KONTRAK SOSIAL DALAM PERLEMBAGAAN MALAYSIA: SATU PENILAIAN SEMULA DARI SUDUT SEJARAH
Malaysia Malaysia merupakan merupakan sebuah negara majmuk yang memperlihat memperlihatkan kan perkembangan perkembangan politik yang diwarnai oleh politik komunal. Ia merupakan sebahagian daripada warisan penjajah yang telah meninggalkan impak yang begitu besar dalam kehidupan masyarakat kita. Dasar kolonialisasi oleh kuasa-kuasa kuasa-kuasa Barat bukan sekadar sekadar membawa kepada kewujudan kewujudan masyarakat masyarakat pluralisme pluralisme malah mencorak dan mempengaruhi perkembangan sejarah kita. Ia dilihat sebagai satu bentuk hubungan yang bersifat dominasi dan eksploitatif kerana kolonialisme bukan sekadar melibatkan penguasaan ekonomi dan politik malah ia turut cenderung menguasai minda penduduk.
Malaysia mencapai kemerdekaannya pada 31 Ogos 1957 melalui amalan kompromi dan permuafakatan pelbagai kaum. Proses Proses permuafakatan itu bermula sebelum kemerdekaan lagi. Ia beg begit itu u jela jelass sele selepas pas Pera Perang ng Duni Duniaa Kedu Kedua, a, di mana mana sema semang ngat at nasi nasion onali alism smaa dan dasar dasar dekolonialis dekolonialisasi asi oleh
kuasa Barat mendorong mendorong kepada kerjasama kerjasama parti-part parti-partii politik berbilang berbilang
kaum. Perkembangan itu dilihat sebagai satu titik tolak kepada politik permuafakatan di negara kita dan berjaya merencanakan satu perkembangan politik yang begitu menarik.
Penggu Penggubala balan n Perlem Perlembag bagaan aan Persek Persekutua utuan n Tanah anah Melayu Melayu 1957 1957 telah telah mengamb mengambil il kira kira pebagai aspek. Perkara yang paling mustahak di sini ialah toleransi dan tolak ansur di antara penduduk berbilang kaum telah berjaya membentuk satu pakatan murni dan menerima satu kontrak sosial dalam Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu. Di mana pada dasarnya, kontrak sosial terdiri daripada dua elemen iaitu pertama, penerimaan orang Melayu terhadap sebilangan besar penduduk bukan Melayu sebagai rakyat ‘jus soli’ bagi negara yang baru merdeka. Kedua, penerimaan penduduk bukan Melayu terhadap pengiktirafan hak istimewa serta kepentingan kaum Melayu dalam negara.bagai aspek yang melibatkan kepentingan kaum yang berbeza. Suruhanjay Suruhanjayaa Reid telah dipertanggungjaw dipertanggungjawabkan abkan dalam merangka sebuah perlembagaan perlembagaan baru untuk Tanah Tanah Melayu menerima menerima pelbagai pandangan, pandangan, cadangan serta serta bantahan dari pelbagai pihak pihak.. Ia telah telah
member memberii penekana penekanan n kepada kepada beberap beberapaa aspek aspek yang yang pentin penting g termas termasukl uklah ah soal soal
kewarganegaraan, kedaulatan sultan Melayu, kedudukan agama Islam, Bahasa Melayu sebagai bahasa Kebangsaan dan hak keistimewaan orang Melayu. 1
Isu kontrak sosial merupakan satu persoalan yang sering dibahaskan oleh ahli-ahli politik mahupun mahupun golongan golongan akademik. Persoalan Persoalan yang sering sering timbul ialah sejauh sejauh manakah ia masih relevan dan kepentingan perjanjian itu dalam usaha pembentukan sebuah negara bangsa di Malaysia. Idea kontrak sosial bermula di Eropah pada abad ke-17 dan ke-18 dan di pelopori oleh tokohtokoh-tok tokoh oh sepert sepertii Jaque Jaque Roussea Rousseau, u, John John Locke Locke and Thomas Thomas Hobbes Hobbes.. Pada Pada dasarny dasarnya, a, ia merujuk merujuk kepada persetujuan persetujuan bersama di kalangan kalangan rakyat rakyat sesebuah sesebuah negara berkaitan berkaitan dengan hak dan tanggungjawab mereka. Di mana manusia dikatakan mempunyai nafsu yang tinggi terhadap kekuasaan, kekayaan, kehormatan dan pengetahuan dan ia disifatkan sebagai tidak terbatas. Lantaran itu, perlu wujudnya satu mekanisme bagi mengawal keinginan manusia tersebut dalam usha mewujudkan keselamatan serta kestabilan dalam negara ( B. Harian, 5 Nov. 2008).
Menuru Menurutt
John John Locke Locke (1632(1632-1704 1704)) dalam dalam tulisa tulisanny nnyaa An Eassy Eassy Concernin Concerning g the True True
Original, Extent and End of Civil Government dalam Sosial Contract ( Oxford University Press, Press, 1960) , beliau menjelaskan bahawa wujudnya tiga pihak dalam proses kontrak sosial iaitu orang yang mencipta kepercayaan (the trustor), orang yang diberi kepercayaan ( the trustee) dan mereka mereka yang yang memper memperoleh oleh manfaa manfaatt daripa daripada da pemberi pemberian an kepercay kepercayaan aan itu ( the benefic beneficiary iary). ). Hubungan tersebut bakal mewujudkan satu situasi saling mempercayai antara satu sama lain dan ia amat amat pentin penting g dalam dalam mengeka mengekalka lkan n keselam keselamatan atan sesebu sesebuah ah negara. negara. Ini kerana kerana sekira sekiranya nya hubunga hubungan n kepercay kepercayaan aan terseb tersebut ut terhaki terhakiss maka maka pemeri pemerinta ntah h akan kehila kehilanga ngan n kuasa kuasa untuk untuk melaksanakan dasar yang ingin dilakukannya.
Istilah kontrak sosial mula mewarnai politik negara pada tahun 1986 dan ia digunakan buat buat kali kali pertam pertamaa oleh oleh ahli ahli parlim parlimen en UMNO, UMNO, Abdullah Abdullah Ahmad yang yang menega menegaska skan n bahawa bahawa kemerdekaan negara serta kesinambungan politik Malaysia berdasarkan kepada system politik yang didominasi orang Melayu. Oleh itu kedudukan orang Melayu dalam politik Malaysia perlu dipelihara dipelihara dan sebarang sebarang usaha untuk menghapuskanny menghapuskannyaa mahupun mempertikaikanny mempertikaikannyaa bakal mengugat kestabilan negara ( The Star, 31.August.1986 ). Sejak diperkenalkan, kontrak sosial dikaitkan dengan konsep dominasi Melayu atau ketuanan Melayu. Di mana ia dilihat sebagai penerus kepada kesinambungan kuasa politik orang Melayu dan turut memberi jaminan terhadap keduduk kedudukan an serta serta keisti keistimew mewaan aan orang orang Melayu Melayu di Malays Malaysia. ia. Malahan Malahan kontrak kontrak sosial sosial diliha dilihatt 2
semakin ‘rigid’ dibawah dominasi UMNO yang sering menjadikan isu tersebut sebagai modal untuk kepentingan politik masing-masing. Ia jelas apabila isu kontrak sosial mahupun ketuanan Melayu Melayu sering sering menjad menjadii tumpuan tumpuan dalam dalam setiap setiap Perhim Perhimpuna punan n Agung Agung UMNO UMNO di mana mana para para perwakilan mengambil kesempatan untuk menonjolkan diri dengan memanipulasikan isu kontrak sosial mahupun hak-hak orang Melayu. Dalam Perhimpunan UMNO tahun 2006, perwakilan Mela Melaka ka Hasn Hasnoor oor Sida Sidang ng Huss Hussei ein n denga dengan n lant lantang ang meneg menegas aska kan n bahaw bahawaa UMNO UMNO sangg sanggup up ber berko korb rban an dan dan berm bermand andii dara darah h untuk untuk perta pertaha hanka nkan n bangs bangsaa dan agama agama mere mereka ka.. Mana Manakal kalaa perwa perwakil kilan an dari dari Terengga erengganu nu pula pula member member amaran amaran bahawa bahawa hak orang orang Malay Malayu u tidak tidak harus harus dipertikaikan dan jika ia berlaku orang Melayu bakal mengamuk dan peristiwa 13 Mei 1969 bakal berulang ( Malaysiakini, 22.November 2006).
Perkembangan dalam kontrak sosial itu selaras dengan tanggapan Rousseau (1712-1778) yang berpendapat bahawa manusia pada dasarnya adalah sama tetapi faktor moral mencipta ketidaksamaan maka timbullah hak-hak istimewa yang dimiliki oleh golongan tertentu dan ia bakal dipergunakan dipergunakan untuk menindas yang lain ( B. Harian, 5 Nov. Nov. 2008 ). Oleh yang demikian, demikian, konsep ketuanan Melayu yang dianggap sebagai pelindung orang Melayu dan dikaitkan dengan hak raja-raja Melayu sebagai pemerintah negara sering menimbulkan perasaan kurang senang kaum lain ( B. Harian, 9 Mei. 2008). Di mana ia seolah-olah meletakkan kaum lain di satu kelas yang lebih rendah daripada orang Melayu. Ia jelas bercanggah dengan perlembagaan negara yang menekankan persamaan hak bagi semua warganegara tanpa diskriminasi terhadap manamana bangsa mahupun agama. Malahan konsep ketuanan Melayu dilihat sebagai satu elemen yang berunsur negatif yang melemahkan orang Melayu dan ia bersifat perkauman. Di mana menurut Datuk Zaid Ibrahim, bekas Menteri di Jabatan Perdana Menteri ia mencerminkan orang Melayu hanya mahu menjadi ‘tuan’ tanpa mahu berusaha dan bertanggungjawab kepada diri sendiri ( Utusan Malaysia, 4 November. 2008 ). Ini jelas memberi satu gambaran negatif kepada orang Melayu yang dianggap hanya mahu hak-hak tertentu dan penghormatan serta pengiktirafan teta tetapi pi tidak tidak mahu mahu beru berusa saha. ha. Pada Pada masa masa yang yang sama sama merek merekaa tida tidak k mamp mampu u memb membukt uktik ikan an kemampuan diri serta mengelak daripada persaingan secara global dan terus bergantung kepada kerajaan.
3
Isu kontrak sosial menjadi semakin panas selepas Pilihan Raya Umum ke-12 pada 8 Mac 2008 berikutan perubahan landskap politik negara. Ia menyaksikan kehadiran lebih ramai ahli parlimen parlimen bukan Melayu Melayu yang dipelopori dipelopori oleh PKR dan DAP. DAP. Pada masa yang sama wujud wujud kecenderungan komponen parti dalam Barisan Nasional yang mula menyuarakan ketidakpuasan mereka dalam formula Barisan Nasional yang dilihat terlalu dikongkong oleh UMNO yang bersikap terlalu angkuh dan menafikan peranan komponen yang lain. Lantaran itu timbulnya keresahan di kalangan ahli-ahli ahli-ahli UMNO tentang tentang hak serta kedudukan orang Melayu terutamanya terutamanya di negerinegeri-neg negeri eri yang yang dikuas dikuasai ai parti parti pembangk pembangkang ang khusus khususnya nya di Pulau Pulau Pinang Pinang,, Perak Perak dan Selangor. Pelbagai polemik serta kontroversi yang tercetus dalam membicarakan kontrak sosial jelas jelas menggam menggambar barkan kan ketida ketidakma kmatan tangan gan politi politik k negara negara yang yang masih masih diselu diselubung bungii oleh oleh politik politik perkauman perkauman yang begitu sempit. Keadaan diperburukkan diperburukkan lagi apabila apabila berlaku berlaku perbalahan perbalahan secara terbuka di kalangan pemimpin-pemimpin dalam Barisan Nasional yang terkena tempias pilihan raya 2008. Di samping itu, ia turut menyaksikan tindakan segelintir pemimpin yang senjaga mengel mengeluar uarkan kan kenyataa kenyataan n yang yang berbau berbau perkaum perkauman an yang yang tindak tindakan an terseb tersebut ut diliha dilihatt mencur mencurah ah minyak ke atas api yang marak. Dalam usaha untuk mengawal situasi yang semakin genting, kerajaan telah bertindak dengan menggunakan Akta Keselamatan Dalam Negeri ( ISA) bagi menahan aktivis-aktivis mahupun wartawan yang terlibat dalam forum mahupun penghasilan artikel yang dikatakan menyentuh sentimen perkauman. Di samping itu, penyeliaan yang lebih ketat ke atas bloggers turut diambil. Tindakan tersebut jelas mengundang bantahan ramai dan dilihat sebagai satu langkah menutup kelemahan kerajaan dan merencatkan kesuburan demokrasi negara. Ia jelas jelas tidak menggambark menggambarkan an hasrat kerajaan kerajaan ke arah pembentukan pembentukan sebuah negara negara bangsa Malaysia yang yang bersatu dan adil.
Tindak Tindakan an sesete sesetenga ngah h pihak pihak yang yang secara secara berter berterusa usan n memper mempertik tikaik aikan an kontra kontrak k sossia sossiall mendapa mendapatt perhat perhatian ian serius serius Majlis Majlis-Ma -Majli jliss Raja-R Raja-Raja aja Melay Melayu u yang yang memint memintaa semua semua pihak pihak menghormati perlembagaan negara serta tidak menguji mahupun mencabar kontrak sosial yang telah dipersetujui oleh pemimpin terdahulu ( Utusan Malaysia 17 Oktober 2008 ) . Ini kerana ia menimb menimbulk ulkan an kegusar kegusaran an dan keresa keresahan han di kalang kalangan an rakyat rakyat.. Walaupun alaupun pering peringata atan n terseb tersebut ut disambit baik oleh semua pihak namun begitu, Menteri Besar Selangor, Tan Sri Abdul Khalid Ibrahim Ibrahim menegaskan rakyat berhak persoalkan persoalkan sosial kontrak jika hak mereka dinafikan dinafikan kerana Majlis Raja-Raja telah pun memberi jaminan bahawa hak semua kaum akan dilindungi kerana ia 4
mendapat mendapat jaminan jaminan Perlembagaa Perlembagaan n Persekutuan Persekutuan.. Lantaran Lantaran itu, beliau menyarankan menyarankan supaya semua kaum menghormati kebudayaan serta tatasusila antara satu sama lain.
Kontrak sosial merupakan satu persetujuan bersama di kalangan pemimpin-pemimpin berbilang kaum dalam menentukan hala tuju negara ketika era kemerdekaan. Ia dilihat sebagai satu pakatan murni yang libatkan toleransi antara kaum. Namun begitu kontrak sosial sering dimani dimanipula pulasi si oleh oleh ahli-a ahli-ahli hli politi politik k demi demi kelans kelansung ungan an politi politik k masing masing-ma -masin sing. g. Tindak Tindakan an sedemi sedemikia kian n telah telah menimb menimbulk ulkan an pelbaga pelbagaii permas permasala alahan han yang yang begitu begitu komplek komplekss dan sering sering mengakibatkan ketegangan hubungan antara kaum. Lantaran itu kontrak sosial terus diselubungi pelbagai kontroversi akibat daripada corak politik perkauman yang terlalu sempit. Ia sering menjadi percaturan politik oleh sesetengah ahli politik yang ingin menonjolkan diri sebagai jaguh kaum tertentu. tertentu. Walaupun Walaupun perbincangan perbincangan tentang tentang soal kontrak sosial kerap dielakkan dielakkan demi perpaduan kaum tetapi Raja Muda Perak, Raja Dr. Nazrin beranggapan tindakan menghalang sebara sebarang ng perbin perbincang cangan an tentang tentang isu-is isu-isu u yang yang diangga dianggap p sensit sensitif if tidak tidak mampu mampu menyele menyelesai saikan kan masalah sebaliknya ia akan menjadikannya lebih serius. Sebaliknya perbincangan secara terbuka yang yang dila dilaku kukan kanny nyaa seca secara ra terk terkaw awal al dan prof profes essi sion onal al mamp mampu u meny menyel eles esai aikan kan pelb pelbaga agaii permasalahan yang telah merenggangkan hubungan antara kaum ( New Sunday Times, 23 . Disember 2007 ).
5
