“LA PERSONA HUMANA Y SU IMPORTANCIA. UNA REFLEXIÓN ÉTICA DESDE PANAMÁ HOY”
JUAN FELIPE JÁCOME SIERRA
UNIVERSIDAD SANTA MARÍA LA ANTIGUA FACULT FACULTAD DE HUMANIDADES HUMANIDA DES DEPARTAMENTO DE FORMACIÓN INTEGRAL ÉTICA Y MORAL Pana! "#
%$ “LA PERSONA HUMANA Y SU IMPORTANCIA. UNA REFLEXIÓN ÉTICA DESDE PANAMÁ HOY”
JUAN FELIPE JÁCOME SIERRA
D&'(n)( PEDRO GREGORIO DE JES*S RIVAS
UNIVERSIDAD SANTA MARÍA LA ANTIGUA FACULTAD DE HUMANIDADES DEPARTAMENTO DE FORMACIÓN INTEGRAL ÉTICA Y MORAL Pana! "#
%$ LA PERSONA HUMANA Y SU IMPORTANCIA. UNA REFLEXIÓN ÉTICA DESDE PANAMÁ HOY
La +,-n,+a+ /ana (0 (1 +(2('& 3/( ),(n( )&+& 0(2 /an& +( 0(2 2(04()a+& 5 6a1&2a+& '&& 0(2 ,n+,6,+/a1 5 0&',a17 '&n 0/0 'a2a')(280),'a0 5 '&n+,',&n(0 4a2),'/1a2(07 4&2 (1 0,41( ('& +( 0(2 4(20&na7 0,n (9a2-&7 (n 1a 0&',(+a+ 0( 6(n +,0),n)&0 'a0&0 +( a9/0& a 1a +,-n,+a+ +( 1a 4(20&na7 1a '/a1 (0 )2a)a+a '&& (n&0 4&2 (1 0(n',11& ('& +( )(n(2 2a0-&0 +,:(2(n)(07 9,(n 0(an (1 '&1&2 +( 4,(17 ()n,a7 2(1,-,;n7 '&n+,',;n 0&',a17 ()'. V,&1an+& a08 (1 42,n',4,& +( 1a +,-n,+a+ /ana +(
?@7 “O92a +( )a1 &+& 3/( )2a)(0 a 1a /an,+a+7 )an)& (n )/ 4(20&na '&& (n 1a 4(20&na +( '/a13/,(2 &)2&7 0,(42( '&& /n :,n a1 ,0& ),(4& 5 n/n'a 0&1a(n)( '&& /n (+,&”. =4.B@. A08 ,0&7 Pana! 5 &)2&0 1/-a2(0 +(1 /n+& n& 0( 6(n ((n)&0 +( (0)a 42&91(!),'a 0&',a17 (0 a08 '&& n&0 '/(0),&na&0 P&2 3/ (n Pana! 0( 6( 1a +,0'2,,na',;n +( 1a +,-n,+a+ +( 1a 4(20&na. C/an+& a91a&0 +( 1a 4(20&na /ana 5 0/ ,4&2)an',a +(9(&0 a91a2 +( 1&0 +(2('&0 3/( )&+& 0(2 /an& 4&0((7 4(2& a/n a08 n/(0)2a 0&',(+a+ a')/a1 n& 1( +a 1a ,4&2)an',a +(9,+a a (0)( )(a 4&23/( /'a0 6('(0 n&0 a'&0)/92a&0 a 0(2 )2a)a+&0 '&& 0, n& 6a1,2a&0 '&& 4(20&na0 4&2 (n+(7 (0 n('(0a2,& a91a2 +( 1a ),'a 5 +( 1a &2a17 )(n,(n+& (n '/(n)a 3/( (0)a0 0&n +&0 '&0a0 )&)a1(n)( +,:(2(n)(0 4(2& 3/( 0( '&41((n)an 1a /na +( 1a &)2a7 a08 4/(07 3/( 0, a91a&0 +( ),'a 0&n 1a0 '&n+/')a0 +( n&0&)2&0 '&& 0(2(0 /an&0 +(n)2& +( /na 0&',(+a+ 5 1a &2a1 0( 9a0a !0 (n 1& ,n+,6,+/a1. En '/an)& a7 1a 0,)/a',;n +( Pana! '&n 2(04(')& a 1a +,-n,+a+ /ana 4&+(&0 +(',2 3/( (0)a 0( 6( 4&2 1a0 +,:(2(n',a0 0&',&('&n;,'a0 +(1 4a807 a08 '&& 6(&0 2,3/(a )a9,n 0( 6( 1a 4&92(a +&n+( 1&0 'a4(0,n&07 ,n+8-(na07 '&/n,+a+(0 a:2&+(0'(n+,(n)(0 n& ),(n(n '&& 0&0)(n(2 a 0/ :a,1,a 5 a1 ,0& ),(4& a5 ;6(n(0 4&2 :/(2a +(1 (0)/+,& 4&2 +(+,'a20( a1 )2a9a& 4a2a )(n(2 /n a4&5& ('&n;,'&7 4&2 &)2& 1a+&7 a5 a+&1(0'(n)(0 a 1&0 '/a1(0 0( 1(0 42,6a +( 0/ 1,9(2)a+ 5 0&n a)a'a+&0 6,&1(n)a(n)(7 /'&0 +( 1&0 ;6(n(0 0( 6(n &91,-a+&0 a 4(2)(n('(2 a -2/4&0 +( '&n:1,')& '&n 1a 1(5 & a +(0(4(a20( (n 1a9&2(0 ,18',)a07 (n (:(')&7 0( 6( /na +(0,-/a1+a+ 5a 3/( (1 42&-2(0& n& a 11(-a+& a )&+a0 1a0 4(20&na0 +(1 4a80. É),'a(n)( )2a9aa2 4a2a (1 0&0)(n,,(n)& n& (0)! a17 1& 3/( (0)! a1 (0 3/( 1a0 4(20&na0 3/( 1& a-an 0(an a+&1(0'(n)(0 1&0 '/a1(0 +(9(28an (0)a2 (0)/+,an+&7 4&23/( 1&0 ;6(n(0 0&n (1 :/)/2& +( /n 4a807 4&2 (n+(7 (0 ,n+,04(n0a91( 4(n0a2 (n (1 :/)/2& +( (11&0 '&& 0(2(0 /an&0 3/( '&n:&2an /na 0&',(+a+7 n& &90)an)(7 a91a&0 +( 3/( )&+a 4(20&na 4&0(( 1a 1,9(2)a2 +( +(',+,2 0/ 'a,n& (n 1a 6,+a7 5 n& +(a20( 2(-,2 4&2 (0)2/')/2a0 0&',a1(07 ('&n;,'a0 5 4&18),'a0. A08 ,0&7 0( +,'( 3/( 1a ,-1(0,a (0 /n 0a16a-/a2+,a +( 1a +,-n,+a+ +( 1a 4(20&na /ana7 a/n3/( 6,n+&1& +( /na :&2a '28),'a 1a 2(1,-,;n ,4&n( /na (0)2/')/2a 0&',a1 5 4&2 )a1 2a;n7 5a (0)a28a '&(),(n+& /na 42,6a',;n a 1a +,-n,+a+ /ana. A08 '&& a:,2a Ma2),n V(1a0'& =$>@K7
“Ser persona es hacer acto de ser, hacerse cargo no de unas cualidades o propiedades, sino del hecho mismo de ser. Esta existencialización de la persona introduce así la responsabilidad, la decisión, la libertad en el seno mismo del ser persona. Con ello lo ético aparece no como una esfera superpuesta de la persona que afecte a los actos o a los resultados de sus actos, sino como componente interior de la persona hacerse persona, podemos decir con !. "icoeur, es “dar a la indi#idualidad en nosotros una cierta significación$ $ %p.&'()
D( a8 3/(7 Pana! (0 /n 4a80 3/( a n,6(1 ('&n;,'& (0)! /5 9,(n 0,(n+& /n& +( 1&0 4a80(0 +( La),n&a2,'a '&n a5&2 ,n-2(0& na',&na1 92/)&7 +(1 '/a1 0( +(0),na /n -2an 4&2'(n)a( a 1a (+/'a',;n a08 '&& (n 2('/20&0 4a2a 1a ,n:an',a 5 1a /6(n)/+ 5 +(!0 a'),6,+a+(0 3/( /(0)2an (1 '2(',,(n)& +(1 4a807 4(2& (1 42&91(a 2a+,'a 3/( (n /'&0 'a0&0 a 1a0 4(20&na0 +( (n&0 2('/20&0 n& 0( 1(0 &:2('(n 1&0 2('/20&0 n('(0a2,&0 4a2a (1 0&0)(n,,(n)& +( (11&0 5 0/0 :a,1,a07 (0)& 0( 6(28a '&& /na 6,&1a',;n a1 +(2('& +( 1a +,-n,+a+ +( 1a 4(20&na +( 3/( )&+&0 (2('(&0 1& ,0& 0,n ,4&2)a2 n/(0)2a '&n+,',;n 0&',a1 & 2a0-&0 :80,'&0.
D( ,-/a1 &+&7 Pana! (0 /n 4a80 3/( ),(n( )&+& 4a2a 3/( n& 0( '&n)(41(n 'a0&0 +( 42,6a',;n a 1a +,-n,+a+ /ana +( 1a0 4(20&na07 5a 3/( (0)( 4&0(( /na -2an +(&-2a:8a 5 ('&n&8a7 a08 '&& /na -2an (+/'a',;n7 /na -2an ,n6(20,;n (n 1a ,n:an',a 5 1a a+&1(0'(n',a 5 a+(!0 4&23/( (0 /n +(2('& +( )&+a 4(20&na7 4&2 )a1 2a;n7 (1 -&9,(2n& Pana(& a '2(a+& ',(2)a0 4&18),'a0 +( 0&0)(n,9,1,+a+ 4a2a 1a0 4(20&na0 (n:&'!n+&0( !0 (n 1a ,n:an',a 5 /6(n)/+ 5a 3/( (0)&0 0&n (1 :/)/2& +(1 4a807 a1-/na0 +( (11a0 0&n a'(2'a +( 1a '2,ana7 1a 0a1/+7 1a (+/'a',;n7 1a ,+(n),+a+ 5 1a +,-n,+a+ 5 a/)&n&8a7 1&0 '/a1(0 0&n +(2('&0 +( )&+& 0(2 /an&. A08 '&& 1& +,'( 1a 0,-/,(n)( ',)a7 1(&0 +( 0(2 /n &9()& 5 /n (1((n)& 4/2a(n)( 4a0,6& +( 1a 6,+a 0&',a17 (1 &92(7 (07 4&2 (1 '&n)2a2,&7 5 +(9( 0(2 5 4(2an('(27 0/ 0/()&7 0/ :/n+a(n)& 5 0/ :,n =Ra+,&(n0a( "B +( +,',(92( +( $>BB.
En 4&'a0 4a1a92a07 1a 42&91(!),'a +( 1a +,-n,+a+ /ana (0 /n )(a (1 '/a1 0( +(9(28a )(n(2 !0 (n '/(n)a 5a 3/( 0, n& 0( ,',(2( 0(28a /na 6,&1a',;n a 1&0 +(2('&0 3/( 4&0(( )&+a 4(20&na7 a+(!0 (0)a (0 /na 42&91(!),'a 3/( 0( an,:,(0)a (n +,:(2(n)(0 4a80(0 +(1 /n+&7 9,(n 0(a 4&2 1a +,:(2(n',a 0&',a17 ('&n;,'a7 '/1)/2a17 )n,'a7 4&18),'a7 ()'. A08 ,0&7 (0)a 6a 1,-a+a a 1a ),'a 5 &2a1 +( 'a+a 4(20&na )an)& (n /na 0&',(+a+ '&& ,n+,6,+/a1(n)( (0 4&2 (0& 3/( )&an+& '&& 2(:(2(n',a a Pana! 4&+(&0 6(2 3/( a08 /n 4a80 (0) /5 9,(n (0)2/')/2a+& (0)a0 0&n 0,)/a',&n(0 3/( 4a0an a +,a2,&7 /'a0 6('(0 4&2 1a n(-1,-(n',a +(1 (0)a+& 4a2a 4&n(2 a)(n',;n a 1&0 (n&0 :a6&2(',+&0 5a 3/( (0)( a1 0(2 /n +(2('& +( )&+a 4(20&na7 (1 4a80 ),(n( '&& &91,-a',;n a'(2 3/( (0( +(2('& 0( '/41a.
REFENCIAS $. Ian/(1 ?@. F&/n+a),&n0 &: )( M()a450,'0 &: M&2a10. N( Y&2 Ma',11an P/91,0,n- C&4an5. ". E'&. M&n0. F2anQ&,0Xa6,(2 N-/5n Va n T/n. ="###. A-(n+a S&',a1 C&1('',;n D( T()&0 D(1 Ma-,0)(2,&. Ca4 II La +,-n,+a+ +( 1a P(20&na H/a. C2a'&6,a7 P&1&n,a L,92(28a E+,)2,'( Va),'ana ))4.)(0&',a1a-(n+a.&2-0,)(0)(0&',a1a-(n+a.&2-:,1(004an,0.4+: .
. Ma2',an& V,+a1. =$>>%. La ),'a ',6,1 5 1a &2a1 '2,0),ana. Ma+2,+ S. Pa91& P!-,na $B. B. Dan,(1 Ma2)8n. ="##?. La D,-n,+a+ D( La P(20&na. La E0)2(11a D,-,)a1. ES. %. Ca21&0 G&n!1( Ca0)(11an&0. ="#$%. an)2&4&1&-8a W891,'a.
La P(20&na H/ana /na ,2a+a +(0+( 1a
K. G1&9a1 C&4(),),6(n(00 R(4&2) &21+ ))4.(:&2/.&2-+&'0TTCR"#$Panaa.4+:
E'&n&,'
F&2/
@. ". In:&2( Na',&na1 +( D(0a22&11& H/an& Pana! "#$B. $" :(9 "#$B ))4.4a./n+4.&2-'&n)(n)+a4anaa+&'0+&'/(n)&0/n+44a,n+4a2(0/ (n.4+: ?. C&n)2a1&28a G(n(2a1 D( La R(4Z91,'a D( Pana!. In0),)/)& Na',&na1 D( E0)a+80),'a0 Y C(n0&. ))4.'&n)2a1&2,a.-&9.4a,n(' >. Ca48)/1& T(2'(2& La P(20&na H/ana Y S/0 D(2('&0 =$#%$%$. C&4(n+,& D( La D&')2,na S&',a1 D( La I-1(0,a. P&n),:,',& C&n0(& “J/0),',a Y Pa”. En H))4.Va),'an.VaR&anC/2,aP&n),:,'a1C&/n',10J/0)4(a'(D&'/(n)0R'P'J/0) 4(a'(D&'"##K#%"KC&4(n+,&D&))S&'S4.H)1.