Slobodan Mirković
UDK: 69.05:621.926.2/.8(045)
SAVREMENA MOBILNA POSTROJENJA ZA DROBLJENJE I PROSEJAVANJE KAMENOG MATERIJALA Slobodan Mirković Mirković1 Rezime U radu se na koncizan i pregledan na č in in daje opis postojeć ih ih mobilnih postrojenja za drobljenje i sejanje kamenog materijala, koja proizvode kameni agregat č ija ija je upotreba planirana za: spravljanje sveže betonske mase potrebne za objekte; spravljanje asfaltne mase potrebne za asfalne slojeve kolovozne konstrukcije i za neposredno ugradjivanje u šljunč ane ane klinove i donju podlogu putnih saobrać ajnica. ajnica. Posebna pažnja je posve ć ena ena opisu sastavnih delova i agregata mobilnih postrojenja i pri tom je u č injen injen poseban osvrt na drobilice, kao najvažnijem elementu ovakvih postrojenja. Pored navedenog u radu su analizirani su analizirani i statisti č čki k i obradjeni dostupni podaci vezani će za eksploatacione i rač unske pokazatelje unske pokazatelje i na toj osnovi date su ogovaraju ć matemati č čke k e relacije za srač unavanje unavanje oč ekivanih ekivanih prakti č čnih n ih u č činaka i naka u zavisnosti od snage motora i konstruktivne težine mobilnih postrojenja za drobljenje i sejanje sa guseni č čnim n im i pneumo-to č kovima kovima kao kretnim uredjajima.
Ključ Ključne reč reči: Kameni agregat; drobljeni kameni materijal; č eljusna eljusna drobilica; rotaciono-udarna drobilca; konusna drobilica i cenzrifugalna udarna dobilica; guseni č čna n a mobilna postrojenja za drobljenje i sejanje; mobilna postrojenja za drobljenje i sejanje sa pneumo-toč kovima. kovima.
1.
UVOD
Izgradnja putnih saobra ćajnica je danas nezamisliva bez ugradjivanja ogromnih količina prirodnog ili drobljenog kamenog 1
Dr, vanredni profesor, Građevinsko – arhitektonskog fakulteta u Nišu.
129
ZBORNIK RADOVA GRA ĐEVINSKO-ARHITEKTONSKOG FAKULTETA No. 23
materijala, koji se vadi iz reka i jezera, odnosno otpucava i drobi u kamenolomima primenom specijalnih postrojenja za drobljenje i sejanje. Nestacionarnost kvaliteta prirodnog drobinskog i sedimentnog kamenog agregata kako u pogledu oblika zrna, granulometrijskog sastava i čvrstoće, dovela je poslednjih godina do dominantne upotrebe mehani čki drobljenog kamenog agregata u stacionarnim i mobilnim postrojenjima za sejanje i drobljenje. Stacionarna postrojenja za drobljenje i sejanje kamenog materijala se koriste prevashodno za masovnu proizvodnju kamenog agregata, kao poluproizvoda za spravljanje sveže betonske mase za potrebe gradjevinskih objekata u trupu saobra čajnica (propusta, mostova, tunela) i asfaltne mase za izradu savremenih kolovoznih konstrukcija i donje noseće podloge svih vrsta putnih saobra ćajnica. Ovakva postrojenja uglavnom proizvode kamene agregate traženih frakcija u dvo ili trostadijumskom otvorenom ili zatvorenom ciklusu proizvodnje, samo u kamenolomima. Za razliku od stacionarnih, mobilna postrojenja za drobljenje i sejanje kamenog agregata su sposobna da proizvode homogenizovani i jedanako čvrsti kameni agregat i u manjim koli činama i na prostoru van kamenoloma, u usecima i zasecima putnih saobra ćajnica sa kvalitetnim jedrim sedimentnim ili magmatskim stenama. Savremenu proizvodnju kamenog agregata, danas karakteriše primena: dobre organizacije iskopa, drobljenja, sejanja, skladištenja i distribucije; savremenih tehnoloških procesa bušenja, miniranja, transporta, drobljenja, prosejavanja, skladištenja i otpreme kamenog agregata; savremene mehanizacije (buša ćih kola, bagera, utovariva ča i kipera, trakastih transportera) i automatizacije (postrojenja za drobljenje i prosejavanje i merenje kamenog agregata); dobro obučenih i motivisanih proizvodnih i poslovodnih kadrova i savremenih zaštitnih ergonomskih i ekoloških sredstava zaštite okoline i radne sredine. Pored toga savremenu proizvodnju karakteriše i permanentni napor poslovodnih kadrova u kamenolomima i privrednim društvima da primenom racionalizatorskih i inovativnih rešenja, postoje ću proizvodnju još više racionalizuju i učine je produktivnijom, ekonomičnijon i produktivnijom, jer se time doprinosi sveopštem smanjenju troškova gradjenja putnih saobra ćajnica. U tom kontekstu u cilju smanjenja troškova transporta činjeno je da se: krajni korisnici – postrojenja za spravljanje sveže betonske i asfaltne mase, lociraju neposredno do kamenioloma i procesi za drobljenje i sejanje maksimalno približe mestu iskopa, primenom mobilnih postrojenja za drobljenje i sejanje. Današnja privredna društva koja se bave 130
Slobodan Mirković
gradjenjem putnih saobra ćajnica uglavnom pored stacionarnih sve više koriste mobilna postrojenja za drobljenje i prosejavanje. 2.
MOBILNA POSTROJENJA ZA DROBLJENJE I PROSEJAVANJE KAMENOG AGREGATA
Savremeno gradjenje putnih saobra ćajnica i povećane potrebe za drobljenim kamenim materijalom uslovile su široku primenu mobilnih postrojenja za drobljenje i prosejavanje kamenog agregata. Postrojenja za drobljenje i prosejavanje izdrobljenog kamenog materijala koja su našla primenu u savremenom gradjenju i rekonstrukciji ili održavanju autoputeva, poluautoputeva, puteva prvog (ranije magistalnih) i drugog reda (ranije regionalnih) ili lokalnih puteva, uglavnnom se koriste za drobljenje stenskog materijala u kamenolomima male, srednje i velike čvrstoće (od 50 do 300kPa), kao na primer krečnjaka, dolomita, sijenita, granita itd. Pored osnovne namene da drobe i prosejavaju kameni materijal mogu jako efikasno da se primene za drobljenje kamenog šuta kao što je: beton, armirani beton, opeka, šljaka, iskopani asfaltni materijal itd. Uglavnom se sastoje od istih agregata ili mašina koje su ukomponovane u jedinstveni proizvodni sistem za drobljenje i prosejavanje kamenog materijala ili gradjevinskog recikliranog materijala. Od brojnih podela mobilnih postrojenja za drobljenje i prosejavanje danas su u svetu najpoznatije dve i to prema vrsti drobilice koja ulazi u njihov sastav i prema vrsti kretnog na koji se oslanja šasija sa svim elementima. Prema vrsti kretnog uredjaja kojim su snabdevena ova postrojenja, sva mobilna postrojenja se dele na; postrojenja sa guseničnim kretnim uredjajem, danas sa ve ćom upotrebom i postrojenja sa pneumati čkim kretnim uredjajem. Logi čno je da postrojenja sa guseni čnim kretnim uredjajem raspolažu robusnijim i težim mašinama i uredjajima, a postrojenja sa pneunati čkim uredjajima tananijim i lakšim, koji ulaze u njihov sastav. Prema vrsti drobilice koja ulazi u njihov sastav sva postrojenja se dele na: postrojenja sa rotaciono-udarnom; postrojenja sa čeljusnom; postrojenja sa konusnom i postrojenja sa centrifugalnom drobilicom. Mobilna postrojenja zahvaljujući savremenoj konstrukciji drobilica koje se nalaze u njihovom sastavu omogu ćavaju ostvarenje velikih učinaka, uz znatno smanjenje: troškova vezanih za drobljenje i 131
ZBORNIK RADOVA GRA ĐEVINSKO-ARHITEKTONSKOG FAKULTETA No. 23
prosejavanje; troškova vezanih za o čuvanje okoline i radne sredine; troškova za postizanje eksploatacione gotovosti; troškove za održavanje traženog kvaliteta drobljenog kamenog materijala, posebno tražene jednorodnosti, granulometrijskog sastava kao agregata za spravljanje sveže betonske mase i asfaltne mešavine; troškova upravljanja, kontrole i odr žavanja pošto poseduju automatsko. 2.1.
Mobilna postrojenja za drobljenje i prosejavanje sa guseničnim kretnim uređajem
Od svih vrsta primenjenih mobilnih postrojenja za drobljenje i prosejavanje kamenog materijala ili recikliranje gradjevinskog materijala, danas su u svetu najveću primenu dobila postrojenja za drobljenje i prosejavanje sa guseničnim kretnim uredjajem. Njihovoj popularnosti i širokoj primeni doprineli su pre svega: velika stabilnost i lako ća prebaziranja i kretanja po složenim terenskim uslovima kamenoloma i putnih saobra ćajnica; vrlo kratko vreme prelaska u stanje operativne spremnosti za izvršavanje rada i velika efikasnost, kvalitet drobljenja i sejanja, ekonomi čnost i pouzdanost u radu.
Slika 1. Kombinovani sastav guseni čn ih mobilnih postrojenja za drobljenje i sejanje sa č eljusnom drobilicom i mobilnim sitima za prosejavanje u radu
Ovakva postrojenja se uspešno primenjuju i koriste za drobljenje i prosejavanje svih vrsta stenskog materijala male, srednje i velike čvrtoće. Odlikuju se velikom kompaktnoš ću i uglavnom u svom satavu imaju: utovarne silose; sita za prethodno prosejavanje; vibracione hranioce; drobilice; sekundarna sita; istovarne, bo čne, povratne i finalne transportere; drobilice; vibracione istovarne oluke; magnetne separatore; dizel-elektro hidrauli čke pogone; automatske sisteme upravljanja, regulisanja i kontrole kao i šasije samohodnih nosivih mašina sa guseničnim kretnim uredjajem.
132
Slobodan Mirković
Utovarni silosi imaju zadatak da iz materijala, koji se unosi kašikom bagera sa dubinskom kašikom ili utovariva čem sa čeonom kašikom, izdvoji sitne frakcije i usmeri ih ka prvom bo čnom transporteru ili usmeri ka situ za prethodno prosejavanje. Rade se od teškog čeličnog lima, u vidu koševa sa zglobno vezanim stranicama i trakastim transporterima na njihovom dnu. Sita za prethodno prosejavanje imaju zadatak da izdvoje sitne frakcije iz unetog materijala za drobljenje i usmeri ih ka prvom bo čnom transporteru. Uradjena su kao jednoredna sa čeličnim ramovima i prosejnim površinama od čeličnih ili armirano-gumenih rešeta ili pletene čelične žice. Vibracioni hranioci drobilica i bočnih istovarnih transportera služe za kvalitetno i ravnomerno snabdevanje drobilica ili bo čnih istovarnih transportera materijala za drobljenje ili odpremu na spoljnu deponiju. Rade se u vidu oluka od teškog čeličnog lima sa perfomansama koje ispunjavaju zahteve i drobilica i bo čnih transportera. Bočni istovarni transporteri imaju zadatak da prihvate sitne frakcije izdvojene prethodnim prosejavanjem i odvedu ih do spoljne primarne deponije. Uradjeni su kao klasi čni trakasti transporteri sa gumenom trakom razli čite širine i dužine. Drobilice predstavljaju najvažnije elemente svakog mobilnog postrojenja pa su perfomanse svih prate ćih elemenata usaglašene sa njihovim karakteristikama. Od svih poznatih drobilica najve ću primenu su dobile rotaciono-udarne; čeljusne drobilice sa ekscentrom, konusne i poslednjih godina centrifugalne udarne drobilice. Rotacione udarne drobilice primenjene kod mobilnih postrojenja sa guseničnim kretnim uredjajima se jednako dobo koriste za primarno, sekundarno i tercijalno drobljenje dijabaza, peš ćara, bazalta, granita, krečnjaka i dolomita kao stenskog materijala srednje i velike čvrstoće, ali i za drobljenje recikliranog gradjevinskog materijala-betona, opeke, kamena. Jednostavne su konstrukcije i sastoje se od: cilindri čne komore (sa ulaznim otvorom na vrhu i čeličnim rešetom na dnu; rotora sa hidraulički regulisanim gredama ili zglobno vezanim čekićima; pogonskog, transmisionog i upravlja čkog uredjaja i magnetnog zaštitnog uredjaja. Odlikuju se velikim kvalitetom drobljenja posebno u pogledu oblika i granulometrijskog oblika zrna; mogu ćnošću kombinovanja kod višefaznog drobljenja; preciznoš ću u radu; ekonomičnošću u radu i malim troškovima održavanja i remontovanja. Čeljusne drobilice, predstavljaju drobilice sa nave ćom primenom kod mobilnih postrojenja za drobljenje i prosejavanje kamenog i reciklažnog gradjevinskog materijala sa guseni čnim kretnim 133
ZBORNIK RADOVA GRA ĐEVINSKO-ARHITEKTONSKOG FAKULTETA No. 23
uredjajima. Kao primarne drobilice koriste se za drobljenje kamenog materijala srednje i velike ćvrstoće od 150 do 300 MPa. Sastoje se od: piramidalne radne komore; pokretne čeljusti; ekscentričnog uredjaja za nošenje i pokretanje pokretne čeljusti; pogonskog, magnetnog zaštitnog i automatskog upravlja čkog uredjaja. Karakterišu se: visokim stepenom drobljenja; kratkim operativnim vremenom gotovosti; malim troškovima rada i održavanja; velikom radnom spremnošću u svim klimatskim i ostalim kamenolomskim uslovima; visokim stepenom pouzdanosti i sigurnosti rada zahvaljujući automatskim sistemima podešavanja, upravljanja i kontrole rada. Konusne drobilice koje se nalaze u sastavu mobilnih postrojenja za drobljenje i prosejavanje sa guseni čnim kretnim uredjajima, uspešno se koriste za primarno, sekundarno ili tercijalno drobljenje stenskog materijala srednje i velike čvrstoće (od 100 do 300MPa) i raznog gradjevinskog recikliranog materijala. Jednostavne su konstrukcije i sastoje se od: konusne komore za drobljenje; vertikalnog vratila sa radnim konusom (zvonom); pogonskoghidromotornog; transmisionog, magnetno zaštitnog, upravlja čkog i regulacionog automatskog uredjaja. Konusne drobilice odlikuje: velika efikasnost i kapacitet drobljenja; velika operativna spremnost za rad; velika sposobnost uklapanja u razli čite kombinacije i cikluse drobljenja; mali troškovi rada i održavanja i jako veliki kvalitet drobljenja zahvaljujući automatskom sistemu upravljanja i regulisanja procesa drobljenja. Centrifugalne vertikalne drobilice predstavljaju, u današnje vreme, jedno od najboljih rešenja drobilica za primarno, sekundarno i tercijalno otvoreno ili zatvoreno drobljenje stenskog materijala srednje i velike čvrstoće od 100 do 300MPa (sedimentnih i magmatskih stena) i recikliranog gradjevinskog materijala (staklo, šljaka itd. ) primenjenih kod mobilnih postrojenja za drobljenje i prosejavanje. Posebno su povoljne za proizvodnju kamenog agregata potrebnog za spravljanje sveže betonske i asfaltne mase. Drobljenje vrše udarom po sistemu „zrno na oblogu komore“ ili“ zrno na zrno“. Specifi čnost drobljenja“zrno na zrno“ ogleda se u indirektnom i interaktivnom delovanju kamenog materijala u toku celokupnog procesa drobljenja. Naime izba čena pod dejstvom centrifugalne sile zrna kamenog materijala iz posebne komore na vrhu rotora, udaraju prvo u zidove komore za drobljenje, a zatim u ranije razbijena zrna, koja su u letu ili slobodnom padu. Jednostavne su konstrukcije i uglavnom su sastavljene od: hranioca rotorne komore; specijalno oblikovane komore za drobljenje; vertikalnog rotora sa prijemnom komorom na vrhu (sa visinom koja
134
Slobodan Mirković
iznosi oko trećine visine rotora); elektromotornog pogonskog uredjaja i automatskog sistema upravljanja i kontrole rada drobilice. Nesumnjivo da predstavljaju najsavremenije, najekonomi čnije i najperspektivnije drobilice za mobilna postrojenja pre svega zbog: velike efikasnosti izuzetno velikog učinka i kvaliteta drobljenja od svih navedenih drobilica; najmanjih troškova drobljenja; najmanjih troškova održavanja, remontovanja i zamene izhabanih delova; najboljeg na čina kombinovanja kod više faznog drobljenja i sejanja i najmanje emisije štetnih elmenata opasnih po okolinu i radnu sredinu. Vibracioni istovarni oluci imaju zadatak da izdrobljene frakcije kamenog ili recikliranog materijala prihvate i usmere ih ka primarnom transporteru, koji ih dalje odvozi do sekundarnog oka čenog sita ili do deponije. Uradjeni su od teškog čeličnog lima i snabdeveni su odgovarajućim vibraconim uredjajima. Deponijski primarni transporteri su specijalni trakasti transporteri različite dužine i širine gumene trake, koji služe za prenos izdrobljenog kamenog materijala do sekundarnih sita ili deponija. Izanad ovakvih transportera postavljaju se elektromagnetni separatori. Sekundarna vibraciona sita imaju zadatak da izvrše definitivno prosejavanje izdrobljenog kamenog matrerijala i dobijene frakcije usmere ka odgovaraju ćim finalnim ili povratnim transporterima. Uradjena su dvo ili troredna vibraciona sita sa prosejnim površinama od čelične pletene žice. Magnetni separatori postavljeni iznad primarnih transportera imaju zadatak da uklanjaju iz izdrobljenog kamenog materijala sve metalne delove. Sastoji se od snažnih prirodnih ili elektromagneta, nosača magneta, reverzibilnih transportera i metalnih oluka. Sekundarni bočni transporteri imaju zadatak da pojedine frakcije dobijene sekundarnim sitima transportuju do bo čnih deponija. Konstruktivno su u svemu isti sa primarnim bo čnim istovarnim transporterima. Povratni transporteri imaju zadatak da krupne iber frakcije posle prosejavanja sekundarnim sitima retrogradno vrate do utovarnog silosa, a time do drobilica na ponovno drobljenje. U konstruktivnom smislu su u potpunosti identi čni sa finalnim transporterima. Finalni krajnji transporteri služe, kao i ostali bočni transporteri za transport odredjene frakcije ili celokupnog izdrobljenog materijala na deponiju iza postrojenja. Zahvaljuju ći zglobnoj vezi nosača i mogućnosti podužnog rotiranja, ostvaruju razli čite visine istovara. Dizel–elektro-hidraulički pogon služi za pokretanje svih radnih organa postrojenja za drobljenje i prosejavanje i sposobni su da rade u svim klimatskim uslovima. Od dizel-generatora postoje veze do svih
135
ZBORNIK RADOVA GRA ĐEVINSKO-ARHITEKTONSKOG FAKULTETA No. 23
pogonskih uredjaja postrojenja i priklju čaka za mehanizovani alat i druge uredjaje. Automatski sistemi upravljanja, regulisanja i kontrole služe za upravljanje svim uredjajima i radnim organima postrojenja za drobljenje i prosejavanje. Snabdeveni „inteligentnim“ kompjuterskim sistemima za upravljanje i kontrolu svih procesa drobljenja i prosejavanja. Zahvaljujući ovim sistemima i njihovoj povezanosti sa GPS i GSM mrežom, ostvareno je kvalitetno upravljanje svim uredjajima i postrojenjem u celini. Šasije samohodnih nosivih mašina sa guseni čnim kretnim uredjajem imaju zadatak da prihvate optere ćenje od svih sastavnih delova i preko guseni čnog kretnog uredjaja prenesu na podlogu stajanja. Pogoni guseničnih kretnih uredjaja su hidrauli čki, i zahvaljujući njima i posebnim guseni čnim sistemima ostvarena je velika manevarska pokretljivost i spobnost kretanja u teškim uslovima kamenoloma. 2.1.1.
Mobilna postrojenja sa čeljusnim drobilicama
Mobilna postrojenja za drobljenje i sejanje sa guseni čnim kretnim uredjajem i čeljusnom drobilicom kao glavnom vode ćom mašinom imaju danas najdominantniju primenu za proizvodnju kamenog agregata i drobljenika za spravljanje sveže betonske i asfaltne mase i donje nose će podloge putnih saobra ćajnica. Koriste se za drobljenje i sejanje kre čnjaka, dolomita, peš čara, granita, sijenita, diorita idr. sa čvrstoćom od 150 do 300MPa, kao i opeke, betona kamena i asfalta kao recikliranog gradjevinskog materijala. Ovakva postrojenja u svom sastavu imaju sve navedene elemente počev od prijemnog silosa, sita za prethodno prosejavanje, vibracionog hranioca, bočnog transportera, čeljusne drobilice, sekunradnog sita, magnetnog separatora do ostalih bo čnih, povratnih i deponijskih transportera. Svi elementi u satavu postrojenja su konstruktivno i kapaciteno usaglašeni sa u činkom čeljusne drobilice. Utovar ranije otpucanog materijala u utovarne silose postrojenja vrši se pomoću kašika bagera sa dubinskom ili utovariva ča sa čeonom kašikom, a istovar posle drobljenja i prosejavanja odgovarajućim deponijskim transporterima direktno na otvorene deponije ili u silose narednih lan čano povezanih postrojenja ili mobilnih sita za prosejavanje. Ovakva postrojenja se odlikuju: velikim kvalitetom i kapacitetom drobljenja i prosejavanja; velikom snagom dizel-elektro-hidrauli čkih motora; velikom ekonomi ćnošću; pozdanošću i sigurnošću u radu; malom težinom i neznatnom emisijom prašine i gasova i ostalih 136
Slobodan Mirković
emanata u okolinu i radnu sredinu. Imaju razli čite učinke, koji se zavisno od snage motora i težine postrojenja mogu iskazati relacijama: y1=1910, 87+2, 31*X1 Y2=2957, 09+0, 89*x 2
(1)
gde je: x1 - instalisana snaga postrojenja, a x2 - konstriktivna težina postrojenja. 2.1.2.
Postrojenja sa rotacionim udarnim drobilicama
Posle guseničnih postrojenja za drobljenje i sejanje sa čeljusnim drobilcama najveću primenu imaju postrojenja za drobljenje i sejanje sa udarnim rortacionim drobilicama. Ova postrojenja služe za primarno, sekundarno ili tercijalno drobljenje i sejanje neznatno, srednje i čvrstog stenskog materijala i gradjevionskog reciklažnog materijala. U sastav ovakvih postrojenja ulaze svi delovi navedeni kod prethodnog postrojenja, sem čeljusne drobilice koja je sada zamenjena rotacionom drobilicom sa ekscentrično postavljenim rotorom sa hidraulički regulisanim gredama ili zglobno vezanim čekićima. Utovar materijala koji treba da se drobi u utovarne silose i istovar izdrobljenog materijala iz postrojenja vrši se na isti na čin kao kod prethodnog postrojenja deponijskim transporterima na otvorene deponije ili u silose postrojenja sa konusnim drobilicama ili u silose mobilnih sita za prosejavanje, sa kojima je u kombinaciji.
Slika 2. Izgled guseni čn og mobilnog postrojenja za drobljenje i sejanje kamenog agregata sa č eljusnom drobilicom
Poseduju izuzetno veliki broj prednosti u upotrebi, koje se ogledaju pre svega u: velikom kvalitetu izdrobljenog i prosejanog kamenog agregata u pogledu jednorodnosti, kubi časti i granulimetrijskog sastava; u velikom kapacitetu u čincima i niskim troškovima eksploatacije, održavanja, remontovanja i ekološke zaštite 137
ZBORNIK RADOVA GRA ĐEVINSKO-ARHITEKTONSKOG FAKULTETA No. 23
okoline i radne sredine. Kao i u prethodnom slu čaju ovakva postrojenja imaju različite učinke saglasno tehničkim karakteristikama drobilice, snage dizel-elektro hidrauli čkih motora i težine samih postrojenja. Imajući rečeno u vidu, u činci ovakvih postrojenja se mogu iskazati reakcijama: Y2=868, 19+5, 53*X 1 Y2=559, 93+4, 05*X 2
(2)
gde je: x1 - instalisana snaga postrojenja, a x2 - konstriktivna težina ovakvih postrojenja. Prebaziranje i prevoz ovih postrojenja na ve će dužine, po savemenim saobraćajnicama vrši se specijalnim vučnim vozovima sastavljenim od dvoosovinskog tegljača i poluprikolice sa spuštenom šasijom. 2.1.3.
Mobilna postrojenja sa konusnim drobilicama
Mobilna postrojenja za drobljenje i sejanje sa guseni čnim kretnim uredjajem i srednjom ili malom konusnom drobilicom kao glavnom vodećom mašinom u postrojenju, imaju danas zna čajnu primenu za proizvodnju kamenog agregata za spravljanje sveže betonske i asfaltne mase za izradu kolovozne konstrukcije putnih saobraćajnica. Koriste se za drobljenje i sejanjestenskog materijala sa čvrstoćom u granicama od 30 do 150 MPa, kao i za drobljenje i prosejavanje recikliranog gradjevinskog materijala. Ovakva postrojenja u svom sastavu imaju sve navedene elemente kao i ostala guseni čna postrojenja za drobljenje i sejanje i kod njih se takodje utovar ranije otpucanog ili izdrobljenog materijala u predhodnim postrojenjima vrši na indenti čan način bagerima i utovarivačima ili finalnim transporterima. Kao dodatni sastavni delovi kod njih mogu da se jave hidrauli čki čekići na streli bagernog uredjaja i specijalni hidraulički stabilizatori. Kao i ostala i ova guseni čna postrojenja se karakterišu: velikim kvalitetom i kapacitetom drobljenja i prosejavanja po četno sitnijih frakcija; velikom snagom pogonskih motora; velikom ekonomi čnošću i sigurnošću u radu; malom težinom i neznatnom emisijom prašine i gasova u okolinu i radnu sredinu. Imaju razli čite učinke, koji se zavisno od snage motora i težine postrojenja mogu iskazati relacijama:
138
Slobodan Mirković
Y3=906, 58+2, 34*X 1 Y3=862, 031+1, 466*X 2
(3)
gde je: X1 - instalisana snaga postrojenja, a X2 - konstriktivna težina postrojenja. Ova postrojenja se uspešno kombinuju sa postrojenjima sa čeljusnom drobilicom kao primarnom; kao i sa mobilnim sitima. 2.1.4.
Postrojenja sa centrifugalnom udarnom drobilicom
Evidentna je činjenica da je primena postrojenja za drobljenje i sejanje sa centrifugalnim udarnim drobilicama, kao glavno-vode ćim mašinama i sa guseni čnim kretnim uredjajima jako mala u kamenolomskoj proizvodnji kamenog agregata, što se ne može re ći za njihovu primenu u rudarskoj industriji. No ova konstatacija ne važi i za mobilna postrojenja za drobljenje i prosejavanje sa pneumaticima kao kretnim uredjajima. Mobilna sita se koriste kod više faznog prosejavanja izdrobljenog i prosejanog materijala u postrojenjima sa čeljusnom, udarnom i konusnom drobilicom. Sastoje se od: utovarnog silosa, trorednog sita i glavnog, podiznog i istovarnog transportera; pogonskog i upravljačkog uredjaja, kao i od šasije samohodne nose će mašine sa guseničnim kretnim uredjajem. U osnovi su potpuno indenti čni sa ostalim postrojenjima sa guseni čnim kretnim uredjajem. 2.2.
Mobilna postrojenja sa pneumaticima
Pored mobilnih guseni čnih postrojenja poslednijih godina znatnu primenu dobijaju i postrojenja za drobljenje i sejanje montirana na šasiji samohodnih, prikoli čnih ili poluprikoličnih nosivih mašina. Ovakva postrojenja se koriste za drobljenje i sejanje srednje čvrstog, čvrstog stenskog i recikliranog gradjevinskog materijala u primarnom, sekundarnom ili tercijalnom ciklusu drobljenja. Osnovne delove mobilnih postrojenja sa pneumaticima čine: utovarni silosi-hranioci drobilica; sita za prethodno prosejavanje unetog otpucanog materijala; rotacione, čeljusne, konusne i centrifugalne drobilice; bo čni, povratni i finalni deponijski transporteri; pogonski i automatski upravlja čki uredjaji kao i odgovarajući hidraulički stabilizatori. Mobilna postrojenja za drobljenje i prosejavanje sa pneumaticima karakteriše: velika operativna sposobnost i efikasnost u radu; velika brzina prebaziranja-posebno ako se njihov transport 139
ZBORNIK RADOVA GRA ĐEVINSKO-ARHITEKTONSKOG FAKULTETA No. 23
obavlja po putevima sa savremenim kolovozima; veliki kapacitet i kvalitet drobljenja i sejanja; mala konstruktivna težina; jako pouzdan i precizan automatski sistem upravljanja i regulisanja i mogu ćnost različitog kombinovanja sa ostalim mobilnim postrojenjima itd. Imaju različite učinke, koji se za slučaj postrojenja sa pneumaticima i sa konusnim drobilicama mogu iskazati relacijama: Y4=878, 107+0, 848*X 1 Y4=-785, 550+6, 403*X 2
(4)
gde je: X1 - instalisana snaga postrojenja, a X2 - konstriktivna težina postrojenja; odnosno za slučaj mobilnih postrojenja sa pneumaticima i centrifugalnim udarnim drobilicama mogu se iskazati formulama: Y5=4496, 241+4, 868*X 1 Y5= 4565, 315+10.783*X 2
(5)
gde je: X1 - instalisana snaga postrojenja, a X2 - konstriktivna težina postrojenja.
Slika 3. Poluprikoli čn o mobilno postrojenja za drobljenje i sejanje kamenog agregata sa centrifugalnom drobilicom i pneumo-toč kovima kao kretnim uredjajima
3.
ZAKLJUČAK
Gradjenje putnih saobračajnica je danas nezamislivo bez upotrebe ogromnih koli čina jedrog, homogenizovanog i granulometriski 140
Slobodan Mirković
usaglašenog kamenog agregata i drobljenog kamenog materijala, koji se vadi, drobi i prosejava u dobro organizovanim kamenolomima. Današnje procese eksploatacije karakteriše visoki nivo mehanizacije i automatizacije svih procesa, posebno procesa drobljenja i prosejavanja koji su poverene stacionarnim i mobilnim postrojenjima za drobljenje i prosejavanje. Permanentni zahtevi za racionalnom i ekonomičnom proizvodnjom kamenih agragata i smanjenjem unutrašnjeg ali i transporta do krajnih korisnika postrojenja za spravljanje sveže betonske ili asfaltne mase dovela je do široke primene mobilnih postrojenja sa guseni čnim i kretnim uredjajima sa pneumaticima. Sprovedena analiza u kamenolomima nekih naših privrednih društava koje se bave gradjenjem putnih saobra ćajnica je pokazala potpunu opravdanost primene mobilnih postrojenja posebno onih sa guseničnim kretnim uredjajima, kao i potrebu još ve ćeg uvodjenja postrojenja sa centrifugalnim drobilicama imaju ći u vidu značajne prednosti koje ove drobilice imaju u primeni. 4.
LITERATURA [1] Andjelković B, Krstić I: Tehnološki procesi i životna sredina , Univerzitet u Nišu, Niš, 2002 [2] Volkov D. P, Rinskovoj O. E idr.: Stroitelnye mašiny , Moskva, Vysšaja škola, 1988 [3] Eloranta J, Hamalainen E idr.: Mitso Minerals – construction, Tampere, Kirjapaino Hermes, 2007 [4] Mirković S: Gradjevinska mehanizacija, Beograd, Gradjevinska knjiga, 2005 [5] Trbojević B i Praščevič Ž: Gradjevinske mašine, Beograd, Gradjevinska knjiga, 1995
141
