Naskah Drama Drama Tradisional Tradisional (Kaanggit Dening: Akhmad Winarto)
Harya penangsang gugur BABAK I
Paraga:
1) Adhipati Harya Penangsang, 2) Pramesari, !) P"tri Ay", Ay", #) Patih $enta"n, %) Pangeran Tim"r, Tim"r, &) 'oreng ono, ) 'oreng angk"t, *) '"nan K"d"s
Kawontenan:
+ng paseakan ag"ng Kadipaten ipang, Adhipati Harya Penangsang kasandhing gara pramesari lan p"trinip"n nampi soanip"n para nayaka pra-a (Patih $enta"n, Pangeran Tim"r, lan para pra-"rit sarta em.an)
Antawacana: Harya P P0 $enta"n Harya P P0 $ent $enta" a"n n Harya P P0 $ent $enta"n a"n Hary Haryaa P P0 $ent $enta" a"n n Prames Pramesari ari Hary Haryaa P Pramesari P0 Tim" Tim"rr Hary arya P P0 Tim" Tim"rr
Hary Haryaa P
P"tri Ay" Ay"
Hary Haryaa P
: Paman Patih $enta"n/ : (mendel mawon, ngantuk) : Paman Patih $enta"n/ (duka) : Wo Wonten nten dha dha"h "h kat katim im.a .ala lan n kan kan-e -eng ng adip adipat atii (cekoh, gurawalan) : Kepriye kahananm" Paman : A Ait .erka .erkah h panges pangest" t" panpan-ene enenga ngan, n, angge anggen n k"la k"la soan soan tansa tansah h pinari pinaringa ngan n karahar-an, m.oten kant"n sem.ah panga.ekti k"la m"gi kon-"k, g"sti/ (nyembah) : a, dak dakta tamp mpa, a, ora ora li liat at p"-a p"-a pang panges est" t"k" k" tamp tampan anan anaa Pam Paman an00 : 'an 'ange gett ang angge gen n k"l k"laa m"n m"ndh dhii g"s g"sti ti// : 'emante 'emanten n "gi k"la k"la kaka kakangm ngmas as adipa adipati, ti, k"la k"la "gi "gi ngat" ngat"rak raken en sem.ah sem.ah pang panga.e a.ekti kti m"gi kon-"k kang mas0 (nyembah) mas0 (nyembah) : ya ya 3 ya 3 at"r at"r pang panga. a.ek ekti tim" m" s"n s"n tam tampa pa,, ara ara lia liatt p"p"-aa pan pange gest st"k "k" " tampanana, lan diprayogakake anggonm" l"ngg"h, pramesari/ : Ngestokaken dha"h kang mas0 : $.o $.ote ten n kan kant" t"n, n, k"la k"la "gi "gi nga ngat" t"ra rake ken n sem sem.a .ah h pan panga ga.e .ekt ktii m"g m"gii kon kon-" -"k k kan kang g mas mas00 (nyembah) : Dak Dak tam tampa pan panga. ga.ekti ektim m", .an .an-" -"rr kep keprriye iye pak pakar ary yanm anm" : Ait ndhere ndherek k piteda pitedah h Pan-en Pan-eneng engan, an, mila mila pakary pakaryan an k"la k"la l"mamp l"mampah ah kanthi kanthi sae0 sae0 Para Para soreng soreng,, para pra-"rit samp"n k"la k"la gladhi olah kan"ragan0 kan"ragan0 P"saka lan sedaya ".arampening ".arampening perang samp"n 4"mais0 $enai saan4i5an4i Pan-enengan ngersakaken sedaya samp"n s"madya0 : Pan Pan4e 4en n yen yen dak dak pirs pirsan ani, i, saka saka.e .ehi hing ng para para nayak nayakaa pra pra-a -a ora ora ana ana sin sing g ngl nglir ira aka kake ke -e-i.ahanne, ora ana sing ani ninggalake pasoanan, ora ana sing ani nerak tatananing pra-a0 en en pan4en isih ana nayaka pra-a sing ani nerak marang tatanan, sira sing dak paringi pang"asa, paringana pidana marang nayaka pra-a ik"0 : (nyembah) Kan-eng (nyembah) Kan-eng rama adipati, k"la "gi ngat"raken sem.ah panga.ekti0 6an k"la "gi .adhe mat"r .ilih sadaya sadaya -e-i.ahan k"la samp"n samp"n ramp"ng0 Anggen Anggen k"la gladhen olah olah .eksan samp"n ramp"ng0 ramp"ng0 K"la samp"n saged .eksan .eksan .edhayan, gam.yong lan sanesip"n0 sanesip"n0 : Pin Pinte terr lan lan ay" ay" ten tenan an koe koe P"tr P"trik ik", ", ya patr patrap ap sing sing kaya kaya ngo ngono no ik" ik" kan kang g s"n s"n gega gegadh dhan ang g rin rinaa lan engi0 $inangka p"tri adhipati, koe k"d" .isa dadi tepa t"ladha para anita sakadipaten ipang0 eneng kita k"d" .isa nglestarekake ka."dayan kang edi peni, .en ora kakikis karo ka."dayan man4a kang ora kar"kar"an e"-"dane0
Pramesari Harya P
P0 $enta"n Harya P
P0 Tim"r Harya P
P0 $enta"n Harya P
P0 $enta"n P0 Tim"r Harya P P0 Tim"r Harya P P0 Tim"r
Harya P P0 Tim"r Harya P P0 Tim"r
Pramesari
Harya P P0 Tim"r Harya P
P0 Tim"r Harya P P0 Tim"r Harya P
: $.oten nam"ng menika lho kang mas, P"tri Ay" menika pranyata "gi asis m.enthang -emparing0 Piyam.akip"n asis olah kapra-"ritan0 : 7anget .om.ong rasane penggalihings"n, yaiki p"trane Harya Penangsang (nebah dhadha gemujeng) Ha3ha3ha3Koe k"d" ngerti sedela maneh kan-eng ramam" iki .akal dadi rat" ing tanah aa0 Ngertia koe ka.eh dak -arani, yen anggonk" m.alela marang Pa-ang ik" se-atine ora kok linam.aran rasa meri, drengki, srei, ananging Pan-enengan ings"n iki nagih aris0 'e-atine, a Pan-enengan ings"n iki sing and"eni hak dadi ra-a ing Demak, ait Pan-enengan ings"n iki p"tra ayah aden Patah sing ngedekake Negara Demak 7intara0 : +nggih leres, Pan-enengan leres, mila k"la tansah ndherek kersa Pan-enengan 8"sti0 : en ing ingi ak" is mateni sed"l"r misank" dhee sing aran Praata 3 ra-a ing Demak, 3ya -alaran Praata ik" sing mateni kan-eng ramak" ya Pangeran '"raiyata, ya p"tra m.arep kan-eng eyang aden Patah0 : Praata mer-aya Kan-eng ama, ait eg"h pertikelip"n paman Trenggana ingkang kag"ngan melik dados ra-a ing Demak0 : +ya .ener, Paman Trenggana kag"ngan p"tra papat, sing m.arep aran Praata ra-a ing Demak, .an-"r at" Kalinyamat .o-one Hadiri ing epara, sing nomer tel" at" $as 9empaka .o-one Hadii-aya ing Pa-ang, sing p"ngkasan angga "mena ing $adi"n0 : Demak, epara, lan Pa-ang samenika man"nggal mengsahi Pan-enengan 8"sti0 $alah dening Hadii-aya p"n-ering kraton Demak samp"n dip"n li yer ing Pa-ang0 : ra dadi apa, Arya Penangsang ora .akal "lap, ait kanggone pan-enengan ings"n3 n"mpes p"trane paman Trenggana iki m"-"dake kea-i.an ings"n3 sing sepisan males patine kan-eng ama '"raiyata000 kaping pindho m.alekake ka-ayaning Demak, sing saiki dirampas Hadii-aya ing Pa-ang0 : Praata samp"n pe-ah, Hadiri .o-one kalinyamat samp"n pe-ah, sekedap malih kant"n Hadii-aya ing Pa-ang ingkang .adhe ny"s"l0 : P"nten ndalem se" Kang $as0 : +ya, kepriye Tim"r : $enai kepareng, k"la .adhe 4aos at"r3ananging m.ok menai at"r k"la menika m.oten mranani dhateng penggalih Pan-enengan0 : ra dadi apa, enggal mat"ra/ : Pad"don ing antais trahip"n Kan-eng ama '"raiyata lan trahip"n Kan-eng Paman Trenggana menika samp"n dang", lan samp"n kathah .antenip"n0 'amp"n kathah pra.eya, nyaa, ekdal, lan tenaga ingkang ka."4al kangge ngla."hi pad"don menika0 : Kanggone Harya Penangsang3 ndonya sakisine .akal dak kor.anake, sa"ger anak t"r"ne paman Trenggana kelakon t"mpes kelor0 : Ananging menika3menapa m.oten nama ;re."t .al"ng tanpa isi : ( jumeneng ) en dak rasak5rasakna3omonganm" kok kaya ora sar"-"k3lam"n ipang pad"don karo Pa-ang/ Apa koe edi karo Hadi Wi-aya : $.oten kok k"la a-rih dh"mateng '"ltan Hadi Wi-aya, ananging menai k"la pikir3 pad"don menika m.oten .adhe onten karamp"nganip"n0 $esakaken para ka"la ingkang se-atosip"n m.oten ngertos kendhang kemp"lip"n perkais ananging ndherek kenging a"nip"n0 : K"la kinten, leres at"rip"n yayi Tim"r menika Kang $as, -alaran3 iit Pan-enengan ngedekaken gendera perang l"maan Pa-ang3ati k"la tansah kraos as s"melang mikiraken kas"gengan Pan-enengan Kang $as0 : (duka) ayi pramesari /000koe ora "sah mel" 4ae54ae ing .a. iki, iki "r"sane ong lanang/ ayi Tim"r/// : N""n inggih Kang $as0 : Kena dak pari.asakake ;4in4ing54in4ing kle."s, am.y"r pisan<, ora mael" nganti sepira gedhene kor.ane3sing .ak" Hadi Wi-aya k"d" mati0 +ki darmak" minangka satriya3 saiki endi darmam" marang ong t"am" ya Kan-eng ama '"raiyata : T"mpraping k"la, taksih kathah margi kangge ngetingalaken darmaning p"tra dh"mateng tiyang sep"h0 : 9"k"p/// 3 Koe ora pantes dadi ong lanang, ora pantes dadi adhine Harya Penangsang/ en koe ora sar"-"k karo Harya Penangsang3minggata,3minggata saka kene// : $.oten "sah pan-enengan t"ndh"ng k"la .adhe kesah saking ipang( jumeneng ), m.oten onten paedahip"n k"la nga"la ndherek Pan-enengan/ : $inggata3mingggata/// (majeng badhe ngrabasa P.Timur )
(Pangeran Timur mlajeng, Prameswari nyandhet Harya Penangsang) Pramesari : (njerit) Kang $as/// K"la at"ri em"t kang mas/// Pangeran Tim"r $enika ayi Pan-enengan Kang $as/// $angga k"la dherekaken Pinarak kang $as0 Harya P : ( pinarak ) T"-"ne iki ma" kok penggak/ en ora3sida a-"r ndhase Tim"r iki ma"0 Pramesari : D"ka nggih d"ka, ananging menai .adhe t"mindak m.ok dipenggalih r"miyin/ Harya P : (napas landhung ) Adhem rasane penggalih ings"n, angger kr"ng" at"rm" yayi0 P"trik"/ (noleh dhumateng Putri Ayu ) $.es"k yen koe is diengk" dening priya, koe "ga k"d" .isa n"ladha kan-eng i." m"0 P"tri Ay" : +nggih kan-eng rama, nanging sinten ta rama ingkang p"r"n kalih k"la K"la menika rak tasik alit0 Pramesari : (nyela) a akeh ta ndh"k, .o4ah ay" t"r manis ka ya aakm" ik" mesthi akeh sing ngarepna/ Harya P : ra "sah ndadak m.ok t"t"p5t"t"pi, ak" is dilap"ri g"r" m"3-arene koe asring semayan karo .o4ah lanang k"lon kali0 P0 $enta"n : +nggih leres, P"tra Pan-enengan menika ;kirang ing 4andra, kathahen r"pa<0 (godheg5 godheg) 9k34k34k 3 .o4ah kok ay"ne s"ndh"l langit0 $enai k"la taksih enem k"la inggih p"r"n kok n-enengan pendhet mant"0 Pramesari : Wo, .andhot t"a ora nye."t/ Wis mam." lemah kok ya isih er"h ong ay"/ P0 $enta"n : $enika nam"ng go-egan kok kan-eng0 K"la inggih samp"n m.oten kiyat, .oyok k"la samp"n lin"0 Harya P : Ha3ha3ha3is3is00is menta"n, 000 saiki ings"n kepingin ngerti kepriye asile 'oreng ana lan 'oreng angk"t anggone nindakake kea-i.an mer-aya Hadii-aya ing Pa-ang0 en ora kler" iki is ana limang dina saka anggone ."dhal, nanging nganti saiki kok d"r"ng .ali0 P0 $enta"n : Amp"n k"atos g"sti, 'oreng ana lan 'oreng angk"t mesthi kasil,3 ait sasanesip"n piyam.akip"n m.eta p"saka Pan-enengan ingkang nami 7rongot 'etan Ko.er ingkang amp"hip"n kagila5gila, .idhalip"n inggih samp"n k"la pet"ng 3 k"la tata kanthi -limet0 7idhalip"n ing dinten emah Klion mle.et saking sisih kid"l0 emah menika sanga3 Klion enem 3 dados dhaah gangsal elas0 Harya P : Dadi mesthi kasil P0 $enta"n : $it"r"t etangan k"la mesthi kasil, etangan k"la m.oten nate mleset/ Harya P : Nanging ya gene, nganti seprene kok d"r"ng ana ka"sanane, 3atik" krasa ora kepenak0 Pramesari : K"la s""n ingkang sa.ar kang mas/ +ng n-ai kok kapireng santen rame, ketingalip"n onten ingkang .adhe soan0 (Soreng Rono lan Soreng Rangkut mlebet, saking keri mbeta bungkusan bebana) '0 ono='0 angk"t : K"la ingkang soan g"sti/ Harya P : Ha3ha3ha3kene3kene3rada ma-"0 6agi ae dak rasani30hla kok koe sakloron is teka0 Kepriye asile pakaryanm" '0 ono='0 angk"t : (sesarengan) 'aderengip"n k"la mat"r, k"la ngat"raken sem.ah panga.ekti m"gi kon-"k kan-eng adhipati/ Harya P : a3dak tampa sem.ah panga.ekti, saiki enggal mat"ra3selak ora sa.ar ak"/ '0 ono : Dinten 'et" 6egi 3k"la lan adhik"la samp"n kalampahan d"m"gi ing Pa-ang, sasamp"nip"n 4ekap anggen k"la ningali kaontenan, dal"nip"n k"la mle.et ing gap"ra s"pit "rang0 Adhik"la angk"t ngrapalaken a-i sirepip"n0 '0 angk"t : +nggih, kenging a-i sirep k"la3para pra-"rit ingkang -agi sami ndlosor 3tilem ing -ogan0 Harya P : Haa00ha00ha3pinter koe/ He3pra-"rit liyane/ en koe pengin m"lya3tir"nen ono lan angk"t / 7an-"r '0 angk"t : K"la lan kang mas 'oreng ono mle.et ing tilam pad"n"nganip"n '"ltan Hadii-aya, k"la la-eng ng"n"s p"saka Pan-enengan3Kyai 7rongot 'etan Ko.er3 '0 ono : Kadadak onten sard"la kem.ar ingkang nyam.er dhateng k"la lan adhik"la0 Harya P : K"i pangapite Hadii-aya/ '0 angk"t : K"la tamani 7rongot 'etan Ko.er30dhes / Harya P : $ati 'ard"lane '0 ono : A-"r saalang5alang38"sti/ Harya P : Haa3ha000ha3.an-"r/ '0 ono : A-"rip"n sard"la nyarengi medalip"n .a-"l kaan dasa008"sti/ Harya P : K"i t"nggangane Hadii-aya/ '0 angk"t : K"la tamani 7rongot 'etan Ko.er30dhes / Harya P : $ati .a-"le '0 ono : +4al e"-"danip"n .a-"l kaan dasa0
Harya P '0 ono '0 angk"t Harya P '0 ono Harya P '0 angk"t Harya P '0 ono Harya P '0 angk"t Harya P '0 ono
Harya P
'0 angk"t Harya P '0 angk"t Harya P
: Haa3ha3ha37rongot 'etan Ko.er pan4en amp"h tenan, sa.an-"re : K"la m."kak slam.", ing mrik" ketingal '"ltan Hadii-aya 'are kanthi kem"lan -arit s"tra0 : K"la tamani 7rongot 'etan Ko.er30dhes / : $ati Hadii-aya : Dereng g"sti, ait onten les"s ingkang nyam.er k"la lan adhik"la : K"i a-i lem." sekilan/ 7an-"r : K"la am.ali malih, k"la tamani 7rongot 'etan Ko.er30dhes / : $odar Hadii-aya : Dereng g"sti, ait nyarengi '"ltan Hadii-aya W"ng"3malah k"la kesampl"k kenging p"4"k slim"tip"n ngantos k"la dhaah l"tak l"dira 8"sti/ : ra mael" koe m"tah getih apa ora, sing gati Hadii-aya mati apa ora (duka) : Dereng g"sti, ngantos samenika taksih s"geng0 : 7an-"r saiki kepriye : '"ltan Hadii-aya menika priyayi l"h"r g"sti3ing ngatasip"n k"la menika pand"ng ingkang .adhe nyidra nyaanip"n3k"la m.oten dip"n pidana 3malah dip"n gan-ar .andha donya (nedahaken bebananipun)0 $enika nedahaken .ilih pan-enenganip"n menika priyayi ingkang .er."di .aa leksana (ulatipun semringah) : 8"o.lok3.odho3pinter ke.o koe/ (jumeneng) Hadii-aya3ik" mono ngina marang Haryapenangsang (pinarak malih)0 'aiki endi3endi Kyai 7rongot 'etan Ko.er/ Ak" dhee sing .akal mateni Hadii-aya/ : 'amenika Kyai 7rongot 'etan Ko.er kaasta dening '"ltan Hadii-aya0 : Kyai 7rongot 'etan Ko.er kaasta dening '"ltan Hadii-aya (muntab) : +nggih, ngendikanip"n Kyai 7rongot 'etan Ko.er kaampil3.adhe kangge iris5iris .ram.ang3mangke sasamp"nip"n ramp"ng .adhe kaangs"laken0 : (jumeneng nyaketi Soreng) 'oreng5soreng 4".l"k 3 m"ng nggedheke adh"k3/
(Harya Penangsang ngajar Soreng Rono lan Rangkut, katungka rawuhipun Sunan Kudus saking keri lajeng nyandhet dukanipun Harya Penangsang)
'0 K"d"s : 'a.ar3sa.ar3sa.ar, 'oreng 000 koe m"nd"ra/ '0 ono='0 angk"t : (sesarengan) +nggih Kan-eng '"nan, k"la ny""n pangayoman (ngrerepa) '0 K"d"s : Dak at"ri sing sa.ar 3e.eng Harya Penangsang0 Pinarak 3apa5apa ik" k"d" diramp"ngi kanthi pet"ng0 Harya P : Nanging para 'oreng menika samp"n t"mindak lepat3mila kedah k"la a-ar/ '0 K"d"s : +nnallaha ma>asho.irin, Allah tansah s"mandhing karo ong5ong kang sa.ar/ Pinarak ya e.eng3mengko dak reangi mrantasi rer"et iki/ Harya P : (pinarak) +nggih, k"la man"t0 '0 K"d"s : 'e-atine para soreng ik" ora l"p"t, sing l"p"t ik" malah e.eng Harya Penangsang/ Harya P : Hlo3 kok k"la ingkang lepat '0 K"d"s : 'aiki ak" dak takon, 3para 'oreng iki .andhing apa ora3karo '"ltan Hadii-aya Harya P : $enai kasandhingaken kadosdene tim"n mengsah d"ren,3'oreng menika tim"n3 Hadii-aya d"renip"n0 '0 K"d"s : a ing kono ik" l"p"te e.eng Harya Penangsang3is ngerti tim"n kok ditandhingake karo d"ren0 D"ren ik" tandhingane ya k"d" karo d"ren0 Harya P : D"ren tandhingane k"d" d"ren3 (Jumeneng) $enta"n/// 'iagakna titihan k" sigagak rimang/ 3+ngs"ng dhee sing arep ngadhepi Hadii-aya/ (njangkah majeng) '0 K"d"s : (jumeneng) Pan-enengan .adhe tindak Pa-ang Pan-enengan sang" menapa Harya P : P"saka piandel paringane pan-enengan , Kyai 7rongot 'etan Ko.er/ '0 K"d"s : 'aiki endi .arange Harya P : (nggrayang geger) oo inggih3Kyai 7rongot 'etan Ko.er dip"n kant"naken m"ny"k5 m"ny"k kalih menika/ (nuding soreng) '0 K"d"s : Kendel k"d" nd"e piandel0 7ener k"d" dilam.ari pinter, s"paya t"mindake pener0 Harya P : $enai mekaten k"la kedah t"mindak menapa '0 K"d"s : e.eng Harya Penangsang/ 'aiki ak" dak takon3sepira gedhene tekade e.eng Harya Penangsang kepengin males "k"m marang patine ong t"am"3ya Pangeran '"raiyata lan sepira gedhene tekadm" m.alekake ka-ayaning Demak 7intara Harya P : Dh"h3Kan-eng '"nan K"d"s3ama a>?ar 'hodi@3'amp"n gilig tekad k"la3 Kanggening k"la3langk"ng sae k"la pe-ah m.rodhol "s"s k"la3tinim.ang k"la m.oten saged males pe-ahip"n tiyang sep"h k"la, lan m.oten saged mangs"laken ka-ayaning Demak 7intara0
'0 K"d"s
Harya P '0 K"d"s
Harya P '0 K"d"s
Harya P '0 K"d"s P0 $enta"n P0 Tim"r P0 $enta"n '0 K"d"s Pramesari '0 K"d"s Harya P
: (ngendikan manteb) Niyat s"4i ik" k"d" linam.aran rasa ikhlas tr"sing .atin, -alaran 3 yen ora, mengko pakertim" m"ng n"r"take hardaning haa neps"0 Kamangka neps" ik" a-akane syetan3 syetan ik" nga-ak marang kar"sakan0 : +nggih ing .a. menika, k"la ingkang r"maos kirang0 : e.eng Harya Penangsang/ Ngene ya, sad"r"nge ak" masrahake 7rongot 'etan Ko.er0 Ak" lak is meling0 en 7rongot 'etan Ko.er ik" and"eni sipat panas0 Kamangka panas ik" .isa ngo.ong apa ae, kale." ngo.ong ati kang s"4i0 $"la kalamam"n 7rongot 'etan Ko.er is .ali ing astane e.eng Harya Penangsang000 e.eng Harya Penangsang k"d" .isa meper haa neps"0 : +nggih k"la em"t, r"miyin nalika k"la ndhepe5ndhepe ny""n Kyai 7rongot 'etan Ko.er dh"mateng Pan-enengan k"la samp"n -an-i ing .a. menika0 : Hadii-aya3ing mengkone yen m.alekake 7rongot 'etan Ko.er 000 ik" mengko mesthi l"mantar K"d"s0 $"la 3 yen sliram" kepengin ketem" i-en padha i-en karo Hadii-aya t"mekaa ing K"d"s0 : $ekaten kan-eng s"nan/ +nggih kedadosan menika ingkang k"la tengga/ : Dak kira 4"k"p semene, ak" enggal .ali ing K"d"s0 $enta"n/ : (ngantuk, mendel mawon) : (njawil mentaun) Wa3a 3 $enta"n ditim.ali kan-eng s"nan0 : Wonten dha"h katim.alan kan-eng s"nan (cekoh, gurawalan). Ngap"nten k"la ngant"k ait sa.en dal" tansah "ngon0 : 'ing ati5ati anggonm" ndherekake .endaram"0 6an $arang koe Ni mas Pramesari sing sa.ar lan a-a pegat anggonm" tirakat ya/ : Ngestokaken dha"h kan-eng lan ndherekaken s"geng tindak0 : (medal) : Tim"r/ '"paya ora kedhisikan Hadii-aya3ses"k sakd"r"nge srengenge mlethek 3 siagakna -aran t"nggangank" sigagak rimang0 ayi Pramesari/ 'amektaake saka.ehe ".arampe3 Pan-enengan ings"n ngersakake ."dhal ing K"d"s0 $enta"n/ Paseakan ka.".arake0
(Harya Penangsang medal tumuju kanan panggung kadherekaken garwa putra, Mentaun, lan para soreng nyembah lajeng medal tumuju keri panggung)
BABAK II
Paraga:
1) '"ltan Hadii-aya, 2) Pemanahan, !) '"tai-aya, #) '"nan Kali-aga, %) Ke.o Kl"y"r, &) 'etan $endem0
Kawontenan:
+ng margi rom.ongan '"ltan Hadii-aya, Pemanahan, lan '"tai-aya ka4andhet dening .egal "tai rampok (Ke.o Kl"y"r lan 'etan $endem)0
Antawacana:
Ke.o Kl"y"r : Wis limang dina laase, aak dhee m.egal kok d"r"ng ana asile 'etan $endem: $.egal ik" mesthine ya didelok5delok 3 ora angger nyegat ngono ae0 Ke.o Kl"y"r : Wingi ana ong nggaa ."ngk"san g"eddhe, tak 4egat3tak pateni 3.areng tak ."kak hla kok isine rosokan0
'etan $endem: Ha00ha3hah3 7eda karo ak"0 Ke.o Kl"y"r : en koe kepriye kang
'etan $endem: Ana rom.ongan 3yen mlak" sa-ak gita5gita3saka kadohan tak delok3ah iki 3 sing papat mik"l -odhang 3 yen ora panganan mesthi .arang srah5srahan0
Ke.o Kl"y"r : Donya .rana kang 'etan $endem: 7ener3meshi iki mas pi4is ra-a .rana3 saise tak .egal 3 onge mlay" ka.eh 3 -odhang ditinggal 3 alon5alon tak ."kak 3-e."le isine mayit0
Ke.o Kl"y"r : Dadi sing m.ok .egal ma" pendhosa3d"d" -odhang0 $"lane dina iki aak dhee k"d" ati5ati, a-a nganti kler" maneh0 Aek dhee k"d" dadi perampok s"kses0
'etan $endem: 'ayange3-aman saiki d"r"ng "s"m kor"psi3dadi aak dhee 4"k"p trima dadi .egal "taa rampok ae0 '"k yen tanah kene is ma-", generasine aak5aak dhee 3 anak t"r"nne para .egal lan rampok sing ner"sna dadi kor"ptor0 Ke.o Kl"y"r : ra .isa kang3sena-an saiki ak" dadi rampok, nanging sa.isa5.isa anakk" a-a dadi rampok0 'ing dak p"-i, m"ga5m"ga anakk" dadi pe-a.at sing terhormat0 'etan $endem: Halah3gayam" ae kaya "ong0 Koe ngerti apa ora, ing antarane pe-a.at karo pen-ahat ik" m"ng .eda5.eda tipis0 7edane, yen pen-ahat ik" ora .isa dadi pe-a.at, nanging akeh pe-a.at sing p"ngkasane dadi pen-ahat0 Ke.o Kl"y"r : en tak pikir .ener koe kang0 3 $a"ne dadi pe-a.at kepala daerah ter"s dadi pen-ahat3 mle." pen-ara merga kor"psi0 'etan $endem: Wis/ 9"k"p/ Waspadhakna sapa kae/ Kae ana iring5iringan saka kid"l/ Ke.o Kl"y"r : en ndelok sandhang panganggone, ketoke d"d" ong sem.arangan0 Ati5ati kang/ (mundur ing sisih kanan panggung)
(Sultan Hadiwijaya, Pemanahan, lan Sutawijaya mlebet saking kanan, Sultan ing ngajeng piyambak ngadhepi begal)
'etan $endem: Aak yen lagi .e-a3ketoke iki rom.angan pe-a.at kepala daerah0 Ke.o Kl"y"r : Koe kok ngerti kang 'etan $endem: Kae -aranne ana plat nomere Pa 10 Kendaraan plat nomer si-i, ik" .iasane kepala daerah0 '0 Hadii-aya : 7ener ak" pan4en Pa-ang si-i, arank" '"ltan Hadii-aya0 'etan $endem: '"ltan Hadii-aya Haa3ha3ha3iki tias ke.eneran0 Wis s"e ak" pengin ketem"0 Ak" pengin n-a-al sepira ante.e tanganm"0 Ke.o Kl"y"r : +ya kang0 aka Tingkir 3Kare.et3 (nuding dhateng S. adiwijaya) saiki koe dadi s"ltan ganti -eneng dadi Hadii-aya0 'ak -ane, koe karo ak" iki padha ae0 Padha pen-ahate3 ak" rampok3pen-ahat donya .rana3koe pen-ahat anita3pen-ahat kelamin0
'etan $endem: Pira ong adon sing m.ok r"sak/ 3A-a maneh .o-one ong liya3.o-one kan4am" dhee ae m.ok o.ok5o.ok/ '0 Hadii-aya : (duka) K"rang a-ar temen koe3sapa -enengm"3s"paya mengko ora mati tanpa aran0 Ngak"a, s"paya .athangm" .isa dak kirim marang ahli arism"/ Ke.o Kl"y"r : Ha3ha00ha3.areng kaiyak adine3dadi nes"0 aa3ditep"ngake3 ak" .egal sing kondhang3-enengk" Ke.o Kl"y"r0 Ak" di-"l"ki Ke.o Kl"y"r3-alaran Ke.o kena tangank" pisan ae pe4ah ndhase ngl"y"r gem."nge0
'etan $endem: Ak" 'etan $endem0 $erga yen mendem, polahk" kaya setan0 Ha000ha000haa3 Pemanahan : (majeng) K"la kinten m.oten perl" pan-enengan ingkang ma-eng, 4ekap k"la lan anak k"la '"tai-aya ingkang ngramp"ngi .egal5.egal .ongkeng menika0 '"tai-aya : +nggih kan-eng '"ltan3mangga pan-enengan lan ama Pemanahan k"la at"ri aso salira0 K"la .adhe n-a-al a-i aringin s"ngsang, ingkang nem.e dip"n a-araken kan-eng '"nan Kali-aga0 ( S Hadiwijaya lan Pemanahan medal ing kanan panggung, Sutawijaya majeng ngadhepi begal )
'etan $endem: 7o4ah lagi dhek ingi sore3.al"nge isih emp"k hla kok dikongkon ngadhepi aak dhee0 Ke.o Kl"y"r : Kene kang tak nggone dolanan0 (Kedadosan prang tandhing, Sutawijaya mimpang lan para begal mlajeng Sultan Hadiwijaya lan Pemanahan mlebet malih sareng rawuhipun Sunan Kalijaga Sunan Kalijaga ngu!ap salam, kawangsuli
dening Sultan Hadiwijaya, Pemanahan, lan Sutawijaya lajeng sedayanipun sungkem kanthi ngaras astanipun Sunan Kalijaga) '0 Kali-aga : Pada .as"ki sira ka.eh
'0 Hadii-aya : Ait .erkah pangest" pan-enengan, sedaya sami il"-eng Kan-eng '"nan0 Pemanahan : Kan-eng '"nan Kali-aga nglodhangaken ekdal manggihi '"ltan Hadii-aya, k"la lan y"ga k"la tamt" onten .a. ingkang igati0 '0 Kali-aga : $arang sira ka.eh ak" mit"ngkas, ati5ati 3 yen sira di4aosi apa ae sing katone rada meksa a-a pisan5pisan sira tampa0 '0 Hadii-aya : 7anget anggen k"la m"ndhi kan-eng '"nan Kali0 '0 Kali-aga
: 'a.ali sira saka K"d"s mampira ing g"n"ng Danara-a peth"kana sed"l"r m" adon 3 at" Kalinyamat3sing lagi mertapa ing Danara-a0 9"k"p semene, karia slamet saka.ehane0 Assalam"alaik"m.(medal)
(Sultan Hadiwijaya, Pemanahan, lan Sutawijaya sesarengan mangsuli salam) Pemanahan : 'y"k"r Alhamd"lillah kan-eng '"ltan, ketingalip"n kan-eng '"nan Kali-aga paring pangest" dh"mateng kita sedaya0 '0 Hadii-aya : Kanthi mangkene, Pan-enengan ings"n ora .akal tidha5tidha maneh0 $"mp"ng isih padhang, Ayo di.an-"rake tindak t"m"-" panti K"d"s0 '"tai-aya : $angga k"la dherekaken0 (Sultan Hadiwijaya, Pemanahan, lan Sutawijaya medal)
BABAK III Paraga:
1) Harya Penangsang, 2) '"ltan Hadii-aya, !) Pemanahan, #) '"nan K"d"s, %) '"nan Kali-aga
Kawontenan:
+ng Panti K"d"s Harya Penangsang manggihi '"nan K"d"s0 Kaiiti s"ngkem kanthi ngaras astanip"n '"nan K"d"s kala-engaken aanpangandikan0
Antawacana:
'"nan K"d"s : e.eng Harya Penangsang, '"geng ra"he ing panti K"d"s kene Harya P
: 7erkah pangest" Pan-enengan, anggen k"la soan m.oten kirang set"nggal menapa0
'"nan K"d"s : T"-"ne sliram" ra"h ndhisiki Hadii-aya, ait Hadii-aya saiki "ga lagi mlak" mrene Harya P
saiki isih ana ing ndalan0 : oo mekaten kan-eng s"nan0
'"nan K"d"s : '"paya -eneng sira .isa kaleksanan sedyanira, iki dak tata mengkene0 Harya P
: K"la nyadhong dha"h pan-enengan0
'"nan K"d"s : 'ing sepisan sliram" a-a nganti l"ngg"h ing kene (nuding kursi kencana), ait k"rsi palenggahan ings"n iki is dak ra-ah nganggo ra-ah kala4akra 3 Nalika Pan-enengan ings"n dipitaya dening s"ltan Demak minangka senapati perang kraton Demak, akeh m"ngs"h sing kepengin nyidra kas"gengan ings"n0 $"la panti K"d"s iki dak pageri kanthi maneka ra-ah kaslametan0 Harya P
: $enai onten tiyang ingkang nglenggahi dampar menika3
'"nan K"d"s : Wong ik" .akal ilang pangari.aane, l"l"h .ay" anggane3kaya dene ayang kang ilang gapite0 Harya P
: 7akal ki4alan kasekten lan daya lin"ihip"n0
'"nan K"d"s : 'ing paling igati3sapa onge sing ngl"ngg"hi k"rsi iki3.akal apes -ayane0
'"nan K"d"s : Kapindhone, g"nakna akal ."dim"3a-a gr"sa5gr"s"3-alaran sing sareh .akal pikoleh0 Harya P
: Nam"ng menika Haa3ha3ha3
'"nan K"d"s : Wis, saiki peth"ken '"ltan Hadii-aya0 Pan-enengan ings"n .akal ngaat5aati saka kadohan0 (medal nganan) Harya P
: +nggih3inggih3gampil menika0 (noleh ngeri) Hadii-aya dina iki patim"3$ateni Hadii-aya3dak kira angel, eee -e."le gampang30ha00ha00ha3
(S Hadiwijaya mlebet saking keri panggung dipun dherekaken Pemanahan, kepanggih Harya Penangsang lajeng salaman) Harya P
: 'ami s"geng ra"hip"n ayi '"ltan
'0 Hadii-aya : Alhamd"lilah, angsal pangest"nip"n Kakang Harya Penangsang0 Kosok angs"lip"n kados p"ndi Kakang Harya P
: Kalis, nir ing sam.ikala3k"la tansah pinaringan karahar-an0
'0 Hadii-aya : Pan-enengan menika kesangeten, samp"n dang" pan-enengan kok m.oten nate ra"h ing Pa-ang0 Harya P
: Ny""n pangap"n rayi Hadii-aya, iit pan-enengan -"meneng '"ltan ngantos samenika3k"la dereng nate soan ing Pa-ang0 Ait pranyata kathah sanget pakaryan ingkang kedah k"la ayahi ing ipang0
'0 Hadii-aya : $.oten menapa, ananging menai samp"n lodhang3k"la s""n pan-enengan tindak ing Pa-ang0 Harya P
: +nsya Allah3sa menika mangga5mangga k"la dherekaken pinarak (nuntun dhateng dhampar kencana).
'0 Hadii-aya : +nggih, mat"r n""n Kakang Harya Penangsang(badhe tumuju dhampar kencana) Pemanahan : N""n se" kan-eng s"ltan, Pan-enengan pinarak mriki maon(nuding kursi tamu)0 Harya P
: Kirang prayogi ketingalip"n pan-enengan pinarak ing mrik"0 Pan-enengan menika '"ltan Pa-ang 3 mila kedah pinarak ing papan ingkang mir"nggan0 K"la aas, inggih nam"ng dhampar menika ingkang trep kangge pinarakan pan-enengan0
'0 Hadii-aya : +nggih3menai kaaas mekaten (badhe tumuju dhampar kencana) Pemanahan : (jumeneng nyandhet lampahipun S. adiwijaya) N""n se"3k"la at"r pem"t3 Pan-enengan -e-er minangka s"ltan menika lak onten Pa-ang0 Ananging ing panti K"d"s menika3Pan-enengan -e-erip"n m"rid0 +ng mriki m.oten onten s"ltan3 m.oten onten adhipati3ing nga-engip"n g"r"3sedaya menika m"rid0 Harya P
: Ananging Pan-enengan menika3
'0 Hadii-aya : 'amp"n5samp"n Kakang Harya Penangsang, k"la tak pinarak mriki maon (kalih pinarak)0 7a. pinarakan maon kok dados rege-egan0 Harya P
: (getem!getem) $enai pan-enengan m.oten kersa pinarak ing dhampar mriki, k"la trimah -"meneng maon0 6eres, ing mriki k"la m"rid3mila kirang trep nglenggahi pinarakanip"n g"r"0
Pemanahan
: +nggih s"pados m.oten k"alat, m"rid kok ant"n nglenggahi k"rsinip"n g"r" mesthi
Harya P
k"alat0 : ayi '"ltan Hadii-aya, menai onten keparengip"n 3pan-enengan ings"n kepengin mangertosi kahananip"n kraton Pa-ang ing an4i menika
'0 Hadii-aya : Kahananip"n Kraton Pa-ang ing sakait ayem tentrem, (mesem nyenges"sinis) ananging
Harya P
k"4iane ing dina5dina p"ngkasan iki akeh maling lan d"ratmaka kang padha reridh" ing Pa-ang0 : +ng Pa-ang kathah maling,3ha3ha3ha3 menai ing ipang kok dhaah kosok angs"lip"n0 'ak menika ing ipang nem.e mle.et ing aman kaemasan, 6irip"n3 ipang samenika manggihi .e.rayan kang tatatentrem kerta rahar-a3m"rah sandhang pangan (pamer). $enai ing mrika kathah maling, menika mertandhani kirang i.aaning pamerintahan0 Ha00hah3hah 3.enten kalih ing ipang, 3 ait sedaya tiyang menika samp"n ngertos, .ilih ingkang nyepeng pang"aos ing ipang menika Harya Penangang3 sedaya sami a-rih, (mboten sadar pinarak ing dhampar kencana)#. m.oten onten ingkang ant"n pek5pinek .aranging liyan,3maling, .egal, ke4"3 m.oten onten0
'0 Hadii-aya : Ananging ingkang dados g"m"n k"la, 3sa.en5sa.en onten maling ingkang ka4epeng
Harya P
mesthi ngak" asalip"n saking ipang0 'a.en onten maling ingkang kaoyak3mla-engip"n inggih dhateng ipang0 : (gurawalan) B3ee3$.ok menai tiyang menika nam"ng ngaken5aken maon,3menika mekaten3B00ee3ipang saminika samp"n te.ih k"n4aranip"n, mila m.oten mokal inggih kathah tiyang ingkang serik, meri, "sananip"n mitnah dhateng ipang0
'0 Hadii-aya : Ananging maling menika inggih nilar tandha ."kti0 $.ok menai Pan-enengan inggih pirsa p"saka menika gadhahanip"n sinten (noleh dhateng Pemanahan) Kakang Pemanahan, 3 4o.a 4aosake p"sakane marang Kakang Harya Penangsang/
Pemanahan
: +nggih (nyaosake pusaka dhateng arya Penangsang), menika p"sakanip"n0
Harya P
: Hlo3menika rak p"saka k"la3Kyai 7rongot 'etan Ko.er (Jumeneng, nglolos pusaka sangking wrangkanipun nuli kaaras). P"saka menika samp"n sedasa dinten k"la arangaken, k"la pasrahaken dhateng t"kang -amas p"saka0 Hla kok malah dip"n salah g"nakaken0
'0 Hadii-aya : P"saka menika samp"n dip"n angge nyo.i me-ahi k"la0 T"-"nip"n m.oten t"mama, ait
Harya P
kalah pra.aa kalih p"saka k"la (jumeneng ngedalaken pusaka). $enika namine Kyai 9ar"."k 3amp"hip"n kagila5gila0 : Nanging amp"h menika (ngacungaken pusakanipun) 0 Pari.asanip"n katamakaken g"n"ng -"gr"g segara asat0
'0 Hadii-aya : P"saka menika menai katamakaken siti engkang 4engkar .alal s"."r, lepen ingkang asat Harya P
Pemanahan Harya P
.adhe ag"ng toyanip"n0 : Tetep amp"h menika/
: $enai pranyata amp"h3kenging menapa kalaingi dip"n tamakaken -a-anip"n kan-eng '"ltan m.oten t"mama0 : Ait sing namakake d"d" Harya Penangsang 3
'0 Hadii-aya : en Kyai 9ar"."k menika,3sinten maon ingkang namakaken katiyasanip"n sami0 Harya P
: Dip"n 4o.i menapa
'0 Hadii-aya : $.en-ing saged, sakniki inggih saged/ (Harya Penangsang prang tanding pusaka kalihan Sultan Hadiwijaya,dereng wonten ingkang mimpang ka!andhet dening SunanKudus)
'"nan K"d"s : $andheg5mandheg, iki ana apa3para priyayi l"h"r3hla kok padha pad"don ing panti K"d"s0 ra .e4ik yen din"l" dening para ka"la0 Harya P
: $enika a" k"la nem.e gego-egan kalih ayi $as Hadii-aya, ait samp"n dang" m.oten pinanggih mila menai i4antenan radi kaseron0
'0 Hadii-aya : Ngap"nten kan-eng rama a>?ar 'hodi@, menai tingkah k"la ndamel kirang re mening penggalih0
'"nan K"d"s : Pan-enengan ra"h ing panti K"d"s kok ora paring ka.ar dhisik, apa ana sing igati Nak $as '"ltan Hadii-aya '0 Hadii-aya : Anggen k"la soan ing Panti K"d"s menika, se-atosip"n .adhe ny""n pirsa dh"mateng pan-enengan, .a. ontenip"n p"saka ingkang kepanggih onten ing Pa-ang0 $enapa naminip"n p"saka lan sinten ingkang kag"ngan
Pemanahan
: Nanging sakmenika samp"n trang traa4a, pranyata p"saka menika naminip"n Kyai 7rongot 'etan Ko.er kag"nganip"n Adhipati Harya Penangsang0
'0 Hadii-aya : Ait p"saka menika samp"n angs"l dhateng .endaranip"n, ateges sedya k"la samp"n kelampahan0 $ila kepareng k"la ny""n palilah pan-enengan, .adhe angs"l dhateng Pa-ang0
'"nan K"d"s : Hlo kok kes"s"3apa ora prayoga kalam"n aso salira dhisik ana panti K"d"s kene0 '0 Hadii-aya : 'e-atosip"n inggih mekaten, ananging kathah pakaryan ing Pa-ang ingkang kedah k"la ayahi0
Pemanahan : $enapa malih ing Pa-ang,3samenika kathah maling .la-aran0 '"nan K"d"s : en kaya mangkono, m"ng p"-a pangest"k" sing ndherekake0 (S Hadiwijaya lan Pemanahan sungkem lajeng medal, Harya penangsang nglajengaken ambal wa!ana kalih Sunan Kudus) Harya P
: 'e-atosip"n pan-enengan menika m.ela sinten $.ela k"la, menapa Hadii-aya
'"nan K"d"s : Kena apa e.eng Harya Penangsang kok takon mengkono
Harya P
: Hla menika a", k"la samp"n a.en a-eng kalih Hadii-aya3k"la kant"n namakaken 7rongot 'etan Ko.er3hla pan-enengan malah misah3menapa menika m.oten ateges, .ilih pan-enengan ngeman pe-ahip"n Hadii-aya
'"nan K"d"s : 'aiki 4o.a -a-alen ilm" kan"raganm", k"rsi tam" kae antemen/ Harya P
: Wit asem maon, k"la antem3a-"r saalang5alang , napa malih nam""ng (ngarat kursi tamu)""-""d k"rrrsi (astane kraos sakit).
'"nan K"d"s : en d"r"ng trima am.alana maneh/ Harya P
: 'amp"n3samp"n sakit sanget3k"rsi menika pan-enengan paringi ra-ah menapa
'"nan K"d"s : ra k"rsine sing k"at, ananging e.eng Harya Penangsang sing l"l"h .ay" anggane0 Harya P
: Kenging menapa saget mekaten (nggumun)
'"nan K"d"s : e.eng Harya Penangsang, iki ma" pinarak endi Harya P
: (bingung lajeng enget) B3ee 3k"la a" lenggah ing#(nuding dampar kencana)0 $ati3 ak"3mati ak"00ama a>?ar 'odi@ (muwun kalih ndhepe!ndhepe), Kan-eng '"nan K"d"s k"la ny""n pit"l"ngan0
'"nan K"d"s : en pit"l"ngan sarana3m.ok menaa ak" .isa3 ananging, pepesthen "taa takdir ik" m"ng kag"nganne 8"sti Allah0 Ak" m"ng .isa menehi dalan "taa 4ara kanggo m.alekake daya lin"ihe e.eng Harya Penangsang0 Ananging e.eng Harya Penangsang Dhee sing k"d" nglakoni0 Harya P
: 'ana-an aratip"n sag"n"ng anakan, k"la sagah nglampahi0
'"nan K"d"s : e.eng Harya Penangsang k"d" nglakoni pasa #C dina laase0 alaran saiki iki sing kari ana .adanm" m"ng haa na?s"0 Kamangka Haa Na?s" ik" 4inipta saka geni sing m"ng .isa dikalahake yen disiram kanthi pasa0 '"dane haa na?s", .akal menehi panggonan akal lan ."di,3kalam"n -angkep #C dina anggonira pasa3ing dina p"ngkasan daya lin"ih Harya Penangsang .akal .ali kaya ingi "ni0 Harya P
: $at"r n""n sanget3ama a>?ar 'odi@3samenika k"la ny""n pamit3k"la .adhe angs"l ing ipang3k"la .adhe netepi dha"h pangandika pan-enengan (sungkem, medal).
'"nan K"d"s : 'e-atine pan-enengan ings"n iki is t"a3 is ora ayahe maneh ng"r"si .a. r"et rentenging pra-a3ananging, anak polah .apa kepradah3 '0 Kali-aga : (mlebet saking keri)assalam">alaik"m Wr0 W.0 '"nan K"d"s : Walaik"m 'alam Wr0W.0 (S Kalijaga lan Sunan Kudus rerangkulan lajeng sami pinarak)
'0 Kali-aga '"nan K"d"s '0 Kali-aga '"nan K"d"s '0 Kali-aga '"nan K"d"s '0 Kali-aga '"nan K"d"s
'0 Kali-aga
'"nan K"d"s '0 Kali-aga '"nan K"d"s
: K"la gatosaken ketingalip"n onten ingkang dip"n penggalih0 : +nggih .a. kahanan pra-a3 iit $a-apahit, Demak nganti Pa-ang0 : $enapa menika .a. re."tan pang"asa : 6eres, nalika 'ingosari lagi -aya sena-anta m"ng sa"m"r -ag"ng laase, ananging is ngor.ananake pit" nyaa l"mantar keris emp" gandring0 : Adat re."tan pang"asa kala-engaken ing aman $a-apahit, Demak, sakmenika Pa-ang, lan k"la kinten .adhe ter"s l"mampah ngantos akhiring aman0 : Kita para ali samp"n ndherekaken,3 ndherek ngreka daya s"pados lak" -antraning pra-a saged dados sarana kangge m.iarakaken syi>arip"n agami0 : Ananging ingkang d"mados3kathahip"n te.ih ing pan-angka0 Para pang"asa samp"n akek"dh"ng agami kangge ngre."t lan nglestarekaken pang"aosip"n0 : $ila, m.ok menai sakmenika kita kedah ngeahi 4ara dakah menika0 Kita kedah langk"ng nengenaken dakah dh"mateng ka"la dasih0 Kanthi mig"nakaken tata 4ara ingkang langk"ng laras kalih ka."dayan ai0 : K"la sar"-"k sanget, ait se-atosip"n "lama menika panggenanip"n inggih onten .e.rayaning ka"la dasih0 $ila, iit sakmenika k"la .adhe netep ing Kadilang" ngopeni para arga ingkang ngelak ing pi"lang agama0 : 'emanten "gi, k"la inggih .adhe ngr"mat panti K"d"s minangka p"n-ering a-aran agami0 : K"la kinten 4ekap, anggen k"la silat"rahim menika, +nsyaAllah sanes dinten kasam."ng malih0 : $angga k"la dherekaken ngantos gap"ra panti K"d"s0
(S Kalijaga lan Sunan Kudus sesarengan medal )
BABAK IV Paraga:
1) '"ltan Hadii-aya, 2)Pemanahan, !) Pen-ai, #) Danang '"tai-aya %) 'emangkin, &)Prihatin, ) Bm.an 9eplok, *) Bm.an 9eplik, ) Pangeran Tim"r Kawontenan:
+ng tamansari Kas"ltanan Pa-ang, '"ltan Hadii-aya manggihi 'emangkin lan Prihatin ingkang nem.e gego-egan kalih para em.an0
Antawacana:
'emangkin
: $anggon ing tamansari iki ti.ake enak tenan ya dhi Prihatin : Hla yen di.andingake karo nalika aak dhee isih ndherek kan-eng 7i.i at" Kalinyamat mertapa ing g"n"ng Danara-a 3ya isih kepenak ana kene0 Bm.an 9eplok : Nanging pan-enengan amp"n kes"pen,3pan-enengan onten ing mriki menika nggadhahi kea-i.an0 Bm.an 9eplik : $angke gek kepenaken la-eng s"pe0 N-enengan kedah saged nggon-ak kan-eng '"ltan0 Prihatin : a ora ta .iy"ng,3nanging mit"r"t .iy"ng em.an, sak -ane ak" lan m.ak ay" iki "nt"ng apa ."nt"ng
'emangkin Prihatin
: Koe kok takon kaya ngono ta dhi Aak dhee iki k"d" man"t lan mit"h" dha"he ong t"a/ : 9o.a m.ak ay" pikir tenan, ing atase aak dhee iki isih .o4ah hla kok dikon ngladeni "taa dadi .o-one ong t"a3 sing "m"re im.ang karo s"argi Kan-eng ama Praata/
'emangkin
: Adhi pan4en .ener, ananging 7i.i at" Kalinyamat "ga .ener0 Aak dhee didadekake .e.ana marang sapa ae sing .isa nyirnakake Harya Penangsang ik" .ener0 9o.a yen ora kanthi 4ara ngene3.an-"r kanthi 4ara apa3aak dhee .isa males patine kan-eng ama sing diper-aya Haryapenangsang Bm.an 9eplok : Tresna menika -alaran saking k"lina, t"ladhane k"la3k"la r"miyin nalika dipek .o-o .apake lare5lare nik"3-an .las m.oten remen0 Hla prip"n .apake lare5lare nik" -an gak m.oys .las, pan"ne rata, am."ne le."s3nanging .areng k"la tlateni maon3hla sak niki anak k"la m.ridhil nganti seelas0 'eelas -aler sedaya3mila sak niki k"la ken sregep latihan .al5.alan0 $angke saged dados timnas sepak.ola0 Bm.an 9eplik : Wong lanang nik" kados dene klapa3tam.ah t"a3tam.ah kathah santene0 Kados k"la, .o-o k"la sing sepisan nik" emp"n t"a3.areng mangan gem.long3"nt"ne kat"t00 kontal3ter"s mati0 Warisane kathah0 Prihatin : Koe ik" sing m.ok pikir kok arisan ae0 Bm.an 9eplik : 7akda nik" k"la angsal .o-o nom3tingkahe ma4em5ma4em3senenge ke."t5ke."tan0 Apese aak na.rak pitik, ter"s mati0
'emangkin
: Na.rak pitik ae kok mati Bm.an 9eplik : Hla pitike sak 4olt tepak0
'emangkin Bm.an 9eplik
Bm.an 9eplok Bm.an 9eplik Bm.an 9eplok
: K"i -enenge na.rak 4olt3ora na.rak pitik0 : $.oten p"t"s asa, k"la ra.i malih0 K"la dilamar tiyang kid"l kali, k"la dereng kenal tiyange3 k"la nam"ng dit"d"hi ?oto3-iaan nggaaantheng tenan0 $ila lamaran k"la tampa, .areng dadi manten kok t"a, kok .eda karo ing ?oto3eee3ti.ane k"i ?oto #C tah"n kep"ngk"r0 : K"i -enenge "m"r s"id3 : 'eet seEen teen : '"idak3"m"re s"idak tah"n0
Bm.an 9eplik : $"lane k"i nyang endi5endi am."ne .alsem3k"la gregeten3angger .ar ngisyak n-al"k di.alsem3.ar ngisak n-al"k di.alsem3"sanane k"la .alsem rata sak k"-"r3 eee hla dalah3es"k5es"k hla kok mati3kak"0 Prihatin : Hla saiki kepriye Bm.an 9eplik : Hla nik" k"la .ing"ng, em."h cintaku kok selalu kandas di tengah jalan. '0 Hadii-aya : (mle.et) Assalam">alaik"m0 'emangkin : Waalaik"m salam, mangga5mangga n-eng '"ltan (kenes) Prihatin : (kenes) 'ara"hip"n Kan-eng '"ltan ing taman sari3k"la ngat"raken sem.ah panga.ekti m"gi kon-"k0 '0 Hadii-aya : 'em.ah panga.ekti ik" .akal l"ih samp"rna, lam"n koe sakloron gelem nga"la .ekti dadi garak"0 'emangkin : Kados dene ingkang samp"n k"la at"raken kala ingi, .ilih k"la sak kloron p"r"n dip"n gara dening sinten maon, kanthi pat"kon sirahip"n Harya Penanggsang0 '0 Hadii-aya : Pat"kon ik" ora kena dienyang sethithik Prihatin : $.oten saged kan-eng '"ltan0 $enika samp"n dados prasetya k"la kekalih3k"la .adhe pasrah -ia raga k"la (kenes nggodha) dh"mateng sinten maon ingkang saged minangkani pany""n k"la menika0 '0 Hadii-aya : Hla iya3pingin nd"e .o-o ay" ae kok -al"kane a.ot3a is, saiki enteni ing tilam sari/ 3 Pan-enengan ings"n .akal n"r"ti pan-al"km"0 7i y"ng em.an3/ Bm.an 9eplok : Wonten dha"h g"sti/ '0 Hadii-aya : Ki Pemanahan, Pen-ai, lan Danang '"tai-aya, at"ri mle." ing taman kene (Semangkin, Prihatin, lan "mban medal, Ki Pemanahan, Penjawi, lan #anang Sutawijaya mlebet ) '0 Hadii-aya : Pemanahan, Pen-ai, lan koe Danang '"tai-aya/ Pemanahan, Pen-ai, lan koe Danang '"tai-aya: (sesarengan) Wonten dha"h g"sti '0 Hadii-aya : 'iagakna para pra-"rit3ses"k es"k ."dhal ngra.asa ipang0 Pan-enengan ings"n dhee sing .akal mandhegani0 Pemanahan : Pan-enengan .adhe perang tandhing kalih Harya Penangsang '0 Hadii-aya : +ya 3 kaya mangkono0 Pemanahan : 7a. menika mangga dip"n penggalih r"miyin3Pan-enengan menika '"ltan "tai ra-a 3 Harya Penangsang menika, nam"ng adhipati0 $it"r"t k"la, inggih kirang trep 3 ra-a kok tandhing kalih adhipati3m.oten pantes0 '0 Hadii-aya : 7an-"r kepriye mit"r"t panem"m" Pemanahan : Pan-enengan tetep ing Pa-ang maon3mangke k"la lan adhi Pen-ai ingkang mrantasi karya0 Pen-ai : +nggih 8"sti, perkais menika 4ekap pasrah dh"mateng Kakang Pemanahan lan k"la0 '0 Hadii-aya : Ait Harya Penangsang ik" d"d" ong sem.arangan, m"la yen perang mengko nggaaa tom.ak Kyai Pleret minangka gantine pan-enengan ings"n0 6an marang koe sakloron yen .isa mre-aya Harya Penangsang, mengko dak gan-ar ."mi pati lan mentaok0 (Pangeran Timur mlebet, Sultan Hadi $ijaya, Ki Pemanahan, Penjawi, lan #anang Sutawijaya kaget lajeng siyaga ) P0 Tim"r : K"la ingkang soan g"sti/( nyembah lajeng pinarak ) '0 Hadii-aya : (kalih ngunus pusaka) en ora kler"3sampeyan Kang $as Pangeran Tim"r rayine Kang $as Harya Penangsang ing ipang0 Pen-ai : +ngkang atos5atos g"sti3amp"n ninggal kaprayitnan/ P0 Tim"r : +nggih, k"la Tim"r saking ipang0 '0 Hadii-aya : 6a-eng menapa igating lampah, kok sampeyan nek"k dhengk"l3 ing ngarsaning '"ltan Hadii-aya0 $enapa sampeyan .adhe n-a-agi '"ltan Hadii-aya0 P0 Tim"r : $.oten3m.oten mekaten, anggen k"la marak se.a menika, saest" m"-"daken tandha man"ngk"l k"la dh"mateng pang"aosip"n '"ltan Hadii-aya0 K"la .adhe nderek s"ita dhateng Pa-ang0 Pemanahan : 8ek5gek menika nam"ng sam"dana ;ma4an akek"dh"ng s"tra<0 P0 Tim"r : $enai k"la kaanggep mekaten, la-eng menapa paitan k"la0 $enai Pan-enengan m.oten pitados,3mangga5mangga 3menika k"la 4aosaken p"saka k"la0 ( nyaosaken pusaka) (S Hadiwijaya nyarungaken pusakanipun piyambak lajeng nampi pusakanipun Pangeran Timur) P0 Tim"r : K"la samenika samp"n nglegena, menapa pan-enengan dereng pitados dhateng k"la '0 Hadii-aya : +nggih, k"la pitados3mila mangga -"meneng maon/ P0 Tim"r : ( jumeneng ) $at"r n""n, ait kapitadosanip"n0 '0 Hadii-aya : 'amenika3mangga k"la at"ri ngendikan, menapa -alaranip"n3pan-enengan malah nilaraken ipang3m.oten ndherek sa.ela pati dhateng Kang $as Harya Penangsang
P0 Tim"r
: $ekaten Dhimas '"ltan, se-atosip"n iit sepisanan d"madosip"n pradhondhi "tai pad"don ing antaisip"n Pan-enengan kalih Kang $as Harya Penangsang k"la samp"n m.oten sar"-"k0 '0 Hadii-aya : Kenging menapa kok mekaten P0 Tim"r : $it"r"t pamanggih k"la, ingkang gadhah "tang nyaa menika nam"ng Dhimas Praata lan Paman Trenggana, ingkang nalika semanten samp"n mre-aya a ma '"raiyata0 Kamangka kekalihip"n samenika samp"n seda0 Dados "tang nyaa .ayar nyaa 3samp"n l"nas0 '0 Hadii-aya : 6an ingkang langk"ng igatos malih, nalika d"madosip"n prastaa ra-ape-ah r"miyin3 k"la dereng dados mant"nip"n s"argi Kan-eng '"ltan Tenggana0 Dados k"la m.oten ndherek5ndherek .a. prastaa sedanip"n Paman '"raiyata0 Pen-ai : Nik" ateges3Kan-eng '"ltan Hadii-aya menika3m.oten ndherek dhahar nangka nanging kenging p"l"tip"n0 P0 Tim"r : 7a. menika k"la samp"n at"r pem"t dh"mateng Kang $as Harya Penangsang, ananging at"r k"la m.oten kadhahar, kapara k"la malah dip"n t"ndh"ng saking ipang0 $ila samenika k"la ngat"raken -angga k"la dh"mateng Pan-enengan0 $"gi Pan-enengan kersa nampi s"ita k"la0 '0 Hadii-aya : $enai kados mekaten3ngiras kangge nodhi prasetya sampeyan 3dherekaken gelar perangip"n adya .ala Pa-ang ingkang .adhe ngra.asa ipang/ $enai mangke ipang kasil ka.edhah, sampeyan ingkang k"la is"dha minangka Adhipati ing ipang nglengser kal"ngg"hanip"n Kang $as Harya Penangsang0 P0 Tim"r : K"la ngat"raken g"nging pan""n ayi $as '"ltan0 '0 Hadii-aya : 'a.da pandhita rat"3 Pemanahan lan Pen-ai siyagakna para pra-"rit3.edhahen kadhipaten ipang/ $"ng donga lan pangest"k" sing n-angk"ng lak"m"0 (medal) Pemanahan lan Pen-ai: (sesarengan) Kasinggihan dha"h 8"sti0 Pemanahan : 7a. tata gelaring perang3si adhi Pen-ai sing dak per4aya mranata0 Ak" m"ng man"t ae0 Pen-ai : +ki ngene kakang, Harya Penangsang ik" ong sing s"gih kendel "ga s"gih piandel3 sekti mandrag"na, ananging ana kek"rangane0 Pemanahan : Apa kek"rangane Pen-ai : Harya Penangsang ik" nd"eni atak .rangasan 3k"rang pet"ng0 Kanggo man4ing atake Harya Penangsang, m"la k"d" ditandingake karo m"s"h sing ora sa.a.ag3ora tim.ang0 Hla sing 4o4ok ora ana liya, ka-a.a p"tram" 'i Danang '"tai-aya0 Pemanahan : '"tai-aya iki dak gegadhang .es"k dadi ra-a lho dhi, mengko yen ana apa5apane kepriye Pen-ai : Ak" sing tangg"ng -aa.0 Dinane iki Harya Penangsang lagi nglakoni tirakat #C dina laase kanggo ngilangi apes lan m.alekake kadigdayane, kamangka isih k"rang rong dina0 '"tai-aya : Kan-eng rama3samp"n ng"atiraken k"la, k"la sakmenika samp"n deasa3napa malih mangke k"la m.eta tom.ak Kyai Pleret0 K"la -e.ole adh"ke Harya Penangsang0 Pen-ai : '"tai-aya mengko n"nggang -aran edok0 Pemanahan : A-a nga"r lho dhi, t"nggangane Harya Penangsang ik" -aran lanang gedhe d""r sing diarani 8agak imang3hla kok arep m.ok m"ngs"hke -aran edok0 '"tai-aya : +nggih3k"la isin yen n"nggang -aran edok, n"nggang -aran pisan ae kok -aran edok3 isin k"la0 Pen-ai : Wis ta3lanang k"i kalahe karo edok0 8agak imang t"nggangane Harya Penangsang ik" -aran perang, dadi ora ta" k"mp"l -aran edok0 $engko yen er"h -aran edok mesthi .ing"ng ora .isa dikendaleni0 arane gendheng sing n"nggang lali ing kaprayitnan0 Pemanahan : a pan4en kaya ngono, saiki enggal padha tata5tata/ P0 Tim"r : 7an-"r kea-i.ank" apa '"tai-aya : Halah3/// 'ampeyan nik" pokoke mel"/// Hayo/// (Ki Pemanahan, Penjawi, #anang Sutawijaya lan Pangeran Timur medal)
BABAK V Paraga:
1) Harya Penangsang, 2) Patih $enta"n, !) Pangeran Tim"r, #)'oreng ono, %) 'oreng angk"t, &)Pemanahan, ) Pen-ai, *) Danang '"tai-aya, ) Pra-"rit Pa-ang
Kawontenan:
+ng sapinggire 7engaan 'ore d"mados peperangan ing antaisip"n Kas"ltanan Pa-ang l"maan kadhipaten ipang0 Harya Penangsang minangka senapati ipang n"nggang 8agak imang dene '"tai-aya n"nggang -aran adon kang dipaesi lan ."nt"te dikla.ang0 Pra-"rit Pa-ang kaon l"maan para 'oreng, para soreng kalah l"maan Pen-ai0 Pangeran Tim"r kaon kalih $enta"n0 Patih menta"n pe-ah kenging p"sakane Pemanahan0 aran 8agak imang m.oten p"r"n dikendalekaken Harya Penangsang, kapara malah mla-eng .adhe ngain -aran t"nggangane '"tai-aya0 Har ya Penangsang ml"mpat ngra.asa '"tai-aya ingkang mla-eng a-rih0
Antawacana: '"tai-aya Pemanahan Pen-ai Harya P Pemanahan Harya P
: (mlajeng nyaketi Pemanahan lan Penjawi) ama 3 mangga angs"l teng Pa-ang3K"la a-rih, Harya Penangsang ngedhap5edhapi0 : A-a edi/ 3Koe singadan ing gr"m."l kono0 Ak" lan Ki Pen-ai sing ma-"0 $engko yen, Harya Penangsang lena3t"m.aken etenge/ : 'ing Prayitna Kakang/ : (mlebet) Bndi Hadii-aya3ma-"a/000 +ki Harya Penangsang/ : Kanggo ngadhepi sliram" ora "sah 8"sti '"ltan Hadii-aya0 9"k"p ak" ong 'ela sing ngadhepi0 : K"rang a-ar/3He00ong Pa-ang ma-"a .areng0 Keti.an tangane Harya Penangsang sida a-"r k"andham"/
(Penjawi kalihan Pemanahan ngroyok Harya Penangsang, Penjawi lan Pemanahan kapikut dening Harya Penangsang %alika Harya Penangsang nembe badhe ngunus pusaka, Sutawijaya saking wingking nan!epaken tombakipun, Ki Pemanahan, Penjawi, lan #anang Sutawijaya mlajeng medal)
Harya P
: K"rang a-ar, Koe ong Pa-ang39"lika Koe3Koe d"d" satriya0 ( usus ingkang medal kenging tombak dipun ubetaken pusaka )0 Hayoo30ong Pa-ang a-a mlay"3adhepana Harya Penangsang/ ( Harya Penangsang mlajeng ngoyak, kasil mikut Sutawijaya) Harya P : (kalih mikut Sutawijaya ) Koe .o4ah 4ilik, ani nom.ak Harya Penangsang/ 'am.ata .apa .iy"ngm"0 '"tai-aya : ama3t"l"ng/000t"l"ng/ Harya P : (ngunus pusaka, ananging malah medhot ususipun piyambak ) AAA3mati ak"/ ( seda)0 Pen-ai : 'aiki layone Harya Penangsang ayo padha dir"kti kanthi kin"rmat/ Pemanahan : Harya Penangsang is mati minangka satriya sing gagah prakosa0 Kanggo pangeling5eling marang kasatriyane Harya Penangsang, m"la iit dina iki 3 para penganten aa yen ngagem ."sana kasatriyan, p"sakane k"d" karenda kem.ang mlathi kaentha memper "s"se Harya Penangsang/
Tan4ep Kayon