ANG BAWAL NA GAMOT, SA BUHAY NG ISANG KABATAAN

PARTIDO STATE UNIVERSITY LABORATORY HIGH SCHOOL GOA, CAMARINES SUR A/Y 2009-2010

PAMANAHONG PAPEL

MGA MANANALIKSIK: QUENNIE N. QUIOBE IV- ARCHIMEDES KEN M. GALVEZ IV- ARCHIMEDES

INIHANDA PARA KAY: GNG. NELIA HERRERO TAGAPAYO SA FILIPINO IV PEBRERO 19, 2010

PARTIDO STATE UNIVERSITY LABORATORY HIGH SCHOOL GOA, CAMARINES SUR A/Y 2009-2010

ANG BAWAL NA GAMOT, SA BUHAY NG ISANG KABATAAN ISANG PAG- AARAL

MGA MANANALIKSIK: QUENNIE N. QUIOBE IV- ARCHIMEDES KEN M. GALVEZ IV- ARCHIMEDES INIHANDA PARA KAY: GNG. NELIA HERRERO TAGAPAYO SA FILIPINO IV PEBRERO 19, 2010

Pasasalamat Isang taos pusong pasasalamat ang ipinararating ng mga mananaliksik sa Maykapal, para sa lahat ng mga magagandang bagay na inihandog Niya sa mga mananaliksik. Binigyan Niya ito ng nauukol na talino at galing upang matapos ang pag-aaral na ito, kung wala Siya, hindi sana magiging posible ang katuparan ng pag-aaral na ito. Para kina Nicky Jonna Pitallano, Jonalyn Padillo, Isabel Ramos, Roda Autor, Elsa Mae Villarosa, Catherine Ortinero, Mary Ann Jacinto, Vina Samonte, Claudine Valencia at Sheenna Romero, maraming salamat sa tulong niyo bilang mga respondents sa ilang katanungang ibinigay naming, dahil sa inyo nagkaroon pa ng mas malalim na kabuluhan ang pag-aaral na ito. Kay Gng. Nelia Herrero na nagbigay sa amin ng pag-aaral na ito at nagsilbing patnubay naming para magkaroon ng maayos na pagsasa-ayos ng mga impormasyon at upang maihanda kami sa paggawa ng parehong proyekto sa hinaharap. Kay “Kuya Rico”, maraming salamat sa ibinigay mong mga tips para mas mapadali ang pagsasa-ayos namin ng mga datos, sa lahat ng kasapi ng “S24CA”, salamat sa inyong pag-damay sa pagpupuyat ng mananaliksik para matapos sa oras ang pag-aaral na ito.

Sa aming mga butihing guro na walang sawang umintindi sa amin sa pagiging late at absent dahil sa pangangalap ng impormasyon, isang taos pusong pasasalamat ang nais naming iparating. At higit sa lahat sa naging inspirasyon ng mga mananaliksik para siguruhin na matapos ang pag-aaral na ito, ang kanilang pamilya at mga mahal sa buhay. Salamat sa walang sawang pagbibigay ng pagkakataon para makapag-computer sa gabi at ang pagbibigay ng lakas ng loob at gabay. Maraming, maraming, maraming salamat po!

Quennie at Ken Mga Mananaliksik

Introduksyon Isa sa pinamakatinding pagsubok na kinakaharap ng ating bansa sa kasalukuyan ay ang problema sa iligal na droga. Ang pagkalat nito ay isang malaking dagok sa ating lipunan hindi lamang dahil sa maraming buhay na nawawasak at napipinsala kundi gayundin ang kayamanan/pag-aari nating nasasayang. Ang pag-aaral na ito ay naglalayong maipahayag at maipakita ang kalagayan ng mga kabataang lulong sa bawal na gamot. Nakapaloob rito ang iba’t ibang konsepto tulad na lamang ng pagdiskubre sa personalidad, mag paksa ukol sa bawal na gamot tulad na lamang ng mga dahilan kaya sila naligaw ng landas at mga ahensiyang tumutulong sa mga kabataan at mga paksa ukol sa tamang pakikitungo sa mga kabataang naligaw ng landas. Ang pag-aaral na ito ay para sa mga guro, mag-aaral, propesyunal at iba pang mambabasa na naghahangad na mas lalo pang maunawaan ang kabataang lulong sa bawal na gamot. Ang nilalaman ng pag-aaral na ito ay nakaayos ayon sa kahalagahan upang magamit at makatulong sa ibang tao. Sa hulihan ng pag-aaral ay may nakalagay na bibliyograpiya para sa mas malawak pa na kaalaman at bilang patunay na ang lahat ng nakapaloob rito ay katotohanan.

Ang pag-aaral na ito ay isinagawa bilang proyekto sa Asignaturang Filipino. -Quennie N. Quiobe at Ken Galvez IV-Archimedes Mga Mananaliksik

Talaan Ng Nilalaman I.

Pasasalamat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. ii

II.

Introduksyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . iii

III.

Talaan Ng Nilalaman

IV.

Kabanata I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1

V.

Kabanata II (Kaugnay na Literatura) . . . . . . . . . . . . .3 A. Ano ang Bawal na Gamot? B. Mga Pangkat Ng Bawal Na Gamot C. Mga Sintomas Ng Pagkalulong Sa Bawal Na Gamot D. Mga Pinsalang Dulot Ng Bawal Na Gamot E. Prebensiyon Sa Bawal Na Gamot F. Ang Mga Mag-aaral At Ang Bawal Na Gamot G. Rehabilitasyon H. Sintesis ng Pag-aaral

VI.

Kabanata III (Disenyo Ng Pag-aaral) . . . . . . . . . . . . . 20

VII.

Kabanata IV (Pagtatapos) . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . 21 A. Lagom B. Konklusyon C. Rekomendasyon

VIII. Bibliograpiya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 IX.

Appendix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27

KABANATA I Bawal na Gamot: Isang Masamang Elemento sa Buhay ng Kabataan Isa na yata sa pinakamalaking suliranin ng ating bansa ay ang unti-unting pagkahumaling ng mga kabataan sa bawal na gamot. Sa pagsusumikap na makaiwas sa mga sariling problema may ilang mga kabataan ang gumagamit ng bawal na gamot. Ang ilan ding dahilan ay ang pagkamausisa (curiosity), udyok ng mga kasamahan (peer pressure), di pantay na kalooban (insecurity), pagtakas (escape), pagkainip o pagkayamot (boredom), pagrerebelde (rebelliousness) at pampalit sa makahulugang pakikipag-ugnayan. Layunin ng pag-aaral na ito ang maglikom at magbigay impormasyon sa mga kabataan at magulang, hinggil sa naging epekto ng paglaganap ng bawal na gamot sa bansa sa mga estudyante. Sa ginawang pananaliksik ng mga may-akda, tiyakang sinagot ang mga sumusunod na katanungan: 1. Ano ang bawal na gamot? 2. Ano ang solusyon sa problemang kinakaharap ukol sa bawal na gamot? 3. Anu-ano ang mga paraan para maiwasan ng isang indibidwal ang bawal na gamot? Mahalaga ang pag-aaral na ito sa mga mag-aaral, guro, mga magulang, paaralan at pamayanan ito ay sa kadahilanang nakapaloob sa pag-aaral na ito ang

mga bagay na dapat nating malaman para mabigyang lunas ang napakatinding suliranin ng ating bansa kaugnay sa bawal na gamot. Lubhang mahalaga rin sa mga mananaliksik ang pag-aaral na ito dahil ito’y isang requirement sa asignaturang Filipino. Ang mga hinuhang sinubok sa pag-aaral na ito ay ang mga sumusunod: 1. Problema at koryusidad ang nagtutulak sa isang estudyante/ kabataan para malulong sa bawal na gamot. 2. Kailangan ang disiplina at wastong patnubay ang isang tao upang maiwasan niya ang tukso para gumamit ng bawal na gamot. 3. Kailangan ng pamahalaan na magkaroon ng maraming programang maaaring pagkaabalahan ng mga estudyante at mamamayan para maiiwas sila sa bawal na gamot.

KABANATA II KAUGNAY NA LITERATURA A.

Ano ang bawal na Gamot? Ang ipinagbabawal na mga gamot, ilegal na mga droga, inaabusong mga

gamot, o mapanganib na mga gamot ay tumutukoy sa anumang sangkap, hindi kasama ang tubig at mga pagkain, na nakapagpapabago sa takbo ng kaisipan ng tao at katawan din ng tao. Maaaring makaapekto ang droga sa isip lamang ng tao o sa katawan ng tao, subalit maaari ring parehong maapektuhan ang mga ito. Sa malawakang kahulugan, kinabibilangan ang mga bawal na gamot ng mga produktong drogang may kapeina, tabako, mga nalalanghap na sangkap o mga inhalante, ang marihuwana o 1cannabis, 2heroina, at mga 3isteroyd. Ang droga ay isang kemikal na 4substance na bumabago sa kondisyon ng isip o katawan ng isang tao. Maraming nagagawa ng mga drogang produkto ng modernong medisina. Maaari nilang pabilisin o pahinain ang katawan, magtanggal ng sakit, iwasan ang pagkabuntis, labanan ang mga impeksiyon, nagpapababa ng tensiyon, nagpapaikli ng pagtulog at nagpapababa ng 5appetite.

1

Cannabis- ang gamot na makuha mula sa mga dahong tuyo at ang mga bulaklak ng abaka halaman, na kung saan ay pinausukan o chewed para sa kanyang psychoactive-aari 2 Heroina- sa isang semi-gawa ng tao opioid synthesized mula sa morpina, isang kinopyang ng opyo amapola. 3 Isteoyd- isang terpenoid lipid characterized sa pamamagitan ng isang kalansay ng carbon na may apat na fused singsing, sa pangkalahatan ay inayos sa isang 6-6-6-5 paraan. 4 Substance- isang uri ng material na may definite composition 5 Appetite- ganang kumain

B.

Mga Pangkat ng Bawal na Gamot Mayroong mga kapangkatan ang ilegal na mga gamot. Pinagpapangkat-

pangkat ang mga ito ayon sa kanilang pang gitnang sistema ng nerbiyos ng katawan. Kasama sa pangunahing mga pangkat ng ilegal na mga gamot ang mga pampahina o depresante (pampakalma), mga pampasigla o 6estimulante, at mga pampatakbo ng guni-guni o halusinoheno.

Tinatawag na pampahina, depresante, o pampakalma ang mga gamot na nakapagpapabagal sa pagtakbo o pag-andar ng panggitnang sistema ng nerbiyos ng katawan ng tao. Pati na ang pagpapabagal sa pagdadala ng mga mensaheng papunta at nagmumula sa utak ng tao. Dahil sa gamot na ito, bumabagal ang paghinga at ang pintig ng puso ng tao. Hindi ito mga gamot na nagpapahina o nagpapalungkot sa isang tao. Kabilang sa mga illegal na pampahina ang mga marihuwana, 7 hashish, langis ng hashish, heroina at iba pang mga pampakalma. Nakakaapekto

sa

konsentrasyong

pang-isipan

at

koordinasyong

pangkatawan ng tao ang mga pampahina o pampakalma. Nakapagpapabagal ito sa pagtugon ng tao sa mga hindi inaasahang mga situwasyon. Dahil dito, mapanganib 6

Estimulante- mga bawal na gamot na panandaliang pagtaas alertness at kamalayan. Sila ay karaniwang may mas mataas na bahagi-epekto sa mas mataas na bisa, at ang mas malakas na variants ay kaya madalas resetang gamot o mga bawal na gamot. 7 Hashish- isang paghahanda ng cannabis binubuo ng mga compressed trichomes tinipon mula sa cannabis planta. Ito ay nagtataglay ng parehong aktibong ingredients kundi sa mas mataas concentrations kaysa sa ibang bahagi ng halaman tulad ng buds o mga dahon.

para sa taong nakainom ng pampahinang gamot ang pagmamaneho. Kapag naghalo sa katawan ng tao ang iba’t ibang uri ng mga pampahina (tulad ng pinagsamang alak at marihuwana), mas masidhi ang epekto nito sa tao. Dahil sa kaantasan ng pagkapuro o pagkadalisay ng mga pampahinang gamot, nagkakaroon ng mga malalalang mga epekto ito sa katawan ng tao. Kabilang sa mga malalalang epekto at kumplikasyon ng mga pampahina ang pagkakaroon ng HIV o AIDS, Hepatitis B, Hepatitis C, at mga katulad na impeksiyon. Nagiging kinalabasan ang mga ganitong malalalang epekto dahil sa pakikigamit ng taong nalulong sa pampahinang mga gamot na nakikisalo o nakikigamit ng karayom ng hiringgilya, ng mismong 8hiringgilya, at mga katulad na kasangkapang pang-iniksiyon ng pampahinang mga gamot. Tinatawag na mga pampasigla o estimulante ang mga bawal na gamot kung nakapagpapabilis o nakapagpapadali ito sa pagtakbo ng pang gitnang sistema ng nerbiyos ng katawan ng tao. Pati na rin ng mga mensaheng papunta at palabas mula sa utak ng tao. Dahil sa kanila, dumadagsa rin ang pintig ng puso, tumataas ang temperatura ng katawan, at umaangat din ang presyon ng dugo o nagkakaroon ng 9altapresyon. Kabilang sa mga bawal ang kokaina, walang pagrereseta ng manggagamot na mga ampetamina, speed, LSD, at ekstasi. 8

Hringgilya- Hiringgilya ay simpleng piston pump na binubuo ng isang pangbomba sa kubeta na akma sa mahigpit sa isang tube. 9 Altapresyon- sa isang medical condition na kung saan ang presyon ng dugo ay chronically

Kabilang sa mga hindi bawal na pampasiglang gamot ang nikotina ng mga sigarilyo; ang kapeina ng kape, kola, tsokolate, tabletang nakapagpapapayat, at ilang mga inuming nakapagpapalakas; at ang sudoepedrina mula sa mga gamot na para sa ubo at sipon. Kabilang sa mahihinang mga epekto ng mga pampasigla ang pagkauhaw, walang ganang kumain, hindi makatulog, kadaldalan, at pagiging balisa. Kabilang sa malalakas na mga epekto ng mga pampasigla ang pagkabalisa, pagkatakot, atake, sakit ng ulo, pangangalambre ng sikmura, pagkaagresibo, nakakatuwang guni-guni, pagkawala ng malay-tao, kalituhan ng isipan, at kapaguran. Tinatawag na halusinoheno o mga pampatakbo o pampaandar ng guniguni ang mga bawal na gamot kapag nakakaapekto ito sa pang-unawa o kakayahang umunawa ng isang tao. Dahil sa pag-inom ng mga pampatakbo ng guni-gunit, nakakakita o nakakatanaw ang tao ng mga baligtad na mga bagaybagay, nagkakaroon ng kaguluhan ang isipan ng tao particular na kung may ingay at kulay sa paligid. Kabilang sa mga bawal na halusiheno ang LSD, kabuti ng salamangka (magic mushrooms), meskalina, ekstasi, marihuwanang may matapang na dosis o dosahe.

Kabilang sa mga epekto sa katawan ng tao ng mga halusinoheno ang pagkakaroon panlalamig ngunit may biglaang pagkaramdam ng init, panlalaki ng balintataw, walang gana sa pagkain, pangangalambre ng sikmura, pagduduwal, pagkakaroon ng kabilisan o pagmamadali sa paggawa, pagsasalita at pagtawa, mayroon din pagkatakot, pagkaramdam ng nakakatuwang guniguni, pakiramdam na naaapi, at may mahabang panahong pagbabalik ng mga nangyari na sa nakaraan. C. Mga Sintomas Ng Pagkalulong Sa Bawal Na Gamot Narito ang ilan sa mga babalang palatandaan o sintomas ng paggamit ng isang tao ng bawal na gamot at ito ay nakalap natin sa isang site na pinaliwanag ng ahensiya ang Philippine Drug Enforcement Agency (PDEA) (Filipino: Kawanihan ng Pilipinas Laban sa Droga) :  Una, pagkakaroon ng panghihina ng katawan,  pagbabago sa gawi sa pagkain,  labis na pagkasumpungin,  may silakbo o bugsong damdamin at pagkagalit,  paglabas ng bahay sa kabuoan ng magdamag,  madalas at biglaang pagpapalit ng mga kaibigan o kabarkada,  kataka-takang pagkakaroon ng pangangailangan ng salapi, pagkakaroon ng labis na bilang ng pera,  pagkawala ng mga mahahalaga at mamahaling mga kagamitan

D.

Mga Pinsalang Dulot Ng Bawal Na Gamot Kasama sa mga kapinsalaang naisasanhi ng mga bawal na gamot ang ukol sa

pagkakaroon ng problema sa katawan, sa kalusugan, sa mga relasyon sa kaibigan, mag-anak, at maging sa pamayanan. Maidaragdag din dito ang pinsala na nagaganap sa kanyang pamumuhay dahil sa paggamit ng bawal na gamot, pati na ang sa hanap-buhay, pag-aaral, at akomodasyon. Humahantong din ang paggamit ng bawal na gamot sa anumang paglabag sa batas ng tao at lipunan. Dahil sa paggamit ng masasamang gamot, naaapektuhan ang kakayahang magpasiya ng isang tao, at mas malamang ang paggawa niya ng bagay na mapanganib sa sarili at sa ibang mga tao. Kaugnay

pa

rin

ng

kanilang

pagkaadik,

humahantong

sila

sa

pagsisinungaling at pagnanakaw mula sa kapwa o kamag-anak upang matugunan ang kanilang pangangailangan.

E. Prebensiyon Sa Bawal Na Gamot Mayroong

mga

kaparaanang

maisasagawa

upang

maiwasan

ang

pagkalulong sa mga bawal na gamot. Pinakamahalaga at nangununa sa mga ito ay ang mismong pag-iwas na makasanayan ng isang tao o pasyente ang pagkakaroon ng pagkahumaling sa mga ito.

Kabilang ang mga sumusunod sa mga bagay na maisasagawa ng mga magulang upang maiwasan o mabawasan ang pagkakaroon ng posibilidad na gumamit ang anak ng bawal na gamot: ang pagiging mabuting huwaran (hindi paninigarilyo, hindi pag-inom ng alak, at hindi paggamit ng bawal na gamot), ang pagiging maalam sa mga paksang may kaugnayan sa bawal na gamot upang magkaroon ng kakayahang makapagpaliwanag sa anak ukol sa masasamang mga maidudulot nito, ang pagiging bukas at pagkakaroon ng katapatan hinggil sa paksa, at ang hindi pagtatangkang takutin lamang ang anak hinggil sa bagay na ito. Mahalaga rin ang tamang pakikipag-usap at pakikinig sa anak, na kinasasangkutan ng pagdinig at pag-unawa sa kanilang mga problema at mga alalahanin, ang hindi pagkakaroon ng labis na reaksiyon, ang hindi pagbabalewala sa mga sinasabi ng anak. Sa pakikipag-usap, kinakailangan ang pagpapalitan ng mga opinyon at pananaw. Hindi lamang ukol sa bawal na gamot ang huwarang tinatalakay ng mga magulang at anak, kasama dito ang mga pang-araw-araw na mga paksang katulad ng kaugnay ng pangyayari sa paaralan, musika, at palakasan. Sa pagiging bukas sa ganitong mga paksa, mas magaang mapag-usapan ang hinggil sa bawal na gamot. Kabilang pa rin sa katungkulan ng magulang upang maiwasan ng anak ang paggamit ng bawal na gamot ang paggawa ng mga patakaran at pagpaplano. Iminumungkahi ng mga dalubhasa ang pagturo sa anak hingil sa katanggaptanggap na gawi sa pamumuhay, at pagpapangaral kung paano lulutasin ang mga pagsusulangatan o hindi pagkakaintindihan.

Naaangkop din kilalanin ng mga magulang kung sino ang mga nagiging kaibigan ng kanilang anak, pati na ang mga magulang ng mga kabarkadang ito. Magagamit ding pang-iwas sa masasamang mga gamot ang paghimok at pagtuturo sa anak ng mga mas makalusugang paraan ng pagrerelaks o pamamahinga at mga mabubuting kaparaanan sa pangangasiwa ng mga suliranin sa buhay. Kalimitang inilalaan lamang sa mga kamay ng mga kuwalipikadong mga manggagamot, dentista, at siruhanong mga beterinaryo ang paggamit at pagtatago ng mga gamot na bawal ngunit ginagamit sa larangan ng medisina. Ibinibigay lamang nila ang mga ito sa pasyente sa pamamagitan ng pagrereseta. Sa kaso ng mga pasyenteng may paulit-ulit o

10

kronikong mga

karamdaman, pinapalitan ng mga manggagamot, hangga't maaari, ang nakakaadik na mga gamot ng hindi nakakalulong na mga uri. May mga lehislayong inihanda at ipinatupad ang mga bansa upang mabigyan ng regulasyon at matabanan ang pamumudmod o pamimigay ng mga bawal na gamot sa madla. Isang halimbawa ng batas laban sa mga ipinagbabawal na gamot ang 11Komprehensibong Batas sa Mapanganib na Gamot ng 2002 (Batas Republika 9165) ng Pilipinas.

10

Kronikong karamdaman- isang talamak na karamdaman ay isang sakit na ito ay pang-walang pagkupas o pabalik-balik. 11 Ang Batas Republika Bilang 9165 ng Pilipinas ay isang Batas Republika ng Pilipinas. Kilala sa tawag na Batas na Pinalawak sa mga Mapanganib na Droga ng 2002 (Comprehensive Dangerous Drugs Act of 2002), nilalayon ng batas na ito ang mahigpit na paglaban sa ipinagbabawal na gamot.

Kapag nahumaling na ang isang tao sa bawal na gamot, nireseta man o hindi, isa sa mga pinakamainam na pagbibigay-lunas ang paglalagay ng pasyente sa isang institusyon para sa mga adikto o drogadiko. Partikular na ang sa loob ng isang pagamutang hindi makakakuha ng bawal na gamot ang pasyente. Pinananatili ang pasyente sa lundayang pagalingan o sentrong pangrehabilitasyon sa loob ng sapat na panahon, upang makapanumbalik sa dati niyang kalagayang hindi umaasa sa nireresetang nakahumalingang gamot. Ginagawa ito upang magkaroong muli ang pasyente ng sapat na pagpigil at pagtaban o pagkontrol sa sarili, at maging respeto sa sarili na makakatulong upang matalikuran ang kanyang adiksyon. Kapag umalis ang pasyente na may pakiramdam na parang bilanggo, isa itong tanda na hindi ganap o tama ang natanggap niyang paraan ng panggagamot. Ganito rin ang ginagawa sa mga pasyenteng may umiiral na alkoholismo o pagkaadik sa iba pang mga gamot. Ang panganib na dulot ng mga ipinagbabawal na gamot ang pangunahing hinaharap ng bansa. Maraming pilipino, lalo na ang kabataan, ang nalululong sa droga araw-araw. Isa sa mga ibedensya nito ay ang mga batang makikita sa lansangan na may hawak na plastik at inaamoy ang rugby sa loob nito. Kapag nalulong sa droga ang isang tao, nawawala ito sa tamang pag-iisip. Hindi na niya malalaman kung ano ang ginagawa niya kung ito ba ay tama o mali. kapag ang tao ay nalulong sa droga, kakambal na nito ang iba pang krimeng lumalaganap. Natututo ang isang tao ng pagnanakaw kung wala na itong pambili ng gamot, ang

ilan ay mananakit ng ibang tao kung hindi magbibigay ng perang pambili o hindi kaya ang pinakasama sa lahat, ang pumatay sa kapwa. May kaugnay sa personal na pagkalito ng tin-edyer ang kanyang paggamit ng

12

depressants. Dagdag pa pagkalito ang mass media particular na ang

telebisyon at ng sistema ng pag-aanunsyo sa paggamit ng mga gamot katulad ng sleeping pills, tranquelizers at kemikal katulad ng alkohol. Sa pagsusumikap na makaiwas sa sariling problema may ilang mga kabataan ang gumagamit ng barbitures o depressants. Ang ilan ding dahilan ay ang pagkamausisa (curiosity), udyok ng mga kasama (peer group pressure), dipanatag na kalooban (insecurity), pagtakas (escape), pagkainip o pagkayamot (boredom), pagrerebelde (rebelliousness) at pampalit sa pakahulugang pakikipagugnayan. Kapag nahumaling na ang isang tao sa bawal na gamot, nireseta man o hindi, isa sa mga pinakamainam na pagbibigay-lunas ang paglalagay ng pasyente sa isang institusyon para sa mga adikto o drogadiko. Partikular na ang sa loob ng isang pagamutang hindi makakakuha ng bawal na gamot ang pasyente. Pinananatili ang pasyente sa lundayang pagalingan o sentrong pangrehabilitasyon sa loob ng sapat na panahon, upang makapanumbalik sa dati niyang kalagayang hindi umaasa sa nireresetang nakahumalingang gamot. Ginagawa ito upang magkaroong muli ang pasyente ng sapat na pagpigil at pagtaban o pagkontrol sa 12

Depressants- Ang isang ahente, lalo na ng mga bawal na gamot, na bumababa ang rate ng mga mahahalagang physiological mga gawain.

sarili, at maging respeto sa sarili na makakatulong upang matalikuran ang kanyang adiksyon. Kapag umalis ang pasyente na may pakiramdam na parang bilanggo, isa itong tanda na hindi ganap o tama ang natanggap niyang paraan ng panggagamot. Ganito rin ang ginagawa sa mga pasyenteng may umiiral na alkoholismo o pagkaadik sa iba pang mga gamot.

F. Ang Mga Mag-aaral At Ang Bawal Na Gamot KAMAY na bakal” ang dapat sa drug traffickers. Sabi ng National Capital Region Police Office (NCRPO), mga barangay naman ang kanilang susuyurin para ganap na malipol ang mga salot ng lipunan. Ganito rin naman ang banta ng 13

14

Philippine

Drug

Enforcement

Agency

(PDEA)

at

ang

Dangerous Drugs Board. Magkakaisa sila laban sa mga nagpapakalat ng bawal

na droga. Hindi raw sila titigil lalo pa’t si President Arroyo na ang nag-utos na wasakin ang drug traffickers. Ang pakikipaglabang ito laban sa mga salot ay maaaring maging simula para mabawasan ang problema sa illegal na droga. At mas magiging epektibo ang 13

The Philippine Drug Enforcement Agency (PDEA) (Filipino: Kawanihan ng Pilipinas Laban sa Droga) (KPLD) was established by Republic Act 9165, and enacted in the year 2002 as the leading anti-drugs office in the Philippines, under the supervision of the Dangerous Drugs Board, which in turn, is under the supervision of the President of the Philippines. 14 Ang Delikadong Gamot Board ay nilikha sa pamamagitan ng kabutihan ng Republic Act 6,425 sa dakong huli repealed sa pamamagitan ng RA 9,165, sa kabilang banda ay kilala bilang ng Comprehensive Delikadong Drugs Act of 2002. Ang mga bago at stiffer ng batas ang mga utos na DDB na sa National patakaran ng paggawa at diskarte formulating katawan sa lahat ng bagay na nauukol sa mga bawal na gamot na pang-aabuso prevention at control. Bilang tulad ng, ang mga isyu sa pagpapatupad ng mga patakaran at programa, para sa pagsunod ng lahat ng mga operating gamot katawan ng pagpapatupad ng batas at iba pang ahensiya ng pamahalaan. Ito ay, subalit, hindi limitado sa pagbabalangkas ng patakaran na maaaring gleaned mula sa mga enumerated function sa ilalim ng Seksyon 81 ng Drug Law.

kampanya, kung kasabay ding ililigtas ang mga estudyanteng lulong na sa bawal na gamot. Sa kasalukuyan, may mga public high school students sa Metro Manila ang gumagamit ng illegal na droga na kinabibilangan ng shabu at marijuana. Nala thala kamakailan sa mga pahayagan ang tungkol sa mga estudyante sa isang public high school sa Cubao, Quezon City na nahuli ng mga pulis dahil sa aktong nagdodroga sa bakanteng lote na malapit sa school. Ayon sa mga pulis, pagkatapos ng klase, sa bakanteng lote nagtutungo ang mga estudyante para gumamit ng shabu at marijuana. Walang kamalay-malay ang magulang ng mga estudyante na lulong na sa bawal na droga ang kanilang pinag-aaral na anak. Ayon kay USEC. ANSELMO S. AVENIDO JR. Director General ng Philippine Drug Enforcement Agency: Isa sa pinamakatinding pagsubok na kinakaharap ng ating bansa sa kasalukuyan ay ang problema sa iligal na droga. Ang pagkalat nito ay isang malaking dagok sa ating lipunan hindi lamang dahil sa maraming buhay na nawawasak at napipinsala kundi gayundin ang kayamanan/pag-aari nating nasasayang. Kaya nang ihayag noon ni Mrs. Arroyo na siya na ang bagong anti-drug 15

czar, marahil ay maraming magulang ang natuwa sapagkat sa wakas ay

napagtuunan din ng pansin ang talamak na paggamit ng illegal na droga. Sabi pa ni Mrs. Arroyo, ang bawal na droga ang umaagaw sa lakas, kaligayahan, kasiglahan at sigasig ng mga kabataan. Maigting ang kanyang babala sa mga drug traffickers na tatapusin ang mga ito. Ipinag-utos din naman ng Presidente ang pag-

15

Czar- isang kataga sa wikang Eslabo na tumutukoy sa ilang mga monarchs

drug testinghindi lamang sa mga estudyante kundi pati na rin sa mga empleyado, pulis, artista at marami pang iba. Pero tumutol ang Commission on Human Rights sa drug testing sa mga estudyante. Baka raw malabag ang karapatan ng mga estudyante. Ayon naman sa Department of Education, legal ang pag-drug-test sa mga estudyante. Nakasaad daw ito sa DANGEROUS DRUGS ACT OF 2003. Para mas lalo pang mapaigting ang pagbibigay kaalaman ng mga estudyante sa bawal na gamot mimabuti ng Department of Education na sundin ang ARTICLE V., SECTION 29 NG DANGEROUS DRUGS ACT kung saan ang isinasaad ay: Sek. 29. Delikadong Gamot Batas bilang bahagi ng School Curriculum tagubilin sa adverse effects ng mga mapanganib na droga, kabilang ang kanilang legal, panlipunan at pang-ekonomiyang implikasyon, ay isinama sa existing curricula ng lahat ng mga pampubliko at pribadong paaralan, kung pangkalahatan, teknikal, bokasyonal o Agro-pang-industriya. Ang Kalihim ng Edukasyon, Kultura at Sports ay dapat ipahayag tulad ng mga alituntunin at regulasyon ng maraming ay kinakailangan, upang tuparin ang mga probisyon nito, at sa pamamagitan ng tulong ng Board, ay dapat maging sanhi ng publikasyon at pamamahagi ng mga materyales sa mga mapanganib na droga sa mga mag-aaral at ng pangkalahatang publiko. Iligtas ang mga estudyante sa high school sa lalo pang pagkalulong sa droga. Ipatupad na ang pagsasailalim sa kanila sa 16drug test. Hindi dapat makinig sa iba pang pumupuna na lalabagin ang karapatan ng mga estudyante kapag

16

Drug test-karaniwang isang teknikal na pagsusuri ng ihi, tabod, dugo, pawis, o likido sa bibig sample upang matiyak ang pagkakaroon o kawalan ng tinukoy na mga bawal na gamot o sa kanilang mga metabolized traces.

isinailalim sa drug testing. Nararapat nang kumilos ngayon para maagaw sila sa lalo pang pagka lulong sa bawal na droga. KUNG inaakala ng gobyerno na maliit na problema lamang ang ukol sa paglaganap ng methampetamine hydrochloride o shabu, nagkakamali sila. Mabigat na problema ang patuloy na pagkalat ng shabu sa bansa sapagkat maraming kabataan ang sinisira. Sa kasalukuyan, pabata nang pabata ang mga nalululong sa paggamit ng shabu. May mga estudyante sa high school na gumagamit na ng shabu. Kahit ilang ulit pang sabihin ng Philippine National Police (PNP) na malaking porsiyento ng mga shabu laboratories ang kanilang sinalakay, hindi pa rin ito katibayan para masabing buwag na ang mga sindikato. Ga-tinga lamang ang nabawas sa kanila. Kahit na nga maraming shabu lab ang sinalakay at nahuli ang mga Chinese na nagluluto ng shabu kataka-taka pa rin ang pagdagsa ng shabu sa maraming lugar. Kahit na nga ang mga liblib na lugar sa bansa na wala pang kalsada at kuryente ay kataka-takang mayroon nang shabu. Hindi kataka-taka sapagkat ngayon ay masyadong matapang na ang mga sindikato at idinadaan na sa maraming port ng bansa ang shabu. Kamakailan, sangkatutak na shabu ang nasabat ng Presidential Anti-Smuggling Group sa Subic Bay Free Port. Galing Hong Kong umano ang shabu. Bilyong piso ang halaga ng shabu. Ang

nakapagtataka ay hindi na malaman kung nasaan na ang may-ari ng kargamentong iyon. Nakatakas na o pinatakas? Hindi maikakaila na malala na ang problema ng illegal drugs sa Pilipinas. Kung hindi masasawata ang sindikato sa pagpupuslit sa bansa ng shabu, marami pang sisiraing buhay.

Ang pagkakahirang kay dating senador Vicente Sotto bilang chairman ng Dangerous Drugs Board (DDB) noong nakaraang linggo ay magandang simula para masupil ang mga nagpapakalat ng illegal drugs. Ito ang pagkakataon para maipakita ni Sotto ang lubusang paglaban sa illegal na droga. Si Sotto ang awtor ng 17RA 9165 o ang Comprehensive Dangerous Drugs Act. Ang batas na ito ang naging daan para maitatag ang Philippine Drug Enforcement Agency (PDEA). Ayon kay Sotto walang lugar ang pulitika sa pakikipaglaban niya sa illegal drugs. Sana nga ay totoo ang sinabi niya. Maraming masisiyahan kung mapalalaya ang ilang Pinoy sa pagkasugapa sa illegal na droga.

G. Rehabilitasyon Kapag nahumaling na ang isang tao sa bawal na gamot, nireseta man o hindi, isa sa mga pinakamainam na pagbibigay-lunas ang paglalagay ng pasyente sa isang institusyon para sa mga adikto o drogadiko. Partikular na ang sa loob ng 17

isang intituating act comprehensive sa mapanganib na mga bawal na gamot ACT NG 2002, REPEALING Republic Act NO. 6,425, na kilala bilang mapanganib na mga bawal na gamot ACT NG 1,972, AS susugan, na nagbibigay ng pondo para dito, at para sa ibang layunin

isang pagamutang hindi makakakuha ng bawal na gamot ang pasyente. Pinananatili ang pasyente sa lundayang pagalingan o sentrong pangrehabilitasyon sa loob ng sapat na panahon, upang makapanumbalik sa dati niyang kalagayang hindi umaasa sa nireresetang nakahumalingang gamot. Ginagawa ito upang magkaroong muli ang pasyente ng sapat na pagpigil at pagtaban o pagkontrol sa sarili, at maging respeto sa sarili na makakatulong upang matalikuran ang kanyang adiksyon. Kapag umalis ang pasyente na may pakiramdam na parang bilanggo, isa itong tanda na hindi ganap o tama ang natanggap niyang paraan ng panggagamot. Ganito rin ang ginagawa sa mga pasyenteng may umiiral na alkoholismo o pagkaadik sa iba pang mga gamot.

H. Sintesis Ng Pag-aaral Ang pag-aabuso sa bawal na gamot ay lumaganap sa bansa dahil sa illegal na pagpupuslit ng bawal na gamut at drug trafficking. Maraming mga pangkat ng bawal na gamot at kadalasang ito ang nagiging dahilan ng pag-aabuso nito. Ang bawat mag-aaral at kabataan ay nalulong sa bawal na gamot dahil sa kapabayaan at kadalasan pa, sa pagrerebelde. Sa kasalukuyan, maraming mga organisasyon ang kumikilos upang masugpo ang mga nagpapalaganap ng bawal na gamot sa bansa. Ayon sa mga pag-aaral at ibang mga psychologists, kadalasan na ang impluwensya ng ibang tao at pagbabago sa teknolohiya ang lumalabas na

nagiging rason kung bakit maraming mga kabataan, kahit masama sa kalusugan, ang tumatangkilik sa ipinagbabawal na gamot. Ipinapatupad na sa ibang eskwelahan ang Drug-Awareness Curriculum kung saan masusing itinuturo sa mga mag-aaral ang masamang epekto ng bawal na gamot at kung paano ito iiwasan.

KABANATA III DISENYO NG PAG-AARAL Ang mga mananaliksik ay gumamit ng paraan na pagkalap ng mga datos sa pamamagitan ng mga libro at babasahin o ang tinatawag na secondary source. Ito ang paraang ginamit sapagkat hindi nagkaroon ng pagkakataon na makapag-ayos ng isang panayam sa isang taong may kinalaman sa paksa o suliranin na mas mainam sana. Ganunpaman ang mga datos na nakalap ay nasisigurong may pinagbasehan at totoo. Gumamit din ang mga mananaliksik ng internet para mas lalo pang mapaliwanag ng maayos ang paksa. Nakatulong ito sa pagbibigay ng opinion at rekomendasyon para sa paksang napili para sa pag-aaral. Mayroon pang ibang ginamit tulad na lamang ng paggamit ng talaan ng mga tanong o questionnaire, kung saan nakasaad ang mga tanong na kapakipakinabang sa pananaliksik. Sa pamamagitan ng mga ito, nakakuha ang mga mananaliksik ng mga datos na ginamit sa graph na kabilang sa dokumentasyon.

KABANATA IV PAGTATAPOS A. LAGOM Ang pag-aabuso ng mga kabataan sa bawal na gamot ay bunga ng kapabayaan at hindi wastong pag gabay sa mga kabataan. Ayon sa mga datos na nakalap ang bawal na gamot ay may iba’t-ibang pangkat at ito ang nagiging dahilan ng pagkalito o di sinasadyang pag-abuso ng bawal na gamot na nauuwi sa pagkalulong pa rito. Marami ang mga ahensya ng gobyerno ang kumikilos upang maresolbahan ang napakasakit na katotohanang ang mga kabataan sa panahong ito ay tuluyan ng naligaw ng landas. Kahit ang simpleng mamamayan ay may magagawa upang matapos na ang problema sa bawal na gamot. Dapat nating isuplong sa mga alagad ng batas ang mga taong nagpapakalat ng bawal na gamot, hindi lang upang mailigtas ang mga taong maaaring gumamait nito kundi maging iligtas ang mga taong naging masama dahil sa epedemyang dulot ng paglaganap ng bawal na gamot. Sa tulong ng Dangerous Drugs Board, magtatayo sa kani-kanilang tanggapang panlalawigan ang Kagawaran ng Interyor at Pamahalaang Lokal (DILG), ang National Youth Commission, at ang Kagawaran ng Kagalingan at Pagpapaunlad Panlipunan (DSWD) ng special education center para sa mga outof-school youth at batang-kalye. Ang nasabing Center, na pamumunuan ng

panlalawigang Social Welfare Development Officer, ay magiisponsor ng mga programa sa pagsugpo sa ilegal na droga, mga gawain at kampanya na layuning turuan at imulat ang mga out-ofschool youth at batang-kalye tungkol sa masasamang epekto ng pang-aabuso ng ilegal na droga. Ang mga programang sisimulan ng Center ay susundan naman ng lahat ng mga pampubliko at pribadong bahay-ampunan at sentro para sa mga batang-kalye. Mungkahi ng iba’t ibang awtor ang pagkakaisa at pagdadamayan para matigil na ang walang kabuluhang pagdanak ng dugo dahil sa epekto ng bawal na gamot. B. KONKLUSYON Ang mga kabataang nalulong sa bawal na gamot na mas pipiliin ang pagbabagong buhay ay walang dudang magkakaroon ng panibagong kinabukasan. Maaaring may mga taong walang pakialam sa kung ano man ang kahihinatnan nila ngunit natitiyak naman na mayroong mga taong hangad ang kanilang magandang kinabukasan at pagbabago. Ang iba’t-ibang organisasyon tulad na lamang ng Dangerous Drugs Board o DDB ay naglalayong maisalba ang mga kabataan mula sa kasawiang idinulot ng bawal na gamot. Ang mga kabataang nasa ilalim ng kanilang bubong ay nabibigyan ng pagkakataong tumira sa maayos na tahanan na may kaakibat na wastong pangangalaga, rehabilitasyon at counseling kung saan tinuturuan sila ng mga alternatibong mga gawain para tuluyan na nilang maiwasan ang bawal na gamot.

Napakahirap para sa isang kabataan ang masira ang buhay dahil lamang sa sandaling pagkahumaling sa bawal na gamot, sisirain nito hindi lamang ang buhay niya kundi pati na rin ng mga taong nagmamahal at nagmamalasakit sa kanya. Totoong napakahirap lutasin ang ganitong klaseng problema, lalung lalo na kung wala tayong pagkakaisa at pagtutulungan. Sa dami ng mga kaso ng kabataang nalulong sa bawal na gamot siguradong mahihirapan ang mga ahensya ng gobyerno na tulungan sila. Ang mga mamamayang may malasakit at kagandahang loob ay maaaring mga taong magsilbing gabay at tulong sa ilang kabataang minsan nang naligaw ng landas. C. REKOMENDASYON Dahil sa hindi nabibigyan ng pansin ng gobyerno o ibang mga ahensya ang karamihan sa mga kabataang lulong sa bawal na gamot, tuluyan ng naliligaw ng landas ang mga ito at nawawalan ng pag-asa. Makakatulong sa mga kabataang lulong sa bawal na gamot kung magbibigay ng ispiritwal, emosyona at pisikal na tulong sa mga ito. Hindi lamang makakabigay ng kaalaman sa pag-iwas sa bawal na gamot kundi ang pagkalinga at pagmamahal para muling mabuo ang maayos na pagkatao.

Inererekomenda ng mga mananaliksik na gawin ng pamanahong papel sa mahabang oras, sikapin din na maghanap pa ng iba pang pagkukunan ng impormasyon tulad ng mga departmento.

BIBLIYOGRAPIYA BOOKS  Remedios Nalundasan Abijan, DR. R.C. Cruz at Dr. A.L. Miranda, Physical Education Health and Music II, pp. 193-194, St. Augustine Publication Inc., 1997  Kawanihan ng Edukasyong Sekondarya, Kagarawan ng Edukasyon at Sports, Edukasyong Pangkatawan, Kalusugan, at Musika III, p.77, Book Media Press, Inc., Ediyon 1997  Impact of Science on Society: Man’s Addiction and How to Deal With Them Volume 34, No. 33, 1984  Celia T. Adriano, G.I Sacdalan at R.R Calubayan, Edukasyong Pangkatawan, Kalusugan at Musika III, p. 168, FNB EDUCATIONAL INC., Ediyon 2000  Guineveve I. Sacdalan, I.B. Avino at R.R Calubayan, Edukasyong Pangkatawan, Kalusugan at Musika IV, p. 97, FNB EDUCATIONAL INC., Ediyon 2000  Robert C. Kolodny, N.J. Kolondy, T.E. Bratter at C.A. Deep, How to Survive Your Adolescent’s Adolescence, p.95, Brown and Company, 1984.  Are, Eriksen et al. Alcohol and Drugs Perspective: Prevention and Control Asia Pacific Region, Ramatlana, Sri Lanka Fe. 1988  Gold, Mark, The Facts About Drugs and Alcohol  Nowlis, Helen. Drugs Demystified. UNESCO Press, Paris 1975 SOURCE BOOKS/HANDBOOKS  Questions Young People Ask, Answers that Work, pp. 280-281, Watchtower bible and tract Society of New York Inc. 1989  Source Book on Drug Education, DECS, Pasig Metro Manila, 1999  A Primer, Drug Abuse and You R.A No. 6425 as amended  Handbook and Resource Guide on the Intensified School-Based Community Oriented Drug Abuse Prevention and Control Program.  Resource Book for drug Abuse Education (Second Edition) National Clearing House for Drug Abuse Information. MAGAZINES/PAMPHLETS/JOURNALS  The Dangerous Drugs Act of 1972  What you should Know About Drugs- An Information Kit for a Drug-free Philippines  Adolescent Counselor, Vol. I, No. 6, February-March 1989

 Health and Home VIII (compilation from August to November)  A Primer of Parent How Can You Tell of Your Child Is Into drugs WEBSITES  denzy-dane.xanga.com, ni Dane Anderson P. Estialbo, Mga Suliranin ng Bansa: Paano ka mawawala?, ikalawang talata, Monday, 08 September 2008  Web address: dxupfm.i.ph/blogs/dxupfm/2009/.../epekto-ng-bawal-nagamot/, (November 11 2009, -Miyerkules - Script na sinulat ni Alih Anso para sa programang “Buhay –buhay sa DXUP” (7:00-8:00 A.M) sa segment na “Nakaka”. Host -Lenyrose Bajar Sunio)  http://www.philstar.com/article.aspx?articleid=434030, EDITORYAL - Iligtas ang mga estudyanteng lulong sa bawal na droga (Pilipino Star Ngayon) Updated January 23, 2009 12:00 AM  Wikipedia.org  Urbandictionary.com  http://www.gov.ph/cat_pubsafety/drugst.pdf  http://encyclopedia.thefreedictionary.com/drug+test  http://www.docstoc.com/docs/8080035/RA-9165-Comprehensive-Dangerous-Drugs-Act

APPENDIX Ang mga mananaliksik ay nagpakalat ng questionnaire para masagot ang

mga

katanungang

kinailangan

upang

mabuo

ang

graphical

representation na ito.

Bilang Ng Kabataan

Ano ang dahilan kung bakit nalululong ang kabataan sa bawal na gamot? 6 4 2 0

Mga Sanhi

Paliwanag: Sa bawat 10 estudyante 5 ang nagsasabing depresyon ang dahilan ng pagkalulong ng isang indibidwal sa bawal na gamot.

Dapat bang ipasok sa mga rehabilitasyon ang mga kabataang lulong sa bawal na gamot?

10 Series1

5 0 Oo

Hindi

Ewan

Paliwanag: Sumasang ayon ang mga kabataan ang paglalagay sa mga taong lulong sa bawal na gamot sa mga rehabilitasyon.