MATERI PENYULUHAN KEHUTANAN May 6, 2014 — 2014 — Leave a comment
I. PENDAHUL P ENDAHULUAN UAN A. Latar Belaan! Pem"an!#nan e$#tanan "eror%enta&% 'a(a #'aya men)am%n ele&tar%an $#tan (an men%n!atan emam#ran ma&yaraat yan! t%n!!al (% &e%tar $#tan. *r%enta&% ter&e"#t (%t#an!an (alam "ent# v%&% +ementer%an +e$#tanan ya%t# H#tan Le&tar% #nt# e&e)a$teraan ma&ayarat yan! "erea(%lan. "erea(%lan. H#tan le&tar% (an ma&yaraat &e)a$tera "a!a%an (#a &%&% mata #an!. E&%&ten&% e(#anya t%(a (a'at (%a"a%an. +e(#anya &al%n! "er!ant#n!. erc%'tanya ele&tar%an $#tan &an!at "er!ant#n! 'a(a at%v%ta& ma&yaraat yan! t%n!!al (%&e%tarnya. Ma&yaraat &e%tar $#tan (a'at memen#$% e"#t#$an $%(#'nya (ar% $#tan &ecara "ere&%nam"#n!an a'a"%la $#tan tem'at merea "er!ant#n! )#!a le&tar%. Pa(a &aat %n% #ant%ta& (an #al%ta& $#tan (% In(one&%a men!alam% 'en#r#nan. H#tan men!alam% (e!ra(a&% yan! mem'r%$at%nan (ar% ta$#n e ta$#n. De-ore&try $#tan (% In(one&%a tela$ menca'a% 1, )#ta $etar 'er ta$#n /H%nr%c$&, 200. e"a!a%mana %ta &a&%an (ar% "e"era'a me(%a ma&&a, er#&aan %n% (%&e"a"an antara la%n a(anya "e"era'a 'roye 'em"an!#nan (an 'eman-aatan $a&%l $#tan yan! t%(a teren(al% ole$ '%$a yan! t%(a "ertan!!#n! )aa", (%tam"a$ la!% ancaman3ancaman la%nnya &e'ert% %lle!al lo!!%n!, (an a(anya e"aaran $#tan. ementara %t#, ma&yaraat yan! t%n!!al (% &e%tar $#tan teta' "era(a (alam o(%&% yan! &er"a ter"ata&. +eter"ata&an ter&e"#t terman%&-e&ta&% (alam "ent# ren(a$nya 'en(%(%an, eonom%, a&e& 'ol%t%, a&e& ter$a(a' m"er(aya
alam, (an melema$nya mo(al &o&%al, &e$%n!!a em%&%nan meleat 'a(a merea. Pa(a &aat %n%, 10,2 )#ta ma&yaraat yan! t%n!!al (% &e%tar $#tan ter!olon! m%&%n. +eter"ata&an %n% &er%n! men%m"#lan at%v%ta&3at%v%ta& yan! men!ara$ 'a(a 'eman-aatan $#tan yan! #ran! mem'er$%t#n!an a&a& "erelan)#tan, Mencermat% on(%&% 'erma&ala$an (% ata&, +ementer%an +e$#tanan tela$ meneta'an enam e"%)aan 'r%or%ta& 'em"an!#nan e$#tanan, ya%t# /1 Pemanta'an +aa&an H#tan, /2 5e$a"%l%ta&% H#tan (an Pen%n!atan Daya D##n! DA, / Pen!amanan H#tan (an Pen!en(al%an +e"aaran H#tan, /4 +on&erva&% +eaneara!aman Hayat%, /7 5ev%tal%&a&% Peman-aatan H#tan Dan In(#&tr% +e$#tanan (an /6 Pem"er(ayaan Ma&yaraat e%tar H#tan. Pem"er(ayaan ma&yaraat &e%tar $#tan, yan! mer#'aan &ala$ &at# e"%)aan 'r%or%ta& 'em"an!#nan e$#tanan, memerl#an #'aya3#'aya 'eny#l#$an. Peny#l#$an e$#tanan yan! terara$ (an terencana aan men(oron! 'erce'atan e#atan (an emam'#an ma&yaraat &e%tar $#tan #nt# "er'art%&%'a&% (alam 'em"an!#nan e$#tanan, &e$%n!!a (a'at t#m"#$ (an "erem"an! eonom% rayat yan! man(%r%, tan!!#$, (an "erelan)#tan, yan! (%c%r%an (en!an men%n!atnya 'en(a'atan ma&yaraat, "erem"an!nya a'a&%ta& (an emam'#an ma&yaraat, &erta men%n!atnya elem"a!aan ma&yaraat. Perl# (%'a$am% (%'a$am% "a$a a!ar t#)#an 'eny#l#$an (a'at terca'a% &ecara o't%mal maa 'eny#l#$an e$#tanan t%(a (a'at (%la#an ole$ lem"a!a 'eny#l#$an e$#tanan &a)a. Nam#n 'erl# a(anya er)a&ama, oor(%na&%, om#n%a&%, (an ola"ora&% (en!an "er"a!a% '%$a. Peny#l#$an e$#tanan $ar#& men)a(% tan!!#n! )aa" "er"a!a% "er"a!a% '%$a yan! tera%t. tera%t. Den!an (em%%an, (em%%an, 'eny#l#$an 'eny#l#$an $ar#& (%la#an (%la#an &ecara &%&tem%, art%nya 'eny#l#$an $ar#& (%l%$at &e"a!a% at# &%&tem. lamet /200 menyataan "a$a 'erl#
'em"ena$an &%&tem 'eny#l#$an a!ar tan!!#n! )aa" 'eny#l#$an t%(a $anya men)a(% tan!!#n! )aa" oran! la'an!an, teta'% &%&tem ter&e"#t mel%'#t% "anya '%$a ata# om'onen. B. #)#an Pem"ela)aran Um#m etela$ &ele&a% men!%#t% 'em"ela)aran, 'e&erta (a'at mema$am% &ecara on&e't#al &&tem 'en!em"an!an 'eny#l#$an e$#tanan 8. #)#an Pem"ela)aran +$#& etela$ men!%#t% 'em"ela)aran, 'e&erta (a'at men)ela&aan 1. Peny#l#$an +e$#tanan &e"a!a% at# &%&tem 2. Pen!ert%an mater% 'eny#l#$an . #m"er mater% 'eny#l#$an e$#tanan 4. Pe"a%an (an 'emanta'an &%&tem 'eny#l#$an e$#tanan II. PEN9E5IAN IEM %&tem a(ala$ at# e&at#an (ar% "anya #nr yan! (a'at men!$a&%lan o#t'#t tertent#. %&tem ter"ent# ole$ a(anya om'onen3om'onen ata# #nr3#nr yan! "er$#"#n!an &at# &ama la%n mem"ent# at# )ar%n!an. Ma&%n!3ma&%n! om'onen mem'#nya% -#n!&% &en(%r%3&en(%r% yan! "er"e(a &at# (en!an la%nnya, (% mana -#n!&% om'onen yan! &at# (%'en!ar#$% ole$ -#n!&% om'onen la%n yan! "er$#"#n!an (en!annya. +#al%ta& o#t'#t &%&tem "er!ant#n! 'a(a #al%ta& -#n!&% &et%a' om'onen. Art%nya, "%la &ala$ &at# om'onen t%(a a(a ata# t%(a "er-#n!&%, maa -#n!&% &%&tem &ecara e&el#r#$an aan ter!an!!# ata# "a$an t%(a "er-#n!&% &ama &eal%. Dalam mana &%&tem &e"a!a% at# or!an%&a&% (ar% &e)#mla$ element (an "a!%an yan! "eer)a &e"a!a% &e"#a$ #n%t. %&tem )#!a (a'at "ermana &e"a!a% &e)#mla$ "a!%an yan! "erom'o&%&% &al%n! terone&%, ata# (%&e"#t &e"a!a% om'le& /com'le:. Dan, (alam mana &e"a!a% nan (an (e&a%n yan! &%&temat%&, maa
%a (eat (en!an ata3ata met$o(, or(er, or(erl%ne&&, or!an%;at%on, 'attern, 'lan, &y&temat%;at%on, (an &y&tem%;at%on. e(an!an, &e"a!a% 'en(eatan yan! (%!#naan #nt# mel%$at &eat#, mana &%&tem ter!am"ar (alam ata3ata -a&$%on, manner, met$o(, e"#a$ &%&tem, a(ala$ &e"#a$ om'o&%&% (ar% &e)#mla$ element yan! &al%n! "er%ntera&% &e$%n!!a mem"ent# &e"#a$ e&at#an yan! 'a(# /a #n%
ma#'#n m%ro. e"a!a% ta# &%&tem, e"er$a&%lan e!%atan 'eny#l#$an e$#tanan &an!at (%tent#an ole$ "er-#n!&%nya &em#a om'onen yan! a(a (alam &%&tem 'eny#l#$an e$#tanan ter&e"#t. D%l%$at &ecara maro, lem"a!a yan! mem%l%% tan!!#n! )aa" #nt# mela&anaan 'eny#l#$an e$#tanan mer#'aan " &%&tem (ar% &%&tem 'em"an!#nan na&%onal &ecara e&el#r#$an. D%l%$at &ecara me;;o, lem"a!a 'eny#l#$an e$#tanan mer#'aan " &%&tem (ar% &%&tem +ementer%an +e$#tanan /+emen$#t. e(an!an, (%t%n)a# &ecara m%ro maa lem"a!a 'eny#l#$an e$#tanan mer#'aan &%&tem ter&en(%r%. +et%!a (%men&% ter&e"#t 'a(a (a&arnya mem'#ya% etera%tan (en!an 'ro&e& 'em"an!#nan yan! ter)a(% 'a(a ma&yaraat. +arena 'em"an!#nan yan! (%rencanaan &ecara maro '#n 'erl# (% (##n! (alam 'enera'annya (% level me;;o (an m%ro. Dalam onte& me;;o, lem"a!a 'eny#l#$an e$#tanan ya%t# P#&at Pen!em"an!an Peny#l#$an (an P#&at Pelayanan Peny#l#$an mer#'aan &ala$ &at# " &%&tem (ar% BP2DM +emen$#t, (% mana BP2DM mer#'aan " &%&tem (ar% +emen$#t.. ela%n et)en, +emen$#t mem%l%% "e"era'a " &%&tem la%n ya%t# D%retorat >en(eral Planolo!% /D%t)en Plan, D%retorat >en(eral Perl%n(#n!an H#tan (an +on&erva&% Alam /D%t)en PH+A, D%retorat >en(eral B%na Pen!elolaan Daera$ Al%ran #n!a% (an Per$#tanan o&%al /D%t)en BPDAP, D%retorat >en(eral B%na U&a$a +e$#tanan /D%t)en BU+, Ba(an Penel%t%an (an Pen!em"an!an +e$#tanan /Bal%t"an!, &erta In&'etorat >en(eral /Ir)en. lamet /200 menyataan "a$a -#n!&% om'onen yan! &at# (%'en!ar#$% ole$ -#n!&% om'onen yan! la%nnya. et%a' om'onen ter&e"#t mem%l%% -#n!&% yan! "er"e(a nam#n &al%n! &al%n! tera%t &at# &ama la%nnya. *le$ arena %t#, e"er$a&%lan 'em"an!#nan e$#tanan "er!ant#n! 'a(a "er-#n!&%nya "3" &%&tem yan! a(a (alam +emen$#t yan!
&al%n! "er%ntera&% &ecara &%ner!%& (alam ran!a menca'a% t#)#an 'em"an!#nan e$#tanan. ?%raan /200 menyataan "a$a "3" &%&tem mem'#nya% -#n!&% tertent# yan! "eer)a &ecara &%ner!%& #nt# menca'a% t#)#an &%&tem. Dalam at# &%&tem, %atan &%ner!%& (a'at "er#'a oor(%na&%, er)a&ama, &tr#t#r@$%rar% or!an%&a&%, (an@ata# !ar%& oman(o. Den!an (em%%an (alam ran!a me#)#(an v%&% +emen$#t ya%t# H#tan le&tar% (an Ma&yaraat e)a$tera, maa 'erl# (%"an!#n oor(%na&% (an er)a&ama (% antara "3" &%&tem yan! a(a (alam +emen$#t, &e$%n!!a t%(a ter)a(% t#m'an! t%n(%$ e"%)aan, "a% e"%)aan #nt# e!%atan (% la'an!an ma#'#n e!%atan a(m%n%&tra&%, (en!an (em%%an (a'at (%$%n(ar% ter)a(%nya 'em"oro&an an!!aran. Perl# (%la#an 'em"ena$an (an 'er"a%an &%&tem &ecara %nten&%- (an "ere&%nam"#n!an a!ar terca'a% e<&%en&% (an e-et%v%ta& 'em"an!#nan e$#tanan. +e!%atan3e!%atan yan! (%la#an ole$ &ala$ &at# " &%&tem $ar#& (% ara$an 'a(a #'aya 'enca'a%an t#)#an &%&tem, (an $ar#& "er&%ner!% (en!an e!%atan3e!%atan (ar% "3" &%&tem la%nnya. Hal %n% (a'at ter#)#( melal#% oor(%na&%, om#n%a&% (an er)a&ama antar "3" &%&tem &e"a!a% "er%#t 9am"ar 1. +om'onen3+om'onen %&tem +ementer%an +e$#tanan Dem%%an '#la (alam 'ro&e& 'en!am"%lan (an 'eneta'an e"%)aan. Pem"a$a&an e"%)aan yan! aan (%am"%l ole$ &ala$ &at# " &%&tem $ar#& mel%"atan ata# (%om#n%a&%an e'a(a "3" &%&tem la%n a!ar (a'at (%'erole$ maan3maan yan! "er!#na. Melal#% 'el%"atan "er"a!a% " &%&tem maa aan (%'erole$ "anya 'em%%ran (an alternat%- 'emeca$an ma&ala$ yan! le"%$ "a%, arena (en!an eterl%"atan (ar% &em#a " &%&tem mem#n!%nan m#nc#lnya "e"era'a 'en!alaman (an %(e yan! "eranea ra!am, &erta latar "elaan! 'en%n)a#an ma&ala$ (ar% "er"a!a% (#t 'an(an! yan! "er"e(a3"e(a, &e$%n!!a aan
(%$a&%lan e"%)aan yan! "a%, "#an e"%)aan yan! t#m'an! t%n(%$ ata# ontra(%t%- (alam 'en!%m'lementa&%annya. Perencanaan 'eneta'an aa&an $#tan yan! (%la#an ole$ Ba'lan (alam 'ela&anaannya aan "er&ent#$an (en!an ma&yaraat &e%tar $#tan, ole$ arenanya mem"#t#$an oor(%na&% (en!an lem"a!a 'eny#l#$an e$#tanan (alam ran!a men(eat% (an mem"er%an 'ema$aman e'a(a ma&yaraat. Bal%t"an! mem%l%% 'eran (alam men!a)% on(%&% alam (an ma&yaraat yan! $a&%lnya &e"a!a% maan "a!% Ba'lan. Ha&%l3$a&%l 'enel%t%an Bal%t"an! antara la%n 'em#l%aan tanaman $#tan, 'emro&e&an $a&%l $#tan yan! "a%, ten% 'en!aetan ay#, (an la%n &e"a!a%nya &an!at "erman-aat "a!% '%$a BP+. Ha&%l3$a&%l ter&e"#t (a'at (%!#naan &e"a!a% mater% #nt# mela#an 'em"%naan 'a(a '%$a3'%$a yan! (%"er% $a #nt# men!elola $#tan, &e$%n!!a (%'erole$ 'ro(#&% ay# yan! "er#al%ta& &erta (%$a&%lan &ecara rama$ l%n!#n!an. Dalam 'ela&anaannya BP+ )#!a aan "er&ent#$an (en!an ma&yaraat yan! tela$ (%"er%an $a ole$ 'emer%nta$ #nt# men!elola $#tan, ole$ arenanya oor(%na&% (en!an lem"a!a 'eny#l#$an men)a(% at# e$ar#&an. +e!%atan3e!%atan 5LP &er%n! "er&ent#$an (en!an ma&yaraat. *le$ arena %t#, 'ro!ram@'roye yan! (%l#nc#ran ole$ 5LP $ar#& &elara& (en!an t#)#an (ar% '#&"an!yanl#$ a!ar (a'at terc%'ta ma&yaraat yan! man(%r%. Unt# %t# (%'erl#an oor(%na&% (an om#n%a&% (alam ran!a men&%ner!%an e!%atan 5LP (en!an +e!%atan P#&"an!yanl#$. +e!%atan 5LP )#!a mem"#t#$an $a&%l3$a&%l 'enel%t%an Bal%t"an!, m%&alnya a)%an &o&%al "#(aya, a)%an ten%& e$#tanan &e$%n!!a e!%atan yan! (%la#an &ea% (en!an on(%&% (an e"#t#$an ma&yaraat. Lem"a!a 'eny#l#$an memerl#an er)a&ama (en!an Bal%t"an! (alam ran!a me(a'atan %nova&% yan! (%"#t#$an ole$ ma&yaraat. Inova&% %n% em#(%an (%ema& ole$ lem"a!a
'eny#l#$an a!ar (a'at (%tera'an ole$ ma&yaraat. A!ar &em#a e!%atan yan! (%la&anaan ole$ om'onen3 om'onen "er)alan e<&%en (an e-et%- maa (%'erl#an 'en!aa&an (an 'en%la%an. ela%n (%la#an &ecara %nternal ole$ &et%a' om'onen3om'onen &%&tem, maa #nt# men)am%n o"yet%v%ta& 'en!aa&an (an 'en%la%an (%'erl#an lem"a!a la%n. Lem"a!a ter&e"#t a(ala$ In&'etorat >en(eral. Hal 'ent%n! yan! )#!a &an!at 'erl# (%'er$at%an (alam men&%nron%&a&%an e!%atan a(ala$ 'a(a &aat men!#lan an!!aran #nt# e!%atan ata# 'ro!ram ta$#nan &et%a' " &%&tem ter&e"#t. et%a' a%l (ar% " &%&tem "e&erta 'e)a"at e#an!an, &e$ar#&nya "er&ama3&ama mema'aran rencana e!%atannya &e$%n!!a (a'at (%eta$#% e!%atan a'a &a)a yan! ter)a(% t#m'an! t%n(%$, ata# 'a(a e!%atan a'a &a)a e!%atan ter&e"#t (a'at &al%n! melen!a'%. Ha&%l oor(%na&% (an om#n%a&% antar " &%&tem %n% (a'at (%#lan e'a(a 'en!am"%l e"%)aan '#nca /menter% e$#tanan #nt# (%&ya$an men)a(% e"%)aan (a&ar yan! memay#n!% e!%atan3e!%atan &et%a' " &%&tem. +e"%)aan (a&ar %n% )#!a &e$ar#&nya (a'at men)a(% '%)aan e!%atan 'eny#l#$3 'eny#l#$ e$#tanan yan! "era(a (% (aera$, yan! &e)a otonom% (aera$ e"era(aan merea &ecara a(m%n%&tra&% e'e!aa%an tela$ (%l%m'a$an e'a(a 'em(a. Den!an (em%%an, e"er$a&%lan ata# terca'a%nya t#)#an 'em"an!#nan e$#tanan yan! (%la&anaan &an!at (%tent#an ole$ "er-#n!&%nya &em#a " &%&tem yan! a(a (alam +emen$#t, yan! &ecara &%ner!%& "eer)a&ama. A'a"%la &%ne!%ta& t%(a ter)a(% maa t#)#an 'em"an!#nan t%(a aan terca'a% &ecara o't%mal. III. MAE5I PENULUHAN +EHUANAN
A. Mater% Peny#l#$an +e$#tanan Dalam 'ro&e& om#n%a&% antara 'eny#l#$ (en!an &a&aran /'ara 'etan%, 'eny#l#$ e$#tanan aan menyam'a%an &e!ala &eat# yan! menyan!#t %lm# (an tenolo!% yan! (%"#t#$an ole$ ma&yaraat (an )#!a a)aan e'a(a ma&yaraat &a&aran #nt# mela&anaan at# e!%atan tertent#. Den!an ata la%n, yan! (%ma( (en!an mater% 'eny#l#$an e$#tanan a(ala$ &e!ala &eat# ata# 'e&an yan! %n!%n (%om#n%a&%an ole$ &eoran! 'eny#l#$ e'a(a ma&yaraat &a&arannya (alam at# e!%atan 'eny#l#$an. Mater%3mater% yan! (%&am'a%an ole$ 'eny#l#$ e$#tanan (a'at "er&%-at %n-ormat%-, 'era&%- (an enterta%nment, yan! 'a(a (a&arnya mem'#nya% t#)#an #tama, ya%t# o &ec#re #n(er&tan(%n! o e&ta"l%&$ acce'tance o mot%vate act%on Pertama a(ala$ to &ec#re #n(er&tan(%n!, mema&t%an "a$a ma&yaraat men!ert% mater% yan! (%ter%manya. An(a%an (a$ (a'at men!ert% (an mener%ma, maa 'ener%maannya %t# $ar#& (%"%na /to e&ta"l%&$ acce'tance. Pa(a a$%rnya e!%atan (%mot%va&%an /to mot%vate act%on. Mater% yan! (%&am'a%an (alam 'ro&e& 'eny#l#$an $ar#& "er&%-at %novat%- yan! mam'# men!#"a$ ata# men(oron! ter)a(%nya 'er#"a$an3'er#"a$an e ara$ 'em"a$ar#an (alam &e!ala a&'e e$%(#'an ma&yaraat &a&aran, (em% &elal# ter#)#(nya 'er"a%an m#t# $%(#' &et%a' %n(%v%(# (an &el#r#$ ar!a ma&yaraat &a&aran yan! "er&an!#tan. Inova&% ,5a$%m / 1C1 mem"e(aan a(anya (#a macam t%'e 'e&an,ya%t# a. Pe&an I(eolo!%& ,a(ala$ on&e' (a&ar yan! melan(a&% (an (%)a(%an ala&an #nt# mela&anaan 'er#"a$an3'er#"a$an ata# 'em"an!#nan yan! yan! (%rencanaan (em% ter#)#(nya 'er"a%an m#t# $%(#'.M%&alnya 'em"an!#nan (% In(one&%a yan!
mem%l%$ 'em"an!#nan man#&%a &e#t#$nya (an 'em"an!#nan &el#r#$ ma&yaraat In(one&%a (em% ter#)#(nya ma&yaraat a(%l (an mam#r,mater%%l (an &'%r%t#al "er(a&aran 'anca&%laF &e"a!a% 'e&an %(eolo!%&nya. Pe&an %(eolo!%& &e'ert% %t#,ter#& mener#& (%tanaman (an (%ma&yaraatan e (alam l#"# $at% &e!ena' ar!a ma&yaraat,"a% &e"el#m 'rencanaan 'ro!ram 'ro!ram 'em"an!#nan ma#'#n 'ro&e& 'ela&anaan 'em"an!#nan (en!an ma( #nt# men#m"#$an (an men!!eraan 'art%&%'a&% ma&yaraat,&erta men)a!a a!ar 'em"an!#nan (a'at ter#& "erlan!n! (an menca'a% t#)#an yan! (%%n!%nan. Melal#% 'e&an3'e&an %(eolo!%& )#!a (%ma(an a!ar 'ro&e& 'em"an!#nan (%la&anaan &ea% (en!an n%la%3n%la% e$%(#'an yan! (%)a(%an ac#annya,(an $a&%lnya (a'at (%n%mat% ole$ &et%a' %n(%v%(# (an &el#r#$ ar!a ma&yaraat &ecara a(%l,&e%m"an!,&elara& (an &era&%.Den!an (em%%an 'ro&e& 'em"an!#nan (a'at teta' "erlan!n! (alam eran!a 'em"an!#nan #nt# man#&%a (an "#annya )#&tr# men)a(%an man#&%a &e"a!a% o"ye 'em"an!#nan &emata. Ha&%l3$a&%l 'em"an!#nan $ar#& "enar3"enar mam'# mem'er"a%% m#t# $%(#' ma&yaraat,(alam art% / eer& ,1C1 Men%n!atan 'emerataan (an men!#ran!% e&en)an!an, Mem'erl#a& la'an!an (an e&em'atan er)a Men)am%n e"e"a&an (ar% &e!ala macam "ent# 'en%n(a&an. ". Pe&an Im-ormat%- ,a(ala$ &e!ala "ent# %m-orma&% yan! "era%tan (en!an (an "er!ant#n! 'a(a 'e&an %(eolo!%&nya. Pe&an %m-ormat%- (a'at "er"ent# e"%)aan 'em"an!#nan,n%la%3 n%la% &o&%al "#(aya (an &em#a %m-orma&% yan! "era%tan (en!an t#)#an yan! %n!%n (%ca'a% &erta &e!ala macam #'aya yan! %n!%n (%la&anaan melal#% e!%ata3e!%atan 'em"an!#nan yan! (%rencanaan ,&e'ert% %(e3%(e,meto(a,'et#n)# te$n%&,%m-orma&% te$nolo!% "ar# (ll.
Haveloc / 1C6C mem"e(aan (alam 4 / em'at macam t%'e 'e&an a. Pen!eta$#an entan! Ilm# Da&ar,mer#'aan $a&%l 'enel%t%an (a&ar yan! "er#'a meto(a (an teor%3teor%,"el#m (a'at (%)a(%an ac#an #nt# lan!n! (%tera'an ole$ ma&yaraat l#a&. ". Ha&%l r%&et tera'an (an 'en!em"an!an@'en!#)%an,'a(a $aeatnya mer#'aan e!%atan lan)#tan #nt# men!a)% $a&%l $a&%l 'enel%t%an (a&ar. c. Pen!eta$#an 'rat%&, mer#'aan r%n!a&an (ar% r%&et tera'an (an 'en!em"an!an @'en!#)%an yan! tela$ (%ola$ (an (%a)% #lan! men)a(% %m-orma&% yan! m#(a$ (%'a$am% ole$ &em#a '%$a. (. Pe&an 'en!!#na ,a(ala$ #m'an "al% (ar% ma&yaraat yan! tela$ menera'an %nova&% yan! (%taaran ole$ 'ara 'eny#l#$. Pe&an 'en!!#na (alam e$%(#'an &e$ar%3$ar% (a'at "er"ent# E&'re&% tentan! e"#t#$an,yan! "er#'a el#$an,e'#a&an,e!em"%raan,ata# cer%ta tentan! 'en!alaman yan! (%&am'a%an ole$ 'en!!#na e'a(a 'eny#l#$ ata# teman3 temannya ,&etela$ %a / 'en!!#na menera'an %nova&% yan! (%taaran ole$ 'eny#l#$. 5ea&% onmen , yan! "er#'a men%n!atnya e"#t#$an aan %nova&% yan! "er&an!#tan / (alam "ent# %m-orma&%@'en)ela&an ata# 'ro(# = 'er"a%an 'ro(#&% (an 'en(a'atan &etela$ meneta'an %nova&% yan! (%taaran=&%a' ne!at%- yan! (%t#n)#an e'a(a 'eny#l#$@too$ ma&yaraat,)%a ternyata %nova&% yan! (%taaran t%(a mem"er%an man-aat@'er"a%an m#t# $%(#' ata# "a$an mer#!%an (an men#nt#t 'en!or"anan yan! $ar#& (%tan!!#n!nya. Unt# e!%atan 'eny#l#$an e$#tanan,ra!am mater% yan! 'erl# (%&%a'an a(ala$ 1. +e"%)aan (an 'erat#ran3'erat#ran yan! "era%tan (en!an 'ela&anaan 'em"an!#nan e$#tanan / "a% (ar% t%n!at '#&at ma#'#n &am'a% (%t%n!at loal &e'ert% 'ola e"%)aan #m#m
'em"an!#nan e$#tanan,e"%)aan $ar!a (a&ar,'enyal#ran re(%t #&a$atan%,(%&tr%"#&% &arana 'ro(#&% (ll. 2. Ha&%l3$a&%l 'enel%t%an@'en!#)%an (an reomen(a&% te$n%& yan! 'erm%ntaan ole$ %n&tan&% yan! "erenan!. . Im-orma&% 'a&ar &e'ert% $ar!a "aran!,'enaaran (an 'erm%ntaan 'ro(#. 4. Pet#n)# te$n%& tentan! 'en!!#naan alat (an &arana 'ro(#&% 7. Pen!alaman 'etan% yan! tela$ "er$a&%l 6. Im-orma&% tentan! elem"a!aan (an em#(a$an3em#(a$an yan! "era%tan (en!an 'em"an!#nan e$#tanan . Doron!an (an ran!&an!an #nt# terc%'tanya &aar&a (an &a(aya ma&yaraat. B. #m"er Mater% Peny#l#$an e'ert% $alnya mater% yan! "era!am,m"er %m-orma&% yan! (a'at (%)a(%an mater% 'eny#l#$an )#!a &an!at "era!am,"a% yan! (%$a&%lan ole$ 'ara 'enel%t%,'eny#l#$ ata# ole$ ma&yaraat 'en!!#na &en(%r% yan! le"%$ (a$#l# tela$ menera'an %nova&% yan! (%taaran.. #m"er mater% (a'at (%elom'oan (alam 1. #m"er re&m% (ar% %n&tan&% 'emer%nta$ a. De'artemen @ (%na&3(%na& tera%t ". Lem"a!a 'enel%t%an (an 'en!em"an!an c. P#&at3'#&at 'en!a)%an (. P#&at3'#&at %n-orma&% e. Pen!#)%an loal yan! (%la&anaan ole$ 'eny#l#$. 2. #m"er re&m% (ar% lem"a!a3lema"a!a &a&ta@lem"a!a &a(aya ma&yaraat,yan! $#& "er!era (% "%(an! 'enel%t%an,'en!a)%an, (an 'enye"aran %n-orma&%. . Pen!alaman 'etan%,"a% (ar% 'en!alaman #&a$atan%nya &en(%r% ata# $a&%l (ar% 'eta 'en!alaman yan! (%la#an &ecara $#& (en!an ata# tan'a "%m"%n!an 'eny#l#$nya.
4. #m"er la%n yan! (a'at (%'ercaya,m%&alnya %n-orma&% 'a&ar (ar% 'ara 'e(a!an! ,'er!#r#an t%n!!% (ll. Perl# (%%n!at "a$a 1. Mater% yan! "era&al (ar% lem"a!a3lem"a!a re&m% / 'emer%nta$ (an ata# &a&ta &er%n!al% t%(a &elal# &ea% (en!an on(%&% 'en!!#na,me&%'#n tela$ ter#)% melal#% meto(a %lm%a$ tertent#. Hal %n% (%&e"a"an arena,"a% l%n!#n!an <&% ma#'#n m"er(aya yan! (%!#naan t%(a &elal# &ama &e'ert% yan! (%m%l%% ata# yan! (a'at (%man-aatan ole$ 'en!!#na yan! "era%tan (en!an 'eralatan yan! (%!#naan ,'en!eta$#an (an etram'%lan yan! (%#a&a% (an ter&e(%anya mo(al yan! ter"ata&.e$%n!!a t%(a men!$eranan )%a mater%3mater% yan! (%&am'a%an &er%n!al% ternyata a. ecara te$n%& ta (a'at (%la&anaan ". ecara eonom% t%(a men!#nt#n!an (an c. %(a (a'at (%tera'an arena 'ert%m"an!an 'ert%m"an!an 'ol%t%&,&o&%al (an "#(aya &etem'at yan! t%(a men(##n!nya. 2. Mater% yan! "era&al (ar% 'en!alaman 'etan%,&er%n!al% ma&%$ (%ra!#an eter$an(alannya/ ete'atan (an etel%t%annya ,arena &er%n! al% t%(a (%la&anaan (en!an mem'er$at%an meto(a %lm%a$ tertent# yan! tela$ (%la#an. . Mater% yan! "era&al (ar% m"er la%n,&er%n!al% t%(a )#)#r,arena (ar% 'a(anya meleat e'ent%n!an3e'ent%n!an tertent# yan! t%(a &elal# &ea% (en!an e"#t#$an (an e'ent%n!an 'en!!#na ma#'#n ma&yaraat &ecara e&el#r#$an. *le$ arenanya "a!% 'ara 'en!!#na %nova&% $ar#& &elal# "er&%a' $at%3$at%,(en!an &elal# menco"a terle"%$ (a$#l# (alam &ala #&a$a yan! le"%$ ec%l &e"a!a% 'eta 'en!alaman ata# (en!an mela#an 'en!#)%an loal / local ver%<at%on tr%al& . 8. %-at3&%-at Mater% Peny#l#$an +e$#tanan A!ar e!%atan om#n%a&% 'eny#l#$an (a'at "er)alan "a% 'erl#
(%'er$at%an c%r%3c%r% (ar% at# mater% yan! e-et%-. c$ramm /1C2 (alam 8an!ara /2000 menyataan "a$a a!ar 'e&an om#n%a&%, (alam onte& %n% a(ala$ mater% 'eny#l#$an, (a'at (en!an m#(a$ (%men!ert% ole$ 'ener%ma, 'erl# mem'er$at%an $al3$al "er%#t a.Mater% $ar#& (%rancan! (an (%&am'a%an &e(em%%an r#'a, &e$%n!!a (a'at menar% 'er$at%an ma&yaraat. ".Mater% $ar#& men!!#naan lam"an! ata# "a$a&a yan! (a'at (%men!ert% ole$ &a&aran l#$. c.Mater% $ar#& &ea% (an@ata# (a'at mem"an!%tan e"#t#$an &a&aran l#$. (.Mater% $ar#& menyaranan at# )alan ata# 'enyele&a%an (alam ran!a mem'erole$ e"#t#$an ta(%, yan! laya "a!% ma&yaraat &e$%n!!a (a'at mem"an!%tan re&'on yan! (%e$en(a%. Men!ac# 'a(a 'ernyataan cramm (% ata&, maa mater% 'eny#l#$an e$#tanan $ar#& &ea% (en!an e"#t#$an ata# e'ent%n!an &a&aran /'etan%, &e$%n!!a 'etan% aan tertar% 'er$at%annya (an teran!&an! #nt# mela&anaannya. Mater% yan! menar% 'er$at%an 'ara 'etan% tent#nya a(ala$ &e!ala &eat# yan! "era%tan (en!an #&a$a tan%nya &e'ert% 'er"a%an 'ro(#&%, 'er"a%an 'en(a'atan (an 'er"a%an t%n!at e$%(#'an. Mar(%anto /1CC6 mem"e(aan a(anya t%!a macam mater% 'eny#l#$an ya%t# 1. Ber%&%an 'emeca$an ma&ala$ yan! &e(an! (an aan (%$a(a'%. ea% (en!an
mater% yan! la%nnya. 2. Ber%&%an 'et#n)# (an reomen(a&% yan! $ar#& (%la&anaan. Mater% 'eny#l#$an yan! "er%&% 'et#n)# ata# reomen(a&% "a!a%mana $ar#& mela&anaan &eat#, &er%n!al% &an!at (%$ara'an ole$ ma&yaraat &a&aran ala#'#n tera(an! mater% %n% #ran! mem'erole$ 'r%or%ta& (%"an(%n! (en!an mater% yan! "er%&% 'emeca$an ma&ala$. +arena %t#, mater% &e'ert% %n% $anya (%"ata&% 'a(a 'et#n)# ata# reomen(a&% yan! $ar#& &e!era (%la&anaan. Peny#l#$ e$#tanan &eyo!yanya t%(a mem"er%an 'et#n)# ata# reomen(a&% yan! 'ela&anaannya aan (%la#an 'a(a ma&a3ma&a men(atan! /ma&%$ memerl#an at# "e"era'a lama la!%, &e"a" "%&a &a)a ter)a(% 'a(a &aat $ar#& (%la&anaan ata# (%tera'an, ternyata ma&yaraat (a$ l#'a &e$%n!!a mater% $ar#& (%#lan! em"al%. Ba$an m#n!%n 'et#n)# ata# reomen(a&% ter&e"#t (a$ o#t o- (ateF &e$%n!!a $ar#& (%'er"a%% ata# (%&em'#rnaan la!% &ea% (en!an 'er#"a$an ata# 'erem"an!an ea(aan yan! (%$a(a'%. . Mater% yan! "er&%-at %n&tr#mental, Ber"e(a (en!an e(#a mater% yan! (%em#aan (%ata&, mater% 'eny#l#$an &e'ert% %n% t%(a $ar#& (%onm&%F (alam at# &%n!at, teta'% mer#'aan mater% yan! 'erl# (%'er$at%an (an mem'#nya% man-aat )an!a 'an)an!, &e'ert% e%ra#&a$aan, 'em"ent#an o'era&%, 'em"%naan elom'o (ll. ea% (en!an &%-atnya, mater% yan! (%&am'a%an "%a&anya "era%tan (en!an #'aya 'en%n!atan (%nam%a elom'o, (oron!an "a!% t#m"#$nya &aar&a, &aarya (an &a(ana. Ata# $al3$al yan! "era%tan (en!an eman(%r%an yan! la%n. +arta&a'oetra /1CC1 menyataan "a$a a!ar mater% 'eny#l#$an (a'at (%ter%ma, (%man-aatan (an (%tera'an ole$ ma&yaraat, 'erl# (%'er$at%an '#la $al3$al "er%#t 1. ea% (en!an t%n!at emam'#an ma&yaraat, &e$%n!!a m#(a$ (an (a'at (%a'l%a&%an.
2. %(a "ertentan!an (en!an norma, n%la%, e'ercayaan, a(at (an "%la 'erl# t%(a '#la "ertentan!an 'ola 'ertan%an yan! ter"%a&a (%la#an a'a"%la 'ola ter&e"#t "a% (an mer#'aan ear%-an loal. . Mem"er% ata# men(atan!an e#nt#n!an eonom%& /"er'en!ar#$ 'o&%t%' ter$a(a' t%n!at e$%(#'an 'etan% 4. Men!e&anan (an meran!&an! 'etan% #nt# mela&anaan 'er#"a$an cara "er'%%r, cara er)a, (an cara $%(#' men#)# 'erem"an!an (an ema)#an. 7. Ber&%-at 'rat%& (an (a'at (%la&anaan ole$ 'ara 'etan% &e$%n!!a men(oron! e!%atannya. 6. Men!!a%ra$an 'etan% &e$%n!!a 'ara 'etan% men)a(% ant#&%a& (an ter"#)# #nt# ma# mem'er$at%an, mener%ma, menco"a, (an mela&anaan@ menera'annya (alam e!%atan 'ertan%annya. D. Pem%l%$an Mater% Peny#l#$an A'a'#n mater% 'eny#l#$an yan! (%&am'a%an ole$ &eoran! 'eny#l#$,'ertama3tama $ar#& (%%n!at "a$a mater% ter&e"#t $ar#& &elal# men!ac# e'a(a e"#t#$an yan! tela$ (%ra&aan ole$ ma&yaraat &a&arannya. eta'% (%(alam 'rate,&er%n!al% 'eny#l#$ men!$a(a'% el%tan #nt# mem%l%$ (an menya)%an mater% yan! "enar3"enar (%"#t#$an ole$ ma&yaraat&a&arannya.Hal %n%,"%&a (%&e"a"an arena e&era!aman &a&aran yan! (%$a(a'% / &e$%n!!a men#nt#t era!aman e"#t#$an yan! "er"e(a ,ata# era!aman mater% yan! $ar#& (%&am'a%an 'a(a &aat yan! &ama.+el%tan la%n yan! (a'at m#nc#l manaala 'ema$aman tentan! &a&aran (an at# men)a(% 'em"ata&. Ar"ole(a / 1C1 mem"er%an ac#an a!ar &et%a' 'eny#l#$ mam'# mem"e(a3"e(aan ra!am mater% 'eny#l#$an yan! %n!%n (%&am'a%an 'a(a &et%a' e!%atan.
1.Mater% 'oo ya%t# mater% yan! "enar3"enar (%"#t#$an (an $ar#& (%eta$#% ole$ &a&aran #tama.mater% 'oo &e(%%tnya menca#' 70G (ar% &el#r#$ mater% yan! %n!%n (%&am'a%an 'a(a &aat yan! &ama 2. Mater% yan! 'ent%n! ya%t# mater% yan! "er%&% (a&ar 'ema$aman tentan! &e!ala &eat# yan! "era%tan (en!an e"#t#$an yan! (%ra&aan ole$ &a&arannya.Mater% %n%,(%"er%an &e%tar 0 G (ar% &el#r#$ mater% yan! %n!%n (%&ama'a%annya. . Mater% 'en#n)an!,ya%t# mater% yan! ma&%$ "era%tan (en!an e"#t#$an yan!(%ra&aan.yan! &e"a%nya (%eta$#% ole$ &a&aran #nt# mem'erl#a& caraala 'ema$amannya tentan! e"#t#$an yan! (%ra&aannya %t#.Mater% %n% ma&%mal &e"anya 20 G (ar% &el#r#$ mater% yan! (%"er%an. 4. Mater% yan! m#"a;%r,ya%t# mater% yan! &e"enarnya t%(a 'erl# (an t%(a a(a !ay#tannya (en!an e"#t#$an yan! (%ra&aan ole$ ma&yaraat &a&arannya. +arena %t# (alam &et%a' e!%atan 'eny#l#$an,&e"a%nya )#&tr# (%$%n(ar% 'enyam'a%an mater% mater% &e'ert% %n%. #'er o#& 0 G Hel'-#l 20 G Im'ortant 0 G %tal 70 G I. PE5BAI+AN DAN PEMANAPAN IEM PENULUHAN +EHUANAN Ma&yaraat &e%tar $#tan 'a(a #m#mnya a(ala$ 'etan%, yan! &an!at men!$ara'an a(anya 'er#"a$an (alam t%n!at e&e)a$teraan $%(#'nya Per#"a$an t%n!at e&e)a$teraan ma&yaraat (a'at ter#)#( a'a"%la ma&yaraat mem%l%% e"er(ayaan &e$%n!!a men!a&e& r#an! eonom% (an mam'# mem"ant# (%r%nya &en(%r% el#ar (ar% el%tan $%(#'nya. *le$
arena, &%t#a&% (an on(%&% 'eny#l#$an e$#tanan yan! a(a &aat %n% "el#m o't%mal, (an "er(a&aran a'a yan! tela$ (%a)% (% ata&, maa (%ra&a 'erl# &e!era mela#an 'emanta'an 'ola3'ola (alam &%&tem 'eny#l#$an e$#tanan "a% ole$ 'emer%nta$ '#&at ma#'#n 'em(a, yan! 'a(a 'r%n&%'nya men!ac# 'a(a UU no 16 a$#n 2006. Pola3'ola ter&e"#t a(ala$ 1. Pener"%tan PP ole$ 'emer%nta$ '#&at &e"a!a% lan!a$ e&er%#&an ter$a(a' e&%&ten&% UU No. 16 a$#n 2006. Lem"a!a3 lem"a!a 'eny#l#$an $ar#& (a'at men(e&a (an meya%nan 'emer%nta$ tentan! 'ent%n!nya PP a!ar UU No. 16 a$#n 2006 (a'at &e!era (%%m'lementa&%an. 2. Pemanta'an &tr#t#r or!an%&a&% 'eny#l#$an e$#tanan Pemanta'an (an 'en!em"an!an &tr#t#r or!an%&a&% 'eny#l#$an e$#tanan mel%'#t% a. Pa(a t%n!at '#&at ter(a'at Ba(an yan! menan!an% Peny#l#$an. ". Pa(a t%n!at 'rov%n&% ter(a'at Ba(an +oor(%na&% Peny#l#$an c. Pa(a t%n!at a"#'aten@ota ter(a'at Ba(an Pela&ana Peny#l#$an, (an (. Pa(a t%n!at +ecamatan ter(a'at Bala% Peny#l#$an, &erta (%tam"a$ (en!an e. Po& Peny#l#$an +e$#tanan yan! "era(a (% t%n!at (e&a@el#ra$an yan! "er&%-at non&tr#t#ral . Pemanta'an 'er&onal%a ata# m"er(aya man#&%a /DM Pemanta'an (an 'en!em"an!an 'er&onal%a mel%'#t% a. Perer#tan Peny#l#$ +e$#tanan "ar# ". Pem"%naan (an 'en!em"an!an DM 'eny#l#$an e$#tanan yan! tela$ a(a c. Penye"araan 'eny#l#$ e$#tanan e (aera$3(aera$ &ecara 'ro'o&%onal (. +e)ela&an ata& t#!a& (an ar%r 'eny#l#$ e$#tanan Pemanta'an (an 'en!em"an!an 'er&onal%a 'a(a (a&arnya
"ert#)#an a!ar DM 'eny#l#$an e$#tanan mem%l%% om'eten&% yan! mema(a% #nt# mem"ant# &a&aran l#$. +om'eten&% ter&e"#t mel%'#t% a. enolo!% 'eny#l#$an e$#tanan@'em"er(ayan ma&yaraat ". Pema$aman ter$a(a' "&tan&% e$#tanan c. %&tem &%lvoa!r%"%&n%& 4. Pemanta'an mater% 'eny#l#$an e$#tanan +e%n!%nan ma&yaraat &e%tar $#tan #nt# men%n!atan e&e)a$teraan $%(#'nya aan terca'a% a'a"%la merea (a'at men%n!atan 'en!elolaan #&a$a tan%nya, &e$%n!!a (a'at men%n!atan 'ro(#&%nya. Nam#n (em%%an, 'en%n!atan 'ro(#&% tan'a (%&erta% (en!an 'ema&aran yan! "a%, tent# t%(a (a'at me#)#(an e%n!%nan merea, arena 'en(a'atan merea teta' &a)a ec%l. *le$ arenanya, (%'erl#an 'emanta'an mater% 'eny#l#$an e$#tanan tentan! &%&tem &%lvoa!r%"%&n%&. 7. Pemanta'an &%&tem er)a (an meto(e 'eny#l#$an e$#tanan Be"era'a $al yan! (a'at (%)a(%an 'r%n&%' er)a (alam ran!a men%n!atan m#t# 'eny#l#$an e$#tanan a(ala$ a. mem"an!#n $#"#n!an yan! ara" antara 'eny#l#$ e$#tanan (en!an ma&yaraat. H#"#n!an ara" %n% (%t#m"#$an (an (%"%na (en!an &%&tem er)a yan! tert%", terat#r (an "ere&%nam"#n!an. ". Mater% 'eny#l#$an $ar#& at#al, &e!ar, (an (%"#t#$an ole$ ma&yaraat. c. Mater% 'eny#l#$an yan! aan (%&am'a%an $ar#& (%#a&a% "enar ole$ 'eny#l#$ e$#tanan. Hal %n% memerl#an e&a(aran (an ema#an 'eny#l#$ #nt# men)a(% man#&%a 'em"ela)ar. (. Mem%l%$ (an mem%la$ meto(e 'eny#l#$an e$#tanan yan! &ea% (en!an &%t#a&% (an on(%&% ma&yaraat. *le$ arena %t#, 'ema$aman ter$a(a' &%t#a&% (an on(%&% ma&yaraat men)a(% 'ent%n! &e"el#m mem%l%$ (an mem%la$ meto(e 'eny#l#$an yan! aan (%!#naan. 6. Pemanta'an &arana (an -a&%l%ta&
arana (an -a&%l%ta& 'eny#l#$an e$#tanan yan! 'erl# (%manta'an mel%'#t% "an!#nan, areal 'erconto$an /(em'lot, mo"%l%ta& /&arana tran'orta&%, 'erlen!a'an 'eny#l#$an, (an "%aya. an! e&em#anya memerl#an an!!aran yan! mema(a%. Pemen#$an "%aya %n% (a'at (%#&a$aan (ar% &e!ala m"er /m%&alnya APBN, APBD, m"an!an (an la%n &e"a!a%nya. Den!an terla&ananya 'en!em"an!an (an 'emanta'an 'ola 'eny#l#$an e$#tanan &e'ert% yan! tela$ (%em#aan, maa e!%atan 'eny#l#$an e$#tanan (%$ara'an (a'at "er)alan lancar, e<&%en (an e-et%-, &e$%n!!a t#)#an 'eny#l#$an e$#tanan (an en!%nan@$ara'an ma&yaraat (a'at ter'en#$% ata# terca'a% &ecara o't%mal. DAJA5 PUA+A Ha&%"#an MP. 2002. Mana)emen #m"er Daya Man#&%a. >aarta B#m% A&ara. H%nr%c$& A, M#$taman D5, Ir%anto N. 200. ert%<a&% H#tan 5ayat (% In(one&%a. >aarta 9K. Man#r#n! 5. 200. Demorat%&a&% (an Perma&ala$annya. Me(an JIIP, Un%ver&%ta& #matera Utara. P#&"an!yanl#$$#t P#&at B%na Peny#l#$an +e$#tanan. 200. Na&a$ Aa(em%& Penyetaraan Bata& U&%a Pen&%#n Peny#l#$ +e$#tanan. >aarta P#&"an!yanl#$$#t, +ementer%an +e$#tanan. lamet M. 200. Mater% +#l%a$ %&tem Peny#l#$an Pem"an!#nan. Bo!or IPB. ya$y#t%. 200. %&tem. Bo!or P#&at Anal%&%& o&%al Eonom% (an +e"%)aan Pertan%an. ?%raan. 200. +a'%ta eleta eor% +e'em%m'%nan Pen!anar eor% (an Prate. >%l%( 1. >aarta aya&an Ban!#n In(one&%a U$ama Pre&&
DI+LA PEMBENU+AN >ABAAN JUN9I*NAL PENULUH +EHUANAN IN9+A AHLI *le$ IM ?IDAI?A5A BALAI DI+LA +EHUANAN MA+AA5 >ULI, 2011