HURAIKAN PERKEMBANGAN EKONOMI SABAH DAN SARAWAK PADA ABAD KE-19 DAN AWAL ABAD KE-20. KE -20.
British berminat terhadap Sabah dan Sarawak disebabkan negeri tersebut kaya dengan hasi ha sill bu bum mi. i.Ke Keka kay yaa aan n te ters rseb ebut ut te tela lah h men enar arik ik min inat at pe peda daga gang ng da dari ri Ba Bara ratt se sepe pert rtii Potur Po turgi gis, s,Se Sepan panyo yol, l,Be Bela landa nda da dan n Br Brit itish ish unt untuk uk si singg nggah ah ber berdag dagan ang g di Sa Sabah bah seb sebel elum um meneruskan perjalanan ke China. Alfert Dent tubuhkan British orth Borneo Company !SB"B# dan mohon piagam diraja daripada kerajaan British di $ondon untuk menaikkan nilai perniagaan dan pengiktirafan daripada d aripada kerajaan British. Pertapakan %ames %a mes Brooke di Sarawak dan dit ditamba ambah h pula deng dengan an jaw jawatan atan seba sebagai gai &abe &abenor nor Sar Sarawak awak memudahkan memudahkan lagi beliau mengu me nguasa asaii eko ekonom nomii Sa Saraw rawak ak .B .Bel eliau iau me menet netap apkan kan das dasar ar pem pemeri erinta ntahan han se sendi ndiri ri bag bagii memudahkan pentadbiran.Perkembangan ekonomi terbahagi kepada ' jenis iaitu ekonomi tradisional dan ekonomi komersial. (asyarakat Sabah pada mulanya mengama (asyarakat mengamalkan lkan sistem ekonomi tradision tradisional al ataupun dikenali sebagai sebagai sistem sistem ekonomi ekonomi sara diri. diri. )a )anaman naman utama masyarakat masyarakat Sabah Sabah ialah padi yang menjadi menjadi tanaman makanan utama mereka. )a )anaman naman padi sawah diusahakan oleh orang Kada Ka da*a *an n da dan n or oran ang g Du Dusu sun. n.Ka Kawa wasa san n pe pena nana nama man n pa padi di sa sawa wah h ya yang ng ut utam amaa ia iala lah h di )uaran,Pap )ua ran,Papar ar dan Penampang. Padi sawah juga ditanam di lembah+lembah lembah+lembah bukit seperti anau,K an au,Kenin eningau gau dan )am ambuna bunan. n. (er (ereka eka tur turut ut meng mengusah usahakan akan prta prtanian nian pind pindah ah dim dimana ana mereka menanam padi huma di lereng+lereng bukit landai di kawasan pedalaman yang bergunung+ganang. Penduduk peribumi yang mengusahakan penanaman padi huma ialah (urut dan Bajau. Bajau. )a )anaman naman makanan makanan lain yang ditanam ialah jagung,ubi jagung,ubi keledek,buah+ keledek,buah+ buahan dan sayur+sayuran. )a )anaman+tanaman naman+tanaman yang lain ini menjadi penting kerana ia merupakan merupaka n -makanan selang dimana ubi akan dijadikan makanan makanan utama sewaktu bekalan beras tidak men/ukupi. men/uku pi. (asyarakat Sarawak juga turut mengamal (asyarakat mengamalkan kan ekonomi sara diri dan tanaman utama mereka juga ialah padi. Padi sawah di sarawak diusahakan oleh orang Kelabit yang mendiami kawasan rumah panjang di 0ulu Sungai Baram manakala padi huma pula ditanam oleh orang Bidayuh,1ban Bidayuh, 1ban dan Kenyah. Kebiasaannya,di Kebiasaannya,di setiap rumah panjang di Sarawa Sarawak,terdapat k,terdapat tanah yang diperuntukkan khas untuk menanam padi huma se/ara gotong+roy gotong+royong. ong. Contoh tanaman lain yang diusahakan adalah sayur+sayuran,lada hitam,buah+buahan seperti kelapa dan pisang. Di samping itu,kegiatan memburu binatang turut dijalankan seperti pelanduk kan/il dan ayam hutan. )ernakan se/ara ke/il+ke/ilan pula seperti ayam dan lembu. Kegiatan ekonomi komersia Kegiatan komersiall yang paling utama di Sabah pada abad ke+23 dan awal abad ke+'4 ialah bidang pertanian. )emba embakau kau merupakan tanaman dagangan dagangan pertama yang penting. (enjelang tahun 2554+an,ban 2554+an,banyak yak ladang tembakau telah dibuka oleh pengusaha+ pengusaha berbangsa Belanda dan %erman di pantai timur t imur Sabah. Pertanian se/ara s e/ara komersial ko mersial telah berkembang berkembang dengan pesat di Sabah dengan adanya pemodal Barat. Barat. (enjela (enjelang ng tahun 2534,terdapat 62 buah ladang tembakau di Sabah.ilai eksport tembakau telah meningkat daripada dari pada 7 55' pada tahun 2558 kepada kepada 7 2,29 2,296 6 444 pada tahun 2538. 2538. Per Perkemb kembanga angan n
kegiatan ekonomi komersial ini disebabkan oleh faktor dasar tanah yang liberal dan ketiadaan /ukai eksport serta harga pasarannya yang tinggi. Pertanian tembakau mula merosot selepas awal abad ke+'4.Pada tahun 234',penanaman tembakau mulai merosot kerana diserang penyakit dan juga akibat daripada masalah ben/ana alam iaitu banjir. (alahan,persaingan dengan pengeluar tembakau di Amerika Syarikat telah menjejaskan pendapatan penanaman tembakau tempatan di Sabah.Pada tahun 235',hanya terdapat ' buah ladang yang masih beroperasi di Sabah. Kegiatan komersial yang kedua terpenting ialah penanaman getah. )anaman getah telah mula diusahakan di Sabah pada tahun 253' oleh para pengusaha Barat,kemudian diikuti oleh para pekebun bumiputera dan /ina. Perkembangan penanaman getah di Sabah disebabkan oleh pembinaan jalan kereta api di antara %esselton !Kota Kinabalu# dan Beaufort. Syarikat Berpiagam "tara Borneo turut memberikan pelepasan /ukai eksport selama 84 tahun. Permintaan yang tinggi di pasaran dunia turut menjadi faktor peningkatan penanaman getah di Sabah. Kawasan penanaman getah yang utama di Sabah pada abad ke+23 dan awal abad ke+'4 ialah pantai Barat. Keluasan kawasan tanaman getah telah bertambah dengan mendadak. (isalnya pada tahun 2349 keluasan tanaman getah ialah 2 :46 hektar kemudian bertambah menjadi kira+kira 2; 438 hektar pada tahun 2329. Sehingga tahun 23;2,getah masih menjadi penyumbang kepada kegiatan ekonomi komersial bagi Sabah. Disamping itu,kegiatan ekonomi komersial lain di Sabah adalah seperti sarang burung,pokok lanut dan sagu. Pada tahun 23'6,eksport sarang burung bernilai 7 2'8 444 dan kawasan pengumpulan sarang burung ialah di &ua &omantong,di Sandakan. Pokok lanut yang dikenali sebagai abaka diproses untuk dijadikan tali kapal dan dieksport ke pula diusahakan se/ara ladang. Selain itu,orang /ina juga mengusahakan tanaman gambir dan lada hitam di Sarawak untuk tujuan eksport. $ada hitam ditanam di sekitar Ku/hing,Serian,Sarikei dan (aradong. Charles Brooke telah memberi galakan kepada saudagar+saudagar dari Singapura untuk menanam lada hitam di Sarawak dengan /ara memberi tanah kepada mereka. $ada hitam menjadi tanaman eksport terpenting di Sarawak pada abad ke+23. (enjelang tahun 2588,Sarawak telah berjaya mengeksport :3' tan lada hitam dan 2:94 tan gambir.
Selain pertanian,kegiatan ekonomi komersial yang lain yang turut di jalankan ialah pembalakan di Sabah dan Sarawak. Perusahaan pembalakan telah mula berkembang di Sabah pada tahun 2554+an. Perusahaan pembalakan dikuasai oleh syarikat+syarikat British dan Cina. Antara kayu balak yang mempunyai nilai eksport tinggi ialah seraya,kapur,belian dan meranti. Kegiatan pembalakan dijalankan di Sandakan,$ahad Datu dan )awau.Buruh dari 1ndonesia dan ?ilipina dibawa masuk ke Sabah. ilai eksport kayu balak Sabah menunjukkan peningkatan yang drastik.(isalnya,pada tahun 2534 nilai eksport hanya 7 ;; 85; sahaja tetapi telah meningkat kepada 7 6;' 3:8 pada tahun 2324.(enjelang tahun 23:4,nilai eksport kayu balak di Sabah ialah 7 '.8 juta manakala menjelang tahun 23:9 Sandakan mun/ul sebagai sebuah pelabuhan pengeksport kayu balak yang penting di dunia. Antara negara yang mengimport kayu balak dari Sabah ialah China,Singapura,Australian dan Britain. Kegiatan pembalakan di Sarawak hanya dijalankan sehingga Perang Dunia Kedua. Kayu balak menjadi eksport utama dan kekal pada kedudukan kedua selepas getah sebagai hasil pendapatan utama Sarawak.Penanaman kayu balak dijalankan oleh orang /ina dan Syarikat Borneo di kawasan Sungai ajang. 0asil pembalakan di Sarawak dieksport ke 0ong Kong,Australia dan Amerika Syarikat. Kegiatan ekonomi komersial lain yang dijalankan di Sabah dan Sarawak ialah perlombonngan.Di Sabah,hasil galian yang terpenting ialah emas. $ombong+lombong emas telah mula diusahakan sekitar tahun 2554+an di Sungai Segama. Kegiatan perlombongan emas telah diusahakan oleh orang Cina. @alaupun pengeluarannya terhad,tetapi nilai eksport emas sangat tinggi.Selain itu,bahan galian yang terdapat di Sabah ialah arang batu yang dilombong berhampiran dengan Sungai Silimpopon. "saha perlombongan arang batu telah dilakukan oleh Syarikat Cowie 0arbour Coal yang telah ditubuhkan pada tahun 2348 dan beroperasi hingga tahun 23:4. &alian lain pula ialah mangan yang telah dijumpai pada tahun 234' di )eluk (arudu. Bahan galian tersebut telah dilombong oleh Syarikat British Borneo
Ku/hing.Perkembangan bandar seperti (iri turut menjadi pemangkin perkembangan ekonomi ber/orak komersial di Sarawak. Kesimpulannya,kegiatan ekonomi komersial berkembang hasil daripada ekonomi sara diri.
