Frula- tradicionalni dis/kontinuit dis/kontinuitet et
Autor: Marija Šurbanović, etnomuzikolog
Jedan od oblikotvornih faktora koji su čoveka ontološki odredili kao društveno i kulturno biće, svakako jeste muzika. Muzika je proizvod ponašanja ljudskih grupa, formalnog i neformalnog, ona je ljudski l judski organizovan organizovan zvuk... Možemo se složiti da je zvuk organizovan po obrascima koji su društveno prihvaćeni, da stvaranja muzike treba smatrati oblikom naučenog društvenog ponašanja i da su muzički stilovi bazirani na onome što je čovjek uzeo iz prirode kao dijela svog kulturnog izraza prije nego ono što mu je priroda nametnula. nametnula .1 U vezi sa navedenim je i povratni uticaj, budući da muzika nije samo skup uređenih muzičkih komponenti, već reflektuje kulturne i društvene procese koji određuju značenj značenjski ski okvir njenog nastanka.2 Sve navedeno primenljivo je i na tradicionalnu3 narodnu instrumentalnu praksu. Frula, koj Frula, kojaa je pred predmet met int interes eresova ovanja nja ovo ovogg rada rada,, pred predstav stavlja lja obl oblik ik naro narodnog dnog aerofonog instrumenta čije je poreklo teško odrediti, budući da je ovaj u biti jednostavan muzički instrument zastupljen ne samo u našoj zemlji i njenom bližem okruženju 4, već i širom sveta.5 Zahvaljujući svojim tehničkim karakteristikama, specifičnoj boji i usvajanju srpskog muzičkog repertoara, repertoara, frula se dobro primila dobro primila u našoj tradiciji, i u prošlosti je, uz dvojnice, gajde i gusle, činila nosioca nacionalnog muzičkog izraza.6 U odnosu na funkciju koju je tada imala, frula se prvenstveno identifikuje kao reprezent pastirske kulture kul ture,, a u šir širem em kontekstu kontekstu kao bitan činilac činilac seoskog seoskog društveno društvenogg živ života ota,, bud budući ući da repertoar čine melodije koje prate narodnu igru i pesmu. Takvo pozicioniranje unutar društva dugo je frulu vezivalo, kako za ruralne sredine, tako i za amaterstvo i s tim u vezi anonimno stvaralaštvo na ovom instrumentu. Njeno okruženje podrazumevalo je aktivno bavljenje instrumentom i stvaranje prigodnog repertoara.7 Vremenom se neznatni broj pojedinaca po kvalitetu svog muzičkog izraza izdvojio i postao priznat, bar u okvirima lokalne zajednice, samim tim i više angažovan. Na ovom mestu uvešćemo i pojam narodnog umetnika. Prve asosijacije vezane su za predstavu o anonimnom darovitom pojedincu koji je, iako izdvojen svojom veštinom u odnosu odno su na nei neizdi zdifer ferenci enciran ranuu masu (nar (narod), od), naj najčešć češćee ost ostao ao neim neimenov enovan. an. Dru Drugi gi vid poimanja vezuje se za umetnike koji su poznati i priznati od strane svog neposrednog društvenog okruženja, pa se sada kao problem ne nameće anonimnost već pitanje potvrde statusa koji prevazilazi lokalne granice. U oba slučaja, bilo da je reč o anonimnom umetniku ili narodnom umetniku koji je ostao nepoznat široj javnosti, najčešće se i samo njihovo postojanje dovodi u ravan mita, uoravo zbog nepostojanja faktografskih činjenica i kumulaciji naknadno im pripisanih osobina koji su prenošene usmenim putem. Ako se na Ako nakn knadn adnoo og ogran ranič ičim imoo na mu muzi ziku ku ka kaoo obl oblik ik nar narod odnog nog um umet etni ničk čkog og izražavanja, problem dobija još jednu dimenziju. Naime, imajući u vidu svojstvo muzika kao umetnosti koja je upućena isključivo na čulo sluha, za razliku od drugih umetnosti čija je pojavnost materijalizovana, izdvaja se problem verdnovanja muzike, tj. njenih izvođača, ako u obzir uzmemo isključivo pisane pomene bez autentičnih tonskih zapisa. Uzimajući u obzir poba kriterijuma- pisane i tonske zapise, koji se to pojedinac izdvojio kao prvi zvanično priznati narodni umetnik na fruli? fruli ? Veoma simbolično ukazalo 8 se ime Adam Milutinović-Šamovac (1886-1946). Postavlja sde dakle pitanje: Po pitanje: Po čemu je Adam tako izuzetan? Šta je to što ga je izdvojilo iz anonimne mase i bilo prepoznato kao
jedinstveno? Prvi kuriozitet je svakako njegov izbor da se frulom bavi profesionalno. Poznato je da se profesionalno bavljenj muzikom na prostoru Srbije u XIX i početkom XX veka vezuje prvenstveno za Romsko stanovništvo, kome je sviranje predstavljalo sredstvo za zaradu.9 S druge strane, srpsko stanovništvo je frulu usvojilo kao nacionalni instrument i koristi se njime za muzičko izražavanje vezano za intimne trenutke u prirodi ili za zabavu u javnom životu, ali ne i kao sredstvo za ostvarenje egzistencije.10 Otuda je Adam kao profesionalni svirač na fruli interesantan kao neko ko nije tipičan predstavnik svog vremena i u tom smislu predstavlja začetnika estradnog prezentovanja 11 frule i njenih nje nih muzi muzički čkihh mog mogućn ućnost osti.i. Na prim primeru eru ovo ovogg pri priznat znatog og ume umetni tnika ka na fru fruli li ima imamo mo materijalne dokaze da nisu svi samouki instrumentalisti bili na istom (niskom) tehničkoizvođačkom nivou. Pod ovim se misli na skup parametara koji Adama i čine imetnikom na fruli, a to su: spretnost samog izvođenja (virtuoznost u tempu i kombinaciji ritmičkih figura i ornamen ornamenata, ata, preciznost prilikom promene registra, vešta primen primenaa dinami dinamičkog čkog izraza, artikulacija) artikulacija),, ambit ambitus us koji zahvata delove oba regist registra ra (osnovnog i preduva preduvanog) nog) i koji uveliko uveliko prevazilazi prevazilazi pentahordalne pentahordalne strukt strukture, ure, veština u dobijanju dobijanju polutonova polutonova (van osnovnog dijatonskog niza). Ne smemo zaboraviti ni činjenicu da su numere odsvirane na instrumentu(-ima) koji su najverovatnije štimovani, kao i to da su aranžmani ostvareni kao duet frule i harmonike ili frule uz pratnju orkestra čime dobijamo bogatiju zvučnu i harmonsku sliku. Uzevši sve u obzir, kao i činjenicu da je funkcija instrumenta satvljena u kontekst profesije, a ne puke razonode, dobijamo bitno drugačiju sliku o prilikama tog vremena u smislu mnogo evolucijski naprednije interpretacije na fruli. Značajan faktor u prenošenju i popularizovanju ove tradicije, ujedno i novu etapu u njenom razvoju, svakako predstavlja pojava radija kao novog medija i neke vrste institucije koja je sebi postavila zadatak da doprinese očuvanju i popularisanju narodnog muzičkog stvaralaštva uopšte. Međutim, način na koji je to ostvareno i krajnji rezultat, dovo do vodi di do su sušt štin insk skih ih pr prom omen enaa u od odno nosu su na iz izvo vorn rnii mod odel el i u kr kraj ajnj njoj oj mer erii marginalizovanja seoske tradicije.Ona je tada dobila novo ruho postavši prijemčiva i prilagođena prilag ođena estetici stanovnika stanovnika gradskih sredina. sredina. Ovo je otud jer se na narodno muzičko stvaralaštvo nije gledalo kao na oblik kulture koja potiče iz određene sredine, već kao na početni stadijum koji prethodi genezi umetničke muzike, oslonivši se pre svega na tekovinee Zapadne civilizaci tekovin civilizacije. je. Takav Takav odnos doveo je do, s jedne strane, strane, popularizacije popularizacije i širenja surogata širenja tradicionaln ionalnee muzike muzike,a ,a s druge do njene komercijalizacij komercijalizacijee i prepušt prepuštanju anju surogata tradic tokovima tržišta i zakonima ponude i potražnje. Osim hi Osim hiper perpro produ dukci kcije je u pog pogle ledu du st stva varan ranja ja vel velik ikog og ko korpu rpusa sa num numera era ko koje je kvalita kval itativ tivno no ne dopr doprino inose se trad tradici icional onalnoj noj ume umetno tnosti sti na koj kojuu se osl oslanj anjaju aju,, sušt suštins inska ka promena ogleda se u tome što presudni faktor u stvaranju i odabiru kompozicija nisu više široki širo ki naro narodni dni slojevi slojevi koj kojii su nepo neposred sredno no bil bilii ukl uključ jučeni eni u prod produkci ukciju ju ili su pri prirodn rodnom om selekcijom prihvatali dobre, a zaboravljeli loše numere. Presudnu ulogu dobila je publika je publika,, koja sada takođe vrši selekciju ali su joj kulturne vrednosti nametnute spolja, od strane moćnih propagandnih medija koji zastupaju interese koji se rukovode profitom, i često su direktno suprotstavljeni interesima kulture. Frula je u tim opštim tokovima, na neki način, potisnuta na margine kulturnog života, ali je baš zahvaljujući takvim okolnostima očuvala mnogo mn ogo čv čvršć ršćee ve veze ze sa tr trad adic icij ijom om,, za raz razli liku ku od nar narod odne ne pe pesme sme il ilii nek nekih ih dr drugi ugihh 12 tradicionalnih oblika muzičkog izražavanja koja su doživela korenite promene.
2
Tako su posl poslee prvo prvobit bitne ne eksp ekspanzi anzije je na radi radiju ju fru frulu lu zam zamenil enilii nek nekii modernij instrume inst rumenti nti,, dok je muz muzičk ičkaa prod produkci ukcija ja sve svedena dena na min minima imalni lni obim obim,, a povr povreme emena na interakcija sa popularnom novokomponovanom muzikom ostvarena je prvenstveno u okviru numera koje vezu sa idilično-pastoralnom slikom sela potenciraju kako motivima u samom tekstu, tako i rustikalnim zvukom frule. Frula se tako, zahvaljujući svojoj ikonografiji ikonogr afiji vezanoj za selo, kao i nefleksibilnosti nefleksibilnosti u primen primenii sadržaj sadržajaa nove folk muzike muzike,, pokazala kao dovoljno otporna da i u takvim nepovoljnim okolnostima ne samo opstane, već da predsta predstavlja vlja jedan od malob malobrojnih rojnih survivala survivala koji su uprkos savremenim pojavama koje joj ne idu na ruku, ostvarila kontinuitet sa tradicijom.13 Poslednja etapa u približavanju frule estradi datira se u poslednjim dekadama XX veka, i čini je najpre medijska medijska promocija promocija Bore Dugića kao umetnika koji koji na fruli može 14 da od odsvi svira ra sv sve, e, ka kaoo i nj njeg egovo ovo ukl uklju juči čivan vanje je u vo vode de world music . Ovaj umetnik se prvenstveno izdvojio svojim muzičko-tehničkim umećem, koje je neosporno, ali i brojem muzičkih izdanja i zastupljenošću u medijima. U vezi sa njim je i čitav diskurs koji čine pohvale i priznanja estradnih umetnika i muzičkih stručnjaka i mogu se pronaći u arhivima štampanih medija i brojnim recenzijama muzičkih njegovih izdanja. Pitanja koja se sada nameću su: Kako su: Kako se frula danas identifikuje u kontekstu estrade i koji su faktori uopšte uticali da ona postane njen deo? U vezi sa gorenavedenim javljaju se brojne oprečnosti koje se u zavisnosti od konteksta konteks ta primen primenjuju juju od strane ovog umetnika, umetnika, a to su sa jedne strane: (1) potenciranje potenciranje seoskog porekla, samoukost i amaterizam, (2) isticanje religioznog okvira koji je u vezi sa se selo lom m i du duho hovn vnoš ošću ću,, (3 (3)) sk skro romn mnoo na naro rodn dnoo po pore rekl kloo je jedn dnos osta tavn vnog og mu muzi zičk čkog og instrumenta, a sa druge opet: (1) izdvajanje iz seoskog konteksta odećom, obrazovanjem i erudici erud icijom jom,, (2) pot potenci enciranj ranjee ume umetni tničko čkogg a ne amat amatersk erskog og mom moment enta, a, bez obz obzira ira na repertoar, (3) vezivanje za mitološke predstave o božanskom poreklu frule i tehničko unapređenje koje je umetnik sam ostvario. Takođe, kod Bore Dugića postoji antagonizam u pogledu misije koja mu je poverena, odnosno potrebe za očuvanj očuvanjem em izvornog srpskog izvornog srpskog zvuka a u isto vreme oslanjanje na muziku naroda kojima smo okruženi, gde je frula postavljena kao nosilac šireg, balkanskog izraza, pre svega rumunskog. Konačno, i deo repertoara koji čine obrade umetničke muzike, primeri filmske ili popularne muzike, bez obzira da li je u pitanju solistički nastup ili je frula praćena orkestrom, elektronskim instrume inst rumenti ntima ma i sl. tako takođe đe pred predstav stavlja lja uti uticaj caj est estrade rade čij čijii apet apetiti iti dal daleko eko prev prevazi azilaz lazee jednostavne folklorne melodije. Bez namere da osporim nivo umetničkog izraza i važnost za popu popular larisa isanje nje frule, kako u našo našojj sred sredini ini,, tak takoo i glo global balno, no, ovi elem elementi enti svakako svakako su posledica estradnog miljea u kome se frula danas javlja. Na kraju treba pomenuti još jedan vid povezivanja prošlosti sa sadašjnošću ove tradicije, a to se čini putem organizovanog oblika delovanja amaterskih udruženja koja postoje na teritoriji Srbije. Ove organizacije koje funkcionišu na principu dobrovoljnog okupl oku pllj ljan anja ja am amat ater eraa ko koji ji se ba bave ve sv svir iranj anjem em na fr frul uli, i, pre preko ko ra razni znihh ma mani nife fest staci acija ja,, gostovanja i promovisanja ove tradicije čine značajnu sponu koja je onemogućila da prekid sa tradicijom nestane, iako medijska situacija nije pogodovala njenom razvoju. Međutim, bez potpore institucija kulture i medija, kao i planskog razvijanja, ulaganja i negovanja frulaške tradicije, njena budućnost je svakako neizvesna.
3
Muzičke tradicije prilagođavaju se društvenim procesima i kao takve, podložne su promenama. promena ma. Pri razmat razmatranju ranju savremenih savremenih pojava u folklornoj muzici treba poći od samih izvođača koji aktivno oblikuju tradiciju unoseći u nju nove sadržaje i prenoseći je na dalje generacije. Ono što se nameće kao zaključak ovog rada jeste činjenica da je frulaška tradicija tradici ja ostvarila kontinuitet, kontinuitet, uprkos promenama i okolnos okolnostima tima koje su je na neki način postavile u drugi plan. Ono što je napravilo hijatus sa tradicijom je druga strana, tj. pub publi lika ka,, ko koja ja je od odre ređe đeno nom m tr tren enut utku ku po poti tisn snul ulaa ve vezu zu sa sv sveu euku kupn pnim im na naro rodn dnim im stva st vara rala lašt štvo vom, m, i ne nešt štoo št štoo se po podr draz azum umev eval aloo ka kaoo or orig igin inal alni ni i su sušt štin insk skii ob obli lik k tradicionalnog (svakodnevnog) života, postalo je marginalizovano. Faktori su raznorodni i brojni: od popularizacije tzv. novokomponovane muzike u medijima, preko korenite promene u stilu života na gradu i selu zajedno sa industrijalizacijom i medijskom pokrivenošću naselja, pa sve do političkih ciljeva koji su po potrebi potiskivali ili poticali nacio nac ional nalna na ose oseća ćanj njaa i et etni nička čka ob obel elež ežja ja na narod roda. a. Tako se po ponov novno no pronalaženje pronalaženje sa neophodnih ih puteva za opstana opstanakk i razvoj ove tradicije, ali publikom nameće kao jedan od neophodn postupak je sada reverzibilan: frula se od jednostavnog instrumenta koji narod rado svira i sluša i koja čini bitan segment društvenog života na selu, vremenom izmestila iz tog okruženja, postala oblik kulturnog oblik kulturnog elitizma elitizma,, pa je kao takva prestala da bude narodna.
4
1Džon Bleking, Pojam muzikalnosti, Biblioteka Muzika, Nolit, Beograd 1992, 18-35.
Naime, me, neki neki muzičk muzičkii čin nije nije određen određen isklju isključiv čivo o svoji svojim m akusti akustički čkim m ele elemen mentim tima a i tehničk tehničkim im 2Nai sredstvimakorišćenim za njihovo ostvarenje, već isto toliko svojom supstancom i svime što ona podrazumeva- a to su celovit skup merila, određeno društveno i duhovno dejstvo, osvedočena psihološka a možda i ritualna delotvornost, uloge tradicionalno dodeljene muzičkim stvaraocima i prima primaoci ocima, ma, pa i odgova odgovaraj rajući ući načini načini učenja učenja i širenj širenja a muzike muzike..- Loran Loran Ober Ober, Muzika Muzika drugih drugih,, Biblioteka XX vek, Beograd 2007, 10. 3Termin ’’tradicionalne vrste muzike’’ danas je deo svakodnebnog jezika, i koristi se za područije
koje pokriva njihovu produkciju, slušaoce i zahteve daljeg razvoja... mnogi mno gi se slažu u mišljenju da je tradicionalna muzika odraz i obznana određenog identiteta, te se po tome izdvaja od novonastalih tvorevina kakve su a primer, folklorne muzike ili ono koje pripadaju današnjim pravcima tzv. tzv. ’’world music’’.- Ibid, 37. 4Osim varijantnosti u izgledu i građi instrumenta, suštinsku razliku čini terminologija i repertoar koji koji reflek reflektuje tuje tradiciju tradiciju društvene društvene sredin sredine e u kojoj kojoj se primenju primenjuje. je. Terminol erminologij ogija a u vezi sa ovim svirala, frula (Srbi), duduk (Srbi, instrume instrumentom ntom koja se javlja javlja u našem našem okruženj okruženju u je sledeća sledeća:: svirala, Bugari), fluer (Vlasi), jedinka (Hrvati) (Hrvati).. Osim ovih, postoje postoje i nešto nešto izmenje izmenjeni ni morfolo morfološki ški oblici oblici izgrađeni u odnosu na veličinu instrumenta. instrumenta. Danas se u Srbiji kao dominantan dominantan oblik javlja termin frula i odnosi se prvenstveno na kratku štimovanu sviralu. 5Najstariji likovni prikaz jednog vida ovog instrumenta otkriven je na kamenu u Hierakonpolisu (Egipat), i datira se u period Starog Carstva, između 3000-2105. Godine p.n.e. Međutim, uzevši u obzir obzir njegove njegove ergološ ergološke ke karakter karakteristi istike ke,, možemo možemo se pitati: pitati: ’’ Da li je ovaj instrument isključivo
prenošen putem transkulturalnih procesa ili možda predstavlja samonikli oblik u sredinama u kojima je zastupljen? 6Frula, dvojnice, gajde i gusle čine instrumente koji su zahvaljujući prihvatanju u narodu u prošlosti bili stožeri tradicionalnog muzičkog repertoara. Gajde i dvojnice su vremenom gotovo nestale iz društvene društvene upotrebe, upotrebe, dok su frula frula i gusle, gusle, verovat verovatno no usled usled sopstvene sopstvene prilagodlji prilagodljivost vostii u izboru izboru reperto repertoara, ara, opatale do danas danas i imaju imaju određenu određenu medijsku medijsku zastuplj zastupljenos enost. t. Gusle, Gusle, pre svega zbog interesovanja dijaspore i podsredstvom stvaranja korpusa pesama dnevno-političke tematike, a frula frula putem brojnih brojnih etno-man etno-manifes ifestacij tacija, a, suvenira suvenira i medijsk medijskog og promovi promovisanj sanja a umetnik umetnika a na ovom instrumentu. 7Pod aktivn podraz azum umev evam am nek nekolik oliko o fakt faktor ora: a: pre pre sveg svega a aktivnim im bavlje bavljenje njem m instru instrumen mentom tom podr rasprostranjenost, odnosno činjenicu da su u prošlosti na selu gotovo svi muzicirali na nekom tradicionalnom tradicionalnom instrumentu, ili više njeh. Drugi faktor je kvantitet, odnosno broj prilika koje koje su bile predviđe predviđene ne za muzicira muziciranje nje i koje koje su podrazum podrazumeval evale, e, kako kako intimne intimne trenutk trenutke, e, tako tako i društvena društvena okupljanja, gde je muzika činila osnovni vid zabave. Treći činilac je stvaranje i razvijanje repertoara koji je stvoren u tom periodu za ovaj instrument , da bi kasnije bio usvojen, reprodukovan i razvijan, ali ne više u tom obimu. 8Za moje moje upozna upoznava vanje nje sa posto postojan janjem jem Adama Adama Miluti Milutinov novića ića kao, kao, možem možemo o slobo slobodno dno reći, reći, rodonač rodonačelni elnika ka u profeso profesopnal pnalnom nom sviranju sviranju na fruli, fruli, kao i sve biografs biografske ke podatk podatke, e, zaslužan zaslužan je predsedn predsednik ik udruženj udruženja a frulaša frulaša Adam Milutinović-Šamovac iz Kruševc Kruševca a i predsedn predsednik ik Udruženja
frulaša Srbije, rade Košanin. Njegova profesija novinara i lični afiniteti naveli su ga na otkriće i podrobno istraživanje ovog frulaša, koji je kao i mnogi daroviti pojedinci pao u zaborav. Rade Košanin Košanin je 1988. godine razgovarao razgovarao i sa Adamovim unukom, unukom, Slobodanom Milutinovićem, Milutinovićem, koji koji je tada prvi put bio u prilici da čuje studijske snimke koje je njegov deda snimio tridesetih godina prošlog veka. 9O tome videti više u : Tihomir Đorđević,’’Ciganska Đorđević,’’Ciganska zanimanja’’, Naš narodni život, knj.7, Prosveta, Beograd, 1984. 10U podrinjskom kraju u upotrebi je najčešće bila baš svirala. Za sviranje na tom instrumentu
retko se plaćalo, jer je to uglavnom činio neko od seljana, a ne ’’profesionalnih’’ muzičara, tako da se ova praksa zadržala u pojedinim azbukovačkim selima čak do 50-tih godina (Carina).- dr Dimitrije O. Golemović, muzička tradicija Azbukovice, Samoupravna interesna zajednica kulture i fizičke kulture opštine Ljubovija, Ljubovija, 1989, 19. 11Odrednicu estradno ovde treba uslovno shvatiti u smislu podizanja kvaliteta sviranja na viši, profesi profesional onalni ni nivo, nivo, studijsk studijskog og snimanja snimanja i produkci produkcije je muzike muzike i afirmac afirmacije ije van granica granica lokalno lokalnog g značaja putem medija i nastupa pred većim brojem ljudi. 12Najveći stepen promene doživela je vokalna praksa, koja postaje komponovana komponovana i vodi poreklo iz gradske sredine, kombinujući varošku pesmu i određene elemente seoske vokalne tradicije, npr: tematska i jezička vezanost za selo, oslanjanje na oblike novijeg dvoglasnog pevanja, da bi se vremen vremenom om razvili razvili i određen određenii muzički muzički dijalekt dijalekti, i, tzv. tzv. Melosi, stilska stilska raznolik raznolikost ost i potencir potenciranje anje određe određenih nih orije orijenta ntalni lnih h eleme elemenat nata. a. O Ovom Ovome e je pisano pisano u: Dimitr Dimitrij ije e O. Gole Golemov mović ić,’’ ,’’Da Da li je novokomponovana narodna muzika zaista narodna?’’, Etnomuzikološki ogledi, Biblioteka XX vek, Beograd 1997, 175-184. U instrumentalnoj i vokalno-instrumentalnoj praksi imamo najizraženije primere prilagođavanja savreme savremenim nim muzičkim muzičkim tokovima tokovima u okviru okviru muzicira muziciranja nja limenih limenih duvačkih duvačkih orkesta orkestara ra ili u okviru okviru tematike pesama uz gusle. O tome videti u: Dimitrije O. Golemović,’’Nova gradska muzika’’, Čovek Biblioteka XX vek, Beograd 2006, 225-232. kao muzičko biće, Biblioteka 13Sudbina frule kao narodnog instrumenta u našem društvu je takva da kontinuitet izvođenja na njemu nije prekinut; od Adama do danas imamo brojne izvođače poput save jeremića, Tihomira Paunovića, Paunovića, Velje Velje Kokorića Kokorića i Bore Dugića. Svi navedeni izvođači ostavili su brojne studijske studijske snimke, snimke, pre svega u Radio-Beogradu i PGP RTS. Može se reći i da su ostvarili veliki uticaj na sve potonje generacije frulaša, ali se ne može govoriti, osim u slučaju Bore Dugića, i o širokoj podršci publike van ovih muzičkih krugova. Ne ulazeći u dublju analizu uzročnika, dotaći ćemo samo jedan od faktora, faktora, a to je verovat verovatno no nedovolj nedovoljna na zastuplj zastupljenos enostt u elektro elektronsk nskom om mediju. mediju. Televizij elevizija a je, uz muzičko-izdavačku delatnost, u drugoj polovini XX veka preuzela primat od radija i u prvi plan postavila neke nove oblike muzičkog stvaralaštva koji su plasirani kao narodna muzika. Iako su ovo hibridni hibridni oblici oblici kultur kulture e najčešć najčešće e negativno negativno etiketir etiketirane ane od strane strane kulturn kulturnih ih radnika radnika,, zahvalju zahvaljujući jući tržišnim zakonima potisnuli su one starije, jer su naišli na masovan odziv publike kojoj su i bili namenjeni- većinskom stanovništvu koje je iz sela migriralo u gradove čija im je kultura bila strana, a pošto pošto su se donekl donekle e odrodi odrodili li od prvobi prvobitne tne sredi sredine, ne, hibrid hibridni ni oblik oblik kultu kulture re u potpun potpunos osti ti je odražavao hibridni oblik bitstvovanja u novim okolnostima. Na ovom jednostavnom primeru još jednom čitamo veze društva i muzike koja u njemu egzistira.
14O konceptu world music pisano je u radovima: Ivan čolović, Etno,Biblioteka XX vek, Beograd 2006; Dimitrije O. Golemović, ’’World music’’, Čovek kao muzičko biće,biblioteka biblioteka XX vek, Beograd 2006, 233-244.
