ar negeri' dan saat it$ di%arap#an di%arap#an agar peba.a dapat dapat enerap#an %id$p se%atse%at-
BAB ++
PMBAHAA!
1.
Pengertian gi-i
=eberapa Pengertian Pengertian 1 1 Isti"a% Da"a Gi9i
a.
Nutrience Science* ada"a% i"$ yang epe"a!ari sega"a ses$at$ tentang a#anan I"$ Gi9i ) Nutrience a#anan da"a da"a
%$b$ngannya dengan #ese%atan (ptia"1 t$b$% t$b$%--
b.
Nutrients* ada"a% i#atan at Gi9i Gi9i ) ) Nutrients i#atan #iia #iia yang diper"$#an t$b$% $nt$# e"a#$#an 2$ngsinya' yait$
eng%asi"#an energi energi'' ebang$n dan ee"i%ara !aringan serta engat$r pr(ses, pr(ses, pr(ses pr(ses #e%id$pan #e%id$pan-
c.
Nutrition* ada"a% s$at$ pr(ses Gi9i ) Nutrition s$at$ pr(ses (rganise engg$na#an a#anan yang di#(ns$si se.ara n(ra" e"a"$i
pr(ses digesti' abs(rpsi' transp(rtasi' penyipanan' etab("ise etab("ise dan dan penge"$aran penge"$aran 9at,9at 9at,9at yang tida# dig$na#an' $nt$# eperta%an#an #e%id$pan' pert$b$%an #e%id$pan' pert$b$%an dan dan 2$ngsi n(ra" dri (rgan,(rgan' serta eng%asi"#an energi energi--
d.
Pangan ada"a% isti"a% $$ $nt$# se$a ba%an yang dapat di!adi#an a#anan a#anan--
e.
Ma#anan ada"a% Ma#anan ada"a% ba%an se"ain (bat yang engand$ng 9at,9atgi9i 9at,9at gi9i dan dan ata$ $ns$r ,$ns$r 1 i#atan #iia yang dapat di$ba% en!adi 9at gi9i gi9i ("e% ("e% t$b$% t$b$%'' yang berg$na bi"a dias$##an #e da"a t$b$% t$b$%--
f.
=a%an a#anan a#anan ada"a% ada"a% a#anan da"a #eadaan enta%-
g.
Stat$s gi9i gi9i ada"a% ada"a% #eadaan t$b$% t$b$% sebagai sebagai a#ibat #(ns$si a#anan a#anan dan dan pengg$naan 9at,9at gi9i gi9i--
Kata gi9i gi9i88 berasa" dari ba%asa Arab ghidza' yg berarti a#anan a#anan88- I"$ gi9i gi9i bisa bisa ber#aitan dengan a#anan dan t$ t$b$ b$% %an$sia an$sia-- Da"a ba%asa Inggris' food enyata#an enyata#an a#anan a#anan'' pangan dan ba%an a#anan a#anan--
Pengert Peng ertian iangi9i gi9i terbagi terbagi se.ara #"asi# dan asa se#arang yait$ &
a.
Se.ara K"asi# & gi9i %anya di%$b$ng#an dengan #es #ese%at e%atan ant$b$% t$b$% )enyedia#an )enyedia#an energi energi'' ebang$n' ee"i%ara !aringan t$b$% t$b$%'' engat$r pr(ses engat$r pr(ses,, pr(ses #e%id$pan da"a t$b$% t$b$%**-
b.
Se#arang & se"ain $nt$# #ese%atan #ese%atan'' !$ga di#ait#an dengan p(tensi e#(n(i sese(rang #arena gi9i gi9i ber#aitan ber#aitan dengan per#ebangan dengan per#ebangan(ta# (ta# ' #eap$an be"a!ar' pr(d$#ti0itas #er!a-
%.
Perkembangan ilmu gi-i di +ndonesia dan di dunia a. Di L$ar Negeri 4* aan p$rba
Titi# t("a# per#ebangan i"$ gi9i di$"ai pada asa an$sia p$rba dan pada abad pertenga%an sapai pada asa $n.$"nya i"$ pengeta%$an pada abad #e,4< dan #e,7;- Pada asa an$sia p$rba i"$ gi9i dinyata#an sebagai s$at$ e0("$si- Disini para pene"iti enggabar#an an$sia sebagai peb$r$ a#anan dan di#ena"
sebagai T(d%$nter' T(d%$nter' per#ebangan i"$ gi9i sebagai s$at$ e0("$si- Da"a per#ebangan i"$ gi9i )dipe"(p(ri T(d T(d H$nter* a#anan di!adi#an ba%an sebagai $paya penyeb$%an dan pe$"i%an yang di#ena" dengan (erapi "iet8-
=agi an$sia p$rba' 2$ngsi $taa dan $ng#in $ng#in 2$ngsi sat$,sat$nya dari a#anan ada"a%untuk mempertahankan hidup- Unt$# it$ a#ti2itas $taa dari an$sia p$rba ada"a% en.ari a#anan dengan
berb$r$- B$ngsi $taa $taa a#anan $nt$# eperta%an#an eperta%an#an %id$p' es#ip$n b$#an 2$ngsi sat$,sat$nyasat$,sat$nya- Ma#anan $nt$# eperta%an#an eperta%an#an %id$p ini !$ga asi% sering ata$ ber"a#$ bagi bagi sebagian pend$d$# (dern (dern se#arangse#arang-
7* a*
aan Y$nani
Hip(.rates & Peranan a#anan ter%adap penyeb$%an penya#it )dasar da"a I"$ Dieteti#a*
Abad sebe"$ ase%i 2i"(s(2 $nani bernaa Hipp(.rates )35;,:66 SM*' yang di#ena" sebagai =apa# I"$ Ked(#teran' da"a sa"a% sat$ t$"isannya berspe#$"asi tentang peran a#anan da"a “ pee"i%araan #ese%atan #ese%atan dan penyeb$%an penya#it8 yang en!adi dasar per#ebangan per#ebangan i"$ dieteti#a dieteti#a yang be"a#angan di#ena" dengan dengan Terapi DiitJ
Dr- "ind )4636* ene$#an !er$# anis $nt$# enangg$"angi saria+an 1 s.(rb$t' be"a#angan di#eta%$i !er$# anis banya# engand$ng 0itain /- Se%ingga itain itain / di#ena" !$ga sebagai pen.ega% Saria+an1S.(rb$t-
Ta%$n Ta%$n 45?6 Penetapan standar a#anan- Diana penetapan penetapan ini engat$r tentang a#anan yang bai# $nt$# t$b$% dan yang tida# bai# $nt$# t$b$%-
S$ster B"(ren.e Nig%tinga"e )4?@3 * enyip$"#an penderita,penderita a#ibat perang yang er$pa#an pasiennya' da"a %a" Peberian a#anan #epada pasien %ar$s ses$ai dengan #eb$t$%an pasien $nt$# eper.epat pr(ses penyeb$%annya- S$ster B"(ren.e Nig%tinga"e di#ena" !$ga sebagai sebagai T(#(% T(#(% Kepera+atan Kepera+atan D$nia
:* a*
Abad I
Adanya d(#trin tentang %$b$ngan antara a#anan dengan pan!ang $sia-
Meas$#i abad #e,45 ber#ebang ber#ebang d(#trin b$#an sa!a pee"i%araan #ese%atan yang dapat di.apai dengan pengat$ran a#anan tetapi tetapi #e$dian ber#ebang ber#ebang !$ga tentang %$b$ngan antara a#anan a#anan dan pan!ang $$r$$rMisa"nya /(rnar(' yang %id$p "ebi% dari 4;; ta%$n )4:55,4353* dan Bran.is =a.(n )4@54,4575* berpendapat
ba%+a “a#an yang diat$r dengan bai# dapat eperpan!ang $$r8. Meas$#i abad #e,46 dan #e,4?' ter.atat berbagai pene$an tentang tentang ses$at$ yang dia#an )a#anan* yang ber%$b$ngan dengan #ese%atan #ese%atan sea#in banya# dan !e"as' bai# yang bersi2at bersi2at #ebet$"an a$p$n yang yang diran.ang yang #e$dian end(r(ng end(r(ng berbagai a%"i #ese%atan +a#t$ it$ $nt$# e"a#$#an berbagai per.(baanper.(baan-
3* Abad I > I
Ter!adi Ter!adi per#ebangan pene$an di bidang #iia' 2aa"' dan bi(#iia-
T(#(%,t(#(%nya &
La0(iser )463: > 46<3* =apa# I"$ Gi9i Pada Abad #e,4? berbagai pene$an i"ia% di$"ai' teras$# i"$,i"$ yang endasari i"$ gi9i- Sat$ diantaranya yang terpenting ada"a% pene$an adanya %$b$ngan antara pr(ses pernapasan yait$ pr(ses as$#nya O7 #e da"a t$b$% dan #e"$arnya /O7' dengan pr(ses peng("a%an a#anan da"a t$b$% ("e% Ant(ine La$rent La0(isier )463:,46<3*-
La0(isier bersaa se(rang a%"i 2isi#a Lap"a.e erintis $nt$# pertaa #a"inya pene"itian #$antitati2 engenai pernapasan dengan per.(baan per.(baan binatang )#e"in.i*- O"e% O"e% #arena it$ La0(isier se"ain sebagai =apa# I"$ I"$ Kiia' di#a"angan i"$+an gi9i di#ena" !$ga sebagai =apa# I"$ Gi9i D$nia-
Liebig )4?;:,4?6:* Ana"isis Pr(tein' KH dan Lea#- Yang Yang er$pa#an K(p(nen $taa peng%asi" energi t $b$% ait )4?:4 > 4<;?*' R$bner )4?@3 > 47*' At+ater )4?33 > 4<;6*' L$s# )4?55 > 4<:7* Ke,3 a%"i terseb$t pa#ar da"a peng$#$ran energi dengan #a"(rieter#a"(rieter-
H(p#in )4?54,4<36*' E"!#an )4?@?,4<:;* perintis pene$an 0itain dan ebeda#annya 0itain yang "ar$t da"a air dan 0itain yang "ar$t da"a "ea# Mende" )4?67,4<:@*' Osb(rn )4?@<,4<7<* pene$an 0itain dan ana"isis #$a"itas pr(tein- Meper!e"as p(sisi 0itain da"a a#anan dan peranannya peranannya da"a t$b$% an$sia serta #$a"itas pr(tein yang di"i%at dari str$#t$r yait$ asa ain( yang essensia" a$p$n yang n(n essensia"-
@*
Abad
Pada abad #e 7; M. /(""$' /%ar"es G King e"an!$t#an pene"itian 0itain #e$dian ter$s ber#ebang %ingga $n.$" “Science Of Nutrion”. Ada"a% S$at$ .abang i"$ pengeta%$an #ese%atan )#ed(#teran* yang
berdiri sendiri yait$ yait$ I"$ Gi9i ada"a% I"$ I"$ pengeta%$an yang eba%as eba%as si2at,si2at n$trien n$trien yang ter#and$ng da"a a#anan' pengar$% etab("i#nya etab("i#nya serta a#ibat yang tib$" bi"a terdapat #e#$rangan 9at gi9i' ) S(e#iran' 7;;;*-
Da"a per#ebangan per#ebangan se"an!$tnya perasa"a%an gi9i $"ai ber$n.$"an ber$n.$"an se.ara #(p"e#s yang tida# dapat ditangg$"angi ("e% para a%"i gi9i dan sar!ana gi9i sa!a' se%ingga $n.$" $n.$" I"$ gi9i yang en$r$t en$r$t #(ite T%(as dan dan Ear" )4<<3* ada"a% “The NUTRITION SCIENCES are the most interdisciplinary of all sciences”. Yang Yang arti bebasnya bebasnya enyata#an enyata#an ba%+a i"$ gi9i er$pa#an i"$ yang e"ibat#an berbagai
disip"in i"$ pengeta%$an-
b.
Per#ebangan Di Ind(nesia
4* =e"anda endiri#an Lab(rat(ri$ Kese%atan Kese%atan pada tangga" 4@ an$ari 4??? di a#arta ' t$!$annya enangg$"angi penya#it beri,beri di Ind(nesia dan Asia
7* Ta%$n Ta%$n 4<:?' naa Lab(rat(ri$ Kese%atan8 diganti dengan Lebaga Ei!#an8
:* Ta%$n 4<:3' I )Het Instit$d dan ((r ("# S$.eding* ata$ Lebaga Ma#anan Ra#yat dan sete"a% erde#a ) #ira,#ira ta%$n 4<53* $"ai e"a#$#an pene"itian-
3* Ta%$n Ta%$n 4<:6 > 4<37' diada#an s$r0ei gi9i yait$ 6 tepat di a+a ' 4 tepat di Lap$ng' dan 4 tepat di Sera--
@* S.(("tea' O.%ese' Terra' ansen' D(nat%' P(st$s' an een engaati p("a a#anan' #eadaan gi9i' pertanian' dan pere#(n(ian-
5* Ta%$n Ta%$n 4<4<' ansen' D(nant% )dari Lebaga Ei!#an* ene"iti asa"a% G(nd(# di W(n(s(b( W(n(s(b(
6* Ta%$n 4<:;' an0een an0een P(st$s' De Hass ene$#an de2isiensi de2i siensi itain A di Ind(nesiaInd(nesi a-
?* Ta%$n Ta%$n 4<:@' De Haas ene"iti tentang KEP di Ind(nesia
<* Se!a# Ta%$n 4<4<' Panne K(.#' an een' K(e B(rd' P(st$s engana"isis ni"ai gi9i berbagai a#anan di Ind(nesia yang di#ena" dengan DK=M
4;* Ta%$n Ta%$n 4<@;' I diganti naanya en!adi Keenterian Keenterian Kese%atan RI ata$ LMR )Lebaga Ma#anan Ra#yat* di#et$ai ("e% Pr(2 dr- P(er+( S(edar( )sebagai Dire#t$r I* =apa# Persagi dan =apa# Gi9i Ind(nesiaKe$dian LMR ebent$# #ader 1 tenaga gi9i dan penga"aan i"$ gi9i #epada asyara#at-
44* Ta%$n Ta%$n 4<5;' Pr(2- P(er+( S(edar( en.eta# tenaga a%"i gi9i )AKI dan BKUI* antara "ain &
•
P(er+( S(edar(' Dra!at Pra+ira Negara
•
D!aeni S- Sedia Utaa' S(ei"a Sastr(i!(y(' Ied G(an G(ng' Oei Ka Ni(
•
S(e#arti!a% Martaata!a' Dar+in Kariyadi
•
Ig- Tar+(t!(' D!(eadias Ab$ Nai
•
S$nita A"atsir A"atsir Perintis terapi diet dan instit$si gi9i-
Berikut beberapa hasil penelitian dalam sejarah perkembangan Ilmu Gizi di I ndonesia. a.
Belanda mendirikan “Laboratorium Kesehatan Kesehatan “ pada tanggal ! "anuari ### di "akarta $ tujuann%a menanggulangi pen%akit beri&beri di Indonesia dan 'sia (ejarah perkembangan laboratorium kesehatan di dunia dimulai sejak a)al diketemukann%a diketemukann%a mikroba oleh 'nton% *an Leeu)enhoek +,- / 0-1 %ang kemudian menjadikann%a menjadi salah seorang penemu mikrobiologi. Kemudian Kemudian dilanjutkan dengan beberapa penemuan di dunia mikrobiologi lainn%a seperti Louis 2asteur +# / #3!1 penemu teori biogenesis dan penemu protozoa pen%ebab pen%akit serta penemu *aksin$ 4obert Koch +#5- / 361 penemu pen%akit 'nthra7 dan terkenal dengan 2ostulat Koch. Koch. 8idak ada buku sejarah %ang otentik tentang perkembangan laboratorium di Indonesia$ namun menelusuri berbagai catatan dan masukan dari beberapa orang %ang terlibat dalam proses terbentukn%a laboratorium kesehatan di Indonesia. 2erkembangan 2erkembangan tersebut adalah sejak dimulain%a pemerintah penjajahan Belanda pada abad ke &,$ pada tahun #! sekolah dokter "a)a didirikan oleh dr. Bosch$ kepala pela%anan kesehatan sipil dan militer dan dr. Bleeker Bleeker di Indonesia. Kemudian sekolah sekolah ini terkenal dengan nama (89:I' +(chool 8ot 9plelding :an Indiche 'rsten1 atau sekolah untuk pendidikan dokter pribumi. prib umi. ;alam rangka mengembangkan kesehatan mas%arakat di Indonesia pada saat itu kemudian didirikan 2usat Laboratorium Kedokteran di Bandung pada tahun ###.
b. 8ahun 8ahun 3-#$ nama “Laboratorium “Laboratorium Kesehatan Kesehatan< < diganti dengan “Lembaga “Lembaga =ijkman< =ijkman<
Lebaga =i("(gi M("e#$" Ei!#an )dising#at Lebaga Ei!#an* er$pa#an "ebaga riset negeri dengan isi $nt$# engebang#an i"$ pengeta%$an dasar di bidang bi("(gi ("e#$"ar serta enerap#an pengeta%$an terseb$t $nt$# pea%aan' pengena"an' pen.ega%an' dan peng(batan penya#it pada an$sia- Lebaga ini bertangg$ng!a+ab "angs$ng "angs$ng #epada Menteri Negara Negara Riset dan Te#n("(gi Te#n("(gi RI-
Naa "ebaga pene"itian pene"itian ini diabi" dari naa naa dire#t$r pertaanya' pertaanya' /%ristiaan Ei!#anEi!#an- Ia di#ena" sebagai perai% peng%argaan peng%argaan N(be" #arena pene"itiannya pene"itiannya engenai pengar$% 0itain 0itain ter%adap beberapa penya#it penya#it an$sia' ter$taa beri,beri-
Se!a# dire0ita"isasi pada ta%$n 4<<7 sete"a% dit$t$p pada ta%$n 4<5@' "ebaga ini dipipin pertaa #a"i ("e% Pr(2es(r Sang#(t Mar9$#i sebagai Dire#t$rDire#t$r- Dire#t$r saat ini ada"a% Dr- Hera+ati S$d(!(-
c. 8ahun 8ahun 3-5$ I:: +>et Institud Institud dan :oor :oor :olk :olk (uceding1 atau Lembaga Lembaga ?akanan 4ak%at 4ak%at dan setelah merdeka + kira&kira tahun 3,51 mulai melakukan penelitian. Lembaga makanan rak%at didirikan di "akarta. 8ujuan 8ujuan dan kegiatan %aitu menganalisa makanan rak%at dan memperkembangkan pengertian&pengertian tentang ilmu makanan. d. 8ahun 8ahun 3-0 / 35$ 35$ diadakan sur*ei gizi %aitu 0 tempat di "a)a $ tempat di Lampung$ e.
dan tempat di (eram.. (cooltema$ 9chese$ 8erra$ "ansen$ ;onath$ 2ostmus$ :an :een mengamati pola
f.
makanan$ keadaan gizi$ pertanian$ dan perekonomian. 8ahun 8ahun 33$ "ansen$ "ansen$ ;onanth +dari Lembaga =ijkman1 meneliti masalah Gondok Gondok di
@onosobo g. 8ahun 8ahun 3-6$ :an*een :an*een 2ostmus$ 2ostmus$ ;e >ass menemukan deAsiensi deAsiensi :itamin ' di Indonesia. h. 8ahun 8ahun 3-!$ ;e >aas >aas meneliti tentang K=2 di Indonesia i. (ejak 8ahun 33$ 2anne Kock$ :an :een$ Koe ord$ 2ostmus menganalisis nilai gizi j.
berbagai makanan di Indonesia %ang dikenal dengan ;KB? 8ahun 8ahun 3!6$ I:: diganti naman%a menjadi Kementerian Kementerian Kesehatan Kesehatan 4I atau L?4 L?4 +Lembaga ?akanan 4ak%at1 diketuai oleh 2rof dr. 2oer)o (oedarmo +sebagai ;irektur I1 C Bapak 2ersagi dan Bapak Gizi Indonesia. Kemudian L?4 membentuk kader D tenaga gizi
dan pengalaman ilmu gizi kepada mas%arakat. k. 8ahun 8ahun 3,6$ 2rof 2rof.. 2oer)o (oedarmo (oedarmo mencetak tenaga tenaga ahli gizi +'KEI dan KFI1 KFI1 2edoman =mpat (ehat Lima (empurna diperkenalkan pertama kali pada tahun 3!6 oleh 2rof dr. 2oer)o (oedarmo. 8api$ kini pedoman tersebut sudah tidak sesuai dan diganti dengan 2edoman Gizi (eimbang Indonesia I ndonesia kini resmi menggunakan 2edoman Gizi
(eimbang +2G(1 untuk men%iapkan pola hidup sehat mas%arakat Indonesia dalam menghadapi “beban ganda masalah gizi<$ %aitu ketika kekurangan kekurangan dan kelebihan gizi terjadi secara bersama. 2G( diharapkan dapat memperbaiki pedoman sebelumn%a$ %aitu 5 sehat ! sempurna %ang sudah dipopulerkan sejak sejak tahun 3!6&an "ika 5( !( menekankan menekankan pada ?akanan ?akanan 2okok 2okok Lauk&2auk (a%ur&?a%ur (a%ur&?a%ur Buah (usu ?aka Gizi (eimbang adalah susunan makanan sehari&hari %ang mengandung zat&zat gizi dalam jenis dan jumlah %ang sesuai dengan kebutuhan tubuh
Se.ara spesi2i# =eri#$t per#ebangan per#ebangan i"$ gi9i en$r$t +a#t$ dan a%"inya &
aan p$rba Man$sia s$da% engena" pentingnya a#anan tapi saat it$ asi% ada %a",%a" yang bersi2at tab$'
agis' dan ni"ai,ni"ai enyeb$%#an3;; SM Hipp(.rates & a#anan sebagai panas yang dib$t$%#an an$sia A+a" abad #e,45 #(nsep pertaa i"$ 2aa" 463:,46<3 Ant(nie La0(isier )=apa# i"$ gi9i* & pertaa epe"a!ari pengg$naan energi a#anan A+a" A+a" abad #e,4< Magendie & =isa ebeda#an #arb(%idrat' "ea#' dan pr(tein 4?3; Reagn$"t Reiset & /O7 yang di#e"$ar#an dan O7 yang di#(ns$si berbeda en$r$t !enis a#anan 4?;:,4?6: #arb(%idrat' "ea#' dan pr(tein di(#sidasi da"a t$b$% dan eng%asi"#an panas1energy serta eng%it$ng ni"ai energy
=(ssingga$"t Liebig & #eseibangan a#anan =idder S.%idt & #eadaan tida# a#an eb$t$%#an etab("ise inia" tertent$ (it & Metab("ise pr(tein tida# dipengar$%i ("e% #er!a (t(t ban ya#nya etab("ise da"a se" enent$#an banya!nya #(ns$si O7 O7 Pertenga%an abad #e,4< R$bner & ni"ai energy $rin 2eses ditent$#an dari berbagai s$s$nan a#anan dasar pene"itian #a"(rietri 4?36 Mayer He"%("9 & H$#$ #(nser0asi energy bagi (rganis %id$p a$p$n benda ati R$bner& eng%$b$ng#an pr(d$#si panas da"a #eadaan basa" dengan "$as per$#aan t$b$% eng%it$ng ni"ai energy' energy' Karb(%idrat' pr(tein' dan "ea# ba%an a#anan
A#%ir abad #e,4< At+ater R(se & ebang$n a"at #a"(rietri I $nt$# enye"idi#i pert$#aran energi pada an$sia 4?<< Att+ater =ryant & Da2tar #(p(sisi ba%an a#anan pertaa terbit 4?<< L$s# & enye"idi#i
'.
etab("is interidier e2e# dinai# spesi2i# a#anan &uang lingkup ilmu gi-i
R$ang "ing#$p .$#$p "$as' di$"ai dari .ara pr(d$#si pangan' per$ba%an pas.apanen per$ba%an pas.apanen )penyediaan pangan' distrib$si dan peng("a%an pangan' #(ns$si a#anan a#anan serta serta .ara pean2aatan a#anan a#anan ("e% ("e% t$b$% yang se%at
dan sa#it sa#it**I"$ gi9i gi9i ber#aitan ber#aitan dengan i"$ agr(n(i' agr(n(i' peterna#an' i"$ pangan' pangan' i#r(bi("(gi' bi(#iia' bi(#iia' 2aa"' bi("(gi ("e#$"ar dan #ed(#teran- In2(rasi gi9i gi9i yang yang diberi#an pada asyara#at' yang e"ip$ti gi9i indi0id$' #e"$arga dan asyara#atC gi9i gi9i instit$si instit$si dan gi9i ("a%raga- Per#ebangan gi9i #"inis &
a.
Ananesis dan Ananesis dan peng#a!ian stat$s n$trisi n$trisi pasien pasien-
b.
Peeri#saan 2isi# 2isi# yang yang ber#aitan dengan de2isiensi 9at besibesi-
c.
Peeri#saan antr(p(etris Peeri#saan antr(p(etris dan tinda# "an!$t tera%dap gangg$annya-
d.
Peeri#saan radi("(gi Peeri#saan radi("(gi dan tes "ab(rat(ri$ dengan stat$s n$trisi n$trisi pasien pasien-
e.
S$p"eentasi (ra"' entera" dan parentera"-
f.
Intera#si tiba" Intera#si tiba" ba"i# antara n$trien dan (bat,(batan (bat,(batan--
g.
=a%an taba%an a#anan )pe+arna' penyedap dan se!enis serta ba%an,ba%an #(ntainan*-
BAB +++ P!#(#P 1.
Kesimpulan Per#ebangan I"$ Gi9i- Titi# t("a# per#ebangan i"$ gi9i di$"ai pada asa an$sia p$rba dan pada abad
pertenga%an sapai pada pada asa $n.$"nya i"$ i"$ pengeta%$an pada abad #e,4< #e,4< dan #e,7;- Pada asa an$sia an$sia p$rba i"$ gi9i dinyata#an sebagai sebagai s$at$ e0("$si- Disini Disini para pene"iti enggabar#an enggabar#an an$sia sebagai sebagai peb$r$ a#anan dan dan di#ena" sebagai T(d%$nter' T(d%$nter' per#ebangan i"$ gi9i gi9i sebagai s$at$ e0("$si%. aran Unt$# Mening#at#an Pengeta%$an tentang se!ara% i"$ gi9i sebai#nya di #e"$ar#an b$#$ re2erensi $nt$# se!ar i"$ gi9i dan !$ga dapat di pe"a!ari asyara#at agar ta%$ a#an pentignya i"$ gi9i
"A(A& P#(AKA
A"atsier' S- Prinsip Dasar Ilmu Gizi- Graedia P$sta#a Utaa' a#arta' 7;;4Gizi Dalam Dalam Kesehatan Kesehatan Reproduksi Reproduksi - EG/' a#arta' 7;;@Bran.in' P- Gizi Gizi.. Jilid I. =%atara Karya P$sta#a' a#arta' 47M(e%!i' S- Ilmu Gizi S$pariasa' I- Penilaian Status Gizi- EG/' a#arta' 7;;7%ttp&112#$t$-b"(gsp(t-.( %ttp&11ara"i7;;?-+(rdpress-.(17;4;14;14<1se!ar %ttp&11ara"i7;;?-+(rdpr ess-.(17;4;14;14<1se!ara%,per#ebanga a%,per#ebangan,i"$,gi9i n,i"$,gi9i %ttp&11b"(g-$in,a"ang-a.-id1at$#s17;441;41;61se!ar %ttp&11b"(g-$in,a"ang-a.-id1a t$#s17;441;41;61se!ara%,per#ebanga a%,per#ebangan,i"$,gi9i1 n,i"$,gi9i1
A+/ie, S. >6i15i7 #)5)6 I+/ Gi?i . G/e*i > U/, J, 2001. FBi, >. Gi?i #)+)/ #)+)/ $e5e,)()1 Re764*05i . EGC, J, 2005. Si, I. >e1i+)i)1 S()(5 Gi?i . EGC, J, 2002