Pendidikan dilihat sebaga satu pelaburan 'angka masa pan'ang! 1e'ayaan atau kegagalan sesuatu ino&asi pendidikan dapat dilihat dalam masa sepuluh atau lima belas tahun kemudian! =leh kerana pendidikan merupakan espek penting dalam pembangunan negara, untuk memastikan
ke'ayaannya,
perancangan
yang
bermula
dari
peringkat
pusat
dan
perlaksanaanya hingga ke peringkat sekolah hendaklah di'alankan dengan bi'ak supaya ke'ayaanya dapat diraih oleh negara! Sekolah, adalah institusi di mana berlakunya peringkat perlaksanaan segala dasar, polisi dan ino&asi pendidikan! =leh itu instutisi sekolah memainkan peranan penting! Sebarang dasar atau ino&asi pendidikan yang dilaksanakan di peringkat sekolah memberikan kesan terhadap tingkah laku guru! 1eadaan seperti ini mengu'udkan tekanan dan kekangan terhadap ker'a guru yang men'adi penentu terhadap keberkesanan perlaksanaanya! "alam ka'ian mengenai kepimpinan (Stogdill, <, #dmond, , Nor 7Aian, <), pengaruh kepimpinan adalah amat penting dalam menentukan ke'ayaan sesabuah organisasi! Pengaruh dan kecekapan pemimpin dapat membaa ke arah kecemerlangan sesebuah organisasi! =leh itu, organisasi seperti sekolah, pengaruh kepimpinan dan kecekapan pengetua sekolah amat penting dalam menentukan ke'ayaan sekolah di baah pimpinannya! +aka , sekiranya isu perlantikan pemimpin di pandang enteng akan u'udla masalah-masalah dalam kepimpinan yang tidak di ingini ter'adi! *su pelantikan pemimpin di sekolah bukanlah perkara baru! isu pelantikan pemimpin melalui senioriti dan merit dilihat melalui tiga elemen utama iaitu isu organisasi isu pela'ar isu komunti!
7pabila membicarakan tentang isu kualiti dalam organisasi guru yang di lantik daripada sistem merit semestinya mempunyai kualiti yang terbukti kerana melalui $asa-$asa yang tertentu sebelum menduduki 'aatan mereka! Dalau bagaimana pun 'ika $aktor kekananan di ambil kira sudah tentu guru yang telah lama berkhidmat di anggap mempunyai pengalaman yang lebih banyak! 7pabila mendalam kedua-dua perkara ini masing-masing mempunyai nilai pro dan kontranya yang tersendiri dimana guru yang di tapis mempunyai kualiti yang dikehendaki oleh kementerian dalam memastikan kemen'adian murid! 1ualiti organisasi men'adi lebih ter'amin apabila pemimpin yang benar-benar mempunyai kredibiliti untuk men'adi seorang pemimpin! erdapat perlbagai isu dan permasalahan dapat dilihat dari sudut organisasi yang beker'a dalam suasana dimana senioriti dianggap sebagai prioriti! *! iada moti&asi ker'a 1enapa perlu saya beker'a dengan kuat 7salkan saya mendapat peker'aan s aya hanya perlu menunggu aktu yang sesuai untuk saya naik! Peker'a akan merasakan tidak u'udnya kepentingan dalam melakukan ker'a secara bersungguh kerana 'aatan yang di ingini pasti akan dapat dicapai apabila cukup satu tempoh peker'aan! **!
iada inisiati$ untuk meningkatkan usaha
1enapa saya perlu men'adi budak suruhan 1enapa saya perlu kehadapan dan men'adi sukarela dalam melakukan arahan7pakah keuntungan yang akan saya perolehi Pemikiran sebegini akan muncul dalam diri peker'a yang merasakan bahaa tiada $aedah daripada melakukan sesuatu pekara kerana tiadanya kepentingan ke atas dirinya! ***!
3erlaku ketidak puasan hati idak dina$ikan terdapat peker'a yang beker'a dengan bersungguh-sungguh dan sanggup men'adi budak suruhan kerana
menghormati etika ker'a! Dalau
bagaimanapun, apabila berlakunya pemilihan pemimpin ataupun kenaikan dalam pangkat ternyata usaha mereka tidak berbaloi kerana sudah pastinya senioriti di ambil sebagai kayu ukur kelayakkan memegang sesuatu 'aatan! 6al ini sudah pastinya menimbulkan perasaan tidak puas hati dalam organisasi!
*G!
1eengganan untuk meneruskan peker'aan iada siapapun yang ingin beker'a dalam suasana dimana bakat dan ker'a keras tidak akan di ambil kira! 1enaikan pangkat berdasarkan senioriti sudah pastinya menyebabkan belakunya putus asa dan kenginan untuk bertukar tempat ker'a belaku!
G!
+enimbulkan budaya sambil lea Peker'a yang merasakan dirinya sudah pasti akan mencapai sesuatu kenaikan tanpa
perlu berusaha dengan bersungguh-sungguh akan menimbulkan budaya ker'a sambil lea! 6al ini kerana apabila gan'aran dan kenaikan bukanlah atas dasar kelayakkan maka peker'a 'uga merasakan mereka tidak perlu menyusahkan diri sendiri sebaliknya hanyala menunggu masa untuk naik!
+aka bagaimana kualiti dalam organisasi akan ter'amin sekiranya u'ud perasaan yang negati$ dalam organisasi tersebut Sudah tentu kualiti sukar untuk diperolehi! *su pemimpin dengan orang baahan yakni guru 'uga pasti u'ud di sebabkan $aktor keibaaan pemimpin tersebut! 7pabila seseorang
pemimpin tidak mempunyai ciri
kepimpinan yang selayaknya tekanan kepada orang baahan pasti terasa! 6al ini akan menyebabkan berlakunya keadaan yang tegak di antara pentadbir dan orang baahan! +eskipun senioriti dipandang dari sisi yang negati$ membaa banyak keburukan namun tidak dapat dina$ikan orang yang lebih senior mempunyai pengalam yang lebih banyak dan lebih tahu dalam sesetengah pekara! Semakin berusia sesorang itu 'uga dilihat semakin berkarisma dan hal ini menimbulkan rasa hormat terutama hubungan bersama komuniti! *bu bapa lebih beranggapan guru besar yang lebih berusia mampu memahami keadaan mereka dan senang untuk dibaa berkomunikasi! Pengalaman 'uga dilihat sebagi guru yang terbaik terutamanya dalam membuat sesuatu keputusan!
+erit di lihat sebagai kayu ukur yang paling tepat dalam pelantikan pemimpin sekolah ! 6al ini kerana ia mempunyai sistem dan garis ketetapan yang diperakui oleh semua pihak! *su dari sistem merit u'ud kerana meskipun indi&idu yang dilantik itu memenuhi piaaian yang dikehendaki namun dari segi kematangan dan pengalaman mungkin menyebabkan indi&idu tersebut terburu-buru dalam membuat keputusan!
*su memperkasakan sekolah kebangsaan yang dikemukakan dalam P*PP 'uga merupakan isu yang berkait rapat dengan kepimpinan guru besar atau pengetua sekolah! *stilah memperkasakan Sekolah 1ebangsaan meru'uk kepada maksud men'adikan Sekolah 1ebangsaan lebih berkuasa, lebih hebat dan lebih kuat agar men'adi sekolah pilihan utama rakyat (:urnam 1aur et al! 200)! Sekolah 1ebangsaan pula meru'uk kepada sekolah rendah dan menengah yang menggunakan bahasa kebangsaan sebagai bahasa pengantar utama (Noor 7Aam et al! 200>a)!
"alam usaha menilai kesediaan guru untuk men'adi pemimpin guru, masih banyak lagi ruang dan ka'ian yang perlu dilakukan dalam menilai sama ada guru bersedia untuk men'adi pemimpin guru! 3agi 1atAenmeyer dan +oller (200), mereka percaya bahaa guru berpengalaman yang mempunyai pengetahuan dan kemahiran penga'aran yang tinggi,
diiktira$ dan dihormati oleh rakan-rakan se'aat serta bersemangat tinggi merupakan calon yang layak dipilih sebagai pemimpin guru!
Selan'utnya, ka'ian oleh "eGilliers (200) di 7$rika Selatan bersama 2B pelbagai kategori guru menun'ukkan bahaa >!< peratus guru bersedia untuk men'adi guru! 3erdasarkan dapatan kuantitati$, beliau men'elaskan bahaa B peratus guru-guru percaya bahaa guru yang berpengalaman dan mahir adalah deskriptor penting untuk memegang peranan sebagai pemimpin guru sama ada ia ditetapkan secara rasmi atau tidak rasmi! +elalui ka'ian, riska (200) 'uga mendapati bahaa beberapa ciri yang menyumbang kepada kesediaan guru untuk dilantik sebagai pemimpin guru ialah moti&asi yang tinggi dan kepuasan ker'a dan keterlibatan secara akti$ dalam membuat keputusan di sekolah! Satu lagi $aktor yang perlu dipertimbangkan peranan pengetua yang mengamalkan iklim terbuka, membuat keputusan bersama, menerima pendapat daripada guru-guru dan mengiktira$ sumbangan mereka sebagai sebahagian daripada inisiati$ pembangunan pro$esional guru! 1a'ian di 7merika Syarikat oleh Snell dan Sanson (2000) pula mencadangkan bahaa guru akan dianggap bersedia untuk memainkan peranan sebagai pemimpin guru 'ika mereka diterima dan dipercayai oleh rakan-rakan se'aat dan kepimpinan sekolah! 1epimpinan di peringkat sekolah perlu berubah untuk memperkasakan Sekolah 1ebangsaan! Pemimpin sekolah perlu mempunyai &isi yang lebih luas dan boleh melihat agenda nasional dalam konteks berbilang kaum (Noor 7Aam et al! 200>)! P*PP pula melihat kekuatan kepimpinan sebagai teras ke'ayaan sesebuah organisasi maka Sekolah 1ebangsaan yang telah diperkasa seharusnya ditera'ui oleh guru besar atau pengetua yang berkesan (Dahid 200)!
5!0 I/*.
Pelbagai implikasi atau kesan yang timbul berhubung isu perlantikan pemimpin di peringkat sekolah sama ada disebabkan perlantikan secara merit ataupun senioriti! Namun, atas dasar yang di'alankan oleh pihak 1ementerian Pendidikan +alaysia dalam menangani isu ini maka pelantikan berdasarkan kedua-dua sistem ini diterima secara positi$ di kalangan arga pendidik! 3agi perlantikan secara merit, ramai yang beranggapan calon yang dilantik adalah layak kerana men'alani kursus NP4#L yang dian'urkan oleh pihak kementerian dan memenuhi syarat pelantikan sebagai seorang pengetua atau guru besar! 3erbeAa pula dengan pandangan umum berhubung isu pelantikan pemimpin berdasarkan konsep senioriti! amai menganggap mereka adalah layak disebabkan pengalaman berkhidmat dan tempoh perkhidmatan! 3agi aspek amalan dalam komuniti di sekolah, impak terhadap lulusan NP4#L di sekolah boleh dibahagikan kepada tiga elemen iaituH
S&.+*
Lulusan NP4#L telah berperanan secara langsung membantu sekolah dalam meningkatkan dan merancang
prestasi program
peperiksaan
aam
peningkatan
seperti
akademik!
melaksanakan headcount murid 6al
ini
telah
membantu
melon'akkan pencapaian akademik di sekolah-sekolah! +ereka 'uga terlibat secara langsung membantu sekolah dalam meningkatkan kecemerlangan prestasi kokurikulum sekolah! 3anyak pencapaian yang diperolehi dalam pengurusan kokurikulum melalui lulusan NP4#L!
M,
Lulusan NP4#L 'uga ber'aya meu'udkan amalan budaya positi$ seperti budaya beker'asama, ker'a sepasukan dan hormat menghormati dalam kalangan komuniti sekolah! +ereka ber'aya mengadakan pelbagai akti&iti dalam membentuk sahsiah dan disiplin murid! +urid 'uga sudah pasti mampu memcapai ob'ekti$ pembela'aran dengan lebih mudah di baah pentadbiran yang lebih unggul
G,
"alam kalangan guru pula, lulusan NP4#L dapat meu'udkan amalan positi$ dengan mengalakkan
semangat
ker'asama, mempamerkan
budaya
ker'a
cemerlang
dan
membudayakan amalan hormat menghormati dalam kalangan arga sekolah! +ereka ber'aya mempengaruhi guru-guru melalui komunikasi berkesan dan arahan yang 'elas! Nilai tambah dalam program ini menun'ukkan bahaa lulusan NP4#L sentiasa mengamalkan budaya perkongsian ilmu dalam kalangan guru-guru! +ereka sentiasa berkongsi ilmu pengurusan yang diperolehi dan bersedia memberi tun'uk a'ar kepada guru-guru! *ni merupakan impak yang sangat positi$ dalam kalangan lulusan NP4#L!
5!0 C,' P&,'' G, "&, ' P&'&
ugas dan peranan yang perlu dilaksanakan oleh guru besar dan pengetua semakin mencabar dari sehari ke sehari kerana perkembangan pesat yang berlaku dalam sistem pendidikan, di dalam dan di luar negara (7bdullah Sani 200) yang mendapati terdapat kekurangan guru besar dan pengetua di 1anada, 7ustralia, Ne Eealand dan 7merika Syarikat, ada kaitan dengan cabaran dan dugaan besar yang dihadapi oleh pentadbir-pentadbir sekolah! 3agi mereka, sebab bagi kekurangan pemimpin sekolah ini adalah kompleks dan penyelesaiannya seringkali selalu dielakkan! "i samping itu pula kecemerlangan murid dan sekolah seringkali disandarkan kepada pengurusan dan kepimpinan yang dimiliki oleh guru besar dan pengetua! egasnya, peranan yang perlu dilaksanakan oleh guru besar dan pengetua adalah sangat besar dan mencabar!
Sergio&anni (B<) telah mengklasi$ikasikan peranan-peranan guru besar dan pengetua kepada lima bidang utama iaitu dalam bentuk petugas, pendidikan, organisasi, pentadbiran dan pasukan! Peranan-peranan ini bertambah dan berubah mengikut masa, men'adikannya bertambah kompleks dan rencam! Perkara ini memberikan implikasi yang serius terhadap kebolehan dan kemampuan guru besar dan pengetua untuk menghadapinya! /ika mereka tidak bersedia terhadap cabarancabaran yang bakal dihadapi, kecemerlangan murid dan sekolah sukar untuk dibangunkan! /elas sekali mereka perlukan bantuan dan sokongan dalam menghadapi cabaran-cabaran dan harapan tinggi yang diletakkan di bahu mereka! =leh itu, pengu'udan program-program latihan yang sesuai bagi pemimpin pemimpin pendidikan adalah satu keperluan! 1ursus-kursus seperti Pengurusan dan 1epimpinan Sekolah (1P1S), Pengurusan Strategik untuk =rganisasi Pendidikan dan kursus Pengurusan Permua$akatan Strategik yang dilaksanakan oleh 1P+ melalui *nstitut 7minuddin 3aki (*73) merupakan langkah yang sangat baik dan perlu diteruskan! "i samping program-program latihan yang sesuai bagi guru besar dan pengetua sekolah, satu standard kompetensi untuk mereka seharusnya diguna pakai! Standard kompetensi ini seharusnya dapat men'adi titik ru'ukan dalam menyediakan asas kepimpinan dan pengurusan sekolah yang mantap dan berkesan! /usteru itu, di baah ini dipaparkan perbahasan tentang kompetensi yang dimaksudkan itu!
5!1 S', K+/&&' K&/&'&'
"i 7merika Syarikat, Council of Chief State School Officers (CCSS=) telah mengeluarkan standard untuk pemimpin sekolah pada tahun > yang mengandungi perkara asas berkaitan pengetahuan, kecenderungan bertindak dan pencapaian, yang akan membantu meu'udkan sekolah yang produkti$ dan mengukuhkan hasil pendidikan (CCSS= >)! Standard ini dibina daripada ka'ian dan perbincangan personel daripada 2< buah negeri yang disesuaikan dengan kurikulum kursus pemimpin pendidikan yang dikeluarkan oleh National Council of the
Accreditation of Teacher
Education (NC7#)! erdapat
enam standard
yang
dikemukakan oleh CCSS= yang menyatakan bahaaH
i!Pentadbir sekolah adalah pentadbir pendidikan yang mempromosi kecemerlangan murid-murid dengan membantu pembangunan, ke'elasan, pelaksanaan dan sebagai orang bertanggung'aab terhadap &isi pembela'aran agar dikongsi bersama dan disokong oleh komuniti sekolah ii! Pentadbir sekolah adalah pentadbir pendidikan yang mempromosi kecemerlangan murid-murid dengan mempelopori, mengasuh dan mempertahankan budaya sekolah dan program instruksional yang mempengaruhi pembela'aran murid dan pertumbuhan pro$esional
iii!Pentadbir sekolah adalah pentadbir pendidikan yang mempromosi kecemerlangan murid-murid dengan memastikan pengurusan organisasi, operasi dan sumber-sumber bagi keselamatan, kecekapan dan keberkesanan persekitaran pembela'aran! i&! Pentadbir sekolah adalah pentadbir pendidikan yang mempromosi kecemerlangan murid-murid dengan membuat kolaborasi dengan $akulti (uni&ersiti) dan ahli-ahli komuniti, bertindak balas terhadap minat dan keperluan komuniti yang pelbagai dan menggerakkan sumber-sumber komuniti &! Pentadbir sekolah adalah pentadbir pendidikan yang mempromosi kecemerlangan murid-murid yang ber$ungsi dengan integriti, adil dan beretika! &i! Pentadbir sekolah adalah pentadbir pendidikan yang mempromosi kecemerlangan murid-murid dengan pemahaman, bertindak balas dan mempengaruhi politik, sosial, ekonomi, perundangan dan budaya! "i #ngland pula, Deparment for Education and Skills ("$#S) telah mengeluarkan standard untuk pemimpin sekolah yang terdiri daripada enam bidang utama! 3idang-bidang ini adalah membentuk masa depan, memimpin penga'aran dan pembela'aran, membangunkan kendiri dan beker'a dengan orang lain, mengurus organisasi, men'amin akauntabiliti dan memperkasakan komuniti ("$#S 200
5!2 C,' /&/' * .+'&. N&, M*7
"alam konteks +alaysia, /emaah NaAir Sekolah (/NS) telah menggubal Standard 1ualiti Pendidikan +alaysia (S1P+) yang mengandungi pernyataan dan instrumen pemastian standard untuk pemimpin-pemimpin sekolah (/NS 200<)! Standard ini mengandungi empat dimensi yang dikenali sebagai hala tu'u kepemimpinan, pengurusan organisasi, pengurusan program pendidikan dan kemen'adian murid!
6ala tu'u kepemimpinan mempunyai elemen &isi, misi dan kepemimpinan! "imensi pengurusan organisasi pula mengandungi struktur organisasi, perancangan, iklim, pengurusan dan pembangunan sumber serta pengurusan maklumat! +anakala dimensi pengurusan program pendidikan pula mempunyai elemen pengurusan kurikulum, kokurikulum dan halehal murid, penga'aran dan pembela'aran, pembangunan sahsiah dan penilaian pencapaian murid! "imensi kemen'adian murid pula mengandungi elemen akademik, kokurikulum dan sahsiah! 3agi 6ussein (B), kompetensi yang selalu dikaitkan dengan guru besar dan pengetua adalah misi sekolah, kurikulum dan penga'aran, pentadbiran sekolah serta hubungan dan komunikasi manusia! 1ompetensi ini dilihat sebagai ramuan penting untuk sekolah yang berkesan dan ber'aya! 3agi beliau 'uga, pentadbiran sekolah dilihat sebagai perkara yang paling kurang penting berkaitan $ormulasi dan proses pelaksanaan serta pematuhan undangundang dan peraturan! 3agi Louis dan +iles (0) pula, guru besar dan pengetua perlu men'adi pengurus, mereka bentuk dan melaksanakan pelan, mem$okuskan kepada pencapaian tugas, berurusan dengan struktur dan sistem, ketua yang berpegang pada &isi, menggalakkan perkongsian dan rasa kekitaan, melibatkan diri dengan perancangan e&olusi, sentiasa peka dengan perbeAaan budaya serta perubahan yang mungkin untuk 'angka masa pan'ang! Sementara bagi :rant (B) (dalam :aban B2) menyatakan bahaa kompetensi guru besar dan pengetua terdiri daripada lapan bidang iaitu meu'udkan matlamat, menguruskan sta$, menyusun atur masa dan ruang, menyusun atur bahan dan perkakasan, perkhidmatan luar penga'aran, hubungan dengan komuniti, latihan dan perkhidmatan serta penilaian program! 3agi =mardin (), seseorang guru besar atau pengetua perlu berperanan dalam pengurusan pe'abat, perkhidmatan dan per'aatan, hal-ehal pela'ar, penda$taran pela'ar, akademik, kokurikulum, bimbingan dan kaunseling, skim pin'aman buku teks, biasisa, asrama, pusat sumber, koperasi sekolah, kantin, peperiksaan, keangan, pembangunan sekolah, persatuan ibu bapa dan guru dan pengurusan sekolah berkesan! +anakala Eaiton (200), menyatakan bahaa guru besar atau pengetua perlu berperanan dalam bidang pengurusan kurikulum, kokurikulum, perkembangan sta$, penyeliaan dan
penilaian, disiplin dan keba'ikan pela'ar, hubungan sekolah dengan ibu bapa dan komuniti serta pengurusan keangan! Selan'utnya, 3ahagian Sekolah (200<), 1P+ pula menyatakan bahaa tanggung'aab guru besar dan pengetua meliputi tu'uh bidang utama iaitu pengurusan kurikulum, kokurikulum dan hal-ehal murid, pengurusan sekolah yang merangkumi pentadbiran, keangan, perkhidmatan dan per'aatan, perhubungan dengan ibu bapa dan masyarakat setempat, kema'uan sekolah, penga'aran serta kepimpinan penga'aran dan penyelidikan pendidikan! +anakala 7yob (200.) pula mengkelaskan senarai tugas guru besar atau pengetua kepada sembilan bidang iaitu kurikulum, penilaian dan pentaksiran, kokurikulum, hal-ehal murid, $iAikal dan kemudahan, keangan, pe'abat, sta$ dan komuniti! Setelah diteliti dan diperhalusi, kesemua standard yang dikemukakan sama ada di dalam atau di luar negara mempunyai banyak persamaannya! PerbeAaan cuma daripada segi istilah yang digunakan, namun banyak persamaan u'ud daripada segi kandungan dan tugas yang perlu dilaksanakan oleh guru besar atau pengetua! Standard-standard ini 'uga adalah sama seperti Standard 1ompetensi 1epengetuaan Sekolah +alaysia (S11S+) yang dikemukakan oleh *73 pada tahun 200>! "alam standard ini terdapat sembilan bidang pengurusan yang perlu dikuasai oleh pentadbir-pentadbir sekolah (*73 200>a) iaitu pengurusan dan kepimpinan organisasi, pengurusan kurikulum, pengurusan
kokurikulum,
pengurusan pentadbiran
pengurusan
pe'abat,
hal-ehal
pengurusan
murid,
persekitaran
pengurusan dan
keangan,
kemudahan
$iAikal,
pengurusan dan pembangunan sumber manusia serta pengurusan perhubungan luar! Selain daripada S11S+, beberapa ciri lain 'uga adalah penting dalam proses meningkatkan lagi pengurusan dan kepimpinan guru besar dan pengetua di sekolah! *ni termasuklah kualiti peribadi, pengetahuan teori, amalan pengurusan strategik, kemahiran dan teknik menangani perubahan! 1ualiti peribadi yang dimaksudkan adalah seperti komunikasi, kepimpinan, ino&asi, minat
dan
keyakinan!
Sementara
amalan
pengurusan
strategik
pula
melibatkan
pengenalpastian masalah, perancangan strategik, pelaksanaan dan penilaian strategik!
6!0 P&'/
*su kepimpinan pendidikan dan pengurusan pendidikan bukanlah merupakan suatu isu yang lapuk alaupun telah lama dibincangkan oleh pakar-pakar pendidikan! *su-isu baru dalam bidang pendidikan yang semakin kompleks memerlukan ke$ahaman dan pentaksiran semula konsep-konsep kepimpinan dan pengurusan oleh guru besar dan pengetua! *ni adalah kerana guru besar dan pengetua perlu menghadapi dan menangani isu-isu ini secara spontan selama mana mereka masih men'aat 'aatan sebagai pemimpin dan pengurus sekolah! *ni adalah kerana, sebuah sekolah yang berkesan dan cemerlang selalunya ditera'ui oleh seorang guru besar atau pengetua yang berkesan dan cemerlang! 1eberkesanan dan kecemerlangan mereka seharusnya didasari oleh kemampuan dan keupayaan untuk menangani isu-isu kepimpinan dan pengurusan secara berkesan dan cemerlang!
R8.'
7!L!amaiah! ! 1epimpinan Pendidikan - Cabaran +asa 1ini (edisi baru)! Petaling /ayaH *3S 3uku Sdn! 3hd!
7bdullah Sani ;ahaya! 200! +engurus sekolah! 3entongH PS Publications @ "istributor Sdn! 3hd!
7limuddin +ohd "om ! 200>! 1epimpinan instruktional H Peranan pengetua dan guru besar dalam meningkatkan kualiti penga'aran dan pembela'aran di bilik dar'ah! Putra'aya H Sektor PenaAiran 1epimpinan *nstitusi Pendidikan!
7minuddin +ohd ;uso$! 0! 1epimpinan! "ean 3ahasa dan Pustaka! 7rokiasamy, a'oo !20! Pen!aruh "epimpinan Distributif Seba!ai #oderator Terhadap Hubun!an Antara Pen!libatan $uru Dalam #embuat "eputusan Dan Efikasi "endiri $uru% Ph" thesis, Ini&ersiti Sains +alaysia!
7yob /antan! 200.! Pengetua sekolah yang e$ekti$! Siri Penguruan Sekolah! 3entongH PS Pro$essional Publishing Sdn! 3hd!
7Aiah *smail dan 7bdul :hani 1anesan 7bdullah! 20
7Aiah, ;aakob dan ;ahya! 200>! 1epimpinan dan Pembangunan Pela'ar Sekolah di +alaysia! 3atu Ca&es Selangor! PS Pro$e$essional Publishing Sdn 3hd!
3urns, /! +! (B)! Leadership! Ne ;orkH 6arper @ o
Cheng, ;! C! 2002! Leadership and strategy! "lm! 3ush, ! @ 3ell, L! (pnyt!)! he principles and practices o$ educational management, hlm! .>! LondonH Paul Chapman Publishing!
Crosby, P!3! ! 4uality is Free! Ne ;orkH +c:ra-6ill
Fullan!+! 2000! he return o$ large-scale re$orm! /ournal o$ #ducational Change! 1()H pp! .52!
6oell @ 7&olio! ! rans$ormational leadership, locus o$ control, and support $or inno&ationH 1ey predictors o$ consolidated-business-unit per$ormance! /ournal o$ 7pplied Psychology! 9(>)H B-02!
6unsaker!P!L!B>! +anaging =rganiAational 3eha&ior! IS7 H 7ddison 5 Desley Publishing Com!
/ames :! 6unt @ ichard N! =sborn! B0! =rganiAation 3eha&iour th #dition! Ini&ersity o$ PhoeniJ H Diley
/uran, /oseph and 7! 3lanton :od$rey! ! /uranKs 4uality 6andbook! +c:ra 6illH Ne ;ork!
Lokman +ohd ahir, ohaya alib, 6amimah +ohd Naim, +ohamad 3erhanddin +usah!20! Penilaian Psikometrik *nstrumen 1esediaan :uru sebagai Pemimpin :uru! )akulti Pendidikan( *ni+ersiti Teknolo!i #alaysia( ,-.-/( *T# 0ohor &ahru( 0ohor( #alaysia
+ansor, 7lina +aAin (20.) "epercayaan $uru( "eadilan Or!anisasi Dan Perlakuan 'no+atif $uru Di Sekolah 1endah% +asters thesis, Ini&ersiti Sains +alaysia!
+oe'iono *mam! 2002! 1epemimpinan dan 1eorganisasian! /ogakartaH I** Press 2
+ohd 7shari *dris! 200
+ohd
*Aham
+ohd
6amAah, and NorAiana
7yob, (20.) Peranan
pen!etua
dalam
pen!urusan kokurikulum dari perspektif !uru Sekolah #enen!ah "eban!saan 2on "eramat% /urnal Pendidikan +alaysia,
+ohd Salleh Lebar !2000! Pentadbiran Pendidikan @ Pendidikan di +alaysia! Petaling /ayaH 7ddison Desley Longman +alaysia Sdn 3hd!
=mardin! ! Penga'aran 1reati$ Intuk Pembela'aran 7kti$! 1uala Lumpur H "ean 3ahasa dan Pustaka!
ahmad Sukor , 7b! Samad (20>) Penilaian keberkesanan pen!urusan sekolah rendah di Semenan3un! #alaysia berdasarkan model pen!urusan berasaskan sekolah 4P&S5 6 1ahmad Sukor Ab% Samad% Ph" thesis, Ini&ersity o$ +alaya!
Lokman +ohd ahir, ohaya alib, 6amimah +ohd Naim, +ohamad 3erhanddin +usah!20! Penilaian Psikometrik *nstrumen 1esediaan :uru sebagai Pemimpin :uru! )akulti Pendidikan( *ni+ersiti Teknolo!i #alaysia( ,-.-/( *T# 0ohor &ahru( 0ohor( #alaysia
+ansor, 7lina +aAin (20.) "epercayaan $uru( "eadilan Or!anisasi Dan Perlakuan 'no+atif $uru Di Sekolah 1endah% +asters thesis, Ini&ersiti Sains +alaysia!
+oe'iono *mam! 2002! 1epemimpinan dan 1eorganisasian! /ogakartaH I** Press 2
+ohd 7shari *dris! 200
+ohd
*Aham
+ohd
6amAah, and NorAiana
7yob, (20.) Peranan
pen!etua
dalam
pen!urusan kokurikulum dari perspektif !uru Sekolah #enen!ah "eban!saan 2on "eramat% /urnal Pendidikan +alaysia,
+ohd Salleh Lebar !2000! Pentadbiran Pendidikan @ Pendidikan di +alaysia! Petaling /ayaH 7ddison Desley Longman +alaysia Sdn 3hd!
=mardin! ! Penga'aran 1reati$ Intuk Pembela'aran 7kti$! 1uala Lumpur H "ean 3ahasa dan Pustaka!
ahmad Sukor , 7b! Samad (20>) Penilaian keberkesanan pen!urusan sekolah rendah di Semenan3un! #alaysia berdasarkan model pen!urusan berasaskan sekolah 4P&S5 6 1ahmad Sukor Ab% Samad% Ph" thesis, Ini&ersity o$ +alaya!
