Medicinski i veterinarski otpad Šta je medicinski i veterinarski otpad? Gde nastaju ove vrste otpada? Koje su opasnosti od medicinskog otpada? Postojeće stanje u oblasti upravljanja ovom vrstom otpada u Srbiji Značaj i ciljevi upravljanja medicinskim otpadom Preduslovi za pravilno upravljanje otpadom Plan upravljanja medicinskim otpadom Pravilno upravljanje otpadom u zdravstvenim ustanovama Šta je medicinski i veterinarski otpad? . Veterinarski otpad je otpad nastao u ustanovama i ordinacijama zdravstvene zaštite životinja. Infektivni otpad kulture i rastvori infektivnih agenasa nastalih u laboratoriji otpad koji je rezultat hirurških intervencija i autopsija na pacijentima sa infektivnim bolestima (tkiva, materijali ili oprema koja je bila u kontaktu sa krvlju ili drugim telesnim tečnostima) otpad koji je bio u kontaktu sa zaraženim pacijentima podvrgnutim hemodijalizi (oprema za dijalizu i dr.) otpad od zaraženih pacijenata iz karantina (ekskreti, kontaminirana odeća) otpad zaraženih eksperimentalnih životinja, kao i bilo koji drugi materijali i instrumenti koji dolaze u kontakt sa zaraženim osobama ili životinjama Patoanatomski Tkiva, organi, delovi tela, ljudski fetusi, životinjski leševi, krv otpad i druge telesne tečnosti. Oštri predmeti Igle, skalpeli i drugi oštri instrumenti i predmeti koji mogu prouzrokovati mehaničke povrede i infekcije. Farmaceutski Farmaceutski proizvodi, lekovi, vakcine i serumi sa isteklim otpad rokom trajanja, neupotrebljeni ili kontaminirani, kao i oprema koja se koristi pri rukovanju (boce, kutije, rukavice, maske, epruvete i dr.) Hemijski otpad Hemikalije koje se odlažu u toku dijagnostičkog i eksperimentalnog rada, čišćenja, održavanja i dezinfekcije (formaldehid, rastvori za fiksiranje i razvijanje filmova, rastvarači, organske hemikalije - dezinficijensi i rastvori za čišćenje, ulja, pesticidi, neorganske hemikalije - kiseline, baze, oksidanti i redukujući agensi) Otpad sa visokim Otpad koji sadrži jedinjenja žive, olova, arsena i drugih sadržajem T. M. teških i toksičnih metala (npr. termometri, aparati za merenje krvnog pritiska, baterije, rezidue iz stomatološke prakse i dr.) Medicinski i veterinarski otpad se, prema Evropskom katalogu otpada, odnosno Pravilniku o uslovima i načinu razvrstavanja, pakovanja i čuvanja sekundarnih sirovina (Sl. glasnik RS, br. 55/2001), svrstava u grupu 18 - Otpadi od zdravstvene zaštite ljudi i životinja i/ili s tim povezanog istraživanja (izuzev otpada iz kuhinja i restorana koji ne dolazi od neposredne zdravstvene zaštite i sledeće podgrupe i kategorije: 18 01 otpadi iz porodilišta, dijagnostike, tretmana ili prevencije bolesti ljudi 18 01 01 oštri instrumenti (izuzev 18 01 03) 18 01 02 delovi tela i organi uključujući i kese sa krvlju i krvne produkte (izuzev 18 01 03) 18 01 03* otpadi čije sakupljanje i odlaganje podleže posebnim zahtevima zbog sprečavanja infekcije 18 01 04 otpadi čije sakupljanje i odlaganje ne podleže posebnim
18 01 06* 18 01 07 18 01 08* 18 01 09 18 01 10 18 02 18 02 01 18 02 02* 18 02 03 18 02 05* 18 02 06 18 02 07* 18 02 08
zahtevima zbog sprečavanja infekcije (npr. zavoji, gipsevi, posteljina, odeća za jednokratnu upotrebu i pelene) hemikalije koje se sastoje od ili sadrže opasne supstance hemikalije drugačije od onih navedenih u 18 01 06 citotoksični i citostatični lekovi lekovi drugačiji od onih navedenih u 18 01 08 otpadni amalgam iz stomatologije otpadi od istraživanja, dijagnostike, tretmana ili prevencije bolesti životinja oštri instrumenti (izuzev 18 02 02) otpadi čije sakupljanje i odlaganje podleže posebnim zahtevima zbog sprečavanja infekcije otpadi čije sakupljanje i odlaganje ne podleže posebnim zahtevima zbog sprečavanja infekcije hemikalije koje se sastoje od ili sadrže opasne supstance hemikalije drugačije od onih navedenih u 18 02 05 citotoksični i citostatični lekovi lekovi drugačiji od onih navedenih u 18 02 07
* su označene opasne kategorije otpada Gde nastaju ove vrste otpada? . Veterinarski otpad nastaje u odgovarajućim ustanovama i ordinacijama koje se bave zdravstvenom zaštitom životinja. Količina ovih vrsta opasnog otpada, u poređenju sa ukupnom količinom otpada koji nastaje u zdravstvenim ustanovama, nije velika, ali zahteva, kao i svaka druga vrsta opasnog otpada, poseban tretman. U ukupnoj količini nastalog medicinskog otpada, prosečno oko 15% čini opasni otpad, dok je ostalih 85% klasičan komunalni otpad. Najveći udeo opasnog otpada nastalog u zdravstvenim ustanovama čini infektivni otpad (80 %). Udeo drugih vrsta otpada je mnogo manji oštri predmeti (8 %), hemijski otpad (5 %), patološki otpad (3 %) farmaceutski otpad (sem citostatika) i citostatici i ambalaža od citostatika (2 %). Koje su opasnosti od medicinskog otpada? Različite vrste medicinskog otpada predstavljaju rizik po zdravlje i životnu sredinu, a najčešće Zagađivanje životne sredine, posebno zemljišta i podzemnih voda.
Kontejneri se nalaze u neograđenim prostorima, otvoreni i lako dostupni bilo kome. Otpad se često spaljuje u neadekvatnim i nelegalnim postrojenjima za spaljivanje, bez kontrole i nadzora ili se bez prethodne obrade zajedno s komunalnim otpadom odlaže na smetlišta, ispušta u gradske kanalizacione sisteme ili septičke jame. Radnici koji rade na prikupljanju ovih vrsta otpada po pravilu nemaju nikakvu zaštitnu odeću i obuću, nemaju nikakvu obuku i, samim tim, izloženi su negativnim uticajima ovih vrsta otpada. Uspostavljanje sistema upravljanja ovom vrstom otpada harmonizovanog sa praksom i regulativom EU; Smanjenje rizika od obolevanja profesionalno eksponiranih lica i opšte populacije; Smanjenje zagađivanje životne sredine; Omogućavanje reciklaže pojedinih frakcija iz medicinskog otpada. Preduslovi za pravilno upravljanje otpadom
Da bi se pravilno postupalo sa medicinskim otpadom neophodno je u svakoj ustanovi stvoriti odgovarajuće organizacione, kadrovske, prostorne i materijalne preduslove. U svakom slučaju je neophodno učiniti sledeće: Sačiniti uputstvo za postupanje sa medicinskim otpadom, odnosno plan upravljanja otpadom, Odrediti odgovorno lice za upravljanje medicinskim otpadom i lica zadužena za prikupljanje, obeležavanje, transport, vođenje evidencije, kao i rad uređaja za obradu otpada. Edukovati kadrove za pravilno postupanje sa medicinskim otpadom, Obezbediti prostor za privremeno odlaganje otpada i prostora za smeštaj uređaja za obradu, Obezbediti ambalažu za prikupljanje, opremu za transport i uređaje za obradu infektivnog otpada, Obezbediti opremu i prostor za privremeno odlaganje obrađenog, Obezbediti zaštitnu opremu za lica koja rukuju medicinskim otpadom, Obezbediti neophodnu prateću dokumentaciju i saglasnosti. Detaljan prikaz mesta nastanka i količine medicinskog otpada, Vremenski plan prikupljanja otpada Način razvrstavanja i pakovanja otpada, Način obeležavanja i vođenje evidencije otpada, Opremu, vremenski plan, način i puteve transporta, Način i trajanje privremenog odlaganja, Postupanje sa svakom od izdvojenih vrsta otpada, Zadužene osobe, Sprovođenje administrativne procedure.
