STATUS PASIEN IDENTITAS
Nama
: Nn. E M
Umur
: 26 tahun
Alamat
: Bojong Picung
Pekerjaan
: Karyawati
No RM
: !!""
MR#
: $! mei 2%$6
ANAMNESA Keluhan utama
:
&i'ung ter(um)at Anamnesa khusus :
&i'ung &i'ung ter(um ter(um)at )at (ejak (ejak 2 tahun tahun #MR#. #MR#. #etia* #etia* )e)era )e)era*a *a hari hari (ekali (ekali gejala ter(e) ter(e)ut ut muncul+ *aling lama hi'ung ter(um)at $ minggu+ (etelah itu mem)aik 'alam waktu $,2 hari lalu kemu'ian tera(a mam*et lagi. -ika mam*et+ o( )erna*a( melalui mulut 'an (ering keluar cairan )ening. Ma(ih )i(a mencium )au,)auan. )au,)auan . -ika ti'ur miring ke kiri+ maka lu)ang hi'ung kiri yang ter(um)at+ )egitu *ula (e)aliknya. Kalau u'ara 'ingin+ ra(a ter(um)at (emakin )ertam)ah )erat. Ka'ang )er(in+ teta*i ti'ak gatal 'an keluar air mata. elinga elinga ti'ak tera(a tera(a mengganjal+ny mengganjal+nyeri eri telinga telinga /,0+ gatal /,0. i'ak a'a *era(aan *era(aan (ulit (ulit menelan+ (uara (erak /,0+ )atuk /,0. 1( )elum menikah. Riwayat penyakit dahulu :
i'ak *ernah men'erita gejala yang (ama (ama (e)elumnya. &i*erten(i /,0. Riwayat penyakit keluarga
i'ak a'a yang men'erita gejala yang (ama 'alam keluarga. Riwayat alergi /,0. Riwayat peng!atan
1( (u'ah mem)eli o)at (en'iri 'ari warung teta*i ti'ak (em)uh. 1( )elum *ernah )ero)at ke 'okter. 1
Riwayat psikssial
1( ti'ak merokok. PEMERIKSAAN "ISIK STATUS #ENERA$IS
Kea'aan Umum
: am*ak (akit ringan
Ke(a'aran
: om*o( Menti(
an'a,tan'a 3ital ekanan 'arah
: $$%4 !% mm&g
RR
: $!
5 4 menit
Na'i
: !!
5 4 menit
#uhu
: 6+% 1
KEPA$A
: Bentuk normoche*al
RAM%UT
: &itam+ ti'ak mu'ah 'ica)ut.
MATA
Pal*e)ra
: i'ak e'ema
Konjungtia
: i'ak anemi(
#klera
: i'ak ikterik
Pu*il
: Bulat+ i(okor+ 'iameter 2 mm
Re7lek( cahaya
: 8ang(ung 'an ti'ak lang(ung 9 4 9 'an 9 4 9
T&'RA( PU$M' 2
n(*ek(i
: (imetri(+ ti'ak a'a 'a'a yang tertinggal (aat )erna7a(.
Pal*a(i
: 3okal 7remitu( kanan (ama 'engan kiri
Perku(i
: #onor *a'a ke'ua la*ang *aru
Au(kulta(i
: #uara na7a( e(ikuler+ ronkhi , 4 ,+ whee;ing , 4 ,
n(*ek(i
: ctu( cor'i( ti'ak terlihat
Pal*a(i
: ctu( cor'i( ti'ak tera)a
Perku(i
: Bata( jantung 'alam )ata( normal
Au(kulta(i
: B- murmur/,0 +gallo* /,0
)'R
A%D'MEN •
n(*ek(i
: (imetri(+ rata
•
Au(kulta(i
: )i(ing u(u( /90 'lm )t( normal
•
Pal*a(i
: nyeri tekan e*iga(trium /,0+ nyeri tekan a)'omen /,0
, &e*ar
: ti'ak tera)a
, 8ien
: ti'ak tera)a
,
: ti'ak tera)a
•
Perku(i
: tim*ani
EKSTREMITAS ATAS
Akral
: &angat+ terlihat ma((a multi*le *a'a regio manu( 'e5tra
3
%A*A&
Akral
: &angat+ ti'ak a'a e'ema
#iano(i(
: i'ak a'a
Status lkalis T&T
$. A=#: AE (ekret M intak+ Re7lek( cahaya 949 RA tenang 2. N
: Muko(a hi*eremi( konka hi*ertro7i+ merah tua+ (ekret (erou( #e*tum luru( Pa(a(e 949 minimal
. NP41P
: Muko(a 7aring tenang on(il $4$
>. M?
: #imetri(
@. K
: i'ak a'a *em)e(aran
Diagnsa ker+a
: Rinitis ,asmtr
Diagnsa !anding
: Rinitis alergi
Penatalaksanaan Anti!itik -gl. se/alsprin 0 Dekngestan Antihistamin Neurtrpik
4
R&INITIS 1AS'M'T'R
PENDA&U$UAN
=iagno(i( 'a*at 'itegakkan 'engan anamne(i( yang cermat+ *emerik(aan & (erta )e)era*a *emerik(aan yang 'a*at menyingkirkan kemungkinan jeni( riniti( lainnya. 2+ Penatalak(anaan riniti( a(omotor )ergantung *a'a )erat ringannya gejala 'an 'a*at 'i)agi ata( tin'akan kon(erati7 'an o*erati7. 6+
ANAT'MI
A. &i'ung 8uar. &i'ung luar )er)entuk *irami' 'engan )agian,)agiannya 'ari ata( ke )awah :! $. Pangkal hi'ung / bridge 0 2. =or(um na(i . Puncak hi'ung / a*ek( 0 5
>. Ala na(i @. Kolumela 6. 8u)ang hi'ung / nare( anterior 0 &i'ung luar 'i)entuk oleh tulang 'an tulang rawan yang 'ila*i(i oleh kulit+ jaringan ikat 'an )e)era*a otot yang )er7ung(i untuk mele)arkan atau menyem*itkan lu)ang hi'ung.! Kerangka tulang ter'iri 'ari : !+ $. #e*a(ang o( na(ali( / tulang hi'ung 0 2. Pro(e(u( 7rontali( o( mak(ila . Pro(e(u( na(ali( o( 7rontali( #e'angkan kerangka tulang rawan ter'iri 'ari )e)era*a *a(ang tulang rawan yang terletak 'i)agian )awah hi'ung+ yaitu :!+ $. #e*a(ang kartilago na(ali( laterali( (u*erior 2. #e*a(ang kartilago na(ali( laterali( in7erior / kartilago alar mayor 0 . Be)era*a *a(ang kartilago alar minor >. e*i anterior kartilago (e*tum na(i 1tot,otot ala na(i ter'iri 'ari 'ua kelom*ok yaitu : $. Kelom*ok 'ilator : , m. 'ilator nare( / anterior 'an *o(terior 0 , m. *ro(eru( , ka*ut angulare m. kua'ratu( la)ii (u*erior 2. Kelom*ok kon(triktor : , m. na(ali( , m. 'e*re(or (e*ti %. &idung dalam
Rongga hi'ung atau kaum na(i )er)entuk terowongan 'ari 'e*an ke )elakang+ 'i*i(ahkan oleh (e*tum na(i 'i)agian tengahnya. Kaum na(i )agian anterior 'i(e)ut nare( 6
anterior 'an )agian *o(terior 'i(e)ut nare( *o(terior / koana 0 yang menghu)ungkan kaum na(i 'engan na(o7aring.! a. Vestibulum
erletak te*at 'i)elakang nare( anterior+ 'ila*i(i oleh kulit yang mem*unyai )anyak kelenjar (e)a(ea 'an ram)ut,ram)ut *anjang yang 'i(e)ut i)ri(ae.! b. Septum nasi
#e*tum 'i)entuk oleh tulang 'an tulang rawan. Bagian tulang ter'iri 'ari : !+
lamina *er*en'ikulari( o( etmoi' omer kri(ta na(ali( o( mak(ila kri(ta na(ali( o( *alatina Bagian tulang rawan ter'iri 'ari : !+
kartilago (e*tum / lamina kua'rangulari( 0 kolumela
c. Kavum nasi
Dasar hidung
=a(ar hi'ung 'i)entuk oleh *ro(e(u( *alatina o( mak(ila 'an *ro(e(u( hori(ontal o( *alatum.!+ Atap hidung
er'iri 'ari kartilago laterali( (u*erior 'an in7erior+ o( na(al+ *ro(e(u( 7rontali( o( mak(ila+ kor*u( o( etmoi' 'an kor*u( o( (7enoi'. #e)agian )e(ar ata* hi'ung 'i)entuk oleh lamina kri)ro(a yang 'ilalui 7ilamen,7ilamen n. ol7aktoriu( yang )era(al 'ari *ermukaan )awah )ul)u( ol7aktoriu( )erjalan menuju )agian terata( (e*tum na(i 'an *ermukaan kranial konka (u*erior. !+ Dinding lateral
=in'ing lateral 'i)entuk oleh *ermukaan 'alam *ro(e(u( 7rontali( o( mak(ila+ o( lakrimali(+ konka (u*erior+ konka me'ia+ konka in7erior+ lamina *er*en'ikulari( o( *alatum 'an lamina *terigoi'eu( me'ial. Knka
7
Pa'a 'in'ing lateral hi'ung ter'a*at > )uah konka. Cang ter)e(ar 'an letaknya *aling )awah ialah konka in7erior+ kemu'ian yang le)ih kecil ialah konka me'ia 'an konka (u*erior+ (e'angkan yang terkecil 'i(e)ut konka (u*rema. Konka (u*rema ini )ia(anya ru'imenter. Konka in7erior meru*akan tulang ter(en'iri yang melekat *a'a o( mak(ila 'an la)irin etmoi'+ (e'angkan konka me'ia+ (u*erior 'an (u*rema meru*akan )agian 'ari la)irin etmoi'.! Meatus nasi
=iantara konka,konka 'an 'in'ing lateral hi'ung ter'a*at rongga (em*it yang 'i(e)ut meatu(. Meatu( in7erior terletak 'iantara konka in7erior 'engan 'a(ar hi'ung 'an 'in'ing lateral rongga hi'ung. Pa'a meatu( in7erior ter'a*at muara 'uktu( na(olakrimali(. Meatu( me'ia terletak 'iantara konka me'ia 'an 'in'ing lateral rongga hi'ung. =i(ini ter'a*at muara (inu( mak(ila+ (inu( 7rontal 'an (inu( etmoi' anterior. Pa'a meatu( (u*erior yang meru*akan ruang 'iantara konka (u*erior 'an konka me'ia ter'a*at muara (inu( etmoi' *o(terior 'an (inu( (7enoi'.! Dinding medial
=in'ing me'ial hi'ung a'alah (e*tum na(i. ! Pendarahan &idung
Pen'arahan untuk hi'ung )agian 'alam )era(al 'ari (um)er utama: $. a. etmoi'ali( anterior+ yang men'arahi (e*tum )agian (u*erior anterior 'an 'in'ing lateral hi'ung. 2. a. etmoi'ali( *o(terior / ca)ang 'ari a. o7talmika 0+ men'arahi (e*tum )agian (u*erior *o(terior. . a. (7eno*alatina+ ter)agi menja'i a. na(ale( *o(terolateral yang menuju ke 'in'ing lateral hi'ung 'an a. (e*ti *o(terior yang menye)ar *a'a (e*tum na(i. Bagian )awah rongga hi'ung men'a*at *en'arahan 'ari ca)ang a. mak(ilari( interna+ 'iantaranya ialah ujung a. *alatina mayor 'an a. (7eno*alatina yang keluar 'ari 7oramen (7eno*alatina )er(ama n. (7eno*alatina 'an mema(uki rongga hi'ung 'i )elakang ujung *o(terior konka me'ia. Bagian 'e*an hi'ung men'a*at *en'arahan 'ari ca)ang,ca)ang a. 7a(iali(. ! Pa'a )agian 'e*an (e*tum ter'a*at ana(tomo(i( 'ari ca)ang,ca)ang a. (7eno*alatina+ a. etmoi' anterior+ a. la)iali( (u*erior 'an a. *alatina mayor+ yang 'i(e)ut pleksus Kiesselbach ( Little’s area yang letaknya (u*er7i(ial 'an mu'ah ce'era oleh trauma+ (ehingga (ering menja'i (um)er e*i(tak(i(.!
8
3ena,ena hi'ung mem*unyai nama yang (ama 'an )erjalan )er'am*ingan 'engan arterinya. 3ena 'i e(ti)ulum 'an (truktur luar hi'ung )ermuara ke ena o7talmika (u*erior yang )erhu)ungan 'engan (inu( kaerno(u(.!+ Persara/an hidung
$. #ara7 motorik oleh ca)ang n. 7a(iali( yang men(ara7i otot,otot hi'ung )agian luar. 2. #ara7 (en(ori(. Bagian 'e*an 'an ata( rongga hi'ung men'a*at *er(ara7an (en(ori( 'ari n. etmoi'ali( anterior+ meru*akan ca)ang 'ari n. na(o(iliari(+ yang )era(al 'ari n. o7talmika / N.3,$ 0. Rongga hi'ung lainnya + (e)agian )e(ar men'a*at *er(ara7an (en(ori( 'ari n. mak(ila melalui ganglion (7eno*alatina. . #ara7 otonom. er'a*at 2 macam (ara7 otonom yaitu : a. #ara7 *o(t ganglion (ara7 (im*ati( / A'renergik 0. #ara7 (im*ati( meninggalkan kor'a (*inali( (etinggi $ D + )erjalan ke ata( 'an menga'akan (ina*(i( *a'a ganglion (erikali( (u*erior. #era)ut *o(t (ina*(i( )erjalan (e*anjang *lek(u( karotiku( 'an kemu'ian (e)agai n. *etro(u( *ro7un'u( )erga)ung 'engan (era)ut (ara7 *ara(im*ati( yaitu n. *etro(u( (u*er7i(iali( mayor mem)entuk n. i'ianu( yang )erjalan 'i'alam kanali( *terigoi'eu(. #ara7 ini ti'ak menga'akan (ina*(i( 'i'alam ganglion (7eno*alatina+ 'an kemu'ian 'iteru(kan oleh ca)ang *alatine mayor ke *em)uluh 'arah *a'a muko(a hi'ung. #ara7 (im*ati( (ecara 'ominan mem*unyai *eranan *enting terha'a* (i(tem a(kuler hi'ung 'an (angat (e'ikit mem*engaruhi kelenjar. ). #era)ut (ara7 *reganglion *ara(im*ati( / kolinergik 0. Bera(al 'ari ganglion genikulatum 'an *u(atnya a'alah 'i nucleu( (aliatoriu( (u*erior 'i me'ula o)longata. #e)agai n. *tero(u( (u*er7i(iali( mayor )erjalan menuju ganglion (7eno*alatina 'an menga'akan (ina*(i( 'i'alam ganglion ter(e)ut. #era)ut,(era)ut *o(t ganglion menye)ar menuju muko(a hi'ung. Peranan (ara7 *ara(im*ati( ini terutama terha'a* jaringan kelenjar yang menye)a)kan (ekre(i hi'ung yang encer 'an a(o'ilata(i jaringan erektil. Pemotongan n. i'ianu( akan menghilangkan im*ul( (ekretomotorik 4 *ara(im*ati( *a'a muko(a hi'ung+ (ehingga rinore akan )erkurang (e'angkan (en(a(i hi'ung ti'ak akan terganggu. >. 1l7aktoriu( / *enciuman 0 Neru( ol7aktoriu( turun melalui lamina kri)o(a 'ari *ermukaan )awah )ul)u( ol7aktoriu( 'an kemu'ian )erakhir *a'a (el,(el re(e*tor *enghi'u *a'a muko(a ol7aktoriu( 'i'aerah (e*ertiga ata( hi'ung.! 9
"isilgi hidung
&i'ung )er7ung(i (e)agai jalan na7a(+ alat *engatur kon'i(i u'ara / air con'itioning 0+ *enyaring u'ara+ in'ra *enghi'u / ol7actory 0+ untuk re(onan(i (uara + re7lek( na(al 'an turut mem)antu *ro(e( )icara. +! EPIDEMI'$'#I
Mygin' / $!! 0+ (e*erti yang 'ikuti* oleh #unaryo / $! 0+ mem*erkirakan (e)anyak % D 6% 'ari ka(u( riniti( (e*anjang tahun meru*akan ka(u( rhiniti( a(omotor 'an le)ih )anyak 'ijum*ai *a'a u(ia 'ewa(a terutama *a'a wanita.$% Falau*un 'emikian in(i'en( *a(tinya ti'ak 'iketahui.2+@ Bia(anya tim)ul *a'a 'eka'e ke D >. #ecara umum *realen(i riniti( a(omotor )eraria(i antara D 2$.@ =alam (uatu *enelitian yang 'ilakukan oleh -e((en 'an -an;on / $! 0 'ijum*ai (e)anyak 2$ men'erita keluhan hi'ung non D alergi 'an hanya @ 'engan keluhan hi'ung yang )erhu)ungan 'engan alergi. Prealen(i tertinggi 'ari kelom*ok non D alergi 'ijum*ai *a'a 'eka'e ke .@ #i))al' 'an Rink / $$ 0 'i 8on'on menjum*ai (e)anyak $ 'ari *a(ien+ men'erita riniti( *erenial 'imana (etengah 'iantaranya men'erita riniti( a(omotor.@ #unaryo+ 'kk / $! 0 *a'a *enelitiannya terha'a* 2! ka(u( riniti( (elama $ tahun 'i R# #ar'jito Cogyakarta menjum*ai ka(u( riniti( a(omotor (e)anyak ka(u( / $+! 0 (e'angkan *a(ien 'engan 'iagno(i( )an'ing riniti( a(omotor (e)anyak 2>% ka(u( / $%+% 0.
%$ETI'$'#I
Etiologi *a(ti riniti( a(omotor )elum 'iketahui 'an 'i'uga aki)at gangguan ke(eim)angan (i(tem (ara7 otonom yang 'i*icu oleh ;at,;at tertentu.$+2+@+$$ Be)era*a 7aktor yang mem*engaruhi ke(eim)angan a(omotor : $++$2 $. o)at,o)atan yang menekan 'an mengham)at kerja (ara7 (im*ati(+ (e*erti ergotamin+ chlor*roma;in+ o)at anti hi*erten(i 'an o)at a(okon(triktor to*ikal. 2. 7aktor 7i(ik+ (e*erti irita(i oleh a(a* rokok+ u'ara 'ingin+ kelem)a)an u'ara yang tinggi 'an )au yang merang(ang. . 7aktor en'okrin+ (e*eti kea'aan kehamilan+ *u)erta(+ *emakaian *il anti hamil 'an hi*otiroi'i(me. >. 7aktor *(iki(+ (e*erti (tre((+ an(ieta( 'an 7atigue.
10
PAT'"ISI'$'#I
#i(tem (ara7 otonom mengontrol aliran 'arah ke muko(a hi'ung 'an (ekre( 'ari kelenjar. =iameter re(i(ten(i *em)uluh 'arah 'i hi'ung 'iatur oleh (i(tem (ara7 (im*ati( (e'angkan *ara(im*ati( mengontrol (ekre(i kelenjar. Pa'a riniti( a(omotor terja'i 'i(7ung(i (i(tem (ara7 otonom yang menim)ulkan *eningkatan kerja *ara(im*ati( yang 'i(ertai *enurunan kerja (ara7 (im*ati(. Baik (i(tem (im*ati( yang hi*oakti7 mau*un (i(tem *ara(im*ati( yang hi*erakti7+ ke'uanya 'a*at menim)ulkan 'ilata(i arteriola 'an ka*iler 'i(ertai *eningkatan *ermea)ilita( ka*iler+ yang akhirnya akan menye)a)kan tran(u'a(i cairan+ e'ema 'an konge(ti.@+6+$+$> eori lain mengatakan )ahwa terja'i *eningkatan *e*ti'e a(oakti7 'ari (el(el (e*erti (el ma(t. erma(uk 'iantara *e*ti'e ini a'alah hi(tamin+ leukotrin+ *ro(taglan'in+ *oli*e*ti'e inte(tinal a(oakti7 'an kinin. Elemen,elemen ini ti'ak hanya mengontrol 'iameter *em)uluh 'arah yang menye)a)kan konge(ti+ teta*i juga meningkatkan e7ek a(etilkolin 'ari (i(tem (ara7 *ara(im*ati( terha'a* (ekre(i hi'ung+ yang menye)a)kan rinore. Pele*a(an *e*ti'e,*e*ti'e ini ti'ak 'i*erantarai oleh g,E /non,g E me'iate'0 (e*erti *a'a riniti( alergi.$> A'anya re(e*tor ;at iritan yang )erle)ihan juga )er*eran *a'a rhiniti( a(omotor. Banyak ka(u( yang 'ihu)ungkan 'engan ;at,;at atau kon'i(i yang (*e(i7ik. Be)era*a 'iantaranya a'alah *eru)ahan tem*eratur atau tekanan u'ara+ *er7ume+ a(a* rokok+ *olu(i u'ara 'an (tre(( / emo(ional atau 7i(ikal 0.$> =engan 'emikian+ *ato7i(iologi 'a*at meman'u *enatalak(anaan rhiniti( a(omotor yaitu :>+$> $. meningkatkan *erang(angan terha'a* (i(tem (ara7 (im*ati( 2. mengurangi *erang(angan terha'a* (i(tem (ara7 *ara(im*ati( . mengurangi *e*ti'e a(oakti7 >. mencari 'an menghin'ari ;at,;at iritan.
PAT'#ENESIS
Riniti( a(omotor meru*akan (uatu kelainan neuroa(kular *em)uluh,*em)uluh 'arah *a'a muko(a hi'ung+ terutama meli)atkan (i(tem (ara7 *ara(im*ati(. i'ak 'ijum*ai alergen terha'a* anti)o'i (*e(i7ik (e*erti yang 'ijum*ai *a'a riniti( alergi. Kea'aan ini meru*akan re7lek( hi*er(en(itiita( muko(a hi'ung yang non D (*e(i7ik. #erangan 'a*at muncul aki)at *engaruh )e)era*a 7actor *emicu.$%+$$ $. 8atar )elakang 2+$@
11
, a'anya *a*aran terha'a* (uatu iritan memicu keti'ak(eim)angan (y(tem (ara7 otonom 'alam mengontrol *em)uluh 'arah 'an kelenjar *a'a muko(a hi'ung a(o'ilata(i 'an e'ema *em)uluh 'arah muko(a hi'ung hi'ung ter(um)at 'an rinore.
, 'i(e)ut juga G riniti( non,alergi / nonallergic rhiniti( 0 G , meru*akan re(*on non D (*e(i7ik terha'a* *eru)ahan D *eru)ahan lingkungannya+ )er)e'a 'engan riniti( alergi yang mana meru*akan re(*on terha'a* *rotein (*e(i7ik *a'a ;at allergen nya. , ti'ak )erhu)ungan 'engan reak(i in7lama(i yang 'i*erantarai oleh gE / gE,me'iate' hy*er(en(itiity 0 2. Pemicu / trigger( 0 : • • • • • • • •
2+$$+$@
alkohol *eru)ahan tem*eratur 4 kelem)a*an makanan yang *ana( 'an *e'a( )au D )auan yang menyengat / (trong o'or 0 a(a* rokok atau *olu(i u'ara lainnya 7aktor D 7aktor *(iki( (e*erti : (tre((+ an(ieta( *enyakit D *enyakit en'okrin o)at,o)atan (e*erti anti hi*erten(i+ kontra(e*(i oral
#E2A$A K$INIS
Ber'a(arkan gejala yang menonjol+ riniti( a(omotor 'i)e'akan 'alam 2 golongan+ yaitu golongan o)(truk(i / )locker( 0 'an golongan rinore / runner( 4 (nee;er( 0. Progno(i( *engo)atan golongan o)(truk(i le)ih )aik 'ari*a'a golongan rinore. 1leh karena golongan rinore (angat miri* 'engan riniti( alergi+ *erlu anamne(i( 'an *emerik(aan yang teliti untuk mema(tikan 'iagno(i(nya.$
12
DIA#N'SIS
=alam anamne(i( 'icari 7aktor yang mem*engaruhi ke(eim)angan a(omotor 'an 'i(ingkirkan kemungkinan riniti( alergi.$ Bia(anya *en'erita ti'ak mem*unyai riwayat alergi 'alam keluarganya 'an keluhan 'imulai *a'a u(ia 'ewa(a.$+6+$$ Be)era*a *a(ien hanya mengeluhkan gejala (e)agai re(*on terha'a* *a*aran ;at iritan tertentu teta*i ti'ak mem*unyai keluhan a*a)ila ti'ak ter*a*ar. Pa'a *emerik(aan rino(ko*i anterior tam*ak gam)aran kla(ik )eru*a e'ema muko(a hi'ung+ konka hi*ertro7i 'an )erwarna merah gela* atau merah tua / karakteri(tik 0+ teta*i 'a*at juga 'ijum*ai )erwarna *ucat. Permukaan konka 'a*at licin atau )er)enjol / ti'ak rata 0. Pa'a rongga hi'ung ter'a*at (ekret mukoi'+ )ia(anya (e'ikit. Akan teta*i *a'a golongan rinore+ (ekret yang 'itemukan )er(i7at (ero(a 'engan jumlah yang )anyak.$++$$+$2 Pa'a rino(ko*i *o(terior 'a*at 'ijum*ai *o(t na(al 'ri*. $$ Pemerik(aan la)oratorium 'ilakukan untuk menyingkirkan kemungkinan riniti( alergi. e(t kulit / (kin te(t 0 )ia(anya negati7+ 'emikian *ula te(t RA#+ (erta ka'ar g E total 'alam )ata( normal. Ka'ang, ka'ang 'itemukan juga eo(ino7il *a'a (ekret hi'ung+ akan teta*i 'alam jumlah yang (e'ikit. n7ek(i (ering menyertai yang 'itan'ai 'engan a'anya (el neutro7il 'alam (ekret.$+2++$$ Pemerik(aan ra'iologik (inu( mem*erlihatkan muko(a yang e'ema 'an mungkin tam*ak gam)aran cairan 'alam (inu( a*a)ila (inu( telah terli)at.$ a)el $.
13
DIA#N'SIS %ANDIN# 33
$. Riniti( alergi 2. Riniti( in7ek(i
a)el 2. =ikuti* 'ari ke*u(takaan $$+$2 14
PENATA$AKSANAAN
Pengo)atan riniti( a(omotor )eraria(i+ tergantung ke*a'a 7aktor *enye)a) 'an gejala yang menonjol. #ecara gari( )e(ar+ *engo)atan 'i)agi ' alam : $,+@+6+$$,$ $. Menghin'ari *enye)a) 4 *encetu( / Aoi'ance thera*y 0 2. Pengo)atan kon(erati7 / ?armakotera*i 0 : ,
=ekonge(tan atau o)at (im*atomimetik 'igunakan untuk mengurangi keluhan hi'ung ter(um)at. ontohnya : !seudoephedrine 'an !henylpropanolamine / oral 0 (erta !henylephrine 'an "#ymeta$oline /(em*rot hi'ung 0. , Anti hi(tamin : *aling )aik untuk golongan rinore. - Kortiko(teroi' to*ikal mengurangi keluhan hi'ung ter(um)at+ rinore 'an )er(in, )er(in 'engan menekan re(*on in7lama(i lokal yang 'i(e)a)kan oleh me'iator a(oakti7. Bia(anya 'igunakan *aling (e'ikit (elama $ atau 2 minggu (e)elum 'ica*ai ha(il yang memua(kan. ontoh (teroi' to*ikal : %udesonide+ &luticasone+ &lunisolide atau %eclomethasone , Anti kolinergik juga e7ekti7 *a'a *a(ien 'engan rinore (e)agai keluhan utamanya. ontoh : *ratro*ium )romi'e / na(al (*ray 0 . era*i o*erati7 / 'ilakukan )ila *engo)atan kon(erati7 gagal 0 : •
Kauteri(a(i konka yang hi*ertro7i 'engan larutan AgN1 2@ atau triklora(etat
•
*ekat / chemical cautery 0 mau*un (ecara elektrik / electrical cautery 0. =iatermi (u)muko(a konka in7erior / submucosal diathermy of the inferior
• • • •
turbinate 0 Be'ah )eku konka in7erior / cryosurgery 0 Re(ek(i konka *ar(ial atau total / partial or total turbinate resection0 ur)inektomi 'engan la(er / laser turbinectomy 0 Neurektomi n. i'ianu( / vidian neurectomy 0+ yaitu 'engan melakukan *emotongan *a'a n. i'ianu(+ )ila 'engan cara 'iata( ti'ak mem)erikan ha(il. 1*era(i (e)aiknya 'ilakukan *a'a *a(ien 'engan keluhan rinore yang he)at. era*i ini (ulit 'ilakukan+ 'engan angka kekam)uhan yang cuku* tinggi 'an 'a*at menim)ulkan )er)agai kom*lika(i
15
a)el . era*i o*erati7 terha'a* riniti( a(omotor / =ikuti* 'ari ke*u(takaan @ 0
K'MP$IKASI
$$
$. #inu(iti( 2. Eritema *a'a hi'ung (e)elah luar . Pem)engkakan wajah
PR'#N'SIS
Progno(i( 'ari riniti( a(omotor )eraria(i. Penyakit ka'ang,ka'ang 'a*at mem)aik 'engan ti)a Dti)a+ teta*i )i(a juga re(i(ten terha'a* *engo)atan yang 'i)erikan.$$
KESIMPU$AN
$. Riniti( a(omotor meru*akan (uatu gangguan 7i(iologik neuroa(cular muko(a hi'ung 'engan gejala hi'ung ter(um)at+ rinore yang he)at 'an ka'ang D ka'ang 'ijum*ai a'anya )er(in D )er(in. 2. Penye)a) *a(tinya ti'ak 'iketahui. =i'uga aki)at gangguan ke(eim)angan (i(tem (ara7 otonom yang 'i*icu oleh 7aktor,7aktor tertentu. . Bia(anya 'ijum*ai (etelah 'ewa(a / 'eka'e ke D 'an > 0. >. Riniti( a(omotor (ering ti'ak ter'iagno(i( karena gejala klini(nya yang miri* 'engan riniti( alergi+ oleh (e)a) itu (angat 'i*erlukan *emerik(aan , *emerik(aan yang teliti untuk 16
menyingkirkan kemungkinan riniti( lainnya terutama riniti( alergi 'an mencari 7aktor *encetu( yang memicu terja'inya gangguan a(omotor. @. Penatalak(anaan 'a*at 'ilakukan (ecara kon(erati7 'an a*a)ila gagal 'a*at 'ilakukan tin'akan o*erati7.
DA"TAR PUSTAKA
$. Eli(e Ka(akeyan. Riniti( 3a(omotor. =alam : #oe*ar'i EA+ Nur)aiti (kan'ar+ E'. Buku Ajar lmu Penyakit &. E'i(i ke,. -akarta : Balai Pener)it ?K U+ $. h. $% D !. 2. Rhiniti( a(omotor : htt*:44www.icon'ata.com4health4*e')a(e47ile(4R&N$.&M . Ko*ke R=+ -ack(on R8. Rhiniti(. =alam : Byron -+ Bailey -B+E'. 1tolaryngology &ea' an' Neck #urgery. Phila'el*hia: 8i**incott om*+ $.*. 26 D !. >. #egal #+ #hlamkoitch N+ Eiatar E+ Berenhol; 8+ #ar7aty #+ Ke((ler A. 3a(omotor rhiniti( 7ollowing trauma to the no(e. Ann 1torhinolaryng $H $%!:2%!,$%. @. -one( A#. ntrin(ic rhiniti(. =alam : Mackay #+ Bull R+ E'. Rhinology. #cott, BrownI( 1tolaryngology. 6th e'. 8on'on : Butterworth,&einemann+ $. *. >44$ D $ . 6. o'y =R+ Kern EB+ Pear(on BF. Penyakit elinga+ &i'ung 'an enggorokan+ E<+ -akarta+ $!6+ h. $! D !. 17
. Bern(tein -M. Peran &i*er(en(itiita( =engan Perantaraan g E Pa'a 1titi( Me'ia 'an Riniti(. =alam : Ballenger --+ E'.Penyakit & Ke*ala J 8eher+ -ili' $+ E'i(i ke D$. -akarta : Binaru*a Ak(ara+ $> . h. $6 D . !. =amayanti #oetji*to+ En'ang Mangunku(umo. &i'ung. =alam : #oe*ar'i EA+ Nur)aiti (kan'ar + E'. Buku Ajar lmu Penyakit &. E'i(i ke,. -akarta : Balai Pener)it ?K U+ $. h. ! D @. . Ballenger --. A*lika(i Kilini( Anatomi 'an ?i(iologi &i'ung 'an #inu( Parana(al. =alam : Ballenger --+ E'.Penyakit & Ke*ala J 8eher+ -ili' $+ E'i(i ke D$. -akarta : Binaru*a Ak(ara+ $> . h. $ D 2@. $%. #unaryo+ #oe*omo #+ &anggoro #. Pola Ka(u( Riniti( 'i Poliklinik & R#UP =r. #ar'jito Cogyakarta ahun $!. =i(am*aikan *a'a Kongre( Na(ional Perhati "+ #emarang+ 2! , % 1kto)er+ $. $$. Becker F+ Naumann & &+ P7alt; R. Ear+ No(e+ an' hroat =i(ea(e( A Pocket Re7erence. 2n' e'. New Cork : hieme Me'ical Pu)li(her( nc+ $>. *. 2$%,. $2. Ramalingam KK+#reeramamoorthy. A (hort *ractice o7 otolaryngology.n'ia : All n'ia Pu)li(her( J =i(tri)utor(+ $2+ *.$6 D . $. #utji Rahar'jo+ Burhanu''in+ ?< Kuhuwael. E7ekti7ita( Kauteri(a(i Konka Pa'a Pen'erita Riniti( 3a(omotor. =i(am*aikan *a'a Kongre( Na(ional Perhati "+ Cogyakarta+ >, 1kto)er+ $@. $>. Fainwright M+
8A.
3a(omotor
Rhiniti(
$@. 3a(omotor / non allergic rhiniti( 0 htt*:44www.regionalallergy.com4e'ucation4un'er(tan'ing4(inu(iti(4rhiniti(4 rhiniti(.html
:
:
$6. th e'.
nonallergic
rhiniti(
:
18
?armakologik Antihi(tamin mem*unyai re(*on yang )eragam. Mem)antu *a'a *a(ien 'engan gejala utama rinorea. #elain antihi(tamin+ *emakaian antikolinergik juga e7ekti7 *a'a *a(ien 'engan gejala utama rinorea. 1)at ini a'alah antagoni( mu(karinik. 1)at yang 'i(arankan (e*erti *ratro*ium Bromi'a+ juga ter'a*at 7ormula to*ikal 'an atroent+ yang mem*unyai e7ek (i(temik le)ih
19
(e'ikit. Penggunaan o)at ini haru( 'ihin'ari *a'a *a(ien 'engan takikar'i 'an glaukom (u'ut (em*it. #teroi' to*ikal mem)antu *a'a *a(ien 'engan gejala utama konge(ti+ rinorea 'an )er(in. 1)at ini menekan re(*on in7lama(i lokal yang 'i(e)a)kan oleh a(oakti7 me'iator yang 'a*at mengham)at Pho(*oli*a(e A2+ mengurangi aktiita( re(e*tor a(etilkolin+ menurunkan )a(o7il+ (el ma(t 'an eo(ino7il. E7ek 'ari kortiko(treroi' ti'ak )i(a (egera+ ta*i 'engan *enggunaan jangka *anjang+ minimal (am*ai 2 gr (e)elum ha(il yang 'iinginkan terca*ai. #teroi' to*ikal yang 'ianjurkan (e*erti Beclometha(on+ ?luni(oli'e 'an ?lutica(one. E7ek (am*ing 'engan (teroi' H u'em muko(a+eritema ringan. =ekonge(tan atau (im*atomimetik agen 'igunakan *a'a gejala utama hi'ung ter(um)at. Untuk gejala yang multi*le+ *enggunan 'ekonge(tan yang 'i7ormula(ikan 'engan antihi(tamin 'a*at 'igunakan. 1)at yang 'i(arankan (e*erti P(eu'oe7e'rin+ Phenil*ro*hanolamin 'an Phenile*hrin (erta 15ymeta;oline /(em*rot hi'ung0. 1)at ini meru*akan agoni( re(e*tor L 'an )aik untuk meringankan (erangan akut. Pa'a *enggunaan to*ikal yang terlalu lama / @ hari0 'a*at terja'i riniti( me'ikamento(a yaitu re)oun' konge(ti yang terja'i (etelah *enggunaan o)at to*ikal @ hari. Kontrain'ika(i *emakaian 'ekonge(tan a'alah *en'erita 'engan hi*erten(i yang )erat (erta tekanan 'arah yang la)il. Pem)erian *re*arat Kal(ium (e*erti =umocal(in atau *re*arat Kalk 'a*at juga 'igunakan.Pa'a rhiniti( a(omotor terja'i *eningkatan acetilkholin (e)agai aki)at 'ari 'omina(i *ara(im*ati( +untuk menurunkan ka'ar a(etil cholin maka 'i*erlukan a'anya en;yme a(etilcholin e(tera(e.=engan *em)erian *rerat Kalk 'a*at meningkatkan kerja en;yme a(etil cholin e(tera(e (ehingga 'a*at memecah a(etilkolin yang menum*uk ter(e)ut.
20
