MINAH SEYYID SIBHATULLAH ARVASI GAVS-I HIZANI (K.S)
Atiyeler – Minah
Atiye -1 : Bu şerefli minhaları bunlarla ve nefesiyle bereketlenmek gayesiyle şeyhim olan babama (ks) okuyunca şöyle buyurdu : ” Birinci minhadan gaye her ümmetin, peygamberinin soyunu ve bir mezhebe bağlı olanın imamının soyunu bilmesi icap ettiği gibi, imkan dahilinde her müridinde, şeyhinin nesebini bilmesinin lüzumlu olduğudur. Bunun iki sebebi vardır. Birincisi ; şeyhinin nesebi olduğundan, hususen onda salih kişiler varsa, onunla müşerref olmak ve bereketlenmektir.İkincisi ; şeyhin nesebini bilmek kemaldir. Hem de nasıl bir kemal!..Çünkü sevenin, sevdiğini mümkün mertebe, her cihetten bilmesi aşkı arttırır.” Atiye -2 : İkinci mimhada, taylasan giymenin gayesini şöyle açıklardı : ” O meşguliyetin çok olması ve kalbin alakasının azalması için şeyhin hayalinden başka şeylere az bakmaktır. Çünkü gerçekte, gözün dönmesiyle kalb de döner.” Atiye -3 : Gavs (ks) üçncü minhadaki kesin hükmünü şöyle tevcih ederdi. Kaf’ın kesre okunmasıyla (……) hudusun (sonradan olma) zıddı olur. Ona bakmak ise nakşilerin, müridlerine son talmatı olan murakabedir. Atiye -4 : Dördüncü minhadaki Gavs-ı Hizani (ks(‘nin ” şeyhin makamı büyüdükçe müridlerin hatası onun gözüneküçük gözüneküç ük görülür.” Sözünü iki şekilde anlatırdı. Biri : şeyh ne kadar büyük olursa, Allah (c.c)’ın rahmetine, o kaar fazla erişir. Kalbinde şevkat artar. Müridin günahını küçük görür. İkincisi : şeyh ne kadar yükselir ve büyürse o kadar rahmani ahlakı artar. Beşer huyları azalır. Rabbin ululuğu, yanında çoğalır. Kulluğu mahf ve fena ile kuvvetlenir. Kendi nefsini bütün halktan, hatta müridlerden daha küçük ve günahkar görür. Onların suçlarını, kendi suçu yanında küçük görür. Rabbi Celle ve Ala ona şevkat eylesin diye onlara şevkat eder. Nasıl ki hadisi kutside : ” Yerdekine rahmeyle ki Rabbin de sana rahmet etsin. ” buyuruyor. (Ebu Davut, Tirmizi) Atiye -5 : ” Beşinci minhadan ” gaye şudur,dedi. Siyah bacaktan murat, varlığı gidermek için devamlı kusur ve ayıbına,
nefsi emmarenin kştülüğüne bakmaktır. Kanat ve renklerin güzelliğinden murat, insanda yaratılan kemalat ve zahiren oluşan hayırlı amelleri görmemek ve vücudun yok olmasına gücü yettiğince çalışmaktır. Çünkü bunlar, Allah (c.c)’ın ihsan ve nimetidir. Eger ihsan-ı ilahi olmasa bunları yapmaya kulların gücü yetmez.Bundan yetmez.Bund an başka her hayırlı amelde, ya o amelin gafletle yapılmasına veya sevabından gideren, riya karışmasına sebeb olan nefsi azdırması vardır. Atiye -6 : Üç minhanın (6-7-8) işaretlerinde, muhatabın anlayışı kıt olduğundan özetle şöyle dedi : ” Dini hükümlarin istikameti, bilindiği üzere yalnız emirleri yapıp, nehiylerden kaçmak değildir. Çünkü, böyle bir kişi kendini büyük görebilir. İnsanların kendisini beğenmesini isteyebilir.Ameline güvenebilir ve gösteriş için yapabilir. Halbuki böyle ameller fayda vermez. Emirleri yapıp nehiylerden kaçmakla beraber, nefsi gayet kusurlu görmek lazımdır. Hatta nefsi böyle görmek emirler yapıp nehiylerden kaçmanın anahtarıdır. İstikametin kemali de emrolunduğu şekilde yaplandır. İstikametin kemali ancak Peygamberler (a.s) için gerçekleşmiştir. Bundan sonraki, istikamet sahibinin rutbesine göre üst üste sıralanır. Bu kısımlardaki istikametlerde gayet şiddetli zorluklar vardır. Veli’yi kamil kendi nefsini bütün halktan alçak görür. Hatta kafirden dahi. Bu yalnız iman ve küfür yönünden değildir. Kafirin günahı, eskiden verdiği vaadi bilmemesi ve Allah (c.c)’ı inkar etmesidir.Veli kendi nefsinin kafirden fazla olarak, emrin emir, yasak nehiy oduğunu bilip emir sahibini tasdik ettiğini halde, gene Allah (c.c)’ın emrini terkettiğini yasakladığını işlediğini görür. ( Cenab-ı Hak ervah aleminde zerreler şeklindeki ervahlara hitap ederek : Ben rabbiniz değilmiyim buyurdu. Bütün ervahlar : Sen bizim rabbimizsin diye cevap verdiler. Dünya aleminde müslümanlar bu sözü yerine getirip iman ettiler. Buna misak adı verilir.) Keza Veli kendi nefsini, halk ona tabi olmasına rağmen hiç bir sıfata mazhar olmamış bilir. Kafirde ise en azından mü’minin kaçınması gerektiğini bildiği kahir sıfatı vardır. ( İnsanlar Allah (c.c) sıfatlarının aynalarıdır. Kimisinde Cemal, kimisinde Celal, kimisinde Kahır sıfatları tecelli eder.) Bu meseleyi müşkil görerek, açıklanmasını istedim. Cevaben : ”Bu söylediğim dini hükümlerin dışı değil aynıdır. Ancak bunu anlatmakla değil, o makamın zevkini yaşamakla öğrenirsin.” dedi. Atiye -7 : Dokuzuncu minhanın minhanın açıklanmasında şöyle diyor : ” Mürid iki kısımdır. Biri Mürid diğeri muraddır. Birincisi Allah (c.c)’ın ve şeyhin rızasını kazanmak için bütün imkanlarını kullanıp gayesine ulaşandır. Ki bu gayret ve çalışmaya süluk denir.
Sülukta iki kısımdır. a) Salik-i meczubdur- Gece gündüz şeyhinin emrettiği yolda yürür. Şeyhinin muhabbet ve terbiyesi ona, Allah (c.c)’a doğrubir çekilme verir. O buna vakıf oluncaya kadar devam eder. O cezbe ve muhabbet bineği ile gün be gün yükselir. b) Yalnız saliktir- Yani salik-i gayr-i meczubdur. Bu kısım birinci kısım gibi süluk etmiş, yalnız o şekilde çekildiğine vakıf olamamıştır. Bu ya sekeratta, ya kabirde, ya da daha sonra vakıf olacaktır. Müridin ikinci kısmı olan murad,birincisi gibi, irade-i cüziyesini çalıştırmamış veya hiç diyecek kadar az çalıştırmıştır. Yalnız Allah (c.c)’ın emriyle şeyh dileyip ona nazar etmiştir. Bu sebeblede cezbeye düşmüştür. Ki bu cezbeye muhabbet denir. Muhib de iki kısımdır. Birincisi : Meczub-u salik olup, cezbesi sebebiyle secaata gelerek süluk etmiş ve ona çok sohbet nesib olmuştur. İkincisi : yalnız meczubdur. Yani meczub-u gayr-i saliktir. Meczub olduğu halde, ona secaat gelmemiş, sohbet ve terbiyeden hiç bir şey nasib olmamış veya yok denecek kadar az nasib olmuştur. En yüksekleri birinci kısım, sonra üçüncü kısım, en alt tabakasıda dördüncü kısımdır. Gavs (ks) ” Hiç eseri kalmamış.” diye işaret ettiği bu kısımdır. Onuncu minhanın tafsilinde Gavs (ks) : ” Kalbe istemeden gelen havatırdan (düşünce) istiğfar ” hakkında şöyle dedi : ” Gerçi onlar zarar vermezse de yine kalbde bir çeşit ağırlık ve duman meydana getirir. İstiğfar onu siler.” Onbir ve onikininci minha hakkında dedi ki : ” Rabitanin b ir çok çeşidi vardır. Minhalarda zikredilenlerle sınrılı değildir. Zikredilmeyenlerin birisi rabıta-i kalbidir.” ( Bu not, Seyda-i Taği (ks)’den alınmıştır. Müridin kendi şeyhinin cismini bir mana gibi bilerek onun suretini, büyüklüğünü ve nurani nisbetini kalbinde tasavvur etmesine rabıta-i kalbi denir.) ”Sen kalbimle, kapağının arasına akıyorsun Damlaların gözkapağından aktığı gibi. Kalbimin içindeki zamirine giriyorsun, Ruhların bedenlere girmesi gibi.” Atiye -8 : Onaltıncı minhda geçen rabıtadaki istikametten murad manevi rabıtadır. Gavs (ks) : şeyhinden rivayet ederek : ” Vefatından sonra şeyhinden feyiz almaya kabiliyetli olan rabıta-i manevi makamı olandır.Yani devamlı olarak rabıta-i manevi yapabilendir. rabıta-i maneviyi bazen yapabilen değildir.” Onsekizinci minha hakkında buyurdu : ” Şeriatın en mühim ameli namaz olduğu gibi, tarikatında en mühim amelide rabıtadır. Çünkü her ikiside, Allah (c.c)’ın huzurunda durmayı kapsar.”
Peygamber Efendimiz Hadisi Şerifte şöyle buyurmuştur. ” Kıyamet gününde kulun ilk hesap verecek olduğu şey namazdır.” ( Bu nedenle mürid tarikattan çıkmaya niyet ederse çıkmış olur. Şafii mezhebine göre namazın içinde namazdan çıkmaya niyet eden velev ki hareket yapmasa dahi namazı fasid olur. (İane-tü-talibin 1/204) Tarikatta tıpkı bunun gibi mürid çıkmaya niyet ederse çıkmış olur. Bu konuda minah 20′ye bakınız.) Yirmibirinci minha hakkında diyor ki : ” Bir tarikat alma niyeti, şeyh için büyük bir nimettir. Nimet ise şükrü gerektirir.Nefsin aczini kırar, nefsin kemalden uzaklığını, kuvvet ve izzetin Allah (c.c) haşrolduğunu, gerçek nimet verenin o olduğunu bildiği için istiğfar edilir. Yine bu niyet, ” sende bir kemalat ver ki halk itibar ediyor.” hayaliyle ucub ve tekebbüre (büyüklenme) (büyüklenme) sebeb olabildiğinden, istiğfarda zilletin ve kemalatın zalnız Allah-ü Taala’dan olduğunu, havl ve kuvvetin yalnız onda bulunduğunu bulunduğunu ikrar etmeyi iyice bildiği için, i çin, onları götürür. Yirmiikinci minha hakkında diyor ki :” Mesh olunan şahıs, bazen çevrildiği suret üzerine haşre gelir. Tanınmadığı içinde ona şefaat edilmez. Allah (c.c) bizi ve bütün ümmet-i Muhammedi (a.s) korusun.” Günahtan dolayı nefsine acıyıp, pişman olmak, bazen devamlı, bazen geçici olur. Tesirden gaye ikisinden biriyle mütessir olmaktır.Acımamaktan gaye ise hiç acımamaktır. Zira geçici olarak acıma meshin men’ine kafidir. Yirmiüçüncü minha hakkında dedi ki :” Vaazın tesiri bazen bir korku, bazen bir muhabbet hasıl olmasıdır.” (Tertipliyen Molla Ahmedoğlu, Molla Diyauddin) Minah – Seyyid Sıbgatıllah – il Arvasi (k.s.a.)
Minah 1-25
Minah-1: Gavsi Hizan-i (ks) neseb-i şerifini şöyle açıklardı.” Ben Lütfullah’ın oğluyum, o Abdurrahman’ın oğlu, o Abdullah’ın oğlu, o Muhammed’in oğlu, o Şeyh İbrahim’in oğlu, o Cemalüddin’in oğlu, o Şeyh İbrahim’in oğlu, o Cemalüddin’in oğlu, der burada dururdu. Şeyhi Seyyid Taha (ks)’dan naklederek Molla o Muhammed-i Arvasi adıyla meşhur olan zatın oğludur. ” derdi. Bu söyünü bazen kesin olarak söyler. Bazende kesin gibi görünürdü. Minah-2 : Taylasan maddi ve manevi olmak üzere iki türlüdür. Maddi taylasan bellidir. Manevi olan ; Mürid mürşidini başının üstünde örtü şeklinde kabul edip, örtüsünün sarkan ucu ğibi mürşidinin kendi vücuduna sardığını inanarak, ondan feyiz almasıdır.Müridi gayeye eriştirmekte bu yol faydalıdır. (Taylasan bazı tarikatlarda görüldüğü gibi başa bir örtü atmaktır. Bunun faydası gözün sağa sola dönmeyip, önüne bakmasını sağlayarak, sağlayarak, kalbin huzurunu muhafaz etmektir. Burada işaret edilen, husus kalbin huzurunun sağlanmasında, sağlanmasınd a, manevi taylasanın daha faydalı olduğudur.)
Minah-3 : Şeyh Abdulhalık Gucdevani (k.s)’nin sözü olan (….) nazar ber kadem’in manası bazılarının dediği gibi Kaf’ın esre okunmasıyla ” nazarın (yönün) hep Allah’a (c.c) (….) şeklınde değil, belki Kaf’ın üstün okunmasıyla (…..) maksudun ; ” sofinin namazdaki gibi hep ayağının üzerie bakması” olacağını kesinlikle söylerdi. Minah-4 : Ubeydullah Ahrar (k.s) H.z’nin bir sofisi şeyhinin affetmeyeceğini zannettiği bir hata işledi. Bundan dolayı sohbet meclisine vaktinde gelmedi. Şah-ı Nakşibendi (k.s) H.z’nin huzuruna gidip, ruhuna bir Fatiha ve bir ihlas okuyarak af diledi. Şeyhinin kendisini affetmesi içinde aracılığını istedi. Şah-ı Nakşibendi (k.s) H.z’leri sofiyi affetti, aynı zamanda şeyhinede affettirdi. Gavsi Hizan-i (ks) bu hikayeyi anlatırken buyurdu : ” Şah-ı Nakşibendi (k.s) H.z’lerinin makamı sofinin şeyhinden daha büyüktü. Şeyhin makamı büyüdükçe müridlerinin hatası onun gözüne küçük görülür. Tıpkı dünya büyüklerinde olduğu gibi.” Minah-5 : ”Sofi tavus kuşu gibi olmalıdır. Nasıl ki tavus kuşu ayaklarının siyahlığını görünce vücudunun güzelliğini görmez. Sofi de bu düşünce ve hal üzerinde olmalıdır. Çünkü iyi haline bakmak, ona güvenmek, kibir ve gurura sebeb olur.” der. ” Tavus o kadar güzel renkli olmasına rağmen siyah bacağından dolayı mahçuptur.” Beytini okuduktan sonra şöyle devam etti. ” Mahlukattaki kemalatın hepsi Allah (c.c)’ın kemalatının bir yansımasıdır. Kişinin kemalatı kendisinden bilmesi boş bir iddia ve büyük bir kusurdur.” Minah-6 : ”Nefsi gayet kusurlu görüp onu bütün hallerinden dolayı suçlamadıkça suçlamadıkça,, şeriat üzere istikamet sağlanamaz.” sözünün manası sorulduğunda, sorulduğunda, durumun daha iyi anlaşılabilmesi için Semnana’nin Nefahat’taki : ” Nefsi kusurlu görmemek onu itham etmemek büyük günahtır.” sözünü naklettikten sonra : - ” İstikamet ise büyük günahla birleşmez.” cevabını verdi. Minah-7 : Peygamber Efendimiz (a.s) buyurmuştur ki : ” Hud suresi beni ihtiyarlattı.” ( Hud suresi. 112. Ayet) Bu surede, ” Emrolunduğun gibi dosdoğru ol” buyrulduğu için Peygamber Efendimiz (a.s) böyle buyurdulalar. Ne zaman ki sure-i Yasin’in başındaki, ” Muhakkak ki sen ( Ey Resülüm tarafımızdan elçi olarak kllarıma) gönderilen peygamberlerdensin peygamberlerdensin doğru bir yol ( islam dini) üzerindesin.” Ayeti nazil oldu. Resğlğllah (a.s)’ın kalbi rahatladı. (Yasin suresi. 4. Ayet) Minah-8 : Mürşidimin emri ve zaruret olmasaydı, nefsimdeki ayıbı, kusuru gördüğümden, kabiliyetsizliğimi bildiğimden dolayı tarikat üzere konuşmaya ve irşada cesaret edemezdim. Şeyhim Seyyid Taha (k.s) bana şöyle buyurmuştu : ”Sen nefsini küfrü kat’i olan kafirden daha aşağı
görmezse, yazıklar olsun sana !…” Bir seferinde de ben şeyhime ” Nefsimin kusurunu gördüğümden ve halkın da bunları bildiğine inandığımda, i nandığımda, onların arasına karışmaya hatta onlarla yolda karşılaşmaya utanıyorum.” dediğimde, bana ” hep bu hal üzere ol.” diye söyledi. Minah-9 : Gavsi (k.s) şöyle buyurdu : Hayvanlar, ınsanlara nisbeten anne ve baba terbiyesinde daha az kaldıklarından dolayı akılsızdırlar. İnsanlar ise anne ve baba terbiyesinde çok kaldıklarından dolayı akıllı ve faziletlidirler. Bunun gibi salikin ikinci doğumu olan manevi doğum diye adlandırılan seyr-i süluku erken tamamlayıp müeşidin terbiye memesinden erken kesilenin makamı daha düşük olur. Kim ki mürşidin terbiye ve himayesinde daha uzun bir müddet kalırsa (sey-i sülukunu geç tamamlarsa) onun makamı ve kemalatı yüksek olup, devamlı istikamet üzerinde olur. Mürşidin bir nazarıyla kemalata erip icazet alanlar ise, kendileri bu dünyadan gidince izleri silini, hiç bir silsilede de adları geçmez. Minah-10 : İnsanın kalbine gelen gayr-i ihtiyari vesveseler, zararsız olsada mürid bunlar için istiğfar etmesi gerekir. Minah-11 : Kalbi havatırdan korumak için yapılan rabıta şöyledir. Mürid, mürşidini başının üstünde oturuyor şeklinde düşünür. Çünkü bana açıklandığına göre, şeytanın vücuda girme yeri baş tarafındandır. Minah-12 : Gavsi (k.s) namazdan önceki rabıta şöyle olur dedi : Yalnız; namaza girmeden (iftitah tekbirinden) önce mürid, gafletin gitmesi için mürşidin bie elbise gibi bütün vücudunu kapladığını düşünür. Diğer vakitlerde mürid mürşidinin her an yanında olduğunu tasavvur ederse çok büyük fayda görür. Minah-13 : Seyyid Taha (k.s) rabıtanın ehemmiyetini şöyle belirttiler : ” Zikirsiz rabıta ile Allah (c.c)’a ulaşılır, ama rabıtasız zikir ile Allah (c.c)’a ulaşılmaz.” Bu sözleri Gavsi (k.s) H.z kabul ettiler. Bazen buyururlardı ki : ” Zikir kalbi sultası altına almak şartı ile rabıtasız r abıtasız zikirlede Allah (c.c)’a ulaşmak mümkündür. Lakin nadiren ulaşılır.” Minah-14 : Gavsi (k.s) H.z ; Bazı meşayihlerin, müridlerini yalnız rabıtayla terbiye etmelerini görürdü. Minah-15 : Gavsi (k.s) H.z ; Müridin mürşidinden rabıta yoluyla aldığı feyzin f eyzin konuşarak aldiğından daha kuvvetli olduğu kanaatindeydi. Minah-16 : Müridin rabıtası tam olursa hayattaki şeyhinin ruhaniyetinden iyi bir şekilde feyiz alır. Rabıtası tam olan
müridin, şeyhinin vefatından sonra başka bir şeyhe gitmesine gerek yoktur. Rabıtası tam olmayanın, şeyhi vefat ettiğindebaşka bir şeyhe gitmesi gerekir. Minah-17 : Gavsi (k.s) H.z ; Rabıtanın önemini ve gerekliliğini belirtmek için : ”Rabıtaya devam ediniz, rabıtaya devam ediniz, rabıtaya devam ediniz !…” buyurur ve rabıtayı çok tavsiye ederdi. Minah-18 : Müridin hallerinden ekseriya ilk sorulan rabıtanin husülüdür. (Rabıtanın husülü ; Mürşidin suretinin göz önüne gelmesidir.) Minah-19 : Mürid için bid’at ikidir. Şeriattaki bid’at, tarikattaki bid’at. Mürid için tarikattaki bid’at daha tehlikelidir. Minah-20 : Mürid tarikatta n iki türlü çıkar. Birincisi büyük günahlarda ısrar, ikincisi ” ben tarikattan çıktım demektir.” Minah-21 : Mürşide, tevbe veya tarikat almaya bir kişi geldiği zaman o mürşid kendi nefsi için çok istiğfar etmelidir. Minah-22 : Mesh-i suri Peygamber Efendimiz (a..s) hürmetine Ümmet-i Muhammedden kaldırılmıştır. Bütün ümmeti davette (bu tabir Peygamber Efendimizin (a..s) peygamberliğinden kıyamete kadar dünyaya gelecek olan,cin ve insanlara şamildir) bu nimete dahildir. Mesh-i manevi ise devam etmektedir. Mesh-i manevide kişinin hangi kötü sıfatı galip ise, kalben o sıfatla meşhur olan hayvan suretine döndürülür. Minah-23 : Gavsi (k.s) H.z ; Mesh-i manevi üzerinde bir gün yine buyurdular : ” İnsanda Mesh-i manevinin iki belirtisi vardır. Birincisi,kişiye vaz-ü nasihatın tesir etmemesi, ikincisi günahından pişmanlık duymamasıdır.” duymamasıdır.” Minah-24 : Gavs (k.s) H.z buyurdu : ” Dünya sevgisi ve aşkıyla ölen kişiler, ehli iman olmalarına rağmen sırtı kıbleye çevrilmiş olarak (keşif yoluyla) görülüyor.” Minah-25 : Zalim kişiler ve siyaset adamları ile ilişkinin kaidesini şöyle açıklardı : ” Onları kendi ahlakına çekeceksen beraber ol. Eğer onlar seni kendi ahlakına çevirecekse beraber olma.” Minah – Seyyid Sıbgatıllah – il Arvasi (k.s.a.) Minah 26-50
Minah-26 : Dört yönü birden kuşatarak gelen nisbet, tek yönden gelen nisbetten daha ekmeldir. Çünkü her tarafı kuşatarak gelen nisbette, şeytanın şeytanın ilgisi yoktur. Musa (a.s) kelamı dört bir yandan işittiği için Allah (c.c)’ın kelmaı olduğuna emindi. Minah-27 :
Nisbet kuşatmalı olmadığı zaman arkadan geleni, diğer yönlerden gelene tercih ederdi. Minah-28 : “Mürid en çok nisbeti hizmetten alır. Hizmetten alınan feyiz ve kemalat daha tesirli ve uzun sürelidir.” buyurur ve şöyle misal verirdi : ” Nasıl ki arpa yiyen hayvanın semizliği yeni kesilse dahi bir müddet devam eder. Ama bahar otuyla beslenen çabuk çöker. Hizmetten hasıl olan nisbet kolay kolay kaybolmaz. Başka şeylerden doğan nisbet ise nefsin küçük bir kusuruyla kaybolur.” derdi. Minah-29 : Gavs (k.s) H.z bir gün bu fakirden, (Halid-i Öleki (k.s)) eskiden beri türbelerde mum yakılmasının sebebini sordu. Ben cevap vermeyince, kendileri şöyle buyurdu :”Işıktan gelen nisbet karanlıkta gelenden daha çok ve daha açıktır.” dedi. Bir müddet bekledikten sonra devamla buyurdular buyurdular : ” Bu durum mürid tecelli-i berki makamına ulaşmadan böyledir. Tecelli-i berki makamından sonra, ışığın olup olmaması, nisbete tesir etmez.” Minah-30 : ”Meşayihin etbai ancak gece ibadetine kalkan müridlerdir. İltifat nazarıyla bakılanlarda bunlardır. Bunlardan başkası etbalarından sayılmaz.” Minah-31 : Bütün hallerde rabtayı tavsiye ederdi. Yalnız sohbette vukufu kalbiyi emrederdi. Minah-32 : Gavs (k.s) H.z’lerine şöyle soruldu : ” Zamanımızdaki bazı meşayihin bir iddiası varki, avam tabakasından hakikatlerin gizlenmesine sebeb oluyor. Diyorlarki, şeyhler ancak bulundukları yöreleri irşad ederler. Bulundukları bölgelerden çıkıp başka bölgelerde irşad etmeleri caiz değildir.” Cevaben buyurdularki : ” Bu mesnedsiz bir iddia ve halis bir yalandır.” Nefahat’ta geniş olarak anlatılan Şeyhülislam Ahmed Namık Cami (k.s) Hz’nin Çeştiye şeyhleriyle olan mücadelesini delil gösterdi. Ayrıca Şeyh Tahur (k.s) Hz’nin ” ben siyaset adamlarıyla uğraşıp, onları zulümden men etmeye memur olmasaydım, dünyadaki hiç bir şeyhe mürid bırakmazdım.” dediğini de söyledi. Minah-33 : Gavs (k.s) H.z . buyurdu : ”Bir gün şeyhm Seyyid Taha (k.s) H.z’den sordum. – Nefahat’ta olduğu gibi bazı meşayih için ”takdis” bayıları için ”rahmet” ile dua okunmasının sebebi nedir? Buyurdular ki : - ” Nefsinden tam kurtulan için ”Kadesallahi sirruhu” nefsinden bir şey kalan için ”Rahmetullahi Aleyh” diye dua edilir. Gavs (k.s) H.z . şeyhinin bu cevabını anlattıktan sonra buyurdular : Nefsinden tamamen kurtulmak irşadın şartı değildir. kendisine ramet okunan çok kişiler, irşat makamına geçmiş, doğru yol üyerinde yürümüşler ve insanlara faydalı olmuşlardır.” Minah-34 : Letaifi yükselirken halk aleminden kesilmeyen mütemekkin meczub, avam için daha faydalıdır. Avam tabakası bunlara, seyri sülukunu tamamlayıp dönenelerden daha fazla itibar gösterir. Onlarla aralarındaki münasebet fazla olduğundan, tanımaları daha kolay olur. Minah-35 : Ademoğlu başangıçta unutgandır. Çünkü alemi ervahdaki ahdini ve başından geçenleri unutmuştur. İnsanın bilgi sahibi olması ancak, letaiflerin alem-i emirdeki yerlerine ulaşmalarından sonradır.
Minah-36 : Müridlerden biri Gavs (k.s) H.z.’lerinden sordu : - ” Mürid fazileti olan nefs muhasebesiyle uğraşırken bazen fenaya sebeb olan (fena-fi şeyh) rabıtadan gafil kalıyor.” buyurdular. - ” Nefs muhasebes muhasebesii kendisini var görenler içindir.” (Muhasebe kendini var gören kişiye fayda verir. Bu nedenle rabıta hali daha üstündür. Rabıta fenaya ulaştırırsa muhasebeye lüzum yoktur. Kısaca buradan anlaşılan Gavs (k.s) H.z.’nin rabıtayı tercih etmesidir.) Minah-37 : Gavs (k.s) H.z.’lerinden soruldu : ” Letaifler meşhur olduğu üzere ayrı ayrımıdır ? Zoksa bazı meşayihlerin dediği gibi bir tektirde, makama göre isimleri mi değişir ? ” Cevaben : ” Ayrı ayrı birer hakiattır.” dedi. Minah-38 : Letaifler alem-i emire yükselmeğe başlayınca başlayınca ekseriya müridde ağlama hasıl olur. Halbuki Letaifler kendileri için gurbet sayılan bu alemden, asıl vatan olan, emir alemine gidiyorlar. Bunun misali gelin olan kızın asıl evi olan kocasının evine giderken ağlamasında görülür. Minah-39 : Bu fakir (Halid-i Öleki (k.s)) Minah’ı yazmakta geciktiğime üzülüyordum. Yazmaya başladığımın başladığımın üçüncü günü, sohbet meclisinde Gavs (k.s) H.z.’nin karşısında aynı üzüntü ile otururken bana bakıp şu beyti okudu : Bu Mesnevi bir müddet gecikti. Kanın süt olması içib mühlet gerekiyordu. Minah-40 : ”Bir mürid şeyhine Fatiha öğretirken, şeyhide onun seyr-i sülukunu tamamlıyordu.” Gavs (k.s) H.z. bunun müşküllüğünü, şeri amel olmadan şeylik de olmayacağını beyan ettikten sonra : ” Bunun şeyliği şimdiki ilimle değil, evvelki ilim olan, ilmi ledünledir.” dedi. Bazı meşayihin şu sözüyle de takviye etti. : ” Ben bu ilmi nübüvvetten yirmi sene önce öğrendim.” Devamında Devamında buyurdu : ” Bunun hikmetini Allah (c.c) bilir.” Bu meselenin daha iyi anlaşılabilmesi için Şeyh Bereket ve benzerlerini misal göstererek, bunları ümmi ve şeran özürlü anlattı. Minah-41 : Kalb hastalıkları içersinde hasedden zararlısı yoktur. Ekseiya alimlerin afeti bu yüzdendir. Minah-42 : ”Bazan daha az faziletli olan, faziletli olanı tanırda faziletli olan daha az faziletliyi tanıyamaz.” Meşhur, Hızır’la fakirin hikayesini delil göstererek ” fakir bir sofi Hızır’ı tanımış ama Hızır sofiyi tanıyamamıştır.” dedi.
Bunun sebebini şöyle anlattı : ” Fazileti az olan, faziletliye rastladığında, ondan aldığı feyiz onu tanımasına vesile olur.” Fazlı olan ise fazlı az olandan bir şey almadığından tanımaz. Yaman ourki bunun terside olabilir. ” Nefahat’taki Şeyh Abdurrahmani Tafvanci (k.s)’nin Şeyh Abdulkair-i Geylani (k.s)’i tanımadığı kıssayı delil olarak gösterdi. Minah-43 : ”Farzları tam yapıp bid’atlerden korunan kişinin durumu, çeşitli ceybe ve haller sahibi olup bir tek dahi bid’at işleyenden daha evladır.” buyurdu. Sonra H.z Peygamber (a.s)’ın yanında ” Ben ne artırır ne de eksiltirim.” diyen bir arabiye Peygamber Peygamber (a.s)’ında ” Doğru söylerse kurtuldu.” diyerek şahadet ettiği kıssayı anlattı. Minah-44 : Hilafeti zaruri olanlar ( Makamı kemale ermediği halde bir ihtiyace binaen halifelik verilenlerdir.) bid’atlardan kaçındıkları müddetçe halk onlardan fayda görür. Bu aslında o silsiledeki meşayihin arvahının (ruhlarının) tasarrufudur. Bu halifeler bid’at işledikleri zaman, meşayih onlardan himmet ve tasarrufu keser. Onlar nefisleri ile başbaşa kaldıklarından halka olan yardımlarıda son bulur. Minah-45 : Yüce meclislerinde hilafeti zaruri olanlar için tekrar buyurdular. ” Şeyhi hayatta olduğu müddetçe insanlar ondan fayda görür. Eğer kemale ermeden şeyhi vafat ederse onun işi tehlikeli ve zordur.” Minah-46 : bid’atların hepsi karalıktır. Onlarda katiyyen güzellik yoktur. Bid’at yapan üzerindeki hali ve ulaştığı makamı bid’atinden bilir. Halbuki o hal veya makam onun farkında olmadığ bid’at olmayan amelindendir. Tarikat-ı Nakşibendi’nin diğer tarikatlara olan üstünlügünün bir sebebi de bid’at olmayışındandır. Bazı tarikatlarda iz kalmamasının sebebi, bid’atların uğursuzluğundandır. Minah-47 : Son asirlarda sünnet olan ameller, bid’atler arasında, adeta gece karanlığında kendisinden ışık kaynaklanan cevherin ışığı gii olmuştur. Zaman gariplik zamanı lduğundan şimdiki salihlere az amelerine karşılık eskilerin büyük mücahedelerle kazanamadıları makamlar veriliyor. Minah-48 : Gavs (k.s) H.z. müridleri ile bir mecliste sohbet ederken buyurdular buyurdular : “Bu gün diğer tarikatlardan menfaat görülmemesi onlardaki bid’atlardan dolayıdır. Zaman bid’atlar Zamanıdır. Bu Zamanda müstakim ve bid’atlardan uzak bir tarikat olmazsa menfaat vermez.” Minah-49 : Asrımızda nakşi tarikatından başka tarikatlardan menfaat görmek çok zorlaşmıştır. Minah-50 : Bazı ehli keşfin ”Tarikatlardan nakşi tarikatı, mezheblerden Hanefi mezhebi en sona kalır.” yolundaki sözü Gavs (k.s) H.z.’nin Yüce meclisinde konuşuldu. Buyurdular. Hace Ubeydullah Ahrar (k.s) H.z . bu konuda : ” Büyüklerin himmetiyle nakşi silsilesi kıyamete kadar sürüp gidecektir.” buyurmuştur.
Minah – Seyyid Sıbgatıllah – il Arvasi (k.s.a.) Minah 51-75
Minah-51 : Çilehanede kırk gününü tamamlayana bazı haller gelir. Bazı makamlara ulaşır. Ancak salike sohbetten gelen feyiz daha üstündür. Onu daha kamil kılar. Minah-52 : Sohbetine gidilmeye layık olan sadat bir nişan koymuştur. H.z Azizan (k.s)’a ait şu meşhur dörtlüğü söylerdi : Kiminle oturdunsa senin gönlün toplanmadı. Su ile çamur (anasır)’un zahmeti senden gitmedi. Eğer onun sohbetinden kaçınmazsa kaçınmazsan, n, Azizlerin ruhu sana asla (hakkını) helal etmez. Minah-53 : Yüce meclislerinde buunanlara : ” Batini halinizin bizim meclisimizde ve dışarıdaki durumunu ölçün. Eğer arada bir fark görmezseniz bana gelmeyiniz.” buyurrlardı. Minah-54 : Meyvesi müride mülk olan terbiye (seyr-i süluk) ancak sohbet ve şeyhine hizmet ile olan terbiyedir. Bundab başka nazar gibi yollarla gelen ise gelip geçicidir. Bu halmadiren mülk olarak kalır. Nadir ise yok gibidir. Minah-55 : Halk anca fenafillah makamını geçenden menfaat görür. Henüz o makamda bulunan istiğfar ehlinden menfaat göremez. Ancak bu menfaatten gaye terbiye menfaatidir. Yoksa her makamda bulunan veli belaların def’i, beeket gibi hususlarda himmet eder. Hatta bu durum müridlerde de bulunur. Minah-56 : İstiğrak halinde bulunan salik, içinde bulunduğu manevi halini, letaifleri, yükselip fenafillah’a ulaşıp dönen ile değiştirmek istemez.Halbuki letaifleri fenafillah’a ulaşıp dönen daha kamildir. Minah-57 : Fenaya ulaştıktan sonra tekrar bekaya dönen, tekrar namaz ve vefat anında i stiğraka (fenafillah makamına) döner. ( istiğrak makamında olan kişi halkın hallerinden habesiz olup, bütün hissiyatı ile ona varit olan füyüzat ile meşgul olur. Hatta bayen kendi nefsinden de geçer. Dönen kişi ile Allah (c.c) kalbinde hazır olduğu gibi halktan da gaip değildir. Bu dönen kişi sekerat ve nmazda bütün masivadan gafil olduğu için tekrar i stiğraka girer. ) Minah-58 : Fena fillah makamında bulunan bazı büyüklerden, terbiye menfaati görülür.
Muhyiddin-i Arabi (k.s) bu makamda iken faydalı olmuştur. Gavs (k.s) H.z : sekr halinden bazılarının sözü olan, ”Ben rabbimi at şeklinde gördüm.” gibi sözlere itibar olunmamasını söyledi. Minah-59 : Gavs (k.s) H.z’nin yüce meclislerinde, ihlas üzerine sohbet ediliyordu.Ben (Halit-i Öleki )k.s)) ihlası sordum. Cizreli Mevlana Ahmed (k.s)’in beytini okudu : Ku’ran ve ayetlere yemin ederim. Eğer meyhanenin (tarikatın) piri Lat’a secde edin dese Müridler ona uyarlar. ” İhlas bu kadarmıdır ?” dediğimde. ” Bu kafi değilmidir ?” buyurdu. Sonra Gavs (k.s) bu fakire (Halid-i Öleki )k.s)) döndü : ” Sen ihlas hakkında ne diyorsun.” Ben de : ” Bana göre ihlas hadisi kutsinin delalet ettiği gibi mürid, şeyhinin bütün sözleri, fiilleri, hareket ve sekenelerinin ancak Allah (c.c) rıza ve emri ile olduğuna yakınen inanmasıdır.” dedim. Gavs (k.s) bu cevabımı beğenerek ” Gerçek ihlas budur. Bundan başkası yukarıdaki dörtlük gibi ehl-i sekrin kelamıdır.” buyurdu. Minah-60 : ”Zahiri şevkat ve sureten iltifat müridin sülukunu geciktirir. Fakat müridlerde bu olmadan memnun olmazlar. Bizde ne yapacağımızı bilemiyoruz.” Şeyhim, Seyyid Taha (k.s) benimle konuşmaz, bana bakmazdı. Hatta bazı yamanlar benim bulunduğum hatme ve teveccühe gelmezdi. Minah-61 : Rabıta şekillerinden olan hayali rabıtayı, (şeyhinin hareket ve tavırlarına ittibayı) suri rabıtaya (sureten şeyhi düşünmek) tercih ederdi. Menfaatin hazali rabıtada olduğunu buyururlardı. Minah-62 : “Rabıta olmadan fenafişşeyh olmaz, fenafişşeyh olmadan fenafilresül olmaz, fenafilresül olmadan fenafillah olmaz, fenafillah olmadan vusul olmaz.” buyurdu. Minah-63 : Gavs (k.s) H.z. şöyle buyurdu : ” Sohbetinde bulunduğum bazı şeyhler, müridlerie rabıtada kendilerini değil, vafat etmiş olan kendi şeyhlerini rabıta yapmayı söylüyorlardı, Halbuk beryah alemindeki kişiyi rabıta etme, dünya alemindeki kişiye nasıl menfaat verir.” Yüce meclisde sofilerden biri bu konu hakkında şöyle dedi : ” Eğer alem-i berzahtakinin rabıtası, dünya alemindekine kafi gelseydi, H.z Peygamber (a.s) bütün mahlukatın şeyhi ve dünyadaki hayatından hayatından daha ekmel bir hayat ile ravza-ı mutahharada diri olduğundan, bütün mahlukat onun rabıtasıyla yetinir ve bu daha iyi olurdu.” Gavs (k.s) H.z. sofinin bu sözünü beğendi.
Minah-64 : Gavs (k.s) H.z. ”Nefsin ölümü ve öldürülmesi, emri ilahiye ittiba ederek, sıfatlarının değişmesinden ibarettir. Bu bazı meşayihlerin sözlerinden anlaşıldığı gibi nefsin yokluğundan ibaret değildir. Delili, nefsin kemale erdikten sonra hazır iştiyak duyması ve onunla emretmesidir. Nefsin bekası olmazsa bu olmaz.” Minah-65 : Nefsin yaratlışında liderlik ve başkanlık vardır. Letaifler makamlarına ulaşmadan önce, nefse bulunduğu kötülük hali üzerine hizmet ederler. Letaifler makamlarına ulaştıkları zaman nefis zalnız ve hizmetçisi kalır. Bu ise nefsin tabiatına azkırı olduğundan, nefis bu hale sabredemez. Nefis de Letaiflerin peşinde, onların makamına çıkar. Zine onlara baş olur fakat hayır üzere emr eder. Minah-66 : Bazen salikin letaifi yükselir, fakat salikin bundan haberi olmaz. Minah-67 : Bazen letaifler birlikte yükselirler, Kendi alemlerine yönelirler.Bu durumda letaifler karışıp tek sütun gibi görülürler. Süluk ednlerde bu halet kuvvetli olup, böyle olanların halka menfaatleri daha çok olur. Letaifler zati olarak birdir diyenlerin sözü buradan kaynaklanmıştır. Letaifler kendi alemine yönlirken bazende birbirini takib ederek sırayla giderler. Bu sğlukta zayıflıktır. Hem de böylelerinin halka menfaati az olur. Minah-68 : Letaifler nuranidirler. Salik hayr amelini bunlarla görür. Letaifin yükselmesinin belirtisi, salikin hazır amelleri görmemesidir. Minah-69 : Letaifler yükselirken, tecelliyat kalbe inmeye başlar. Letaifin yükselişini f arkeden salik, kendisinden bir şey yükseldiğini ve üzerine sis gibi bir şeyin yağdığını hisseder. Minah-70 : İnsanın letaifi yükselince, letaif sütununun kökü benden de kalır. Bedenden temelli ilişiği kesilmez. Minah-71 : Tecelli-i berkiden önceki bütün tecellilier sıfatların tecellisidir. Ancak tecelli-i berki de Cenab-ı Hakk (c.c)’ın zatının tecellisi başlar. Minah-72 : Muteber olan fena (fenaillah) daimi fenadır. Gelip geçici olan berki fena muteber değildir. Berki fena tarikata yeni girende, hatta avamda da olur. Bu hal sonu başa getirmenin bir semeresidir. Minah-73 : Vahdet-i vücud makamının müşahedesi, tarikata girilmesi mecburi bir akabedir. Kimisi bu akabede kalıp terakki eder. Böylelerinden menfaat görülebilirde, görülmeyebilirde. Kimisi orada bir gn zada daha fazla kalıp bu akabeden kurtulur. Bazanda o makama girildiğini bilmeden geçenler olur. Minah- 74:
Fena-i İncilayı, ilahi nurların açılıp görülmesi arttırır. Fenanın mertebelerine göre incila muhtelif olur. Birincisi Fena, ikincisi fena´yi fena, üçüncüsü fena-yı fenaa-yı fena böylece incila arttıkça bir fena lafzı ilave edilip, onunla beraber zikir edilir. Bu mertebelerden üstteki alttakine gölge olur.Bir kabuk yada elbise gibi olur.Alttaki eskiyince çıkarılr ve daha üstün mertebede yeni olanı giyilir.Nasıl ki cırcır böceği seslenir, seslenir sonunda eski kabuğun yerine yenisi geçer.Durum böyle devam eder.Salikinde böle mertebeleri aşıp terakkizatı devam eder. Salik, bu durumu hayalen evinin yıkılıp yeniden yapılması, eski elbisenin yenilenmesi veya renginden değişmesi şeklinde görür. Bazen de görmez. Salik, bu mertebelerden süratle peşpeşe geçer, Bunlardan birinde çok takılıp, asıl makamı zannetmemesi gerekir. Bu gölgedir, daha üstü daha üstü….vardır. Fena-yı ena bilgisinin yok olması değildir. Bilginin yok olmasına ‘’sekir” denilir. Bu da geçicidir. Minah-75 : Gavs (k.s) buyurdu : “”Nakşibendi tarikatinda başkası işitecek şekilde zikir yapılmaz. Yalnız ölmek üzere olan hastaya kelime-i tevhid telkin etmek, beş vakit namazın sonunda on defa tevhid çekmek müstesna. Minah – Seyyid Sıbgatıllah – il Arvasi (k.s.a.) Minah 76-100
Minah-76 : Şeyhini evine getir, şeyhin evine gitme. ( Rabıtan öyle kuvvetlendir kisen her yerde şeyhinden himmet al. Onunla buluş. Sen mürid olarak gayret göstermeden hemen şeyhe koşma.) Minah-77 : Gavs (k.s) H.z’nin yüksek meclislerinde, siyah sarık sarmanın sünnetteki yeri bahsi geçti. Mecliste bulunan alimlerden birisi, Gavs (k.s) Hz.’ ne, Mecazül Aşıkın’deki siyah sarıklı şeyh ile emirin hikayesini anlattı. Emir şeyhe niçin siyah sarık sardığını sorar. Şeyh cevaben ”Öldürülen ”Öldürülen nefsime matem tuttuğum için ”der. Emir tekrar sorar . “E ğer nefsin ölüme layık ise bu matem niçin ? Yok eğer layık değilse niçin öldürdün ?” Bu kıssayı dinledikten sonra Gavs (k.s) Hz . buyurdu : ” O emir muhlis değildi.” Alim olan sofi “o emiri şeyhe ihlasla bağlı olanlardan olduğu söyleniyor.” dedi. Gavs (k.s) buyurdu : ” Şeyhine niçin diyen kurtulamaz.” Alim sofi sordu : ” Müridin, şeyhinin bilmediği bir halini öğrenmek için sormasının zararı varmıdır.?” Gavs (k.s) ; Zararlı olduğuna işaret ederek : ” Hususen bu gibi sormak daha zararlıdır. ” Alim sofi dedi : Ben düşünüyordum ki şeyh ben cihattayım. Hz. Peygamber (a.s) Mekke’nin fethinde siyah sarık sarıyorum deseydi o zaman, emir ona bir şey diyemezdi. ”
Gavs (k.s) Hz .bu sözden de hoşnut olmamış gibi sustu. Minah-78 : Yüce Mecliste Gavs (k.s) Hz.’ den soruldu : ”Mürid ve şeyh arasındaki manevi nikah, ilk defa müridin isteğiylemi hasıl olur ? Buyurdular : ” Önce müridin isteğiyle hasıl olur. Eğer şeyhin isteğiyle hasıl olsaydı, Ebu Talip ve benzerleri, iman ederlerdi.” Minah-79 : Gavs (k.s) Hz.tarikatın münkiri ile tarikata bid’at katanın zararını aynı kabul ederdi. Onların arasında bulunmayın derdi. Bu hususuta kendi nefsinden örnek verdiler verdiler : ” Tarikata ilk girdiğim zaman bir münkire misafir olmuştum. Ondan bir kaç gün sonrada sohbetinde bulunduğum şeyhin halifesiyle beraber itikafta kaldım. O zikr-i cehri yapıyordu. Ben o münkirin misafirliğinde gördüğüm zararı, bunun arkadaşlığında da gördüm.” Minah-80 : Bu tarikatin bazi meşayihinden güvenilir bir şahsın rivayetiyle şöyle nakletti : ” Ben tarikatın münkiri bir alime misafir oldum. O alimden gördüğüm zararı, hıristiyan kilisesinden görmedim.” ( Hıristiyan kilisesi apaçık düşman olduğundan ondan korunmak mümkündür. mümkündür. Münkir ise dost kisvesinde bir düşman olduğundan müridin kalbine versvese getirerek ihlasını sarsabilir. Mürid islamiyet yönünden değil tarikat yönünden zarara uğrar. 132. Hikmete bakınız). Minah-81 : Gavs (k.s) Hz.’ ne soruldu : ” Bir müridin, şeyhini inkar eden, bir zahir hocası var. Mürid ona sılayı rahimi (gidip gelmeyi) kessinmi?” Cevaben : “Alakasını kessin” deyip akli ve nakli deliller gösterdiler.Nakli deliller diğer meşayihlere hatta, sahabelere kadar ulaştı. Bunlardan anlaşıldıki şeyhleri inkar edn hak sahiblerini, babaları da olsa müridler terketmelidir. Çünki şeyhler hakkın (Allah) (c.c)’ın naibi olduğundan onların hakkı bütün hakların önünde ve üstündedir. Müridlk iradeyi, şeyhin iradesine tabi kılmakla olur. Muhabbet ve buğzda iradenin bir şubesi olduğundan mürid, muhabbet ve nefretini, şeyhin muhabbet ve buğyuna mutlak ve istisnasız olarak bağlamadıkça şeyhin hakkı eda edlmez. Minah-82 : “Şii olan seyyidler hakkında ne emir ederseniz ?” diye Gavs (k.s) Hz.’ ne soruldu. ”Şiilik ve ehli bid’at olma vasfına buğz edilir. Lakin zatına edilmez. Münkir seyyide de aynı muamele edilir.” Minah-83: Ehl-i kalbin birbirini inkarı inkar değildir. Herbirinin kendi mesleği üzerine gayreti, daha zakin ve faydalı kabul ettiği yoluna takviye için bir uğraşmadır. Bu uğraşmalar şeyhler arasında olduğunda mğrid onlara buğy etmeyecektir. Bu sohbetten sonra bir fakir Nefahat’te yazılı olan Şeyh-ül islam Herevi’nin Şeyhi Huseyri uğrşan İbn-i Semnun’e karşı geldiğini söyledi. Gavs (k.s) Hz. ”Eğer eski ise mürid hiç bir şeye karışmaz. Diğer evliyayı sevdiği gibi o uğraşanı da sever.
Eğer bu uğraşma müridin zamanında ise, şeyhine gayret için ona karşı gelir.Onunla alakasını keser. Fakat bununla onu inkar etmeyip, ona eziyet vermemelidir. Fakir dedi : ” Yani sahabelerden birbiriyle uğraşanın hicreti (birbirleriyle konuşmama konuşmaması) sı) gibi.” Gavs (k.s) ”Evet” dedi. Sonra sahabe-i kiramın kendi aralarında geçen bazı durumlarını dile getirdi. Fazilet sahibi olanın fazlının kabul edildiğini, herkesin fikrini f ikrini açık olarak söylemesinden sonra hakkın ortaya çıktığında ona tabi olduklarını beyan etti. Amr bin As’ın (r.a), Ammar (k.s)’ın ( k.s)’ın katilini cehennemle müjdelemesini, müjdelemesini, Hz. Muaviye (r.a)’nın Hz. Ali (r.a)’nin hususi bir ilmi olduğunu söylemesini ve Zübeyr (r.a) ile Talha (r.a)’ın hak onlara açıklanınca savaştan vazgeçtiklerini vazgeçtiklerini ve diğer sahabi kıssalarını anlattı. ( Muaviye (r.a) H.z Ali (r.a)’i (r .a)’i imtihan niyeti ile bir şahıs göndererek kendi vefat haberini yolluyor. H.z Ali (r.a) bu sırra vakıf olarak H.z Muaviye (r.a)’nin ölmediğini söylüyor. Bu hadise üzerine H.z Muaviye (r.a) gerçekten H.z Ali (r.a)’nin kendine has ilmi olduğuna şahadet ediyor.) Minah-84 : Gavs (k.s) Hz. ” Şeyhinin hallerindenbir hal, şer-i şerifi zahirine muhalif olduğunda mürid bu hususta şeriata uyar. Şeyhini taklit etmez. Ama bu halli dolayısıyla şeyhini inkara yönelmez.O hali ona bırakır.” dediler. Sadat-ı Kiramında şu sözlerini naklettiler. ” Temkin sahibini taklit eden, zındık olur.” Meşayihlerin bazı halleri olur ki şeriatın zahirine zıt görünür. Ama onların halis müridleri, bu hali taklit etmezler ve onları inkara kalkışmazlar. Minah-85 : Mürid şeyhini tedrici olarak, yavaş yavaş tanır. Minah- 86: Seyr-ü sülukunu tamamalayıp, bekaya dönenin tanınması gayet zordur. Minah-87 : Dönüşün başlangıcında şevk kaybolur. Hatta dönen bayan, nisbetin kendisinden alındığını zanneder. Son haline vakıf olur. Minah-88 : Başkalarinin kalbindeki sirlara muttala olan, izinsiz olarak onun üzerinde konuşamaz. Minah- 89: Bu tarikata mensup olan kişi bir kelime dahi olsa açıkca zikir yapamaz. Bu yolun büyükleri olan geçmiş sadat-ı kiramlar açık zikir yapanları tard ederlerdi. Ey Mürid ; Alçak bir sesle çağır Çünkü dost sana yakındır. Minah-90 : Gavs (k.s), Şeyhinin (Seyyid Taha (k.s)) Bazı halifelerinin açıkzikirle meşgul olduklarından tarikattan
çıktıklarına ve onların, yalnız açık zikri bırakmakla tarikata dönmüş sayılmayacağına tarikat meşayihinden birinde tarikat tazelemelerinin gerektiğine hükmederdi. Minah-91 : Fena makaımdan bekaya dönen bazen sekre düşmeye (kuvvetli bir füyuzatla kendinden geçme) meyilli olmaktan tamamen uzak değildir. Gavs (k.s) Hz. bu mübarek kelamları sarfettikleri mecliste, yüce kapılarının hizmetçileri olan bir mürid şunları söyledi.” Bu makamlardan ancak tamamıyla ve hakkıyla dönen (sekre düşmeyen) Hz. Peygamber (a.s) Efendimizdir. Gavs (k.s) Hz. müridin bu sözlerini beğenerek ” doğru söyledin.” buyurdu. Minah-92: Şeyhim Seyyid Taha (k.s.)’den bazı büyük sofilerine sordum: “Şeyh neden tarikat hakkında konuşmuyor.” Cevaben: “Fena makamından bekaya döndüğü ve Peygamber Efendimiz (a.s.)’in meşrebinde bulunduğu için” buyruldu. Gavs (k.s.) Hz.’ne soruldu: “Şeyh hiç mi konuşmazdı.” Cevaben: Cevaben: “Konuşması vardı. Ancak benim sorum kitap yazıp yazmama hususundaydı.” sonra da “0 bana öyle dedi” buyurdu. Minah-93: Gavs (k.s.) Hz. üzülerek: “Kimse şeyhimin sözlerini nakletmedi ve toplamadı.” Minah-94: Gavs (k.s.) Şeyhim Seyyid Taha “Aç arslanın elindeki tavşanın korkması gibi benden kork. Çünkü ben de şeyhimden (Mevlana Halid-i Bağdadi (k.s.) öyle korkuyordum.” dedi. Bana bu emri tekrar söylediğinde: “Aşırı korku sevgiyi azaltır” dedim. Oda buyurdu ki “İmam-ı Rabbani’nin şeyhi Hoca Bakibillah’da (k.s.) öyle demiştir.” Minah-95: Herbir velinin bir kusuru olur. Bu kusuru onlara münkir olanlar görür. Muhlis olanlar görmez. Bu kusur da hakiki bir kusur değil, görünüşte bir kusurdu. Minah-96: Münkirin varlığı tarikatın, doğru olduğunun delilidir. Münkirler tarikatın devamını sağlarlar. Bir şeyhi hiç kimse inkar etmeden umumun yönelmesi hiç kimseye fayda vermez. Minah-97: Kutbun duası ile kazayı mübrem (değişmeyen kaza) olmayan hadiseler değişir. Ancak kutupluğun evladına geçmesi yolundaki duası kabul olmaz. Minah-98: Kutub olan şeyh, müride ne verirse o müride mülk olur. Bu durum verildiği an belli olmasa dahi sonradan ortaya çıkar. Kutub olmayan şeyhin verdiği, mülk değil gelip geçici bir haldir. Minah-99:
Bu silsilede şeyhlik kendisinden evladına geçmesi çok az sadata nasib olmuştur. Bu yüksek silsilede İmam-ı Rabbani (k.s.)’den oğlu Muhammed Masum (k.s.)’a, ondan da oğlu Şeyh Seyfüddin (k.s.)’a nasib olmuştur. (Gavs (k.s.)’den sonra bu silsilede Seyda-i ‘Ta’gi (k.s.)’nin oğlu, Şeyh Muhammed Diyauddin (k.s.) silsile şeyhi olmuştur). Bu sadatın evladı onların manevi mirasını alandır. Zahiren evladı olanlar değil. Minah-100: Nasıl ki bir baba evladının kendisinden yüksek dereceli dereceli olmasını isterse, manevi baba da, manevi evladının kendisinden yüksek olmasını ister. Minah – Seyyid Sıbgatıllah – il Arvasi (k.s.a.) Minah 101-125
Minah-101: Gavs (k.s.) buyurdu: “Birine mensub olmaktan maksad, manevi intisabtır. Yani onun yolundan gitmektir. Yalnız sureten ona ait olmağa itibar edilmez.” Devamla: “Doğrusu sana dil uzatıp (nesli kesik diyenin; kendi nesli kesiktir.) 20 ayetini buna delil getirdi. “Yani Peygamber’e (a.s.) dil uzatanların nesli kesildi. Evladları kendi yollarından gitmeyip, müslüman oldular. Peygamberimiz (a.s.) yolundan giderek onun manevi evladı oldular.” diye açıkladı. Minah-102: Mensubiyette muteber olan ancak manevi mensubiyettir. Manevi bağlılıktır. Cenab-ı Allah (c.c.) ayet-i kerimesinde buyuruyor: “İnna a’tayna kelkevser”2 kelkevser”211 Kevserden murad, vahdet-i şuhuttur. Gavs (k.s.) Hz. vandet-i şuhudu manevi evlada tevil edip şöyle buyurdular: “Cenabı-ı Hakk (c.c.) burada irşad makamı olan vandet-i şuhudu manevi evlat yerine tabir etmiştir.”22 Minah-103: Yüce meclisde mürşidlerin müridlerine karşı emir ve tavsiyelerinin konu edildiği bir sohbette Gavs (k.s.) Hz. buyurdular: “Mürid şeyhinin kendisine lisanen tebliğini beklemeden onun işaretlerinden pay çıkarıp amel etmelidir. Çünki mürşidinin işaretlerinden anlamayan müride, şeyhin sözlü olarak hitabı, Allah korusun mürşidin yüz çevirmesinin alametidir. Mürşidin müride son ikazı gibidir. Bir meşayıh ihlas sahibi müridlerine hiçbir zaman sözle emretmez. Bizim silsilemizde adab budur. Gavs (k.s.); önceden muhlis, sonrada şiddetli münkir olan birisi hariç sözle emretmezdi. 0 münkir hakkında da Gavs (k.s.): “Eğer o kişi, benim emrirrie uysaydı, kalbi bu kadar vesvese ve havatıra mübtela olmazdı.” buyurdu. Gavs (k.s.) Şeyhi Seyyid Taha (k.s.)’nin kendisine şöyle dediğini anlattı: “Mahlukata önce işaretle emret. Bu fayda vermezse o zaman açıkca sözle emret. Bu yolda fayda vermezse ondan yüz çevir. Sen birisinden yüz çevirdiğin vakit bütün silsile ve Hz. peygamber (a.s.) ondan yüz çevirir.” Minah-104: Gavs (k.s.) aşağıda minahı anlatmakla, zannediyorum Allah (c.c.)’a giden yolu bulmak isteyenin dikkat etmesi gereken unsurları dile getirdiler. Allah (c.c)’a giden yolda mürid, şeyhinin maddi ve manevi kemal sıfatlarına sahip olduğuna manevi doktorlukta, tarikat bilgisinde ve hidayet yolunda, rehberlikte mahir olduğuna inanması gerektiğini belirttiler.
Bu minah başlamadan az evvel, Gavs (k.s.) Hz. bir fakire hitab ederken tebbesüm etti. 0 fakirde tebessüm etti. Fakir; özür beyan mahiyetinde estağfirullah deyip “güldürende ağlatanda (Allah (c.c.))’dir.”23 ayetini kalben okudu. Bunun üzerine Gavs (k.s.) Hz. mürid ile mürşid arasındaki bu ve benzeri hareketlerin aşağıda anlatılan ölçüde olmasıyla edep dışı olmaktan kurtulacağını beyan etti. Sonra sohbete başladı: “Üstadın talebesinden talebesinden her yönden üstün olması gerekmez. Süleyman (a.s.) babasının yerine halife seçilmezdenn önce Beni İsrail alimleri büyük kardeşini halife seçmek istediler. 23 Necm suresi, 43. ayet seçilmezde Sonra imtihan etmeye karar verdiler. Süleyman (a.s)’ın kardeşinin cevap veremediği sorulara, tebessüm ederek cevap vermesini alimler tavsiye etmeyip durumu babalarına anlattılar. Babaları Süleyman (a.s.)’ı çağırıp büyüklerin huzurunda gülmesini sordu. Süleyman (a.s.) “Onlar bana soruları sordukça bir karınca bana cevapları söylüyordu. Onun için tebessüm ettim.” buyurdu. Gavs (k.s.) Hz., bu kıssayı anlattıktan sonra buyurdu: “Maksad hasıl olsunda, üstad bir karınca olsun farketmez.” sohbetin devamında Mevlana Halid-i Bagdadi (k.s.)’nin: “Beni Seyyid Taha ve Seyyid Abdullah’dan üstün görmeyin” dediğini Mevlana Halid-i Bağdadi (k.s.)’nin ashabıda: “Nasıl olur? Siz onların üstadısınız” demesi üzerine; Mevlana Halid (k.s.)’in: “Onlarla ben, şehzadeler ile sehzade hocası gibiyiz. Şehzade hocası öğretip, terbiye ettiği halde, şehzadeler üstündür.” dediğini nakletti. Minah-105: “insanların en hayırlısı insanlara en fazla faya verendir.”24 Hadisi şerifini açıklarken şöyle buyurdu: “Hadisten murad “insanların hayırlısıdır” yoksa “en hayırlı insan” değildir. Aksi halde olmayıpta menfaat verenin, bazı ariflerden daha hayırlı olması gerekir. Sonra şöyle devam etti: “Ama arif olan kişide zaten menfaat vermekten hali değildir.”25 Minah-106: Yüksek mecliste bazı zamanlar, Gavs, (k.s.) uzun müddet susarlardı. Bir gün büyüklerin haline vakıf olmayan zahir alimlerden birisi sohbet taleb’etti. Gavs (k.s.) buyurdu: -”Sükuttan faydalanamayan faydalanamayan sözden de istifade edemez.” Minah-107: Gavs (k.s.) Mevlana Cami (k.s.)’nin şu beytini okudular: Zahidler taat yüzünü Mihrab köşesine çevirmişler. Sonra buyurdular: “Bazı müridler için devamlı olmamak kaydıyla, şeyh rabıtada cennet ehli suretinde, tüysüz görülür. Yukarıdaki beytin ikinci mısrası buna işaret ediyor.” Minah-108: “Başka şeyhlerin sohbetinde ve evliyanın türbesini ziyarette mürid rabıtalı olmaya çok dikkat etmelidir.” Gavs (k.s.) bunları söyledikten sonra mecliste bulunanlardan bir fakir sordu: -”Peygamberlerin -”Peygamberle rin (a.s.) ziyaretinde de durum aynı mıdır?” Cevaben: -”Evet” dediler. Fakir tekrar sordu: -”Ravza-i mutahharada da öyle midir?” Gavs (k.s.): -”Evet” buyurdu.
Minah-109“Mürid enbiya (a.s.) ve evliya (k.s.)’nin ( k.s.)’nin ziyaretinde gördüğü menfaati, şeyhinden veya onun aracılığıyla aldığına inanmalıdır. Oralarda müride onların sureti zahir olacak olsa, o bunu şeyhinin letaiflerinin bir sureti olduğuna itikat etmelidir.” Minah-110: Yüce mecliste bir gün Gavs (k.s.) Hz.’ne soruldu: “Rabıtanın tesiri ne zaman kesilir.” Buyurdu: “Müridin makamı, şeyhinin makamını geçtiği zaman rabıtanın tesiri kalmaz. Fakat ölüme kadar ne bulsa şeyhinin bereketiyledir. Vefa kanunu odurki, şeyhinden yükseğe çıksa dahi onu terk etmek güzel görülmez. Bazı meşayihin ben şeyhimi geçtim sözü hiçte hoş değildir.” Minah-111: Buyurdu: “Salikin’ şüphe ve tıkanmaları şeyhin vasıtasıyla çözülür. Mürid ancak kemale erdikten sonra Allahü Teala ona bir sebeb gönderir. Şeyhinin makamının üstüne çıkmayan bir müride her zaman rabıta fayda verir.” Minah-112: Gavs (k.s.) Hz. bir gün muhabbet ehli olanların üzerine sohbet edip onları övdüler. Sonra cezbe ehlinden bahsettiler ve buyurdular: -”Şeriata uyan istikamet ehlinin değeri, ancak ahirette belli olur. Bunlarda manevi bir hal (aşk, vecd) olmasa dahi. zararı yoktur.” Minah-113: Sadatın sohbetinde, gözü kapatmanın üstünlüğünü belirtip, teşvik için buyurdular: -”Doğan kuşu gözünü kapatmadan avcilik yapamaz.” Sonra şu beyti okudular: “Gel çünkü gözümüz senin evindir.” Minah-114: Şeyh-ül Meşayih Mevlana Halid (k.s.)’in icazet kitabında, nakşiden olduğu gibi, diğer dört tarikattanda (Kadiri, Sühreverdi, Çeşti, Kübrevi) şeyhi Abdullab Dehlevi (k.s.)’den ( k.s.)’den icazetli olduğu yazılı. Bunun zahirinden anlaşıldığı gibi, şeyh bu tarikattan dilediği herhangi birine göre, müridini terbiye edebilir mi? diye Gavs Hz.’ne soruldu. Şöyle cevap verdi: “Bundan maksat o tarikatlardaki, mûridleride tasarruf icazetidir. Onların usulüne göre hiçbir tarikatın usulü ile terbiye ettiği işitilmemiştir. Terbiye edemezde. edemezde. Çünki diğer tarikatlarin bazı usulleri nakşibendi tarikatında bid’at kabul edilir. Bid’at yapanlar ise tarikattan çıkmış sayılırlar. Bid’at yapmak, bib’at olan usullere razı olmak, bidati ilk defa icat etmek gibidir.” Minah-115: Salike urucun nihayetinde hasıl olan şuurdan dönme, şuurun yok olması manasına değildir. Allah (c.c.)’a olan şuuru kalmakla beraber halk ile olan şuura dönmesi demektir.26 Nasilki seyr-i sülukun başında o halk olan şuur onda var idi. Yalnız şu varki gayri mütemekkin olan dönen bazen Allah (c.c.)’a olan şuur ondan zail olur. Başkalarından medet diler. Mütemekkin olan dönen devamlı her iki şuuru kuşatıp başkalarına himmet eder. Kimseden himmet istemez. Sofilerin ıstılahında ikinciye harabat şeyhi denilir. Manevi meyhane şeyhidir. Birinci ise küp sahibidir. Ötekinden manevi aşk meyi alır. Küpünü doldurur. Millete dağıtır. Mütemekkin
olana arşi denilir. Zira devamli alem-i emre vukufu vardır. Gayr-i mütemekkin ise böyle değildir. Minah-116: Buyurdular: “Muhabbet menfaatın mıknatısıdır.” Mecliste bulunan bir fakir sordu: -”Müridin muhabbeti ne fayda verir? Ancak şeyhin muhabbeti fayda vermez mi?” Buyurdu: -”Kerem sahibi olan kişi, ondan dileneni sever. Efendide hizmetçisini sever.” Minah-117: Mahbub olan şeyhin kemalat ve maneviyatının, muhib olan müride çekilmesinde, muhabbetin muhabbetin tesir ve şiddetini beyan hususunda Gavs (k.s.): “Muhabbet bazen öyle halete ulaşırki, mahbubun suretini çekerek, rnuhibbe giydirir. Hatta, bazen mahbubun kabrini, mezar taşıyla beraber muhibbin kabrine yaklaştırır.” buyurup, Sureten çekme ve gözüyle gördüğü kabir yaklaşmasını konu alan iki kıssa an’tattılar. Minah-118: “Bir şeyi sevmenin alameti, sevdiginin aleyhinde olana karşı koyup, ondan acizlik duymaktır.” Minah-119: Kendisine inanılır bir kişi yemin ederek dediki: “Ben Gavs (k.s.) Hz.nin şöyle buyurduklarını duydum. (Korku kalb hastalıklarını tedavi eder. Muhabbet ise kalb hastalıklarının yanında küfrü de izale eder) deyip şu kıssayı naklettiler: Bu taifeden birine aşık olan bir yahudi kadını duyduğu muhabbet sayesinde hiç kimse ile karşılıklı konuşmadan müslüman oldu. Bu taifenin ahval ve niteliklerini kazandı.” Minah-120: “Korkana verilir, seven ise kendisi çeker” sözünü Gavs (k.s.) sıksık söylerdi. Minah-121: Şeyh müridlerine her zaman tasarruf eder. Maneviyat verir. Ama bu maneviyat ve tasarrufu muhib olan kendisine gasb eder. Minah-122: Yüce mecliste bulunanlara buyurdular: “Hiç bir şey hizmete denk değildir,” Ehlullah’ın hepsi çeşitli mertebelerde ve çeşitli meşreblerde bulunmalarına rağmen, şuurunun olmadığı fena makamında dahi mahlukata hizmet ve menfaatlerinin dokunması için gayret sarf ederler. Ehlullah’ın her biri Allah (c.c.)’tan aldıkları işaretle hizmetlerini yaparlar. Bunların bir kısmı şerefli nefislerini ve aziz vakitlerini mümkün olduğu şekilde hizmete vakf etmişlerdir. Yaptıkları hizmette hizmetler ve hizmeti yapılanlar arasında fark gözetmezler. Hatta akıl ve konuşmada konuşmadann mahrum hayvanlara dahi hizmet ederlerdi. Kendisini hizmete vakfedenlerden birisi de Yakut-i Arşi (k.s)’dir. Bu devletlü İskenderiyede ikamet edip bütün vaktini mahlukatın ihtiyacına harcardı. Hatta bir gün bir güvercinin kendisiyle konuşmasından sonra acele olarak kalkıp Mısır’a gitti. Oradaki bir şahısla tenha yerde görüştü. Ondan komşusu olan güvercinin yavrularını yememesini rica etti. Tekrar iskenderiye’ ye döndü. İşte bu zat arşilik makamına hep hizmetinin bereketiyle ulaştı. Bir kısım Ehlullah’da hal ve kal ilimlerinin ikisini veya bunlardan birini neşir yoluyla hizmet ederler. Bir kısmı da kendi nurlarını cisimler ve ruhlar r uhlar üzerine yağdırırlar. Bununla onları evhamın zulmetinden kurtarırlar. Hatta gezegenle gezegenlerin rin nurları, ancak bunların füyüzatındandır. Bunların çanaklarının bulaşığı kadehlerinin artığıdır. Molla Cami (k.s.) beytinde neler söylüyor: Pazu ile bileğini toprağa (anasıra) alışkanlıktan silkele
Felek eyvanlarının zirvesine kadar uç Mavi taylasanların faksını gör Alemin üzerine nurdan eteklerini silkele. Mavi taylasan sahibi gezegenlerdir. Onların raksında görülmesi emredilen, aleme saçılan nurdan etekler diye vasfedilen, Ehlullah’ın eflake yükselen nurunun birazıdır, Bu nurların safisi Bunların bazıları dünyada görülür. Tamamı ahirette görülür. Gezegenlerden menfaati tam olan güneş ve aydır. Ehlullah’ın bir kısmı da zulümleri gidermek, zayıflara yardım etmek, dinin yayılması ve sünnet-i seniyelerin ihyası için hüküm sahiplerinin arasına karışırlar. Şeyh Tahur (k.s.) bunlardan birisi idi. Öyle Ehlullah’da vardır ki, bir kaç hizmeti beraber yürütürler. Hoca Ubeydullah Ahrar (k.s.) bunlardandı. Hem emir sahipleri ile bir arada bulunur, hem de diğer hizmetleri yapardı. Minah-123: Hizmet hakkında bir sohbet daha ettiler. Buyurdular: “Şeyhim Seyyid Taha (k.s.)’nin halifeleri; icazet alırken, irşad ve teveccüh yapmayacaklarını, yalnız bütün mahlukata hizmet edeceklerini söylediler. Şeyhim de bu sözleri kabul etti. 0 halife, insanlara ayrım yapmadan hizmet eder. Umumi toplantılarda hizmetcinin yerinde dururdu. Hizmetle meşhur olduğundan, halk kendisine hizmet ettirmeye cesaret ederdi. Hatta yarım akıllı bir kadın, testisini doldurup çeşmeden getirmesini teklif etti.” Gavs (k.s.) Hz.’nin bu sohbeti yapmakta gayesi zannederim şuydu. Hizmet şerefli olmakla beraber mürşidin heybet ve vekarının müridin gözünden düşmemesi için o halifenin irşad makamının yanında bulunmaması gerekir. Minah-124: Zannediyorum hizmet eden mürşit şeyhinin yanında olduğu zaman genel hizmetin, irşad makamına zarar vermediğini beyan hususunda şöyle buyurdu: “Şeyh Abdullah-ı Herati (k.s.) kendi şeyhi, Mevlana Halid-i Bağdadi (k.s.)’ye hizmet ederdi. Onun hayvanlarına bakar, hamurunu yapıp ekmeğini pişirirdi. Eli hamurda iken Şeyhi (k.s.) çok defa ona gidip halkadakilere teveccüh yapmasını emrederdi. 0 da elinin hamuru ile gidip teveccüh yapardı.” Minah-125: Sohbet meclisinde müridanın birbirinin arkasında oturmasını Gavs (k.s.) Hz. tasvip etimezdi. Böyle yapanları şiddetle men ederdi. Halkanın arkasında oturanı kaldırır: “Ya halkaya gir, ya da buradan uzaklaş” buyururdu. Bir gün bu kaideye uymayan sofiye “bizim size dediğimizi boş söz veya oyuncak mi sanıyorsunuz?”” buyurdular. sanıyorsunuz? [21 Süre-1 Kevser, ayeti] [22 Cenab-ı Hak Peygamber Efendimize (a.s.) irşad makamini ihsan etmiştir. İrşad makamından murad Hz. Peygambere (a.s.)tabi olan müslümanlardır. Ki onlar da Peygamber (a.s.)'in manevi evladlarıdır. Şu halde Cenab-ı Hak (c.c.) zahiri evlad vermeyi ihsan saymamış lakin manevi evlad vermeyi ihsan saymıştır. Bu durum manevi intisabın zahiri intisabdan kuvvetli olduğunun delilidir.] [24 İnsan kelimesi ünsden gelip hatırlamak manasındadır. Nas ise nisyandan gelip unutmak manasındadır. Dolayısıyla ademoğlunun letaifleri yükselip makamlarına ulaşmamışsa ona nas denir. Insan denilemez. Zira unutkanlığı sebebi ile ilk adını hatırlamamaktadır. Ne zaman ki letaifler yerine ulaşır. Ahd ve misakin hatırlar o zaman insan olur. Bu bilgilere göre minahda geçen hadisi şerifteki menfaat veren için, insanlardan havyırlıdır dersek o zaman arif olmayıp menfaat verenin arif olup menfaat vermeyenden vermeyenden daha hayırlı olması gerekir. Dolayısıyla hadisi şeriften murad menfaat verenin insanlardan i nsanlardan değil naslardan hayırlı olmasıdır. Gavs (k.s.)'ın son olarak yalnız arif olan menfaat vermekten boş değildir buyurması arif olmayanın, ariften üstün
olamayacağını kuvvetlendirmiştir.] olamayacağını [25 Feyzu-ül-Kadir, cilt 111, sh. 481; No: 4044] [26 Salikin başlangıçta halk ile şuuru olup Hak ile şuuru yok denecek kadar azdır. istiğrak makamında halkın şuuru gidip Hakk'ın şuuru gelir. Rücu denilen istiğraktan dönme durumuna gelince Hak ile olan şuuru gitmemekle beraber halk ile olan şuurda gelir. Bilinsinki sülukun başlangıcındaki halk ile olan şuur sülukun başlangıcındaki başlangıcınd aki halk ile olan şuur sülukun sonundaki şuur sureten bir olsa dahi hakikatte bir değildir. Çünki ilk şuur Hak'tan alıkoyar, sonraki şuur ise öyle değildir.] Minah – Seyyid Sıbgatıllah – il Arvasi (k.s.a.) Minah 126-150
Minah-126: Tayy-ı mekan akşam ile yatsı arasında olur. Minah-127: Bast-ı zamana Gavs (k.s.) Hz. şöyle açıklardı. “Allah (c.c.)’ın izniyle bazı evliyaya nasib olur. Şah-ı Ferah (k.s.) bir gün murakabede bir saat kadar kaldı. Sonra müridlerine “Bana bu saatte seksen senelik bast-ı zaman oldu. Seksen senelik amel işledim.” buyurdu. Şah-ı Ferah’a bu zaman içinde işlediği amelin sevabı verilir. Çünki sevap Allah (c.c.)’ın fazlındandır. Sebebsiz verir. Bast-ızamand Bast-ızamandaa yapılan bir amelle, normal zamanda yapılan amellerin sevabı eşittir. Gavs (k.s.) Hz. bu sohbetlerine Nefahat’te yazılı bulunan, bir kıssayı anlatarak devam etti: “Bir adam suya dalıp çıkınca, kendini başka bir yerde buldu. Sudan çıktı.. Normal hayata başladı. Evlendi, çocukları oldu. Zaman ona bu kadar genişletildi. Başka bir zaman yıkanırken, sudan çıkınca eski yerde ve elbiselerini yanında buldu. Elbiselerini giyip eski evine döndü. Evinde hiç bir değişiklik görmediği gibi, evdekilerde onun durumunda bir değişiklik sezmediler.” Sohbette bulunan bir fakir: “Imam-,i Rabbani (k.s.)’den bu meselenin hakikati soruldu. 0 bunu vak’aya (Salike uyku ile uyanıklık arasında olan hal) çevirdi. Bu çevirmeyle, bast-ı zamanın bir şahıs için mümkün olmadığını söylemek istemedi. Ancak iki yer arasında o zaman tarihin muhtelif olmasa gerektiğinden, (ki bu anlaşılması zor bir meseledir. 0 kıssada bahsi yoktur) ayrı yerlerde mümkün görmedi.” dedi. Gavs (k.s.): “Kıssada o adamın bast-ı zamanında hasıl olan evlad ve iyalini getirdiği yok mudur?” Fakir: “İmam-ı Rabbani (k.s.) bunu da vak’aya hamletti.” Gavs (k.s.), bu tevil ve fakirin ona bu şekildeki hitabını hoş görmez gibi sustu. Sonra Gavs (k.s.) “bast-ı zaman her halükarda aklın hududunu aşar. bu gibi hususlarda akla bakılmaz. Allah (c.c.) dilediğini yapar. Onun kudretinden hiç bir şey mümteni değildir. Şah-ı Nakşibendi: (Bu taifenin ellerinde dünya önlerinde sofra gibidir. Hiç bir şey onlara gizli değildir,) buyurmuştur. Bana göre: bu taifenin elinde dünya tırnağın görünen kısmı gibidir.” buyurdu. Acaba Gavs (k.s.)’ın bu konuşması, yukardaki nakilde geçen kıssanın, yorumlamaya ihtiyaca olmadığının bir teyidi midir? Yoksa o fakir ve benzerlerinin böyle konuşmaktan men yolunda müstakil bir minah mi olacaktı? Bu minah bu yüksek topluluğu dinleyenin edebini bildirmekle. Sadatların nazarında kainat tırnağın serti gibi olduğundan dolayı, dinleyenin, dinleyenin, herhangi bir kitapta gördüğü veya bir sebeble bildiğinin de, sadatların malumu olduğuna itikad etmesini beyan eder. Dinleyenin, bir başka edebi de şudur: Sadatların, dinleyenin bilgisine muhalefet etmeleri cehaletlerinden değil bir hikmet için olduğuna itikad etmelidir. Dolayısıyla bu itikadın hilafını bildirir şekilde onlara hitap etmemelidir.
Minah-128: Gavs (k.s.) hazır bulunduğu bir mecliste zamanın bir şeyh taslağından: “0 gerçek hak sahibi olan bir kişiyi, hakkını almaktan men etti. insanların koyduğu kaideleri de buna delil gösterdi” diye bahsedildi. Gavs (k.s.) çok kızarak: “Bakınız… Bakınız… bu iki dava arasındaki tenakuz ve ayrılığa!… Hem şeyhlik iddia ediyor. Hem de Allah (c.c.)’in dinine muhalefet edip, insanların koyduğu kaidelere uyuyor.” Ben (Halid-i Öleki) üstadın o gün kızdığı gibi kızdığını hiç görmedim. Onun o kızgınlık durumunu zaman kalbimizden “keşke sükut etse” dedik. Minah-129: Çok sefer kalb yumurtasını afetlerden korumayı öğretmek için şu beyti söylerdi: Doğan kuşu gibi gönül yumurtası üzerine Bekçi ol, ta ki gönül yumurtası sana doğura. Beyti okuduktan sonra Gavs (k.s.): “Bu kuş yumurtasına bakarak terbiye eder. Kuluçka devresini baka baka tamamlar,” Gavs (k.s,.) Hz. Şeyhi Seyyid Taha (k.s.)’nin şöyle dediğini nakletti. “Fani olmak, kalben birbirine dua ve niyaz dilemektir.” Bu sohbet üzerine bir fakir: “And olsun Seyyid Taha (k.s.) işi kolaylaştırmıştır dedi.” Gavs (k.s.) tebessüm ederek “evet, öyle” dedi. Minah-131: Gavs (k.s.) “Cizre emirliklerinin çöktüğü fitne ve fesadın çoğaldığı, eşkiyaların geceleri duvarları delip evleri bastıkları bir dönemde orda bulunan büyük bir alimin akşamları karanlık basınca elbiselerini değiştirip, silahını kuşanarak, eşkiya kılığına girdiğini, sabah güneş çıkıncaya kadar evinin etrafinda dolaştıktan sonra tekrar alim kılığına döndüğünü” nakletti. Zannımca Gavs (k.s.) bu kıssayı anlatmaktan gayesi şuydu: “Mürid gece mesabesinde olan heves ve isteklerinin karanlığa daldığı zaman havatır-ı şehvani, nefsinin arzuları ve şeytanın vesvesesi vesvesesi kalbe hakimdir. Dolayısıyla zikrullahın kalbe hükmü zayıftır. Bu durumdaki müride lazım olan odur ki kalbini gaflet ve havatırdan korumak için benlik ve arzularını bırakıp, kalbini bekçi gibi gözetmeli, şeref ve haysiyetini düşünmedenn Allah (c.c.) yolunda çalışmak ta ki zikrullah kalbe hakim olsun, vesveseler def olsun. Artık o düşünmede zaman rahat eder. Gayesi Allah (c.c.) olduğu içinde meşru olan herşeyi yapabilir. Minah-132: Gavs (k.s.) Şeyhi Seyyid Taha (k.s.)’nin: -Münkirden - Münkirden aslandan kaçtığınız gibi kaçınız. Münkirlerin ekmeğini yemek kalbi kırk gün zikirden alıkoyar. Eğer bu münkirler Hz. Peygamber (a.s.) zamanında yaşasalardı, iman etmezlerdi.” buyurduğunu naklederdi. Minah-133: Müridin, benim kalbim tasfiye edilmiştir. Münkirlerle oturmak bana zarar vermez demesinin caiz olmayacağını belirten Gavs (k.s.) Hz. buyurdu: “Güneşin büyük olmasına rağmen ince bir bulut onu kapatır.” Kendisine bağlı ilim talebelerini, bu yolun münkiri olan, alimlerde okumaktan men ettiği gibi, kendisine bağlı muhlis bir hocanın da münkir bir talebeyi okutmamasını buyururdu. Münkir bir alimi kastederek: “Bir çok muhlis talebeyi öğrencisi oluduğu için, ifsad etmiştir.” buyurdu. Yine “Filanca da muhlis birisiydi. Münkir M ünkir olan kardeşine meylettiğinden bozuldu.” buyurdu. Minah-134: “Tarikattan istifadenin temeli kim olursa olsun, münkirden alakayı kesip ayrı durmaktır.” buyurdu. Minah-135:
“Münkirle bir arada bulunmak şüphesiz müride zararlıdır. Bu zararı hissetmeyen kemalatından değil, bu yolda istifade etmemiş oluduğundandır.” diyen Gavs (k.s.) Hz. devamla şöyle buyurdu: “Tarikatta ilk girdiğimizde bir ihvanla beraber bir münkire misafir olduk. Bu sebeble kendimden bir kaç gün müridlik nisbetinin kesildiğini hissettim. 0 kardeşim böyle bir şey hissetmedi.” Minah-136: “İlk defa tarikata girmeye azmeden kişiye vacip olan, hakkını inkar etmemek kaydıyla dostlukları eskide olsa mutlak surette münkir ile alakayı kesmektir. Yoksa tarikattan bir fayda görmez.” dedikten sonra Gavs (k.s.) Hz. kendisinden Şöyle misal getirdi. “Ben tarikatta ilk girdiğim zaman hiç fayda görmedim. Çünki benim tarikati inkar’ eden, alimlerden birisiyle eski hukukumdan dolayı dostluğum vardı. Sonra Allah (c.c.)’ın keremiyle o dostluktan kurtuldum. Tarikatta gayeme kavuştum.” Minah-137: Mürid, münkirin inkarını, kimin münkir olduğunu bilmediğinden, devamlı ihtiyatlı bulunulması gerektiği hususunu işaret için, yüce meclise girme devletine kavuştuktan sonra, ikinci gelişimde Gavs (k.s.) bu fakirden (Halid-i Öleki (k.s.)) sordu. “Geçen sene filan kasabaya gittin mi?” Ben “evet” dedim. “Kime misafir oldun” buyurdu. “Münkir olabileceğinden şüphe duymadığım birine” dedim. “Peki sen nefsinde ne hissettin?” buyurdular. 0 beldeden döndüğümde nefsimde sebebini anlayamadığım nisbet kesikliğini anladım ve hayretle sustum. Gavs (k.s.) gülümsedi: “Nisbetinin kesilmesi ondandı. Orada iken sen zararını anladın lakin neden olduğunu anlayamadın.” Minah-138: Gavs (k.s.) Hz.; bir gün delilerin akıllısını, akıllıların delisi diye adlandırıp, bunların akıllarına hakim olup, akıllarının kendi tasarrufları altında bulunduğunu, diledikleri zaman akıllarını çalıştırıp, akıllarının suretinde göründüklerini, istedikleri zaman ise akıllarını bırakıp delilerin, kılığında göründüklerini işaret yolunda meclislerinde bulunan birini göstererek: “Filanca isterse deli olur. isterse akıllı olur.” dediler. Minah-139: Zannediyorum,, zahiri ilim tahsil eden mürid, bu maslahata kabiliyetini hissettiği zaman, şeyhin işaretiyle, Zannediyorum zahir ilimle meşguliyetini kesip, bütün varlığıyla şeyhten alınan manevi ilim peşine düşmesi gerektiğine işaret için “Zahiri ve batını ilmin kemalatının tahsili aynı anda mümkün değildir.” buyurdu. Mecliste bulunanlardan birisine “böyle değil midir?” diye sordu. 0 fakir de “Necmeddin Kübra (k.s.) ikisinde de kamil değil mi idi?’”dedi. Gavs (k.s.) Hz.: “0 ikisinde de kamildi. ikisini de sırayla tahsil etmişti. Böylesinin benzerleri çoktur. Bunlara (zülcenaheyn) (zülcenahey n) denir. Tarikat büyüklerinin çoğu hem zahiri, hem batini ilme sahip olanlardandır. Silsileler bunlarla bitip yeni isim alırlar. Gerçi, bazı ümmiler, batıni yönden bunlardan daha kuvvetli kuvvetli olabilirler” buyurdu. Minah-140: Zannederim; talebelerde süluka çıkmaya kabiliyetli olmayan ve ilme yeni başlayıp, şeriat ilminden önemli olanı tahsil etmemiş bulunan talebeleri kastederek Gavs (k.s.) Hz. şöyle buyurdu: “İlim talebeleri tahsilden gevşememekk için, sohbet meclisine devamlı gelmesin.” gevşememe Minah-141: Şeytan insana ancak hırsız şeklinde nefsin gölgesinde gelir” buyurdu.
Minah-142: Salikin nefsi Allah (c.c.)’in emirlerine teslim olunca ve nefsin kötü sıfatları kalkınca, salik şeytandan şeytandan emin olur mu? Eğer emin olmazsa şeytan ona silahsız olarak nasıl zarar vermeye gelir.” sorularına Gavs (k.s.) şöyle cevap verdi: “Yalnız keşif ,halinde şeytandan emin olunmaz. Şeytan ona silahsız olarak gelir. Hafifçe ayağını kaldırıp ona küçük hata işletir. Bu tevbe ile gider. Salike göre şeytan denize bevleden kişi gibidir. Şeytan ancak bazen onun bedenine zarar verir.” Minah-143: Dönenden lezzet kesilir. Vefattan hemen evvel, tekrar istiğraka döndüğünde lezzeti daha kamil olur. Minah-144: Dönen, ölümden hemen önce istiğraka girdiğinde mahlukatla alakası kesilir mi? diye Gavs (k.s.)’a Hz. soruldu. Buyurdu: “Hayatta onunla ünsiyet edenlerle, alakası devam eder, diğerlerinden kesilir.” Kamil olandan başkası onda (istigrak girenden) terbiye alamaz. Kamil olanın aldığıda gelip geçicidir. Ona mülk olmaz., Minah-145: Evliyaullah (k.s.) Hz. Ali (r.a.)’dan gördüleri imdadı başka sahabelerin hiç birisinden görmediklerinden dolayı onlar keşif ve müşahedelerine göre hüküm etseydi Hz. Ali (r.a.)’yi bütün sahabelere tercih ederlerdi. Evliyaullah (k.s.) keşif ve müşahedelerini bırakıp asr-ı saadette sahabe-i kiramın ittifak ettikleri şekilde, sırasıyla Hz. Ebubekir (r.a.), Hz. Ömer (r.a.), Hz. Osman (r.a.)’ı daha efdal kabul etmişlerdir. Minah-146: Kamil evliyanın himmeti yalnız kendi silsilesine tabi olana değildir. Bid’ata düşmediği müddetçe bütün silsileler onlardan manevi yardım almakta müsavidirler. Bu silsilelerden birisi bid’ata düşünce, onlardan kendi şeyhlerinin imdadı kesildiği gibi bu kamil olanlarında imdadı kesilir. Nefisleriyle başbaşa kalırlar. Gavs (k.s.) çok defa buyururdu: “Bid’ati yapan nefsiyle başbaşa kaldığında, eğerki kemale ermemişse maneviyattan ve füyüzattan bir şey bulamaz.” Kemale ermiş bid’at sahibinden ise bahsetmezdi. Şeyhi Seyyid Taha (k.s.)’dan naklederek buyurdu: “Nakşi silsilesi toplansa, Seyyid Abdulkadir Geylani (k.s.) gibi onlara himmet edemez.” (Seyyid Taha (k.s.) neseb olarak Abdulkadir Geylani’ye (k.s.) mensubtu.) Minah-147: Zamanının gavsı olan Şeyh Abdülaziz Mağribi (k.s.)’nin: “Beka alemine göçen evliya kim olursa olsun bu dünyadakilere dünyadakile re hiç bir fayda vermez. Onlardan yardım dileyenin buldukları, yardım dilenilen evliyanın işareti ile veya beka alemindeki o evliyanın hatırasına riayeten ya da yardım isteyenin evliyaullaha itikadının muhafazası için zamanın Gavsının yardımıdır.” sözü Gavs (k.s.)’a soruldu. Buyurduki: “Onun sözü kendi gördüğüne göredir. Hakikatta ise iş öyle değildir. Aksine hayattaki Gavs’ın aracılığı olmadan, bekadaki her veli müstakilen dirilere yardim ederler. Keşif yoluyla edinilen bilgide herkes gördüğünü haber verir.” Minah-148: Kutup olan şeyhin verdiği müride mülk olur. Kutup olmayanın verdiği ise haldir. Ancak çalışmakla mülk edinilir. Minah-149: Gavs (k.s.) şu beyti zannımca; sohbet anında vukuf-u kalbinin muhafazası ve şeyhi karışık duygulara bırakan, geleni işitmesine mani olan, sohbette bulunanlara zulüm olan havatıra kalbi salıvermemeyi işaret için okurdu.
Kulağına pamuk tıkayıp Gönlü kör olanların sözlerinden geç. Başka bir seferinde de münkirlerin sözünün dinlenmemesi ve onlara nasihat için okudu. Minah-150: Seyh Alaaddin-i Semnuni’nin (k.s.): “Hadislerde isnad ne kadar yüksek olur, raviler ne kadar az olursa hadis o kadar sahih olur. Ama tarikat böyle değildir. Onun silsilesi ne kadar aşağıya iner ve vasıta çoğalırsa daha parlak olur.” sözü hususunda Gavs (k.s.) şöyle buyurdu: “‘Tarikatta feyiz almak, yer altındaki suyu kanalla yeryüzüne çıkarmak gibidir. Yer altındaki suyu çıkarmak için kullanılan kanallar ne kadar çoksa o nisbette su toparlanıp yeryüzüne verilir.” Gavs (k.s.) Hz. bu işin ancak yer altında gizli duran nemden istifadeyle, suyu çıkaran kanallar için olduğunu’ belirttiler. Bir kısmı nemden, bir kısmı denizden su alan kanallar için olmadığını işaret ederek, buyurdular: “Suyu çıkaran kanallardan birisi denize yakin olur. 0 zaman bol su alır, yeryüzüne verir. Bu bol kaynağın yanında diğerleri zayıf kalır. Şeyh Abdülkadir Geylani (k.s.)’nin müridinin ondan feyiz alması nerede, bir kaç silsile alttaki halifelerin, müridlerinin onlardan feyiz almaları nerede?” Bir fakir sordu: “Denize yaklaşmaktaki yaklaşmaktaki murad, Peygamber Efendimiz (a.s.)’in alem-i ervahtaki nuru mudur?” Gavs (k.s.) Hz.; sofiye böyle soruların meclislerde sorulamayacağını sorulamayacağını söyleyip onu azarladılar. Sonra, müridin feyzi ancak şeyhinden alacağına inanması gerektiğini, şeyhe kendisinden yüksek yüksek olan biri yardım etse velevki bu yardım, mürid için dahi olsa, ona bakmamak, mürid üzerine vacib olduğunu işaret için şöyle buyurdular: “Susuz olanlar suyu en zor kanaldan alıp, mnifaati ondan görürler. Başka yoldan menfaat görmenin yolları kapalıdır.” Minah – Seyyid Sıbgatıllah – il Arvasi (k.s.a.) Minah 151-175
Minah-151: Bu minah büyüktür. Belki bir kaç minah olurdu. Fakat aralarındaki bağlar onları bir kılmıştır. Bu minahda hasıl olan manalar itibariyle ayrı ayrı düşünülmelidir. Bir fakir İmam-ı Rabbani (k.s.)’nin mektubatından bir mektubu mütala etti. Sanırım mektupdan lezzet aldı. Ondaki marifete hayran kaldı. Biraz teselli buldu. Fakirinde bulunduğu bir mecliste Gavs (k.s.) Hz. velilik hususiyetlerinden olan marifet zevki üzerinde konuştu: “Marifet zevki vicdanıdır. Hiç bir ibare onu ifade edemez. İbareden alınan marifet, zevkli şekilde görünen bir meleke olsa dahi, velayet makamında hiç bir fayda vermez. Tıpkı kokulu elbisenin vücudun içindeki kötü kokuları çıkarmadığı gibi. Velayette muteber olan, gerçekte batında bulunandır. Zahirde bulunana ise batından sonra ancak sahv (uyanıklık) makamında itibar edilir. Sekr halinde ise hiç itibar edilmez. Hiç bir velinin batını zahirinden hayırlı olmadıkça veli olamaz.” deyip şu beyti okudular. Elbiseye misk sürmek sana o kadar fayda vermez. Sen elbise içinde koltuk kokusuna düşmüş bulunuyorsun. Bu beyti müteakib Hafiz-i Şirazi’nin Şeyhi San’an hakkında söylediği misraını okudu. Zünnar halkası içinde, meleklerin tesbih ve zikrini bulunduruyor.
Zannediyorum bu beyti okumakla, bir zatın batınında velayet nurları tahakkuk ettiğinde, batın üstünde bir elbise gibi görülen zahiri şeklin, diğer evliyaya farz kılınan şekillere muhalefetinin zarar vermiyeceğine işaret etti. Bu işaret, birinci işaretin (itibarın batına olduğu yolundaki minha) benzer gibidir. Bu işaretle İmam-ı Rabbani (k.s.)’nin mektûbatı gibi bu sadatın defterlerinin mütaalasından müridin, şeyhinde zahiren bulunmayan bazı kemalat hakkında şüpheye düşerek ihlasının sarsılmaması ve şeyhi hakkında su-i zanna kapılmaması için korkutmayı ima ettiğini sanıyorum. Gavs (k.s.) yukarıda geçen mısradan sonra buyurdu: “Elbisede bid’at yoktur. Gerçekten son devrin elbiseleri, ilk devrin (asr-ı saadet) elbiselerine muhaliftir. Bid’at ancak taatte olur.” Gavs (k.s.) Hz.’nin işaretiyle fakir ayıbına üzüldü. Bunun üzerine Gavs (k.s.) Hz. devam etti. “Şeyh; müridi ayıp ve eksiklerini bildirmek için işaret eder. Ta ki mürid eksik ve kusurunu görüp şeyhine iltica ede. Kabz halinden en büyük maksud şeyhe iltica etmektir. Mürid haline muttali olduğu zaman, kalbinde hasıl olacak ittila’ya şükür ve iltica ile karşılamalıdır. Kalbindeki ittiladan dolayı şeyhinden bıkkınlık duymayı terk için çok çalışmalıdır. Zira bu bıkkınlık, büyük bir nankörlük ve öldürücü bir zehirdir. Allah (c.c) korusun bıkkınlık onun kalbinden şeyhin kalbine aksettiği zaman, bu hal ebediyen hüsranlık ve bedbahlıktır.” Gavs (k.s.) Hz.’i buyurdu: “Alaaddin Attar (k.s.) huzurda bulunduğu halde bunu görmekten gafil idi. Gerçekte ise gafil değildi. Daha fazlasını elde etmesi için sadatlar onu gafil ettiler. Abdulhalik Gücdevani (k.s.) devamlı huzurda olduğunu bilirdi. Sadatlar daha fazlasını arasın diye onu gafil etmediler. Alaaddin Attar (k.s.) Sahv’da idi. Gücdevani (k.s.) mahvda idi. Sahv, mahvdan daha kamildir. Nizamüddin Hamuş (k.s.); huzuru celb etmek için kendisini sükuta zorladı. Halbuki kendisi huzurdaydı. Attar (k.s.) gibi onu da gafil ettiler. Bu sadatlarda görülen gaflet, gaflet değildir. Zikredilen hususta onlara gaflet gibi görünmüştür. Gerçekte onlar huzurda oldukları zaman fanidirler. Faniye ise gaflet illeti gelmez. Onlar için maksudun huzur, insanlar için nefsin huzuru gibidir. Çoğu zaman insan nefsinden gafil olsada nefsi ondan gafil değildir.”27 Sonra Ehlulahın eserlerini okumanın taliblere içinde bulundukları makamın üzerinde gayet güzel yerler olduğun bildireceğini dolayısıyla onlarında oralara iştiyakla yönelmeleri gerektiğini tenbih etti. Benden (Halid-i Öleki (k.s.)): “Vatan sevgisi imandandır.” Meşhur eserini “Ne demek diye Gavs (k.s.) Hz.’ne sordular. Cevabını kendi vererek: “Letaiflerin alem-i emirdeki yerleri kastediliyor” dedi. Minah-152: İnsan iki insan olmayınca insan-ı kamil olamaz. “Bir insan vardır ki süluk ederek bedenden ayrılıp, melekuta çıktıktan sonra emir alemine dönendir. Bu ahiret insanıdır. Diğer bir insanda dünya insanıdır. Dünyayı yaşamak için vardır. deyip İsa (a.s.)’da rivayet edilen “İki sefer doğmayan melekut alemine giremez.” sözünü naklettiler. Minah-153: Zannediyorum bir şeyhin himayesine himayesine giren; kişiye kendi nefsi için dikkatli, o şeyhin müridleri için ihtiyatli olmasını gerektiğini belirtmek, ayrıca şeyhe ve müridlerine edepli olması lüzumluluğunu anlatmak tarikatta zayıf olanların ümitsizliğe düşmeyip, şeyhin himmetine güvenmelerini ve tarikatta kuvvetli olanlarında,
kuvvetliyim demeyip, nefsinin gururundan devamlı korkması gerektiğini işaret için, Gavs (k.s.), Hoca Ahrar (k.s.) ile Sadüddin Kaşgari (k.s.)’nin müridlikleri sırasindaki kissayı nakletti. “Müridleri zamanında bir güreş meydanında iki pehlivanı seyrediyorlar. Bu pehlivanlara sıra ile himmet ettiler. Pehlivanlar sırayla birbirini yendi. Zayıf olan pehlivanın güçlüyü yenmesi üzerine, seyirci hayrete düştü. Fakat sebebini anlayamadılar.” Müridlerde de himmet bulunur. Böyle himmet sahibi olan irşad iznine layık olur. Bazı müridler bu kıssada olduğu gibi kendi nefislerinin, himmete ulaşıp ulaşmadığını, tercübe için imtihan ederler. Bazen şeyh onları tecrübe eder. Hoca Ahrar (k.s)’ın bir gün müridlerini Semerkand suru üzerine gönderip, himmetlerini Mirza Babür’ün ordusunun kırılması ve şer’in def’ine kullanmalarını emretmesinde olduğu gibi. Minah-154: Havassın ve av.amin hii-nmetlerinin, menşei, tesir ve gaye bakimindan ayı-i olduğunu belirtmek için Gavs (k.s.) şunları söyledi: “Birincinin himmetinin menşei nisbetlerdir. Bu himmetin tesiri kesin ve anındadır. ikincisinin durtimu böyle değildir. Bunun himmetinili menşei dua ve ameldir. Tesir ve gayesi farklidir. Birincinin gayesi, velinin iiitikamindaki gibi dini yönü gizli olsa dahi din içindir. Bu intikam hakikatta velinin nefsi için değil, umumi veya hususi bir maslahat içindir.” Bu sözlerimi Sadüddin K.aşgari (k.s.)’den naklettiği bir kıssayla dogruladi.lar: “Bir gün Sadüddin Kaşgari (k.s.) bir hastanin şifa bulmasi için murakabede bulunuyordu. Tavandaki Tavandaki bir fare bir kaç kere yere toprak düşürdü. Bunun üzerine kalkti. (Ey edepsiz) dedi. 0 anda bir kedi gelip, o delikten on yedi fare yakaladl.” Gayesi dünya olan ikincisi için şu kissayi nakletti: “Bir şahıs bir hazineye tesadüf edebilmek için on sene amel etti. Neticede gayesine erişti.” İki himmet arasındaki farkın ne kadar çok olduğuna işaret için aşağıdaki beyiti okudu. İsa (a.s.)’ın minberi felektir. Vaazın çıkacağı son mertebe ise minberdir. Minah-155: Talibin maksudunun öncüsü olan şevki kırarak, istidadı bozan noksanlıklarla yetinmeyip, kamil olan şeyhe intisab etmeyi teşvik için söylediğini zannediyorum. “Müridin şevki ancak, içinde bulunduğu yüksek hallerin üzerindeki makamlar hakkında hiç değilse genel bir bilgi olmakla tazelenir. Maneviyatta fakir olan nakısın ise, talibe makamları uzaktan göstermeye gücü yetmez.” buyurdu. Gavs (k.s.) devamında: “kalbde mahbuba karşı ulaşma isteği kalmayan (fenadan bekaya dönmüş kişinin), peygamberlerin kabrini ziyaret ettiği zaman, ondan iştiyaksızlık vasfını götürecek kadar şevk hasıl olur.” Minah-156: Zannediyorum mürid, makam veya halden bir keyfiyeti üzerinde bulduğu zaman, o keyfiyetin şeyhin mülkü olduğunu ve kendisine ödünç verildiğini, şeyh dilediği zaman onu alacağını bilmesi lazımdır. Bu bilginin zımnen dahi olsa kendi nefsinin olduğu davasının isteyerek kalbe girmemesi ve o keyfiyete malik olmamanın sebeplerini iyice muhafaza edebilinceye kadar devamlı kendinde bulunmaya gayret etmelidir.
Gavs (k.s.) sohbetinde bulunduğu bir şeyhten şöyle nakletti: “Mevlana Muhyiddin (k.s.) bir risalè yazdı. Bu risaleye bir zahiri alimin ismini yazar diye yazdırdı. Bir müddet sonra risaleden müellifin ismini sildi. Kendisine bu işin için yaptığı sorulunca; buyurdu ki; bir kimse başka birisinde, onda var zannettiği sıfattan dolayı malından ona bir şey verse sonra anlasa ki bu sıfat o zatta yok. 0 zaman malini geri almak fikhen caizdir.” Minah-157: Herhangi bir tarikatın kamil halifeleri tarikatı kemale erdirmek için, tarikat pirinin hakkında konuşmadığı konuşmadığı hususlarda, tasarrufda bulunmalarının bulunmalarının bid’at olmayıp caiz olduğunu belirten Gavs (k.s.) Hz. şöyle buyurdu: “Şah-ı Nakşibend (k.s.) az yemeye dikkati çekmemiş ama halifeleri yemekte vasata riayeti emretmişlerdir.” Zira iyice doyuncaya kadar yemek bid’attir. Pirimiz Sadat-ı Nakşibendi (k.s.) bu tarikat-ı celileyi bid’atlardan hatta ruhsatlardan korumak için kurduğunu tevatüren bize kadar ulaştırmışlardır. 0 halde nakşinin yolu bellidir. Halifelerin yemek hakkındaki görüşleri Şah-ı Nakşibend (k.s.)’in görüşü gibidir. Bu mesele şafi fakihlerin, Imam-ı Şafii (r.a.)’nin; “Hadis sahih olunca o benim mezhebimdir” hükmüne amel etmeleri gibidir. Minah-158: Ehlullahın ,sözlerini okuyan veya bizzat onlardan duyan kimse, duyduğu sözün manasını mutlâk zahiri ve genel olarak anlamaması gerekir. Büyüklerin zahirinde şeriat ve tarikata muhalif gibi görülen faillerini, şeyhi emretmedikçe mürid taklid etmemesidir. Ancak inkar etmeyip şeyhin hududunu çizdiği cadde üzerinde yürümesi gerektiğini belirten Gavs (k.s.) Hz. buyurdu: “Doyuncaya kadar yemek ilk devirde (Asr-ı saadet) olmadığından bid’attır. Yalnız kamil evliyaya zarar vermez.” Alaaddin Attar (k.s.) Şah-ı Nakşibend (k.s.)’i vefatından önce hasta iken ziyaret etti. Bu ziyaret esnasında Şah-ı Nakşibend (k.s.) evin köşesinde bulunan sofradan yemek yemesini söyledi. Alaaddin-i Attar ( k.s.) biraz yedikten sonra kalkmak istedi. Şah-ı Nakşibend (k.s.) onun aç olduğunu fark ederek tekrar tekrar yemesini emretti. Üçüncü seferinden sonra buyurdu: “Ya Alaaddin çok ye, çok çalış” Devamla Gavs (k.s.) buyurdu: “Alaaddin (k.s.) kamillerdendi.” Minah-159: “Talibin kabiliyetine göre, kendisi için hazırlanan hal ve makam, onun ihmaliyle başkalarına geçebilir.” deyip şunları söylediler: “Hz. Ömer (r.a.) devrinde bir savaşta, kafirlerden birisi, müslümanlardan biriyle teke tek dövüşmek istedi. Müslümanlardann birisi çıktı. Ancak kafiri hakir görerek layıkıyla silahlanmadı. Sonra kafirin kuvvetini Müslümanlarda görünce, silahlarını tamamlamak üzere geri döndü. Bu sırada müslümanlarda müslümanlardann başka birisi erken davranarak kafiri öldürdü. Bu iki müslüman, kafirin yanında bulundurduğu ve öldürene kalan malı üzerinde anlaşamadılar. Dava Hz. Ömer (r.a.)’a soruldu. Buyurdu: “Seleb ilk çıkanındı fakat o kendi ikinciye verdi.” Minah-160: Bu tarikatı aliyeye kamil bir mürşidin eliyle intisab etmenin büyük faydalarına işaret ederek Gavs (k.s.) buyurdu: “Meşayihler, kendilerine intisab edenlerin kalb gözünü dünya muhabbetinden soğuturlar. Bu dünya muhabbetini terk etmek, dünyayı terk manasında değildir. Yani mal kazanma, miskin ol demek değildir. Ahiret muhabbetini, dünya muhabbetine Allah (c.c) sevgisini, dünya sevgisine tercihtir. Bir evi bir de bağı olan bir adam ikisini de sever. Fakat evin tamiri bağın geliri ile olduğu halde evi daha çok sever. Ahiret muhabbetini dünya muhabbetine tercihde aynen örnekteki gibi gayeyi araca tercihtir. Bu intisabtan hidayet olanın nasibidir. İhtiyatlı davranmaya, bir çok menhiyattan korunmaya sebeb olan ne güzel bir nasibtir.”
Gavs (k.s.) bu nasibin, bazı semerelerini işaretle şöyle buyurdu: “Gerçekten kabir azabı dünya muhabbeti, ahiret muhabbetinden fazla olan içindir. Bu iki muhabbeti müsavi olan veya ahiret muhabbeti, dünya muhabbetindenn fazla olan kişiye kabirde azab yoktur. muhabbetinde Bazı meşayihler müridlerini tamamıyla dünyayı terk etmeye ulaştırırlar ki bu ariflerin nasibidir. Ariflerin dünyayı terk etmesi meşrebleri icabı farklıdır. Bazıları yalnız dünya muhabbetini terk edip, esbaba tevessülü bırakmaz. Bazıları hem dünya muhabbetini hem de esbaba tevessülü bırakır. (Veysel Karani (k.s.) v.b.) Sahabe-i Kiramın (r.a.) dünyayı terk edişleri bir değildir.” dedikten sonra bununla ilgili vak’alar hikaye etti. Yüzaltmışıncı minhada geçen iki sahabi (r.a.)’nin seleb üzerinde anlaşmaması, kıssasıyla sahabi (r.a.) vak’alarına son verdi. Gavs (k.s.) anlatılan kıssaların sonunda: “Ashab (r.a.)’ın dünyayı terk etmemeleri, bizim terk etmememiz gibi değildir. Belki onların dünyaya zahiren olan meyilleri, onlara uyulması için, şer’i hükümlerin anlaşılması ve iman bakımından zayıf olan kişilere kolaylık olması içindir. Yani hükümlerin onlardan sonra bilinmesi içindi, nefisleri için değildi.” buyurdu. Şeyhi Seyyid Taha (k.s.) ashab (r.a.),’ın dünyaya zahiri meylini sorduğunda bu meylin, hükümlerin anlaşılması için olduğu cevabını verdiğini de zikretti. Gavs (k.s.) Hz. adeti, genellikle yüksek meclislerinde kıssalar zikredip, sonunda sahabi (r.a.)’den insanın aklına zahiren ashab (r.a.)’ın büyüklüğüne ters düşdüğünü getiren kıssalar anlatmak şeklindeydi. Sonra o kıssaları öyle güzel bir şekil üzerine izah ederdi ki, orada hazır bulunanlar hayrette kalırdı. 0 güzel şekillerin çoğuna onun kelamından başka yerde rastlamadım. Minah-161: Şeyhini tanıyan kişinin nazarında, şeyhin bütün halleri keramet olur. Minah-162: Meclislerde fasıklara sırt çevirmek caizdir. Lakin kimi görsen Hızır (a.s.) zannet ona sırt çevirme. Minah-163: Seyrü sülukun zor bir iş olduğunu belirten Gavs (k.s.), bu tarikatın nisbetinin azametli olduğunu söylerdi. Bununla ilgili olarak şöyle buyurdular: “Mevlana Celaleddin-i Rumi (k.s.) daha çocukken küçük velilik makamıyla şereflenmişti. Yaşı ilerleyip bu büyük nisbet eline geçince, önce elinde bulunanı bu nisbete nazaran hiçe sayıp, nisbetin kemalinin tahsile müsait olan gençlik vaktinde bu nisbetle vakıf olmadığına teessüf ederek şu beyti söylerdi: “Eşeği var semeri yok bir adam var 0 semeri buluncaya kadar eşeğini kurt kapar.” Minah-164: Bir gün yüce mecliste berzah-ı ekber yani Hakikat-ı Muhammediyeyi (fena-firresul makamı) geçmeden vusulün imkanından bahsedildi. Bir fakir: “Bazı büyük veliler bunun mümkün olduğun söylemiştir. Hatta bazılarına göre Rabiatül Adeviyye (k.s.) bu şekilde vasıl olmuştur” dedi. Bunun üzerine Gavs (k.s.) şöyle buyurdu: “Hz. Mevlana Celaleddin-i Rumi (k.s.) gibi küçüklüğünde velayet-i suğra ile müşerref olanlar, bu kabildendir. Çünki onlar çocukken mükellef değildiler.”
Ben (Halid-i Öleki) Gays (k.s.) Hz. bu sözleri ile hakikat-ı Muhammediye (a.s.) berzahını geçmeden vusülün mümkün olduğunu mu belirtti. Yoksa bunlarda Mevlana (k.s.) gibi şeriat berzahını geçmeden vusülün mümkün olup ama Hakikat-ı Muhammediye (a.s.) berzahını geçmeden mümkün olmadığını tafsil mi etti anlamadım. Kalbim ikinci manaya meyillidir. Minah-165: Gavs (k.s.) salike himmetin yüksekliğiyle emredip salike zahir olan, ne olursa olsun orda durmaktan men ederdi. Çünki bu durumlar terakkiye kabiliyetli olanların yükselmesine manidir der, zahir olana meyilden nehyederdi. Zahir olana meylin afetini tenbihleyerek: Böyle şeylere meyil etmek, tarikatın kuru üzüm ve cevizi ile iktifa etmek gibidir. Salikin hedef, Allah ( c.c.)’a vasıl olmaktır. Hedefi vusul olan bir salik bu yolda, bir eğlence hükmünde olan bazı hal ve kerametle oyalanıp, yolunda kalmamalıdır. Maksuduna, bir an önce erişmek için çalışmalıdır. Kabiliyetli kişiler maksuduna erişmemişse sırf bu hallere olan meylinden dolayı geri kalmıştır. İnsan bu yolda bulduğu ile iktifa etmemeli, maksadın Allah (c.c.)’a vasıl olmak olduğunu unutmamalıdır. Bir fakir Gavs (k.s.) Hz.’ne sordu: “Tarikat saliki yükseklere göz dikip oralara çıkmak istemekle birlikte, nefsini gayet kusurlu görüp, hiç bir şeye layık olmadığını ve tarikatta verilen azı çok kabul etmekle emr olunduğuna göre; bunlardan birincisi diğer ikisiyle beraber bulunur mu?” Gavs (k.s.) cevaben: “Evet, altı ve üstü istemenin, her ikiside kabiliyet işi değildir. Bu Allah (c.c.)’ın fazlından olduğu için eşittir. Hatta çoğunlukla alt tabaka ile yetinmeyerek buna kabiliyeti olduğunu kabul etmek demektir. Ki bu büyük bir yanlışlıktır” buyurduktan sonra; “Talebten maksad, fayda vermeyen arzular değil, belki taleble beraber sebeplere yapışmaktır. En büyük sebep bir insan-ı kamil aramak, bulunca ona bağlanıp hizmetine girmek, ta ki onun yanında istifade edeceği bir şey kalmayıncaya kadar. Bundan sonra onun yanından ayrılıp daha kamilini aramalıdır.” dedi. Gavs (k.s.), bu konuda meşhur olan Şah-ı Nakşibendi (k.s.) kendi şeyhi yanında istifade edeceği bir şey kalmayınca Halil Ata (k.s.) ile Kusem Şeyh (k.s.)’e gitmesini ve Faslı Muhammed Şirin (k.s.)’ın şeyhini bırakıp daha kamilini bulmak için, batıya seferi kıssasını zikretti. Sonra buyurdu: “Kamil bir salik dua ve tazarru ile ziyadeye ulaşır. Salike yakışan bazen gücünün üstünde olan veya hakkını ifa edemeyeceği muayyen bir mertebeyi yahutta bir şahsın makamını istememektir. Belki Cenab-ı Hakk (c.c)’ın Habibine (a.s.) “Benim ilmimi arttır de”28 ayetiyle öğrettiği gibi mutlak olarak artmasını istemenin lazım olduğuna işaret etmiştir.” Bu konuda Davud (a.s.)’ın Ulu’l-Azim peygamberlerin mertebesini istemesi üzerine, imtihan edilmesi kıssasını zikretti. Gavs (k.s.) kendi nefsinden haber vererek dedi: “Bir gün Veysel Karani (k.s.)’nin kabrini ziyarete gitmiştim. 0 zaman Cenab-ı Hak’tan onun nisbeti gibi nisbet istedim. Sonra beni ölüme götürecek bir şeye mübtela oldum (tutuldum). Taleb edilen mertebelerin nihayeti olmadığı gibi talebinde nihayeti yoktur. Elde bulunandan alınan lezzetin, elde bulunmayana iştiyakın beraberce olması mümkündür. Ancak dünya hayatında bu ikisi kamil bir şekilde bir araya gelmez. Ölümden sonra terakkiyat devam eder.”
Veysel Karani (k.s.)’nin kabrinden nisbet istemesi kıssasını bitirdekten sonra Gavs (k.s.) buyurdu: “Peygamberler “Peygambe rler (a.s.) hakikatin bizim ulaşamadığımız bir telezzüz ve iştiyakla, kabirlerinde lezzet duyup zevklenirler.” Minah-166: Meşayihin sözleri üzerinde konuşan kişilerin edebinin nasıl olacağını Gavs (k.s.) şöyle dile getirdiler: “Meşayihin sözleri üzerinde konuşan kişinin edebi, o sözden anladığı mananın üzerinde ısrarla durmayıp başka manaların anlaşılamıyacağını iddia etmeden, kendi anladığının anlaşılabilecek manalardan bir ihtimal olduğunu ifade etmelidir. Kardeşim Mevlana Resul (k.s.) zamanının faziletlilerinden ve bu taifenin meşrebinden büyük bir pay sahibi olduğu halde, Mevlana Cami (k.s.)’nin divanındaki bir gazel üzerine haşiye yazmıştı. Yazdığı haşiyede gazelin Kerbela vakıasına işaret ettiğini belirmişti. Sonra yazdığı haşiyeyi iptal etti. İstiğfar edip (bundan sonra ehlullahın sözleri üzerine konuşmayac konuşmayacağım) ağım) dedi. Sonra Gavs (k.s.); velilerin rumuzlarını açıklayan kişilerin, fetva verenler gibi ihtiyatlı olması gerektiğini, hele tarikat liderlerinin rumuzlarını açıklayanların daha ihtiyatlı olmalarını söyledi. Gavs (k.s.), Mevlana Resul (k.s.)’ün fetva vermedeki ihtiyatını dile getirip: “0 kadar ihtiyatlı idi ki öğrencisi dahi olsa kendisinden başka fetva verecek bir kişi bulunduğu müddetçe konuşmazdı. Kendisine ait olaylarda öğrencilerine fetva sorardı.” dedi. Velilerin sözleri üzerinde hiç konuşulmaz fikirin izale için Gavs (k.s.) şeyhi. Seyyid Taha (k.s.)’nın: “Tuhfe kitabının sahibi kalb ehlinden idi. Tuhfe sahibinin Tuhfe kitabındaki makaleleri nüktelerden anlamayan ulemanın Tuhfe kitabı hakkında konuşmaya izinli olduğunu fakat ondaki nüktelerin tamamını anlamadıklarını ima etti. Sanıyorum bu fakirin (Halid-i Öleki) bazı meşayihin hal tercümelerinde bazı işaretlerini yanlış anladığımı tenbih etti. Cenab-ı Hak (c.c.) bize faidesinden dolayı Gavs (k.s.)’ı mükafatlandırsın. Benden sadır olan kusurdan Allah (c.c.)’a istiğfar ederek bundan sonra, onların sözlerini açıklarken israr etmemeye niyet ettim. Allah (c.c.)’dan yardım istiyor, bundan sonra yazacaklarımda, bilmeyerek veya unutarak yapacağım yanlışlıktan muhafaza buyurmasını diliyorum. Minah-167: Nakşi tarikatında seyr etmenin zor olduğunu, menzil olan hakiki matlubun uzak olduğuna, salikin şeyhe muhtaç olduğuna, gerçekten yaklaştıran ve kolaylaştıranın şeyh olduğuna işaretle Gavs (k.s.): “Harabeler, uzaklıklar bu alemin arkasında emir alemindedir. Şeyh gerçekte, oradan bu alem üzerine göz açıp kapamak kadar kısa bir zamanda feyiz yağdırır.” buyurdu. Minah-168: Hizmet ve ubudiyetle meşgul olarak, sır evi olan kalbi masivadan temizlemenin lüzumuna, gerçek vusulün talibin matluba gitmesiyle değil, ancak bir ihsan olan, matlubun, talibe tenezzülen gelmesiyle olduğunu, itikad şeklinde geçen adaba riayetten sonra, dil ile istemenin vusule bir faydası olduğunu işaret için buyurdu ki: “Benimle yakın alakası olan bazı kişiler Şeyhimize (k.s.)’e bir değirmen yapmaya uğraşıyorlardı. Ben de içlerindeydim. Ben şeyhimin yüce kulağıda işitsin diye, birisine şu beyti söyledim. Gözümüzün manzarasının eyvanı senin eşiğindir. Kerem et, aşağı göster ki ev senin evindir. Ben bu beyti okuduktan sonra Şeyh (k.s.) Hz. bize geldi.[29] Minah-169:
Gavs (r.a.) Hz. bir gün temiz hava almak için binekle kabirleri ziyarete gitti. Bir fakir de Sultan Veled (k.s.)’nin Şam’dan Konya’ya kadar Şems’i Tebrizi (k.s.)’nin atının üzengisini tutup yaya olarak gittiğini düşündü. Şeyhle gelmeyip bir süre gecikti. Zannediyorum onun kalbine “keşke benim içinde bir binek olsaydı” diye geldi. Sonra Gavs (k.s.) Hz.’ni takib için yola koyuldu. Yolculuğun sonunda bir menzile varıp ikamet koyuldu. 0 belde de yüce meclis teşekkül etti.
[27 Fena makamında olanın huzuru insanın nefesinin huzuru gibidir. Nasıl ki, insan nefesden gafil olsa dahi nefes durmayıp devam etmektedir. Fena makamında olan da huzurdan gafil olsa dahi huzuru devam etmektedir. Gavs (k.s.) Hz. buyurdu: "Meşayihin siyerlerini okuyup mütala etmekten gaye, onları öğrenmek olmayıp bir seferde olsa orda belirtilenlerle amel etmektir. Mevlana Cami (k.s.) bir sefer Kabe-i Muazzama'nın sofasınıi mübarek sakalıyla süpürmüştür. Divanındaki şiiriyle de buna işaret etmiştir. "Ak saçlarımı, senin eşiğine süpürge ettim." Mevlana Hacı Hakkari (k.s.) zamanın fazıllarından Seyyid Taha (k.s.)'nin halifesi olduğu halde bir gün beyaz sakalı ile şeyhinin sofasını süpürmüştür." Minah-170: Arifler bağının, çeşmesinin başı münkirlerdir. Meşayihin mükirler vasıtasıyla gördüğü menfaat müridlerden gördüğünden fazladır. Minah-171: Münkirler ne güzeldir. Çünki inkar .edilen kişi nefsini onlarin gözüyle görürde nefsi gözünden düşer. Minah-172: Gavs (k.s.) şeyhi Seyyid Taha (k.s.)'nin şeyhi Mevlana Halid (k.s.)'den şöyle buyurduğunu nakletti: "Seyyid Abdullah (k.s.)[30] ne güzel bir şeyhtir. Münkiri olmaması dışında hiç bir kusuru yoktur. Minah-173: Gavs (k.s.) Hz. bazen kendisinden, bazende şeyhi Seyyid Taha (k.s.)’dan naklederdi: “Her münkirin inkarından dönmesi mümkündür. Yalnız hasedinden dolayı inkar edenler hariç. Bunun üzerine bir fakir sordu: “Hased meşayihin gidermeye çalıştıkları, diğer manevi hastalıklar gibi bir hastalık değil midir?” Cevaben buyurdu: “Evet, öyledir. Ama hased şeyhlerin tedavi etmesinde şart olan teslimiyete engeldir.” Minah-174: Gavs (k.s.)’a “falan şahıs sizi inkar etmiyor. Ama bazı müridleri inkar ediyor.” denildi. Buyurdu: “Dalin münkiri, kökünde münkiridir.” Minah-175: Gizli inkarın bir çeşidine işaret için şöyle buyurdu: “Şeyhimizin müezzini münkir idi. Müezzin: “Şeyh tarikatta tembelleşti.” sözünü söylemesi münkirliğini açığa çıkardı.” [28 Taha 114. ayet]
[29 Bu minah'dan gaye; gerçek vusulün salikin adaba riayeti ile birlikte, mürşidin makamının yüceliğine bakmadan salike ihsan etmesi ve iltifat göstermesi ile olacağına işaret etmektir. Mürşidin tenezzülen gösterdiği bu iltifatıda salik dili ile istemelidir.] [30 Burada adi geçen Seyyid Abdullah (k.s.) Seyyid Taha (k.s.)'nın amcası ve Mevlana Halidi Bağdadi (k.s.)'nin halifesidir. Hatmede adı okunan budur. Seyyid Abdullah (k.s.)'dan silsile türemediginden Seyyid Taha (k.s.) onu silsileye dahil etmiştir.] Minah-176: Zahiri ulemanın bu taifeyi inkari, onlardan faydalanmayı giderir. Onları kedere mübtela eder. Zelillik ve fakirliğine sebep olur. Allah (c.c.)’in dilediği zamana kadar, onların nesline de bu hal sirayet eder.Buna örnek olarak naklettiler ki; çeşitli zahiri ilimlerde asrının otoritesi olarak kabul edilen bir kişi o günün tutulan çeşitli ilim dalları ile ilgili bir çok kitap yazmıştı. Adam, Şeyh Mevlana Halid (k.s.) hazretlerinin inkarcıları arasındaydı. Bu yüzden kitaplarından faydalanılmadı, daha doğrusu onları inceleyen bile çıkmadı. Ayrıca yöresinin en güzel yüzlü kimselerinden biri olduğu halde ömrünün sonlarına doğru yüzünde bir cilt hastalığı belirdi. Üstelik bu hastalık kendisinden sonra çocuklarına da geçti. Yine akrabalarımızdan bir adam vardı. Adam o günün büyüklerinden biri olan Şeyh İsmail Tillavi (k.s.) münkiri idi. Bu yüzden ne kendisinin ve ne de şu ana kadar soyundan gelenlerin başından bela ve musibet eksik olmadı. Oysa günümüzdeki soyu üçüncü veya dördüncü göbeğe ulaşmıştır. Minah-177: Cizre’de bulunuyordum. Rüyamda Şirvan’ın o zamanki meşhur alimlerinden birisini gördüm. 0 alim Şeyh Memduh-u Tillovi (k.s.)’nin münkiri idi. Rüyamda o şahsın gözlerinin gittiğini gördüm. Kısa bir zaman sonrada onun ölüm haberi geldi. Minah-178: Sebebi açık olmayan bazı vakıalar suret itibari ile şeriata ters görülebilir. Bu gibi vakialàrı inkar etmeninde gerçek inkarlardan sayıldığına işaret eden Gavs (k.s.) Şeyhi Seyyid Taha (k.s.)’nın zamanında vuku bulan bir hadiseyi dile getirdi: “Seyyid Taha (k.s.) Ruslarla savaş zamanında kalabalık bir gönüllü topluluğuyla cepheye gitmek için yola çekti. Van yakınlarına geldiği zaman kendisine keşfen savaşın neticesinin barış anlaşmasıyla biteceği bildirildi. Bu manevi halden sonra Seyyid Taha (k.s.) geri döndü. Savaşın neticesi keşfettiği gibi bitti. Ama onun dönme emrine bir kısım insanlar karşı çıkıp münkiri oldular. Minah-179: “Ehlullahın münkirleri, gerçek veli olanlarla olmayanları birbirinden ayırır. Münkirler vasıtasıyla kemalatları kuvveden fiile çıkarak, sadıkları belli olur.” diyen Gavs (k.s.) şu kıssayı naklettiler: “Cüneyd-i Bağdadi (k.s.) devrinde münkirler bir grup veliyi Halifeye şikayet ettiler. Şikayet sonunda bu veliler, idama mahkum oldu. Bunların cezalarının infazı sırasında bu sadıkların her biri arkadaşlarını kendi nefislerine tercih ederek, kendi boynunu önce vurulması için cellata uzattı. Eğer ki münkirlerin, inkar ve şikayeti olmasaydi, o kemalat (arkadaşim kendi nefsine tercih) zahir olmazdı. Minah-180: Münkirin zahir kemalatına itibar yoktur. Ehlullahın hizmetinde büyüklük taslayan münkirler sebebiyle geciktiklerini bildiren zayıf müridlerin özürü makbul sayılmaz. Büyüklük taslayan mütekebbirlerin meth etmesi ve büyütmesine o zaylfların men edenlerin korkutmasından ve aldatmasından dolayı evinde oturup, ziyarete gelmeyenlerin iştiyakı kendilerine hiç bir fayda vermez. Belki onlar bu hareketiyle Allah (c.c.)’ın “imandan yüz çeviren, (malından) pek az verip onu da kesen.”[31] ayetiyle vasfettiği kişi gibidir. Halka şefkat için münkirlerin başının gıybetinin cevazına ima vardır.
Beytullah-ı Ekber diye vasıflandırılan meşayihi ziyaret edenlerde hacılar gibi üç kısımdır. Bunlardan birincisi, meşayihi Allah için ziyaret edenler. Bunlar fena makamına varıncaya kadar hiç bir yerde durmazlar. İkincisi; teberrüken, bereketlenmek ve zahiren bir şey almak için gidendir. Bunların nefsi tamamen gitmese dahi, onlarda meşayihden fayda görürler. Üçüncüsü; meşayihleri meşayihleri imtihan için, bir keramet görmek, dünyevi maksatlarına (şan, şöhret) nail olmak için giderler, mahrum dönerler. İlkin gizledikleri kusur ve ayıblar ortaya çıkar. Bütün bunların anlatılmasına sebeb şudur: Bir fakir; Bitlis alimlerine, fırsatı fır satı ganimet bilerek, yüce kapıya gelmekte acele etmelerini bildiren, onların yüce kapı hakkında şüphe ve itirazlarını gideren bir mektupla birlikte elçi gönderir. Elçi dönüşte şunları anlatır: “Mektup Bitlis alimlerinin pek çoğuna tesir etti. Gelmek için hazırlandılar. Durum bu halde iken münkirlerin en şiddetlisi olup, Şeyh-ül Ekber Muhiddin Arabi (k.s)’nin kitaplarını mütala edip anlamamış bulunan, yoldan sapma ve itikad bozukluğu ile bilinen hacdan yeni dönmüş olan belde müftüsüne Gavs (k.s)’a gitmek için müracaat ettiklerinde, büyük münkir olan müftünün işaretiyle gelmekten vazgeçtiler. Bundan bir kaç gün sonra Gavs (k.s.) yüksek meclisde buyurdu ki: “Velid bin Muğire’nin Kur’an-ı Azimi dinleyip O’nun tesiriyle islama döneceği zaman Ebu Cehil’e sordu. Ebu Cehil ona sen Kureyş’in reyhanısın deyip bir takim vesveseler vererek onu aldatır. Dolayısıyla Velid Bin Muğire Ebu Cehil yüzünden ebedi sadetten mahrum kaldı.” Bu kıssadan sonra şu ayeti okudu: “Çok yemin eden değersize itaat etme.”[32] Gavs (k.s.) sohbete devamla buyurdu:, “İbrahim (a.s.) hac için insanları çağırmakla emr olununca, ilk defa onun, sonra Cenab-ı Hakk’ın, sonra şeytanın çağırdığı rivayet olunur. Bu üç sesten birisi kendisine ulaşan muhakkak hacca gider. İbrahim (a.s.)’ın çağrısını işiterek hacca giden, tavafını yapar, faydasını görür evine döner. Allah (c.c.)’ın nidasıyla giden dönmez. Orada vefat eder. Şeytanın nidası ile hacca giden kötü hal ve akıbetle döner. İtimat ettiğim bir kişiden şöyle işittim. Hac kalbin zamirini, ortaya çıkaran ve gizli halleri ifşa eden, mihenk taşıdır.” Sonra arkadaşlarından bazısı Gavs (k.s.)”ı haddini tecavüz edenin helaki için tahrik ettiler. Münkirlerin olmasının faydasın bildiren Gavs (k.s.) sohbetinin sonunda buyurdu: “Her bir Muhammed için bir Ebu Cehil gerekir.” Bu sözle sohbet sona erdi. Müridler evlerine dağılırken o beldenin alimlerinin bir kaçından özür mektubu geldi. Bu mektupta alimler; sadata karşı ihlaslarının bozulmadığını inkardan kaçındıklarını belirtiyorlar. Yüksek kapının acizleri arasına girmelerine sadece adı geçen müftünün mani olduğunu yazıyorlardı. Müridler yakinen anladılarki Gavs (k.s.)’ın bu minhadaki konuşması gelen özür mektubunun doğru olmadığını beyan içindi. Bu sözlerde diğer kudsi kelimeleri gibi feraset nurundan kaynaklanıyordu. Yemin ederim ki bütün kelam öyle idi. Makamının karşısında, denizden bir damla, topraktan bir zerre mesabesindeki mesabesinde ki böyle ferasetleriyle, bu topladığımız minhalardan onu tanıtmaktan biz şiddetle kaçındık. Minah-181: Velayet makamı üzerinde tahakkuk eden, ne yaparsa yapsın inkar edilmemesi gerekir. Gerçekte onlardan münker şekilde sadır olan, marufa döneceği, fakat imtihan dünyasında umumun imtihanı için bazen (iyiliğe) dönüşün gizli olduğunu işaret etti.
Gavs (k.s.) gizli olan (münkerin marufa) dönüşünün külli şekillerden bir kısmının başka şekillere (yönelecek halde), tereddütlü olan zihinleri yaklaştırrnak ve hatta hiç bir sebep olmadan mutlak tasdiki taleb etmek için tenbih etti. Bu şekilleri açıklarken, öyle hayret verici bir şekilde açıkladı ki, zannederim ondan evvel hiç kimse, böyle toplu olarak açıklamamamıştır. Gavs (k.s.); ucuba (ameline güvenme) sebep olan, huzuru kaçıran ,çeşit çeşit kötülükleri celbeden, şöhret afetinin def’i için o münkerin sadır olmasının o şekillerden olduğunu ima etti. Bu şekilleri açıklarken zikretti ki; “evliyanin bir kısmı “Kalenderiye” diye adlandırılırlar. Bunlar sakal, bıyık ve kaşlarını kendilerini gizlemek için keserler. Hatta velilerden birisi bir toplum içinde üzerine sıçratacak şekilde ağaca bevl etmiştir. Sekr halinde bulunmak da o şekillerdendir. Nasıl ki, içkiden olan sarhoşluk bazı hükümleri değiştirir[33] de. manevi sarhoşluğun değiştirmemesi imkansızdır. İbrahim-i Meczub ile Aliy-i Şirazi (k.s.) kıssaları meşhurdur. Aliy-i Şirazi (k.s.) iki dilenciden ekmek kırıklarıyla dolu iki dağarcık gaspedip, içlerindekini yediği hususu vardır. Veliler bir münkeri yaparken, (ruhani) misal alemine bakıp şehadet (dünya) alemine karşı gözleri kapalı olması bu şekillerdendir. Onlar insanları, bulunduğu andaki çirkin ve fazla bulunan kötü sıfatın sureti üzerinde görürler. Bazen orada (misal aleminde), kadın şekilleri üzerinde görürler ve hayvanlardan diğer bir şeklin nev’inde görürler. 0 suretlerin icabına göre onlara muamele ederler. Veliye bir kadın vardı, halk arasında yüzü ve başı açık gezerdi. Kamil bir insan görünce hemen örtünüp “bu erkektir” derdi. Hallac-ı Mansur’un oğlu Hüseyin ve kızını ilgilendiren kıssa meşhurdur: Hallac’ın kızının yüzünün yarısını örtüp yarısını açmasının sebebi sorulduğu zaman derdi ki: “Ben yarım erkek görüyorum o da benim kardeşimdir.” 0 şekillerden birisi de, şerrin en büyüğünü, şerrin en hafifiyle def’etmektir. Gavs (k.s.) buyurdu ki: “Şibli (k.s.)’nin oğlu, vefat edince o da sakalını traş etti. Sebebi ondan sorulunca, sorulunca, dedi ki; Cenab-ı Hak kime hayır dua etsem geri çevirmeyece çevirmeyeceğine ğine bana söz vermiştir. Halk benim taziyeme gelir diye korktum. Eğer hepsine dua etsem hakkında şakilik (mutlak ( mutlak olarak) yazılmış olan üzerinde kadere karşı çıkacaktım, yok eğer aralarında ayırım yapsaydım veya hepsini duasız bıraksaydım, onların kalbi kırılacaktı, veya benim aleyhimde konuşmak ve benzeri fesatlara sebep olacaktı. Bu da o şekillerdendir; o münkerin üzerine bağlı olan büyük bir maslahatın celbi için yaptıkları şeyleri anlatmak için Gavs (k.s.) şu kıssayı nakletti; “bir şeyhe ramazanda misafir geldi. Şeyh, sonradan onun kendisine uyacağı umuduyla, ona uyarak orucunu açıp, onunla yemek yedi. Müridler bundan nefret ederek dışarı çıktılar. Yemekten sonra şeyh, belindeki tesbihi keserek “yemek yemekte benim sana muvafakat ettiğim gibi, sen de belindeki papaz kuşağını (Zünnar) kesmekle bana uy” dedi. Misafir itiraf ederek müslüman oldu. Sonra şeyh müridlere dedi ki; “eğer ben ona refakat etmeseydim, o da bana uymazdı. Bu kıssadan sonra Gavs (k.s.) buyurdu ki; “İrfan sahibinden şer gelmez. Evlîyalar, günahtan masum olmadıkları halde, günahlar onlara zarar vermekten mahfuzdurlar, şayet günah işlemiş olsalar da onunla doğruluktan sapıklığa meyl etmezler.” Minah-182: Sanırım ki, Gavs (k.s.), şeyhin bildiği yolların en açığını müride gösterilmesi gerektiğine işaret ederek, ölümden sonra terakkinin vaki olduğunu ima yolunda şöyle buyurdu: “Eğer Şeyh Abdülhalik Gucdevani (k.s.) Şah-ı Nakşibend (k.s.) Hazretlerinin kendi ruhaniyetinden almış olduğuna, bu nakşi tarikatında sağ iken vakıf
olsaydı, hayatında ifşa edip, müridleri onunla terbiye ederdi. Minah-183: Bir tarikatın kamil halifeleri, ancak, o tarikatı arttırmakla emrolundukları zaman, tamamlayıcı tamamlayıcı ilaveler yapabilirler. Bu ilaveler hususunda, halifelerin yedi sefere kadar istihare etmeleri lazımdır. Minah-184: Sanırım, Gavs (k.s.) sonraki meşayihin arasında maruf olan teveccühün tarikatta bid’at olduğu, eski meşayih zamanında olmadığı, yolunda halkın kalbindeki şüpheyi gidermek için işaret etti. Bununla, önceki şeyhler zamanında bilinen teveccühün hakikatini değiştirmeyece değiştirmeyecekk şekilde tasarrufun zarar vermediğini, adların değişmesine itibar olmadığım remzederek Gavs (k.s.) buyurdu ki; “Teveccüh eskiler arasında maruf olan iltifat nazarının bir çeşididir. Daha önceki şeyhler bu nazarı teker teker karşılarına alarak yaparlardı. Bunun için bir cemaat toplamazlardı. Bu gün yapılan teveccühü umumi bir nazar olarak kabul etmek gerekir.” Bu mübarek sözlerden sonra, sanırım Gavs (k.s.), şimdiki teveccüh şeklinin ortaya çıkmasının teveccühün hakikatını değiştirmeyeceğini belirtti. Bu şekilde teveccüh yapmanın kendine emrolunduğuna işaret ederek. “Bu şekilde teveccüh yaptırmam için kuvvetli bir şekilde emrolundum” sözüyle Sadat-ı Kiramın buna, çok ihtimam gösterdiğini ifade ettiler. Teveccüh üzerine sohbetlerine devam ederek buyudular buyudular ki; “Tevecc “Teveccüh üh müridin zulmetinin, şeyhin akıttığı nur sebebiyle boşaltılmasıdır. Çoğu zaman mürid kendisinde vuku bulan hali hissetmez. Avam hakkında teveccüh sohbetten daha faydalıdır, onların hayatın teveccühle def edilir. Hatta bizim meşrebimize uyan havvas içinde teveccüh daha iyidir. Eskiden Maruf M aruf olan havvas içinde teveccüh daha iyidir. Eskiden maruf olan nazar hakkında sadatın söyledikleri teveccüh içinde aynıdır. İkiside birdir. Minah-185: Şah-ı Nakşibend (k.s.): “Masivaya bağlanmak bağlanmak bu yolun yolcuları için büyük bir hicabdır.” buyurmuştur. Allah (c.c.)’den başkasına kalbi bağlamak salihi Hakka ulaşmaktan alıkoyan büyük bir perdedir. Gavs (k.s.) lafzını okumayıp kelimesini kelimesine izafe ederdi ki o zaman manası şöyle olur: Bu yolun yolcusundan başkasına kalbi bağlamak büyük hicab olur. Gavs (k.s.) bu beyitte irşad makamına işaret olduğunu, mürşidin ise salikin terbiye ve talimiyle meşgul olması gerektiğinden dolay, mürşidin salike bağlılığının hicab olmadığım buyururdu. Minah-186: Abdullah Dehlevi (k.s) bazi müridleri medh-ü sena ile karşılardı. Mevlana Halid-i Bağdadi (k.s.) onun yanına her girişinde “Nur kubbesi geldi.” diye taltif ederdi. Şeyhim Seyyid Taha (k.s.) müridleri böyle karşılamaz, bilakis dilediği kişiyi, gıyabında yüce haliyle anlatırdı. Gavs (k.s.)’de açık övgüde şeyhine tabi idi. Fakat bazılarını da işaretle medhederdi. Minah-187: Gavs (k.s.) çoğu zaman yüce meclislerinde, kendi devirlerinde yaşayan, veyahut önceden yaşamış olan ve velayetleri hakkında ihtilaf edilmiş veya kapalı kalmış kişilerin kemalat ve faziletlerini müridanına anlatırlardı. Biz (Halid-i Öleki (k.s.)) zannediyoruz ki; Gavs (k.s.) bu haliyle, halka hem şetkatini gösteriyor, hem de velilikleri ihtilaf mevzuu veya kapalı kalsa da, böyle zatların aleyhinde konuşmaktan men ediyordu. Hatta müridlerinden birinin Şeyh Memduh-u Tillovi (k.s.) hakkında ihlası zayıf idi. Gavs (k.s.) bu müridinin de hazır olduğu bir mecliste, şeyhin kemalatından ve velayetinde velayetindenn kıssalar zikretti. Bu kıssaları müridin ihlası şeyh hakkında tam oluncaya kadar devam etti.
Minah-188: Hayırlı bir işte dahi olsa, müridin, şeyhine muhalefet etmekten kaçınmasının lazım oludgunu belirten Gavs (k.s.), şeyhi Seyyid Taha (k.s)’nin “Ben şeyhim olan Mevlana Halid’e (k.s.) hiçbir şeyde muhalefet etmedim, yalnız müridler yanında olduğu müddetçe devamlı yemek vermekle şeyhime muhalafet ettim. Çünkü şeyhim, üç günlük misafir müddetince yemek verirdi (Şeyhin adeti olduğundan dolay). Ben bu muhalefetten gerçekten korkuyorum.”.dediğini korkuyorum.”.d ediğini naklederdi. Minah-189: Sanırım ki Gavs (k.s.), müride, şeyhinin emirinin bir seferlik veya bir müddetlik olduğuna kanaat etmeyip, mümkün olduğu müddetçe emrin devamlılığına yorumlamasina işaret ederek buyurdu ki; “İki şeyden başka 5eyhii-nin emrine muhalefet etmedim. Bunlardan birisi; şalvar giymemi emretmesine rağmen, buna devam etmedim. Minah-190: Müridin, şeyhine islami hüküm ve günlük işlerinde ne kadar mütabaatı fazla ise o kadar fazla tesir gördüğünü dile getirmek için, Gavs (k.s.), Şeyhi Seyyid Taha (k.s.)’den naklederek: “Bu tarikatin te’siri hanefilerde daha çabuktur” der ve “Bu tarikatin meşayihi şeyhim Mevlana Halid (k.s.)’e gelene kadar Hanefi mezhebinde idiler” diye delil gösterirdi. Minah-191: Son devir meşayihinin tarikat hakkında eskiler gibi konuşmadıklarmı belirten Gavs (k.s.) bunun sebebini şöyle açıklardı. Her san’atın kurucusu ve ondan sonrakiler, ancak (sanat hakkında) eksik tamamlanıncaya kadar konuşurlar, tamam olunca da artık fikir f ikir beyan etmeğe lüzüm görmezlerdi. Sanatın tamam oluşu onun eksiğinin olmayıp, sağlamlığına delil olduğunu belirterek, buyurdu ki: -”Sadatlar hepsini konuştu, tarikattan konuşacak hiçbir eksik bırakmadılar.” Minah-192: Her amelin hususi bir eseri vardır. Amel, eser vasıtasıyla simada zahir olur. Ariflerin kamilleri insanların simasından amellerini tanır. Cemaat arasında olsa dahi, şeyh müride bir şey sorduğunda, riyadan korkmayıp, doğru söylemesi vaciptir. Yalan konuşulduğu zaman, şeyh, müride “sen yalan söylüyorsun” diyebilir. Gavs (k.s.)’ın huzurunda yukarıda anlatılan hususları taşıyan bir olay meydana geldi. Meşru bir sebepden dolayı, birkaç sene ziyarete gelemeyen bir müride sordu: “Sen burada bulunmadığın müddetçe rabıtan nasıldı?” Mürid cevaben: “Ben rabıta yapmıyordum” dedi. Gavs (k.s.) “yalan söylüyorsun, çünki gerçekte senin siman rabıta simasıdır? buyurdu. Minah-193: Allah (c.c.) şeyhe (müride tasarruf etmesi için) bazı kemalat verir. Böylece mürid, şeyhin terakkisine sebep olur. Yakub-u Çerhi (k.s.) menkıbelerinde, “Şah-ı Nakşibend’in (k.s.) müridi Ubeydullah-ı Ahrar (k.s.) şeyhi” denmesinin sebebi odur. Eğer Yakub-u Çerhi’nin (k.s.), Hace Ubeydullah’a (k.s) Şeyhliği, bazı kemalatını artırmasaydı, menkıbede Hace’nin zikrine sebeb kalmazdı. Bir fakir sordu: “Müride tasarruf etmesi için verilen bu kemalat geçici ve ödünç bir şey mi, yoksa şeyhin mülkümü olur? Cevaben buyurdu: “Şeyhe mülk olur.” Minah-194: Seyyid Taha (k.s.)’nin bir müridi ona, beşeri (mecazi) aşkından şikayet etti, bunun üzerine şeyhim ona şunu tevsiye etti: “Şeyhini hayalen göğsünde bil. Bu şekilde rabıta mecazi aşkı siler.”
Minah-195: Salik bazen, yalnız beşeri aşk ile Allah’a (c.c.) ulaşır. Aşk-ı mecazi kendisine müptela olan kişi tutulduğu aşkın etkisiyle, yanarak, dünya muhabbetini terk eder. Artık, dünya muhabbeti, bir daha ona dönmez. Minah-196: Gavs (k.s.) bir gün bazı büyüklerden naklederek “gerçekte “gerçekte mecaz, hakikatın köprüsüdür” buyurdu. Bir fakir “köprünün iktiza ettiği gibi onda durmayıp, üzerinden geçmekle emrettiler” dedi. Gavs (k.s.); “evet, lakin onlar, kendilerinden istifade edilmesinde müsavi değildirler” diye söyledi. Halid-i Öleki (k.s.) diyor ki, “bu minhayı ben hakkıyla anlamadım.” Minah-197: Seyyid Kasım-i Tebrizi (k.s) bu silsilenin şeyhlerinden değildir, ama Hace Ahrar (k.s.) ve ,ondan sonraki nakşi silsilesine sevapta ortaktır. Minah-198: Seyyid Taha (k.s.)’nın halifelerinden birisi, müridlere “zikrinizi rabıtaya tesilim ediniz” derdi. Ama Gavs (k.s.) mümkünse rabıta ile zikri beraber yapınız” derdi, yani vird anında devamlı rabıtalı olunuz.[34] Minah-199: İrşad izni verilmeyen, istiğrak halinde yaşayan sofilerin bir çoğu, dönmüş ve irşad izni verilmiş sofilerden daha kamildir. Minah-200: Hilafet vermenin üç mertebesi vardır. Birincisi, en yüksek dereceli kabul edilen işaretle verilen hilafettir. İkincisi sözle verilen hilafet, bu orta olanıdır. Üçüncüsü yazıyla verilen hilafettir. Bu halifelik vermenin en alt dercesidir. [31 Necm suresi, 34. ayet] [32 Kalem suresi, 10. ayet] [33 İçki olduğunu bilmeden, veya başkası tarafindan zorlanarak, içki içip sarhoş olan kişi Şafii ve hanefi mezheplerine göre mükellef değildir. Bak. Mugnul-muhtac 3/279 Beyrut baskisi 1352 Hicri ibn-i Abidin Durrül Muhtar 2/423 Mısır baskısı 1323 Hicri] Minah – Seyyid Sıbgatıllah – il Arvasi (k.s.a.) Minah-201: Manevi boğazı geniş olan kişinin boğazında hem füyuzat almak için, hemde müridlere vermek için delik vardır. Füyuzat onun boğazını tıkayamaz, yani gelen feyizden dolayı manevi sarhoşluğa düşmez. Boğazı dar olan az bir feyizle tıkanır, sekir’e düşer, başkalarına da veremez. Minah-202: Gavs (k.s.) hz. leri işaret ettiki, hiç bir amel cezbenin dercesine ulaşmaz. Allah’a yaklaşma ve kemalat kazanma bakımından bakımından hiç bir amel cezbenin yerini tutamaz. Açık naslar ve bazı evliyanın keşfi, gibi deliller bu gerçeği ifade eder. Bazı amel sahiblerinin derece olarak cezbe ehline yaklaşmaları, derece bakımından onlarla yarışmaları o kimselerin amellerindeki cezbeden dolayıdır. Sözlerinin devamında Gavs (k.s.), şehid olan bir gazi hakkında şöyle buyurdu: “Ben, misal aleminde onun kamil bir veli gibi şan sahibi olduğunu gördüm. Şeyhim Seyyid Taha (k.s.) buyurdu ki: “Büyük bir velinin yanına avamdan bir şehid defnedildi, ben gördüm ki o şehid, o veliden aşağı değildi.”
Gavs (k.s.) buyurdu: “Savaşta şehid olunsada, olunmasada, savaşta cezbe vardır, savaş cezbeyi gerektirir. Minah-203: Gavs (k.s.)’dan mecazi aşkın nakşi taifesinde nadiren olmasının hikmeti soruldu: -”Bu nakşi taifesini, başlangıçta kaplayan cezbe, masivayı terk ettirip onları Allah’dan başka bir şeyle ilgilendirmez.” buyurdu. Minah-204: Gavs (k.s.), bir gün yüce mecliste şunları söyledi: “Başlangıçta, nafile ibadetlerle meşguliyet, cezbeye engel olur ve müridin hızını keser.” Minah-205: Gavs (k.s.), buyurdu ki: “Nakıs olsun kamil olsun her şeyh, müridin kabiliyet tarlasına bir tohum eker. Daha önce nakıs bir tohum ekilmişse, kamil olan onu kurutmayınca, üzerine başka bir tohum ekmez. Minah-206: Ömrün harcandığı yerin en değerlisi, kamillerin sohbeti olduğunu, bu sohbetlerde sarfedilmeyen hayatın hiç yaşanmamış gibi olduğunu beyan eden Gavs (k.s.) buyurdu ki: “Sohbette, şeyhim Muhyiddin-üs Sahrani (k.s.)’den işittim ki: -”Nefesleri tutmak ömrü uzatır. Ömür, nefeslerle zabt ve tayin edilir.” Ben bu sözü, sohbet şeyhimden işittikten sonra, nefesimi tutardım. Muhyiddin-üs Sahrani (k.s) dedi ki: “Ömürden gaye ancak sohbettir. Nefesi tutmak ise sohbetin kemalini meneder.” Gavs (k.s.) bir fakire sordu; muteber olan öncekilerin Muhyuddin-üs Sahrani (k.s.)’in sözü gibi bir söz söylediğine vakıf oldun mu? Fakir cevaben dedi: “Evet ben Ruhü’l Beyan tefsirinde bazı muhakkiklerde bu söz gibisini gördüm, yalnız ben buna itimad etmeyerek, belki ömürlerin nefeslerle kayıtıi olduğu gibi, aynen saatle, günlerle ve zamanın diğer cüzleriyle de kayıtlı oluduğuna itikad ederdim. Gerçi yalnız nefesleriyle kayıtlı olması, ömrün artıp eksilmesi hakkındaki meşhur müşkülü halletmek için bu yoldan gidilmiştir. Sanırım Gavs (k.s.) adı geçen şeyhi gibi, birinci söze meylederek dedi ki: “Ölüm halindeki kişinin hızlı nefes alıp vermesi bunu takviye ediyor.” Minah-207: Gerçekte arkadaşlık, arkadaşlık yapanın o renge razı olmasa da, kaçsa da, yine arkadaşlık yapanın rengine boyar. Bu rengin arkadaşlık yapanın kendisinde veya ona tabi olanlarda, istemeseler bile meydana geleceğini işaret eden Gavs (k.s.) buyurdu ki: “Bu yüce taifenin bazı yeni girenlerinde görülen zikr-i minşari (testere zikri adı verilen bu zikir, testerenin ağaç keserken çıkardığı ses gibi boğazda ses çıkarır) onlara Şah-ı Nakşibend’in (k.s.) bu zikri yapan Türk meşayihiyle olan arkadaşlığından arkadaşlığından gelmiştir. Minah-208: Yüksek mecliste zikr-i minşari’nin, şeyhin talimi veya müridin ihtiyarıyla mı, yoksa cezbe ve bir zaruretle mi olduğu mevzu edildi. Gavs (k.s.) buyurdu ki: “Türk meşayihi, onu telkin ve isteyerek yapardı. Hatta onların tarikatında bu vardı.” Nakşi tarikatında, bazı yeni başlayanlar, içten bir zorlama ve zarurutle yapıyorlar. Şeyh onlara, bunu mecburen yapmaları için tasarrufta bulunmada serbesttir. Minah-209: Mübtedinin sayhası (narası), gafletten huzura kavuştuğu zaman neşet eder. Eğer gatlet veya huzur devam ederse bu ses çıkmaz orta derecedekilerin sayhası gelen feyzin, göğüslerine sığmamasından dolayı olur. Gavs
(k.s.), bazı kişilerin sayhalarının bazen şeyhinin tasarrufatından olduğunu işaret ederek buyurdu ki: “Bazı meşayihin müridlerinde büyük naralar olurdu. Mübtedinin sayhası ve huzuruna en güzel örnek, yaş bir odunu ateşe atınca, ondan ses çıkar, odun kuruyunca ses kesilir.” Minah-210: Gülme, ağlama ve nara gibi hallerin sahipleri, meczub olmadıkları halde, meczub diye adlandırılmaları, ancak gafletten huzura geçtikleri zaman, cezbenin bir çeşidi onlarda bulunduğu içindir. Minah-211: Bir gün yüksek mecliste bazı büyüklerin, sahib-ü zaman’ın izni olmadan yapılan tarikat amellerine itibar olmadığı” sözünün imam-i Rabbani’den sorulduğu, onun da itibar olmadığı tasdik ettiği ancak bu itibari, itibar-i kamil ile kaydettiği, sahibü’z zamanı tanımayan veya ondan uzak olanın halinin nasıl olacağı bahsi geçti. Gavs (k.s.) dedi ki: Sahib-ü zamanı tanımayan aynen uzakta olan gibi mazur sayılır. Fena makamında olan müridin, kendi şeyhinin taatle itibar-i kemali, Sahib-ü zaman olsun olmasın kafi gelir. Minah-212: Sohbet masiva ile bağı keser. Hoca Azizan (k.s), sanatı olan dokumacılığı “ayrılmak ve bitişmek” diye tefsir ederdi. Gavs (k.s.), bazı büyüklerin (Gelin bir saat mü’min olalım) sözündeki, mü’min olalım kelimesinin, müsebbiben, (imanın) sebep (sohbet), yerinde kullanılması olarak, sohbet ile tefsir ederdi, yani iman edelimden murad, sohbet edelim demektir. Minah-213: Melekler sohbet meclisine gelirler. Bundan dolayı şeyhe “Pir-i Mugan” denilir. Çünkü muğan, yani kafirler, rüya ve keşif yorumunda melekler demektir. Gavs (k.s.)’den meleklerin meşayih sohbetine katılmaktan maksatlarının ne olduğu, kalbin huzurullahta bulunmasını sağlamak sağlamak olsa, onlar zaten bu hal üzeredir, terakki için olsa, onlar belirli bir makamdan ileri gitmezler diye soruldu. Gavs (k.s.) buyurdu ki: -”Melekler lezzet almak için katılırlar” Minah-214: Gavs (k.s.), bazı sohbet şeyhlerinin hallerinden naklederek dedi ki: “Şu açık zikir yapanlar zikrin manasından ve makamından gafildirler.” Bu sözle Gavs (k.s.)’ın kasdı, zamanımızda, zikri alet edinip, çok yüksek ses ve gürültü ile zikir yapan zakirlerdi. Gavs (k.s.), makam sözünü tefsir ederek şöyle buyurdu: “Zikr-i cehri’nin delili, Azizan’ın (k.s.) ( k.s.) da açıkladığı gibi meşhur olan şu hadis-i şeriftir. “Kimin son sözü La ilahe illallah olursa cennete girer.”[35] Mürid, nefeslerinin her birini son nefesi sayıp ona göre hareket etmelidir. Zikr-i cehrinin gerekçesi, zikir yapanın her nefeseni son nefesi sayarak, o hal üzere bulunmasıdır, (bunu ağızla söylemesi değil). Minah-215: Gavs (k.s.) buyurdu: “Faziletli bir zat daha az faziletli olan birinin sohbetiyle fayda görür. Sohbet bereketten hali değildir. bazen faziletlinin yanında bulunmayan, daha az faziletlinin, yanında bulunur. Ulul Azim bir peygamber olan Musa (a.s.) ile, peygamberliği ihtilafli olan Hızır (a.s.) kıssaları ve Şeyhü’l-İslam Ahmedü’l-
Cami ile Ebu Fahir-i Kürdi (k.s.) arasındaki arkadaşlığı zikretti. Minah-216: İrade şeyhini, delil bulmaya gücü yetenin taklid ile şeyh edinmesinin caiz olmadığı, zira şeyh gerçekte müridin kıblesi olduğu, içtihada gücü yetenin kıbleyi taklidi caiz olmadığını işaret için Gavs (k.s.) buyurdu ki: “Ulema, şeyh edinmekte avam gibi değildir. Bilkakis, ihtiyatlı davranıp onlara bir delil ile zahir oluncaya kadar şeyh aramaları gerekir” deyip, şu kıssayı naklettiler: “Şah-ı Nakşibend (k.s.)’ın Molla Yakub-u Çerhi’den (k.s.) kendisini niçin şeyhliğe kabul ettiğini sordu; o da, halkın, seni kabul ettiği için cevabını verdi. Şah (k.s) bu delilinin şeytani bir delil olabileceğini söyleyerek, çürüttü. Bunun üzerine Yakub-u Çerhi (k.s.) meşhur olan şu hadisi şeritle cevabını verdi; “Allah (c.c.) bir kulu sevdimi onun sevgisini meleklerin kalblerine atar. Bir kula da buğz etti mi, onun buğz ve nefretini meleklerin kalblerine atar. Sonra o sevgi veya buğzu insanların kalblerine de koyar.” hadisiyle cevap verdi. [36] Sonra Şah-ı Nakşibend (k.s) bundan daha açık bir delil istedi, ve onun kendisine “Azizan’a mürid ol” diye emredilen rüyayı hatırlatır. Bu rüyada kastedilen Azizan’ın kendisi olduğunu söyler. Bu kıssada birçok faydalar vardır. Geniş bilgi Lem’a adlı kitabımızda verilecektir. (Bu kıssa için Reşahat’a bakınız). Bu konuda dört alimin kıssası meşhurdur; bu alimler şeyh aramak için seyahate çıktılar, uzun bir seyahatten sonra, tanımadıkları, deve otlatan Zenci Ata’ya (k.s.) rastladılar (Bu kıssa Reşahat’da mufassalan mevcuttur) Bu alimlerden üç tanesi Zenci Ata’yı (k.s.) tanıyıp ona tabi oldular. Ama Seyyid Ata arkadaşlarını takliden (arkadaşları ona bağlandığı için) bağlandı. Belirli bir zaman ondan menfaat görmedi. Gavs (k.s.) buyudular ki: “Delil getirmenin aslı, salikin sohbetten evvel ve sonraki hallerini karşılaştırmasıdır. Eğer sohbette maksad, kalbin, toplanıp, havatırının def edilmesi veya azalmasını kazanırsa, onun aradığı şeyhtir. Eğer bunlardan hiç biri olmazsa, onu terk etsin, yoksa meşayihin ervahı ona helallık vermez. Hz. Azizan’ın (k.s) şu dörtlüğü meşhurdur: Kiminle oturdunsa senin gönlün cem olmadı Su ile çamurunun zahmeti senden gitmedi Eğer onun sohbetinden teberri etmezsen Kesinlikle azizanın ruhu sana helal etmez. Gavs (k.s.), son mısradaki azizan kelimesini Hz. Azizan (k.s.) ile değil “Meşayih” diye tefsir ederdi. Minah-217: Ebubekir-i Vasıti (k.s), Nişabur’a geldiği zaman Ebu Osman-ı Hayri’nin (k.s) cemaatine sordu: -”Sahibiniz size ne emrediyor.” Cevaben: -’kusurumuzu görmek ve nefsimizi her halükarda itham etmekle emrediyor” Bu cevaba Ebubekir-i Vasti (k.s.) dedi ki: -”Sizi, sade mecusilik ile emrediyor, çünkü bu görmek sade tevhide zıt olan iki şeyi görmektir” Yüce mecliste bu sözlerin üzerine Gavs (k.s.)’a bir fakir sordu: -”Sizin meyliniz hangisidir.” Gavs (k.s.) buyurdu: -”Yolmuz kusuru görmektir”. Nefahat’te geçen Hz. Şah (k.s.) kıssası buna iyi bir delildir. Hz. Şah, buyurmuştur ki, kendi nefsinize töhmet eyleyiniz. Vasıtı’nin sözü vahdet-i vücuda meyillidir. Müridin kalbine hiçbir şey getirmediği bazı vakitlere hamledilmesi de mümkündür. Minah-218: Gavs (k.s.) bu sohbetle buyuruyor ki: “Kul ile Allah arasında on iki perde vardır. Bu perdelerin altısı nurani, altısı zulmanidir. Bu perdelerin hepsi kalkıp yok olmadan vüsul mümkün değildir. Bu perdelerin kalkması için kamil bir şeyhin bulmak lazımdır. Kamil olarak dönen bir şeyhin himmet ve terbiyesi olmadan bunlar kalkmaz. Nakıs nisbet sahibi bir şeyh de bu perdeleri kaldıramaz, yalniz başka şeylerle yaldızlar, mürid
zanneder ki, o perdeler kalktı, hakikatte kalkmamıştır. Minah-219: Seyyid Taha (k.s.) müridlerine, Reşahat kitabında Hace-i Ahrar’dan (k.s.) nakledilen yüz yirmi reşhanın okunup mütala edilmesini çok tavsiye eder ve derdi ki: “Nakşi tarikatı Reşahat’da olanlardır” Gavs (k.s.) aynı eseri tavsiyede, şeyhine uyardı. Minah-220: “Zahiri ilmin saliki geciktirmesi gibi keşif ilmide geciktirir. Saliki meşgul eder.” diyen Gavs (k.s.); “salik şeyhinin izni olmadan, gölgeler ve asıllar arasindaki farkı bazen bilir, bazen bilmez” dedi. “Farkı keşfetmeyen kişi selamete daha yakındır. Keşiflerin hepsi, fitne ve imtihandır. Onlara meyleden salik, onlarla kalır, terakki edemez, Şeyhim Seyyid Taha (k.s.)’ın yanında, bazı mevzuları benden soran bir keşif sahibi vardı. Bu zat daha nakşilerden sayılmıyordu. Minah-221: Gavs (k.s.) münkiri, iddiacıya (kendisinde olmayan bir makamın varlığını iddia eden) tercih ederdi ve “münkirin dönmesi muhtemeldir, ama müddei’nin dönmesi mümkün değildir” derdi, “iddia her menfaate mani bir perdedir.” buyururdu. Minah-222: Arifle, nefsin sıfatları kökten yok olmaz, yine bir takım unsurlar kalır, ama bunlar artık arife karşı gelemez. Nefsin sıfatları izi görünmeyece görünmeyecekk şekilde zayıflar ve çöker. Sıfatların esaret ve kaydı altında bulunan bazı kişiler, arifle arkadaşlık yapsa, onların bazı hali arife akseder. Arif bu sıfatları kendisine vehmeder, yalnız, bu akseden sıfatın arife karşı gelmeye gücü yetmez. Minah-223: Gavs (k.s.) buyurdu: “Ancak kötü arkadaşlarla arkadaşlık fayda verir”. Bu sözlerin akabinde kötü arkadaş sözünü; nefsini kötülükle müşahade edip, gayet kusurlu gören olarak tefsir eder ve buyururdu ki: “Nefsi kusursuz görmekten daha büyük bir günah olmadığından dolayı, ancak onların arkadaşlığı fayda verir”. Minah-224: Gavs (k.s.)’den soruldu: “Huzur-u daimi ile, nefsi ayıplı görmek ve nefs muhasebesi yapmak birlikte mümkün olur mu?” Cevaben dediler: “Evet, birlikte mümkün olur, huzuru kazandıktan sonra hiçbir şey ona engel olamaz.” Minah-225: imam-ı Rabbani (k.s)’in, “müstağrak Allah.’ı (c.c.) Peygamber (a.s.)’den fazla sever. Dönen ise Peygamber (a.s.)’ı Allah (c.c.)’ın muhabbetinden fazla sever” sözü Gavs (k.s.)’den soruldu, cevaben: “Evet, onun sözü öyledir. Allah (c.c.) muhabbetinin galebe çalması, döneni memur olduğu tasarruftan alıkoyan Peygamber (a.s.)’ın muhabbeti ile tasarruftan alıkoymaz. [34 Elimizde bulunan adab kitaplarında zikirden evvel ve zikirden sonra rabıta yapıldığı belirtilmekte. Ancak vird anında rabıta ile meşgul olma yoktur. Gavs (k.s)'ın mümkünse onları birleştirin buyurması, ikisini beraberce yapmanın genele mahsus olmadığını ancak ikisini beraber yapmaya gücü olana mahsus olduğuna işaret etmesi, Gavs (k.s.)'ın özel bir meşrebi olabilir. Allahüalem.] [35 Feyzü'i Kadir sh. 206, No : 8961] [36 Ramuz-el Ehadis 295] Minah – Seyyid Sıbgatıllah – il Arvasi (k.s.a.)
Minah-226: Kamillerle beraber olup, onların hiçbirisinden müridlik nispeti olmadan gezmek menfaat verir mi? Diye Gavs (k.s.)’den soruldu. Cevaben: “Pek o kadar menfaat vermez.” buyurdu. Minah-227: Talib, irşada ehil bir zat bulduğunda onun eline mürid olarak teslim olmayı geciktirmesi lazımdır. Ancak talib, o kamilin yolunun haricinde başka bir tarikat istiyorsa ve istediği tarikat, başka tarikatlardan istifadeyi men edecek şekilde gözüne hoş geliyorsa, talib teslim olmayıp, vazgeçebilir. Gavs (k.s.) bu sözlerinden sonra şu kıssayı naklettiler: “Hoca Ahrar (k.s.), Yakub-u Çerhi (k.s.) ile buluşmadan evvel, Seyyid Kasım-i Tebrizi, Bahaüddin-i Ömer, Zeynüddin-i Zeynüddin-i Havafi (k.s.) gibi kaç kamil zata mürid olma firsatı eline geçti, ama o müridliğini tehir etti, çünki o, yol olarak nakşi tarikatını beğenip, seçmişti.” Minah-228: Şevkin harareti, vuslatta tamamen söner. Muhabbet ise öyle değildir. Şeyhinden uzakta iken, mürid muhabbetine daha iyi vakıftır.” diyerek huzurunda muhabbetinin eksikliği yüzünden mahzun olanı, bu işaretle teselli ederdi. Gavs (k.s.) bu sözlerine ilaveten dediler ki: “Ehl-i muhabbetin büyüklerinden biri muhabbetin hararetiyle yanarak vefat etti, ama, o, vuslatta erenlerden değildi.” Bu vuslata ermemeği vuslatın mertebelerinin çeşitli olması ile yorumlayan Gavs (k.s.) şöyle buyurdu: “Ölen kişi vuslata ermiştir yalnız vuslat mertebesinin nihayeti yoktur.” Bir fakire, büyüklerden birine ait olan şu sözü Gavs (k.s.) sordu: “Eger dilersen beni kavuştur, dilersen kavuşturma.” Bu sözü söyleyen erenlerden olduğu halde terdid’den maksat nedir? Fakir cevaben: “İçinde bulunduğu visal ile daha yüksekteki visalin arasında tercihtir.” dedi. Gavs (k.s.): “Evet, o öyledir.” buyurdu. Minah-229: İmam-ı Rabbani (k.s) halifelerine, kendilerine gelenlerin samimiyetini kontrol edip, karşılıklı olarak birkaç kere istihare yapmadan tarikat vermeyi men etmiştir. Halbuki bu zamanda durum böyle değildir. Her gelene tarikat verilmektedir. Bu ise tarikat vermeğe izinli olan bazı halifelerin, tarikatın aslındanmış gibi ihdas ettikleri ve onlardan sonra gelenlerin onlara tabi olduklarından dolayıdır. Böyle yapılması İmam-ı Rabbani’nin (k.s.) yaptığına hilaf değil midir? diye sordular. Gavs (k.s.) buyurdu ki: “Adı geçen men ve kontrolün sebebi, müridin özündeki samimiyetin açıklanması içindir, zira şeyhi kabul ve tarikata girdikten sonraki dönüş, ilk emirdeki girmemekten daha kötüdür. İmam-ı Rabbani (k.s.), kendisi ise böyle yapmıyordu.” Sanırım suali soran “men ve kontrolü” hilafeti zaruri olan için anladı ve dedi ki: “Şu asırdaki zaruri halifeler de, istihare ve kontrolle memur mudurlar?” Gavs (k.s.): “Hayır” dedi ve devam etti: “Benim şeyhim ilk emirde, müridle birlikte üç sefere kadar istihare yapmamı emretti, sonra bu emri kaldırdı.” Sanırım Gavs (k.s.), mercu’a[37] dönmesini sağlayan, ilk emirde verilen irşad izni, onun bütün zamanına şamildir ve ona yönelen fertleri içine alır. Bununla yeniden izin istemeye ihtiyacı kalmaz. Belki bir hikmet için tazeler. 0 dönenden izin alan halifeler ise, öyle değildir. Dönen için, onların izninde takyid (kayıtlama) ve itlaktan görüp, beğendiği şekil üzerine tasarruf eder. Hatta onlardan dönen ve tekmil makamına erene de böyledir. Gerçekte şeyh hayattaysa, halifesi ne kadar yükselirse yükselsin, emrinde müstakil olmayı men eder. Ancak nadiren böyle olmayabilir diye işaret etti. Gerçi bu konu, lem’a'nın konusu idi, fakat minhanın kapalılığı, bunun acele olmasına sebebiyet verdi.
Minah-230: Vaaz ve kıssaları mecliste zikretmek şeyhlik olmayıp, belki ona ters düştüğünü söyleyen, Gavs (k.s.) buyurdu ki: “Zamanın halifelerinin, meclisleri vaaz ve hikayeler ile süslemeleri şeyhliğin sermayesi olan, batıni kuvvet ve nisbetin ellerinde olmamasıdandır. Bunların yaptığı, silsile meşayihinde görülmemiştir. görülmemiştir. Tarikatın reisi Şahı Nakşibend (k.s.) buyurur ki: “Bizim tarikatımız ancak sohbettir.”[38] Minah-231: Tam ihlas, şeyhin söz, fiil ve hali, açık hükümlere muhalif olsa veya olmasa dahi, şeyhin muradına uygun olarak hareket etmektir. İnkar veya bir mevzuun manasını sorma dahi, kalbine girmeden tasdik etmelidir. Gavs (k.s.) buyurdu: “Şeyhimiz Seyyid Taha (k.s.) bir gün alimlere ruh hakkında konuştu. Alimlerden birisi de bu sözü inkar şeklinde dedi ki: -”Şeyh, ruh hakkında konuşuyor, Allah-u Teala (c.c.)’da: “(Ey habibim de ki; ruh benim Rabbimin emrindedir)”[39] buyurur. Bunun üzerine şeyh dedi: -”Oradaki ruh, hayvanı ruhtur, biz ise ruh-u insani hakkında konuşuyoruz.” Gavs (k.s.) bu durum hakkında buyurdu: “Şeyh meclisten meclisten ayrıldığı zaman, ilmi kavi, muhlis bir sofi ayeti kerimeyi okuyana dedi ki; eğer sen konuşmasay konuşmasaydın, dın, benim kalbime şeyhin konuşması hakkında bir şey gelmezdi”. Sanırım ki Gavs (k.s.), şeyhinin cevabının, ayete edeben ve soranın anlaması için arada beyan ederek bu nakilden sonra dedi ki: “Ruh-u insani de emirden değil midir?” Minah-232: Sanırım, ihlasın en güzeli kendini zorlayarak değil, rıza ve zevkle olan teslimiyet, olduğuna işareten Gavs (k.s.) dedi: “Şeyhimizin etba’ından iki alim konuşuyordu konuşuyordu,, birisi diğerine dedi, eğer şeyh sana namaz kılmamanı emretse ne yaparsın? öbürü dedi; emre kerhen uyarım, soruyu soran alim dedi; ben gönüllü ve kalb hoşluluğu ile uyarım. Minah-233: Gavs (k.s.) zamanında yaşayıp, sohbetinde bulunduğu bir şeyhin müridlerine, hayatta olmayan şeyhinin rabıtasını telkin etmesini garip görerek buyurdu ki: “Berzah aleminde bulunanın rabıtası, şehadet aleminde olana nasıl fayda verir?” Ben, o şeyhin emrini tutarak, bir müddet şeyhin emrettiği, hayatta olmayan, onun şeyhini rabıtasına devam ettim. Bana ancak “sis içindeki uzak bir hayal” şeklinde zahir oldu. Başka şekilde zahir olmazdı. Minah-234: Gavs (k.s.); rabıtası menfaat veren şeyh, her zaman uyanık olan şeyhtir, buyururdu. Minah-235: Gavs (k.s.) bir fakire dedi ki: “Halden hale geçmeni, şeyhin senin kalbinden gafil olmasından veya seni ihmal etmesinden sanma, bu ancak kalbin televvünündendir”. Minah-236: Mürid, zamanın kamillerinden bulduğu kişiyle sohbet eder, yalnız sohbet esnasında kendi şeyhinin rabıtasından gafil olmamalıdır. Sohbetten ettiği istifadeyi de, ancak kendi rabıtasından bilmelidir. Gavs (k.s.), bu mübarek kelamlarına ilaveten dediler ki, mürid kendi şeyhinden daha kamil olan biri ile de sohbet eder. Halid-i Öleki (k.s.) diyor ki; bu kelamlarında rabıtanın şart olup olmaması hususunda sükut etti. Gavs (k.s.)’a bir fakir sordu: “Hem bir şeyhe mürid olup ona intisab edeceksin, hem de başka birinin kendi şeyhinden daha kamil olduğuna inanacaksın, inanacaksın, bu nasıl olur?”
Gavs (k.s.) dedi: “Bir kişi mürid olduktan sonra, Cenab-ı Hak (c.c.) onda, başka birinin kendi şeyhinden daha kamil olduğunun idrakini yaratır.”[40] Minah-237: Sanırım Gavs (k.s.), şeyhinden başka kamil ve ekmelin sohbeti, ancak müride muhabbeti bütün kalbiyle şeyhine gitmeyip, ondan başkasına meyledebilecek meyledebilecek bir yer kalmışsa menfaat verdiği, yok eğer muhabbeti şeyhine gidip ondan hiç bir şey kalmamışsa istifade için sohbet olmayıp, ancak tanımak ve berekellenme berekellenmekk için olduğunu işaret edip, şöyle buyururdu: “Bir sefer şeyhimi ziyarete giderken Van’a uğradım. Ben Van’a vardığım zaman, bizzat şeyhimin kemal ile vasfettiği Mevlana Halid-i Bağdadi (k.s.)’ın halifelerinden birisinin oraya geldiğini öğrendim. Ben onu ziyarete gitmedim. şeyhimi ziyarete vardığım zaman durumu ona anlattım. Bana dedi; niçin onun yanına gitmedim?… Ben, senden başka kimseye gitmem, dedim. Şeyhim bana dedi; gitseydin de nasıl olduğunu tanısaydın.” Minah-238: Sanırım Gavs (k.s.), aşağı derecedeki makamda bulunmak ve onun haliyle hallenmek, aceleye geçip üst makama çıkmaktan daha hayırlı olduğunu işaret için buyurdu; misal aleminde bu taifeden iki kişinin halini gördüm, meyveli ağaç şeklinde idiler. Bunlardan meyvesi olgunlaşmamışı uzun, meyvesi olgunlaşmış olanı kısa olarak gördüm. Ben bu durumları şeyhime arz ettim. şeyhim: “Olgunlaşmış ıisa, olgunlaşmamış uzundan hayırlıdır.” dedi. Minah-239: Gavs (k.s.) buyurdu ki: “Ümmi bir veli’nin nisbeti, alim bir veli’den daha safidir. Gerçi alim veli, ümmiden maka’mca daha yüksektir. Ama, ilmi nakışlar, nisbeti bulandırdığından dolayı, ümmi, alimden daha safi olur.” Minah-240: Gavs (k.s.), müride, nisbeti az fakat safi olan bir zatın, nisbeti çok fakat f akat bulanık olan zattan daha menfaatli olduğuna işaret kasdıyla bir sohbet şeyhini, bir başka sohbet şeyhine, menfaat görmek yönünden tercih ederdi. Minah-241: Gavs (k.s.) buyurdu: “Nefy-i isbata devam edip, onu çoğaltmak, sohbetin nas’a tesir ve menfaatini çoğaltır.” Minah-242: Tecelliyatın, kendini fakir görüp, kusurunu müşahede etmekte varid oluşu, huzurundakin huzurundakinden den daha çoktur diyen Gavs (k.s.), bir sadat’tan şöyle nakletti: “Ben eksikliğimi ancak tecellyatın inmesiyle farkettim”. Bu söz gayet güzel ve dakik olan ahval ile aldanmanın damarını kökten kesen bir kelamdır. Minah-243: Gavs (k.s.), şeyhi olan Seyyid Taha’nın (k.s.) “müridin şeyhinden rabıta ve vakıa ile aldığı, sifahen ondan aldığından daha kuvvetlidir.”dediğini söyledi. Bir fakir dedi ki: “Terakkiyatın şeyhten veya şeytandan olduğu nasıl bilinir?” Gavs (k.s.) dedi: “Onu şeri’at ile ölçer, eğer süluka müteallik ise, onu da tarikatın rükünleri ile tartar, bazen de öğrendiğini üç sefer tekrar eder. Ayrıca nisbetin geliş şekli ile de bilinir. Eğer nisbet dört taraftan geliyorsa bilir ki, haktır.”[41] Gerçekten bu son durumda şeytanın tasallutu söz konusu değildir. Tekrar soruldu; uykuda iken gelen nisbet, müride kalir mi? Gavs (k.s.) cevaben buyurdu: “Rüyalara itibar yoktur”. Minah-244: Gavs (k.s.)’den “Mürid şeyhinden başka, rabıtası menfaat veren kişinin rabitasini yapar mi?” diye soruldu. Cevaben buyurdular: “Hayir”. Halid-i Öleki (k.s.) diyor: Başka bir mecliste Gavs (k.s.)’ın kendi şeyhinden “rabitasi menfat veren kişi
gördüğümüz zaman onun rabitasini yapınız” diye naklettiğini duydum. 0 zaman ben (Halid-i ( Halid-i Öleki (k.s.)) dedim; rabitasi menfaat veren kim olursa olsun mu yoksa şeyhin baglilarindan biri mi olsun? Cevaben dedi: “şeyhM etbaından olsun.” Bu ihtilaf vaktin ihtilafi üzerine hamledilir veya birincinin onun tercihi, ikincinin ise şeyhinden nakledildiğine nakledildiğine hamledilir. Birincinin mtitlakligi, ikincinin kayitli olmasina çevrilir. Kalbim bu sonuncuya daha meyyaldir. Minah-245: Meşayihin, kemal ve tekmil makamına ulaşmayan bazi kişilere halifelik verilmesine sebeb olan şekilleri Gavs (k.s.) şöyle açikladi: “Bazi saliklerin kemal ve tekmile vasıl olmasi, yaradılış hasebiyle.kendisine hasebiyle.kendisine halifelik verilmesine ve ondan nisbet alacaklara sohbet etmesine baglidir. Böyle kişiler müşkillerinden dolayi şeyhe müracaat eder. Bu müşkilatları bazen rabıtayla hallolur.” Sanırım Gavs (k.s.), ikinci bir veche işaret ederek, buyurdu: “Vakit, onun tekmiline dar geldiği zaman, şeyh ona hilafet verir ve onu kemale erdirecek kişinin sohbetini tavsiye eder.” Bu durumu açıklamak için Gavs (k.s.); Şah-ı Nakşibend’in (k.s.) ömrünün sonunda, Yakub-u Çerhi’ye (k.s.) hilafet verip, Alaüddin-i Attar’ın (k.s.) sohbetini tavsiye etmesini zikretti. Minah-246: Sanırım Gavs (k.s.), rabıtası menfaat veren kişinin rabıtasını bazı yönlerden, rabıtayı, virde tercih etme hususuna işaret maksadıyla buyurdu: “Bazen vird şeyhinin (vird ile irşad eden) müridi virdine devam ettiği halde terakki edemiyor, yükselmeyip, geri dönüyor ama rabıta şeyhinin müridi, ihlas devam ettiği müddetçe gerilemiyor.” Minah-247: Sanırım ki, şeyhlerin tasarruftaki sürurundan, müridlere tesir ve onların terakkiyatında, mekan’ın önemi olduğu ve önemin ancak ehlullahın tasarrufu ile şereflenip, değer kazandığını işaret ederek, Gavs (k.s.) dedi ki: “Geçmiş zamanda Bitlis şehrinde yücelerden ve salihlerden bir cemaat tasarruf ettiği için, bu beldede müridlerin terakkiyatı daha çabuk olurdu” buyurdular ve şeyhi Seyyid Taha (k.s.)’nın, o beldede bulunan “Berasar” köyünü; tasarruf eden bir veli bulunduğund bulunduğundan an dolayı “Nehir” köyü üzerine tercih ettiğini, çünkü birincide (Berasar köyünde) nisbet çok zuhur eder” dediğini naklettiler. Minah-248: Gavs (k.s.), kendinde eksiklik görerek, kusuru müşahede etmeyi, huzurun devamına tercih ederdi. Minah-249: Sanırım, sohbet meclisinde münkirin bulunmasını, cemaatten bazılarının sohbetten faide görmesini engellediğini işaret eden Gavs (k.s.), münkir ve sağır birisini kastederek “Eğer filan olmasaydı, bu sohbet falana tesir ederdi” buyurdu. Minah-250: Bir gün Gavs (k.s.) dedi ki: “Ben uzun zaman bize gelip giden bir kadını, vefatından birkaç sene sonra azap içerisinde gördüm, yani misal aleminde onun hali bize gösterildi ve açıklandı: “0 kadın ihlaslı değildi”, gelip gitmesi de başka sebepler içindi. Ayrıca bir erkeğin de azap içerisinde olduğunu gördüm. Bu zatın muhlis bir oğlu vardı, ama kendisi ne muhlis, ne münkür idi. Bu fakir (Halid-i ( Halid-i öleki), meşayihle birlikte olup da ihlas ile inkar arasında kalmanın zarar ve helak edici olduğunu anlayınca muzdarıp oldum. Halbuki bunun hilafını ve evliyanın bu hususta Peygamberler (a.s.) gibi olmadığına itikad ediyordum. Üç saat kadar ızdırab çektikten sonra Gavs (k.s.) beni çağırıp dedi: “Kontrol ettim, bizimle bulunup da azap gören adam, kötü ahlak sahibi imiş” Bu cevaptan sonra ızdırabım hafifledi. Gavs (k.s.) geçen sözüne bitişik olarak buyurdu: “Sığırla dövülen harman tanelerine necasetle hükmedilip zarureten afv mı olunur (Şafii ( Şafii mezhebine göre böyledir), yoksa hiç mi necasetle hükmedilmez?”, hükmedilmez?”, sonra dedi; bunun necaset olması hususunda hususunda,, bana necaset hakkında söz boştur,
denildi. Bu sözle bir ihtimal dahi olsa ne demek istediğini anlayamadım. ne diledi, ne işaret etti. Allah (c.c.) bilir. [37 Mercu diye adlandırılan, fenadan bekaya dönene, dönmesiyle birlikte irşad izni verilmişse ki buna işaretle hilafet denilir. Yani işaret ve izin yalnız kendi şeyhinde değil bütün silsilenin ittifakı ve işareti ile irşad izninin verilmesidir. Tabi ki bunların başı Hz. Peygamber Efendimiz (as.)'dır. Hatta Cenab-ı Hakk (c.c.)'dır. Bu türden genel bir izine sahip olan halife, yaşadığı müddetce, istediği şekilde mürid kabul eder. İmam-ı Rabbani (k.s.)'nın hilafeti bu kabilden olduğundan kendisi mürit aldığında istihare yapmazdı. İşaretle halifelik alan kimse şeyhinden irşad için izin almaya ihtiyacı yoktur. Yine de bir hikmet için bezeti mürşüdünden iznini tazeler. Seyr-i sülukunu bitirip, sadatlardan izin almayıp, mürşidinden izin alan halife şeyhinin emrine bağlıdır. Şeyhi isterse ona genel izin verir. Her istediğine tevbe verebilsin diyebilir. Veyahutda istihare yap, müridin halini araştırdıktan sonra tevbe ver, diye emredebilir. Bu tip halifeler şeyhinin emrettiği şeklin dışına çıkamaz. Velev ki bu tip halife fenadan bekaya dönsede, en yüksek makama erse de şeyhinden aldığı talimat dışına çıkamaz. Allahülalem.] [38 Buradaki sohbetten maksat arkadaşlık ve beraber bulunmaktır.] [39 İsra suresi, 81. ayet] [40 Mürid tarikata ilk girdiğinde zannederki kendi şeyhinden daha büyük birisi yoktur. Ancak arada müridlik bağı kurulduktan sonra Allah (c.c.) ona bildirirki başka bir şeyh onun şeyhinden ekmelidir. Müridin müridlik bağı kurulduğu için ve şeyhinden de istifade ettiği için o ekmele gitmesi gerekmez. Zaten teslimiyetin şartı da hidayetin ancak kendi mürşidinin yanında olduğuna inanmaktır. Mürşidinden daha büyük olmadığına inanmak teslimiyetin şartı değildir. Allahülalem.] [41 Bu minhada Gavs (k.s.) vakı'adaki hallerin şeyhten veya şeytandan olduğunun ayrılması için ölçü vermektedir. Vakı'adaki Vakı'adaki hal fıkhi hükümle ilgili ise şeriat ile ölçülür. Eğer süluke müteallik ise tarikat ile tartılır. Bunlarla anlaşılamıyorsa gelen halin üç sefer tekrar etmesi veya ihatalı olarak meydana gelmesi ile şeyhten olduğu bilinir.]
Minah – Seyyid Sıbgatıllah – il Arvasi (k.s.a.) Minah-251: Gavs (k.s.)’a, bir gün yeni mürid olan birini kast denk: “0 kişi dün bir münkir ile beraber idi” dediler. Gavs (k.s.) acele ile çıkarak, yüce mecliste o müride dedi: “Ya müridliği ya da münkirlerle beraber olmayı seç! … Bu söz üzerine yeni mürid olan kişi, “onlar benim eski dostlarımdır, ben onları altı senedir görmedim” diyerek özür diledi. Bunun üzerine Gavs (k.s.); “Münkir, kardeş de olsa terk edilmelidir” dedi. Sonra, münkirlerle beraber olmanın zararlarını geçen minhalarda zikredildiği gibi bol bol anlattı. Ayrıca vuku bulan bir hadiseyi de naklettiler. Bu, sohbet şeyhi olan Halid-i Cizrevi (k.s.)’ın başından geçmişti: Şeyhlerin şeyhi Halid-i Bağdadi (k.s.) efendimizin Cizre’ye gelen bir halifesinden tarikat aldım. İlk teveccühünün teveccühün ün bereketiyle keşfü’l kulüb oldum. Yanından ayrıldıktan sonra medreseye gittim. Münkir talebelerle sohbet ettim. Baktım ki, bu münkirlerle sohbetten sonra üzerimde bulunan hal gitti. Gavs (k.s.), cehaletinden dolayı inkar eden ile, hasedliğinde hasedliğindenn dolayı inkar eden arasında fark olduğunu söyleyip, “birinci ile bulunmak zarar hususunda, ikinci gibi değildir” dedi. (Yani, hasedinden dolayı inkar edenin zararı daha çoktur.) Minah-252: Anladığım kadarıyla Gavs (k.s.), bir mezhebin fıkhında mukallid olanın (o mezhebi uygulayan) uzun zamandan beri, naslardan hüküm çıkartmak gücü bulunmadığından, bulunmadığından, taklid ettiği kişinin mezhebiyle amel edip, naslardan (kitab, sünnet, icma, kiyas) hüküm çıkararak, onun mezhebinden ayrılmaması lazım olduğu gibi, bir tarikatte olanın da adapta,. “tarikatın piri veya kendilerine tabi olunan halifelerin izleri bulundukça” onlara
tabi olması, naslardan ve geçmiş meşayihin eserlerinden adap aramamak gerektiğini söyledi. Bir şahıs yüksek mecliste onun ayağını öpmek istedi, Gavs (k.s.) men ettiği halde o bırakmadı. Gavs (k.s.), bir sofiye dedi: “Neden onu men etmiyorsun?” Sofi: “Neden men edeyim?” dedi. Gavs (k.s.): “Bid’at olduğu için” buyurdu. Sofi: “Hazreti Peygamber (a.s.)’in bir kişi elini öpmek için müsaade istediği, izin verdiği, ayağını öpmek için müsaade istediği, ona da izin i zin verdiği, secde etmek için de müsaade isteyince peygamberin peygamberin buna izin vermediği” hadisini söyledi. Gavs (k.s.) Hz. leri; gerek kendi şeyhi Seyid Taha’nın ve gerekse bu tarikatın önceki halifelerinden hiç birinin ayak öptürmediklerini, böyle hareket edenleri men ettiklerini nakletti. Minah-253: Bir gün yüksek mecliste zahiri alimlerden kuvvetli bir münkirin bahsi geçti, onun kötü itikadı ve halkın onu dininde itham ettiği anlatıldı. Gavs (k.s.), bir sofiye: “Hazreti Şah’ın (Şah-ı Nakşibend (k.s.) “tarikatımızdan yüz çeviren, dininde helak olma tehlikesindedir” sözünü işitmedin mi?” buyurdu. Minah-254: Gavs (k.s.) buyurdu: “İrşad şeyhlerine, şerefli yerlerin fethi zordur”. Sonra sofilerden birine bunun hikmetini sordu, sofi dedi: “Bilmem ama bu minhaya Mekke’nin fethinin zorluğu uygundur”. Gavs (k.s.) suküt edip, konuşmadı. Gavs (k.s.) bir gün yine: “Şehir ahalisi kendisini gaflet istila ettiğinden dolayı, köy ahalisinden daha geç te’sir alırlar” buyurdu. Minah-255: Gavs (k.s.) buyurdu ki: “Avam olan mürid intisab ettiğinde bu intisabın ve şeyhlerin nefesinin kadrini, gördüğü faydayı, ancak ahirette anlar.” Devrimizin bir ehl-i keşfi kabristana uğradı, gördü ki bir kısım insanlar azab içinde, birkaç kişi de nimet içinde. Nimet içinde bulunanların amellerinin ne olduğunu müridlerine sordurdu… Cevaben zamanlarındaki zamanlarındaki bir şeyhi kastederek: “Biz şeyh Nasır’ın müridi idik” demekten başka bir şey söylemediler. Minah-256: Gavs (k.s.) buyurdu: “Salik bazen Allah (c.c.) tarafından irşada izinli olur. Ama şeyhi ona izinli olduğunu işaret etmez. Gavs (k.s.)’ın bu sözlerine karşılık sofiler sordu: “0 zaman salikin durumu ne olur?” Gavs (k.s.) dedi: “Halk ondan menfaat görür, sohbeti tesir eder.” dedi. Fakat böyle bir salikin irşad görevi üstlenip, mürid edinip edinemeyeceği konusunda bir şey söylemedi. Gavs (k.s.) buyurdu: “Cahil müridde de aynen alim salik gibi fena ve beka makamı gerçekleşir. Bu haller gerçekleştiği zaman onun da, batınından menfaat görülür ve sohbeti tesir eder.” Minah-257: Münkirlerin gıybeti üç çeşittir diyen Gavs (k.s.) bunun iki çeşidinin burada zikredilmesi hoş değildir deyip, üçüncüyü şöyle izah etti; “münkirlerden, kardeşlerini korumak için onların gıybeti caizdir.” Nakşibendi Şeyhleri; her zaman sahabilerin (r.a.) kafirleri hiciv ile yermiş olmalarını, münkirlerin gıybetinin cevazına (izin verildiğine) delil getirirlerdi. Halid-i Öleki (k.s.): Zannediyorum iki gurup münkirin zikrini o makama münasib görmedi. Bu minha tefsir ister, biz onu lem’aya bıraktık. Minah-258: Sanırım Gavs (k.s.) istişraf-ı hükmi’nin (hükmen, yani hal edasıyla bir şeyin verilmesini beklemenin), istişrafı hakiki gibi yardımın (aç kalarak yapılan dilencilik) kabul edilmesinin cevazını men ettiğini işaret için
buyurdu ki: “İrşad ile çıktığım bir seyahatimde dünya büyüklerinin bir kaçına misafir oldum, bazı eşya ve bir miktar para yardım teklif ettiler ben kabul etmedim”. Bir sofi sebebini sordu. Zannediyorum Zannediyorum sofinin öyle sorması şartlar mevcut olmasından dolayı idi. Bu dünya büyükleri kendilerine misafir olunduğunda şeyhlere ve aimlere bir şeyler vermeyi adet haline getirmişlerdi. Fukaranın yanına gidip veya yanlarına gidilmeden bir şey vermezlerdi. Sonra Gavs (k.s.) yardım veren bir kavme misafir olmanın, yardım için olmasa dahi istişraf-ı hükmi sayıldığını haber veren bir kıssa anlattı. Minah-259: Gavs (k.s.) buyurdu: “Bazı kimselerin hediyesini red ettim onların ihlası arttı. Başka birinin hediyesini red ettim, onun ihlası eksildi, rütbesi r ütbesi düştü.” Sebebi sorulduğunda Gavs (k.s.) cevaben dedi: “Birinciler dünyaya bağlıydılar, onların vermesi tekellüften (yani kendilerini mecbur hissettiklerinden) idi. Kişiye sevgilisi iade edilince muhabbeti artar. İkinci taife ise cibilli (yaradılıştan olan) cömertliğinden idi. Er kişiye nefret ettiği şey iade edilince, ondan tiksinir. Bunun üzerine bu fakir, şeyhin, onun hediyesini kabul ederek ihlasını korumaya riayet etmeyişinin sebebini sordu. Sanırım Gavs (k.s.), şeyh başkasına bağlı olsa dahi, ancak bir fesada sebeb olmamak Şartıyla müridin maslahatına riayet ettiğine işaret için: -”Eğer hediyeni kabul etseydim. Senin komşun olanın hediyeleri kabul edilmeyecek kimselerin hediyelerini reddettiğimde kalbleri kırılacaktı.” Minah-260: Bir gün yüksek mecliste Hoca-i Ahrar’ın (k.s.) kimden ne olursa olsun, hediye olarak hiç bir şey kabul etmemesinin bahsi geçti. Gavs (k.s.) buyurdu: Hace Ahrar (k.s.)’dan daha büyük şeyhler hediye kabul etmiştir. Kabul edilebilir hediyeyi reddetmekle umulan fayda; hiç bir zaman hediye vermek isteyeni geri çevirmekle meydana gelen kalb kırıklığının zararına denk gelemez. Çoğu sefer Gavs (k.s.), bu konuda hediyenin az bir miktarla sınırlandırılmasını bildiren sözler söylerdi. Yani “hediye almakta fesat varsa da, şartlar tamam olunca kabul edilir” derdi. Çok seferinde kabulu mümkün olan hediyenin reddinde, adı geçen kalbi kırmaktan ziyade, dediğinde diretme ve inat vardır. Sonra sanırım Gavs (k.s.) Hoca Ahrar (k.s.) ve benzerlerinin kabul etmeyiş sebeplerini işaret için buyurdu ki: “0, bazen makam bazen de meşrebden olur.” Minah-261: Gavs (k.s.) bir fakirden, başlangıcından salihliği ile meşhur olan zaruri halifelerinden birinin düşüş sebebini sordu. Fakir alim cevaben dedi: “Bazı zalimlerin hediyesini kabul etti, vakıf mallarına el uzattı. Bunları yapmakla beraber sahibü’z zaman ile muareze etti (sahibü’z zaman Gavs (k.s.) dır). Bir tek bu husus rütbenin inmesi için kafidir. Ayrıca o fakir alim, Hoca-i Ahrar (k.s.) ile karşı gelen kimselerin adlarının kaybolup, izlerinin silindiğini belirtti.” Sanırım Gavs (k.s.) bahsedilenlerin hepsi rütbe düşmesine ve neticesine bağlı olduğu, gerçekte sebebin, silsile meşayihinin tasarrufatının kesilmesini gerektiren, tarikata bid’at sokmak olduğunu ve böylece nefsiyle başbaşa kaldığım işaret maksadıyla buyurdu: “0 zat, kadiri tarikatinin şeyhine, kendisini sevdirmek için zikr-i cehri yapıyordu. Halbuki şeyhim Seyyid Taha (k.s.): “İki tarikatta birden amel ederek, maksuda ermek imkansızdır. Yalnız sülûktan sonra başka bir tarikata girmek isterse, yolun başlangıç noktasına dönerek yolculuğa başlamalıdır.” dedi. Minah-262: Gavs (k.s.) buyurdu: “Abdülhalik Gücdevani (k.s.)’nin:
“Aklın nefesinde olsun” (yani aklini nefesinde topla, nefesin her giriş çıkışında, kalbini gafletten koru. Böylece kalbin her zaman huzurda olsun) sözündeki huzur, rabıta ve huzuru içine alan ve sonunda huzura dönen diğer amellere şamildir.” Minah-263: Gavs (k.s.) maksadını açıkca anlatmadığı bir emir buyurduğunda buyurduğunda,, muhatabınında söylediği sözün zahirinden anladığı kadarıyla yorumlayıp, yanlış harekete etmesinden endişe ederse o sözünü düzeltirdi. Şöyle ki, oğlunun askere alınmasından korkan bir kişi ona gelip himmet istedi. Gavs (k.s.): “Oğlunu kadere bırak” buyurdu. 0 adam bazı emirlere bir şey versem oğlumun kurtulacağına şeyh kani midir?” dedi. Gavs (k.s.): “0 işi bir dene” buyurdu. Bunun üzerine adam çıkıp gitti. Bundan sonra Gavs (k.s.) bir fakire: “Benim ona söylediğim şeriata aykırı değil miydi?” dedi. Fakir alim; “Şeyh bir şey vermeyi açıkça emretmedi.” dedi. Ama Gavs (k.s.) bununla mutmain olmayıp, o adamın arkasından şu haberi gönderdi: “Kimseye birşey verme, oğlunu Allah (c.c.)’in hükmüne bırak”. Gavs (k.s.)’ın yüzünde o sözün korku izi bir müddet görüldü. Minah-264: Bir gün yüksek mecliste, Bitlis şehrinin emir ve hanlarının bahsi geçti. Mecliste bulunanlardan birisi onların salih amellerinden ve takvalarından bir bölümünü zikretti. Gavs (k.s.) buyurdu: “Onların salih olmalarına, daha o yörenin, kabile reislerinin emirlikleri alınmadan, onların emirlikleri ellerinden alınması, delil olarak kafidir.” Minah-265: Sadık bir arkadaş Gavs (k.s.)’dan nakletti: “Kim saçının erken ağarmasını isterse, çobanlık (şeyhlik) yapsın.” Minah-266: Sofilerden birisi rivayet ederki: “Bazı kişiler Gavs (k.s.)’dan, helaka müstehak olan bazı kişiler için himmet etmesini istediler.” Gavs (k.s.): “Himmet iki yüzü keskin bir kılıçtır, her iki tarafıylada keser” buyurdu ve rast gele himmet istemekten men için, “himmet yere saçılan elma kurusu mudur?” buyurdu. Minah-267: Sofilerden birisi Gavs (k.s.)’a bir kadının aşkından çektiğini şikayet etti ve kadını da söyledi. Gavs (k.s.), kadını çağırtıp onunla evlenmesini söyledi, kadın emre uyup evleneceğini, yalnız bazı işleri için mühlet istedi. Sanırım Gavs (k.s.) kadının özrünün bahane olduğunu ferasetle anladı. Sofi diyor: “Gavs (k.s.) bana, birkaç gün iki meme arasında, göğsümün üzerinde vird çekerken, tesbihli elin orada durmasını, ayrıca şeyhimi de göğsümün üzerinde oturuyor şekilde rabıta etmemi söyledi. Ben onbeş güne yakın bu emri tutunca, o kadına alaka benden gitti. Ben yüksek meclise vardığım zaman, Gavs (k.s.) gülümsedi ve “onun minnetine ihtiyacımız yoktur” manasında bir söz söyledi.” Minah-268: Sofilerden birisi diyor ki; Çocuklarından biri Gavs (k.s.) hz.lerinden rezil olmayı hak eden birisinin himmetiyle cezalandırılmasını cezalandırılmasını istedi. Gavs (k.s.) onu ayıplayarak: “Oğlum, himmet iki yüzlü bir kılıçtır, iki yüzü de keser” buyurdu, ayrıca aynı manada “himmet elma kurusu değil ki saçılsın” buyurdu. Minah-269: Gavs (k.s.) bir gün teveccüh halkasindan halkasindan çikti ve sofilerden birisine dedi: “Git falan sofiye söyle oğlunu evlendirsin, yoksa oğlu bundan sonra teveccüh halkasına katılmasın”. Sonra Gavs (k.s.) dedi: “0 çocuk bekar idi, onun zulmetinden dolayı teveccühü tamamlayamayacak tamamlayamayacak duruma yaklaştım.” Minah-270: Gavs (k.s.)’ın sofilerinden birisi nakletti, Üstadım bir gün beni, arkadaşımla beraber Şeyhi Seyyid Taha’ya (k.s.) bir posta hizmeti için gönderdi. Seyyid Taha (k.s.) yanına vardıktan birkaç gün sonra cevabı alıp
dönmekte acele ettim. 0 zaman Seyyid Taha (k.s.) latife yollu dedi: “Sana ne oluyor halife ile birlikte geldiğinde bir sene bile aciz olmuyorsun da, yalnız geldiğin zaman birkaç günde aciz oluyorsun”. Sonra arkadaşıma mizah yoluyla dedi ki: “Halifeye söyle ona izin verdim, bu sofiye birkaç tane vursun.” Gavs (k.s.)’a varınca arkadaşım kıssayı anlattı. Gavs (k.s.): -”Şeyhimin emrini yerine getireyim” deyip bana mübarek eliyle birkaç defa vurdu. Minah-271: Sanırım arifi tanımanın zorluğuna işaret için Gavs (k.s.) buyurdu ki: “Bana, (ilham yoluyla) seni taşıyan kişi devrinin ekmelidir denildi.” Minah-272: Gavs (k.s.)’ın oğlu Molla Bahaüddin tarikat talimi için bazı yörelere gitmişti. Bir kaç gün sonra gittiği yerlerden büyük kalabalıklar vuku buldu, insanların akın akın onun ziyaretine geldiği haberi ulaştı. Gavs (k.s.) bir müridine dedi ki: “Halk Bahaüddin’e yönelmiş!”, mürid sevinerek Allah’a (c.c.) hamd etti ve dedi ki: “Üstadımın himmetinden ümidimiz bu ikbalin arttırılmasıdır”. Gavs (k.s.) dedi: “Lakin ben bununla mahzun oluyorum”. Minah-273: Gavs (k.s.) buyurdu ki: “Şeyhim Seyyid Taha (k.s.)’ın cemaatinden bir gurup, onun camiinde oturup murakebe ediyorlardı. Hepsi yüzlerini kıbleye, sırtlarını şeyhin evine dönmüşlerdi. Birisi yüzünü eve çevirerek, “yüzünüzü meyhaneye, meyhaneye, nisbetin bulunduğu yere çevirin” dedi. Bu sözü ben güzel buldum. Minah-274: Gavs (k.s)’ın hizmetinde bulunan sofilerden birisi anlattı: “Gavs (k.s.), ben ve bazı arkadaşlar ile birlikte Seyyid Taha’nın (k.s.) ziyaretinde bulunuyorduk. Birkaç gün kaldıktan sonra arkadaşlar evlerini özledi, Seyyid Taha (k.s.) arkadaşlarına izin verdi, Gavs (k.s.)’i bekletti. Ben Seyyid Taha (k.s.)’e dedim: “Keşke siz halifeye de izin verseydiniz, evini bekleyecek, işini yapacak kimsesi yok.” Seyyid Taha ( k.s.) buyurdu ki: “Benimle halifenin evi var mıdır?” Allah-u Teala önce evimi, sonra da evini yıksın.” Gavs (k.s.) o zaman oradaydı. Ben sonradan bu konuşma sebebiyle beni azarlayacağından korktum. Biz yüksek meclisten kalkınca, Gavs (k.s.) kuşağımdan tutarak dedi ki: “Fülano! yüksek meclislerde cahil bulunması bazen güzel olur. Allah’a (c.c.) yemin ederim ki şimdiye kadar bende bir parça dünyaya bağlılık vardı. Seyyid Taha’nın (k.s) “evimi ve evini yıksın” sözü ile bu bağlılık gitti.” Minhadaki bazı hususları vasıtasız işittim (Halid-i Öleki) fakat Gavs (k.s.)’dan işittiğim ile raviden işittiğimi birlikte zikrettim. Minah-275: Müridlerden birisi nakletti: “Gavs (k.s.) bir sofiye hitab ederek: “Fülano! müridler seher vaktinde çobanlık yapıyorlar mı?” Gavs (k.s.) bu sözü ile gece namazının ehemmiyetini ve ona kalkmayı istiyordu. Minah – Seyyid Sıbgatıllah – il Arvasi (k.s.a.) Minah-276: Bitlis’te yanında bulunduğumuz zaman halk arasında aşırı derecede münkir bir alimin, Gavs (k.s.)’a, cünup bir kişiyi imtihan ve tecrübe gayesiyle gönderdiği söyleniyordu. Birkaç gün sonra, yüksek mecliste bunun bahsi geçti. Gavs (k.s.) buyurdu ki: “Bu ne biçim tecrübedir? Tecrübe eden bilmiyor mi ki nakşibendilerin kerametleri ve münakaşaları diğer işleri gibi gizlidir. Gavs (k.s.) bununla o münakaşaya vakıf olduğunu münakaşa edene cevap verdiğini, lakin bu cevaba münakaşa edenin vakıf olmadığına işaret etti.” Minah-277: Bir hizmetçi diyor ki: “Gavs (k.s.) bana adınıda söyleyerek bir kadınla evlenmemi uygun bulduğunu söyledi. Ben dedim ki Gavs (k.s.) ( k.s.) onun hakkında “onu sevmem, o uğursuzdur” dememiş miydi?”
Gavs (k.s.): “0 zaman öyle demiştim. Şimdi de böyle diyorum” buyurdu. Ben bu emir üzerine o kadınla evlendim, bereketini gördüm. Minah-278: Sofilerden birisi şu hadiseyi anlattı: “Kalbime bir havatır gelip, üç gün beni rahatsız etti. Gavs (k.s.) bu zaman müddetince havatırdan hiç bahsetmedi. Ben üç giinlük müddetten sonra Gavs (k.s.) bana dönerek: “Bir havatırın def’ine gücü yetmiyen mürid, müridliğe kabul değildir.” buyurdu. Bu sözden sonra sanki havatır hiç olmamış gibi oldum. Sofi anlatmaya devam ederek: “Gavs (k.s.) sofilerden birine dedi sen falan alimi nasıl tanıyorsun. 0 bana hiç gaflet gelmez diyor. Sofi cevaben: -”Mümkündür, Allah (c.c.) ‘ın fazlına nihayet yoktur. Bana dedi: -”Sen ne diyorsun.” Ben dedim: -”Kanaatimce o alim gafleti tanımıyor. Gavs (k.s.): -”Öyledir”‘ buyurdu. Minah-279: Gavs (k.s.); Nuriye tarikatının halifelerinden Bitlis’li Hacı Musa Efendi’yi ziyaret ettiğini, onunla bahçesinde yabani otları ayıklayıp, ağaç köklerini bellerken karşılaştığımı, onun kendisini gördüğünde şunları söylediğin buyurdu: “Mahcub olmadan ve pişman olup utanmadan; bazı gaflet rahmettir.” Deniliyor ki bu zat hakkında Gavs (k.s.): “Eğer ki ben Seyyid Taha (k.s.)’yı görmeseydim. Ona mürid olurdum.”buyururdu. Minah-280: Gavs (k.s.) yukardaki minhada adı geçen şeyhe “şeyhinin kim olduğunu” sorduğunu, onun da: “Benim şeyhim meczub ve şeyh Çıblak-ül Ahlaki adıyla meşhur olan zattır. Bu zatın zahiri gerçi harabe, yani şeriatın zahiri güzellikleri ile müzeyyen değildi. Yalnız gerçekte onun mamur bir batını vardı.” dediğini nakletti. Minah-281: Gavs (k.s.) : “Hacı Musa Efendi bana kendi tarikatımı sordu. Ben: -”Nakşibendiyim.” -”Nakşibendiyim .” dedim. 0 zaman Hacı Musa Efendi (k.s.) dedi: Nakşibendü,, Nakşibendü, Nakşibend (nakşibendü: Allah (c.c.)’ın adına kalbini bağlayan kişi) Dertli, dertli, Nakşibendü dertli… Gavs (k.s.): “Zannediyorum Hacı Musa Efendi, benim önümde tarikatta üç imtihan ve üç patika (akabe) yol olduğuna işaret etti. Ve iş dediği gibi çıktı. Büyüklerin sözü böyledir” buyurdu.. Minah-282: Gavs (k.s.) zannediyorum, zulüm yapmanın hiç iyi bir şey olmadığına ve yerlerin meşayihin feyzi ile tesir gördügüne işaret için buyurdu ki: “Şeyhimiz büyük halifelerinden halifelerinden olan ve Köse Halife adı tanınan Molla Taha (k.s.) yemin ederdi ki; Nehir köyü, emirin kalesi ve yahudi mahallesi hariç, taşı toprağı her şeyi ile nur olmuştur.’ Minah-283: Gavs (k.s.) şeyhinin ziyareti sırasında bir gün, şeyhin amcası Seyyid Abdullah (k.s.)’ın türbesine gittiğini söyledi. 0 sırada Şeyhi Seyyid Taha (k.s.) teveccüh için gelmiş. Gavs (k.s.)’ı bulamayınca bulamayınca,, aramış. Gavs (k.s.)yanına geldiğinde azarlayarak buyurmuş: “Sen buraya kabirler için mi geldin?” Minah-284: Gavs (k.s.) diyor: “Şeyhimiz Seyyid Taha (k.s.)’nın vefatından sonra kardeşi Şeyh Salih onun postuna oturdu. Sohbetleri esnasında şu beyti okudu:
Diri kedi ölü aslandan yeğdir. Gavs (k.s.): “Ben bazı vakıada Seyyid Taha (k.s.)’yi gördüm. dedi ki Salih beni ölü bilir. Halbuki ben ölmemişim.”[42] Minah-285: Gavs (k.s.) ashabından birine, çalgıları dinlemeyi şiddetle nehyedince bu kişi, şehvetini hoş gösterip, ümide delalet eden ayet ve hadislerle, büyük günahları basitleştiren zahir alimlerden birisinin: “Çalgı aletlerini dinlemekte ne zarar varki dinleyen dinledikten sonra “la ilahe illallah deyip günahından kurtulur.” dediğini mecliste naklettiler. Ravi diyor: Gavs (k.s.) çok hiddetlendi. Dedi ki: “Onun gözü kör ola. Bu kelimeyi tayyibeyi söylediği zaman ferş’ten (anasırı erbaa) arşa (letaifler) kadar yanan kişinin, günahı gider.”[43] Minah-286: Bir sofi dedi: Bir gün Gavs (k.s.) ( k.s.) ashabından usanarak yüksek meclise çikmadı. Buyurdu: “Sohbet adabını bilmediklerinden, sohbetten zarar görüyorlar. Çünkü bunlar kendi aralarında sohbet yapmıyorlarki adabı öğrensinler. Gerçekte kendi aralarındaki sohbet, huzurdaki sohbetin adabını öğretir.” Minah-287: Gavs (k.s.) dedi: “Nakşi tarikatı diğer tarikatlardaki riyazetten gelen yük ve ağırlıktan bir kısıtlama getirmeyebilir. Ama şeriatın kabul etmediği fiiller ve bidatlardan sakınmak yönünden diğer müridandan daha dikkatli olmalıdır.” Ravi diyor: “Ben ; mürid şeriata aykırı olanları ne ile tanımalı ki kendini korusun” dedim. Gavs (k.s.) cevaben dediki: “Alim ilmi ile, cahil ise; fakir (Halid-i Öleki (k.s)) ravinin kalb ile mi, yoksa nefsin acıması ile mi dediğini unuttum.” Minah-288: Gavs (k.s.) bir gün bana (Halid-i (Teki (k.s.)): -”Rabıta sana bir şey öğretir mi?” diye sordu. -”Evet” dedim. Bana: “Onu yaz” buyurdu. Emre uymanın hakkindan gelememekten korktuğumdan, korktuğumdan, o emir bana ağır geldi. Kalbe gelene muttali (anlama) olmak, adetindeki gibi bunu hissetti. “Emir değildir.” buyurdu. Minah-289: Gavs (k.s.) Üveys-il Karani (r.a.)’yi Ziyaretlerinin biri sırasında bu yolda halifelik iddia eden bir kişi ile karşılaşıp, ona Üveys (r.a)’ın türbesine kadar refakat ve yüksek üzengisine mülazametle işaret etti. 0 halife müddeisi emre uymadı. Sonra o müddei kendi arkadaşlarında arkadaşlarındann bazısına yemin ederek: “Ben şimdi uçtum, türbeyi ziyaret ettim ve döndüm. şeyh buna vakıf olmadı.” dedi. Sanırım ki arkadaşlarına, uçarak sefere gücü yettiği için işarete uymadığını ima etti. Bu davayı Gavs (k.s.) işitti. Bana (Halid-i Öleki (k.s.)): “Bazıları böyle diyormuş. Eğer bu doğru ise, şeytandandır. şeytandand ır. Yalan ise, o dava çadırdakilere (yörüklere) dervişlerin şeyhliği gibidir.” dedi. Minah-290: Gavs (k.s.) buyurdu: “Ben Muhiddinüs Sahra (k.s.)’nın yanında iken, Mahammed-ül Gavs Meşhedi (k.s.)
adıyla meşhur olan türbeyi ziyaret ederdim. Bir gün onu ziyaret ederken, bana orada bir hal varid oldu. Ben türbeden dönerken Muhiyyiddin-üs Sahra (k.s.) bana: “Nereye gitmiştin.” dedi. “Türbeye” dedim. Bana dedi ki: “Artık bu günden sonra benden menfaat göremezsin.” Minah-291: Gavs (k.s.) işin başında Halid-i Cizrevi (k.s.)’ye gidip geldiğini zikrederek dedi ki: “Ehl-i beytimizin geçmişini ve şimdiki durumunu tanıyan bir kişi bana: -”Ne garip bir hadise alem menfaat görmek için evinize geliyor. Sen başka kapılara gidiyorsun, dedi. Adama: -”Kişinin kabi boş ise eziyet görmesi gerekir.” dedim. Minah-292: Yüksek eşik ile fakirin (Halid-i Öleki (k.s.)) evi arasında ortalama bir günlük mesafe vardı. Ziyarete gittiğim seferlerin birinde yolda beş gün geçirdim. Gizli hazineye ulaşıp, yüksek meclise oturduğum zaman Gavs (k.s.) sitem ederek: -”Evden çıkalı kaç gün oldu? Niye geciktin?” diye sordu. Ben: “Beş gün oldu.” deyince benden yüz çevirdi. Minah-293: Sanırım Gavs (k.s.) müridin şeyhine ait olanların hepsini, başkalarına ait olanlara tercih etmesi gerektiğini işaret etti. Minhanın içinde Gavs (k.s.)’ın gavslık makamında bulunduğuna işaret vardır. Şöyleki, Şirvan ahalisinden bazıları bana (Halid-i Öleki (k.s.)) Hizan ağalarından bazılarının meralarının hududuna tecavüz etmelerinden korktuklarını şikayet ettiler. Hemşehrim olan Şirvanlıları korumak için dedim ki: “Gavs (k.s.)’ın maiyetinde bulunanlardan başkasının tecavüzüne izin vermem. Yüksek meclis teşekkül ettiği zaman Gavs (k.s.) bana dönüp şu beyti okudu: Nuşirevanı ayıplama zira Yedi memleket yüzünün benidir. Sonra Gavs (k.s.): “Kanaatince o zaman umumun kutbu Şiraz’da idi.” buyurdu. Minah-294: Ashabının biri anlatıyor: Gavs (k.s.) ile Üveys-el Karani’yi ziyaret ettik. İlk gün türbenin karşısında hatme-i hacegân yaptık. İkinci günü hatme zamanı gelince Gavs (k.s.): “0 yalnızlık evliyasıdır. Böyle şeylerden hoşlanmaz.” hoşlanmaz .” deyip hatmeyi men etti. Ve dedi ki: -”Veysel Karani’yi ziyaret eden kimse yönelip yardım istemekle yetinsin.” Minah-295: Etbalardan birisi diyor: “Gavs (k.s.) ile bir türbeyi ziyaret ettim. Gavs (k.s.) türbede bir saat murakabede kaldıktan sonra, sofaya çıktığında, üzerinde sinir ve hiddet vardı. Sonra orada Cehri zikir yapan türbe bekçisine dönerek dedi ki: “Sen bilmiyormusun burada yatan Nakşibendidir. Cehri zikir yapılmasını kabul etmez.” Minah-296: Müridlerinden biri: “Büyük birisinin türbesi olarak bilinen bir yeri Gavs (k.s.) ile beraber ziyarete gittik. Gavs (k.s.) türbeyi ziyaret edip dışarı çıkınca bir sofi içeri girip murakabeye oturdu. Kalktığı zaman, kendisine gelen tatli bir haletten dolayı, merkad sahibini övdü. Bu övgü ile oranın türbe olduğunu söylemek istiyordu. Gavs (k.s.) buyurdu: _”Burası türbe değil belki o evliyanın makamıdır. Mukaddes yerleri ziyaret eden evliyadan pek azı, oralarının
makam mı yoksa türbe mi olduğunu ayırd edebilir.” Minah-297: Gavs (k.s.) buyurdu: “Ben gerçekte beş letaifin hepsinde de fena makamına ulaştım. Hepsinde fani olan evliya az bulunur.” Minah-298: Müridan cemaatından birisi anlatıyor: “Bitlis’e Gavs (k.s.) ile beraber gitmiştik, yoldan geçerken Hizan emirine rast geldik. Gavs (k.s.) biraz ayrıldığı zaman emir bir kese gümüş akçe getirdi. Gavs (k.s)’a vermek istedi. Ama üstad kabul etmedi. Ravi. diyor: “Biz bir arkadaşımla beraber o keseyi Gavs (k.s.) için harcarız diye gizli olarak aldık. Sonra biz evliyalar kalbe muttalidir düşüncesiyle, korku içinde yola devam ettik. Kafileye yetiştiğimiz zaman gördük ki, müridler, bir su başında oturup, Gavs (k.s.)’ın etrafında halka olmuşlardı. Bizi görür görmez, şiddetli bi şekilde sinirlenerek: “Siz emirin ihsanını mı kabul ediyorsunuz?” diye ağır sözler söyledi. Biz bu durumdan çok korktuk. Arkadaşım yakın hizmitçilerinden birisiydi. Üstad bu yardımı tekrar geri çevirmemiz için bize israr etti. Diğer müridler hakkımızda ne kadar şefaatçi olduysa da fayda vermedi. Müteakiben benim kalbimden şöyle geçti: Emir benim malımdan bu yardımın yüz katından fazlasını yedi. Öyleyse ben bunu şeyh için değil kendim için aldım. Ravi diyor: Hiddeti geçip sükut ettikten sonra artık yardımı tekrar verin demedi. Fakir (Halid-i Öleki (k.s.) diyor ki: “Ancak hiddetinin durması ve sükut etmesi, Allah (c.c.) bilir vakıayı zafer[44] meselesine hamletmesinden hamletmesinden idi. Gavs (k.s.)’ın ( k.s.)’ın yüksek ahlaki seciyeleri öyle idi ki; münker görülen bir şeyi, doğru bir şekle hamletme imkanm bulunca böyle susarlardı. Minah-299: Müridandan biri anlattı. Gavs (k.s.) buyurdu: “Tarikata ilk girdiğimde, eve şüpheli yiyecek girdiğinde tanırdım. Sonra öyle oldum ki önüme konulunca tanır oldum. Daha sonra ağzıma aldığım zaman tanır oldum. Ravi diyor ki: “Gavs (k.s.) bundan sonra artık önüne gelen yemeği çoğu sefer yakınlarından sorardı.” Minah-300: Gavs (k.s.) Şeyhi Seyyid Taha (k.s.)’dan şu hadiseyi nakletti: Zahiri manası, misvak ile kılınan iki rekat namaz misvaksız kılınan yetmiş rekattan daha hayırlıdır.[45] Ancak okurken kefi üstün okuyarak, muhatabı kastedip siva kelimesini istisna için kabul ederdi. Sonra Gavs (k.s.) bu fakire (Halid-i Öleki (k.s.)) derdi ki: “Hadisin lafzı bu işarete ihtimal verir mi’?” Bilmediğimi söyleyince Gavs (k.s.): “Fakat şeyhimiz Seyyid Taha (k.s.) böyle okurdu.” Ben (Halid-i Öleki (k.s.) diyorum ki; sorduğu zaman işaretin sebebini bilmiyordum. Sonra bazı vakitlerde kalbe geldi ki işaretteki hitab Allah (c.c.)’a dır. Ve gerçek vecihde budur. Gerçekte Gerçekte siva’nin (Allah (c.c.)’dan başka herşey) mütealası ile ki o (siva) namaz kılandır. 0 niyazda bulunan, münacaat münacaat eden ve kaçıp yakalanarak esir düşen kişinin durması gibi, emir sahibi yaradanın önünde durmuş. Bundan başka namaz kılanlara arız olan ve görüşlerin ihtilafı ile birbirinden ayrılan halleri mütela ediyor. Mütela edilen “siva” alemdir. Şöyle ki: Onlar Rab sahibi ibadet eden ve yardım dileyenlerdir. Onlardan o nimete erende gazaba müstehak olup o zillete düşende vardır. Daha başka, namazın söz ve öz ile işaret ettiği halleri düşünerek kılınan iki rekat namaz, Allah (c.c.)’a sivası düşünceyi gaib ettirecek sade huzur (huzur-u ( huzur-u mahz) ile kılınan yetmiş rekattan daha hayırlıdır. Çünki birincide namazın hakikatini yerine getirmek vardır. İkincisi böyle değil. Gavs (k.s.)’ın vefatından sonra bu işareti müridandan birisi ile müzakere ettim. Yukarda kalbime gelene
uygun olarak karar verdi. Böyle karar vermesinide Gavs (k.s.)’dan rivayet ettiği: “Namazda tarikat ehli olarak huzur kolaydır. Ancak şer’an huzur duymak zordur.” sözüyle takviye etti. Onun muvafakatından dolayı Allah (c.c.)’a hamd ettim. Yalnız kalbime gelen şekle ve takrire kalbim mutmain olmadı. Bir müddet sonra kalbe “İşaratteki hitab musalliyedir.” gelene kadar tereddütlüydüm. Bunun açıklaması şudur: Namazda bulunulmadığı halde iki rekat kadar huzurda bulunmak, huzurda bulunulmadığı halde kılınan yetmiş rekat namazdan daha hayırlıdır. Kalbim bununla aydınlandı ve sükunet buldu. Gerçi birinci şekil daha incedir. İnşe Allah’ul-Aziz lema’da ikinci şeklin tercih edilip, birinci şeklin lafız ve mana bakımından uzak olduğunu belirtiriz. Minah-301: Bir seferinde yüksek eşikte dört ay kaldıktan sonra, eve dönmek için izin istedim. Gavs (k.s.): “Yarın bir beldeye gideceğim, sabret beraber gidelim.” dedi. Gavs (k.s.)’ın söylediği belde benim yolumun aynısıydı. Takriben bir mil uzakta idi. Ertesi gün sabahtan yağmur başladı. Son kuşluk vaktine kadar devam etti. Kalbime geldi. Keşke yağmur dinse giderdik. Sonra bu havatır bana unutturuldu. “Onlar unutsalarda Allah (c.c.) muhafaza eder” buyruğu gibi. Gavs (k.s.) az sonra tenezzülen aşağıya indi. Ve bu fakirin hücresinde bir saate yakın oturup marifet ilmi üzerine sohbet ederken, bir ara konuştuğu sözlerle hiç alakası olmayan şu kelimeleri söyledi: “Şimdi benim altı yaşındaki küçük kızım diyor, keşke yağmur devam etsede babam gitmese.” Ben (Halid-i Öleki) yüksek huzurlarından ayrılana kadar bu sözdeki işareti anlamadım. Sonra kalbime geldi. Gavs (k.s.) bu söz ile o kötü havatırdan dolayı beni uyarıyordu. Çünkü yağmurun durmasını temenni etmem dolaylı olarak da olsa sevgiliden ayırılığı istemek manasına geliyordu. Halbuki gerçek aşık olan rüyalarında bile sevgiliden ayrı kalmayı istemez. Bu duygu yüzünden beni: “Sendeki himmet sütten yeni kesilen bir kız çocuğu derecesine ulaşmamıştır.” diyerek azarlıyordu. Ve beni: “Sendeki himmet, sütten yeni kesilen bir kız çocuğu derecesine, ulaşmamıştır.” diye azarlıyordu. Durumumu idrak edince, Allah (c.c.)’tan başka hiç kimsenin bilmediği. bir şekilde mahcub oldum. Gavs (k.s.) öyle bir haleti ruhiyeye sahipti ki kalbine havatır gelenin mahcub olmasi söz konusu olduğunda, onu açıkladığı zaman, anlayışım kapatmak ve çıktıktan sonra anlamasını sağlamak şeklindeydi. Eğer mahcub olmayacaksa daha mecliste iken bildirirdi. Ona kalblere tasarruf gücü veren, en hikmetli bir yol ve en çok rağbet gören bir şekilde kalblere terbiyeci kılan Allah (c.c.) Hz. ne yücedir. Yemin ederim ki Gavs (k.s.) mukkallib idi. Yani kalblerdeki kötü fiilleri iyiye değiştirme vasfina haiz idi. İnsan ile kalbinin arasına girebilen saf bir cila (bu sıfatın parlak bir şekilde tezahür ettiği)[46] idi. Hülasa-i kelam; Gavs (k.s.) kamil ve parlak bir ayna idi. Şüuna talen (en yüksek makama) kadar yükselten bir merdiven idi. Böyle kelimeleri leina’ya tehir etmeli idi. Ama şevkim galip geldiği için burada zikr ettim. Minah-302: Gavs (k.s.) bir gün şeyhi. Seyyid Taha (k.s.)’nın halifelerinden olan, Mevlana Hacı Hakkari (k.s)i ( k.s)i methederek: “Yola çıktığı zaman, atını beraberinde götürür, hiç binmezdi.” buyurdu. Sonra onun binmemesine delil gösterir gibi: “0 gerçekten abdaldı.” (Yedilerdendi) (Yedilerdendi) dedi.
Ben; (Halid-i Öleki) onun çocuğunun olduğunu, bazı kitaplarda abdalların çocuğu olmadığını gördüğümü söyledim. Gavs (k.s.): “0 söz asılsızdır. “,buyurdu. Minah-303: Gavs (k.s.) Şeyhi Seyyid Taha (k.s.)’nın halifelerinden Mevlana Süleyman Beradesti (k.s.)’yi çok fazla överdi. Ve derdi ki: “Ondan tarikatın yayılmaması, halkın menfaat görmemesi, devamlı vahdet-i vücud makamında terakki ettiği içinmidir? Yoksa memleketi şeyhin memleketine yakın olduğundanmıdır, bilemiyorum?” Minah-304: Gavs (k.s.) buyurdu ki Şeyhim Seyyid Taha (k.s.)’dan soruldu. Nehir köyünde mürid olarak kim vardır? Cevaben: “Kambur Molla Muhammed adıyla anılan kişidir.” Seyyid Taha (k.s.)’nın ( k.s.)’nın bu sözüne karşılık: “0 zatın huyu çok serttir.” dediler. Seyyid Taha (k.s.) dedi: “Olsun” ve Mevlana Ahmed-i Cizrevi’ye ait olan şu beyti okudu: Çeşit çeşit tarikat ehli-Seyirleriyle makamat gibidirler. Bazen celal, bazen cemai-Başları (mey) kâsesinin içindeydi. Minah-305: Sofilerden birisi nakletti. Gavs (k.s.) buyurdu: “nafile amelleri bir şeyhden izin almadan kimse yapmasın. Eğer şeyh bulamazsa yapsın ve istifade etsin.” Minah-306: Gavs (k.s.) buyurdu: “Şeyhimizin hülefasından birisi, şeyhimize dedi. Keşke şeyh hacca gitseydi. Şeyhimizin vücut kuvveti olmadığından yerine hac yapması için bir halifesini vekil tayin etmişti. Fakat diğer halifeler o halifenin sözünü hoş görmeyip, makbul telakki etmediler. Minah-307: Sanırım Gavs (k.s.) işaret etti: Akıllı kişi ona açılan hallerde, makamlarda firsatı ganimet bilip, onun gereğini yerine getirmekte acele etmelidir. Hususen yeni bir bilgi olursa, yazıya geçmeğe değer ise, faidesi umumi olursa, gizlenmesi gereken hususlardan olmazsa, ondan gelen yararın tamamlanması için, onu tesbit etmekte acele davranmak lazımdır ki elden çıkmasın. Kaydında gevşeklik gösterilmesin ki kaybolmasın. Çok zaman olurki, onun gelmesi, o vaktin hususiyetlerinden, o mekanın kokularından veya sohbet ettiği kişinin aksettirdiğinden vb.dır. 0 kişi ondan ayrılınca o hal bir daha ele geçmeyebilir. Onu tekrar hatırlarım diye aldanmasın veyahut dileyince kalbime gelir diye nefsine güvenmesin . Bu yazılanların sebebi budur. Hamd ve şükür Allah (c.c.)’a, ( c.c.)’a, salat ile selam Peygamberimiz Muhammed Mustafa (a.s.)’ya, aline, ashabına olsun. [42 Evliyaullahın ölümle nisbetinin kesilmemesine işarettir] [43 Gavs (k.s.)'ın muradı; yerden arşa kadar mülk ve melekut aleminde habersiz olan ancak Cenab-ı Hakk'ın muhabbeti ile yanan kişinin lailaheillallah kelime-i tayyibesini söylediğinde günahının zail olacağını, yoksa dili ile kelime-i tayyibeyi söylerken kalbinden binbir türlü havatır bulunan kişinin günahının afv olunmayacağını olunmayaca ğını belirtmektir.] [44 Zafer; Safii mezhebinde, malının ister cinsi, ister başka cins mal olsun, malının miktarınca yani değerince eline ne geçerse almanın caiz olmasıdır. Hanefi mezhebinde ancak malının cinsinden alması caiz denmesi asıl mezheb isede bugünkü fetva Şafii gibidir. İbn-ül Abidin Kitab-üs Sirkat 3/200 Beyrut baskısı.] [45 Feyz-ül Kadir 4/36-4446] [46 Enfai suresi, 24. ayet]
Minah – Seyyid Sıbgatıllah – il Arvasi (k.s.a.) Gavsi Hizani (k.s): ” Mürid nefsini kafirden daha alçak görmelidir.” Abdurrahman-i Taği (k.s) : ” Tabiatım buna razı olmuyor.” Gavsi Hizani (k.s): ” Razı oluncaya kadar nefsini zorlayacaksın.” Gavsi Hizani (k.s): ” Size demiyorumki bütün amel ve işlerinizi bırakıp benim muhabbetimle meşgul olunuz. İsteğim odur kı Allah (c.c)’ın ayeti kerimesinde ”Öyle erkekler var ki ticaret ve satış onları Allah’ın zikrinden alıkoymuyor.” belirttiği kişiler gibi olunuz.” Gavsi Hizani (k.s): ” Bazı ehli keşfe Cizre’deki kabirlerin hali gösterildi. Gördülerki bir kısmı nimet ve safa içersinde diğer bir kısımda sıkıntı ve cefa içersinde. Mezarlıktakilerden bunun sebebi sorulunca dediler ki : Biz Hizanlı Şeyh Nasır’ın müridleriyiz. İçimizde verdiği sözü bozmayan keyf ve safa içinde, ahdini bozup şeyhin emrini yerine getirmeyende sıkıntı ve cefa içinde.” Gavsi Hizani (k.s): ” Amelinizi ucup ile bozmayın. Sevabınızı iptal etmeyin.” Buyudu: ”Müridliğin şartı ihlas ve muhabbetle amel yapmak ve gayret sahibi olmaktır.” Çok sefer şu beyti okurdu. ” Tarikat yolunda gevşeklik küfrün alametidir.” Gavsi Hizani (k.s): Şeytan kurt gibidir. Erken kaçar fakat nefis sırtlan gibidir. Letaiflerin başkanıdır. Kaçması mümkün degildir. Ancak islah edilip kurtulunur. Devamla şöyle buyurdu; Mürşidin gölgesinden başka bir şeyle nefsin öldürülmesi mümkün degildir. Mürşidin gölgesinden gaye rabıtadır. Gavsi Hizani (k.s): İnsanlar mukarrebinlerin namazınıda kendi namazları gibi sanırlar. Halbuki öyle değildir. Arasında çok fark vardır. Sofi Halid nakletti. Gavs (ks) ile beraber gidiyorduk. Bize, akşam namazından sonra konuşmayın. konuşmayın. Akşam ve yatsı arasında konuşmak kalbleri kaılaştırır buyurdu. Abdurrahman-i Taği: Müridler yolda yürürken zikir ile meşgul olabilir mi ? diye sordum. Gavs (ks) buyurdu: ” Emir olunan zikrin yerine sayılmaz. Yine de mürit zikirden boş kalmamalıdır. Özellikle kalbini devamlı zikirle çalıştırmalı. Keza rabıtası olmayan da zikre devam etmelidir. ” Abdurrahman-i Taği: Gavsi (ks) Ezanın manasını ve ezanı işittiği zaman şöyle düşünmek gerektiğini öğretti. Allahüekber ; Allah ibadet ve taata ihtiyacı olmadan yücedir. Eşhedüenlailaheillallah Eşhedüenla ilaheillallah ; O’ndan başka ibadete layık olan kimse yoktur. Eşhedüennemuhammedenresulullah Eşhedüennemuhammeden resulullah ;peygamberlerin dediği haktır ki namz vacibtir. Kula kıldığı namazın sevabı vardır. Bırakınca acıklı bir azap ve büyük mahrumiyet vardır.
Hayyalessalahh ; namaza gelki o büyük sevaba kavuşasın. Hayyalessala Hayyalelfelah ; namaza gelki acıklı azabtan kurtulasın. Ezanın bu kısmında şöyle demek gerekir. (La havle) taata gücüm yok (vela kuvvete) azaptan kurtulmak için takaatim yok (illahbillah) ancak Allah (c.c)’ın yardımıyla olur. Burada dinleyici gevşeklik edip bana bir şey kalmadı diyebilir. Müezzinin tekrar Allahüekber demesi yani ; Allah (c.c) senin taatine ihtiyac olmaktan yücedir. Öyle ise fayda hep senindir. Lailahe illallah ; ibadete layık olnan yalnız Allah (c.c)’tır. O seni azaptan kurtaracaktır. Bu kelime-i tayyibe baştaki ümitsizliği giderir. Bir gün Gavsi (ks) buyurdu. Bana denildi ki: ” Seni gören kimse cehennem ateşine girmez.” Abdurrahman-i Taği (k.s) : Bu sözü bazı ihvanlara söyledim.söylediğim ihvan korktu ve dediki ;Gavsi (ks)’ı kim görebilir. (hakikatını ve kemalatını) Ben bu adamın korkmasını ve sözünü Gavsi (ks)’a naklettim. Gavsi Hizani (ks) ; Görmekten gaye ihlastır. Abdurrahman-i Taği (ks) :Size bunu kim dedi. Gavsi Hizani (ks) ; Mevlam buyurdu. Bir gün Gavs (ks) salih alimlerin hallerini benden sordu. Bu arada dedi ki ; ” Tarikattan gaye şeriatın istikametidir.” Ben öyle ise M.Emin’den daha şeriata bağlı kimse yoktur. dedim. Gavs (ks) sinirlenerek buyurdu. ” O abdest alırken dört defa yüzünü yıkıyor.” Melekend köyündeki üstad Molla Abdurrahman (A.Taği) (ks) bana bir kadını şikayet ederek, havuza gitiginde bir kadının yüzü kolu açık abdest aldığını söyledi.Ben durumu Gavs (ks)’a anlattım. Gavs (ks) hiddete gelerek buyurdu ; ” Ona söyleki sen alim degilmisin. Neden gözünü dışarıya salıveriyorsun.Sorumluluk ona değil sanadır. Sorumlu olan sensin. ” Bir sefer Gavs (ks) Kolat köyüne irşada gitmişti. Camiye geçip oturdu. Köylüler ziyretine geldiler. Gavs (ks) gördüki gelen sol ayağı ile girdi. Gavs (ks) cemaata bakıp gülümseyerek şöyle buyurdu. Siz nerede müritlik nerede. Ancak mürid bu sağ ayağıyla camiye giren sofidir. Sonra sohbete başladı. Bir seferinde Gavs’ın yanına kadınların girdiğini dolayısıyla kadınlarla erkeklerin birbirini gördüğü hususunda bir Molla’nın itiraz ettiğini duydum. Bu duruma itiraz eden Molla’ya bazı zorunlu durumlarda kadınlar erkeklerin bir arada olabileceğini fakat bizim kadınların yüzünü görmediğimizi yeminle söylediğimi Gavs (ks) H.Z’lerine aktardığımda şöyle buyurdu : - ” Senin cevabın şeriata göre olsun. Bu cevab olmaz.” Molla Abdulğari Kali yüce eşiğe gelince, onun hakkında Gavs (ks)’la konuşup durumunu arzettim.
Gavs (ks) : ” Git ona şöyle söyle. Şeriatı gel de burada oku. Zira sen şeriatın zahiri şeklini okumuşsun, gel de batıni şeklini oku. Yine deki, senin okuduğun şeriat gözleri haramdan men ediyor. Benim şeriatım ise kalbi men ediyor. Yine deki, sen şeriatın lafzını okumuşsun. Gel de manayı benden sor.” (Şeriat ( Şeriat zahir istikameti getirsede kalbi ağyardan çevirmeğe vasıta olmaz. Kalbi Allah’a bağlamak ancak tarikatle mümkündür.) Gavsi Hizani (ks) : ” Kim şeriatla amel ederse o veli olur, sözü yanlıştır. Çünkü şeriat manasının muhafazası, ancak fenafillah olan şeyhi sohbeti ile mümkün olur.” Gavsi Hizani (ks) şeriatın hududunu muhafaza etmeğe çok istekli idi. Bir seferinde Akife adlı kızı Aziz adında tekke hizmetçisi ile konuşarak gülümsemiş. Aziz de şevkatle elini başına vurmuş. Ertesi gün Gavsi Hizani (ks) ( ks) olayı öğrendi. Zahiren çok sinirlendi. Yedi sefer kızını çağırarak tevbe ettirdi. O da yemin edip bir daha yabancı kimse ile konuşmayacağına söz verdi. Yine haber gönderip yanına getirtti, tevbe ettirdi. Bu durum tekrar tekrar devam etti. Ta ki artık ayaklarına basacak takati kalmadı. Yerde sürünerek yanına getirtildi. Kızı özür dileyerek ; ” Bilirsiniz ki kalbimde hiç bir şüphe yoktur.” Gavs (ks) yemin ederek ; ” Vallahi kalbinin sağlam olduğunu bilirim. Ama şeriatın hududunu muhafaza etmek çok mühimdir.Seyda !… ” Bu hadiseye şahid olduğum gibi kızın ve hizmetçinin de kötü niyetten beri olduklarına da ben şahidim.” Yine bir gece ben (Seyda-i Taği), Gavs (ks)’ın oğlu Şeyh Bahaddin (ks) ve damadı Molla Abdurrahim ile oturuyorduk. Gavs (ks)’ın kendisi sonradan heybetli bir şekilde içeri girdi. Oturarak buyurdu ; ” Bana oğlum Hamza’yı çağırın. Onu bu memleketten kovarım.” dedi. Ben ricada bulundum ise de bana da kızarak kabul etmedi. Oğlu ve damadını da bu konuda red etti. Sonra hizmetçisi Molla Salih geldi. Efendim dedi. Neredeyse korkudan ruhumuz çıkacak. Siz Muhammedi meşrebdesiniz. Şevkat ve merhamet senin özelliğindir. Gavs (ks) ; Beni kınamayın. Çünki Hamaza’nın damın üstünde bir kadınla konuştuğu söylenmiştir. Bu durum üzerine şahiler getirilip Hamza’nın konştuğu kadının kendi teyzesi olduğuna şehadet edilince kalbi atıştı ve feraha kavuştu. Bize tevbe ettirdi. benden izin almadan hiç bir iş yapmayın dedi. Oğlu Bahaddin ; sen olmazsan biz ne yapalım. Buyurdu ; şeriata müracaat edin. Şeriaata uygun olanını yapın. Ben (Seyda-i Taği) bir gece ailemle beraber oturuyordum. Kapıda açık idi, saliha bir hanım içeri girdi. Ailemde bir iş için dışarı çıkıp bir lahza kaldı. Sonra yine geldi. Ertesi gün Gavs (ks)’ın yüksek meclisine varınca meğer ki evdeki o durumu öğrenmiş. Zahiren sinirlenip,değneğini eline alarak ; sana bu değnekle vururum dedi.Korkumdan yere düştüm.
Gavs (ks)’a hem fena-i mutlak hem de hakkal zakin makamı hasıl olmuştu. Halbuki bu iki makam yalnız bir tarikatı aliyenin dört sadatına hasıl olmuştur. 1- Şeyh Abdulhalıkıl Gücdevani 2- Şah-ı Nakşibend 3- Alaaddini Attar 4- İmam-ı Rabbani (Kaddesallahüesrarehüm) (Kaddesallahüesrarehüm) Başka tarikatta hiç kimseye bu iki makam hasıl olmamıştır. Ben Gavs (ks)’ın rivayetinden ve vakıf olmamadan anladım ki ; O’nun şeytanı ona musahhar olup, o onun zararından kurtulmuştu. Ya da şeytanı iman edip müslüman olmuştu . * Ben Gavs (ks)’ın keşiflerini tecrübe ettim. Hiç bir seferinde söylediği gibi çıkmadığını görmedim. Ancak bir seferinde bir adamın 15 gün sonra geleceğini haber verdi. O adam 20 gün sonra geldi. Beş gün fark etti. Gavs (ks)’ın halis müridlerinden birisinin koyunları çalınmıştı. O da malını bulması için Gavs (ks)’tan himmet ve meded dilemişti. Ben (Seyda-i Taği) yüksek meclise gelince baktım ki Gavs (ks ve oğlu Seyyid Nur Muhammed kavun yiyorlardı. Bana kabuklarını verdi ve dedi ki : Kim bu kabukları yerse çalınan koyunları çıkartmak ona aittir. Ben aldım fakat yemekten vazgeçtim. bana ye diye emir etti. Ben de yedim. Biraz sonra haber geldi ki malı meydana çıkmıştır. Gavs (ks) : Çalınan koyunların bulunması o sofinin ihlasının kuvvetli olmasındandır. Gavs (ks) : bu sözüyle işaret etti ki o sıralarda Diyarbakır’da cezaevinde bulunan bulunan İspahert adlı köyün ağası da koyun sahibi gibi ihlasını kuvvetleştirirse hapisten çıkacaktır. Ben hemen Gavs (ks)’ın çorabını ona gönderdim ve dedim ki : Artık gafletten uyan, ihlasını tamam eyle. Bu tavsiyem ona ulaşınca o gece tevbe etmiş dediklerimi yerine getirmiş. Sabahleyinde Gavs (ks)’ın himmetiyle çıkmış. * Bir şehirde hapse girdim. Vakıada gördüm ki Gavs (ks) beyaz bir ata binmiş benim imdadıma geliyor. Gavs (ks)’ın himmeti ile hemen kurtuldum. * Gavs (ks)’ın bağlılarından biri hastalandı. Hastalığı ölüm derecesine yaklaştı. O anda Gavs (ks)’dan himmet ve istimdat (yardım) diledi. Gavs (ks) onun imdadına beni gönderdi. Ben gidince gördüm ki iyileşmiş ve şifa bulmuştu. * Bir kadının oğlu hasta idi. Oğlu da Gavs (ks)’ın hizmetinde bir müddet kalmıştı. çocuğun hastalığı artip ölecek duruma gelince çoguğun annesi Gavs (ks)’a geldi. Çok yalvarıp, şifası için himmet istedi. Gavs (ks) ; ” şifa olmaz, buyurdu.” Kadın tekrar tekrar ısrar etti. Gavs (ks) byurdu.” Ölüm meleği gelmiştir. Duasının faydası yoktur. Melek ruh alır, öyle gider.” Kadına bu söz de tesir etmedi. Dileğini tekrar etti. Israrları Gavs (ks)’ın hasta olan
çocuğun yanına gelesiye kadar tekrar etti. Gavs (ks) o çocuğun ruhu yerine ruhunu vermeye karar verdi. Biz baktık ki Gavs (ks)’ın rengi bozuldu. O sırada Gavs (ks)’ın hal sahibi bir müridi odundan geliyordu. nasıl ki Gavs (ks)’ı gördü. Meseleyi anladı. Hemen yükünü sırtından indirip ruhunu Gavs (ks)’ın ruhuna feda etti. Sofinin rengi bozulup, o anda Allah (cc)’ın rahmetine kavuştu. Hem Gavs (ks) hem de çocuk iyileştiler. * Gavs (ks) hacca gittiği zaman ebdalleri ile her cuma iki sefer toplanıyordu. Onların yük ve hastalıklarını üzerine alıyordu. Hatta çogu sefer biz (Seyda-i Taği ve ebdal arkadaşları) onun emri ile uzak yerlere gittiğimiz zaman bazan yolda ayaklarımız kayalara çarpıyordu. Gavs (ks)’ın yanına varınca görürdük ki ayağından kan geliyor. Gavs (ks)’ın vefatından sonra ben başka bir Gavs’ın ebdalı oldum. On gün kadar onun hizmetinde bulundum. Baktım ki onunla Gavs (ks)’ımız arasında dağlar kadar fark var. Ben de ebdallığı bıraktım. * Gavs (ks) vefatına dair işaretleri : Bu işaretler Gavs (ks)’ın sırlarını çokca bilen Halifesi Abdurrahman-i Taği nakletmiştir. Bazı sözleri kendsi bizzat Gavs (ks)’dan duyarak bazılarınıda Gavs (ks)’ın ( ks)’ın muhiblerine (sevenlerine) dayanarak nakletmiştir. * Gavs (ks) hazretleri Bitlis’te geçirdiği humma hastalığından üç veya dşrt gün sonra, sabah namazından hemen sonra işaret ettiler ki : ” Ecelimin vakti son baharın bitimine bir ay kaladır.” dedi. Gerçekten vefatları işaret ettikleri zaman gerçekleşti. Zira kendileri Ramazanın üçünde cumartesi günü öğleden sonra vefat etmişti Vefatı anında hazır bulunanlardan birine, sonbaharın bitimine ne kadar kalındığı soruldu. O da hsabı iyi bilenlerden sordum Ramazan bayramından üç gün sonbahar bitecektir diye söyledi. Gerçekten işaretleri doğru olup vefatları aynı tarihe tesadüf etti. * Molla Abdurrahman Meczub hazretlerinin rivayetine göre Gavsi Hizani (ks) bir gece gökyüzünde kızıllık meydana gelmeden önce (şafak sökmeden) : – Rüyamda bana bir parça sabun verildiğini gördüm dedi. Molla Abdurrahman Meczub’da bu rüyayı vefat belirtisi olarak yorumlamış. * Molla Şerif’in (ks) rivayetinden verdiği haberdir. Kuzey tarafında gökte bir kızartı meydana geldiği gece evden dışarı çıkıp kırmızılığı gözetlememi emir etti. Sabah namazından sonra : Bu gece sekarata (ölüm hastalığına)gireceğimi zannettim. dedi. Abdurrahman-i Taği (ks) gelmesi için defalarca emir buyurdu. Seyda-i Taği o günlerde kendi köyü olan İspehart’e gitmişti. * Seyda-i Taği (ks) buyurdu : İspehartlı Molla Abdullah, Karkirli Molla Abdüssamed ve Haclı Molla Abdulhamid ziyaretlerine geldikleri geldikleri vakit kendilerine dört defa meyve ikram etti ve şöyle buyurdu : Fazla yiyin, fazla amel edin.” * Seyda-i Taği(ks) buyurdu :
Molla Abdurrahman Melakendi, Bitlis’li Süleyman Efendi, Şeyh Abdurrahman, Molla Muhammed Melakendi ziyaret için geldiler. Gavs (ks) hazretleri sedirin üzerinde sol tarafına yaslanmiştı. Misafirlerinin oturmalarını emrretti. Gözlerini kapadı. Sonra onlarla hiç konuşmadı. Hastalığının ağırlığından aklının zail gittiğini sandılar. İslam’ın hasta ziyareti edeblerine göre ; Hasta yanında fazla oturmak edebe aykırı olduğundan az bir müddetten sonra meclisinden kalkıp gittiler. Daha sonra akşama doğru mübarek gözlerini açarak bana şöyle dedi : Her halde ziyaretçiler konşmamın hastalığının ağırlığından kaynaklandığını sandılar. Halbuki ben hastalıkla değil murakabe ile meşgulüm. * Seyda-i Taği (ks) buyurdu : Gavs (ks) hazretlerine şöyle dedim : ” Hayatta kalışınızda insanlar için fazla f azla bir hayır vardır. Daha önce hayat ile ölüm arasında muhayyer edildiniz. Sadaka verilmesini emir ettiniz. sadaka verilince ertelendiniz. Sizin kereminizden ricamız bir daha sadaka verilmesi için buyurun. Kaza muallak olması ihtimaline karşı sadaka verilmekle kazayı geri çevirek umut edilir.” Bu sözlerim üzerine oğluna sadaka verilmesi için emir verdiler. Oğlu bir çok sadaka verdi. Fakat ertesi gün insanların hep birlikte ümmetin saliha kullarından olduğunu söyledikleri hatta Seyit Taha (ks)’nın defalarca kendisinden dua talebinde bulunduğu kadın hizmetçisi geldi. Bana : - Eyvah Gavs (ks) yolcudur, bu alçak dünyadan göç etme durumundadır dedi. - Ne ile biliyorsun, dediğimde - Gavs (ks) söyledi ki, vefat ile dinlenme zamanı yaklştıkça sadaka tehir edilmesine sebeb oluyor. Halbuki bu sefer ki ecelimin gelmesi Kaza-ı mübremdir. Hiç bir şey onu döndüremez. * Seyda-i Taği (ks) buyurdu ki : Gavs (ks) geceleyin beni yanına çeğırdı ve - ” Ben iki sefer sekerata düştüm ” dedi. Ben,Gavs (ks)’a - ” Bu gece istiharat ettiniz ” dedim. - ” Evet ” dedi. - ” Sekeratı (son nefes) ne ile tanıyorsunuz ” diye sordum, cevaben : - ” Ruhun ihtilacından (koşuşundan) bilirim. O, göçmek iştiyakındadır (arzusundadır) dedi. * Seyda-i Taği (ks) buyurdu ki : Kendilerine kasım ayının dokuzunda ” daha önce belirttiğiniz ecelinizin vakti geçti ” dedim. Bu vakit
sonbaharın bitimine bir ay kala idi. ” Hayır ” dediler. ”Zira Aralık’ın on günüde sonbaharda sayılır ” * Seyda-i Taği (ks) buyurdu : Gavs (ks) işareten buyurdu ki : ” Cuma günü ölüm için güzel bir gündür. Fakat Resulullah (s.a.v) pazartesi günü vefat etmiştir. Şeyhim Şeyh Taha (ks) ise cumartesi günü vefat etti.” Bunu dedi ve ”cumartesi” kelimesini tekrarladı. Bununla kendilerini de cumartesi günü vefat edeceğini sanıyordum. Nitekim de öyle oldu. * Gavs (ks) sohbetinde dünyayı yererek :” Eğer Cenabı Hak, cennet nimetlerini de bana dünya nimetleri gibi sevimsiz gösterse, cennet de benim hoşuma gitmez, öyle de olsun (sevimsiz göstersin) zira maksud Allah (c.c)’tır.” derdi. * Seyda-i Taği (ks) buyurdu ki : Gavs (ks) hazretleri dünya konularını sevmiyordu. Hatta bir gün kendilerine bir sığır getirildi ve kendilerine burada kalmasını mı yoksa İsparit’e göndermeyi mi istedikleri sorulduğunda : ” Böyle şeyleri benden sormayın, zira ben dünyayı ve içindekini istemiyorum. Bir şeyi sevmiyende sevmiyendenn o şey sorulmaz.’ dedi. * Seyda-i Taği (ks) buyurdu : Kendilerine hediye olarak bir miktar meyve getirildiğinde. ” Keşke bunları buraya getirmeselerdi, çünkü dünya nimetlerinden bıkmışım.” dedi. * Seyda-i Taği (ks) buyurdu : Gavs (ks) sohbetinde yüksek tepelerden, serin sulardan, çiçeklerden ve yeşilliklerden bahsediyordu.” * Seyda-i Taği (ks) buyurdu : ‘Ölüm hastalığında sohbetine gelen avam tabakasına rahatsızlığını belirten hiç ir söz söylemiyordu. Aksine sıhhatını belirten sözler konuşuyordu. Hatta vefat edeceği gün akrabalarından bazıları izin isteyip köye gitmişlerdi. Çünkü sıhhatının yerinde olduğunu sanıyorlardı. Gavs (ks) bu hastalığında çorba suyundan başka bir şey yemiyordu. Son yediği şey bir miktar ayran içine doğranmış biraz ekmek ile biraz buz olmuştu. * Seyda-i Taği (ks) buyurdu : Bu hastalığında kendilerinin nadiren uyuduğunu görürdük. Uyku anları da murakabe ile karışık idi. Sağ veya sol yanına dayalı olarak oturduğu halde kıbleye yönelik idi. Sohbetin haricinde devamlı murakabede bulunuyordu. * Seyda-i Taği (ks) buyurdu :
Kendilerinden bir kaç defadan başka hiç bir inleme işitmedik. Buna rağmen elinde olmadan inleme zarar verirmi, vermez mi ? ” diye sordu. * Seyda-i Taği (ks) buyurdu : Gavs (ks) hazretleri Bitlis’te ölüm tarihini beyan ettikten bir gün sonra yanına giren Aziz oğlu Şeyh Bahaddin (ks)’e ” yatağın üstüne otur şimdi yatak sahibi oldun.” dedi. Bundan sonra insanlara altı yedi teveccühten başka yapmadı. Adı geçen (oğlu Şeyh Bahaddin (ks)) teveccüh yapmasını emir buyurdu. * Seyda-i Taği (ks) buyurdu : Gavs (ks) şaban ayının görünmesinden sonra artık sohbete girmedi. Şeyh Bahaddin (ks)’e sohbete gitmeyi emir buyurarak : ” Artık sohbet sırası kendisine geldi.” dedi. * Seyda-i Taği (ks) buyurdu : Gavs (ks) şeriata muhalefet etmekten, bid’atlar yapmamaktan yapmamaktan,, tarikatta söz, hareket ve sükununda ruhsatlarla amel etmeyeceğine dair tevbe etmesi için beni Şeyh Bahaddin (ks)’e gönderdi. Kendisine gidip emir edindiğim hususu tebliğ ettim. Şeriat ve tarikata muhalefet etmeyeceğine dair tevbe etti. Sonra Gavs (ks) hazretlerine dönüp tevbe ettiğini haber verdiğim de tevbesini kabul etti. * Seyda-i Taği (ks) buyurdu ki : Gavs (ks) bir gece ihtiyaten bizimle istişare (danışma) etti ve ” bu Ali tarikatta gayesine kavuşan kim olmuştur ?” dedi. Ben ; ‘Sizin gibi kimse ulaşmamıştır.’ dedim. Gavs (ks); ” kendim gibi olsun demiyorum.” ”ben de dedim ki : Şayet seni göz önüne almazsak şu anda senin kapının avlusundaki kamiller gibi Şahı Nakşibend’in kapısının avlusunda yok idi.” Fahri Kainat (a.s)’ın ruhaniyeti ve silsile meşayihlerin ruhaniyetinden izin dileme ve muşavereden (danışma) sonra, onlarsan birine (hazır bulunanalardan) bulunanalardan) tarikat emrini kime teslim etmek lazım diye sordu. Cümlesi bu emrin (irşad emrinin) kendisine teslim edilmesini şu üç şarta bağladı : 1- Şöhrete istekli olmaması. 2- Şeriat’a muhalefet etmemesi. 3- Tarikatta üstadına muhalefet etmemesi. * Gavs (ks) iki küçük oğlunu (Seyyid Nur ve Seyyid Burhan) zahiri ve batıni terbiyeleri için Molla Abdurrahman Meczub’a teslim etti. * Gavs (ks) tüm müridlerine elindeki amel ile meşgul olmayı ve iştihanın (isteğin) en çok rabıtada olmasını
tavsiye etti. * Seyda-i Taği (ks) buyurdu : Gavs (ks) bana ” ölümümden sonra üzülme. Zira rabıta sağlığımızdan daha güzel, daha süratle (hızlı) gelecektir ” dedi. * Gavs (ks) Molla Abdurrahman, Molla Abdulkadir, Süleyman Efendi ve Molla Hüseyin’in süluk için oturmalarını son derece arzu ediyordu. Nihayet bunun için emir buyurdu ve emre imtisal ederek (uyarak) oturduklarından sonra, Gavs (ks) ” nisbet gerçeken kuvvetlidir.” dedi. (Bununla ölümünden sonra amellerinde gevşememelerini gevşememelerini kendilerine bildiriyordu.) Zira yarar kendilerine hasıl olacaktır. * Seyda-i Taği (ks) buyurdu : Gavs (ks) Şeyhi Seyyid taha’dan (ks) naklen şöyle buyurdu : ” Kılıç kınından çıkmayınca bir şey kesmez.” * Seyda-i Taği (ks) buyurdu : Gavs (ks) ölümünden sonra üzerinde ağlamamayı işaret etti. Ölümü ile müridlerin kalbine öyle sukünet (sakinlik) girdi ki hiç biri ağlayıp mahzunda olmadı. olmadı. Ruhu çıkmadan evvel nerdeyse kendilerini öldürecek hale geldikleri halde, ölümü ile sabır ettiler. * Malları için olan vasiyetleridir ki bu kitapta anlatılması gerekmez. * Seyda-i Taği (ks) buyurdu : Gavs (ks) vefat edeceği cumartesi günü öğleden sonra Molla Abdurrahman Meczub’u yanına çağırdı. Beni de aynı şekilde çağırtmıştı. Vaktaki meclisinde hazır bulundum. Her iki omuz etlerinin titrediğini gördüm. Sekaratta olduğuna muttali olduğumda (anladığımda) gizlice Yasin suresini okumaya başladım. Mevlaya kavuşma arzusunun eseri kendilerinde göründü. ” Beni doğrultun.” dedi. Kendilerini doğrulttuklarında tekrar ” beni yatağıma uzatın ” dedi. Uzattıklarında tekrar ” beni doğrultun ” dedi.Doğrulttuklarında yine ” beni uzatın.” buyurdu.Izdırabı ziyadeleşince (acısı artınca) bana dönerek gülümseyerek ” İşte böyle olmalıdır.” dedi.(yani ölümü arzu etmeyi kasdediyordu) Kendi temiz ruhunu cam nargile içinde dumanı çekilirken titreşen su gibi mübarek vücudunda titrediğini görüyordu. Sarığını koyarak gögsüne buz konulmasını emir etti ve açıktan Yasin suresinin okunmasını söylediler. Mevlaya kavşmaya iştiyaklı olduğu için ruhunun tez çıkması için dua edilmesini ve ecelinin çabucak son bulması için de oğluna sadaka vermeyi emretti.
Ruhu çıkacağı esnada sol tarafına şiddetle tükürdü. Hizmetçilerin elinde mendil olduğu halde sünnete riayeten sağ yöne tükürmedi. Bu durumda yanın girenlere oturmayı emrediyordu. Sekeratın şiddeti anında ve bitiminde üzüntü eseri bizden gitti. Hazır olanların az bir kısmı göz yaşı döktü. Sekeratı ve ızdırabı şiddetli olduğu halde son derece teslimiyet ve neşe içinde idi. Hatta bir iki sefer ” Ay Babo” demelerinden başka rahatsızlık belirten bir sözü kendilerinden işitmedik. Sediri üzerine konulmasını emrettikten sonra bu hastalığında ayağa kalkma gücünde olmadığı halde kendilerini tuttuklarında kendi ayağı ile sedirine gitti. Bir kol boyu kadar yüksek olan sedirine varınca üzerine çıktı. Sağ tarafına uzanınca sarığının bir tarafının yüzü üstünde olduğunu gördük. Kendisi mi onu örttü ? Onun farkına varamadık. Yüzünü açtığımızda hayatının son bulduğunu gördük. Bu esnada evin içi güzel bir kokuyla dolmuştu, hatta evin kapısı önünde bulunanlar bu güzel kokuyu his etmişlerdi. Hazır bulunan müridler bu kokuyu mis kokusundan daha üstün his ediyorlardı. Aynı koku defni sırasında da his edilmişti. * Seyda-i Taği (ks) dedi ki : ” Gavs (ks)’ın oğlu Şeyh Celaleddin (ks) Gavs (ks)’ı yıkamamı emretti. Ben ise kalbimde bundan rahatsız oldum.Çünkü hayatı halinde en güzel şekilde gördüğüm nurani yüzünü ölümünden sonra öyle görmiyeceğimi sandım. Böyle olunca rabıtam güzel olmazdı. Fakat yıkadığımda onun hayatındaki mübarek alnında bulunan çizgilerin düzeldiğini ve ortası sararıp etrafı beyazlaştığını gördüm. Öyle gördüm ki ondan nurun çıktığı ve parladığı sanılırdı. Şimdi ise rabıtamda yıkama esnasında gördüğüm şekli üzerinde görmeyi severim. Zira yıkama anında gördüğüm güzelliği hayatında görmemiştim. Mübarek teni hayattakinden son derece fazlasıyla yumuşak idi.” Gavs (ks) hayatında ağır cüsseli idi. Onu ancak iki veya üç kişi hareket ettirebilirdi. Yıkama esnasında ise hafifliğinden dolayı hizmetçi Ali tek eliyle bir yandan diğer yana hareket ettiriyordu.. Çünkü O (ks) ölümle öyle hafif olmuştu ki onun gibisi hafif görünmezdi. Ben şimdilik tasavvur ediyorum, kesedeki elim O’nun dizi ile göbeği arasına vaki olduğunu hatırlamıyorum. O (ks) Hicri 1278 senesinde vefat etti. Seyda-i Taği (ks)’nin halifesi Molla Halil Çoğreşi (ks) Gavs (ks)’ı anlatıyor. * Benim (Molla Halil) ilk şeyhim Bitlis’te idi. Gavs (ks)’ın zuhurunda aleyhinde çok konuşuldu. Münkirleri çok idi. Benim Şeyhim tecrübe için beni Gavs (ks)’a gönderdi. Fakat ben ondaki istikamet ve durumu görünce ister istemez tevbe aldım. Tarikata girdim. Vird dersi aldım. Aldığım vird derslerinin yanında eskiden okuyup menfaat gördüğüm evradım da devam ettim. Tarikata girdiğimin üçüçncü günü Gavs (ks) beni huzuru-u ilahiyeye çağırdı. Benim evradıman vakıf olduğunu işaret ederek terk etmemi ima etti. Şöyle buyurdu ; Açıktan yapılan zikirler ne olursa olsun nakşi tarikatı aliyesinde bid’attır.
Bu tarikatın arslanları (sadatlar) onlara razı olmazlar. Hatta Şahı Nakşibend (ks) kendi türbesinde cehri zikir yapan kadir-i halifesini himmetle öldürmüştür. Dedikten sonra Şeyh Aliyil Halhali’nin Cevahir kitabından bu hikayenin yerini gösterdi. Bir seferinde hastalandım. Hastalığım gitgide ağırlaştı. Öyle oldum ki ayağa kalkamıyordum.Talebelerim beni huzur-u ilahiye getirdiler. Gavs (ks) bana bardağındaki bardağındaki suyu içirdi. Suyu içmemle hastalığım kendim ata binebilecek kadar hafifledi. Yine bir seferinde omuzuma bir ağaç deydi. O kadar acıdı ki acısından ölecektim. Gavs (ks)’a durumu arz ettim. Omuzunu göster buyurdu. Ben gösterdim. Mübarek elini sürdü. Sürer sürmez iyileşti. Acıması bir pire ısırması kadar azaldı. * Bir gün benim kalbime kadın kısmının Gavs (ks)’in yüce sohbetlerinde bulunması mahzurludur, şeklinde vesvese geldi. Vakit hatme vakti idi. Baktım ki Gavs (ks) hem acele ediyor hem de sinirliydi. Hatme biter bitmez Gavs (ks) bana sordu. Kadınlara bamanın hükmü nedir ? Ben Gavs (ks) daha iyi bilir dedim. Sonra Gavs (ks) bana kadınlara bakmanın şehvetsiz ve fitneden korkulmazsa ihtilaflı olduğuna dair hükmün kitapdaki yerini gösterdi. Buyurdu. Meşayihler misal alemindeki hayvan suretindeki şekillere bakarlar. Gördükleri kadın değildir. Bazen de kadınlar ile meşayih arasına manevi bir perde çekilir. Şeyhler kadınlara bakmazlar. O hicaba bakarlar. Bu söz söylenince kalbimdeki vesvese defoldu gitti. Molla Abdulhadi Çarçaği’nin Gavs’ı Azam (ks)’dan naklettikleri : * Ben ( M.Abdulhadi ) Gavs (ks)’dan sordum. - Şeyhin meclisinde bulunmak sohbetmidir sohbetmidir ? Buyurdu : Değildir. Zikir ile kalb tasfiye olur. Rabıta ile ilerleme olur. Büyüklerin sohbetinin eşi yoktur. Meşayihin hikayeleri ile muhabbet artar.Sahabelerin artar.Sahabelerin hikayeleri ile iman kamil olur ve günahlarda af olunur. * Buyurdu : Allah (c.c) her velinin durumunu halk tabakasından gizler. Kimini ilimle kimini başka bir şeyle. İnsanlar diyebilirlerki filanda (kendini kast ederek) arazi çalıştırıpö çocuklarına mal çoğaltıyor. * Bir sohbet meclisinde bir köpek vardı. Bazıları onu kovalamak istediler. Gavs (ks) buyurdu : Bırakın onu. Kim kendisini ondan daha efdal olarak bilebilir. İnsan topraktan yaratılmışki kendisini topraktan üstün bilmesin. Kiramen katibin (yazıcı melekler) seçkinlerin amellerine vakıf olamazlar. Onların amelleri Allah (c.c) yanında gizlidir. Nakşi tarikatındaki ameller mukarrebinlerin amelidir. Tarikat ehli olmayanların amelleri ise ebrar (hayır sahibi)’ların ameli gibidir.İkisi bir değildir. Aralarında çok fark vardır. * Bir seferinde hatmeye oturduk.Hatme halkasında Molla Abdulbari adında Kadiri tarikatının hulefasından bir zat vardı. Gavs (ks)’a sadık idi.. Onun hakkında ihlasıda çoktu. Taşla getirilmesine rağmen Gavs (ks) hatmeyi başlatmayıp bekledi. Molla Abdulbari anladı ki kendisinden dolayı hatme yapılmıyor. Hemen kalktı. Gavs (ks) buyurdu.
Ben utanırım ki seni hatmeden çıkarayım. Yalnız büyükler bu tarikatın hli olmayan kişilerin hatme halkasında toplanmasına razı değiller. Buyurdu : Kabir azabı tehlil hatmesinin sevabı ile kalkar. Bunu ancak Nakşibendiler bilirler. 70000 sefer tevhid kelimesini okumaktan ibaret olan tehlil kelimesini Gavs (ks) kabir azabına uğrayacağına zannedenlere zannedenle re emr ederdi. * Bu menkibeyi Molla Abdulhadi Çarçaği Gavs (ks)’ın halifesi Molla Halid (ks)’den rivayet ediyor. Bir gün Gavs (ks) benim (Halid-i Öleki) babamın kabrinin yanıdan geçti. Benim kalbimden keşke Gavs (ks) durup bir Fatiha okusun diye geçti. Fakat Gavs (ks) durmayıp Fatiha okumadı. Eve ulaşınca Şeyhi Seyyid Taha (ks)’dan nakille şöyle buyurdu. Bu tarikat-ı aliyyenin menfaati müridlerin babalarına ulaşıyor. Mürşidin menfaatı ise müridin ana babalarına uzakta olsalar dahi ulaşır. Ben bu sözden sonra anamın türbesini ziyaret ettim. Öğrendim ki Şeyhim Seyyid Taha (ks)’nın menfaati anam uzakta olmasına rağmen onada ulaşmıştır. Ben (Halid-i Öleki) anladım ki Gavs (ks) benim kalbimdekini anladı. Bunları benim için söyledi. * Gavs-ı Azam (ks)’ın yüksek eşiğindeki köpeklerden köpeklerden bile keramet görülmüştür. Verebin adındaki köyde olmuş bir adam öldürülmüştü. Köylülerde Gavs (ks) etbaı idi. Gayda’ya yakındı. Gavs (ks)’ın sürüsünü muhafaza eden iki köpek hemen o köye gittiler. Maktulün revakına çıkıp oturdular. Köpekleri tanıyınca yemek ve ekmek getirdiler. Köpekler yemeyip hazin hazin düşünceli bir şekilde durdular. Yerlerinden kalkmayıp evden de ayrılmadılar. Ne zaman ki katili afv edipö barış sağlandı. Köpeklerde o zaman hareket ettiler. Cenab-ı Hak bizi sultanımızın eşiğinden ayırmasın. Amin. Minah – Seyyid Sıbgatıllah – il Arvasi (k.s.a.) Talep ve Yükselme Arasındaki Fark
A) Yükselme talebe talebe bağlı olursa bir makamdan diğer makama, makama, bir halden başka bir hale hale geçmeyi geçmeyi gerektirir. Terakki ise talebe bağlı olmadığındansûfi içerisinde bulunduğu makamda genişlik kazanır. B) İkinci fark şudur ölüler için talep olmadığı halde terakki vardır. Ölülerin terakki etmesi şudur: Mesela seyr halinde vefat eden bir kimsenin, seyr halindeki lezzetin artması, bu haldeki nasibin genişlemesi, o zatın terakki etmesidir. Vahdet halinde ölen kimse de bu haldeki seyri artarak vepayı genişleyerek yükselir. Yoksa ölü bulunduğu bir makamdan başka bir makama geçerek yükselmez. Hiç bir kemalât elde etmeksizin vefat etmiş bir iman ehli zatın imanının nuru artar. İman
nuru çok büyük bir nimettir. Hatta ki, günahları sileceği dahi söylenebilir. Bu yüzden mürşidlerin yeni ölen birinden nefret ettiklerini vefat tarihi geçtikten sonra ise bu nefretlerinin geçtiğini görürsünüz.Çünkü,vefat görürsünüz.Çünkü,vefat tarihi eskiyenler yükselmektedir. Vefat etmiş zatların yükselmelerinin bir sebebi ise, büyüklerin onlardaki kalp hastalıklarını gidermeleridir. Bakınız bizim tanıdığımızdan olan Molla Ziyâuddîn münkir idi. Vefat ettiği zaman büyük sıkıntı çekti. Rüyamda O´nu gördüm. Benden kendisi adına, Gavs´tan yardım istememi söyledi. Gavs´a durumu arzettim. Gavs (k.s) bir yıl ricamı kabul etmedi. Bir yıl sonra Gavs beni çağırıp dedi: “Hoca ´nın düşmüş olduğu kalp hastalığı giderildi. Hoca affedildi.” Gavs´ın (k.s) münkirlerinden, molla Abdulgânî isimli birisi var idi. Bu zat vefat edince Gavs (k.s) dedi: “-O´na ateşli katrandan gömlek giydirilerek azap çektiriliyor.” Bu sohbetten belirli bir zaman geçti.Gavs´ın (k.s) oğlu Şeyh Celâleddîn Molla Abdulgânî´nin aleyhinde konuştu. konuştu. O zaman Gavs (k.s) tatlı bir dille dedi: -Sus o bizim kardeşimizdi. Ben (Seyda-ı Tâği) anladım ki, Molla Abdulgânî´nin kalp hastalığı izale oldu. O da affedildi. Bu sohbet sırasında şöyle bir soru soruldu: -Efendimiz nasıl olur da büyükler kendi akrabalarına vefatlarında, merhamet etmezler? Seyda (k.s) şöyle buyurdu: Gavs’ın (k.s) kardeşine merhamet etmemesi, onun zatına münkirliğinden dolayı değildi. M ünkirliğinin Seyyid Taha´ya (k.s) kadar uzanmasından uzanmasından dolayıdır. Bakınız fer’i inkar, aslı da inkar etmeyi gerektirir. Gavs (k.s) böyle demiştir. Bir gün Seyda´ya (k.s) dedim: Efendimiz falanca zat bizim genel merkezimizi hedef alarak suçlamıyor. Yalnızca arkadaşlarımızdan birisini inkar ediyor… Bu sözleri Seyda (k.s) şöyle cevaplandırdı: -Şaşırıyorum. Çünkü nasıl dersiniz bu zat şeyhi inkar etmiyor. “Şeyhin iyi dediğine kötü demek” şeyhi inkar etmektir. Çünkü bu konuşma şeyh yanlış konuşuyor demektir. Cenab- Hakk cümlemizi kendisini sevenlerden eylesin.Sevdiklerine eylesin.Sevd iklerine düşman olmaktan bizleri korusun. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) şöyle buyuruyor: “Kemâlat iki´dir. Birisi velilik kemâlatı, diğeri ise nübüvvetlik kemâlatıdır. Bir mürid, önceleri velîlik kemalâtını elde etmelidir. Velîlik kemalâtını elde etmek için bir mürid, üstad rabıtasını çok yapmalıdır. Şöyle ki: Mürid kendi kalbi üzerinde (içine) hayalen üstadını tasavvur etmelidir. Bir mürid, seksen gün bu hal üzere rabıta yaparsa umulur ki mutlak gayesine erer. Bazı sadatlara göre bu hal üzere rabıta kurulursa umulur ki mürid yüzaltmış günde maksuda erer. Doğru olan seksen günde ulaşılmasıdır. Bu nimeti elde etmek için mürid şeyhine olan rabıtasını o kadar kuvvetlendirilmelidir ki, hiç bir mahlukatta haberi olmaya. Ta ki kendi yürüdüğü yolu dahi unuta. Cezbeye düşüp sema yapanları da görmeye. Bakımz, Gavs (k.s) bizi bazı zamanlar rabıtamızın ne durumda olduğunu denemek için imtihan ederdi. Bir gün kalbimi tam mürşide bağlayıp rabıtaya girmiştim. O sırada Gavs (k.s) bir sûfiye dedi: “Sen çalgı çal,
ayı oynat.” Ben (Abdurrahmân-i Tâğî (k.s)) o kardeşimizin ne yaptığını görmedim. O meclisten ayrılınca şeyh Bahaeddin ´e dedim: “Üstad hazretlerinin bir kardeşimize ayı oynatmasını söylediğini duydum. O kardeş neden oynatmadı. Şeyh Bahaeddin dedi: “Oynattı. Oyun bitti. Ondan sonra dağıldık.” Gavs (k.s) bizi iki mecliste kınamıştır. Birincisi bir gün âdâb kurallarının uygulanmadığı uygulanmadığı bir mecliste oturuyorduk. Âdaba riayet edilmediği için o meclisi terk edib başka bir mecliste toplandık. Yeni oturduğumuz cemaate ise bir meczup geldi. O da Gavs´ın huzurunda sesli sesli konuşmaya başladı. Bütün bu haller tekerrür ederken biz de kalbimizle tam mürşidimize yönelip; rabıta kuramadık. Bu sırada Gavs (k.s) bizlere celallenerek dedi: “Sizi her iki mecliste de imtihan etttim. Gördüm ki, rabıtanızı kurup, kalbinizde şeyhinizi tasavvur tasavvur etmediniz. Hiç biriniz iki para etmezsiniz. Mürid, önce velîlik kemalâtını elde etmeli, daha sonra nübüvvet kemalâtını tahsile koyulmalıdır.” Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) dedi: “Günümüzde tarikatların durumu bellidir. Ayrıca zamanımızın insanları da bellidir. Bakınız, bizim bu zamanımızda bu beldelerin insanları çok cahildir. Dinin emir ve hükümlerini hiçe sayıyorlar. Büyük günahları işleyip, küçük günahları ise hiçe sayıyorlar. Bu devirde, dünyanın muhabbet ve sevgisini bir yana bırakıp Cenab-ı Hakk´a yönelenler, hiç bir hal sahibi olmasalar dahi velidir. Cenab-ı Hakk´ın bu zamanın insanlarına olan rahmeti geçmiş zamanın insanlarına olan rahmetinden daha fazladır. Bu devrin insanları daha fazla günah işlemelerine rağmen iş böyledir. Hal böyle olunca zamanımızın insanları tevbe edip, mürid olduktan sonra az bir amel ile kısa zamanda çok terakki edip makamat alıyorlar. Elde ettikleri bu makamlar eskiden uzun riyazet ve çalışmalarla elde edilemezdi. Günümüzde tevbe ettikten sonra birgün sonra dahi hal sahibi olunabilinir. Nitekim olanlar da vardır. Şah-ı Nakşibend (k.s) şöyle buyuruyor: “Bu tarikatın esasları çok sağlamdır. Büyük günah işleyenler, hatta büyük cürüm ve irtikap edenler dahi bu yola dahil olabilirler.” Seyda (k.s) dedi: “Siz Mevlânâ Halid´in (k.s) uygulamış olduğu riyazetlere bakmayın. O riyazetler geçici ve bazı müridlere mahsustur. O her müride aynı görevi vermezdi.” Eskiden, insanlar Allah´ın emir ve hükümlerine bağlı ve salih amel işledikleri halde mürşid ararlardı. Çünkü mürşid olmadan işin zorluğuna, ayrıca mürşid-i kâmil kapısının kazanç kapısı olduğuna inanırlardı. Zamanımızın insanları çok değişiktir. Çok garip bir haldedirler. Günah bataklığına batmış olarak şeyhlerin kapısına geliyorlar. Zamanımızdakilerin Zamanımızdakilerin seyri bir nevi kaçıştır. Eskilerinki ise böyle değildi. Onun içindir ki, bu devirden eski devirlere nazaran riyazetler azalmıştır.
Mevlânâ Halid (k.s) ilim ve amel sahibi idi. Ayrıca müşahade ehli olup kâdîri halifesi idi. Bu nimetlerle bezenmiş birisi olarak Şah-ı Dehlevî´ye intisap etti. Zamanımızın müridleri ise büyük günahları işlemiş olarak tarikata intisap ediyorlar. Zamanımızdakiler varlıktan dolayı değil de tam tersi (ilim-amel) ( ilim-amel) yokluğundan dolayı mürşidlere gidiyorlar. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) bir gün, bir zımmî ile bazı kişilerin ortak bulunduğu arsa üzerine mescid yapmak istedi, fakat bu durumu, bazı münkirler zulüm olarak telâkki edip karşı çıktılar. Seyda o zaman bizden fetva istedi. Bizde fetva verdik ki; “Cami yapılacak arsa sahiplerinin istedikleri meblağ ödenmelidir.” Seyda arsayı satın alıp cami inşaatını başlattı. Akabinde şöyle sohbet yaptılar: “Biz elimizdeki manevi malı münkirlerin çöplüğünden topladık. Bunun için münkirlerin sözlerine bakarız, onlar bizim aynamızdır. Çünkü kişi kusurlarını münkirlerin gözleri aracılığı ile daha iyi görüyor. Biz İslâm’ın kusur saydığı meselelerden tevbe ettiğimiz gibi, münkirlerin bizi suçladıkları meselelerden dolayı da tevbe ederiz. İbrahim Çokreşî (k.s) diyor; bir gün, cami meselesini uzatmamız için kusurlu davranışım oldu. O zamam bana Seyda şöyle dedi: “İnsan Allah´a vasıl olmak istediği zaman ne çok ileri, ne de çok geri kalmalıdır. Orta yolu takib etmelidir. Kalbini de dar tutsun ki , o kalbde Cenab-ı Hakk´dan başka bir şey kalmasın ki vahdet gerçekleşe. gerçekleşe. Şeriat meselelerinde ise iş yarım olmaz. Bütün işleri tam yapmaya gayret etmeli, değilse insan ilerleyemez. Kişi geniş düşünmeli. Topluma güçlük çıkarmamalı, her işi tam inceleyip şüpheleri gidermeli. “Ayrıca münkirlerin bir faydası da kişiye hata ve günahlarını hatırlatıp, tevbe etmeyi sağlamasıdır.” Bir gün Şeyh hazretlerinin bir işi çıkmıştı, o hizmeti benim yapmamı istendi. Bende ise bir isteksizlik hali vuku buldu. Bu hizmeti başka bir sûfi yapsa onun için daha iyi olurdu, iş bana ağır geliyor, dedim. Bu durum üzerine Şeyh hazretleri şunları söyledi: -İnsanoğlu daraldığı zaman bir işi yapması, yapmamasından yapmamasından daha zor olur. Ama kendisine zor gelen bir işi başkasına teklif etmesi kolay gelir. Halbuki insan bilmez ki, o işten hayır başkası için değil, kendisi içindir. Buna karşılık zevkli bir iş olunca insan işi yapmayı, yapmamaya göre daha kolay bulur. Fakat kendine değil de arkadaşına o işi yapmamayı tavsiye etmek kolayına gelir. Oysa bilmez ki, o işi yapmamanın zararı arkadaşının değil kendisinindir. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) bir gün saliha bir kadının iyiliklerinden bahsedip, münkirlerin zararlarının, kendilerine sempati besleyenlerin ölülerine dahi dokunduğunu belirterek şöyle buyurdu: Bu saliha kadın Ervas köyündeki kabristanı ziyaret edip döndüğü zaman Gavs´a (k.s) dedi: Molla Resul´ün (Gavs´ın kardeşi) halini iyi, anamın halini ise iyi görmedim. Gavs (k.s) dedi: “Köyde kime misafir oldun” Kadın dedi, filana. Gavs (k.s) dedi: “Senin kabristanda gördüklerin, misafir olduğun evden dolayıdır. Sana onun için öyle görünmüştür. Sen bir daha o köye gidersen, Molla Abdulgafûr´un evinde misafir ol. O zaman gördüklerin Abdurrahmân-i Tâğî urumunu iyi göreceksin. İlk kaldığın ev münkir idi. Sonraki ev ise ihlas sahiplerdendi.” Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) şöyle buyuruyor: Tasavvuf demek: Kişinin yapmış olduğu iyilikleri ve başkalarından gördüğü zulümleri unutmasıdır. Sûfi çok sadıktır, oturaklıdır. Dağları yerinden oynatacak bir kasırga çıkmadıkça sûfi yerinden oynamaz. Yani,onu hal ve makamından aşağı indiremezsiniz.
Sûfi, kendisinin başkalarına yapmış olduğu kötülükleri unutmamalıdır. Ayrıca, başka kimselerden görmüş olduğu iyilikleri de unutmamalıdır, gözden uzak tutmamalıdır. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) İmam-ı Rabbânî´nin (k.s) Mektubatını kaynak gösterip şöyle sohbet ettiler: “Herkes kurtuluşa erebilmek için şükretmelidir. Şükür ise şudur: a) İtikadını ehli sünnet vel cemaate göre sağlamlaştırmak. b) Dört mezhebin müçtehidlerinden (Allah hepsinin çalışmalarından razı olsun) birine göre amel etmek. c) Sûfilerin yoluna girmekle şereflenmek. Şeriata uygun olarak elbise giyinip, yemek yemek şükürden sayılır. Elbise ve yiyecek gibi mubah işlerde kendini zorlayarak da olsa şeriata uymaya niyet etmek, onlardaki zararı defetmeye yeterlidir. Meselâ, güzel elbise giymek isteyen bir kimsenin, elbiseyi sıcağa ve soğuğa karşı koymak maksadı ile giymesi, yine canı iyi yemek isteyen bir kimsenin yemeği ibadetle kuvvet bulmak niyeti ile yemesi ve eşini sık sık arzulayan bir kimsenin ilişkisini haramdan korunmak niyeti ile yapması gibi… Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) şöyle buyuruyor: “Bir gün Şeyh Osman Tuveyli´nin halifesi ile tanıştım. Bu mübarek ile sohbet ediyorduk, baktım ki nefesini, bazı zamanlar tutup bazı zamanlar salıveriyor. Aynı hali başka bir halifenin de yaptığını gördüm. Sebebi ise şudur: Nefesi tutmak, bütün damarları çalışmaktan alıkor. Bu hal ise nefsin ölmesini sağlar. Bir gün içerime bir sıkıntı düştü. Namazdan sonra bir kaç defa nefesimi tutup sonra salıverdim, sıkıntım geçti. Molla Said Gevaşî Seyda-i Tâğî’ye (k.s) karşı yapmış olduğu bazı itirazlardan dolayı zarara uğradı. Bu durum Molla Said´in sohbeti, teveccühu, üstad ve müridlerle görüşmeyi terketmesine yol açtı. Durum Seyda´ya arzedilince şöyle buyurdu: -Bu hali benim kendisinden nefret etmiş olmamdan dolayıdır. Mürid, içinden şeyhine karşı bir soğukluk duyuyorsa, şeyhinin kendisinden nefret etmesinden dolayı zarara uğradığını anlamalıdır. Hayatım hakkı için aynı durum birkaç kare bende de oldu. Bir zamanlar içime düşen sıkıntı az kalsın beni mürşidimden soğutuyordu. Durumumu üstada arzedince arzedince halimi şöyle izah etti: Sen o zamanlar seyr-u sülûkun kurallarını bırakarak sadece varlık duygusuna terketmek için gayret sarfediyordun. Bu hali elde etmek için de yerli yersiz müzik dinleyip, raks yapıyordun. Bu halin rıza-i ilâhiyeye ters düşüyordu. Bu tip hareketleri yaparken zamanını ve makamını iyi gözetmek gerekir. Ayrıca tarikatın kurallarına uymak varlık duygusunu terketme gayretine tercih edilmelidir. Çünkü, varlık duygusunu terk yalnız nefse fayda verir. Tarikatın rükünlerine uymak ise genel olarak faydalıdır. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) bir gün beldemizin tanınmış alimlerinin ve ileri gelenlerinin hazır bulunduğu bir mecliste şöyle sohbet yaptılar. Sizlere İslam’ın emir ve hükümlerine bağlı kalmayı tavsiye ediyorum. Bütün fiillerinizde şeriata uyunuz! şeriata uyunuz!
Seyda, bu ” şeriata uyunuz” emrini o kadar çok tekrar etti ki tarifi kabil değil. İslam’ın emrine uymayanlar şeyhlik ve halifelik yapamıyacağı yapamıyacağı gibi kâmil bir mü´min de değildir. Sizler İslam’ın prensiblerine uyunuz! halka da tebliğ ediniz! İslam’ın emrettiklerini yapınız, menettiğini yapmayınız! Sık sık sohbet edip bu durumları belirtin. Benden sonra yoldan çıkmayınız. Şeriat, tarikat ve hakikat hepsi aynı şeydir. Şeriat ile tarikat arasında fark gözeten kimse zındıktır. Şeriat, tarikat ve hakikat arasında fark gözetilmez. Bu konuları, İmam-ı Rabbani (k.s) daha iyi açıklıyor: Şeriat, tarikat ve hakikat arasında şöyle bir f ark olabilir: Şeriat; zahiri olarak emirlere uymak, Tarikat; emirlere batıni ve zorlanarak uymak. Hakikat; bu hükümlere batınî ve tabiî şekilde uymaktır. Bir kötülüğü, dille terk: Şeriat, kalble zorla terk; tarikat, gönüllü bir şekilde zorlanmaksızın terk ise; hakikattir. Değilse, üçü arasında bir fark yoktur. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) bir sohbete başlamadan başlamadan önce Hafızı Şirazî ´nin şu beytini okudu: Sevgili eğer bizimle oturmadı ise itiraza sebep yok. Padişah ne isterse o olur ve o fakirlerden ar eder. Akabinde şöyle buyurdular: Bu beyit bize bir hakikati öğretiyor. Yani; Rabıta´ya işaret edip, hangi durumlara kadar, ne haller vuku bulacağını belirtiyor. Diyor, mürid ile mürşidi arasında tam bir ilişki kurulmadıkça rabıta gerçekleşmez. gerçekleşmez. Çünkü bir sultan bir fakirin yanında oturamaz. Seyda-i Tâğî (k.s) bir gün bana şöyle bir soru sordu: İbrahim, ben nafile ibadetler ile meşgul iken rabıtam daha çok güçlü oluyor, ama eksik oluyor. Oysa nafile ibadet ile meşgul değilken durum böyle değildir. Sana göre bunun sebebi hikmeti nedir? Ben (İbrahim Çokreşî) dedim: Efendim daha iyi bilir. Bunun üzerine Seyda-i Tâğî (k.s) buyurdu: Nafile ibadetle meşgul iken Gavs´la daha iyi bir ilişki (rabıta) kurulmasıdır. Gerçi Gavs (k.s) ömrünün sonunda, nafile ibadet yapacak durumda değildi, ama sıhhati yerinde olduğu zamanlar nafile ibadeti çok yaparlardı. Seyda-i Tâğî (k.s) başka bir sohbetlerinde ise şu beyti okudular: İbadetsiz aşk bedensiz can gibidir. Bakınız, kimin ibadeti çoksa, muhabbeti de daha fazladır. Ben korku halinde iken muhabbetli duruma göre rabıtam r abıtam daha zayıf oluyor. Sebebi ise Gavs´ın meşrebi ile ilgilidir. Çünkü Gavs´ın (k.s) meşrebi sevgi ve muhabbet üzerine kurulmuştu; korku yoktur. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) umuma açık sohbetinde şunları söyledi:
-Münkir olmamak şartı ile bu yüce tarikatın mensuplarının sohbetlerine katılan kimse ehli sohbet olmasa da sohbetten kâr sağlar. Sohbette elde edilen kâr, büyüklerin himmeti ile cehennem ehli olmaktan kurtuluştur. Sözlerinin burasında İmam-ı Rabbani hz.lerine dayanarak şu hadisi nakletti. “İnsan sevdiği ile birliktedir.” (Keşfu´l-Hafa 2/261) Başka bir seferde Gavs´ın (k.s) yanında iken bu kapıdan istifadenin olmadığı hususunda ümitsizlik hasıl olmuştu. Bu halin üzerine Gavs (k.s) şöyle buyurdu: “İnsanın hiç bir kârı olmasa da şu sohbet meclisinde bulunması yeterlidir.” dedikten sonra şu hadisi okudu: “Kişi sevdiği ile beraber haşrolur.” (Riyazus Salihin/635/1445) Bakınız, Hace Alâuddîn-i Attar, Reşahat´ta ne buyuruyor: Bir mürid, mümkünse hergün sohbete katılmalı, değilse iki günde bir, o da mümkün değilse haftada bir, değilse ayda bir. Veyahut yılda bir veya iki defa mümkünse sohbete katılmalı. Hiç olmazsa iki senede bir sohbete katılmalı. Seyda-i Tâğî (k.s) başka bir sohbetlerinde şu vakıayı nakil ettiler: Gavs´a (k.s) bir gün bir kişi gelip, dedi ki: Efendimiz, falan zat sizin yolunuza intisapla şereflenmek istiyor, fakat dünyevi bir engeli var ne emir edersiniz? Gavs (k.s) buyurdu: “Seven sevilir ve tarikatta sayılır.” Seyda sözlerine şöyle devam etti: Kıyamet günü bir kişi getirilir. Bakılır ki amel defteri boştur. Kurtuluşuna sebep olacak bir hayır ameli yoktur. Adama sorulur hiç mi hayır amelin yok? Adam der ki bir gün bir yerde oturuyordum baktım ki yerime bir gölge düşmüş. Gölge sahibi ise gönül ehli bir zattı. Bu zat, o gölgenin hatırına affedilir. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) şöyle buyuruyor: Bir beldeye seyahate gidecektim. Seyahatimi geciktirdim. İçimden sizlerin çalışkanlığını geçirip, sizlere hergün bir saat evime gelip hizmet yapmanızı emredecektim. Sonra bu durumun ne gibi iyilikleri, ne gibi mahsurları olur, onu düşündüm. O zaman içime şunlar doğdu: sûfilere, kendisine hizmet etmelerini söyleyen bir şeyhin o hizmetleri benimsememesi lazımdır. Hizmet edilen yerin kendi yeri olduğunu düşünüp haz duymamalıdır. Olur ki böyle bir düşünce nefsin bir tuzağı, mürşidinde nefse boyun eğmesi manasına gelir. Böyle olursa söz konusu hizmet hem o mürşid için, hem de hizmet eden mürid için zararlıdır. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) şeklî rabıtayı konu alan bir sohbetlerinde şöyle buyurdular: Bir mürid, mürşidinin sohbetine tam bir ihlasla katılmalıdır. Mürid, mürşidini fena mertebesine ermiş bilip sohbete katılan diğer sûfilerin hepsini makbul, kendisini hakir bilip, sohbet ânında feyiz ve himmet talep etmelidir. Sohbet meclisi dağıldıktan sonra mürid, evinde dahi mürşidinin sohbetteki ânını veyahut sohbet yerini düşünmelidir. Çünkü mürşid-i kâmilin bulunduğu yerlerden birini dahi düşünmek rabıtaya fayda sağlar. Yani, kalbe mürşidinin hayâlini çekmede yardımcıdır. Ben (Seyda-i Tâğî) ilk dönemlerinde rabıtamı tam kurmak için neyin yararlı olduğunu bilmediğim için Gavs hz.lerinin ikâmet ettiği bir makamı hayâlimde canlandırmıştım. Sonra Gavs´ın hizmetinde bulunan bir sûfide hayal ettiğim yerin neresi olduğunu sordum. Sûfi dedi ki; orası Gavs hz.lerinin abdest değiştirme yeridir. Bu durumdan sonra ben (Seyda-i Tâğî) anladım ki sûfinin kalbi rabıta kurulan yer hakkında gaflette değilse, rabıta kurulan her yer kalbin yoğunlaşmasına faydalıdır.
Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) buyurdu ki: Doğruluk ve sadâkat; müridi mürşide yaklaştırır. Yalancılık ve benzeri haller ise müridi mürşidden uzaklaştırır. Sizler doğru, sâdık, sözü bir olan yiğit ve cesur, alnı açık birini görünce tarikata girmesi için yardımcı olunuz. Doğru olmayanlar zarar ederler. Filan adam ihlas ve muhabbet sahibi olmakla birlikte evimizin masrafının çoğunu karşılamasına rağmen ahlakından yalancılık olmasından dolayı doğruluğu huy edinememekte edinememektedir. dir. Gördüğü zarar bu yüzdendir. Bakınız size bir örnek vereyim. Gavs hz.lerinin iki sûfisi vardı. Bunlardan birisi malının yarısını Gavs´ın ihtiyaçlarını karşılamak için harcamıştı. Biniti olduğu halde, edeben yürüyerek ziyarete gelirdi. Bu zat sâlih amel sahibiydi. Ömrünün çoğunu tarikata harcadı. Ama dürüst olmayan bazı halleri bulunduğundan Gavs vefat ederken yanında bulunamadı. Diğer mürid ise devlet işleriyle uğraşır, dünyayla haşır neşir olan bir kimse idi. Tâğî doğru ve mert bir adamdı. Bu fiillerinden dolayı Gavs´ın yakın çevresindey çevresindeydi. di. Bir defasında bana (Seyda-i Tâğî) bağlı olan bir cemaatla, o müride bağlı bir cemaat arasındaki anlaşmazlıklardan anlaşmazlıklardan dolayı beraber hapse düştük. Bu kişi rüyasında Gavs´ı görmüş. Gavs rüyasında ona haksız olduğunu, beni hapishaneden çıkarıp, onu ise bırakacağını söylemiş, gece yarısı o mürid beni uyandırarak rüyasını anlattı. Bana şöyle dedi: “Gavs (k.s) yarın sizin bırakılmanıza sebeptir. Bizi ise bırakmazlar. Hata bizim hatamızdır”. O mürid hepimizden önce bu hadiseye vakıf oldu. Abdurrahmân-i Tâğî hz.leri rabıtayı konu alan bir sohbetlerinde şöyle buyurdular: Ben bir müridin rabıtada edebe mugayir şeyler görmesini hoş görmüyorum. O müridin ihlasından şüphe ediyorum. Çünkü rabıtada edebe mugayir şeyler görmek şeytandır. Terk makamına ermeden önce nefsimin beni aldatması sonucu beni de rabıtamda edebe mugayir şeyler görmüştüm. Bir gün, bir mürid şeyhine der ki: Efendimiz ben rabıta esnasında sizin başınızda iki tane merkep kulakları kulakları gibi kulak görüyorum. Şeyhin cevabı ise şöyledir: Oğul o gördüğün kulakları kes. Mürid bu emir gereği rabıtada gördüğü kulakları kesince kendi kulaklarının kesildiğini müşahade etti. Çünkü o mürid kendisini o şekilde görmüştü. Yine bir gün başka bir mürid rabıtada edebe mugayir şeyler gördüğünü söylediği zaman ona cevaben şöyle buyudular: Senin İhlasın bozuktur. Onun için Cenab-ı Hakk´dan aff, mağfiret dile ve cemaata geldiğinde ayakkabılığa yakın yerde otur. Abdurrahmân-i Tâğî hz.leri şöyle buyurdular: Bir sûfi arkadaşının mürşide karşı ihlasını düzeltmek için mürşidi hakkında bazı kanaatlarını mürşidden naklederek değil de kendi görüş ve kanaati gibi anlatırsa bu tutumdan zarar görür. Eğer böyle söylerken kendinizi mürşidinizde fena ederek söyleyiniz ki zarar görmeyiniz. Birisi edep bulunmadığı halde, başkalarının görmesi ve üstadının hoşuna gitmesi için zorlanarak edeb tavrını takınması zararına sebep olur. Abdurrahmân-i Tâğî hz.leri bir seyahate giderken mürşidin müridini reddetmesinin gerekçesini gerekçesini şöyle anlattılar: Üstad Abdurrahmân-i Tâlabanî Tâlabanî halifesi Derviş Emin Sirvani’yi tarikatten tard etmişti. Çünkü bu halifesi kendisini mürşidine muhtaç değilmiş gibi görüyordu. Benim kanatıma göre bu işin sebebi Nakşibendi üstadlarının kahrıdır. Çünkü, sözünü ettiğimiz halife Nakşibendi tarikatının Halidî kolundan idi. Sonraları Nakşi tarikatını bırakıp Rufai tarikatına girdi. Bu olayın bir benzeri de Mevlânâ Halid´in halifesi olan Şeyh Abdulvahhabb Susi´nin tart edilmesidir. O da mürşidine karşı muhtaç olmayan bir tavır takınmış. Abdulvahha
Bana göre mürşidin kahrına uğrayan müridin bu hali anlayıp farketmemesi kadar ağır bir musibet yoktur. Bir mürid için kusur ve eksikliğini görmemesi kendisi için en büyük beladır. Çünkü mürid hata ve kusurunu anlayacak ki ondan mütevellit mürşidine sığınıp teslim olsun. Seyda’nın bu sözlerini dinledikten sonra ben (İbrahim Çokreşî) dedim: Allah (C.C) hepimizi büyüklerin kahrından korusun. Ben şu iki manevi hastalığımdan dolayı çok korkuyoruyum. Bu hastalıklarımın birisi aşırı öfke diğeri ise vurdumduymazlığımdır. Benim (ibrahim Çokreşî) bu sözlerime karşılık Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) dediler ki: Bu hastalıkların hiçbir şeydir. Senin asıl en tehlikeli hastalığın kusurların söylendiği zaman cevap vermeye kalkmandır. Bu durumun çok tehlikelidir. Büyüklerin kahrı onların iradeleri dahilinde değildir. Dahasını söyleyim büyükler birine kahredecekleri zaman o kimsenin ne hizmetini ne riyazetini ne de kendileri uğrunda çektikleri çileyi göz önüne alırlar. Hatta bu işin sonu Allah (C.C) korusun mürid kim olursa olsun imanını almaya kadar gider. Müridin red olmasına yol açan asıl sebep kendi kusurunu görmemesi, ayrıca mürşidinin kendi üzerindeki lütfuna vakıf olmaması, mürşidin diğer müridlerini sevmemesi, ne olursa olsun bir sevgiyi, mürşidinin sevgisi ile eşdeğerde tutması, bu sevdiği evladı veyahut başka bir şey olsun mürşid sevgisine denk ve rakip hale gelirse farketmez. Bir mürşidin bir müride karşı lütufkar olmasını gerektiren sebep; diğer müridlere karşı muhabbetli ve şefkatli davranmaktır. Bu halden önemli bir sebep yoktur. Ayrıca bir müridin, diğer sûfi kardeşlerinin nisbetinei, feyiz ve bereketine talip olması gerekir. Bu ahlak iyi bir şeydir. Seyda-i Tâğî (k.s) bu sözleri üzerinde ısrarla durdu. Nerdeyse böyle davranmak müride vaciptir, diyecekti. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s), Seyyid Tâhâ´dan (k.s) bahsederken şöyle derdi: O çok merhametliydi, kemalat sahibi olmamış halifeleri arasında, nisbetin kesilmesiyle cezalandırılması gerekli, eksik halifelerden himmetini kesmezdi. Bunun yerine onlardaki halifelik kuvvetini alıp, kendilerini oldukları gibi bırakırdı. Bu tutumunu ise şöyle izah ederdi: Hizmet için kemâla ermemiş halifeleri görevlendirmekte görevlendirmektenn maksat, halkın onlardan istifade edip yararlanmalarıdır. Çünkü halkın bunlardan sağladığı yarar, kemalat sahibi halifelerden daha fazladır. Bunlar halka faydalı olduğu müddetçe onları yerlerinde bırakınız, değilse onlardan nisbeti kesiniz. Cenab-ı Hakk hepimizi büyüklerin kahrına uğramaktan korusun. Seyda-i Tâğî (k.s) Nurşin´de ikindi namazından sonra bir kişinin saftan ayrılmasına ayrıca bazı tutum ve davranışlarına kızrak bizleri azarlayıp şöyle buyurdular: Sizin yaptığınız hareketler benim için değil kendi nefsiniz içindir. Bu hareketlerinizden hiçbir fayda göremezsiniz. Namazda Namazda tadil-i erkana dikkat edip, ayrıca ilk safta namaz kılınız ve tesbih duası bitinceye kadar saftan ayrılmayınız. Bu haller güzel bir şeydir. Tersi ise makbul değildir. Sabah namazından sonra imam güneş doğuncaya kadar yerinden ayrılıp cemaatın arasına katılmasın. Dizlerinin üzerinde sürünerek olsa bile yerini terketmesin. Böylece sünnete uymuş olur. Hiç kimse sabah namazından sonra güneş doğuncaya kadar yerinden ayrılıp cemaatın arasına katılmasın. Dizlerinin üzerinde sürünerek olsa bile yerini terketmesin. Böylece sünnete uymuş olur. Hiç kimse sabah namazından sonra güneş doğuncaya kadar dizlerinin üzerinde sürünerek bile olsa yerini terketmesin. Bu hareket sünnete uygun olduğu gibi yapana Hacc ve Umre sevabı kadar sevab kazandırır. Seyda-i Tâğî´ye (k.s) yer değiştirmeksizin, oturuş şeklini değiştirmenin sünnete aykırı olup olmadığını sordum, cevaben: - Kanaatıma göre böyle yapmak sünnete aykırı olmaz.
Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) hz.lerine bir gün fayda elde edemediğimizi söyleyip şikayet ettik. Mübarek şöyle buyurdu: Kemalat odur ki sahibi kemâl olmadığının farkına vara, nefsinin ayıp ve kusurlarını bile ve Allah´ın (C.C) kemâl sıfatlarını idrak ede… Yani sözün kısası varlık ve benlik duygusundan sıyrılmak lazımdır. Halidi Ölekî´den (k.s) duyduğuma göre; Cenab-ı Hakk Musa´nın (a.s) kavmini bela ve musibete çarptırdığı zaman bir kipti ile bir israilli arasında samimi bir dostluk var idi. Kıpti çok susayıp su içmek istediği zaman içeceği su kana dönüşürdü. Bundan mütevellit kipti israilliden su istedi. israilli kıptiye ricası gereği su vermek istedi, ama ne yazık ki su yine kana döndü. Bunun üzerine kipti israilliye dedi: -Sen suyu ağzına al, bana ağzından ikram eyle dedi. Bu işi yaptılar, su israillinin ağzında kana dönüştü. Bütün bu işlerden sonra kipti durumundan arkadaşına arkadaşına şikayette bulundu. Arkadaşı dedi; -iman et ve kurtul: Kıpti dedi: -Nasıl iman edeyim. -İsrailli dua et ihlas sahibi olup iman et dedi. Kıpti ihlasının olmadığını ayrıca ahvalinin bozuk ağzının ise pis olmasından mütevellit duasının kabul olmıyacağını belirtip israilliden kendi adına dua etmesini istedi. Bu istek üzerine israilli dua etti, kipti ise hidayete gelip iman etti. İşte ben (Seyda-i Tâğî) sohbet zamanı geldiğinde kendimi o kipti gibi görüp, sohbete katılanları ise israilli sanıp onların gölgesi altına girmek isterim. Böylece ihlas sahibi olarak sohbete katılanların himmet ve duası ile Cenab-ı Hakk´ın rahmetinden bir nebze olsun gelmesini umuyorum. Abdurrahman Tâğî (k.s) hz.lerine ibadetlerimizle ilgili dedik ki: -Efendimiz bizler ibadet ederken sabırlı olamıyoruz. Bazılarımız ise ibadetten ne sıkılıp ne usanıyorlar tam tersi gayet zevk alıyorlar. Seyda-i Tâğî (k.s) bizim bu sözlerimiz üzerine dedi ki: -Her iki kıssaya da iki kimseye de. İbadet etmeye muvaffak olan kimseler hem şükretmeli hem istiğfar etmeli. Şükretmenin sebebi, ibadet etmeye muvaffak olabildikleri ve buna sabr etmiş olmalarıdır. Affu mağfiret dilemenin gerekçesi ise Cenab-ı Hakk´a karşı yaraşır bir şekilde ibadet yapamamış olmaktır. İbadet eden bir kişi şöyle düşünmelidir. Cenab-ı Hakk kendisine sabır ve güç verdiği için ona ibadet edebilmektedir. Ama bütün bu devamlı ibadet ve taata rağmen Cenab-ı Hakk´a yaraşır bir şekilde ibadet yapamamış olmaktır. Ayrıca sanki vaktini isyankar bir şekilde kullanmış gibi bu eksikliğinden dolayı da Cenab-ı Hakk’tan affı mağfiret dilemelidir; ibadete muvaffak olan kimse; Zahiri amelleri işlemeye muvaffak olamayan ve bunlar için gereken sabra sahip bulunmayan dostundan nisbet beklemelidir. Bir zaman bir mescidde bir kişi namaz kılıp bir kişi de uyuyordu. Şeytan gelip namaz kılana dedi: Şu uyuyan kişiye dua et, ondan çekinmesem senin imanını alırdım. İbadet eden kimse kendini bu kıssadaki namaz kılanın yerine koyarak ibadet edemeyen arkadaşından nisbet bekleyecek. İbadet yapmak için sabır sahibi bulunmayanlar ve ameli salih işlemeyenler her zaman Cenab-ı Hakk´tan affı mağfiret dilemelidirler. Cenab-ı Hakk nimetlerinden mahrum bırakmadığı halde onlar kulluk vazifesini yapmamış üstelik de günah ve isyana dalmışlardır. Büyüklerimizden devamlı himmet dileyip, onların gölgelerinden ayrılmamalıyız. Müntesip olmaktan başka bir makam ve derece iddia eden müridin başına toprak atıla… Çünkü intisap
zahiren bile olsa milyonlarca dereceden daha hayırlıdır. Sebebini sorarsanız intisap sevgili ile birlikte olmayı gerektirir. Velevki kişi bir müddet azaba dahi tutulsa, akabinde cennete girip sevgili ile beraber olmayı gerektirir. Bu nimet ise hiçbir şeyle ölçülmez. Ama bir de şu vardır. Mürşidin kahrından hiçbir zaman emin olmamalıdır. Nitekim Gavs (k.s) bir gün bu konuda şöyle buyurdular. Mürid ile mürşidin durumu arslan ve karakulak gibidir. Karakulak arslanın yanından ayrılmaz, fakat onun yanına da sokulmaz. Sebebini ise şöyle izah ederdi: Ben çok zayıfım kendimi bana saldıracak olan diğer mahlukattan koruyamam. Onun için arslandan ayrılmıyorum. Arslanın yanına tam sokulmayışımın sebebi ise arslanın çok titiz oluşudur. Çünkü bir hata yaparsam beni yer. Bazı büyükler aynı konuda şöyle demişler: Mürid tavuk gibi olmalıdır. Çünkü tavuk sahibinin evinde barınır ve evcildir, insanlara bağımlı olarak yaşar, öyle alışmıştır. Ama hiçbir zaman insanoğlunun hilesinden hilesinden de emin olmaz. Bu yüzden evcil olmasına rağmen sahibine sokulmaz. Bundan dolayı sahibi onu besler ve onunla ilgilenir. Diğer hayvanların durumuna bakınız çok değişiktir. Genel olarak hayvanlar vahşi oldukları takdirde insana yanaşmaz. Buna karşılık evcil hayvanlar ise sahiblerinden çekinmeyip ev halkı ile ünsiyet halinde olurlar. Bundan dolayı insanlar evcilleştirdiği hayvanların artık eğitim ve bakımları ile ilgilenip ona bakmazlar. Bunun yanında bazı insanlar onlarla ilgilenince ya ölür veyahut kapıdan uzaklaşırlar, oysa tavuğun durumu böyle değildir. Ben (Seyda-i Tâğî) Gavs hz.terini daima cezbe halinde görürdüm. Onun bir an dahi olsun cezbesiz kaldığını ne gördüm ne farkettim. Ayrıca bir an dahi olsun onu gaflet halinde göremedim. Bütün bunlara rağmen o ne rabıtayı ne de bağlılık makamını terk etmiştir. Bir gece beraber gidiyorduk cezbe halinde nasıl bağlı olunduğunu sordum. Yol arkaşamız bize fener tutup yardımcı oluyordu. Gavs (k.s) dedi: senin sorun bu yolculuk halimize benziyor. Şöyle ki sûfinin elindeki fener vasıtasıyla biz yolumuzu görüp birbirimizi tanıyoruz. Burada hikmet sizden değil fenerdendir. Fener sönse biz karanlıkta kalırız. Yani mürid kendi cezbesini şeyhinden bilmelidir. Şeyhten gelen cezbe kesilirse mürid kendi nefsi ile başbaşa kalır. Seyda-i Tâğî (k.s) bu konuda Gavs´ın (k.s) ( k.s) mensublarından olan Molla Muhammed Mirza´nın şu mısrasını okudu: Fenerin yanında olurdu benim beyaz sevgilim Ben başından ayağına kadar her şeyine dikkat ettim. Molla Muhammed´in bu beytteki fenerden gayesi Gavs-ı Azam´dır. Beyaz sevgiliden gaye de Seyyid Tâhâ ´dır (k.s). Çünkü o Seyyid Taha´yı (k.s) Gavs´ın (k.s) vasıtasıyla tanıdığını söylemiştir. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) şöyle buyurdular: -Mürid ya amelle ya da başka sıkıntılarla imtihan edilir. Sözlerinin burasında amelle imtihan edilmenin ne olduğunu sorduk. Cevaben: -Amelle imtihan olmak, amelden bir an boş kalmamaktır. Ben (İbrahim Çokreşî) kendisine daha önce söylemiş olduğu “Kim kendisine musibet değmemesini isterse kalbini cezbeden boş bırakmamalıdır. Zira Allah kendisiyle meşgul olan kalbi musibetlerle meşgul etmeyi istemez.” Sözünü hatırlatarak şimdi söylediğinin daha önceki sözüne uygunluğunu sordum. -Evet uygundur.Gavs (k.s) aynı şeyi söylemiştir. Abdurrahmân-i Tâğî hz.leri beni (İbrahim Çokreşî) iki kişinin arasını bulmak için görevlendirdi. Görevim gereği bu zatların aralarını buldum. Fakat bir zaman sonra davacı olan kişi benim verdiğim kanuna razı olmayarak “İbrahim karşı tarafı gözetti.”demiş. Ayrıca davalı da benim kararıma itiraz etmiş. Seyda-i Tâğî (k.s) bu durumları duyunca dedi ki: Bir sulhun Allah için yapıldığının alâmeti odur ki, her iki
taraf da razı değildir. Bir sulh Allah için yapılmazsa alâmeti odur ki, her iki taraf da razı ola. Senin arabuluculuğun Allah içindi. Ama senin arabuluculuğun bana zor gelmiştir. Çünkü taraflardan birisi akrabam idi. Demek ki akrabalık yüzünden senin arabuluculuğun bana ağır gelmişti. Fakat karşı tarafın da hükme, razı olmadığını öğrenince çok sevindim. Mübarekten bu haberi duyunca ben (İbrahim Çokreşî) kalkarak hürmetle ellerini öptüm. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) hz.leri sûfilere daha fazla amel yapmaları için dergahta kalmalarını tavsiye ederek şöyle buyurdu: Ben sizlerin her gün evime gelip ikindiye kadar gözleriniz kapalı olarak sükût sohbeti (konuşmadan oturmak) yapmanızı istiyorum. Çünkü bu Gavs Hz.lerinin âdeti idi. İkindi vaktinden akşama kadar sükût etmek de Mevlâna Hâlid´in (k.s) âdetidir. Ben sizin, yanımdan (evimden) ayrıldıktan sonra evlerinize gitmenizi isterim. Seyda´ya sorduk: Efendimiz evinize gelemezsek ne yapalım? Mübarek buyurdular ki: Gavs hz.lerinin himmet ve tasarrufatına nail olabilmek için iki gün evime gelseniz kâfidir. O zaman biz dedik: “Şeyhimizin himmetiyle bir gün dahi gelsek yeterlidir. “Mübarek bir şey demedi. Ama yüzünün ifadesinden bu sözümüze sevindiğini anladım. Çünkü bana önceki bir sohbetlerinde şöyle demişlerdi: “Sana vermiş olduğum emri bir defa bile olsa uygula” Yani, mürşidin emrini bir defacık bile olsa yerine getirmenin, o emirle ilgili nisbeti elde etmek bakımından defalarca yerine getirmek gibi faydalı olduğuna işaret etmişti. Seyda-i Tâğî (k.s) bir yakını ile birlikte bulunmayı kendisine tercih eden müderrise müderrise şunları söyledi: “Tarikat iki türlüdür. Birincisi sâdece mürşide uymaktan ibarettir. Yani, insan mürşidine biat ettiktan sonra evine çekilir, İslâm’ın prensipleri ile, komşu hak ve hukukuna riayet edip, başka bir iddiada bulunmaz. İkincisi: Tarikat dervişliğidir. Tarikatın bu türlüsünün kaidesi ise teslimiyettir. Yâni dünyevî ve uhrevî konuları kalpten çıkarmaktır. Nisbet belki ev köşelerinde belki de mezar kovuklarındadır. Gaye ve maksat nisbeti temin olmalıdır. İnsanı Allah yolunda ana-baba vesaire hiç bir şey alıkoymamalıdır.
Peygamber (a.s) Selman-ı Farisî hazretlerine şu sözlerle övmüştür: “Senin arkandan öyle cemaatler gelecek ki, eğer iman Süreyya gezegenine kaçsa onu mutlaka geri getirirler”. (Feyzül Kadir 5/323 No:7464) Seyda-i Tâğî (k.s) şöyle devam etti: Tarikat zamanımızda çok belirginlik kazandı. Gerek Gavs hazretlerinin, gerek Seyyid Tâhâ hazretlerinin, gerekse diğer büyüklerin döneminde böyle değildi. Şayet onlar bugün sağ olsalardı aziz nisbeti almak isteyeceklerdi. Buna göre gayret göstermek ve amel işlemek lâzımdır. Bakınız size yeminle söylüyorum ki, bu nisbeti eğer bu eşikten alamazsanız onu başka yerde bulamazsınız.. Mürid mutlak surette şöyle düşünmelidir: bulamazsınız Ömür üç gündür: Biri geçmiş, biri gelecek, diğeri ise içinde yaşadığımız gündür. Mürid yaşadığı günü iyi değerlendirmelidir. Geleceğinden Geleceğinden hesaba çekilmez. Orta halli bir mürid ise ömrünü iki saat olarak bilmelidir. Bunlar; biri içinde yaşadığı saat, diğeri ise gelecek saattir. Kâmil bir mürid ise ömrünü üç an olarak düşünmelidir: Bunlar; geçmiş an, içinde yaşadığı an ve gelecek ândır. O halde sûfi çok gayretli olmalıdır.
Gavs (k.s) bir gün şöyle dedi: “Bir mürid bir dünya büyüğünün yanına girildiği gibi namaz safına girilmeyeceğini idrak edecek kadar uyanık değilse onun kıldığı namaz kendisi tarafından işlenmiş bir günahtır. Bu halinden dolayı Allah´tan afvü mağfiret dilemelidir. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) bir gün mescit inşa edilen bir beldede bulunuyordu. Sonraları mescidin yapımında kullanılan taşların çıkarıldığı yere gitti. Mübarek o zaman ağır bir hastalığa ve çok sıkıntıya müptela oldu. Çünkü orada çok zulmet vardı. O beldede bir yabancı bir saat kadar oturmuş hemen vefat etmişti. Seyda-i Tâğî´nin (k.s) müptela olduğu hastalık bir ay devam etti. Seydanın belirttiğine göre o beldede bir kafir mezarı vardı. Ama, ehl-i keşif bazı kişiler zalim ve fasık bir kişinin olduğunu söylemişlerdi. Seyda dedi: Bu zulmet küfür zulmetidir. Fakat böyle durumlarda bazen dünya ehlinin bir kısmından gerçek gizlenir. Çünkü insan öldükten sonra O´nun ruhaniyeti derece bakımından yükselir. Onun içindir ki, önceleri ölen bir kafirin zulmetinden duyulan rahatsızlık yeni ölen bir kafirin ki kadar değildir. Keşif perdeleri tam olarak açılmayan kişiler gerek yukarıda saydığımız nedenlerle, gerekse müşahedeyi tam elde edememiş olduklarından dolayı küfür zulmetiyle, fasık zulmetini birbirinden ayırd edemezler. Biz Seyda´ya dedik: Efendim bu mescidin taşlarını kullanmayalım mı? Mübarek dedi: Hayır kullanın, çünkü taşa zulmet bulaşmaz. Taş ile mercuun kalbi aynıdır. Onları zulmet etkilemez. Kafirin kalbi iman kabul etmez. Mercuun kalbi ise bunun tam tersidir. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) şöyle buyuruyor: Nefsi göbek altında tutmak zulmeti giderir. Bu hal bazı sûfilerin adetidir. Çünkü, nefsin iki başı vardır. Birisi alında birisi göbek altındadır. İnsanın alnında bulunan nefsin başı nisbete zarar verir. Düşünce ve kuşkuyu devamlı devamlı artırır. Nefsin bu başı, görevini her an için yapar. Nefsin göbek altında bulunan başının görevi ise, hayallerde beliren kötü imajların zulmetini ilk anda alır. Nefesi tutmak insan damarlarını rahatsız edeceği için nefsin göbek altında bulunan başını öldürür. Böylece zulmet ortadan kalkar. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) bir gün şöyle buyurdular: Bir müridin nisbet ve başkalarının hidayetine vesile olmasına mani olan halleri şunlardır: a-Baş olma sevdası, b-Mal biriktirme hırsı. Gerek halifeleri gerekse seçkin müridleri irşad ve hizmetten alıkoyan en büyük sebeb mal biriktirme hırsıdır ve varlık duygusudur. Benim için (Seyda-i Tâğî (k.s)) arzu ve istek sahibi olup da tarikatın nispetinden etkilenip de fayda görmeyen bir mürid, bu yolda etkilenip bu yolda fayda gördüğünü söylediği halde, dünya sevgisinden ve varlık duyusundann sıyrılamamış müritten daha sevimli ve daha efdaldır. duyusunda Müridlerin hallerini araştırıp onların fiilleri hakkında bilgi toplamanın ve zaman zaman imtihan etmenin hikmeti şudur: Baş olma arzusu, varlık duygusu ve dünya sevgisinden kurtulup kurtulmadıklarını tesbit içindir.
Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) akrabai taallukatı için yapılacak evin temelini atarken şunları söyledi: Bu iş bir yandan hoşuma gidiyor, bir yandan ise korkuyorum. Sebebini sorarsanız nisbetini kaybedenlerin o duruma düşmelerinin sebebi dünyaya yönelmeleridir. Kitabın birinde şeyhin biri şöyle diyor: “Bahar mevsimi hakkında bana güvence verenin diğer mevsimlerine ben kefil olurum.” O şeyhin bu sözü söylemesinin sebebi şudur: Bahar mevsiminde yapılan bir günlük ibadet diğer mevsimlerde yapılan ibadetin yüz katına bedeldir. Yine bahar mevsiminin bir gününü gaflet içinde geçiren bir kimse gelecek yıla kadar hastalığına deva bulamaz. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) bir sohbetlerinde şöyle buyurdular: İnsanlar dört kısımdır: A-Ahmak, B-Ebleh, C-Âkil(akıllı), D-Mecnun. Ahmak: Bu insanlar dünya işlerine akılları erdiği halde ahiret işlerine yarayacak akılları yoktur. Ebleh: Böyle kişiler ahiret işlerine yarayacak akıla sahib olduğu halde dünya işlerine yarayacak akılları yoktur. Âkil: (Akıllı) Böyle insanlar hem dünyaya hem de ahirete yarayacak akıllara sahiptirler. Mecnun: Böyle kimselerin ne dünyaya ne de ahirete yarayacak akılları vardır. Abdurrahmân-i Tâğî hazretleri (k.s) şöyle buyurdular: Bizler Gavs hazretleri (k.s) sohbetinin sonunda gözlerimizi kapatıp bir süre rabıta yapardık. Ayrıca Gavs´ın halifesi Şeyh Halid sohbette söylenen sözleri tekrar ederdi. Ben (Seydai Tâğî) sizlere bakıyorum sohbet bittikten sora hemen kalkıp kendinizi gaflete düşürecek işlere dalıyorsunuz. Ama biz böyle değildik. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) buyuruyor: Gavs (k.s) yemek yerken gaflete düşmemizden mütevellid bizlere kızar ve şöyle derdi: “Gafletle yemek yiyen bir kişinin kalbi o yemeğin ağırlığı geçene kadar nasıl zikre geçebilir! O halde mürid yemekten önce bir rabıta kurmalı. Kalbini gafletten kurtarmalı ve daha sonra yemeğe başlamalı…” Bazı büyükler ise bu konuda şöyle buyurdular: Bir kişi yemeğe başlamadan önce o yiyeceği yaratanı tefekkür etmeli sonra ise yemeğe başlamalı. Bu halleri yaşayarak yemeğe başlayan başlayan bir zat o yemeğin lezzetli veya lezzetsizini birbirinden ayıramaz. İbrahim Çokreşî (k.s) hazretleri diyor: Abdurrahmân-i Tâğî bu sohbeti gafletle yemek yememizden dolayı azarladıktan sonra yaptı. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) şöyle buyurdular: Ruh Rabbisinden başka bir şeyi sevmez. Nefis ise böyle değildir. O yalnız kendisini sever. Nefs, ruha yol gösterir durumda ise o zaman ona hüküm eder, onu kendi emri dahiline alır. Eğer ki nefis ıslah olur, ruhun peşinde giderse ruh onu Rabbisinin yoluna dönderir. Nefsine bağlı olan kimselerin, mal ve çocuk gibi sevgileri, nefs sevgisinin birer uzantısıdır. Nefs, Rabbisine düşmandır. Hatta ki, Cenab-ı Hakk nefse dese ki, “Sen benim sevdiğimsin hatta ki bana cebrailden daha yakınsın”dese, yakınsın”dese, ayrıca mukarreb melekleri de onun hizmetine verse nefss yine tatmin olmaz.
Nefs öyle zalimdir ki Cenab-ı Hakk yine dese “Ey nefs, benim dışımda bulunan her türlü yaratığı senin emrine verdim” dese nefs yine tatmin olmaz. Allah korusun bizzat Cenab-ı Hakk´ı tasarrufu altına almak ister. Seyda´nın bu sözlerine karşılık bir kardeşimiz şöyle bir soru sordu: Nefsin mahiyeti nedir? Seyda cevaben buyurdular: “Nefis mânâ ve misal alemindendir. Fakat gafletle karışık bir mahiyet almıştır.” Ben (İbrahim Çokreşî) dedim: ”Peki efendimiz; insan on maddeden müteşekkil yaratılmıştır. Bunların beşi alemi emirden beşi alemi mahlukattandır. Siz bu inanca ne dersiniz?” Seyda cevaben şöyle buyurdu: “Ehl-i tarikin nefsi mahlukat aleminden saymaları onun özelliğini gözetmelerindendir. Çünkü nefsin yapısında bulunan gaflet daha baskın hale gelerek onu mana alemi ile ilgili özelliğinden sıyırarak; kendisine mahlukat alemi ile ilgili bir özellik kazandırmıştır. Aslında insandaki letaiflerin sayısı altıdır. Mahlukat aleminde bulunanların sayısı ise dörttür. Nefsin baskısından kurtulup Allah´a ulaşamanın çaresi şu iki unsurdadır: a-Birincisi nefsin idare ve hegomanya hegomanyasından sından kurtulup, şeyhin iradesine teslim olmak suretiyle nefsin belini kırmaktır. b-ikincisi, şeyhin mutlak fâni olduğunu kabul edip, mürşidin her hareket ve sözünü, Allah´ın emir ve hükümleri dairesinde hareket ettiği için onu Cenab-ı Hakk´ın fiili ve sözü gibi görerek şeyhe ihlasla bağlanıp teslim olmaktır. O zaman onun için öyle bir azamet belirir ki, nefsin sureti kalmaz ve mana meydana gelir. Bunun da yolu mürşidi sevip ona edeple teslim olmaktır. Abdurrahmân-i Tâğî Hazretleri (k.s) bir gün namaz kıldıktan sonra bana (İbrahim Çokreşî) namazdaki gafletimden dolayı kızıp şunları söylediler: “Namazda gaflete düşmenin sebebi abdestteki gafletinden dolayıdır. Abdestteki gafletin sebebi ise taharetteki gaflettir. İnsan taharete giderken şöyle düşünmelidir. Rabbim benim her anıma vakıftır, ondan gizli bir şey yoktur. Üzerimde görünür ve görünmeyen pislikleri gidermem gerekir. Abdest alırken insan şöyle düşünmelidir. Cismimdeki bedenî ve manevî kirleri temizlemem gerekir. Namaza durmadan önce mürşidini rabıta etmelidir. Müridin yapacağı en önemli görev rabıta etmektir. Ta ki kalb rabıtasını ilerleterek kalbteki masivanın kökünü temizlemelidir. Gerisi mürşide düşer. Taharet ve abdest anlarında da rabıta yapılır. Sağlam bir niyetten sonra bu iki ibadette yapılan rabıta neticesinde namazda uyanık olunur. Abdurrahmân-i Tâğî hazretleri şöyle buyurdular: Şeyhlerin hizmetkârları onlarla aynı derecededirler. İbrahim Çokreşî diyor: Bu sözü bana Gavs´ın bir sûfisi söyledi. Ben bu sözü duyunca şöyle dedim: Bu şeyhlerden maksat zahid ve abid olanlardır!..” Hizmetçilerin şeyhe ortak olmaları demek, mürşidin kapısına yaptıkları hizmetten dolayı, mürşidin ibadetine veya sevabına ortak olmalarına benim aklım ermiyor. Benim bu sözlerimi bir sûfi Seyda´ya söyledi. Seyda o zaman dedi: Benim bu sözüm Hazreti Gavs’a dayanır. Mürşidler, kendilerine hizmet edenlere sevab verdikleri gibi, cezbe de verirler. Sözünü ettiğimiz şeyhler mutlak manadaki şeyhlerdir. Seyda, kendisini önceleri tamamen hizmete vakfetmiş, sonraları ise dünyaya olan muhabbeti sayesinden bu işleri yavaşlatıp bırakan birisini azarlayıp şöyle buyurdular: Şeyhlere hizmet edenler onlarla aynı derecededirler. Çünkü şeyhliğin yarısı olan hizmet, tamamen hizmet edenlere mahsustur. Buna göre mürşidin hizmetçisi, şeyhlik ve mürşidlik mertebeleri ile bağdaşmayan
işlerden kaçınmalı ve hizmeti kaçırmamalıdır . Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) bir sûfisine nefyü isbat´ı şöyle tarif etti: 1.Lailahe illallah: Mürid bu lafzı dilin ve gırtlağın katkısı olmadan hayalen söylemeli. söylemeli. Yani lafzai celal zikrinde olduğu gibi üst damağa yapıştırıp yapmalı. 2:Muhammedur Resulullah: Sûfi bu sözleri sünnete uymak niyetiyle söylemelidir. 3:Sözü bırakıp manayı hayal etmek. 4:İlâhî ente maksûdî ve rıdâke matlûbî (Allahım! Maksadım sensin, arzum ise senin rızandır.) Bu duruma buzgeşt(geriye dünüş) denir. Burada maksat nefsi tutmakla doğan gafleti gidermektir. “illâ” kelimesi ile Allah´tan başka herşey nefy olduğundan ve Allah´ın varlığı isbat edildiğinden bu zikre nefyü isbat adı verilmiştir. Nefyü isbatın şartları: Bu şartlar temelde dört tanedir. a-Vücudu fazla sıkmadan ve kendini zorlamadan nefesi göbek altında tutmaktır. Yani gırtlak ve göbek arasındaki nefes boşaltılınca nefes göbek altında tutulabilir. Bunun faydası daha önce tafsilatlı bir şekilde anlatıldığı gibi zulmeti göbek altından çıkarmaktır. Ayrıca vücûdu hiç kımıldatmamak gerekir. b-Arapçadaki lam elif harfini göbeğin altından alna kadar nefes yolu boyunca deri ile et arasında yazmayı b-Arapçadaki hayal etmektir. Yani bu harfin yazılışı ne bazı şeyhlerin öğrettikleri gibi deri üzerinde hayal edilecek ve ne de yine bazıları tarafından yanlış olarak öğretildiği gibi etin içinde hayal edilecektir. Bu hattın dosdoğru çekildiği ve çene altında kıvrılarak başa kadar uzadığı farzedilmelidir. Mürid arap harfleri ile yazılacak olan “ilahe” yazısının alnından başlayarak dosdoğru şekilde gittikten sonra ensenin bitiminden kıvırım çizerek sağ omuz başında son bulduğunu hayal etmelidir. Mürid arapça “illâ” yazısının omuz başından başlayarak kalbe kadar devam ettiğini ve “Allah” lafzı ile “Muhammedürr resulullah” ibarelerini kalbe “la” harfi meydana getirecek şekilde düşünmelidir, “illâ” yazısını “Muhammedü hayal etmenin faydası nefsin amaç ve isteklerini reddetmek, yâni büyük cihad görevini yerine getirmektir. c-Göğüs üzerinde ters olarak arapça la harfinin yazıldığını zihinde canlandırmaktır. Bunun faydası bâtınî masivânın kalbe girmesine karşı koymaktır. Çünkü, göğüs üzerinde arapça la harfinin yazılı olduğunu farzedelim. Bu durumda masivâdan masivâdan olan herhangi bir şey gelir de lisanı hâl ile “ben senin gayenim” der ise mürid ona ters yazılmış arapça la harfi ile karşılık verir. Yâni “gayem sen değilsin” demiş olur. d-Zikirleri sayarken nefesi üç, beş, yedi gibi tek sayılarda salıvermek. Zikirleri saymanın faydası uyanıklığı sağlamak ve tek sayılardayken nefesi salıvermenin de faydası şu hadisin şerefine ermektir: “Allah tekdir, tek olanı sever.” (Keşfü´l Hafa.1/278 no :73) Nefyü isbat zikri sırasında nefesi tutup salıvermeler sayıca yirmibire ulaşmalıdır. Nefyü isbat zikrini hayatta oldukça terketmemek lazımdır. Çünkü onun faydaları çoktur. Şeyh hazretleri aynı konuda şöyle dedi: Nefyü isbat konusunda bu günlerde yeni bir inceliği farkettim. İsteyenlere nefyü isbat dışında kalan zikirleri öğretebilirsin. Fakat ben hayatta olduğum sürece nefyü isbat dersi vermemen evladır. Çünkü, Gavs hazretleri (k.s), Seyyid Tâhâ (k.s) hayatta iken hiç kimseye nefyü isbat dersi vermemiştir.
Abdurrahmân-ı Tâğî (k.s) hazretleri akşamla yatsı arasında rabıta yapmadığımızda yapmadığımızdann dolayı şunları söyledi: - Sizlere çok hayret ediyorum. Çünkü akşam ile yatsı arasında rabıtayı terkediyorsunuz terkediyorsunuz!! Bu haliniz yanlıştır. Hem nisbet iddia edip, hem de bu ibadeti yapmamanız doğru değildir. Bakınız Gavs (k.s) hazretleri bir halife hakkında şöyle buyurdular: buyurdular: “Hayret ediyorum. Nisbet sahibi olan bir kişi, nasıl olur da akşam ile yatsı arasında adaba uygun olarak rabıta kurmuyor.” Gavs´ın halifesi Şeyh Halid şöyle buyuruyor: Akşamla yatsı arasında rabıta yapmazsanız kitap okuyunuz. Seyda-i Tâğî (k.s) sohbetine şöyle devam etti. “Avamdan olup da feyiz ve berekete talip olan kimseler mutlak surette iki grup (batış) ile iki tulu arasında (şafağın ve güneşin doğuşu) arasında kalan zamanı zamanı ibadetle ihya etmeyi terketmemelidir. Avam da olsa rabıtayı terketmemelidir. Havasa mensub kimselerin ise (toplum irşadına sebeb oluyorsa) seher vakitleri kalkıp ibadet etmeleri lazımdır. İnsan mal biriktirme hırsında olmamalıdır. Çünkü bu hırs sahibini başkaları gözünde küçük düşürür. Bizler öyle olmalıyız ki bizi görenler tevbe edip tarikata girmeli. Bir beldeye gittiğimiz an o beldenin sakinlerinin kapleri bizler için heyacan ve muhabbetle çarp-malı, onlar(sakinler) bizi memnun edebilmek için tarikata girmenin şart olduğuna inanmalıdırlar. Onlar bilsinler ki bizim gayemiz mal toplamak değildir. Kalplerini tevbeye çekmektir. Bana göre en güzel hal dünya muhabbetini terkedip mürşid sevgisini, nefsin arzularına tercih etmektir. Seyahat etmek yorucu ve sıkıntılıdır. Ama mürşidi kamiller bazı zamanlar seyahate çıkarlar. Bundan maksat müridleri imtihan içindir. Kim sadıktır, kim kendi nefsine mürşidini tercih ediyor. Her şeyini bırakarak nefsini kim mürşidine teslim edebiliyor? Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) şöyle buyurdu: Cenab-ı Hakk (C.C) kullarına ne kadar yakınsa kul da Allah´a o kadar uzaktır. Çünkü, yüce Rabbimiz bütün azametine, haşmetine, büyüklüğüne rağmen her saat kulunun katılaşmış kalbine nazar eder. O kul kalbini nefsinin karargahı yapmasına rağmen, Allah kulun kalbine inmek ister. Kul o sıra köpeğinin yarasındaki kurtçukları düşünmek gibi basit bir meseleyle meşguluyetinden Allah´ı kalbine kabul etmez. Düşüncesini Allah´dan ayırarak bir süre o basit meşguliyeti ile oyalanır. Köpek düşüncesinden düşüncesinden vazgeçtiğinde Allah-u Teâlâ yine kuluna gelir. Kulun düşüncesini yaratıcısı üzerinde yoğunlaştırmasınıı ister. Fakat, kul bu sefer uyuz oğlağıyla zihnini meşgul ederek Rabbine engel olur. yoğunlaştırmasın O düşünceden kurtulduğunda Allah-u Teâlâ yine kulun kalb evine gelir. Fakat âsi kul; Hayvanlarımın pisliğini düşüneyim diyerek diyerek Rabbinin evi olan kalbini çöplüğe çevirir. Alımlı bir yarış atı kadar nazik olan hayal gücünü çirkinleştirir. Bakınız bu insana deseniz ki tevbe et, Allah (C.C) yönel. O der ki “Ben Rabbimi tanıyorum! Ona kulluk görevimi yapıyorum” Halbuki yalan söylüyor. Masiva hayatını, Rabbisine tercih ediyor. Böylece insanlara “Sen İslam’ın yolunu, ancak büyüklerin elinden tevbe etmekle bulabilirsin” desen, reddedip kızar. Oysa Peygamberler (a.s) ve veliler bile Rablerini tanımaktan aciz olduklarını bildirip şöyle demişlerdir: “Seni bilinmesi gerektiğin gibi bilemedik,
sana layık olduğun gibi ibadet edemedik. Allahım! bizi sana yönelmeye muvaffak eyle. Ey merhametlilerin en merhametlisi!” Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) şöyle buyuruyor: Gavs (k.s) bir gün dedi: Eğer ki sizlere ebrârın amelini işlemeyi emir etsem o da ölümü düşünüp anmak olurdu. Mübarek Gavs (k.s) yörenin ileri gelen zengin ve beylerine bizzat ölümü devamlı olarak düşünüp fikir etmelerini söylerdi. Seyda-i Tâğî (k.s) bazı hadisi şerifleri kaynak göstererek dedi: Günde yirmi defa ölümü düşünen (hatırlayan) kimsenin o gün amel defterine günah yazılmaz. (Ramuz: 2485) Ben (Seyda-i Tâğî) her gün yirmi tane vefat etmiş kişiyi hatırlayarak, ölümü düşünürüm, anarım. Cizre çevresinin uleması ve eşleri dünyadan uzaklaşmak için her gün ölümü düşünerek uyurlardı. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) şöyle buyuruyor: Cenab-ı Hakk dünyayı yarattığı zamandan beri ona hiç bakmamıştır. Çünkü dünyayı sevmez. Cenab-ı Hakk dünyayı yarattığı zaman: Otuzdokuzuncu gün onun üzerine bela, gazab ve musibet vermiş, yalnız kırkıncı gün üzerine rahmet yağdırıp ihsan etmiştir. Bu rahmet ve ihsan bütün dünyada bulunanlardan hayırlı olmuştur. Gerçek olan şudur ki: “Dünya ve içindekiler melundur. Allah´ın zikri müstesna” (Ramuz, 2485) Dünyayı sevmek Ebu Cehil´i haklı gösterip, Peygamber Efendimizi yalanlamak gibidir. Dünya sevgi ve muhabbetinden uzak durunuz. İlişkinizi kesiniz. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) şöyle buyuruyor: Manevi baba sayılan mürşid soyca babadan daha yakındır. Manevî babanın hakkı, soyca babanın hakkından daha fazladır. Mürid, manevî babası olan mürşidinin hakkını ancak; İslam’ın emirlerini uygulayıp ibadet ve taat ederek feyiz ve nisbeti devamlı kılmakla ödeyebilir. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) bir gün bana (İbrahim Çokreşî) dedi: Yatsıdan sonra yatmadan önce Sûre-i Mülk´ü okuyunuz. Ve insanlara da okumalarını emrediniz!… Sûre-i Mülk´ü okumayı tarikatın temellerinden sayınız. Bu surenin faydası: Kabirde sorgu suale ve kabir azabının hafiflemesine sebebdir. İmam-ı Bicurî hazret-leri “Tuhfetu´l-Mürîd´alâ Cevhereti-t Tevhîd” adlı akaid kitabının şerhinde “Sorguya çekilmemizin arkasından kabir azabı gelir” şeklindeki mısraı açıklarken bunu belirtmiştir. İmam-i Bicurî’nin bu mısrayı açıklarken yani “Sorguya çekilmeyeceklerine” şeklindeki genel ifadeden “Kabirde sorguya çekileceklerine çekileceklerine dair delil bulunanları” istisna etmiştir. Onlar da Peygamberler, sıddıklar, şehidler, murabitler ve haber verildikleri günden itibaren devamlı uykudan önce Tebareke suresini okuyanlardır. Devamlı şekilde okumaktan maksat engelleyici mazaretler olmadıkça okumaya devam etmektir. Uykudan önce okunacağı okunacağı gibi, uyku arasında da okunabilir. Bazılarına göre, “Secde” suresi de aynı mahiyettedir. Peygamberlerin Peygamberlerin ve şehitlerin dışında saydığımız diğer gruplardan kabir azabı tamamen t amamen kalkmaz, hafifler. Ayrıca ölüm öncesi hastalığı sırasında 100 adet “İhlâs” suresini okuyan kimse de kabir azabından kurtulur. Seyda-i Tâğî (k.s) hatmede Kur’an-ı Kerim aşiri olarak Amme suresini okumamızı emretmiştir.
Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) şöyle buyurdular: Büyüklerimiz, şeyhe olan ihlası; hidayetin sadece ondan (yani sadece onun vesilesiyle ve vasıtasıyla) geleceğine kanaat etmek şeklinde tarif etmişlerdir. Şeyhden faydalanabilmek için bu kadarını yeterli görmüşlerdir. Ben buna bir şart daha ekliyorum. O da, ahiret muhabbetini dünya muhabbetine tercih etmektir. Zira büyüklerin istediği ihlas bir çok kimsede olduğu halde ahiret sevgisi olmadığından tam istifade olmuyor. Bu yörede aşk ve muhabbetin, nakşibendî nisbetinin olmayışı şunlardan dolayıdır: a-Rüşvet vererek askerlikten kaçmak. b-Verilmemekle harama düşüldüğü halde devletin hakkı olan öşür vergisini vermemek. c-Ahiret sevgisini, dünya sevgisine tercih edememek. Bu beldedeki insanların ahireti severiz demeleri, halisane kalpten gelen bir söz değildir. Sadece dildendir. Bu saydığımız her meseleden insanları etkileyen bir zulmet doğuyor. Bu işlerden dolayı nisbetin etkisi ile şevkin artması görülmüyor. Halkın bizim sözlerimizi dinleyip İslâm’ın hükümlerine sarılmaları ne kadar güzel bir şeydir. Peygamber (a.s) 23 sene emek verdikten sonra kavmi arasında İslâm’ın bütün hükümlerini tatbik edebilmiştir. O halde sizler kabilelerinize her sene bir şeyler yaptırın. Örneğin onlara namaz kılmalarını emrettiniz; onlar da tuttu ise, bir zaman sonra günahlarından tevbeyi tavsiye edin. Şu kişilere şaşıyorum. Hem sûfilik iddiasında bulunuyorlar hem de dünyayı ahirete tercih ediyorlar. Gavs’ın (k.s) kapısında müridler nisbeti daha ön planda tutarlardı. Onun içindir ki ben dünyaları yıkılan çok mürid gördüm. Ama ne yazık ki şimdi buralarda feyiz ve bereketi dünyaya tercih edip bu maneviyat için fakirliği zenginliğe tercih edeni göremiyorum. Seyda-i Tâğî (k.s) buyurdu: Şevk (muhabbet, cezbe) ve şevke bağlı olarak yapılan ameller muteber değildir. Mutaber olan rabıta ve vird gibi amelleri her an yapmaktır. Bulunduğu durumu muhafaza edip zarar etmeyen mürid rabıta ve virdi her anına uygulayandır. Yani bunları bir huy edinendir. Gavs hazretlerinin beldesinde halk amel işlemeyi bir nevi huy edinmişlerdi. Onun içindir ki nisbetini muhafaza etmişlerdir. Gerçek bir mürid zamanın büyük bir kısmını sohbetlere ayırıp mürşidinden bahsedendir. Böyle olursa bu muhabbetin kalbi istila ettiğinin alametidir. Kalbe dayanmayan muhabbetten muhabbetten hayır yoktur. Yani sadık muhabbetin dışındaki sevgide hayır yoktur. Şeyh Abdurrahmân-i Tâğî (k.s),yolculukları esnasında bir pınarın başında şu sohbeti yaptılar: -Bu pınarları ihya ederek tam manasıyla istifade etmek gerekir. Böyle pınarlardan faydalanmak, etraflarına ağaç dikmekle olur. Ağaç dikene, diktiği ağaçların şefaatçi olduğu gibi, arazisini boş bırakanlardan toprak , kıyamette davacı olacaktır. Nitekim Alâuddevle der ki: Toprağını ekmeyen kimse, o toprağın kendisinden nasıl davacı olacağını bilse o toprağı boş bırakmazdı. Toprak Rabbine, “Bu adam beni işlemeyerek hayrımın kesilmesine sebep oldu” diye şikayetçi olacaktır. Tarlasını ekip biçen, işleyen kimse için de toprak şefaatçi olacaktır. Zevk için yapılan yüksek binalarda çoğunlukla hayır yoktur. Yalnız han, medrese, misafirhane gibi hizmet
maksatlı binaların durumu öyle değildir. Seyda-i Tâğî (k.s) buyurdu: “-Ekmek dağıtılırken güzel ekmeği seçmeye çalışmayınız. Zira melâike-i kiram bu davranışa beddua eder. Hatta lanet okudukları da söylenmiştir.” Melekler şöyle derler: “Ekmeğin tohumundan tohumundan ekmek haline gelinceye kadar 360 melek ve insanın hizmet ettiği bir nimet nasıl seçilir? Ekmek, sofra üzerine konulduğu zaman tandıra yapışmış olan tarafı üste, üstü de alta gelmeli. Tandır ekmeğine toprak yapışmışsa kolayca görünsün ve temizlensin. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) hazretleri bir sohbetlerinde şöyle buyudular: Cezbe halinin meydana gelmesinden önceki her bağlılık, her türlü ilişki nefsâni arzudan doğan bir ilişkidir. Mesela nefsin kadına bağlılığı ona karşı duyduğu arzudan ve ona yönelmiş talepten doğar. Bu arzu ve istek kadından alınan hazzı artırmaz. Burada sözü edilen talep (istek), istenilen şeyin yok olmasıdır. Ölmesinden dolayı duyulan üzüntü demektir. Buna karşılık cezbe hali meydana geldikten sonra ve mutlak fena derecesine ererek aşılan “tam dönüş” gerçekleşmeden gerçekleşme den önce beliren her bağlılık ve ilişki şeklî tecellilerin cezbesinden doğan kevnî bir bağlılık ve ilişkidir. Bu bağlılık ve ilişkiye talep eşlik etmez. Mesela böyle bir kimsenin eşiyle ilişkisi, ona bağlılığı daha çok haz duymak için olur. Bu durumda nefis onun ölümünden dolayı üzülmez, acı duymaz. Çünkü onun sevgisinin artışı, eşinin şahsı için değil, duymuş olduğu haz içindir. Bu ilişkinin sahibi büyük bir tehlike içindedir. Bu merhaleyi aşmak için büyük gayret sarfetmesi gerekir. Çünkü bu ilişkiden çoğu kere arzu doğar. O zaman da mürid Seyr’e başlamadan önceki ilk noktaya dönerek, maazallah, helâk olanların arasına katılır. Buna karşılık tam dönüşden, yani mürşidin Allah´ın zatını ve sıfatlarını iyice farkına varışından sonraki ilişkiye, bağlılığa gelince; bunda nefsin hiçbir rolü yoktur. O Allah ´ın sıfatlarını tanımış olmaktan doğar ve ona asla talep (istek) eşlik etmez. Denebilir ki: “O halde Peygamber Efendimiz -salât ve selâm üzerine olsun- niçin oğlu İbrahim´in ölümüne ağladı? Bu soruya vereceğimiz cevap basittir; O´nun ağlaması, oğlunu kaybetmekten dolayı değil, acımasından dolayıdır. Yine, Peygamberimizin Uhud savaşında bazı askerlerin kaçmasından dolayı duymuş olduğu üzüntü Allah´ın rızasını kaçırmış olmaktan ileri gelmiştir. Sözünü ettiğimiz bu ikinci safhada istenen şeyin yok oluşundan dolayı üzüntü duyulmamasının duyulmamasının sebebi şudur: Çünkü bu safhada müridin gayesi cezbedir ki, o da yok olmuş değildir. Buna karşılık ilk safhada duyulan üzüntünün sebebi, bu safhadaki müridin amacının ortadan kalkmış olmasından dolayıdır. Gerçekten ilk safhadaki ilişki ve bağlılık nefse dayanır. İstenen ve bağlanılan şey nefsin amacı, arzusu ve ideal varlığı olduğu için yok olduğu taktirde nefis büyük bir üzüntüye düşer ve şiddetli bir acıya kapılır. Şeyh Hazretleri, bu sohbetten iki yıl önceki bir sohbetinde bu bağlılığın mahiyetini tafsilatlı bir şekilde anlatmıştı. O zaman şöyle demişti: Ruh, ilk önce âlem-i emirde idi: O zaman onun Allah´tan başka bir gayesi, O´ndan gayrı yöneldiği bir varlığı yoktu. Sonra ulu Allah´ın emriyle maddeler ve cesetler alemine inince nefsin çok sapık bir yolda ve Allah´a şiddetli bir şekilde düşman olduğunu gördü. Bu durumu görünce şöyle düşündü: “Eğer nefs ile aralarında
karşılıklı bir sevgi doğarsa bu sevgi sayesinde nefs kendisini Allah´dan uzaklaştıran sebepleri farkederek davranışlarındann vazgeçer, aşırı arzularına son verir. Böylece Allah ile aralarında tam bir yakınlık doğar da davranışlarında Allah katında yüce dereceye ve ulu mertebeye ermiş olur.” Gerçekten ruh ile nefs arasında karşılıklı bir sevgi doğdu. Bilindiği gibi çoğunlukla sevilenler sevenleri üzerinde egemenlik kurdukları için nefs de ruha egemen olarak onu Rabb´inden ve sevgilisinden uzaklaştırdı; onu yetmiş bin manevî zincirle kendisine bağladı. Arkasından uçları Allah´tan gayrı şeylere bağlı yetmiş bin tane daha zincir sarkıtarak bunlarla ruhu sımsıkı bağladı. Öyle ki, ruh ne tarafa baksa gözünün önünde Allah´tan başka şeyler beliriyor, bir türlü gerçek sevgilisiyle karşılaşamıyordu. Bunun sonucu olarak büyük bir unutkanlık hastalığına tutularak önüne çıkan her şeyi asıl sevgilisi sandı. Böylece nefsin hevasına kapılarak asıl yolundan saptı. İşte bu dönem, ruh için nefse bağlılık dönemidir. Fakat bir süre sonra Allah´ın yardımıyla, ruh Allah´a yönelerek kendisinde bir nevi cezbe belirdi. Fakat bu cezbe vahdet hali doğuracak kadar değildi. Tersine bu safhada şekiller manalara baskın ve egemendi. Bağlılık büyük oranda kaybolmuş, fakat bu bağlılığın kalıntıları yeni beliren cezbenin yanında varlıklarını devam ettiriyorlardı. Bu safhadaki mürid yolunu kaybetme tehlikesi ile karşı karşıyadır. Manalar, şekillere egemen olup da vahdet meydana gelinceye kadar bu tehlike devam eder. O zaman yolunu kaybetmesinden artık korkulmaz. Yalnız bu defa da dış faktörlerin etkisiyle yeni koyulduğu yoldan sapma tehlikesi vardır. Çünkü cezbesi müridi coşturarak eski isteklerinden uzaklaştırmıştı, fakat bu istekler kökten yok oldu mu? yoksa cezbe örtüsü altında saklı mı duruyorlar? Mürid bunu henüz kesinlikle bilemez. Çünkü cezbe henüz tamam hale gelmiş değildir; tamam hale gelebilmesi için de marifete ermesi gerekir. Marifet hali de henüz gerçekleşmiş değildir. Çünkü onun gerçekleşebilmesi için tam dönüş halinin gerçekleşmesi gerçekleşme si gerekir. Mürid tam dönüş halini gerçekleştirerek Allah´ın katından mahlûkat alemine inince ilk safhadaki bağlılık ve ilişkilerini andıracak yeni bir bağlılık ve ilişkiler sistemine kavuşur. Fakat bu ilişki ve bağlılık ilk safhadakilerin tıpkısı değildir. Buna dikkat etmek gere-kir. Çünkü bu ilişki ve bağlılık, mesela; ulu Allah´ın zâtının kudret sıfatını taşıdığı hakkındaki kesin bir bilgiden doğar ve Allah´ın yaratıcılığından hareket ederek mahluku görür. Buna göre bu, yani ilişki ve bağlılık ile daha önceki arasında dağlar kadar fark vardır. Yüce Allah´ın ezeli inayetiyle ruh Allah´a terakki edince kendisini masivaya yani Allah´dan başka şeylere bağlayan bağlar yavaş yavaş kopar. Bu bağların bütün hepsi kesildiğinde ruh ile nefis arasındaki bağ kalır. Ruh terakki ederken, nefis onu yardımcısız görerek arzuları ile ona yaklaşır. Bu safha, ruhun eski ilişkilerini, eserlerini aşarak dünya ile ilişkilere yöneldiği safhadır. Mürşid-i kâmilin yardımı ile ruh bağlarını yavaş yavaş kesmeye devam eder. Sonunda nefisten tamamıyla koparak azametini ve sıfatlarını farkederek tam bir geriye dönüş yapar. Her sıfat alanında seyre başlar. Masiva ile arasındaki bağı, kendisi ile Allah arasında bağlılığın bir uzantısı olarak görür. Bu şekilde sıfatların belirmesiyle masiva ile arasındaki bağ yeniden doğar. Fakat bu sefer masiva ile kurmuş olduğu ilişki daha önceki ilişkiden farklıdır. Çünkü bu seferki ilişkinin dayanağı yüce Allah´tır. Daha önceki ilişki ise nefisten kaynaklanıyordu. Bu safha, mutlak fenanın ön safhası olan kulluk seyri safhasıdır. Mutlak fena; müridin kendi iradesinden sıyrılarak Rabbi´nin iradesine teslim olması demektir. Bu safhada müride hiçbir şey zarar vermez. Buna karşılık ilk ve ikinci safhadaki ilişkinin kaynağı nefis idi.
Bu safhalar arasında ki farklar şöyledir: Birinci safhadaki ilişki, nefsin arzusu doğrultusunda olduğunda ruh, Allah´ı arzu etmemektedir. Bu ise delâlete düşmektir. İkinci safhada yine nefsin arzusu vardır. Yalnız burada ruhda kendi amacı istikâmetinde cezbe meydana gelir. Nefsin bu safhada yine nefsin, ruhu yoldan çıkarma ihtimali uzak değildir. Üçüncü safhada ki ilişkinin kaynağı Allahtır. O´nun muradına yöneliktir. Bu safha mutlak fenanın başlangıcı ve Peygamber (a.s) Efendimiz´in istiğfarı emretmiş olduğu kulluk seyri safhasıdır. Bu safha Allah´a tazarru ve niyazın devamlılığında karar kılmaktan ibaret olan dönüşün tam anlamıyla gerçekleşmesinden gerçekleşme sinden sonra meydana gelen safhadır. Kişi kulluk seyrini tamamlayınca Allah´ın zatî sıfatlarını ve kemâlâtını görerek nefsinin kusurlu olduğunu idrak eder. Nefsinin arzularını gören kimse Allah ile arasında hiç bir ilişki olmadığını B) n farkına vararak vuslat davasından istiğfar eder. Sözlerinin bu kısmında ben (İbrahim Çokreşî): -Gavs-i Hizânî (k.s) hz.leri bazı müridlerinî, istiğfar eden manasına gelen müstağfir unvanıyla çağırıyordu. Halbuki o müridler o makama gelmemişlerdi. Bu şekilde hitap edilmelerinin hikmeti nedir? diye sordum. Seyda-i Tâğî (k.s) bana şöyle cevap verdi: -O hitap şekli Gavs (k.s) hz.lerinin özel terimlerindendi. O durumdaki müridlerin istiğfarı kendilerini yetersiz ve kusurlu görmelerine dayanırsa da bu bir makam değil, o yüce makamdan çıkan şimşeğin parıltısıdır. Nitekim müridin hayreti de son noktaya ulaşmış olan bir marifetin sonucu meydana gelen bilgisizliğin sebep olduğu asıl hayret değildir. Müridin hayreti aşırı muhabbetin sebep olduğu dehşet duygusundan kaynaklanır. Bu hayret marifetten olmadığı için sahibinin aklını kaçırmasına yol açar. Yetersiz hafızamın ve uyuşmuş düşüncemin bu konu hakkında, Seyda-i Tâğî (k.s) hz.lerinin sözlerinden kaydedebildikleri kaydedebild ikleri bunlardır. Zaten Şeyh hz.leri, halifelik yükünü omuzlarıma yüklediğinden beri zihnim ve aklım günden güne zayıflamaktadır. Vallahi bu yükün ağırlığı genç yaşıma rağmen beni yaşlandırdı, bu dünyadan ayrılarak beka alemine göçme arzusunu kökleştirdi. Çapımın küçüklüğüne rağmen bir filin taşıyabileceği kadar ağır bir yükün altına girdim. Allah’ım Peygamberler ve sıddıklar hürmetine bizi kendi kusurlarımız yüzünden hiçbir zaman şeyhimizin gölgesinin altından çıkarma. Amin!… Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) bir sohbeti sırasında aşağıdaki âyeti celilenin manası çerçevesinde bize hem müjdeleyici, hem korkutucu nasihatlerde bulundu: “O gün; takva sahipleri dışındaki samimi dostlar, birbirlerine düşman olurlar.” (Zuhruf:67) Şeyh hz.leri bu ayetin açıklamasında şöyle buyurdu: -Buradaki takvadan maksat, dostluktaki mutlak takva değildir. Gerçi mutlak takva da dostlukta yeterlidir. Dostların birbirlerine şefaatçi olmalarını engelleyen günahlar, işbirliği halinde işlenen günahlardır. Bu duruma göre dostlar, dostluklarını günah işlemenin bir vasıtası olarak kullanmamış oldukları takdirde, birbirlerinin varsa diğer günahlarına şefaatçi olabilirler. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) “Akıllı düşman ahmak dosttan daha iyidir” dedikten sonra sözüne şu misâli getirdi: Bir adamın bir maymunu vardı. Gece kendi uyuduğunda, düşmanlarından düşmanlarından korumak üzere terbiye etti. Eline
hançer vererek nöbet tutturdu. Adamın düşmanlarından biri onu öldürmek maksadıyla gizlice evine girdi. Fakat o sırada o adamın göğsüne tavandan bir örümcek düştü. Maymun örümceği görür görmez hemen hançere sarılır ve örümceği öldürmek ister. Düşman olarak eve giren adam maymuna engel olur. Çünkü cesur bir insanın, ahmak bir hayvanın elinde ölmesine gönlü razı olmaz. Gürültüler üzerine uyanan ev sahibi ne olduğunu sorar. Düşmanı, durumu açıklar. Bu hâdise barışıp dost olmalarına sebep olur. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) hz.leri bir kadiri dervişinin, huzuruna selam yerine ” Yâ Hû” diyerek girmesi üzerine kendisini ikaz ederek şöyle buyurdu: Niye Efendimiz´in (as) sünnetini terk ediyorsun. Gerek Peygamber (a.s) ve gerekse Sahabe-i Kiram, selamlaşmayaa önem vermişlerdir. Sahabiler Peygamber (a.s) Efendimizle karşılaşınca “Esselamü aleyke ya selamlaşmay Rasulallah” diyerek selam verirler. Peygamber (a.s) de “Aleykesselâm” diye onların selamını alırdı. -Hayret, siz şeriatın önemli bir adetini terk edip sünnette olmayan bir âdet çıkartıyorsunuz! Yanlış anlamayın: “Yâ Hû” sözünü sevmediğimi zannetmeyin. Yüce Allah´a hitap eden her söz şereflidir. Benim kızdığım mesele o sözün selam yerine kullanılmasıdır. Böyle davranmakla sünneti ortadan kaldıran bir âdet başlatılmış oluyor. Sünneti ortadan kaldıran her âdet ise bid´attir. Doğru olan davranış önce selam vermektir.selamdân sonra isterseniz “Yâ Hû” da deyiniz. Önemli olan şeriata uymaktır. Kerametler önemli değildir. Şeriata uymayan bir kimseden binlerce keramete benzer olağan üstü haller görseniz, şeyhliğine kulak asmayınız. Şeriata bağlı olarak gördüğün bir kimsede de hiç bir keramet görmemiş de olsanız teslim olunuz, arkasından gidiniz.Kera-mati olmasa da o kimse şeyhtir. Keramet peşine düşenlerin DeccaPın ardına düşmesinden endişe ederim. Çünkü o istidraç mahiyetinde velîlerden daha çok olağanüstü haller gösterir. Şeriata bağlı olmayan tarikat davası iftiradır, yalandır. İmam-ı Rabbani (k.s): -Şeriat ile tarikat birdir. Şeriata uyan şey tarikata da uyar. Buna karşılık şeriata aykırı olan şey tarikata da aykırıdır, buyurmuştur. Ben de diyorum ki: “Şeriata aykırı bir hareketimden dolayı beni döven bir mürid, benim gözümde, bu tür hareketlerimde beni onaylayan müridden daha iyidir.” Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) hz.leri sohbet notlarının yazıya gerçirilmesinin önemi hakkında şöyle buyurdu: -Zaman devam ettiği müddetçe yüce Allah´tan dileğim, insanlann Allah´ın izni ile masivayı terkederek yüce nakşibendi tarikatını açıkça öğrenmek için bu kitaptan istifade etmeleridir. Bu kitap etrafında sımsıkı birleşmeleridir. Bu maksad uğruna, şevk ve muhabbet iksirinden çokça içmeyi bir yana bıraktım. Korku ve üzüntü içerisinde, vecden ve cezbeden uzak olan devamlı murakabeyi artırmayı, vecd ateşini tutuşturmayı ben de bilirim. Gerçi muhabbet çalışmayla olmaz denilmiştir. Havasların yükselmesi muhabbete bağlı olmadığı gibi muhabbet de çalışmaya bağlı değildir. Şeyh hz.lerinin bu sözlerine huzurda bulunan iki faziletli alim zât da şahit oldular. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) buyurdular: Halifeler iki şeyden zarar görür: Birincisi; varlık duygusudur. Halifenin kendinde, şeyhinde olmayan bir
makamın veya kemalin varolduğunu zannederek zannederek (Allah korusun), şeyhine ihtiyacı yokmuş gibi bir duyguya kapılması, kendisini mürşidinden üstün görmesidir. Bu duyguya kapılan halife, mürşidinin bazı düşünce ve hareketlerine itiraz etmeye başlar. Sonuçta helak olur. Çünkü şeyhinin kahrından çekinmeyeceğinden ona karşı edebe aykırı davranır, terbiyeye muhtaç olmadığını hissettirir. Halbûki, bazı terbiye edilmesi gerekli hususların şeyhin tasarrufuna bağlı olduğunu, kazandığı bütün hal ve makamların mürşidinin tasarrufuna bağlı olarak gerçekleştiğini bilmez. Nitekim Mevlânâ Hâlid Bağdadî´nin (k.s) bir halifesi bu duruma düştüğünden en çirkin şekilde tarikattan kovulmuştur. Bize onun durumu geniş olarak açıklandı. Sözü edilen halife, çevresinde büyük bir heyecan uyandırmış, talihliler tarafından çok büyük rağbet görmüş. Bu duruma aldanarak şeyhini aştığı zannına kapılmış. (Allah korusun), artık şeyhine ihtiyacı yokmuş gibi davranmaya başlamış. Böylece tarikattan da kovulmuştur. O sıralarda Seyda-i Tâğî (k.s) hz.leri bu fakiri yüce kapıdan dışarıya göndererek halka tevbe vermekle örevlendirmişti. Bunun üzerine halk arasında bana karşı layık olduğumdan daha fazla şevk ve hürmete sebep oldu. İşte o günlerde mürşidim bana nasihat ederek şunları söyledi: -Eğer bazı irşad ve terbiye görevleri gerektirmeseydi seni yanımdan ayırarak hizmete göndermezdim. Başlıca arzum, bu hizmetten dolayı belirebilecek bazı kalb hastalıklarını aşarak onlardan kurtulmandır. Dikkatli ol. Senin nazarında en önemli olan şey nefsinin ıslahı olsun. Dünya muhabbetinden, kendini şeyhine muhtaç olmama hatasından uzakdur. Allah’ım bizleri helak olanlardan eyleme. Sözlerinin devamından ikaz edildiğim sırada edebe aykırı olarak cevap yetiştirmeye kalkışmamamı emretti. Sözlerine şöyle devam etti: -Azat kabul etmeyen köle gibi ol. Sana verilecek emirleri gözle. Vesveselere aldırış etme, aldığın emirlere uy, kendini, aileni ve akrabaları devamlı şekilde denetle; yeri geldikçe onları uyar. Halifelerin zarar gördüğü şeylerin ikincisi şudur: Yine Mevlânâ Hâlidi Bağdadî (k.s) hz.lerinin halifelerinden biri bu meseleden dolayı tard edilmiştir. Bu halifeye bazı dünyalık şeyler hasıl olmuştu.Varlık duygusuna sahip değildi. Kendisinde şevk hasıl olmasına rağmen nefsini hiç olarak görüyordu. Bu aşağılık duygusunu şeyhi hakkında da düşünmeye başladı. Şeyhimin durumu da benimkinden farksızdır diyerek aklına göre kendine güvenmeye kalkıştığı için helak oldu. Şeyh Hasan Aktepe hz.lerinin bir halifesi de aynı sebepten kovulmuştur. Kovulduktan sonra kadı oldu ve müridliği tamamen bıraktı. Halifelerin zararına sebep olan bu iki husus da ihlas ve muhabbet azlığından ileri gelir. Çünkü muhabbeti tamam olan kimse şeyhinden başka bir varlık görmeyeceği gibi; kendisini sermayesiz müflis de saymaz. Zira şeyh en büyük sermayedir. Mürid hizmet eder, şeyh de değerlendirir. Şeyh hz.leri sözlerine devam ederek muhabbetimi artırmamı emretti ve sözlerini şöyle bağladı: -”Müridliğin ilk döneminde bana karşı olan muhabbetinde muhabbetindenn dolayı çevrendekilerden aciz olman muhabbet-i zatîdendi. Şeyhinden başka bir varlığı görme, kendini iflas etmiş gibi bir duyguya da kaptırma” Abdurrahmân-i Tâğî (k.s)hz.leri, imamının halifelik iddiasında bulunduğu bir köye irşad için gidip gitmemek hisusunda şöyle buyurdu: -Bu köye tevbe vermek için gitmemizin hiç bir faydası f aydası yoktur. Çünkü o halifelik iddiasında bulunan, köylüyü tevbe etmekten vazgeçirmek için elinden geleni yapacaktır. Allah´ü Teâlâ şöyle buyuruyor: “Onlar doğru yolu görseler ona koyulmazlar da eğri yolu görseler ona koyulurlar.” (Araf: 146)
Ben (İbrahim Çokreşî) dedim ki: -Duyduğuma göre Gavs-i Hizânî (k.s) bu durumlarda murakabeye dalarak istihare yapardı. Bir işaret bulursa yola koyulur, yoksa vazgeçerdi. Acaba siz gidip gitmemek hususunda ilham talebinde bulunmaz mısınız? Bana şöyle cevap verdi: -O sayfayı kapattım. Çünkü ihlam talep etmek tarikattan değildir. Peygamber Efendimiz´in (a.s) ve sahabelerin geleneği müşavere idi. Bizim yolumuz da belirli konularda müşaveredir. Meselâ halife tayin ederken murakabeye dalarak istihare yapılır. O mesele müşavere ile halledilemez. Sadece bazı ihtiyaçlardan dolayı zaruri halifelik müşavere ile olabilir. Tevbe etmek isteyen kimseler için, müşavere yolu ile aksine karar verilmemişse, tevbe edecek kimsenin bir fonksiyonu olamayacağından olamayacağından ilham gereğince amel edilebilinir. Fakat müşavere ile alınmış bir karar varsa ilhama göre hareket etmeyip müşaverenin sonucuna bağlı kalmak doğrudur. Bu yüzden sahabe-i kiram; Peygamber Efendimiz (a.s), herhangi bir konuda bir söz söylediğinde: -Bu konuda kesin bir bilgiye dayanarak mı söylüyorsunuz? Yoksa şahsı görüşünüzü mü beyân ediyorsunuz? ediyorsunuz? diye sorarlardı. Eğer Peygamber Efendimiz (a.s): “Şahsi görüşümü beyan ediyorum” derse konuşurlar, yoksa ağızlarını açmazlardı. Seyda-i Tâğî (k.s) hz.leri hangi konuların ilham ile yapılacağını sadece büyüklerimizin tesbiti ile mümkün olacağını belirtti. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) hz.leri müridleri bid´atlerden kaçınmaya çağırarak şöyle dedi: -Çok el öpmeyin. Çünkü el öpmek bid´attır. Sahablerin adeti musafaha (el sıkışma) ve muânaka (kucaklaşma)dır. (kucaklaşma )dır. İlk görüşme ile ayrılırken vedalaşmanın haricinde el öpmek uygun değildir. Konuşmasının burasında bana dönerek: -Sûfilere bu sık sık el öpme alışkanlığından vazgeçmelerini söyleyiniz. Halbuki sûfiler bugüne kadar her karşılaştıklarında ve her ayrıldıklarında, üstadın elini öpmeyi âdet edinmişlerdi. Sözlerine devamla: -El öpmekten daha çirkini ayak öpmektir dedi. Üstad, kendi ayaklarını öpmek isteyenleri şiddetle kovardı. Tekrar bana dönerek: -Halkın ayaklarınızı öpmesine sakın göz yummayınız. Çünkü ayak öpmek büyüklerimize göre çirkin bir bid ´attır. dedi. Sözlerinin burasında Gavs-ı Hizânî (k.s) hazretlerinin halifelerinden Halid Ölekî hazretlerinin derlemiş olduğu Minah kitabında Gavs-i Hizânî hazretlerinin ayağını öpmek isteyen bir kimseyi bid´attır diye azarlaması üzerine nakletmiş olduğu hadisi hatırlattım: “Adamın biri, Peygamberimizin elini öpmek için izin istedi. Peygamberimiz adama izin verdi. Aynı adam Peygamberimizin ayağını öpmek istedi, buna da izin verdi. Fakat adam Peygamberimize secde etmek isteyince buna izin vermedi.”
Seyda-i Tâğî (k.s) hazretleri cevabında sadatı kiram efendilerimizin böyle bir hareketin sünnette yeri olmadığını belirttiklerini, Gavs-ı Hizânî (k.s) hz.leri de şeyhi Seyyid Tâhâ´nın da bu tür hareketi yasakladığını kendisine anlattığını, ayrıca bu tarikatın bir kısım halifelerinin de bu görüş üzere hareket ettiklerini söyledi ve şu kıssayı anlattı: Mevlânâ Hâce Muhammed Parisa hz.leri ölünce oğlu ayaklarını öpmeye kalkıştı. Fakat babası ayağını kaçırınca oğlu öpmekten vazgeçerek “Anladım ki, bu hareket bid´attır. Babam onun için buna izin vermedi” dedi. Daha sonra bu konudaki sözlerini söyle bağladı: -Keşke gerek şeriat açısından gerekse tarikat açısından bid´at olan hareketleri belirten bir kitap yazsaydın. Çok el öpmek muhabbeti azaltır. Bundan kaçının! Bundan kaçının! Bundan kaçının! Abdurrahmîn-î Tâğî (k.s) hz.leri buyurdu: -Eğer bu yüce tarikattaki nisbete hiç bir şeyin ve hiçbir hizmetin denk olamayacağı ve yolumuzda ibadetin her çeşidine gereken önemin verildiği kesin bir şekilde sabit olmasaydı zühd yolunu seçip, zahidlerle birlikte olurdum. Fakat zâhidler, cihadla ilgili görevlerini yerine getirmezler. Cihad hizmetinden geri kalmaları nisbetlerini batıl kılar. Onların nisbeti sadece dilleri ile zikrederken vardır. Sustuklarında ortadan kalkar. Oysa bu yüce tarikatın nisbeti her meseleyi içine alır. Bu yüzden, daha önceki şeyhimi bırakarak Gavs-i Hizani (k.s) hz.lerinin tarikatını tercih ettim. Önceki şeyhim, sünnet gereği olduğunu belirterek, devamlı şekilde sesli zikir yapardı, fakat cihad yapmazdı. Abdurrahmân-i Tâğî (k.s) hz.leri müridleriyle birlikte sofraya oturmuş, lezzetli bir yemek yerken şunları söyledi: -Müridleri böyle sofralarda biraraya getirmekten maksadım, tarikat kardeşlerine karşı muhabbetlerini ölçmektir. Kim yemeğin lezzetlisini bırakıp da daha az lezzetlisini yerse kardeşlerini kendine tercih ettiği için tarikat muhabbetini edinmiş demektir. Nitekim Gavs-i Hizânî (k.s) hz.leri beraberinde yemek yiyenlere yemeğin üzerindeki etleri ve tabağın dibindeki yağları yemeyerek arkadaşlarına arkadaşlarına bırakmalarını tavsiye eder. Bu arada Seyda-i Tâğî (k.s) hz.lerine toplu olarak yemek yemekten rahatsız olduğumuzu söyleyince şu cevabı verdi: -Rahatsızlığınızın sebebi, toplu yemekten dolayı değildir. Çünkü en hayırlı yemek çok elin uzandığı yemektir. Fakat şeyh ile birlikte yemek yemenin zararlı olduğu kesindir. Yalnız sohbetin hazzını yemek lezzetinden üstün tutanlar, yemek seçmeyenler ve kendini sohbetin hazzına kaptıranlar zarar görmezler. Nitekim Gavs-i Hizâni (k.s) hz.leri “benimle birlikte yemek yiyen herkes zarar gördü” demişti. Beni ise bu zarar görenlerden istisna etmiştir. Mürid yemesinde, konuşmasında ve uykusunda gafleti kovmaya çalışmalıdır. Bizim gibiler gafleti kovmaya çalışmalıdır. Bizim gibilerin gafleti koyabilmeleri için rabıtalı olarak yemek yemeleri, cezbesiz konuşmamaları konuşmama ları ve rabıtasız uyumamaları gerekir. Abdurrahmân-î Tâğî (k.s) hz.leri buyurdu: -Kim sözleri ve hareketleriyle şeriata uymaksızın şeyhlik iddia ederse, o kimse yalancıdır. Çünkü Ebu Yezid Bestâmî hz.leri, şeyh olduğunu ileri süren bir kişinin ziyaretine gittiğinde, adamın mescide sol adımını atarak girdiğini görünce,”bu adam sahtekâ-rdır” diyerek görüşmeden geriye dönmüştür. Böyle kimselere, şeriatı esas almaksızın sadece hallerine bakarak uyan kimse yanılmıştır. Böyle bir kimse Deccal´a da uyabilir. Çünkü Deccal´dan birçok olağan üstü haller zuhur edecektir. Meseleye şeriat ölçüsü ile bakanlar ise Deccala tabii olmaktan muhafaza edilirler.
Deccal, Allah´lık iddia eder. Şeriate göre Allah´ın hâşâ kör olması veya eşeğe binmesi söz konusu olamaz. Eğer böyle bir sahtekâr peygamberliğini ilân etse, şeriata bağlı olan kişi buna da aldanmaz. Çünkü o kimse Hz.Muhammedd Mustafa´nın (a.s) son peygamber olduğuna ve O´ndan sonrada Peygamber gelmiyeceğine Hz.Muhamme inanmıştır. Böyle bir kimse Şeyh olduğunu iddia etse, şeriata bağlı olan kimse buna da aldanmaz. Çünkü, şeriatsız, rükusuz, secdesiz şeyhlik olmaz. Şu halde, doğru bir itikat sahibi olmadan ehl-i sünnet vel cemaat yolunu benimsemeden, hareketleri ve sözleri şeriata uygun hale getirmeden müridlik olmaz. İmam-ı Rabbani (k.s) bu hususu şöyle ifade eder: -Bu iki kanat olmaksızın (şeriat,tarikat), kudsî aleme doğru uçmak imkansızdır. Tarikat, şeriattan başka bir şey değildir. Şeriata uyan her mesele tarikattandır. Şeriatsız tarikat olmaz. Şeriatsız ulaşırım diyen herkes zındıktır. Bana göre avam için gerekli olan tarikat; Fatiha suresini okumak, icmalî bir şekilde doğru bir inanca sahip olmak, ipekli elbise giymeye ve başa ipekli mendil bağlamaya tevbe etmek, yabancı kadınlarla başbaşa kalmamak, hatta bu kadınlara bakmaya son vermektir. Yabancı kadınlara bakmakta nisbet olduğunu iddia eden kimse yalancıdır. Seyda-i Tâğî (k.s) hz.leri bir çok sohbetlerinde yabancı kadınlarla ilgilenmeyi, onlara aşık olmayı şiddetle menederek şöyle demiştir: -Yabancı kadınlara âşık olduğunu iddia eden kimseye sâlik ismini taşımak haramdır. Böyle yapan kimse bilsin ki benim tarikatımdan çıkmış olur. Onun bu hareketi bizim yolumuzla bağdaşmaz. Hatta bizim dairemizin dışına düşme sebebidir. Abdurrahmân-i Tâğî hazretleri bana hitap ederek şöyle buyurdular: -Halife olmak az şey değildir. Nitekim âyeti kerime de şöyle buyurulmuştur: “Allah´a davet edip de, salih amel işleyen ve şüphesiz ben müslümanlardanım diyen kimseden daha güzel sözlü kim olabilir?” (Fussilet:33) Halife olanların şu hususlara dikkat etmesi gerekir: Şeriata ve büyüklerimizin koyduğu kaidelere, kurallara sıkı sıkıya bağlanması gerekir. Dünyaya meyletmemelidir. Çünkü dünya sevgisi bütün günahların başıdır. Dünyaya yönelmek sâdece mal sevgisinden ibaret değildir. Başa geçme, şöhret sahibi olma, insanları peşinde sürükleme sevdası da dünya sevgisinden sayılır. Bu hastalıklardan kurtulmak için kullanılacak silâh nefse karşı düşmanlık silahıdır. Şeyhlik makamına geçen kimse; oturmasında kalkmasında, yemesinde, ve giyinmesinde kısaca bütün haraket ve davranışlarında şeriatın hiçbir inceliğini ihmal etmemelidir. İşaretler – Abdurrahmani Taği (k.s) Muhammed Diyauddin (k.s.)
