Yuani Setiawati, dr., MKed
Faktor utama yang berpengaruh: 1. Lokasi penetrasi : skrotum, wajah, aksila, scalp > forearm 2. Gradien konsentrasi 3. Frekuensi dosis 4. Zat pembawa (vehicles)
Faktor yang diperhatikan:
Kelarutan zat aktif di dalam zat pembawa
Kecepatan pelepasan zat aktif dari zat pembawa
Kemampuan zat pembawa menghidrasi stratum korneum
Kestabilan zat aktif di dalam zat pembawa
Interaksi kimia dan fisik zat pembawa, str corneum, zat aktif
Klasifikasi formula: tinktur, cair, lotion, gel, aerosol, powder, pasta, krim, salep
Topical Antibacterial
Mencegah infeksi pd luka bersih.
Banyak sediaan yg ditambah kortikosteroid tdk mengurangi efektifitas AB hasil > baik dibanding pemakaian KS saja untuk terapi diaper dermatitis, otitis externa, dan impetiginized eczema.
Sediaan kombinasi dua antibiotik infeksi campuran, memperluas spektrum kerja dan memperlambat resistensi.
Macam AB topikal
Bacitracin & Gramicidin
gram-positif:streptococci, pneumococci, & staphylococci, anaerobic cocci, neisseriae, tetanus bacilli & diphtheria
Bacitracin dpt tunggal atau kombinasi dg neomycin, polymyxin B atau keduanya. Bacitracin menyebabkan anaphylaxis (jarang), Allergic contact dermatitis (sering). Bacitracin sulit diabsorbsi kulit sistemik <
toksisitas
Gramicidin tersedia hy utk topikal. Dikombinasi dengan neomycin, polymyxin, bacitracin, and nystatin. Toksisitas sistemik pemakaian topikal terbatas . Sensitisasi jarang terjadi pd dosis terapi
Mupirocin
Gram positif aerob, termasuk MRSA
terapi impetigo krn S aureus & group A hemolytic streptococci.
Intranasal mupirocin irritasi membran mukosa krn polyethylene glycol.
Tidak diserap scr sistemik pd kulit yg intak
Polymyxin B Sulfate
Gram negatif termsk P. aeruginosa, E. coli, enterobacter & klebsiella.
Proteus, serratia gram-positif sdh resisten.
Sediaan larutan atau salep. 200 mg per hari pd luka terbuka (non intak) mencegah neurotoxicity and nephrotoxicity.
≤
Hipersensitifitas thdp polymyxin B sulfate topikal jarang terjadi.
Neomycin & Gentamicin Aminoglikosida
Gram negatif termasuk E. coli, proteus, klebsiella & enterobacter. Gentamisin thdp P. aeruginosa, staphylococci & group A -hemolytic streptococci > drpd neomycin.
Aktifitas
Pemakaian topikal secara meluas tu di RS hrs dicegah memperlambat organisme resisten gentamisin.
Neomycin sediaan tunggal atau kombinasi dgn polymyxin, bacitracin dll.
Neomycin: bedak steril utk topikal. Gentamicin: salep atau krim.
Neomycin topikal
Gentamicin konsentrasi serum 1 –18 mcg/mL bila kulit tidak intak dan pemakaian daerah luas.
Gagal ginjal dpt menyebabkan akumulasi kedua obat ini nephrotoxicity, neurotoxicity & ototoxicity.
Neomycin sering menyebabkan sensitisasi tu pd eczematous dermatoses atau dlm btk salep cross sensitifitas dpt thdp streptomycin, kanamycin, paromomycin & gentamicin
kadar serum tdk terdeteksi
clindamycin phosphate, erythromycin base, metronidazole & sulfacetamide. Acne ringan – sedang
Clindamycin
P. acnes 10% absorbsi BAB darah & pseudomembranous colitis (jarang) Hydroalcoholic & foam formulation (Evoclin) kulit kering & iritasi terbakar & nyeri. Water-based gel & lotion formulation > baik.
DKA jarang
Tersedia dlm fixed-combination topical gel dgn benzoyl peroxide (BenzaClin, Duac).
Erythromycin
P acnes. Komplikasi antibiotic-resistan (staphylococc) terapi sistemik ES lokal: rasa terbakar, kulit kering, iritasi (water-based gel > baik drpd larutan). Kombinasi dg benzoyl peroxide (Benzamycin)
Metronidazole
Efektif utk acne rosacea.
MOA blm diketahui.
Tidak boleh utk bumil, buteki, anak-anak
ES lokal: kulit kering, rasa terbakar, iritasi (MetroGel > MetroCream, MetroLotion & Noritate cream).
Caution should be exercised when applying metronidazole near the eyes to avoid excessive tearing.
Sodium Sulfacetamide
Bentuk sediaan tunggal: 10% lotion (Klaron) &10% wash (Ovace).
Kombinasi dgn sulfur utk terapi acne vulgaris & acne rosacea.
MOA: menghambat pemakaian p- aminobenzoic aminobenzoic oleh P. acnes.
4% terabsorsi.
KI: alergi sulfonamide.
Retinoic acid & derivatives (tretinoin) Adapalene
(Differin)
Tazarotene (Tazorac) (KI: bumil)
Isotretinoin (KI: bumil)
Benzoyl peroxide
Azelaic
acid acid
SALICYLIC ACID (3 –6%) PROPYLENE GLYCOL (40-70%) UREA (20 %) PODOPHYLLUM RESIN & PODOFILOX (25%) KI: BUMIL FLUOROURACIL (0.5%, 1%, 2% & 5%) TX: multiple actinic keratoses
Terapi infeksi jamur superfisial yg disebabkan oleh jamur dermatophyt: 1. Antifungi topikal:clotrimazole, miconazole, miconazole, econazole, ketoconazole, oxiconazole, sulconazole, ciclopirox olamine, naftifine, terbinafine, butenafine & tolnaftate 2. Antifungi oral: griseofulvin, terbinafine, terbinafine, ketoconazole, fluconazole & itraconazole.
Terapi infeksi jamur superfisial yg disebabkan oleh kandida: topikal clotrimazole, miconazole, econazole, ketoconazole, oxiconazole, ciclopirox olamine, nystatin, atau amphotericin B.
Candidiasis mucocutaneous kronis generalisata: oral ketoconazole jangka pjg
Acyclovir,
Valacyclovir, Va lacyclovir, Penciclovir dan Famciclovir MOA: menghambat DNA polimerase virus Terapi: Herpesvirus family ES: Pruritus, terbakar
Permethrin
Terapi:
P. humanus, Pthirus pubis 1% cream dioleskan 10 menit dibilas air hgt Sarcoptes scabiei 5% cream dioleskan 8-14 jam dibilas
ES:
P. humanus, Pthirus pubis 1% cream dioleskan 10 menit dibilas air hgt Sarcoptes scabiei 5% cream dioleskan 8-14 jam dibilas
Lindane (Hexachlorocyclohexane)
Dlm btk sampo/lotion P.capitis/pubis 30ml dioleskan pd rambut basah slm 4 menit dibilas Scabies dioleskan seluruh tubuh (leher ke bawah) 8-12 jam dibilas ES: neurotoxicity dan hematotoxicity hatihati pada bayi, anak, wanita hamil Jangan kena mata dan membran mukosa krn dpt iritasi
Crotamiton Scabisid, antipruritus Bentuk krim atau lotion (Eurax) Diberikan seluruh tubuh (dagu ke bawah) selama 24 jam dibilas Alternatif Lindane ES: dermatitis kontak alergika, iritasi distop Jangan pada radang akut kulit, mata, membran mukosa
SULFUR
Sudah lama dipakai sebagai scabicide
Meski tidak iritatif tapi bau tidak enak, meninggalkan bekas warna, tidak menyenang utk dipakai terganti oleh scabicide modern tapi mrpkan obat alternatif untuk bayi dan wanita hamil
Formulasi umumnya berupa 5% sulfur dalam petrolatum.
MALATHION
Suatu organophosphate cholinesterase inhibitor
Dihidrolisis oleh plasma carboxylesterases lebih cepat pada manusia daripada serangga menguntungkan utk terapi pediculosis
Dalam bentuk 0.5% lotion (Ovide) diberikan pada rambut yg msh kering dibiarkan selama 4- 6 jam disisir
HYDROQUINONE, MONOBENZONE, & MEQUINOL
Mengurangi hiperpigmentasi kulit.
Hydroquinone & mequinol reversibel depigmentasi
Monobenzone irreversible depigmentation.
MOA: menghambat tyrosinase hambat pembentukan melanin.
ES: iritasi, alergi (lokal) Both hydroquinone and monobenzone may cause local irritation.
TRIOXSALEN & METHOXSALEN
repigmentasi dari depigmented macules pada vitiligo.
high-intensity long-wave ultraviolet fluorescent lamps, photochemotherapy dg oral methoxsalen utk psoriasis & oral trioxsalen utk vitiligo sdg diteliti
ES: katarak & kanker kulit (jangka panjang).
SUNSCREENS
Menyerap UV= sunscreens
Memantulkan cahaya= titanium dioxide (sunshades).
aminobenzoic p- aminobenzoic
acid (PABA) & esternya , benzophenones & dibenzoylmethanes. Menyerap UVB (280 - 320 nm) yg mrpkan penyebab eritema & tanning krn paparan sinar mthr. Paparan kronis thdp cahaya ini kanker kulit. Dibenzoylmethanes (Parasol & Eusolex) menyerap UVA (320 nm - 400 nm)
TOPICAL CORTICOSTEROIDS
hydrocortisone di 1952.
MOA: aktifitas anti inflamasi & antimitotik.
Topikal glucocorticosteroid pertama adlh hydrocortisone.
Prednisolone and methylprednisolone topikal aktivitasnya setara hydrocortisone.
Absorbsi
minimal pd kulit normal, meningkat pd atopic dermatitis, severe exfoliative diseases: erythrodermic psoriasis (barier kulit turun).
Bentuk salep > baik aktivitasnya drpd krim atau lotion.
Keterbatasan penetrasi topikal kortikosteroid dpt diatasi dgn cara injeksi intralesi ( insoluble corticosteroids: triamcinolone acetonide, triamcinolone diacetate, triamcinolone hexacetonide & betamethasone acetatephosphate)
ES: -sistemik: supresi pituitary-adrenal axis -lokal: atropi kulit, steroid acne, steroid rosacea, hipopigmentasi, DKA.
30
Lepra = Morbus Hansen Adalah: Penyakit menular, menahun yang menyerang saraf tepi, kulit Penyebab: Mycobacterium leprae Gejala:
Lesi kulit: bercak keputih-putih keputih-putihan/ an/ kemerah-merahan & mati rasa Penebalan saraf tepi: mati rasa; kelemahan otot/ kelumpuhan BTA (+) 31
Cardinal Sign
PB MB (Paucibacillary) (Multibacillary)
Bercak
1-5
>5
G3 saraf tepi
1 saraf
> 1 saraf
Sediaan Sed iaan apus
BTA BT A (-)
BTA BT A (+)
32
RIFAMPISIN •
Kapsul/ tablet 150 mg, 300 mg, 450 mg dan 600 mg
Diamino Diphenyl Sulfone (DDS) Mekanisme kerja: menghambat sintesis as. folat Tablet putih 50 mg & 100 mg
LAMPRENE/ CLOF CLOFAZIMINE AZIMINE •
Mekanisme kerja: pengikatan DNA
•
Juga sebagai anti reaksi (antiinflamasi)
•
Kapsul coklat 50 mg, 100 mg 33
Pausi Basiler (PB): 6 blister 6-9 bulan Di depan petugas; bulanan: RMP 600 mg & DDS 100 mg
Di rumah; harian: DDS 100 mg
Multi Basiler (MB): 12 blister 12-18 bulan Di depan petugas; bulanan: RMP 600 mg; Lampren 300 mg; DDS 100 mg
Di rumah; harian: Lampren 50 mg; DDS 100 mg
KEADAAN KHUSUS
Bumil: aman
Px TB: RMP sesuai dosis TB 34
Efek samping
Penyebab
Tatalaksana
Kulit merah, coklat s/ hitam
clofazimine
Advice
G3 GIT
dapsone, clofazimine
Sewaktu/ sesudah mkn
Anemia
dapsone
Fe, as. folat
Mayor
Hentikan
Efek samping
Penyebab
Tatalaksana
Alergi, urtikaria, urtikaria,
dapsone
PB: ganti clofazimine
ENL (Eritema Nodosum Leprosum)
MB: tanpa dapsone Tx: Prednison 35
1. Daya tahan hospes (manusia) terhadap mikobakterium kurang 2. Daya bakterisid (daya bunuh kuman) obat yang ada kurang 3. Timbul resistensi kuman terhadap obat 4. Efek samping obat
+ AIDS !!!
36
Pemakaian obat tunggal
Panduan obat tidak adekuat (jenis/ lingkungan sudah resisten)
Pemberian tidak teratur
Penyediaan ke daerah tidak reguler
Pemakaian cukup lama
Pengetahuan pasien kurang 37