Isang matandang kuba sa gabi ng canao.docx

ISANG MATANDANG KUBA SA GABI NG CANAO ni. Simplicio Bisa Dumating ang matatandang iyon sa isang pagkakataong hindi inaasahan. Isa iyong matandang kuang papilay!pilay papilay!pilay na lumapit at naupo sa nakatumang lusong. "alang makapagsasai kung siya at #ala namang nag!aksaya pa ng panahong mag!usisa. Ang totoo$y hindi siya gaanong napag!ukulan ng pansin kung hindi lamang siya nadagil ng mga katutuong nagkakatu#aan pa sa paghaol sa iaalay na aoy kaugnay ng idina%aos nilang canao. Isang tanging piging iyon upang mag!alay kay Kaunian& ang pinakadakilang athala. Kanina& sa pagtungo ni 'i(u!o sa kaingin& ay nakakita siya ng isang u#ak sa gitna ng daan. Iyon ay isang masamang pangitain. Bumalik na siya sa kanilang ato. Ipinasiya ni 'i(u!ong ta#agin ang mga intugtukon. Iig niyang magdaos ng canao. Iig niyang ganapin iyon sa kanilang a(!(ong. Ang pagdi%i#ang na tugging ito na nagliliklik sa mga lais& sa mga u%ol& at sa mga undok ay tiok ng uhay sa pook na iyon ) sa idina%aos na canao nakatuon ang pansin ng nakakauna#a sa kahulugan niyon* pagkakasal kaya pagsilang& pagtatanim& pag!aa%i kaya& pakikipagdimaan& pakikipagdimaan& paghinging iyaya& paghinging! paghinging! patnuay& pagkamatay kaya ng isang katutui+ At dinadaluhan nila ang ganitong canao at naiisip niya ang matandang kuang iyon ay isa sa naaakit dumalo) isa %ing intugtukon sa ili na sumakop sa ato nila. ,Ama&- pumuka# ang tinig si Sasa(ung. ,Ihahanda ko na ang mga tap!py at (ayas.Binaalingan Binaalingan ni 'i(u!o ang anak na nakalapit na nang hindi niya namamalayan. Sa makulay nitong lu/d na naiigkisan ng #aks& naisip niyang isang tanging canao ang idina%aos. Naiia ang ganda ng anak niya ngayon. Makinta ang uhok nito na sinusupil ng ap!pong. Sa malikot na li#anag ng mga sulo at siga& ang (atk sa %aso& alikat at lg ng anak ay nagiging magagandang guhit na hindi makapagkukuli sa katotohanang dalaga na %in ang anak) malusog na ang didi nito na naiitiman din ng iginuhit na (atk. Naisip ni 'i(u!o na makakatulong na sa kanya ang anak sa pangangasi#a sa pagtatanim at pag!aani sa kanilang kaingin0 at sa pagdaos ng canao. ,ihanda mo na0 Tulungan mo ang iyong ina0Bigla ang ulalas na siga#an. 1inahaol ng mga kaataang igo%ot ang aoy na papatayin sa canao. Sa paghahaulan ay napadako sa lusong na kinauupuan ng matanda. Sa iglang daluhong ng mga nagsisihaol& nagsisihaol& natuma ang lusong kasama ang matandang kua. Natana# ni 'i(u!o kung paano tinulungang makatayo ang matanda. Muli itong naupo sa lusong. Sa saglit na iyon& may nakita si 'i(u!ong na tila kakaia2pang!akit kakaia2pang!akit  "a%i sa katauhan ng matanda. Nagsalita iyon ,Bayaan na ninyo ako0-

Nakiumpok si 'i(u!o sa mga intugtukon. Siya$y nag!iisip. Ang mga am!ama ay umaa#it na ng ay!yng2 malalakas a nanana#agan* iligtas kami sa anumang pangani0 iligtas kami sa mga kapahamakang da%ating& kadakilaan0 O& Kaunian3

Sa kalooan ni 'i(u!o$y na%oon din ang piping dakilang dalangin* igyan mo* Bigyan mo& Dakilang Kaunian& ng masagana at mahaang uhay ang mga nasa ato s ailing ito. Napatay na ng matatanda ang aoy at kasalukuyang dinada%ang na sa apoy. Mamamasid!masid lamang ang matandang kua sa pagkakaupo. Nahi#alay na siya sa ka%amihang ngayo$y nakapaligid sa kinakalusang aoy. Ang ningas ay kumain na sa tinipong kahoy) mga aga na lamang iyon ng sigang kangina$y nakatangla# sa matanda. Nasa dilim na siya0 Binalikan ni 'i( u!o ang matanda. Doon ka& am!ama. Makiisa ka sa amin.Baalik din sila %iyo0,Iig mo ang ngumata ng taako haang naghihintay+Dumukot si 'i(u!o sa nakasuklo na tinuod at iniaot na tuyong dahon ng taako. ,Salamat0 Ngunit umalik ka na %oon.- Itinaoy siya ng matanda. Bumalik na nga sai 'i(u!o sa ahay. Kailangang %oon siya sa pagda%aos ng %it#al. 1inahanap na nga siya. ,Nasaan si li(u!o+,Si 'i(u!o+,'i(u!o0+Bumalik pagka%aan ng mga sandal ang lahat sa laas ng ahay na malapit sa inuhay na mga siga0 umalik silang masasaya0 at lumalakas ang a#iitan0 ang tunog ng gangsa& ng kalos& ng koongan. Nasiyahan ang mga anito0 ang apdo ng aoy ay nakatu%ong palaas0 Tuhugin sa patpat0suksok sa uungan0 sa malapit sa pintuan3,Magiigay ng magandang kapala%an ang mga anito sa patnuay ni Kaunian03-

,Dulatan ng ka%n ang mga anito* ilagay sa kiyag0 paanyayahan muna ng panalangin3,'i(u!o&- ahagyang nagulantang ang tina#ag. ,Idudulot na ang tap!py& 'i(uu!o.- Nasa tai na ni 'i(u!o ang asa#ang si Napat!a.Dinulutan din ni 'i(u!o ang matandang kua. Inilagay sa isang kiyag ang ka%n at ang kanin. Noon nagsalita ang matandang kua sa isang makapangya%ihang tinig na na%i%inig ng lahat. Ang pagdi%i#ang ay natigil. Ang tunog ng gangsa ay napipi at ang mga katutuo ay umaling sa iglang nagsalitang matatanda. Ngayo$y natitiyak na ni 'i(u!o na ang tinig ng matanda ang higit na makakata#ag pansin.

,Ang idina%aos ninyong Canao ay iiyayaan ng mga anito. Dininig iyan ni Kaunian. Ngayon ay iig kong maghandog sa inyo ng aking alaala.- Ang tinig niya$y malamig& tila duma%ampi sa huad nilang kata#an2pinatitindi ng malamig na simoy na itinataoy ng mga puno ng pinto at hindi makaa#as ang sala ng ningas ng siga. Naging lalong malilikot ang li#anag ng mga sulo) lumikha iyon ng mga anino sa dingding ng mga nakapaligid na tahanan ng mga Igo%ot2lumaki2 lumiit2nagtatanghal #a%i ng isang mahi#agang saya#. Samantala& ang tinig ng matanda ay tila nanunuot sa kaiutu%an. Takluan ninyo ako ng isang malaking ka#a at ipagpatuloy na ninyo ang canao. 1u#ag ninyong gagala#in ang pagkakatao sa akin ng ka#a.Sumisiga# ang isip ni 'i(u!o* ,O& Kaunian& kung ito$y palatandaan ng isang ipagkakaloo na magandang iyaya& tulungan mong mapaayun sa kat#i%an.Nagsasalita pa ang matanda ,Sa ikatlong a%a#& isang kahoy ang masusupling. 1u#ag ninyong gagala#in ang puno. Ang magiging unga lamang ang maaa%i ninyong pitasin0Iyon ay isang pagsuok. Dumating ang matandang iyon sa isang pagkakataong hindi inaasahan. Isa iiyong matandang kuang pipilay!pilay na lumapit at naupo sa nakatumang lusong. Ngayo$y nakakapangyaya%i na ang kanyang katauhan. Isang matipunong Igo%ot ang kumuha ng ka#ang hinihiling niya. Ang mga intugtukon& ang mga matatalinong matatanda ng ato& ay napapatangay #a%i sa isang nagaganap na mahi#agang pangyaya%i2uong pag!aalang!alang na inakay ang matanda at dinala sa tai ni 'i(u!o sa gitna ng pinagda%ausan ng canao) ang ay! ayng ay inaa#itan ng muli)ang mga gangsa ay unti!unting sumisigla sa nalilikhang tugtugin0 Naupo na ang matanda& taglay ang mga plato ng pagkain. Sa hudyat ni 'i(u!o dahan!dahang itinaklo ang ka#a. 'umalakas ang a#itan& ang ay!yng) umiilis ang pagtugtog sa mga gangsa. Sa didi ni 'i(u!o& makakas din ang pintig ng puso. Iyon din ang pintig ng uhay na naghaha%i sa kapaligi%an.

SA SI'ANGAN pumupusya# na ang li#anag at nagkakahugis na ang mga puno sa pino. Sa magkailang tai ni 'i(u!o ay #alang katinag!tinag si Napat!a at si Sasaung. Sa malapit sa nakatao na ka#a ay nakapaligid ang mga katutuo. Ang huad nilang kata#ang nasisikatan ng a%a# ay nanginginta sa pa#is. Magkahalong damdamin ng pananaik at pangama ang nakala%a#an sa mukha ng lahat. Samantala& ang mga am!ama na kinaiilangan ng mga intugtugon ay umuulong ang mga pangama. Sa itaas& humuni ang isang ion. ,Ito ang itinakdang a%a# ng matanda& ama&- paga# #a%i ang ahagyang nagkatinig ang anak) gumulantang iyo kay 'i(u!o. ,1indi ka a natatakot& ama0+ 1a& ina0+,Sasa(ung0- 1alos ulong iyon ng ina. 4inisil nito ang hina#akang kamay ng anak.) gumulantang iyon kay 'i(u!o. Na%a%amdaman ni Sasa(ung ang lamig niyon.

,Bakit kayo matatakot& ha& Sasa(ung+ 1a& Napat!a+- 4umayapa ang tinig ng ama ngunit ang kanyang lalamunan. 'umunok si 'i(u!o. ,4angako niyang handog ito.,Oo nga& 'i(u!o0,Oo nga& Ama0Kinaig i 'i(u!o ang alikat ni Napat! at Sasa(ung. Ang init ng kata#an ay magpapadaloy ng mainit na dugo. 1umudyat si 'i(u!o. Itataas na ang ka#a. Apat na matitipunong igo%ot ang lumapit sa ka#a. Ngunit0 ,Apu 'i(u!o03- Ang ulalas ay saay!saay halos na namulas sa iig ng mga Igo%ot. ,Apu 'i(u!o& nagkalamat ang ka#a03At nakita a ninyo0 nakikita a ninyo+,'umalaki ang lamat0 Naasag ang ka#a3,May nag!uusong na halaman0,Tugtugin ang mga gangsa0 nang malakas na malakas0 nang mailis na mailis0,A#itin ang ay!ayng0-

 

Manalangin03-

Sila$y nangangayupapa. Nananalangin& nag!aa#itan. Sa sali# ng gangsa. 4alakas nang palakas. May nagsisindak2mga lalaki& mga aa& mga ata& matatanda. Sapagka$t& kadakilaan0 o& kaunian03 Isang halamang ginto ang tumuutuong ito. Natutop ni 'i(u!o ang didi. Ang pintig niyon ay napapayanig sa kaniyang katauhan. ,Ginto3 4uno ng ginto3- Ang siga#an ay di!magkamaya#! nangiaa# na sa a#itan& sa tum!tum!tum ng mga gangsa) samantala& pataas na nang pataas& palago na nang palago ang puno. Sa sikat ng a%a#& ang makikinaang at makislap na kataasan ay sumisila# sa lahat. Biglang!iglang& nahinto ang tugtog0 napa#i ang a#it0 napipi ang mga panalangin. Si Sasa(ung ang unang kumilos. Tila sa isang panaginip lumalakad itong apalapit na puno ng ginto. Ang kinang ng puno sa paningin ni 'i(u!o ay lalong nagpaningning sa kagandahan ng anak. Ihahai ni Napat!a si Sasa(ung ng damit ng ginto. Sinundan ni 'i(u!o si Sasa(ung may liga# na udyok na nanikit sa kanyang utak. Damit na ginto pa%a kay Sasa(ung. 1inaplus!haplos ni Sasa(ung ang puno) 1inaplus!haplos ni 'i(u!o ang puno. Ang sumusunod ay ma%ami pang sandal ng pagpana# ng lahat ng muni& pagkatapos ay pagkalimot& pagkatapos ay pagli#anag ng isip ng isang katotohanan0 at ang pagkauna#a* ginto0 kayamanan0 kayamanang ginto03 Si Sasa(ung ay kumilos) 'i(u!o ay kumilos) si Napat!a ay napahakang na palapit sa puno . . . at igla& gumulantang sa paligid ang naghunos na damdamin. Namuo ang siga#an. Nagkauhayang paligid sa maiilap na undagan. Ang ia pa& ang lahat!lahat 2tila may isang mahi#agang kamay na nagtulak 2 ay nahagip ang anuman . . Ang puno ng ginto ay dinumog. 1a#ak ang matatallim na akal& tinaga& tinapyas& inali!ali. 4inagtutuklap ang puno. At sila$y nag!aaga#an& nagtutulakan& nagsasakitan na& nagsisipaan& nagkakaalian ng uto. 4atuloy sa pagtaas sa pagyaong ng puno) patuloy %in ang pagkauos ng kata#an ng puno. Bumiigat na ang yumayaong at patuloy na tumataas na puno. Bago naga#ang dumapo ng isang ion naighani ng kakinangan ng kahoy& tila lagunlong ng iinuhos na ulan& ang puno ay nau#al. Bumagsak ang mahi#agang kahoy. Sa kinau#alan& anino yata iyong pina#i ng higit na makinang na li#anag ng a%a#.

Umugoy ang mga sanga ng mga kalapit na puno ng pino. Sa malayo na%inig ang aha# na huni ng u#ak. 1uhukayin ninyo mula ngayon ang ginto . . . Bulong a iyon ng hangin+ 1indi alam ni 'u(u!o. Naisip niya ang matandang iyong dumating sa isang pagkakataong hindi inaasahan& ang matandang kuang papilay!pilay na lumapit at naupo sa nakatumang lusong . . .