ISO 14001 Seminarski Rad

SAOBRAĆAJNI FAKULTET

ISO 14001 Seminarski rad iz predmeta Sistemi ka!iteta i met"de sistema ka!iteta

#ent"r$ %"&' dr' #ari(ana )etr"i*

St+denti$ ,!adimir )!a-i* IT1.#0/ San(a +2i* #T1.#03 Jasmina ,e(se!"i* #T1.#053

Seminarski Seminar ski rad

ISO 14001 Be"6rad7 N"em2ar .01.' 6"dina

Sadržaj Sadržaj........................... Sadržaj............................................... ........................................ ........................................ ............................................. ................................. ........ 2 Uvod.............................. Uvod.................................................. ........................................ ........................................ ....................................... .................................. ............... 2 Prednosti implementacije sistema zaštite životne sredine i razlozi zbog kojih kompanije uvode standard ISO !""#....................................................................." $eza izme%u ISO !"" i &'S(a....................................... &'S(a.......................................................... ......................................... ...................... 2 $ažnost standarda ISO !"" za sektor saobra)aja.................................................* Primeri kompanija u Srbiji koje su uvele ISO !""..................................................+ ,aze implementacije i serti-ikacije ISO !""..................................... !""........................................................... ......................  /aklju0ak......................... /aklju0ak............................................ ....................................... ........................................ ........................................ ............................... ........... 2 1iteratura#.................................................................................................................22

Uvod #e8+nar"dna #e8+nar"dna "r6aniza&i(a "r6aniza&i(a za standardiza standardiza&i(+ &i(+ 9 ISO :;r' Or6anisati"n Or6anisati"n internati"n internati"na!e a!e de n"rma!isati"n7 en6!' Internati"na! Or6anizati"n ;"r Standardizati"n< (e a6en&i(a U(edin(eni= na&i(a .

Seminarski rad

ISO 14001

sa sedi-tem + >enei7 zad+?ena za standardiza&i(+7 "dn"sn" izdaan(e standarda' Oda2ra!i s+ ISO7 p"rek!"m "d 6r@ke re@i is"s7 -t" zna@i (ednak' Bez "2zira na zem!(+ i (ezik7 skra*eni&a nazia "r6aniza&i(e *e +ek 2iti ISO' Osn"ana (e 14/' 6"dine sa &i!(em da p"2"!(-a raz"( me8+nar"dne tr6"ine7 ek"n"mi(e i k"m+nika&i(a' Or6aniza&i(a predsta!(a mre?+ na&i"na!ni= instit+ta + 1/. zem!(e i +(edn" (e na(e*a setska instit+&i(a za raz"( standarda' ISO + s"m p"rt;"!i(+ tren+tn" ima i-e "d 1'500 interna&i"na!ni= standarda i "sta!i= n"rmatini= d"k+menata' ISO pr"6ram rada se kre*e "d standarda za tradi&i"na!ne aktin"sti7 ka" -t" s+ p"!("prireda i in?en(erin67 prek" medi&insk"6 in?en(erin6a7 pr"iz"dn(e i distri2+&i(e7 d" transp"rta7 medi&inski= sredstaa7 in;"rma&i(a i in;"rma&i"ni= te=n"!"6i(a7 se d" standarda za d"2r+ praks+ + pr"iz"dn(i i pr+?an(+ +s!+6a' ISO se sast"(i "d i-e "d 10 te=ni@ki= k"miteta' Finansira se "d @!anarina k"(e p!a*a(+ dr?ae @!ani&e za +@e-*e na&i"na!ni= "r6aniza&i(a za standardiza&i(+ + rad+ ISO "r6aniza&i(e7 ka" i "d pr"da(e standarda' Interes"an(e za "dr?an(e i p"2"!(-an(e ka!iteta ?i"tne sredine i za-tite zdra!(a !(+di se i-e raste i st"6a "r6aniza&i(e si= e!i@ina se i-e pa?n(e p"se*+(+ p"ten&i(a!nim ek"!"-kim +ti&a(ima s"(i= aktin"sti7 pr"iz"da i +s!+6a' Ek"!"-ki +@inak neke "r6aniza&i(e p"sta(e se a?ni(i za interne i eksterne zainteres"ane strane' )"stizan(e ispran"6 ek"!"-k"6 +@inka za=tea "d "r6aniza&i(e da pri=ati "2aez+ da sistematski prist+pi +"8en(+ sistema +pra!(an(a za-tit"m ?i"tne sredine :E#S 9 Enir"nmenta! #ana6ement Sstems< i n(e6""m k"ntin+a!n"m p"2"!(-an(+' Op-ta sr=a "i= smerni&a (este da "r6aniza&i(ama "2ez2edi p"m"* pri spr""den(+ i p"2"!(-an(+ E#S' Smerni&e s+ k"nzistentne sa k"n&ep&i("m "dr?i"6 raz"(a i k"mpati2i!ne sa raz!i@itim k+!t+rnim7 s"&i(a!nim i "r6aniza&i"nim "kirima' Oa( seminarski rad sadrzi sedam p"6!a!(a' U pr"m se "pis+(e standard seri(e ISO 140007 + dr+6"m s+-tina standarda seri(e ISO 140017 + tre*em predn"sti imp!ementa&i(e sistema za-tite ?i"tne sredine i raz!"zi z2"6 k"(i= k"mpani(e +"de standard ISO 140017 + @etrt"m eza izme8+ ISO 14001 i E#S9a7 + pet"m a?n"st standarda ISO 14001 za sekt"r sa"2ra*a(a7 + -est"m primeri k"mpani(a + Sr2i(i k"(e s+ +e!e ISO 14001 i + sedm"m ;aze imp!ementa&i(e i serti;ika&i(e ISO 14001'

Standardi serije ISO 14000 "dine 1.' "dr?ana (e k"n;eren&i(a U(edin(eni= na&i(a " ?i"tn"( sredini i raz"(+ + Ri" de >aneir+7 na k"("( se i-e "d 100 zema!(a seta d"6""ri!" " da!(em raz"(+ pr"6rama +pra!(an(a ?i"tn"m sredin"m' Na k"n;eren&i(i (e razmatran" k"!iki s+ ne6atian +ti&a( izaza!e !(+dske aktin"sti na ?i"tn+ sredin+' Seri(a standarda ISO 14000 :"2(a!(ena 1/' 6"dine< nasta!a (e ka" "d6""r na sak"dnen" p"e*an(e 2ri6e " ?i"tn"( sredini ka" i 3

Seminarski rad

ISO 14001

pr"p"r&i"na!n"m p"e*an(+ 2r"(a zak"na k"(i "2ra8+(e "+ materi(+7 "dn"sn" ka" sredst" da se p"m"6ne sak"( "r6aniza&i(i da p"stai s"(e p"s!"an(e na na@in da "d6""ri na rast+*e za=tee za-tite ?i"tne sredine' )"red iz2e6aan(a pr"2!ema "d strane mikr""kr+?en(a i zak"n"dasta +s!ed nepridr?aan(a ek"!"-ki= n"rmi7 "r6aniza&i(e k"riste E#S ka" s"(+ k"nk+rentsk+ predn"st7 n+de*i pr"iz"de k"(i sa (edne strane ne -tete ?i"tn"( sredini7 a nasta!i s+ kr"z pr"&es k"(i sam p" se2i ne m"?e da na+di prir"dn"m "kr+?en(+' Sam pr"&es imp!ementa&i(e p"draz+mea nek"!ik" ;aza' Ka" pr"7 "d na(i-e6 r+k""dsta "@ek+(e se da de;ini-e p"!itik+ za-tite ?i"tne sredine te "r6aniza&i(e7 i "2ez2edi da "na "d6"ara prir"di7 "2im+ i ek"!"-kim +ti&a(ima n(eni= aktin"sti7 pr"iz"da i!i +s!+6a7 ka" i da se "2ae?e na k"ntin+a!n" p"2"!(-an(e i +sa6!a-aan(e sa re!eantnim zak"nskim i dr+6im pr"pisima'

S!ika 1' Seri(a standarda ISO 14000' 1 Standard ISO 14001 i!i Sistem menad?menta za-tite ?i"tne sredine predsta!(a +pra!(an(e +ti&a(ima k"mpani(e i!i "r6aniza&i(e na ?i"tn+ sredin+' Imp!ementa&i("m ISO 14001 +tr8+(e se k"(i "d pr"&esa + k"mpani(i za6a8+(+ ?i"tn+ sredin+7 "dre8+(+ se rea!ni &i!(ei i +"de se ne"p="dne mere k"(e p"tp"ma?+ "staren(e +tr8eni= &i!(ea' T"k"m +"8en(a standarda ISO 14001 r-i se "d6"ara(+*a "2+ka "s"2!(a za +pra!(an(e "im sistem"m i "pis+(+ se "2aeze i "!a-*en(a za izr-aan(e "i= pr"&esa7 k"(a s+ + sk!ad+ sa a?e*im pr"pisima iz "2!asti za-tite ?i"tne sredine'

Postoji jos niz standarda iz ove serije koji se odnose na  proveravanje zaštite životne sredine i odgovarajuća istraživanja, na obeležavanje u skladu sa zaštitom životne sredine i slično, a u ovoj tabeli je prikazan samo deo tabele sa nazivima šest standarda iz serije ISO14000 

4

Seminarski rad

ISO 14001

Standard ISO 14001 teme!(i se na aspektima "dr?i"6 raz"(a sadr?ani= + A6endi .1'  A6enda .1 predsta!(a dek!ara&i(+ U(edin(eni= na&i(a " namerama i "2aezian(e na "dr?ii raz"( + dadeset pr"m ek+7 "d teme sir"ma-ta d" se@e -+ma7 "d teme zdrasta d" pitan(a "tpada sa p"se2nim ak&ent"m na isti&an(e priznaan(a +!"6a C2itni= 6r+pa&i(aD7 ka" -t" s+ ?ene7 m!adi i pred+zetni&i' Aspekti na k"(ima se teme!(i ISO 14001 s+$  Sest " +ti&a(ima na ?i"tn+ sredin+7  )ri=atan(e "d6""rn"sti za te +ti&a(e7  Sman(en(e -tetni= +ti&a(a i  %"de!(ian(e "d6""rn"sti @!an"ima dr+-tene za(edni&e za +ti&a(e na ?i"tn+ sredin+' e!"k+pna seri(a standarda de;inisana (e kr"z sistemski prikaz zad""!(aan(+ za=tea ezani= za za-tit+ ?i"tne sredine7 a str+kt+irana (e tak" da "m"6+*i "r6aniza&i(ama p"stizan(e e;ektin"sti + "2!asti za-tite ?i"tne sredine7 kr"z adekatan prikaz redn"sti pr"&esa7 k"(i s+ "2+=a*eni "r6aniza&i("m' Standard ISO 14001 (e zasn"an na )%A met"d"!"6i(i$ )!an7 %"7 =e&k7 A&t' )!an G Ne"p="dn" (e +trditi &i!(ee i pr"&ese p"tre2ne za d"2i(an(e rez+!tata7 k"(i s+ + sk!ad+ sa p"!itik"m za-tite ?i"tne sredine "r6aniza&i(e' %" G )rimeniti pr"&ese na predmetn+ "r6aniza&i(+' =e&k G )ra*en(e i meren(e pr"&esa + "dn"s+ na p"!itik+7 "p-te i p"se2ne &i!(ee7 zak"nske i dr+6e za=tee7 ka" i ize-taan(e " rez+!tatima'  A&t G )red+ziman(e mera za sta!n" +napre8ian(e +@inka sistema +pra!(an(a ?i"tn"m sredin"m' Kra(n(i &i!( standarda ISO 14001 (e da p"dr?i za-tit+ ?i"tne sredine ka" i preen&i(+ za6a8ian(a k"(e 2i 2i!" + ran"te?i sa dr+-ten"9ek"n"mskim p"tre2ama' Upra!(an(e za-tit"m ?i"tne sredine "2+=ata @ita niz pitan(a' Uspe-n"m primen"m i p"sed"an(em ""6 standarda pr+?a se e!ika si6+rn"st zainteres"anim stranama + sam"m sistem+ +pra!(an(a ?i"tn"m sredin"m' Standard ISO 14001 pri!a6"8aa se "r6aniza&i(i i ne +tr8+(e aps"!+tne za=tee + p"6!ed+ +@inka za-tite ?i"tne sredine' Oaka sistem +pra!(an(a "m"6+*aa "r6aniza&i(i$  da +sp"stai p"!itik+ za-tite ?i"tne sredine7  da +sp"stai &i!(ee i pr"&ese k"(ima "star+(e prir?en"st p"!iti&i7  da pred+zme mere kada (e p"tre2n" da +napredi s"( +@inak i  da prika?e +sa6!a-en"st sistema sa za=teima ""6 me8+nar"dn"6 standarda' O2aez+(+*e za primen+ s+ stake i "2aeze k"(e se na!aze + p"!iti&i za-tite ?i"tne sredine$ 5

Seminarski rad

ISO 14001

 da *e se "r6aniza&i(a +sa6!asiti sa zak"nskim i dr+6im za=teima7  da *e raditi na spre@aan(+ za6a8ian(a7 ka" i  da *e raditi na sta!n"m +napre8ian(+' ISO 14001 predsta!(a "r+8e za +pra!(an(e pr"iz"dima7 +s!+6ama i pr"&esima k"mpani(e k"(i +ti@+ p"sredn" i!i nep"sredn" na ?i"tn+ sredin+' Samim tim d"prin"si$  sman(en(+ ras="da :isprani(im i ek"n"mi@ni(im k"ri-*en(em primarni= materi(a!a7 prir"dni= res+rsa i ispranim "d!a6an(em "tpadaka<7  !ak-em spr""8en(+ zak"na7  p"2"!(-an(+ "dn"sa sa !"kan"m +pra"m7  +sk!a8ian(e d"2a!(a@a i saradnika sa p"!itik"m ek"!"-k"6 menad?menta "r6aniza&i(e7  "si6+ran(+ preentini= mera i pra"remen"m s+z2i(an(+ ek"!"-ki= katastr";a7  +e*an(+ redn"sti i p"eren(a k"(e "r6aniza&i(a ima na tr?i-t+7  sta!n"m +sar-aan(+ + "2!asti za-tite ?i"tne sredine7  predn"st na er"psk"m tr?i-t+' Instit+t za standardiza&i(+ Sr2i(e :ISS< (e (edin" na&i"na!n" te!" za standardiza&i(+ Rep+2!ike Sr2i(e7 +stan"a k"(a ima stat+s pran"6 !i&a i p"s!+(e + sk!ad+ sa pr"pisima k"(ima se +re8+(e prani p"!"?a( (ani= s!+?2i' Osnia@ Instit+ta (e ,!ada Rep+2!ike Sr2i(e' Na s!i&i .' prikazan" (e p"re8en(e ISO standarda i standarda k"(i s+ +s"(eni7 + pripremi i!i + p!an+ za +"8en(e + rep+2!i&i Sr2i(i'

r'2' 1

ISO Standard

SRPS ISO Standard

ISO 14001$.004

SR)S ISO 14001$.005

. 3 4 5 /  H

ISO 14001$.004"r' 1$.00 ISO 14004$.004 ISO 14005$.010 ISO 1400/$.011 ISOTR 140/1$1H ISO 14015$.001 ISO 140.0$.000

SR)S EN ISO 14001$.00H SR)S ISO 14001$.005"rr'.010 SR)S. ISO 14004$.005 + pripremi :.01.< + pripremi :.01.< SR)S ISOTR 140/1$.003 SR)S ISO 14015$.005 SR)S ISO 140.0$.003



ISO 140.1$1

SR)S EN ISO 140.0$.00H SR)S ISO 140.1$.004

ISO 140.1 Amd' 1$.011

SR)S EN ISO 140.1$.00H naSR)S ISO

 SPS je oznaka za standarde i srodne dokumente koje usvaja Institut za standardizaciju Srbije. / 2

Seminarski rad

ISO 14001 ISO 140.4$1

140.1$.004A1$.01. SR)S ISO 140.4$.003

11 1.

ISO 140.5$.00/ ISO 14031$1

SR)S EN ISO 140.4$.00H SR)S ISO 140.5$.00 SR)S ISO 14031$.005

13 14 15 1/ 1 1H 1

ISOTS 14033$.01. ISO 14040$.00/ ISO 14044$.00/ ISO 14045$.01. ISOTR 1404$.01. ISOTS 1404H$.00. ISOTR 1404$.000

SR)S EN ISO 14031$.00H + p!an+ SR)S ISO 14040$.00H SR)S ISO 14044$.00 + p!an+ :.013< + p!an+ SR)S ISOTS 1404H$.00/ SR)S ISOTR 1404$.005

.0 .1 .. .3 .4 .5

ISOTR 1404$.01. ISO 14050$.00 ISO 14051$.011 ISOTR 140/1$1H ISOTR 140/.$.00. ISO 140/3$.00/ ISO +ide /4$1

+ p!an+ SR)S ISO 14050$.010 + p!an+ :.013< SR)S ISOTR 140/1$.003 SR)S ISOTR 140/.$.005 SR)S ISO 140/3$.00H SR)S ISO U)UTST,O /4$.000

./ . .H . 30

ISO +ide /4$.00H ISO 140/491$.00/ ISO 140/49.$.00/ ISO 140/493$.00/ ISO 140/5$.00 ISO 140//$.011

+ p!an+ SR)S ISO 140/491$.00 SR)S ISO 140/49.$.00 SR)S ISO 140/493$.00H SR)S ISO 140/5$.00 + p!an+ A?+riran" + a6+st+ .01.'

10

 S!ika .' Up"redna ta2e!a ISO i SR)S standarda seri(e ISO 14000'



Seminarski rad

ISO 14001

Suština standarda ISO 14001 #"deran i se 2r?i na@in ?i"ta nas na"di da se ratim" prir"di i a!ternatin"m na@in+ ?i"ta' L(+dski ne6atini +ti&a( na prir"d+ (e danas izra?en + e!ik"( meri' "ek (e danas p"sta" ?rta s"psten"6 te=n"!"-k"6 napretka' Saremene te=n"!"6i(e7 emisi(e 6as"a7 6!"2a!n" za6rean(e i tr"-en(e prir"dni= res+rsa s+ raz!"zi k"(i nas na"de na t" da + "@+an(+ ?i"tne sredine p"8em" "d se2e7 da 2ism" time 2i!i primer dr+6ima kak" da +ti@+ na za-tit+ ?i"tne sredine' O2zir"m na t" da p"(edina@ni primeri (edn"stan" nis+ d""!(ni7 Instit+t za standardiza&i(+ Sr2i(e (e pri=ati" i pr"s!edi" srpsk+ erzi(+ me8+nar"dni= standarda me8+ k"(ima se na!azi ISO 14001 k"(i de;ini-e za=tee za upravljanje zaštitom životne sredine ' Oa( za=te 2i tre2a!" da 2+de isp+n(en (er se na ta( na@in r-i d"k+menta&i(a k"(a predsta!(a ;izi@ki i prani d"kaz " p"-t"an(+ standarda7 ka" i " e;ikasn"m rad+ + sk!ad+ sa standard"m' Standard ISO 14001$.004 predsta!(a si6+rn"st da si ne6atini +ti&a(i na ?i"tn+ sredin+ k"(e m"?e da pr"izede neka k"mpani(a 2+d+ identi;ik"ani7 nad6!edani i +sk!a8eni sa zak"nskim re6+!atiama' ISO 14001$.004 (e standard za +pra!(an(e za-tit"m ?i"tne sredine7 p+2!ik"an "d strane #e8+nar"dne "r6aniza&i(e za standardiza&i(+ :Internati"na! Or6anizati"n ;"r Standardizati"n 9 ISO< .004' 6"dine' Sistemi +pra!(an(a za-tit"m ?i"tne sredine ISO 14001 predsta!(a +pra!(a@ki a!at k"(i "m"6+*aa "r6aniza&i(i 2i!" k"(e e!i@ine da$ •

identi;ik+(e i k"ntr"!i-e +ti&a( s"(i= aktin"sti7 pr"iz"da i +s!+6a na ?i"tn+ sredin+7

•

p"2"!(-a "dn"s prema ?i"tn"( sredini7

•

imp!ementira sistematski prist+p k"(im *e p"stizati &i!(ee k"(i se "dn"se na za-tit+ ?i"tne sredine i "2ez2edi d"kaz da (e p"sti6!a p"sta!(ene &i!(ee7

•

da p"s!+(e na ek"!"-ki "d6""ran na@in7

•

da (e +sa6!a-ena sa re!eantnim zak"nima7

•

primen"m ""6 standarda imati za rez+!tat 2"!(i +@inak na za-tit+ ?i"tne sredine' Imp!ementa&i(a Sistema +pra!(an(a za-tit"m ?i"tne sredine m"?e se "dn"siti na

&e!"k+pn+ k"mpani(+7 (edan "6ranak i!i sam" (edan radni pr"&es7 a iz2"r +6!an"m zaisi "d p"tre2e k"mpani(e' H

Seminarski rad

ISO 14001

Osn"ni raz!"zi k"(i d""de d" izra?ene p"tre2e za +"8en(em sistema za-tite ?i"tne sredine ISO 14001:2004  s+$ •

neprestan" za6a8ian(e ?i"tne sredine7

•

stra= "d p"tp+n"6 is&rp!(en(a prir"dni= res+rsa7

•

ned"statak "r6aniz"an"6 i sistematsk"6 pra*en(a p"s!edi&a za6a8en(a7

•

p"e*ana zainteres"an"st (an"6 mn(en(a za "@+an(em ?i"tne sredine7

•

zak"nska re-en(a7

•

p"se2ni +s!"i rada + +6r"?enim "2!astima'



Seminarski rad

ISO 14001

Prednosti implementacije sistema zaštite životne sredine i razlozi zo! "oji# "ompanije uvode standard ISO 14001: )redn"sti +"8en(a ""6 standarda s+ i-estr+ke' K"mpani(e k"(e se 2ae str+@nim k"ns+!tantskim +s!+6ama i k"(e ima(+ +de!a + imp!ementa&i(i me8+nar"dni= standarda7 Sistema menad?menta i dr+6i= napredni= te=nika i a!ata7 k"(ima se +napre8+(e e;ektin"st i e;ikasn"st "r6aniza&i(a ka" predn"sti +"8en(a ISO 14001 na"de$ •

Sman(en(e ne6atini= +@inaka na ?i"tn+ sredin+7

•

Sman(en(e rizika "d ek"!"-ki= katastr";a7

•

)"e*an(e sp"s"2n"sti 2rze i e;ikasne interen&i(e7

•

)"2"!(-ani +6!ed i staran(e p"eren(a k"d k"risnika7 a!i i partnera7

•

K"mpetitina predn"st7

•

)rana si6+rn"st z2"6 p"-t"an(a zak"na " za-titi ?i"tne sredine7

•

Lak-e d"2i(an(e "!a-*en(a i d"z"!a "d !"ka!ni= i dr?ani= !asti7

•

)"2"!(-an(e k"mpani(sk"6 +6!eda i +6!eda k!i(enta k"(i sara8+(e sa k"mpani("m7

•

B"!(e isk"ri-*en(e ener6i(e ka" i za-tita "de7 pa?!(i" 2iran(e sir"ina i k"ntr"!isana re&ik!a?a "tpada7 d"prin"se sman(en(+ tr"-k"a i p"di?+ k"nk+rentn"st k"mpani(e7

•

%"prin"si sman(en(+ ;inansi(sk"6 tereta z2"6 reaktini= +pra!(a@ki= strate6i(a ka" -t" s+ p"prake7 @i-*en(a7 p!a*an(e kazni z2"6 kr-en(a zak"na7

•

)"2"!(-aa se ka!itet radni= mesta i m"ra! zap"s!eni=7

•

Otara(+ se n"e m"6+*n"sti zap"-!(aan(a na tr?i-tima 6de (e a?na ek"!"-ka pr"iz"dn(a7

•

Ek"!"-ki sesni k!i(enti pre *e p"s!"ati sa k"mpani(ama k"(e s+ +e!e "a( standard7 (er time isti@+ s"(+ "2aez+ prema "@+an(+ ?i"tne sredine7

•

Sman(en(e ras="da7

•

)"e*an(e sp"s"2n"sti 2rze i de!"t"rni(e interen&i(e7

•

Sman(+(e rizik za kazne i m"6+*e s+dske pr"&ese7

•

Uti&a( na zdra!(e zap"s!eni= i stan"ni-ta7

•

)reentin" de!"an(e na ne6atine +ti&a(e7

•

Usar-aan(e zap"s!eni= iz "2!asti za-tite ?i"tne sredine7

•

Kreiran(e i p"dizan(e ek"!"-ke sesti zap"s!eni=7

•

)reispitian(e rada i pred+ziman(e k"rektini= ak&i(a7 10

Seminarski rad •

ISO 14001

)"zi&i"niran(e na d"ma*em i er"psk"m tr?i-t+' %a ne p"st"(i i da ni(e +eden i primen(en standard ISO 14001 na tr?i-t+ + Sr2i(i 2i

p"st"(a!a p"tp+na s!"2"da +@esnika7 ne 2i se "di!" ra@+na " za6a8en(ima7 sak" 2i "di" s"(+ p"!itik+ rada na na@in k"(i m+ "d6"ara7 st"ri!a 2i se anar=i(a7 ka" -t" (e t" 2i!" pre +"8en(a ""6 standarda' t" se k"nkretn" ti@e transp"rta i k"m+nika&i(a7 ISO 14001 (e e"ma 2itan i pr"na!azi s"(+ -ir"k+ primen+ + "im "2!astima' Kada (e transp"rt + pitan(+7 + 6rad"ima -ir"m Er"pe p"st"(e ze!eni 6rad"i "d k"(i= s+ na pr"m mest+ K"pen=a6en i St"k="!m7 smatra se das + "a da 6rada t"!ik" ze!ena da *e d" .0.5' 6"dine "dn"sn" .050' 6"dine p"stati p"tp+n" ne+tra!na + smis!+ emisi(e +6!(en9di"ksida7 -t" zna@i da ne*e za6a8iati ?i"tn+ sredin+' )"enta p"st"(an(a ze!eni= 6rad"a na!azi se + minimiziran(+ +p"tre2e m"t"rni= "zi!a7 pametn"6 ?i!(en(a7 pametne 6radske ek"n"mi(e7 pametne 6radske +prae i s!i@n"' Amsterdam (e primer 6rada + k"m se prek" 0 M p+t"an(a "2a!(a i!i pe-i&e i!i 2i&ik!"m' t" se ti@e te!ek"m+nika&i"n"6 sekt"ra pri!ik"m identi;ik"an(a aspekata ?i"tne sredine "perat"ri k"(i se 2ae ta!ek"m+nika&i(ama tre2a da ana!izira(+ "p-te 6r+pe aspekata ?i"tne sredine ka" -t" s+ emisi(e i imisi(e + azd+=7 isp+-tan(a + "d+7 " "pasnim materi(ama k"(e k"riste + pr"&esima rada7 "tpadne materi(e k"(e 6eneri-+ + pr"&esima7 za6adian(+ zem!(i-ta i k"ri-&en(+ sir"ina i prir"dni= res+rsa'

11

Seminarski rad

ISO 14001 $eza izme%u ISO 14001 i &'S(a

E#S :Enir"nmenta! #ana6ement Sstem< m"6!" 2i + s!"2"dn"m pre"d+ da zna@i in"a&i(a p"s!"ni= pr"&esa + ;+nk&i(i k"n&epta "dr?i"6 raz"(a' E#S zapra" predsta!(a(+ na@in str+kt+riran(a pr"6rama za-tite ?i"tne sredine + nek"( k"mpani(i' Str+kt+riran(e pr"6rama za-tite ?i"tne sredine zna@i da s+ mere sman(en(a ne6atini= +ti&a(a zasn"ane na (asnim i pret="dn" +tr8enim 2iznis p!an"ima i strate6i(ama' E#S (e sastani de" "d6""rn"sti menad?menta "r6aniza&i(e7 a p"draz+mea s!ede*e na(a?ni(e prin&ipe$ :)e(@i* Tar!e7 B"(k"i*7 )etr"i* :.00H<< 

)rep"znaan(e menad?menta ?i"tne sredine ka" (edn"6 "d pri"riteta



Interna i eksterna k"m+nika&i(a



Utr8ian(e zak"nski= "2aeza i e;ekata za-tite ?i"tne sredine + p"s!"an(+



An6a?"an(e zap"s!eni= kr"z "d6""rn"st ka "@+an(+ ?i"tne sredine



)ri=atan(e m"de!a C?i"tn"6 &ik!+sa + strate-k"m p!aniran(+3



)rimena deta!(ni= menad?ment pr"&esa za p"stizan(e &i!(ea p"s!"an(a + sk!ad+ sa za-tit"m ?i"tne sredine



O2ez2e8ian(e res+rsa i "d6"ara(+*e "2+ke radi p"stizan(a p"men+ti= &i!(ea



O&en(ian(e napretka + p"stizan(+ &i!(ea



Inte6ra&i(a si= menad?ment sistema + "r6aniza&i(i' E#S +sa6!a-en sa za=teima standarda ISO 140017 (e na@in na k"(i pred+ze*e (asn"

p"kaz+(e s"(e de!"an(e + za-titi ?i"tne sredine p+tem k"ntr"!e +ti&a(a s"(i= aktin"sti7 pr"iz"da i!i +s!+6a na ?i"tn+ sredin+7 a + sk!ad+ sa s"("m p"!itik"m i &i!(eima za-tite ?i"tne sredine' E#S p"ma?e "r6aniza&i(i da stekne p"eren(e zainteres"ani= strana da (e r+k""dst" "2aezn" da isp+n(aa za=tee iz p"!itike za-tite ?i"tne sredine i "star+(e "p-te i p"se2ne &i!(ee za-tite ?i"tne sredine da (e na6!asak i-e na preentinim ne6" na k"rektinim merama da m"?e da pr+?i d"kaze " "sn"an"( pred"str"?n"sti i " +sa6!a-en"sti sa zak"nskim pr"pisima i da k"n&ep&i(a E#S +k!(+@+(e pr"&es sta!n"6 p"2"!(-aan(a' Imp!ementa&i(a E#S + p"s!"ne pr"&ese p"draz+mea$  p"sta!(an(e strate-ki= &i!(ea k"(i se "star+(+  "ri(enta&i(+ na preen&i(+ ek"!"-ki= pr"2!ema7 a ne na "tk!an(an(e p"s!edi&a   3oncept 4životnog ciklusa5 podrazumeva da se poslovni proces ne završava u trenutku distribuiranja proizvoda6usluge krajnjem korisniku. Postoje mnogi modeli životnog ciklusa7 a u osnovi svi podrazumevaju slede)e -aze# ideja8 razvoj6testiranje proizvoda6usluge8 upotreba od strane korisnika8 nadgledanje6održavanje8 kraj životnog ciklusa proizvoda6usluge. 1. *

Seminarski rad

ISO 14001

 +sa6!a-aan(e sa re6+!ati"m  k"ntin+iran" pr"eraan(e i p"2"!(-aan(e pr"&esa p"s!"an(a'

$ažnost standarda ISO 14001 za se"tor saora)aja Osim re!eantni= p"zitini= +ti&a(a na kretan(e i p"dmirian(e p"tre2a @"eka7 sa"2ra*a(  (e skrien a!i ne i 2ezaz!en @ini!a& za6a8en(a ?i"tne sredine' )redsta!(a iz"r zna@a(ni= ne6atini= +ti&a(a na ?i"tn+ sredin+ kr"z staran(e 2+ke i za6a8en(a kak" azd+=a tak" i 13

Seminarski rad

ISO 14001

zem!(i-ta i "2a!sk"6 p"dr+@(a +s!ed iz6radn(e sa"2ra*a(ne in;rastr+kt+re' Sa"2ra*a( +@est+(e + +k+pn"m za6a8ian(+ atm"s;ere sa "k" 50M i (edan (e "d na(e*i= za6a8ia@a + dana-n(e reme' %a 2i se + 2+d+*n"sti p"e!" ra@+na kak" " zdrai("( ?i"tn"( sredini7 tak" i " ek"n"msk"m rast+ i raz"(+ zem!(e7 ne"p="dn" (e +esti k"n&ept "dr?i"6 raz"(a' Oa( k"n&ept predsta!(a ka!itatian rast t('s"&i"ek"n"mski i k+!t+rni raz"( k"(i (e +sk!a8en sa kapa&itetima ?i"tne sredine' On tre2a da se "di(a na na@in k"(i ne p"6"r-aa +s!"e ?i"ta 2+d+*im 6enera&i(ama' Kak" 2i k"n&ept "dr?i"6 raz"(a i ISO 14001 2i!i zad""!(eni p"tre2n" (e "2ratiti pa?n(+ na s!ede*e +ti&a(e na ?i"tn+ sredin+$ 1< Uti&a( iz6radn(e sa"2ra*a(ne trase sa pripada(+*"m in;rastr+kt+r"m a-tita ?i"tne sredine "2+=ata za-tit+ + t"k+$ a< iz6radn(e G +k!an(an(e "tpadni= materi(a!a7 iz6radn(a p"d nadz"r"m 6e"!"6a7 za-tita "d raz!ian(a "pasni= materi(a i s!' 2< eksp"!"ta&i(e G meren(e 2+ke i za-tita "d n(e7 meren(e i2ra&i(a i za-tita7 za-tita ;!"re7 ;a+ne i e6eta&i(e7 pr"&ena +k+pne 6"di-n(e emisi(e -tetni= 6as"a + azd+= +s!ed sa"2ra*a(a i s!' .< Uti&a( ?e!ezni@k"6 sa"2ra*a(a :na(man(e -tetni= p"s!edi&a< )"se2na pa?n(a tre2a da se +smeri na$ a< transp"rt "pasni= materi(a G saka p"-i!(ka m"ra da ima +p+tst" " merama 2ez2edn"sti i za-tite 2< za6a8en(e zem!(i-ta +s!ed &+ren(a iz k"!a &isterni i k"!a za pre"z deriate7 ka" i m"t"rni= +!(a iz !"k"m"tia &< +ti&a( 2+ke i i2ra&i(a +s!ed pr"&esa k"@en(a7 interak&i(e t"@ak9-ina i s!'

3< Uti&a( dr+msk"6 sa"2ra*a(a )a?n(a +smerena na t" da$ a< m"6+ da se +ez+ sam" "zi!a k"(a zad""!(aa(+ E+r" 3 standard7 znatn" man(e za6a8en(e azd+=a 2< se k"riste 2ez"!"ni 2enzin i er"dize! &< se sman(i 2+ka 14

Seminarski rad

ISO 14001

d< se p"2"!(-a te=ni@ka ispran"st "zi!a' 4< Uti&a( re@n"6 sa"2ra*a(a a-tita$ a< "dr?aan(em re@ni= k"rita isk"paan(em 2< pa?!(iim r+k"an(em 2r"dskim "tpad"m7 na;t"m i 2"("m za za-tit+ 2r"d"a &< "6rani@aan(em transp"rta "pasni= materi(a' 5< Uti&a( azd+-n"6 sa"2ra*a(a a-tita se spr""di$ a< "6rani@en(em emisi(e -tetni= 6as"a 2< pri iz6radn(i aer"dr"ma radi se drena?a &< pr"eraa se te=ni@ka ispran"st "zi!a d< +"d(en(em Cti=i= ai"na'

Primeri "ompanija u Sriji "oje su uvele ISO 14001 Uk+pan 2r"( serti;ik"ani= pred+ze*a re6istr"ani= + IPNet as"&i(a&i(i izn"si 44/14' Iz n(i="e 2aze (e pre+zet s!ede*i prikaz 2r"(a serti;ik"ani= pred+ze*a + Sr2i(i7 ka" i + s+sednim zem!(ama' %r?aa R+m+ni(a #a8arska S!"eni(a

Br"( pred+ze*a k"(e ima(+ serti;ikat ISO 14001 2*02 24* 1+4

15

Seminarski rad

ISO 14001 Sr2i(a B+6arska Qratska #aked"ni(a BiQ rna "ra

12, 101 -1 4, 4+ ,

Uk+pan 2r"( pred+ze*a k"(e ima(+ serti;ikat ISO 140017 p" p"da&ima k"(e p"sed+(e )riredna k"m"ra Sr2i(e7 izn"si 30 pred+ze*a' Tak"8e prema p"da&ima iz 2aze )riredne k"m"re Sr2i(e7 k"mpani(e iz "2!asti transp"rta i k"m+nika&i(a k"(e s+ +e!e ISO 14001 s+$ •

K"nsin6 r"+p %OO7 Be"6rad

•

%SK Sstem %OO7 Be"6rad

•

 A!6"te&= %OO7 Be"6rad

•

)+t G inest %OO 7 Sremska Kameni&a

•

S) Be"6rad7 Be"6rad

•

S) Lasta7 Be"6rad

•

Te!e6r"+p %OO7 Be"6rad

•

Te!en"r %OO7 Be"6rad

•

,"ss!"= #IN Skretni&e A%7 Ni-

•

S+ G p"rt %OO7 Be"6rad

•

Jank" Sta(@i* A%7 Lazerea& ./O&3

K"mpani(a ALOTEQ pr+?a te!ek"m+nika&i"na re-en(a instit+&i(ama i k"rp"ra&i(ama' Oa k"mpani(a sta!(a ak&enat na is"k ka!itet +s!+6a k"(e n+di s"(im k!i(entima' )"sed+(e s!ede*e serti;ikate 9 ISO 001$.00H za +pra!(an(e ka!itet"m7 ISO 14001$.004 za za-tit+ ?i"tne :"d .010' 6"dine< i ISO 1H001$.00 za za-tit+ na rad+' &/&OR

K"mpani(a Te!en"r se 2ai pr+?an(em te!ek"m+nika&i"ni= +s!+6a i predsta!(a de" Te!en"r 6r+pe k"(a p"s!+(e -ir"m seta' K"mpani(a Te!en"r7 prida(e e!iki zna@a( za-titi ?i"tne sredine i te?i ka t"me da prep"zna +ti&a( s"(i= p"s!"ni= aktin"sti + "dn"s+ na "kr+?en(e7 ka" -t" s+ zra@en(a m"2i!ni= te!e;"na i m"2i!ni= antena' Serti;ikat ISO 14001 p"sed+(+ "d .010' 6"dine' 1/

Seminarski rad

ISO 14001 SP /.S.

S) Lasta se 2ai dr+mskim p+tni@kim sa"2ra*a(em' Serti;ikat ISO 14001 p"sed+(+ "d .00'6"dine' i!(ei S) Lasta ezani za za-tit+ ?i"tne sredine$ 1' F"rmiran(e re&ik!a?ni= d"ri-ta na sim predi8enim !"ka&i(ama' .' )"tpisian(e +6""ra sa "!a-*enim "r6aniza&i(ama za pre+ziman(e "tpadne p!astike7 am2a!a?e 2"(e i !ak"a7 "tpadn"6 papira7 "tpadn"6 stak!a7 "tpada "d dreta i iz"!a&i"n"6 materi(a!a 3' U-teda e!ektri@ne ener6i(e na ni"+ S) Lasta "d 10M' 4' Ostarian(e 100M re&ik!a2i!n"sti "tpisan"6 meta!a 9 sa "tpisani "tpadni meta! pr"da(e se "!a-*enim "r6aniza&i(ama za pre+ziman(e "tpadn"6 meta!a' SP 5&OR.6

Osn"na de!atn"st JK) S) Be"6rad (e pre"z p+tnika + 6radsk"m i pri6radsk"m sa"2ra*a(+' Serti;ikat ISO 14001 ima(+ "d .00'6"dine' On" za -ta se za!a?+ (e "dr?ii raz"( i d+6"r"@na 2ri6a za ?i"tn+ sredin+ +z minima!n" k"ri-*en(e prir"dni= res+rsa' &/&ROUP

K"mpani(a Te!e6r"+p (e inte6rat"r in;"rma&i"n"9k"m+nika&i"ni= mre?a i sistema7 "kren+t re6i"na!n"m tr?i-t+ zapadn"6 Ba!kana' Osn"a aktin"st (e pr+?an(e +s!+6e k"nsa!tin6a7 pr"(ekt"an(a7 iz6radn(e i inte6ra&i(e in;rastr+kt+ra namen(eni= pren"s+ 6""ra7 p"dataka i s!ike' Serti;ikat ISO 14001 + ""( k"mpani(i (e a?e*i "d .00' Uspe-n"st sistema za-tite ?i"tne sredine "star+(e se kr"z +sp"sta!(an(e i primen+ s!ede*i= &i!(ea$ 1' Aktin"sti + sk!ad+ sa "d6"ara(+*im zak"nima7 pr"pisima i dr+6im za=teima .' O2raz"an(e i p"dsti&an(e zap"s!eni= da de!+(+ preentin" i sta!n" p"2"!(-aa(+ sistem 3' )red+ziman(e "d6"ara(+*i= mera + &i!(+ "@+an(a zem!(i-ta na k"m se iz"de rad"i 4' tedn(a res+rsa i ener6i(e7 sman(en(e +p"tre2e -tetni= materi(a i pr"d+k&i(e -tetni= "tpada 5' O2ez2e8ian(e "kira za preispitian(e "p-ti= i p"se2ni= &i!(ea za-tite ?i"tne sredine /' Razmatran(e mi-!(en(a i s+6esti(a si= zainteres"ani= strana i pred+ziman(e "d6"ara(+*i= mera + &i!(+ +napre8en(a za-tite ?i"tne sredine ' In;"rmisan(e p"s!"ni= partnera' 1

Seminarski rad

ISO 14001

Sistem s+ +e!e i mn"6e k"mpani(e iz razni= "2!asti ka" -t" s+$ Im!ek7 E!ektr"distri2+&i(a7 Kn(az #i!"-7 Nis7 a!enika i dr+6e' S+de*i p" p"da&ima iz 2aze )riredne k"m"re Sr2i(e7 ma!i (e 2r"( k"mpani(a iz "2!asti transp"rta i k"m+nika&i(a k"(e ima(+ serti;ikat ISO 14001' Te k"mpani(e "r6aniz+(+ razne kampan(e k"(ima ?e!e t" da istakn+7 a!i ipak + prakti@n"m smis!+ ne p"se*+(+ d""!(n" pa?n(e k"n&ept+ "dr?i"6 raz"(a i samim &i!(eima k"(e s+ se2i p"stai!e +"8en(em ISO 14001' a se n(i=7 p"6"t"" iz sekt"ra sa"2ra*a(a7 ISO 14001 2i tre2a!" da p"stane zak"nska "2aeza @i(e *e nep"-t"an(e p"!a@iti "dre8ene sank&i(e'

7aze implementacije i serti8i"acije ISO 14001 Standard ISO 14001 ni(e zak"nski +s!"!(en i n(e6"a primena (e d"2r""!(na' #"6+ 6a primen(iati "r6aniza&i(e si= de!atn"sti7 !ak" se inte6ri-e sa standard"m ISO 001 i namen(en (e serti;ika&i(i' Or6aniza&i(e k"(e 6a primen(+(+7 ima(+ eksterne pr"ere "d strane serti;ika&i"ni= te!a7 k"(a im7 ka" d"kaz +sa6!a-en"sti izda(+ serti;ikate' Sam pr"(ekat raz"(a i imp!ementa&i(e ISO 14001 se "di(a + / ;aza$ I 7aza$ Up"znaan(e zap"s!eni= sa pr"(ekt"m ISO 14001

a< U"dni sastanak sa r+k""dst"m ;irme i "r6aniz"an(e predaan(a9 +p"znaan(e zap"s!eni= sa standardima7 p!an"m i pr"6ram"m rada i n(i="im +!"6ama 2< Ana!iza p"st"(e*e "r6aniza&i"ne str+kt+re i eent+a!n" rede;inisan(e iste + "dn"s+ na za=tee ISO 14001 &< %e;inisan(ed"p+na str+kt+re Od2"ra za ka!itet d< %e;inisan(e p"dr+@(a primene ISO 14001 + pred+ze*+ II 7aza$ Snimak7 ana!iza i "&ena stan(a p"st"(e*e6 sistema

a< Identi;ika&i(a 6!ani= pr"&esa 1H

Seminarski rad

ISO 14001

2< Ana!iza t"k"a materi(a!a 7d"k+menta&i(e i in;"rma&i(a ezani= za ISO 14001 &< Identi;ika&i(a p"dpr"&esa i med(+s"2ni= eza + k"ntekst+ na2ake7 pri(ema7 @+an(a i "d!a6an(a materi(a!a7 "tpada i ener6enata d< Up"znaan(e sa zak"nskim pr"pisima ezanim za k"ri-*en(e i primen+ materi(a!a i ener6enata e< Identi;ika&i(a aspekata za-tite ?i"tne sredine + k"nkretnim pr"&esima ;< %"p+naIzrada Karti pr"&esa III 7aza$ )r"(ekt"an(e i izrada d"k+menta&i(e ISO 14001

a< %e;inisan(e rste7 sadr?a(a i "2ima p"tre2ne d"k+menta&i(e za d"k+ment"an(e7 +sp"sta!(an(e7 primen+7 pra*en(a i "dr?aan(e standarda 2< Up"znaan(e zap"s!eni= sa na@in"m izrade i primene )r"&ed+ra i apisa &< Izrada p!ana "dr?aan(a "preme i +re8a(a + &i!(+ ra&i"na!iza&i(e +tr"-aka ener6enata d< Izna!a?en(e m"6+*n"sti primene a!ternatini= materi(a!a i ener6enata + "kir+ rea!iza&i(e pr"iz"da e< Rea!iza&i(a pr"iz"dn(e k"ri-*en(em man(e "pasmi= materi(a!a i sman(enim k"!i@inama "tpadni= materi(a!a ;< Ana!iza zad""!(sta zainteres"ani= strana :"kr+?en(e7 k!i(eni i zap"s!eni< ka" i ana!iza ak&idenata 6< #eren(a i ana!ize karakteristika pr"iz"da7+s!+6a7 identi;ik"ani= aspekata =< )red+ziman(e k"rektini= i preentini= mera na "sn"+ pred="dn" k"nstat"ani= stan(a i< Izradad"p+na )"s!"nika ka!iteta i matri&e "d6""rn"sti I$ 7aza$ Raz"( i Imp!ementa&i(a d"k+menta&i(e ISO 14001 + radne pr"&ese

a< Up"znaan(e zap"s!eni= sa Radnim pr"&ed+rama  2< Identi;ika&i(ak"rek&i(a eent+a!ni= nes!a6an(a Radni= pr"&ed+ra sa radnim pr"&esima &< Usa6!a-aan(e Radni= pr"&ed+ra i apisa sa za=teima ISO 14001 d< )reispitian(e menad?menta i +sa6!a-aan(e Radni= pr"&ed+ra sa ISO 14001 e< ,eri;ika&i(a Radni= pr"&ed+ra i "sta!e d"k+menta&i(e ISO 14001 "d strane r+k""dsta i zap"s!eni=' $ 7aza$ Or6aniz"an(e i spr""8en(e Interne pr"ere

a< O2+ka za interne pr"eraa@e za ISO 14001 2< )!aniran(e interne pr"ere i de;inisan(e tim"a za pr"ere 1

Seminarski rad

ISO 14001

&< Rea!iza&i(a interne pr"ere sa6!asn" ISO 14001 d< Identi;ik"an(e ne+sa6!a-en"sti na pr"erama i pred!a6an(e k"rektini= mera e< %e;inisan(e i +pra!(an(e spr""8en(a k"rektini= i preentini= mera' $I 7aza$ )ripreme za "&en(ian(e i serti;ika&i(+

a< )reispitian(e imp!ementiran"6 ISO 14001 "d strane r+k""dsta i daan(e pred!"6a za k"rektine i preentine mere 2< Otk!an(an(e k"nstat"ani= ne+sa6!a-en"sti i iz"8en(e k"r"ktini= i preentini= mera &< Iz2"r "!a-*ene serti;ika&i"ne k+*e za "&en(ian(e +sp"sta!(en"6 sistema ISO 14001 i!i inte6risan"6 sistema d< Up"znaan(e zap"s!eni= sa p"st+pk"m "&en(ian(a e< )"dn"-en(e pri(ae za serti;ika&i(+ ;< )redp"seta serti;ika&i"n"6 te!a 6< Serti;ika&i(a G izdaan(e serti;ikata "d strane iza2ran"6 serti;ika&i"n"6 te!a =< Otk!an(an(e eent+a!ni= ne+sa6!a-en"sti +tr8eni= pr"&es"m "&en(ian(a'

.0

Seminarski rad

ISO 14001

9a"ljua" )redn"sti +"8en(a ""6 sistema m"6+ se srstati + pet kate6"ri(a$ 1' p"e*an(e pr";ita .' p"2"!(-an(e "peratin"sti 3' marketin6 4' +re8ia@ka p"!itika 5' dr+-teni aspekt )"red naedeni= predn"sti +2ra(am" i sman(en(e tr"-k"a dep"n"an(a i +ni-taan(a "tpada7 sman(en(e rizika7 "!ak-i&e pri iz2"r+ i p"e*an(e si6+rn"sti i p"e*an(e tr"-k"a "si6+ran(a' Se naedene predn"sti "dn"se se na d"2it k"(e pred+ze*e ima "d +"8en(a standarda ISO 140017 a na(e*a predn"st imp!ementa&i(e naedene seri(e standarda (e za-tita ?i"tne "k"!ine7 -t" (e i 6!ani raz!"6 n(i=""6 p"st"(an(a' )rir"dni iz"ri tra(+ d+?e ak" se ra&i"na!ni(e k"riste i pri t"me @+a(+ "d za6a8en(a' em!(i-te7 "da i azd+= s+ @isti(i -t" e"ma d"prin"si p"2"!(-an(+ na@ina ?i!(en(a +"p-te' Tak"8e7 standard ISO 14001 "si6+raa da se -t" e*i de" ne?e!(eni= sp"redni=9 n+s pr"iz"da7 k"(i nasta(+ pri!ik"m izrade tra?en"6 pr"iz"da7 "2radi na taka na@in da si zainteresirani :p"(edin&i i!i 6r+pe k"(e s+ na 2i!" kaka na@in zainteres"ane i!i pri+@ene aktin"stima "r6aniza&i(e< 2+d+ zad""!(eni'

.1

Seminarski rad

ISO 14001

/iteratura:

. 'ilovan $ukovic 7 9ada :trbac7 /aštita životne sredine i održivi razvoj7  ;ehni0ki -akultet u . &'S u -unkciji održivog razvoja  javnih poštanskih operatora7 Postel7 2""7
..