Prof.Dr. Prof.Dr. Mimoza Gjokutaj (Çano) Msc. Eneida Pema
Florenca Saliaj Sali aj Msc. Anila Shorri
LIBËR PËR MËSUESIN
GJUHA SHQIPE 6 Për klasën e 6-të të arsimit 9-vjeçar
BOTIME
Libër për mësuesin
Përmbajtja Hyrje…………................................... …………..........................................................………………………………… .......................………………………………………………………… ………………………...3 ...3 Kompetencat e fushës Të dëgjuarit e teksteve të ndryshme…………..................................……………………………………………8 ndryshme…………..................................……………………………………………8 Të folurit për të komunikuar…………………… komunikuar…………………… .............................………………………… .............................……………………………………………9 …………………9 Të shkruarit për qëllime personale dhe funksionale…… ...................………………………………… ...................…………………………………………10 ………10 Të lexuarit e teksteve letrare dhe joletrare………………… ..................………………………………… ..................………………………………………12 ……12 Përdorimi i drejtë i gjuhës………………………………………… gjuhës…………………………………………… … ..................…………………………….14 Tabelë pasqyruese e përfshirjes së kompetencave kyçe në temat mësimore ...............................…………17 Kompetencat e kyçe .............................................…………………………………………… .............................................…………………………………………………………….21 ……………….21 Plani analitik sipas tremujorëve .............................................………………………………………… .............................................………………………………………………23 ……23 PJESA I: DËGJOJMË, FLASIM, SHKRUAJMË, LEXOJMË GJUHËN SHQIPE Planikimi i orëve mësimore për kompetencën e të dëgjuarit Rrëme personale ..............................…………………………… ..............................…………………………………………………… …………………………………………….5 …………………….500 Identikimi dhe zgjidhja e problemit në një tekst rrëmtar .......................………………………………… rrëmtar .......................……………………………………51 …51 Shumë mënyra për të dëgjuar, fabula, anekdota, përralla ...............................…………………………… ...............................…………………………………54 ……54 Renditja e ngjarjeve në një tekst ............................... ............................... ……………………………………………… …………………………………………………………..56 …………..56 Dëgjojmë dhe recitojmë poezi ..............................………………………………………………… ..............................……………………………………………………………..57 …………..57 Ngjarje të jetuara ..............................……………………………………………………………… ..............................…………………………………………………………………………..58 …………..58 Dëgjojmë episode lmash dhe emisionesh për fëmijë .............................…………………………………….60 Planikimi i orëve mësimore për kompetencën e të folurit Një mjedis i ri .................................... ....................................……………………… ……………………………………………… ……………………………………………… …………………………62 …62 Anketë: Ju dhe të lexuarit .......................................…………………………………………………… .......................................……………………………………………………………64 ………64 Komunikimi me të rriturit .................................…………………………… .................................…………………………………………………… …………………………………..65 …………..65 Përcjellim ide përmes artit ................................ ................................ ………………………………………………… ………………………………………………………………..68 ……………..68 Mbresa udhëtimesh ........................………………………… ........................ ………………………………………………… ……………………………………………… ………………………….70 ….70 Festat tona .........................…………………………………… .........................…………………………………………………………… ……………………………………………… ……………………….71 .71 Pasionet, lojërat, sportet ........................……………………………… ........................……………………………………………………… ………………………………………72 ………………72 Argumentojmë pse ndodh ........................………………………………… ........................………………………………………………………… …………………………….. …….. 74 Stop diskriminimit ..........................……………………………… ..........................……………………………………………………… ……………………………………………76 ……………………76 Planikimi i orëve mësimore për kompetencën e të shkruarit Përgatitja për procesin e të shkruarit shkruarit .........................………………………………… .........................………………………………………………………… ………………………78 78 Rishkrimi i një tregimi nga veta e parë në vetën e tretë..................................………………………… ..................................…………………………………80 ………80 Kujtime të gëzueshme ...................…………………………………… ...................…………………………………………………………… ………………………………………..81 ………………..81 Si ta kontrrollojmë një tekst që shkruajmë .....................………………………………………………………83 .....................………………………………………………………83 Letra personale............................………………………………………………………… ............................………………………………………………………………………………8 ……………………844 Shkruajmë tregime në mënyra të ndryshme........................... ……………………………………………… …………………………………………………86 …86 Shkolla që unë dua .............................…………………………… .............................…………………………………………………… ……………………………………………8 ……………………877 Shkruajmë me imagjinatë .............................…………………………… .............................…………………………………………………… …………………………………….88 …………….88 Shkruajmë vjersha me rimë ................................………………………… ................................………………………………………………… ……………………………………90 ……………90 Si të dramatizojmë një tregim ............................…………………………… ............................…………………………………………………… …………………………………91 …………91 4 Artikulli i gazetës ...........................………………………………………… ...........................………………………………………………………………… ………………………………….92 ………….92
Gjuha shqipe 6 Njoftime, ftesa, urime .......................………………………………… .......................………………………………………………………… ……………………………………….94 ……………….94 Letra zyrtare .......................... ……………………………………………… ……………………………………………………………………… …………………………………..96 …………..96 Receta të shëndetshme, këshilla dhe instruksione për lojërat dhe sportet ........................ ........................…………………… ……………………..97 ..97 Përshkruajmë një person, kafshë, mjedis, dukuri .............................………………………… .............................…………………………………………101 ………………101
Planikimi i orëve mësimore për kompetencën e të lexuarit Rubrika: Hapësirat Hapësirat e tekstit rrëmtar letrar Mësuesi ynë i dashur D.Penak............................……………………………… ............................…………………………………105 …105 Kur isha fëmijë K.Kolodi ......................………………………………… ......................……………………………………106 …106 Zeneli ( Zeneli (oora e parë) Migjeni .................... ………………………………………108 Zeneli ( Zeneli (oora e dytë) Migjeni ................ …………………………………………110 Provimi Xh. Guareski ................ ……………………………………1 ……………………………………111 11 Dashuria e nënës R. Pasmaçiu .........................………………………………112 .........................………………………………112 Sënduku i gjyshes A.Mamaqi ................................................................………113 ................................................................………113 Pianoja L.Alkot .................................................................... ................................................................................. .............115 115 Kështjella (ora e parë) I.Kadare ......................................................... …… ……………..116 Kështjella (ora e dytë) I.Kadare ......................................................... …… ……………..118 Njeriu që mbillte pemë Zh.Giono .................................................. ..................................................…………………1 …………………119 19 Kur të vijnë mendtë S. Jakova ..................................................…………………120 ..................................................…………………120 Sa shumë zbaviteshin dikur I.Asimov ...................................... ......................................……………………… …………………………122 …122 Kapelja që et (o (ora e parë) Xh. Rouling . ............................................. …… …………………124 Kapelja që et (or (ora e dytë) Xh. Ro Rouling ................................................................… .…… …125 Stinët në Planetin e Kuq B. Dedja…… ........................................................ .......................................................................126 ...............126 Biri i erës ( erës (P Përpu ërpunnim njoh njohur uris ish) h) V.Can .Canos osin inaj aj… …… ... ....... ...... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ........ ...... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ....… ..…12 1288 Fuqia e Mujit ( Mujit (ora e pa parë) M.Kuteli…………………………… ............................... …129 Fuqia e Mujit ( Mujit (ora e dy dytë) M.Kuteli… ....................................... …… ………………………130 Zemërimi i Zeusit S.Koloredo…………………… S.Koloredo…………………… ...............................………131 Kërmilli dhe trëndali Andersen ..............................................................…………133 ..............................................................…………133 Bretkosa që desh të trashej sa një ka La Fonten ................................................................….........135 ................................................................….........135 Rubrika: Takim me poezinë Bagëti e bujqësi ( bujqësi (oora e parë) Bagëti e bujqësi (ora e dytë) Gjuha shqype ( shqype (oora e parë) Gjuha shqype (ora e dytë) Zemra e liqerit (ora e parë) Zemra e liqerit (o (ora e dytë) Valbona Detyrë klase Unë, biri yt
N. Frashëri …… .............................. …… ………………………137 N. Frashëri … .................................. …… ………………………138 Gj.Fishta………………………… ...………………………139 Gj.Fishta………………………....... ………………………140 L.Poradeci …………………… ....... ………………………141 L.Poradeci …………………… ....... ………………………142 D.Agolli……………………… D.Agolli………………… …… .......………………………144 Zh.Prever……………………… Zh.Prever……………………… .....………………………145 A.Podrimja ..................................... .....................................……………………… ………………………..147 ..147
Rubrika: Në skenën e teatrit Katërmbëdhjetë vjeç dhëndër (o dhëndër (ora ra e parë parë)) Katërmbëdhjetë vjeç dhëndër (o dhëndër (ora ra e dytë dytë)) Koprraci (ora e parë) Koprraci (ora e dytë)
Çaju Çajupi pi…… ………… ………… ………… ……… ….... ...... .... .... .... .... .... .... ...…… .………… ………… ………1 …148 48 Çaju Çajupi pi… … .... ...... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ...……… .…………… ………… ……14 1499 Molieri………………………………… ... ………………..150 Molieri………………………………… ..... ………………152
Rubrika: Çelësat e tekstit joletrar Udhëtim në Diznei Lend Udhëpërshkrimi ..................................................…………154 Vaçe Zela: I kam harruar pengjet e mia Intervista...............................………………………………155 Histori paqeje Kronika ……................................................………………156 ……................................................………………156 Nënë Tereza, Tereza, nëna e dashurisë ……… ................……………………………………… ................…………………………………………………………….1 …………………….158 58
5
Libër për mësuesin Shpikje për të komunikuar
Enciklopedia… ..............................................…………..159 Funksioni dhe interpretimi i grakëve, tabelave, tabelave, pikturave dhe ilustrimeve ….......... ……………………….160 ……………………….160 Domethënia e ngjyrave… ......................……………………………… ......................……………………………………………………… ………………………………………161 ………………161 Unë jam Malala (ora e parë) M.Jousafsai…........……… ........ ……… .........................................…162 .........................................…162 Unë jam Malala (ora e dytë) M.Jousafsai ……………………….............................…163 Të vërejturit, burim i çdo diturie (ora e parë) Zh. Zh. Ruso… .........................…………………………164 Të vërejturit, burim i çdo diturie (ora e dytë) Zh. Zh. Ruso… .........................…………………………16 .........................…………………………1655 Histori njerëzore dhe alienët …………………… alienët ……………………… … ................................................…………………………16 ................................................…………………………1666 Përshkr Përshkr imi imi i një personi………………………………………… personi………………………………………… ....................………………………………16 ....................………………………………1677 Shtatë Krojet (ora e parë) K. Mehmeti……………….........................................…..168 .........................................…..168 Shtatë Krojet (ora e dytë) K. Mehmeti………….......................................................169 .......................................................169
PJESA II: PËRDORIMI I DREJTË I GJUHËS I.Fonetikë Zanoret dhe bashkëtingëlloret e gjuhës shqipe .................................………………………………………… .................................…………………………………………171 171 Theksi i fjalës ...................................................... .......................................................................……………………………………… .................………………………………………………….172 ………….172 Intonacioni dhe theksi i fjalisë… .......................................... ............................................. ...……………………… ……………………………………………… ……………………….173 .173 II.Drejtshkrim Përdorimi i shkronjës së madhe………………………………………… madhe………………………………………… .......................…………………….174 III.Fjalëformim Fjala dhe përbërësit e saj………………......................................................………………………………… ......................................................………………………………….175 .175 Fjalët e prejardhura……………… prejardhura……………… ..............................................................………………………………….17 ..............................................................………………………………….1766 IV.Leksikologji Fusha leksikore…………… ....................................................................…………………………………….177 ....................................................................…………………………………….177 Familja e fjalëve……………...................................................................…………………………… ...................................................................…………………………………….178 ……….178 V.Morfologji Klasat e fjalëve…………………… fjalëve………………………………… ……………................................…………………………… ................................………………………………………..179 …………..179 Klasa e emrave. Emri, kuptimi i tij …………… .............................…………………………… .............................………………………………………….181 …………….181 Rasat dhe trajtat e emrit……………………… ..............................…………………………… ..............................…………………………………………..182 ……………..182 Gjinia dhe numri i emrit………………………...........................……………………………… ...........................…………………………………………….183 …………….183 Mbiemri………………………………………….........................……………………………………………185 Mbiemri………………………………………… .........................……………………………………………185 Përshtatja e mbiemrit me emrin………………… ......................…………………………………………… ......................……………………………………………..186 ..186 Përemrat, llojet e tyre……………………… tyre………………………… … ............................……………………………… ............................……………………………………………187 ……………187 Përemri vetor ………………........................................................………………………………… ........................................................……………………………………………188 …………188 Folja………………………………………… Folja……………………………………………… …… ......................………………………………… ......................……………………………………………189 …………189 Mënyrat dhe kohët e foljes………………………… foljes…………………………...................………………………………… ...................…………………………………………….190 ………….190 Mënyra dëftore e foljes……………………………… foljes……………………………… ................ ................……………………… ……………………………………………. …………………….191 191 Mënyra lidhore e foljes……………………………… foljes……………………………… ................. .................…………………… …………………………………………… ………………………192 192 Ndajfolja……………………………………… Ndajfolja……………………………………………… ……… .................………………………………………….. .................…………………………………………..193 193 Lidhëzat……………………………………………… Lidhëzat……………………… ………………………… …...............…………………………………… ...............…………………………………………..194 ……..194 Parafjala…………………………………………… Parafjala…………………… ………………………… … ....................………………………………… ....................…………………………………………195 ………195 Drejtshkrim: Drejtshkrimi i ndajfoljeve dhe i parafjalëve…… ........................……………………………… ........................………………………………196 196 (Shënim: Kjo temë drejtshkrimore zhvillohet pas njohjes me ndajfoljet dhe parafjalët.)
6
VI.Sintaksë Teksti, paragra, fjalia, fjali a, gjymtyra… .........................……………………………… .........................……………………………………………………… ………………………….197 ….197 Fjalia e thjeshtë………………… .........................………………………………………… .........................……………………………………………………………198 …………………198
Gjuha shqipe 6 Grupet kryesore të fjalisë së thjeshtë………… .........................……………………………………………...199 Fjalia e përbërë………………………………..........................………………………………………………201 Gjymtyrët kryesore të fjalisë (kryefjala) ……… ......................………………………………………………202 Gjymtyrët kryesore të fjalisë (kallëzuesi) ……… ......................……………………………………………..203 Gjymtyrët e dyta të fjalisë. Përcaktori…… ..............................………………………………………………204 Ndajshtimi…………………………………….........................………………………………………………205 Kundrinori i drejtë……………………………........................……………………………………………….206 Kundrinori i zhdrejtë…………………………… ........................…………………………………………….207 Rrethanorët. Rethanori i vendit dhe i kohës.……........................…………………………………………….208 Rrethanori i shkakut dhe rrethanori i qëllimit…… ......................…………………………………………….209 Rrethanori i mënyrës dhe rrethanori i sasisë……........................…………………………………………….210
Projekte, fragmente për dëgjim, skeda, diktime, teste Projekte (Mësime model) Gjuha standarde shqipe (Drejtshkrimi, drejtshqiptimi i saj)… ........................……………………………….212 Bëjmë një gazetë…………………………………………… ...........................………………………………213 Fragmente për dëgjim Mësimi: Rrëme personale Vajza që i mësoi të gjitha gjuhët e huaja V.Saro……… ......................……………………………………..215 Mësimi: Renditja e ngjarjeve në një tekst Gjinkalla dhe milingonat Ezopi… .......................…………………………………………………………..217 Mësimi: Shumë mënyra për të dëgjuar, fabula, anekdota, përralla Ujku dhe Qengji A. Z. Çajupi ...........………………………………………………………………217 Majmuni plak me syze I.Krilov .....................………………………………………………………………217 Mësimi: Dëgjojmë dhe recitojmë poezi Atdhe T.Keko ..........................………………………………………………………………218 Pa ty I. Kadare.......................………………………………………………………………218 Fjala Xh.Spahiu.....................………………………………………………………………219 Vërma emrin tim F. Brovina ....................………………………………………………………………219 Ora e gurit D. Agolli ......................………………………………………………………………219 Çelësi A. Papleka ....................………………………………………………………………220 Mësimi: Ngjarje të jetuara Fjalimi i Ismail Qemalit (nga lmi ”Nëntori i dytë”) … ..........................……………………………………221 Anëtarësimi në NATO………………… ..........................…………………………………………………….221 Mësimi: Dëgjojmë episode lmash dhe emisionesh për fëmijë Nga lmi “I vetëm në shtëpi” ........................………………………………………………………………..222 Skeda analitike (lexim jashtë klase: Harri Poter) … ................................................………………………….223 Diktime …………………………………………………………… .............................................……….......224 Përgjigjet e testimeve të paraqitura në Fletoren e vlerësimit të kompetencave ....................................………227 Testime sipas tremujorëve.................................................……………………………………………………233 Përgjigjet e testimeve ................................................…………………………………………………………235
7
Libër për mësuesin
KOMPETENCAT E FUSHËS I.KOMPETENCA: Të dëgjuarit e teksteve të ndryshme Rezultatet e të nxënit për këtë kompetencë Nxënësi/ja: − kupton, krahason dhe përmbledh mendimet e të tjerëve nga materialet e dëgjuara, shikuara ose të prezantuara, si dhe reekton për to; − jep mendimet dhe gjykimet e tij rreth teksteve që dëgjon.
Njohuritë dhe shkathtësitë për klasën e gjashtë Gjatë orëve mësimore të përcaktuara në program nxënësi dëgjon dhe punon (tregon përmbajtjen, analizon, jep gjykime të thjeshta etj.) me tekste të cilat janë të përshtatshme për moshën e tij si p.sh.: − − − − − −
diskutime; lloje të ndryshme poezish; rrëme personale (anekdota gojore, ngjarje të jetuara); tregime të shkurtra, radio drama, teatër me kukulla; udhëzime të shkurtra, receta; lma për fëmijë, emisione televizive.
Nxënësi, gjithashtu, merr njohuri si: − −
identikimi i shkakut dhe pasojës në një tekst. identikimi i problemit dhe i zgjidhjes në një tekst.
Rregullat e të dëgjuarit Nxënësi/ja: − dëgjon me vëmendje dhe përqendrim: • duke shikuar në sy personin që flet; • duke mbajtur trupin në një pozicion korrekt; − shfaq interes, respekt dhe empati ndaj folësit me shprehje të tilla si p.sh.: Pas një përvojë të tillë e imagjinoj si jeni ndjerë ; − nxit dhe inkurajon folësin me shprehje të tilla si: Kjo që po rrëfeni është shumë interesante etj.
Të dëgjuarit për të kuptuar dhe vlerësuar tekstin Nxënësi/ja: − përcakton qëllimin e të dëgjuarit (për kënaqësi, për informacion, për kuriozitet etj.); − kujton njohuritë paraprake që ka rreth temës ose përmbajtjes së tekstit; − parashikon rreth tekstit që do të dëgjojë; − mban shënime gjatë të dëgjuarit; − pyet ose kërkon sqarime për idetë, konceptet ose fjalët që nuk i kupton mirë; − kërkon informacion shtesë; − ritregon me detaje dhe ilustrime përmbajtjen e tekstit; − interpreton tekstin duke dhënë gjykimet e tij/e saj; − identikon ngjashmëri dhe dallime mes informacioneve që dëgjon nga burime të ndryshme (në biseda, në televizion ose në ndonjë media tjetër); − dallon rendin e ngjarjeve dhe ideve; 8 − dallon shkakun dhe pasojën në një tekst; − dallon problemin dhe zgjidhjen në një tekst;
Gjuha shqipe 6
Vlerat dhe qëndrimet Nxënësi/ja: − tregon respekt, empati dhe interes ndaj folësit; − demonstron vullnet gjatë kryerjes së detyrave; − shfaq tolerancë dhe respekt për kulturën dhe gjuhën e tjetrit.
II. KOMPETENCA: Të folurit për të komunikuar dhe për të mësuar Rezultatet e të nxënit për këtë kompetencë Nxënësi/ja: − zgjedh formën e përshtatshme për të përcjellë informacionin, idetë, ndjenjat dhe pikëpamjet e tij; − merr pjesë në biseda shoqërore me moshatarët dhe të rriturit mbi tema të njohura duke pyetur dhe duke iu përgjigjur pyetjeve; − identikon materiale të ndryshme dhe i përdor për të dhënë mesazhe ose porosi nëpërmjet reklamave e lajmërimeve dhe bën prezantimin e tyre në media.
Njohuritë dhe shkathtësitë për klasën e gjashtë Gjatë bisedave dhe diskutimeve në klasë rreth temave 2 si: mbresa udhëtimesh brenda dhe jashtë vendit, përshtatja në një mjedis të ri, leximet, pasionet dhe aktiviteti zik, festat dhe rëndësia e tyre etj., nxënësi
merr edhe njohuritë e mëposhtme: − − − − −
komunikimi me të rriturit dhe bashkëmoshatarët (ndryshimet në komunikim); diskutimi rreth një teme të dhënë dhe reagimi ndaj vërejtjeve të të tjerëve. vlerësimi i ideve dhe opinioneve të të tjerëve gjatë një diskutimi. përgatitja e një prezantimi të shkurtër (me gojë). bisedat telefonike (llimi, mbyllja).
Rregullat dhe organizimi i të folurit Nxënësi/ja: − et duke përdorur intonacionin e duhur, theksin e saktë (e fjalëve dhe fjalive), volumin e përshtatshëm të zërit, si dhe pauzat për të bërë përshtypje te të tjerët; − jep informacione, ide, ndjesi, emocione duke përdorur fjalorin e duhur; − përshtat të folurin në varësi të tematikës, dëgjuesit, qëllimit dhe situatës;
Diskutimi dhe bashkëveprimi në grup Nxënësi/ja: − bën pyetje për t’u sqaruar dhe për të marrë më shumë informacion gjatë diskutimeve në grup; − ofron të dhëna ose informacion, si dhe shpreh mendimin ose këndvështrimin e tij personal; − jep argumentet e tij gjatë diskutimeve në grup, si dhe pranon idetë e të tjerëve; − reciton me ndjenjë pjesë të ndryshme para bashkëmoshatarëve dhe mësuesve në aktivitete të ndryshme në shkollë; − planikon dhe organizon lojëra me role.
Vlerat dhe qëndrimet Nxënësi/ja: − et në përputhje me normat e vlerat shoqërore, në situata të ndryshme komunikimi në klasë;
9
Libër për mësuesin − − − −
përdor në mënyrë korrekte gjatë të folurit elementet joverbale si: gjestet, mimika, kontakti me sy; shfaq me siguri e besim në vetvete mendimet, përvojat dhe argumentet e tij; nxit diskutimet në grup duke ofruar kontributin e tij; diskuton bashkërisht në grup për të arritur objektivin e një detyre duke ofruar idetë, zgjidhjet dhe këndvështrimet e tij.
III. KOMPETENCA: Të shkruarit për qëllime personale dhe funksionale Rezultatet e të nxënit për këtë kompetencë Nxënësi/ja: − përdor formën ose modelin e përshtatshëm gjatë të shkruarit dhe zbaton rregullat gramatikore, leksikore dhe drejtshkrimore, për të shprehur mendimet, qëllimet, ndjenjat për tema të caktuara; - mbështet mesazhin kryesor ose kyç të një teksti me detaje përshkruese, me fakte ose shembuj të ndryshëm.
Njohuritë dhe shkathtësitë për klasën e gjashtë − − −
Diktime Puna përgatitore për detyrën me shkrim Rishikimi i punës ose detyrës me shkrim
Të shkruarit për qëllime personale − Poezi të shkurtra me pak vargje ku të shprehin botën e tyre emocionale (në zgjedhjen e nxënësve). −
Rrëme përvojash ose ngjarje të jetuara: rrëme në vetën e parë, rrëme ngjarjesh të rëndësishme në
jetën e nxënësit. −
Shkrimi i një tregimi të shkurtër (karakterizimi i personazheve, rrëm në vetën e parë dhe vetën e tretë,
ligjërata e drejtë). −
Përshkrime me imagjinatë rreth gurave të tilla, si: alienët, dinozaurët dhe zbulimet e shkencës dhe
teknologjisë.
Të shkruarit për qëllime funksionale: − − − − − −
Udhëzime Njoftime Artikuj për gazeta Letra Urime për festa Ftesa
Planifikimi, organizimi, rishikimi dhe redaktimi i të shkruarit Nxënësi/ja: − identikon qëllimin dhe lexuesin e tij, kur shkruan si p.sh., që të shprehë shqetësimin e tij rreth ndotjes së mjedisit, të shkruajnë një artikull për një gazetë lokale që të bëhet të njohur për bashkëmoshatarët e tyre etj.; − mbledh informacionin e duhur për të shkruar duke përdorur strategji të tilla si: sheh ilustrime, pamje, piktura etj., të cilat shërbejnë si stimul (nxitje) për imagjinatën e tij; pyet për t’u sqaruar rreth temës, çështjes, subjektit; kujton njohuritë që ka rreth temës që do të shkruajë; përdor burime të ndryshme për të mbledhur informacion; studion modele të mira shkrimi që kanë trajtuar të njëjtën t emë ose subjekt; 10
mban shënime për çështje të ndryshme rreth punës me shkrim ;
Gjuha shqipe 6 − − − − − − − − −
përzgjedh dhe klasikon informacionet e mbledhura; përdor edhe bibliotekën e shkollës ose internetin për të mbledhur informacion për punën dhe detyrat me shkrim. zgjedh format e duhura të detyrës me shkrim në varësi të qëllimit dhe lexuesit që ka; mbështet mesazhin kryesor ose kyç të një teksti me detaje përshkruese, me fakte ose shembuj të ndryshëm; respekton strukturën e punës me shkrim (hyrje, zhvillim, mbyllje); përdor fjalor të pasur dhe gjuhë të gurshme në shkrimet e tij si p.sh., një larmi ndajfoljesh, mbiemrash etj., me qëllim që të ndikojë te lexuesi; përdor gjatë të shkruarit gjuhën standarde dhe respekton rregullat gramatikore dhe drejtshkrimore; shkruan tekste me dorë ose duke përdorur teknologjinë e informacionit; bën ndryshime në punën me shkrim për të përmirësuar përmbajtjen, qartësinë dhe formën duke për dorur disa strategji si: ndryshon ndonjë ide ose fjali që nuk del e qartë ose e shton shembuj dhe ilustrime;shton, heq, zëvendëson ose riorganizon fjalë, fraza ose fjali për ta bërë më tërheqës dhe intere sant tekstin e shkruar; shmang gabimet drejtshkrimore dhe gabimet gramatikore.
Të shkruarit për qëllime personale Nxënësi/ja: − shpreh me vargje të thjeshta (strofa, rima) ndjenjat dhe mendimet e tij; − shkruan tregime të shkurtra duke iu përmbajtur disa elementeve si: personazh, dialog, fabul, mjedis, kohë; − rrëfen brendinë e një libri të preferuar për të; − përshkruan personazhet duke pasqyruar ndjenjat dhe mendimet, paraqitjen e jashtme dhe veprimet e tij; − shkruan për ndjenjat dhe përjetimet që i ngjall një tekst letrar si: tregim, poezi, përrallë etj.; − krahason dy ose më shumë personazhe, ngjarje, mjedise nga një tregim, dramë etj., duke konkretizuar me shembuj nga teksti; − krahason dy ose më shumë tekste që trajtojnë të njëjtën tematikë; − përdor një gjuhë shprehëse dhe fjalor të pasur gjatë të shkruarit.
Të shkruarit për qëllime funksionale Nxënësi/ja: − shkruan shpjegime, udhëzime, njoftime të shkurtra; − shkruan letra formale p.sh., drejtuar stat drejtues të shkollës ose përfaqësuesve të pushtetit vendor për probleme të ndryshme të shkollës, drejtuar një gazetari etj.; − shkruan një intervistë drejtuar një personi të dashur ose të pëlqyeshëm për ta nga fusha e artit, sportit, kinematograsë; − respekton formën ose modelin e përshtatshëm gjatë të shkruarit;
Vlerat dhe qëndrimet Nxënësi/ja: − shfaq besim dhe vullnet gjatë procesit të të shkruarit; − demonstron imagjinatë dhe shpirt krijues gjatë të shkruarit; − punon në mënyrë të pavarur; − respekton gjuhën shqipe duke shmangur fjalët e huaja gjatë të shkruarit; − respekton rregullat drejtshkrimore gjatë të shkruarit; − vlerëson punët e të tjerëve; − bashkëpunon në grup për kryerjen e një detyre me shkrim.
11
Libër për mësuesin
IV.KOMPETENCA: Të lexuarit e teksteve letrare dhe joletrare Rezultatet e të nxënit për këtë kompetencë Nxënësi/ja: − interpreton tekstet duke përdorur idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë në tekst dhe idetë e nënkuptuara; − dallon informacionin e rëndësishëm në tekst; − lidh pjesët e ndryshme të një teksti dhe i analizon ato.
a) Tekste letrare − analizon në tekste të ndryshme poetike, tregimtare dhe dramatike gjuhën e gurshme; − dallon temën dhe analizon personazhet, mjedisin, kohën dhe subjektin në një tekst tregimtar dhe dramatik; − dallon mjetet shprehëse në një tekst poetik dhe tregon funksionin e tyre; − shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga teksti. a) Tekste joletrare − dallon përdorimin e gjuhës dhe terminologjisë së fushës në tekste të ndryshme; − kupton tiparet e strukturës dhe organizimit në tekste të ndryshme (paragrafë, tituj, nëntituj etj.).
Njohuritë dhe shkathtësitë për klasën e gjashtë − Strategjitë e të lexuarit − Teknikat e recitimit Studim tekstesh letrare: 49 orë mësimore për tekstet letrare sugjerohen të ndahen shpërndahen si më poshtë: − tekste poetike: 12 orë të sugjeruara (5-6 tekste) − tekste në prozë: 30 orë të sugjeruara (13-14 tekste) − t ekste dramatike: 7 orë të sugjeruara (2-3 tekste)
Gjatë studimit të këtyre teksteve (kuptojnë, intepretojnë, analizojnë dhe gjykojnë) nxënësit marrin njohuri si: − − − −
renditja e ngjarjeve në një tekst (rrëmtar ose dramatik); analiza e personazheve; dallimi mes teksteve letrare dhe joletrare (shkurtimisht); metafora, personikimi, aliteracioni.
Studim tekstesh jo letrare: Gjatë 21 orëve mësimore nxënësit punojnë (kuptojnë, interpretojnë, analizojnë, krahasojnë, vlerësojnë)
me tekste nga kultura dhe periudha të ndryshme, elektronike dhe të shtypura si: intervista, enciklopedi të shtypura dhe elektronike, udhëzime, artikuj gazetash dhe revistash, njoftime, shpjegime. Gjatë studimit të këtyre teksteve nxënësit marrin edhe njohuri si: − − −
tiparet e përgjithshme të një interviste, enciklopedie, udhëzimi, njoftimi ose shpjegimi; tipare të gjuhës në një tekst joletrar (shkurt); funksionin e grakëve, tabelave, pikturave, ilustrimeve etj. që shoqërojnë tekstet.
Të lexuarit për të kuptuar tekstin Nxënësi/ja: − përzgjedh tekstin që lexon në varësi të qëllimit që ka si p.sh.: një fjalor për të sqaruar e gjetur kuptimin e një fjale, një enciklopedi për fëmijë që të marrë informacion, një biogra për t’u njohur me jetën dhe veprën e një autori, lexon për kënaqësi një përmbledhje me tregim, një vëllim me poezi ose një roman për fëmijë etj.; 12
Gjuha shqipe 6 −
përdor disa strategji (para, gjatë dhe pas leximit) për të kuptuar tekstin si p.sh.: aktivizon njohuritë e mëparshme nëpërmjet një diskutimi në grup; lexon pjesë-pjesë tekstin dhe parashikon se çfarë do të ndodhë më pas duke dhënë arsyetime dhe argumente për parashikimin e tij; analizon elementet që shoqërojnë tekstet (piktura, ilustrime, lista, tabela, harta etj.) për të kuptuar më mirë tekstin; I rikthehet
− − − − − −
leximit të tekstit deri sa ta kuptojë atë ; përmbledh idetë kryesore duke i ilustruar me fragmente dhe detaje nga teksti; u përgjigjet pyetjeve të mësuesit rreth brendisë së tekstit; lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; krahason në një tekst dy ose më shumë ide, koncepte, detaje, personazhe etj.; gjykon me argumente idetë dhe informacionin e tekstit (A mendoni se ky veprim zbulon diçka nga karakteri i personazhit? Ku e mbështetni mendimin tuaj?); interpreton idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të nënkuptuar në tekst ( Pse autori nuk e jep në mënyrë të drejtpërdrejtë këtë ide? Si e kuptoni ju?);
− −
dallon tekstet letrare dhe joletrare; dallon elemente të formës dhe strukturës së teksteve dhe sqaron funksionin e tyre.
Të lexuarit e teksteve letrare Nxënësi/ja: − lexon tekste të ndryshme letrare poetike, në prozë dhe dramatike, të përshtatshme për moshën e tij; − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − diskuton rreth përmbajtjes, personazheve, përshtypjeve dhe ndjesive për tekstet që lexon; − ritregon histori duke u bazuar në fjalë kyçe, skica ose foto e gura; − ritregon me hollësi subjektin,duke e ilustruar me detaje nga teksti; − bën pyetje të ndryshme rreth tekstit; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij ose me shembuj nga teksti; − rendit ngjarjet e një teksti; − përshkruan kohën dhe mjedisin ku ndodhin ngjarjet; − përshkruar pamjen, tiparet, sjelljen e personazheve (duke u bazuar në tekst); − analizon marrëdhëniet mes personazheve, vlerëson sjelljet e tyre, si dhe i krahason me veten ose njerëzit që njeh; − gjen në një tekst idetë kryesore dhe formulon temën dhe idenë kryesore; − jep dhe argumenton këndvështrimet e tij rreth temës, ideve, personazheve etj.; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − dallon epitetin, krahasimin, personikimin, metaforën, hiperbolën, aliteracionin. − shpjegon kuptimin e një teksti poetik, duke u bazuar në ndjenjat dhe përvojën e tij; − dallon rimën dhe strofën (llojet kryesore) në një tekst poetik; − dallon disa karakteristika të disa teksteve në prozë, si p.sh.: fabulat (personazhet, personikimi, morali i fabulës); përrallat (elementet fantastike, personazhet joreale, fundi i lumtur, hiperbola etj.); anekdotat (karakteri i personazheve); − dallon dhe analizon disa elemente të strukturës së një teksti dramatik si: skena, aktet, personazhet, fjalët e personazheve; − përdor bibliotekën dhe internetin për të lexuar tekste të ndryshme; − reciton me ndjenjë poezi, copëza proze ose luajnë një rol nga një tekst dramatik.
Të lexuarit e teksteve joletrare Nxënësi/ja: − lexon tekste nga kultura dhe periudha të ndryshme, elektronike dhe të shtypura si: intervista, enciklo13 pedi të shtypura dhe elektronike, udhëzime, rregullore, artikuj gazetash dhe revistash, njoftime;
Libër për mësuesin − − − − − − − − −
dallon dhe përdor njohuritë rreth karakteristikave të përbashkëta të teksteve si: tema, paragra, fjalitë përmbyllëse, fjalori etj.; dallon dhe përdor njohuritë rreth mënyrës së organizimit të tekstit (shkak dhe pasojë); pasuron fjalorin me fjalë dhe terminologji nga fusha të ndryshme të veprimtarisë njerëzore, nga tekstet që lexon dhe i përdor ato; ndan përvojat dhe kënaqësitë e leximit me shokët e shoqet e klasës; dallon shkakun dhe pasojën në një tekst; dallon problemin dhe zgjidhjen; dallon në një tekst përdorimin e argumenteve pro dhe kundër për një çështje të caktuar; shpjegon funksionin e grakëve, tabelave, pikturave, ilustrimeve, me të cilat shoqërohen tekstet. dallon në tekste disa elemente të stilit dhe të gjuhës si p.sh.: zgjedhja e fjalëve; përdorimi i mbiemrave; përdorimi i fjalive të ndryshme (të thjeshta, të përbëra, të plota dhe mungesore).
Vlerat dhe qëndrimet Nxënësi/ja: - është i motivuar për të lexuar për kënaqësi dhe informacion; - është i vëmendshëm gjatë të lexuarit; - respekton dhe pranon mendimin e tjetrit; - shfaq empati; - respekton etikën gjatë komunikimit personal dhe në grup; - vlerëson kontributin e të tjerëve gjatë kryerjes së një detyre; - shfaq vetëbesim dhe vetëvlerësim; - demonstron vullnet gjatë kryerjes së detyrave; - respekton kulturën dhe gjuhën e tjetrit.
V.KOMPETENCA: Përdorimi i drejtë i gjuhës Rezultatet e të nxënit për këtë kompetencë Nxënësi/ja: - dallon dhe përdor fjalitë e thjeshta dhe të përbëra si dhe përcakton llojin e tyre; - dallon funksionet gramatikore të fjalëve në fjali; - përcakton klasat e fjalëve dhe kategoritë e tyre gramatikore; - dallon mënyrat e formimit të fjalëve në gjuhën shqipe;
Njohuritë dhe shkathtësitë për klasën e gjashtë SINTAKSË − − − − − −
Fjalia e thjeshtë dhe fjalia e përbërë. Gjymtyrët kryesore të fjalisë së thjeshtë. Gjymtyrët e dyta të fjalisë. Përcaktori, llojet e tij. Ndajshtimi si një lloj përcaktori. Kundrinori, me se shprehet.
− Rrethanori, me se shprehet.
a) Sintaksë Nxënësi/ja: − dallon fjalinë e thjeshtë dhe fjalinë e përbërë; 14 − përcakton funksionet gramatikore të fjalëve në një fjali;
Gjuha shqipe 6 − − − − − − − − −
përcakton në fjali kryefjalën e shprehur me emër, përemër etj.; dallon në fjali kallëzuesin; gjen llojet e përcaktorit dhe mënyrat e shprehjes së tij; gjen dhe përdor në fjali kundrinorin e drejtë dhe të zhdrejtë dhe mënyrat e shprehjes së tyre; gjen dhe përdor në fjali rrethanorin e vendit dhe të kohës dhe mënyrat e shprehjes së tyre; gjen dhe përdor në fjali rrethanorin e shkakut e të qëllimit dhe mënyrat e shprehjes së tyre; gjen dhe përdor në fjali rrethanorin e mënyrës e të sasisë dhe mënyrat e shprehjes së tyre; krahason fjalitë e thjeshta me fjalitë e përbëra; dallon dhe ndërton fjali me bashkërenditje;
MORFOLOGJI − Pjesët e ligjëratës, të ndryshueshme dhe të pandryshueshme. Emri − Emri dhe kategoritë e tij gramatikore (gjinia asnjanëse, shumësi i emrave, kuptimet e rasave). Mbiemri - Mbiemri dhe kategoritë e tij gramatikore Përemri − Llojet e përemrave
Foljet − Zgjedhimi i foljeve në mënyrën dëftore dhe kohët e saj. − Zgjedhimi i foljeve në mënyrën lidhore dhe kohët e saj. Lidhëzat − Lidhëzat bashkërenditëse, llojet. − Lidhëzat nënrenditëse. Parafjalët − Parafjalët sipas rasave. Ndajfoljet − Llojet e ndajfoljeve
b) Morfologji Nxënësi: − përcakton klasat e fjalëve; − klasikon fjalët në fjalë të ndryshueshme dhe të pandryshueshme; − analizon emrin në kategoritë e tij gramatikore: gjini, numër, rasë dhe shquarsi-pashquarsi; − përcakton lakimin e emrave; − dallon mbiemrin dhe kategoritë e tij gramatikore; − përcakton shkallët e mbiemrit; − përcakton zgjedhimin e foljes; − dallon dhe përdor në fjali pjesoren dhe format e tjera të pashtjelluara të foljes; − dallon dhe analizon përemrat; − dallon dhe analizon trajtat e shkurtra dhe të bashkuara të përemrit vetor; − dallon dhe përdor lidhëzat, si dhe llojet e tyre; FJALËFORMIM − Përbërësit e fjalës (rrënja, tema, parashtesa, prapashtesa dhe mbaresa). − Fjalët e prejardhura. − Parashtesat dhe prapashtesa që krijojnë fjalë të prejardhura.
c) Fjalëformim
15
Libër për mësuesin Nxënësi/ja: − përcakton mënyrat fjalëformimit të fjalëve në gjuhën shqipe; − dallon, përdor dhe krijon fjalë të prejardhura, të përbëra.
LEKSIKOLOGJI DHE SEMANTIKË − Fusha leksikore e fjalëve (njohuri të përgjithshme) − Familja e fjalëve (njohuri të përgjithshme)
d) Leksikologji dhe semantikë Nxënësi/ja: − përcakton fushën leksikore të fjalëve; − krijon familje fjalësh; FONETIKË DHE FONOLOGJI − Theksi i fjalës. − Bashkëtingëlloret e zëshme dhe të pazëshme. − Bashkëtingëlloret e zëshme, të shurdhëta dhe të tingullta. − Llojet e ndryshme të intonacionit në fjali.
e) Fonetikë dhe fonologji Nxënësi/ja: − dallon zanoret dhe llojet e bashkëtingëlloreve në gjuhën shqipe; − përcakton theksin e fjalës dhe fjalisë; − dallon llojet e ndryshme të intonacionit në fjali. DREJTSHKRIM − − − − − −
Përdorimi i drejtë i shkronjës së madhe (titujt e librave, revistave, gazetave etj.). Drejtshkrimi i fjalëve që e kanë zanoren e në pozicione të ndryshme. Drejtshkrimi i fjalëve që e kanë shkronjën ë në pozicione të ndryshme. Drejtshkrimi i lidhëzave. Drejtshkrimi i parafjalëve. Drejtshkrimi i ndajfoljeve
f) Drejtshkrim Nxënësi/ja: − përdor drejt shkronjën e madhe në titujt e librave, revistave, emërtimet e rrugëve, shkollave etj. − përdor drejt pikën, presjen dhe pikëçuditësen në llojet e ndryshme të fjalive; − shkruan drejt zanoren ë në pozicione të ndryshme; − shkruan drejt zanoren e në pozicione të ndryshme; − shkruan drejt lidhëzat; − shkruan drejt parafjalët; − shkruan drejt ndajfoljet.
Vlerat dhe qëndrimet Nxënësi/ja: − vlerëson pasurinë leksikore të gjuhës shqipe; − respekton diversitetin gjuhësor mes njerëzve; − shfaq shpirt krijues në përdorimin e gjuhës; − shmang fjalët e huaja të panevojshme gjatë komunikimit. 16 − vlerëson punët e të tjerëve; − bashkëpunon në grup për kryerjen e një detyre.
Gjuha shqipe 6 a c n e t e e p l a m t o i j g K . i 7 d
E R 3 3 , , O 2 2 2 2 2 , , , , , 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 M I c S a n Ë t e p e r M e a m t o e T K t 2 2 2 2 2 2 2 2 2 , 2 , , 2 , , , , , 2 , 2 , , , 2 , , 2 , . A 6 y 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 q 1 1 2 1 1 1 M a E c n e T t e e l p Ë m a n o o N K s r . E 5 e 1 1 1 1 1 p Ç r n e Y ë j p r r K a c a n m n E t r i s e ë i d V e p i e s j A p , m m n o ë e 4 C K , t 2 4 h , . , e d 1 3 N 4 j 3 4 1 3 3 E e T a E c n e P t e i t 5 , n 6 6 4 M p m ë , , , o x 4 4 6 4 4 3 4 6 , , , , , , 5 , , , n 5 2 O K 2 4 6 6 3 4 2 4 6 5 3 2 3 2 4 4 6 , , , , , , , , , , , , , , , , 2 , . ë , , , t 4 1 4 5 4 1 4 4 2 4 4 6 4 4 2 2 6 1 4 1 2 4 4 1 1 1 1 1 1 1 K 3 ë t Ë S e a c S t n e t i E 6 , r J e 5 p a , u 6 6 4 m d , , , R o 6 5 4 6 4 6 6 3 n , , , , , , , , I K 2 4 6 3 6 3 2 6 3 , 2 , , , , 2 , , 2 , 2 , , , , , 2 , . e 6 , 3 , , 6 2 m 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 2 1 6 2 3 1 1 3 1 1 1 4 3 1 1 2 1 6 2 H e S ë e h d F a c t t 8 , i i m n R j 7 e m r , t u i 6 7 Ë o e k h , , 8 , p i e 6 5 7 8 5 7 7 5 5 , , , , , , , , 6 , , 6 , P x r m n 4 4 4 4 4 4 4 4 7 4 5 4 5 4 4 4 4 5 5 4 e , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , 4 , p u o l 7 8 7 8 3 3 h E , K m , , 3 , , 3 , 3 , 3 , 3 , , 3 , 8 , 4 , 3 , 3 , 6 , 3 , 3 , , 3 , 3 , 4 , 3 , 5 , 3 , 3 , 3 , 3 , , 3 , s 2 2 2 2 2 2 2 6 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 o ë 2 , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , . ë E 1 k t 1 1 1 1 1 1 1 1 5 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 m S j e E a ë m u m h ë U r j s t a y e , u r v r t R k o a t r i a l d o n h j r k e n i u m o a d Y s , h i b e u s ë s n a t r G ë i . D f a a A t k i ë Q k . u o r q . h e m v i r h I a d q a S i s h t v ç o y r Z k B n s e r a s u s a n u r e i ë j ë t e a k q ë e t a ë i r a m a o A g P n k d t m e g t r J i u l . i l a a t ë s e a o a m m n i u . k o j P f , d u l a ë i l d t m l ë i m i P e ë n n G i S ë n ë h f o i e K j M i D . ë r r ë j t m t . u d . g n i s r n t . m A t o t g i u C Ë ë u S ë m h h e j r r e e e h t e h h i r i . r ë ë a R p e r s t t c t s g s e t t t s R K s d m e v a . i x X e L j m e a z s t s e j e o d o e e m h m ë a l p l s e d n r t j l a K ë j e ë i t e e r i i i k i a n l n k u l l e e ë r E j e a o M u n g k l a p a e o s a i l j n v l a z r o m i r n m i e e h t e i l i l r i r n h m e o y A a K a d j p r t l j i Z r b i ë b t s e b y ë m B g i s i r s h . d ë j ë t g m ë j n ë n a g o . e m n r a ë I d ë g i n m r n ë z ë a i ë n p u i m e ë r ë p i f i g b j r i L o r j i u n s a i , M i y e m t t t p f j i m A ë ë t m ë ë e m i a l ë r i ë k i j d a a a J m i n l n m i u a i n m i t m e k e j t M n q e i v e s u a e a ë o e i e f m s a j T D o k j a n r m k j ë a m l r r t t e m h m k e i s i t i u i ë l i u o p j : t a a i i t u u l l d u d a ë t l m u u i I a s e j P
m e T r N
e u i r m k i m k a d e v h i m h r h o e t b r s r g r h n s k j a d s n e r p s k u q m ë r n n i e j s h a t e o j n ë ë t o s a u t j u k r u ë e o e ë d r i i ë h a h a e r h h e u e r N A M R K P Z P R K K D K S S P L K I p N M K S S S K P S S n a F Z 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 3
17
Libër për mësuesin a c n e t e e p l a m t o i j g K . i 7 d
3 , 2 , 1
a c n e t e e p r a m t o t e K . y 6 q a c n e t e e l p a m n o o s r K . e 5 p n r j e ë p r r a c a n m n r i s e ë i t e i d p e p s j , m m n o ë e K . t e h 4 j d e a c n e t e i t p n 6 m ë , o x 4 , n K , . ë 2 3 t 1 ë t e a c n e t t r e i p a u 6 m d , o n 5 , K , . e 4 2 m 2 e e h a d c t t i i n e m r t u e i p k i h e r m n p 8 u o h s , K m , . o ë 3 1 k t 2
18
3 , 2 , 1
2
3 , 2 2 , 2 , 2 , , 1 1 1 3 1
1
4 , 2 , 1
2 1
2 , 1 2
2 , 2 , 2 , 1 1 1
2 , 2 1 1
2 , 2 , 2 , 1 1 1
2 , 1
1
1
2 , 1
3 3 , , 2 2 2 2 , , 2 , 2 , , , 1 1 1 1 1 1 1 1 1
2 , 2 , 2 , 1 1 1
2 , 1
1
3 , 2 , 1 1 1
3 3 , , 2 , 2 , 2 , 2 , 1 1 1 1
2 , 2 , 1 1 2
1
1
1
1
1
4 , 3
4 , 3
4 , 3
3
6 6 6 , , , 5 5 5 , , , 4 6 4 , , 6 , 4 , , 4 3 , 3 , 4 , 5 , 5 , 3 , , 4 , 2 , 2 , 2 , 4 , 4 , 2 , 4 , 2 , 1 1 1 1 1 1 1 1 1
6 , 5 , 6 , 4 , 4 , 3 , 4 , 2 , 2 , 1 1 1
4 , 1
6 6 6 , , , 3 6 , , 6 , 3 , 5 , 3 , 4 , 6 , 4 , 2 , 4 , 2 , 2 , 2 , 4 , 2 , 2 , 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
5 , 3 , 2 , 1 1 1
4 , 1
1
R A R T E L O J 6 6 , , 6 4 6 4 T , , , , I 4 6 6 , 4 , 6 , 3 , 6 , 4 , 6 , 5 , , 3 , 6 , T , 2 6 , 6 , 4 , 2 , 4 , 2 , 4 , 2 , 4 , 4 , , 4 , 2 , 4 , S 1 4 3 1 1 1 1 1 1 1 4 1 1 1 K E 4 , T 1 E T A S Ë 6 , L 5 6 , , E 6 6 4 6 5 Ç 6 , , 6 , , , , , 3 2 6 6 2 , 6 , 4 , 2 , , 6 , , 6 , 4 , , 3 , 6 , , 2 1 1 1 6 1 1 2 1 1 1 2 1 1 5
7 , 5 , 4 4 4 , 4 , , , 4 , 4 , 7 , 4 , 4 , 4 , 5 , 4 , 5 , 3 , 3 , 4 , 3 , 3 , 3 , 5 , 3 , 3 , 3 , 3 , 3 , , 3 , 3 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 t n i e d t n n e o v F ë a t e L h h s a d a k j t a n s ë e j e j k s h m m n e i r e r d i t e a v ë r i i ë a s a d d g t n j z h t i ë i j d e o c m t s e h r i n e r e n P s d t o a r i . h i a A r e r ë p i s r ë p e e F a F l a ë s n . r b A u j r t . m j e t n ë j e e o h v e a a ë v N G r v v m P e a ë s d . i e P a ë r n t e t e . o m r s Ç m i h l r j L l s r a p ë r j i h r o ë s m e o o j t s t a t r h u e t o i i i e ë Z e l z i j e r g t K d i c m g i q d ë o d e s e n i v p q A , ë t n i i h ë e t . h e s r j s a M i u ë i y ë d a h e i m d q ë b q l D u l i d m i i m h i a k i a i r c a m j e j l m l m s e a s l r c l j t a a t i h e i o o i n a ë a s b t d r e a r u o a d t r j j e r j , k ë r m h y r c r t ë v ë t b p r g n g t k m l m r u e ë b e n 4 i o e b ë ë r ë a h j e a e T R z P K B D B S G Z V M D U 1 S K r 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 N 3 3 3 3 3 3 3 3 3 4 4 4 4 4 4 4
1
8 8 8 , , , 7 8 7 8 , , 8 , 7 , , , 7 7 6 7 7 , 6 , , 7 , 6 , , , , 4 4 4 4 , , 4 , 5 , 4 , 5 , 5 , 5 , 4 , 5 , 4 , , 7 , 5 , , 3 3 3 3 , 3 , 3 , 3 , 3 , 3 , 3 , 3 , 3 , , 5 , 4 , , , , 3 2 2 2 2 , , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , , 2 , 2 , , 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 t e a e j t , n g s e o e n i v f e s a r r p k ë u u r p t r a t k e i m s u i r p n m r r k i i , r a h e e u ë h v h s s e i r a d l r h r ë m e u a d a b a p l h l k ë a t u i a s h s t i d e h e t a e k i , s t t v : r ë d n f e e a a ë U o t e l , r u v k k r e m ë j e i i y p , s a o e k Z n n a s a , n m p g o t r i t o ë s ë z t n a e e a f k i r t a n r c e e a ç r u e o ë K , D t ë e z a j t e g h l a j r a e e a a n r d r a i e i l V ë j j a ë o ë t l z a g e n ë i e n v a q i r ë n m p t , a r t M n ë t e t m a r o j e y o h e j ë e e t s . m p i l T . i a j m j z i m t . i a j t i u t s i e n v r a r u k a u o j ë o k r ë a a o r i k r l i a r t i r n s m i t j t e m h n ë t p t k k s s r s t i r ë g e h h e u u o a h ë n n e d I U H A N N F S S L F l i D P S p U 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 4 4 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 6 6
Gjuha shqipe 6 a c n e t e e p l a m t o i j g K . i 7 d a c n e t e e p r a m t o t e K . y 6 q
2 , 1
1
a c n e t e e l p a m n o o s r K . e 5 p n r j e ë p r r a c a n m n r i s e ë i t e i d p e p s j , m m n o ë e K . t e h 4 j d 1 e a c n e t e i t p n m ë o x n K . 3 ë t 6 , 4 ë , t 1 e a c n e t t r e i p a u m d o n K , . e 4 2 m 1 e e h a d c t t i i n e m r t u e i p k i h e r 4 m n , p 3 u o h , s K m , . o ë 2 1 k t 1
3 , 2 , 2 , 1 1
3 , 2 , 1 1
1 1 2
2 , 1 1
2 , 1
1
1
5 , 1 3
3
3
2 , 1
a c n e t e e p l a m t o i j g K . i 7 d
3 , 2 , 1
a c n e t e e p r a m t o t e K . y 6 q
1
a c n e t e e l p a m n o o s r K . e 5 p
4 , 3 , 2 , 1
n r j e ë p r r a c a n m n i r s e i t e ë d p e p i s j , m m n o ë e K . t e h 4 j d
6 , 6 , 5 , 4 , 4 , 1 1
6 , 4 , 4 , 3 , 3 , 2 , 2 , 2 , 1 1 1
4 , 1
6 , 4 , 1
4 , 2 , 1 1
5 , 6 , 3 , 1 3 2
4 , 2 , 1
3 , 1
4 , 8 , 3 , 5 , 2 , 2 , 1 1
8 , 7 , 8 , 6 , 5 , 5 , 5 , 3 , 2 , 3 , 2 , 1 1 1
7 , 4 , 3 , 2 , 1
5 , 4 , 3 , 2 , 1
h s e n o i s i m e e i r e u t h t d i ë d n i r e h s h n d o i i u l a o o d n k s ç a d o m u r e l n s i h e d r f t p e o i m d e s e p ë e i p e p j d r r m o a r ë i u o o o j n s s b ë n s n ë i t i u z i m R m i t d i ë p i j i e m m t s k r r e j e i e t o i j j e ë ë r u o ë a j a m t n i j n r m k m k i u m h j s e r r m , i h t Z e m m k k ë r i r j e d ë o ë a ë t h o j f u h h n v t s s a M p s t g r g a m s ë r ë r f o r ë e h ë i ë a h . t T Z T H D p A P P k S K S r 2 3 4 5 6 7 8 9 N 6 6 6 6 6 6 6 6
e p i q h s s ë h u j g ë s s ë d n ë l t e j m r ë p ë n n e h o z i l a e r ë q e ç y k e v a c n e t e p m o k s a p i s t i n ë x n ë t ë t e r o s e y r k t e t a t l u z e R
s ë h u j g i ë t j e r d i i m i r o d r ë P . I I
1
1 1
ë t e a c n e t e p i m t o ë n K . x 3 n t a c i r a n e u t d e n p e m m o ë K . t 2 e e e h a d c t t i i n e m r t u e i p k i h e r m n 7 , , p 3 3 7 7 7 u o h 3 3 3 6 6 , , , , , , , 6 , 6 , , , 6 , 6 , s K m 3 3 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 3 , 3 , , , 3 , 3 , . o ë 2 1 k t 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ë ë n n e e m v ë e e e h j n n l s m e e o y r h e r r f s d j h o o ë a n d n z d t a n a a a n e z z p m e e ë ë ë ë ë h n t n s n s o d , i a a i s k k e l c ë a e i j j m f s ë ë z v n h e ë q q o ë o l s i v l r p i e e a ë e e a a s k j z k j ë v v z f m m f h n ë h l ë ë a e s l e ë a r “ s a h s h r t h i t a a e u t j e r i p ë f y r j f y r d h e e r l “ e e t v ë o s d d d r j o i i i i i ë h s l r ë n n e l o l m r j d ë a k j r i ë i ë i i i a d i l ë ë i s a i e m t i m t i m i m i m g j f b s n ë r i r p k e i n f o ë r e r e r r r i i i t m k n k n k k k e a i m p l c e ë i h o h o h h h t t t a j s a l r s i s i s t s t s k k a o t i c t c t n ë ë h j j j j j h i i d s l s e o s e e e e m m r z z t e a r a h n j j u a ë r o r o r r e e B T I P F F F P D p D p D D D T r 0 2 3 N 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 1 1 1 1
19
Libër për mësuesin a c n e t e e p l a m t o i j g K . i 7 d a c n e t e e p r a m t o t e K . y 6 q
3 , 3 , 1 1
a c n e t e e l p a m n o o s r K . e 5 p
1
1
1
1 1 1
n r j e ë p r r a c a n m n i r s e i t e ë d p e p i s j , m m n o ë e K . t e h 4 j d ë t e a c n e t e p i m t o ë 5 n , 5 , 5 , 5 , 5 , 5 , 5 , 5 , 5 , 5 , 5 , 4 K , 4 , 4 , 4 , 4 , 4 , 4 , 4 , 4 , 4 , 4 , . x 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 3 n t a c i r a n e u t d e n p e m m o , 6 , ë 6 K , 4 , . t 4 2 e 1 1 e e h a d c t t i i n e m r t u e i p k i h e , 7 , 7 , r 7 7 7 m n 4 4 , , , , 4 , p u o h 4 4 3 3 3 , , , , 3 , , s K m 2 , 3 , 2 , 2 , 2 , , . o ë 3 1 1 k t 1 1 1 1 1
20
e r o m i s ë m t a m e T r N
5 , 5 , 4 , 4 , 2 2
5 , 5 , 4 , 4 , 2 2
7 , , 7 , 7 , 7 , 7 , 7 , 3 , 3 , 3 , 4 , 4 , 4 , 4 , 4 , , 3 , 4 , 3 , 3 , 3 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 2 , 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ) r o r ë a l a m s j e f ë , ë ë e t r t t e r a o h h y o j r r s s l a ë e j e r j i j k o K f n t t y g i i . h h a t i i r t t ë l ë s i s m s m m e m r j j e e i i u ë s s i l l y t a e a a o l ë r t j ë ë a z t s s e g t j e i a h a g i n i n s ë k r e e f ë q i l o , t a l l i l m ë r m y i t t t j a j ë k , i c a a a r m h i i i t t n e j r ë ë , i ë h h i ë s t l r m m i k s f f ë ë t ( r r e t a k , e o j y u e e j p t r o o ë ë e t a m k k r e u ç f n n m k t , ë t e r r i e e i i , , , o h j d y , e e l a ë , i a n r o i d s v l s t e e e n t ë t ë e y i ë e e r h e ë k e s b e r i , t t y a m l m v v a r h e r r a v r z v m s r ë h o h t d d ë ë y u k m j o o r y ë d m j l l s i i i o t g r l i i a b n h h l e k e a a f n i e d a e r r k i i i a l j j t s j i d t e , a , v j r j t r r i e ë t ë t f f t r r i r i t f a h a ë m ë d l p p t t e o o h ë i j t t p e o o o ë i j r r e e u h d r t a g p r a l t n n e e k l a a a y i e e y y h t a r r z , t a z i r f t o j t r i r n a n a n a t a m , r e t e a a t t , d i s m d ë t a y y m m f i h d h h h ë e j j a p p i i a m s s m t t t r i h s e e j n n a s n l l a a n n s u u a a j a j r ë r ë r l y u u e y d j e m a i l j b ë r e r e r i k o ë ë d r a d j y j e r r j K P E R G M P P P F M M N P L T G G F F G G N G K K R R R 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 4 4 4
Libër për mësuesin
22
, r ë e e ë t r r ë p h o t o s s r e e ë ë ë h t v i q d i e t o s e d n ë h n n t e s ; r t ë a ) e e e h t k k s r v n m ë i r h e a p ë r s m p g a g a y e r t n h l e t a d s b i j ë n j o r o o g r r s ë a ; p t ë l a ë t e i e p m ë s v b i ë n r i t a l r t a a ë k u i k u h ë a r h ë g s r ë a . o j e a t n e j q j a t a b r n ë a , p h t a h i ë s e n m u t s n t o e n r t k e u ë i a i m a k h j h n n m c u s n d i u a l d e e e o r l l s i b ë m , d h a v o o ë n i p t h n h k m s a h f e r n z ë ë t r s ë t r o e p l n ë i e ë l r ë j p p r e a t o t e t e u e d i ë j t r k t k k , c r . e k , u h n o t e p a d ë p s t e s t . t a n ë s i e t r i p i r r r ( e n a d r i a t u e r u ë ë n k ë p m e r z n n y u t a o a e k t n n t b v i e e e t e ë u h ë j m a n l i n i d g g i e i k c t n l i k o m ë i n a u ë p r e t r k a u d a h r y , t , d ë e m a j a l k l v o i h e m g t s a r o k ë v s o n i k a t ë ë t l p o h l r r m s i e k s a u r r h n i i g ë e s i a o t s e f n p u r l r r c i , j r u . ë a a m a ë j n k p t h d t a n i e e m n t r o d . r n i k o i k n v o f u a / i m i r t n n m ë a k i d i t i t t , a i e r a j u r t r a g t i b a i ë s t h , v z r u s p m i i t a n d ë t ë e t r i t k v u n d t h f e a p i e l e d d n , t h ë n ë i a ë t j ë i k k d i n n q e n k h u o m n h e s n i e s e t t a , a m r . h k , b n b o e r i h d e k p s e o m p . t m r i t h s ë i p e u t j n a h d s e ( t r o l ë s r t i o d r u e a e h v e . s c u u i l r j a ë k s ë t t k v k n i ë e e p i i r t r n n m q r i ë ë r o a u l ë s ë o f p f l r r i r p n m o m ) e t ë ) k h e o k ë v l p i s k e h l t l m s o d e i o ë e t r ë , d t ë i e k m s k h h r r m s o s ë n h d a r o s l p r a i m ë o u n e k o c p e m b u m ë d a n v i e e p , a n ) t e ë i r a i s n i r l s n e k ë j a e u . l h m o j n o h l r s ë m . k t r o i e a g l o i l e r ë j e r f k ) c b e j e p a n g n a s h j , m ë v i i d i p t ( o s t r m n e n i u r n e v ë o r n ë e s o ë t o m o i f d k g t n n i e i d ; e n r m s ( e ë o t i e i r s o , e s j n m ë l r ë e a a h e e e i l s r p k p e n p m n l a o r l r n ë s h r e a h e o a u t ë e u o y s t n t j r e x i k r n q a j h a i s e g u h t a d i e b ë t d t p j r r g n n d e a e m e y i r ë e t n e i i , n j ë m t . q n t r e n d l d i p t a o m t t , e p i ë a i h o a a r a j e t s v j ë a c n c m t e ; m y i t , c k j g n r e n r t i ë n e ë o h r d o n ë k d s e e e t s s d n k p o n a e t n ë e f i t ë i s a t e j t e e e j r s s e ë i a i p r p ë ë p i l e ë s p o m n ë n t n ( q m d f m e ë v t m : ë o m h ë ë n e e r : , a i s s s o o o a o d b n p e r u a a e e m n n b u j K j j k j o j K K u r o u / / e r o n k g g p d i o z l p i p , e l o j e ë r s r s d i r n i h l e t r r r ë n l e a r a v p i d e ë e e n n i n ë n h t a b p h ë m . ë m z u s o m m r I . x p a z k r ë . V x . c . . . . . . a . p s V 1 g 2 a 3 p V N 1 2 3 f 5 I N 1 o
Gjuha shqipe 6 , , ë o e e e s e n e l l , i o a a h d r e t i l u d i ë t v j j a n i i t e p t g i o r i j e e f m o o d c g o n ë p t i r n t . f a e m d e a o i i t n r k s s k a g n ë e ë ë i k a t p a n e a a o r m t m i ë t i t g g l r o t x i e t n o a b , e l n i n t h a n b n r o b e i o f e j o f b , g t , o e n i , c n , t m a , , i s a a a k t r k e i t ë e i a e a i s s k d m t h e m u m l r h ë t , g o d v , , , r h o i n o n e r r s i l f i o e e . t e e l ë l d d l b n y e j x b r o i a o i m n t t a n t i n m i n d b i , m i e i n j s o l b m i , n s i e o ë c , l g e ë ë s i , e ë , r i l i t . e t t u d t m r m a h a . a . a t d a o e i e r e j a a ë i B r a i . t t n t p e t g o n . n m i r s e k t r s s t r s m t e o v p o s i i a d s o e o l t e k e r r a b D e k t j b t v v o ë t e f e n e o m t n i n e a C m t e f a T i s p I r F p i r M t . . , . . t s ë e e e ë a a ë n h r t i e j s j h n n a t t t ë n l l j r e ë e t e j n ë h d m ë i e r l a j j r t e r a t d m o o n r e n e u i t j r u ë ë l s l . v t k h a ë o e n x s o x a k h e r s h r s e f g r ë e ë g a s r u ë d n s l o o e ç t t l n l i r N n e m ë n e l ë l i j i e s m m p e v n ë s . t t t ë e q z ë s a l , t g a ë e j t t u ë n a r e t t e l c ë r s m e ë n h l a i r r h v i s h n t i a p l n e j k r i h s s t u ë e e d e u n ë h z t o i v r k h g r ë t i n s a r ë n r t o r d n ë a i m ë n k d i s e k i p h n d o o h l n , r n s e k h t o p h ë d m p x ë ë b e n s r ë s h ë s e ë a i t n u n r r x e s l n k R t , t b t e h e i p e n i . e t , r r p ë m e r e e e A g s h ë r e e t p ë ë r u i R t r ë r t s u e v m j r n i r q n m ë e c a n T i r g e e i n i n j o r r a p a r i i u ë n o r h n o g p t a h i r r r u e t z m s x E l ç s i m m e a ë y a i e e i l y ë p i n L f m e , y t o e r l r n t a v ë n j y a t m l e p e t j ë r , a k , ë n n t . a e i u v t T ë ë r d t e o i a n r a s n s d j k I t ë t e n n a n s e e e e i t s , e e j m g k . e j a i e i u u e c e j d ë k ë h o M a j s g s d u t m l m t d ë a o s t I e m ë e e i h u g e ë r r j k l t r e d u e t ë t l t n i a F l d a c m p ë m i g m e e u o u d t ë r l o m , e g e g h t o j e t k r i Ë m j t e p k e h e ë n o g n h e y i p ë i d f n d ë r d i e v u S R h d h p j e j n j h t i r ë t j i l t r g t ë t d j R s i e d i t l u i , l n o t . d ë g e s t a t ë f e u ë a e k m i l t l ë i t i n ë ë i t t l d t i E ë t i ë v f i u t i i h h s n n ë j k t r t e i n t n i b n h ë o r j e n s i ë d ë ë T D ë t u n ë r r m r z ë ë i n p ë h x n , t d g p l k x ë A : x ë t x e n r ë ë n x s e ë a j r , n u n x x i n h p e a i ë x e R n r m z t h o p o d n N o i I k m l n t n h m ë h m i , i ë i s ë d i N ë s s d ë i u s i t r S r t r d . d t v ë ë ë . t s ë n e d . b t n t ë e Ë u e ë n n u j t p n e m t i e p e r e i n e ë t e r e u t l P r t e ë f o , i n s k i u o t r t a a y f i a i i s f e r a s m m ë a a s r a A ë n t r s t d ë m ë t m t ë ë u p ë ë n e i j e t e p n a x a a i n n o m a n H N a i p ë d n t t p e j d u e ë p t s u j u l u h u ë e i m r s t t t e n m n p ë ë x x ë ë Ë t i i i h u i o i ë e a m N k r S d N k N S ë z S N ë f p r r S t e N ë N S m j : e e t l r A e k r e a o K i e a o i p n i r o h l n m I i l s i d e ë q r e ë R s P s n e h h ë B i u g . s y p J d n d i D m U e i s : t t e s ë ë t R j e r ë t e r k h m a u e i m u o u m h s h k i j m n ë s s ë j n x g ë e r a a a e T N A l Z b e R M d
E V Ë R O J ë U r a M p E e R i e v f T n . ë r S o i r o K r j r . ë A u N p P I S m e e r t t K I r a c s n e ë T ë h t s I p e u p f L k m o A i K t N i l a A a v a n I a J N i i e . v A n r a N a m L l t P P e
1
2
1
1
1
m i s a l F
m h i s i n r m u u i p s h r a o l ë j F P n
ë m j o x e L
ë k i t e n o F
ë m j o j g ë D
2
3
4
5
1 a v a J 1
23
Libër për mësuesin , , , r i e e ë t l l , , p e a a e e n l l u u r t t a a a e t t e e p p r t i i r j j e e v a n o c c i a g g u i i r c n n . . a m t t d d k g n o o i i i e h s s s n s k ë k ë a a t ë k k e e n l n e e a ë a ë p m t t t t ë a r t r o o t i x x m i i a r a e l l o t e h n h n b b e t k e a a i i l a j a b b , g , g ë t e e n i n , , m r m , a , a t s s , e t r r t i ë ë e t i i k k ë a a t a s s h e e m u u m m ë t ë t i o , l l d m b h h s n o n o e e r i i i i ë t ë l d ë l o r d d d ë e x b x e b e n o h n i n o i i m l n n m t s b m m b v i d , , e e . o e ë e ë t i r t i , , ë l l e s t t u a t t . a t a a . a a t a a m i i e r e r e j j a a ë ë ë i r B g o n t r r r t s j g o n e k i t g e k s o s i r r o t t o v i t v i a s a v o t r t e v t e r a a t e t v m b k b e o ë n e o l o a R ë e f a F ë n e F p i r M t f t M t p i r F , i , ë r . e r a ë e i ë e e e a h n . h s t u ë s a g t n m . h e n o m h h l r t s e j j e a n r d s e d o o s i e r e s s . o h t r s i r r e d e j v i f ë c a s ë s z e j j s m e h y s i r r o l o ë i , r ë p l e p e ë r s l r v s t r , m r i u a r n e ë ë ç t a k g j a j a e e e p p a n y f l n b t y j m h t y v u o o r m f ë r ë v ë r s t ë n t k a m r j r t h e i i k l ë k o k , t e ë p a e t e a p , t h s t e t j t a r e j e t i i v z t t e m l ë f r e e r v e v a t e i n h r a s e v ë t d i j e n e ë s ë o h t e i i m i s r z m p i f p j j m t ; a t e q k t e h o i c u i z : p k k e ë n t n n e e ë e s e i n i y n j a r p s o t . u m a r y t s s i o v h ë j p e m n r n e ë s i t k p u x o e n e , i g h o z d j r n o p i . n r e s n t n k s n ë s e m i e r u i e i e i a e i n i j l t y m v n j , ë p h t t e r x i i ë . i h r j e t e h m g k h g j n ë n d a m i t k e u n e n i e n k a h e t i i t n t j p j r d t j n e h ë e b s s t n k s t r o g t r o n e s i n m u ë e x i r k t i m l ë k r i e ë m n i k ë i s i z e i ë ë l t ; n h s t b m t ë a l t ë i t s t ë n t . m d m m p j r a e . ë n a a a i i i i e e e ë i ë k p ë e z l r n f l l e n j d v g d r t n u e r l a d l e v a r t r u a m j m m e t , n o e ë i ë s v a t a e p i t t e j e n e ë n f r i ; r r p i h a i i t d ë p r e a d o ë t p a g n n r ë e a e , p r u i n p j m d z i e m j e b e m e i v e i e t e m e h p a s m u a a r t ë u ë b M i v e j m t m g p a m r g e m n m r n u m a n e u t e s i i t c j a u h t e t m t a h e t g g e r o e h e r N i h p g e n f e o g ë g t h d e . ë h e n j t r n ë j d r t h d t h a a e s S d i r i h j i n i a ë q r d l p s l t e a e ë d i d t i d d . d j t i a l i i ; m n h i s m r p ë e i t u i l ë l t r l d t i i l u i t t e n i n i t m v s e t t r ë d t i e a r e t t t i i i , h j t e o e i l ë s n t i i n ë i ë n u n l m l m i s ë n h x a ë p n h n s l , t k t r i h d h a n j i n x k e . ë ë u j s o t ë e i n l x l r z ë l s o ë x e ë ë t u j f m h ë e j d a e e x i u j t a a i t h x y r n s x n n x k l i e m r g . l i n e k r u p s n e n ë s s ë g m j r m d e n t o a a f e i p ë h s j , i g ë b n d p ë e ë ë ë n i a ë r t r t t ë n t d n t t m t d i n t a m ë p d m ë ë t i g e n t t p a e i j d t t u h , e , r n n e ë e y e n o e t e h n i e i e t u A m e u o s t e u o t t r t v o f i i i h i v l t e d i p e f d t s s v e s t r k a a a a a a l ë s . d e ë r r a f h t t t t t t r ë j a ë ë p n a l e e a c ë s a s a h a u ë n m t n m a ë a i a a n s n n r ë h a v a p ë i n ë p s u y u ë a i a p t ë r u u g ë j t ë t u u e f o h r r i ë d u t t t t t t e b e t e t r x m j x ë x ë t t e i ë i i r i n o u j i d i u n t e G ë s N d i ë t S S t N i t d i O S i S n N k k N p S n S e N m b i , i e s e . ë i i e ë i r s r h s n n o ë s l ë ë ë a t t e e i l d i m ë i j j l p m j a i f c j i e i j a g g s r m n a n a i i ë e i f j n j s ë ë o f i t r i n f i u i i i M M l s e t i r t d o e i i c m a o i i i e s a k a s l l v p i c c t h l k g h e e n s o s a ë r o a i e m k ë n o k r s e n s t h ë o e n t e e K r e p h m o i l P k l n t T t Z Z e u . h a I F T i n j T K K f
e v f . ë r K o r 2 i ë . p r N e t a c s n e ë h t e s u ë p f m m j o o x e K L a v a J
24
2
1
3
3
4 4
ë k i t e n o F
ë m j a u r k h S
ë k i t e n o F
ë m j o x e L
m h ë ë i s i k m r i j t n u u o e p h x r o e n o ë j L F P n
2 a v a J
i . e v r a 6 m N t e
3 a v a J 7
8
9
0 1
2 1 1 1
Libër për mësuesin , r e ë e t ë l , m t p a i e l u e e t a m t e i v p e i v s r a j e p l ë ë o c i l g r n i i , n q . e m d l e h o t h i i l s u p s v s s k a a ë ë ë k s e n k e n e ë a o i m t ë e t i h r r o t c t n u i a x o e j l n n i t n l t h i g , b e e l e a i i l i v o j t o g , b F p e r n r e , m n , o r t , k , a o s n n r r t e , ë e t i k a o m e e m k i s o h e i u e u m l r v o k ë t r e n , d d i . h a k a p n i o k e i d ë t i r e ë h j e h l a r d o e g a v g v s n ë h s x b n t , t o a e n d n i j e h m n t i d c m b i e , e , o n m s e r e d e ë r l f l , C i e e e l t n d t . u i t t a e , a a . a a e e i i r e e i j a j a ë B r m t m p m l r r m r t g o n i e i i e k s u i a s o e k r r t t o e v i l e t a g n t e m j r a e v b a b a a d k t v b u o j o ë l h e e r r a k P t a m n s a F p i n r M t M t F , , a t r i ë n n ë n t i t e e j ë ë i e ë n g i n t d l v v n j p h m n a ë n n i a o q z j e t t e t a e e a e f i a e s i o r ë r r n v i d s r s n f d n a t a e a e p o e l i , r r r n r a v s l l u t t l e r e o o k e r i g ë t j e o r v n s n ë ë ë i n r n p e c e h a a p r h r t t p n z z r u s ë e m i n n t a i r t a g e p t e r r a ë ë o s u e j t h z t t q j k t k i u d t i r ë q t e t k d n ë e t r j m t j e ë i n h i ë e e t t t t i n e r r s ë r h p j ë n u e d d t o l j z m o n q k i v t i a i p t o r s l e h e a e t i r l s n i d n i n a o l d n t r k d e i m a u o p ë i d r ë m m g m i a r t e u , r i z h x ë e r r ë d t ë i h j s b r . n t z n t k k p h n ë e e e m e o ë h h , d j , p i r r t ë s s s u k r u n e e ë g y u t e t t o a r e ë t e e h v t s e m r e e a s a e j n a e g t j t m m a , b m m ë t n i e m p n o t a t i z h e t i s t t k t t u e h j ë ë e e e e i e i e t j m y h i h c h d j j u . t j h h n g i r r o d d S d g l d k d i . a t i . i t t t a i i . r o j l e l k l ë t p l e t i h , i i t g s s n u j i a t t t s m A t m n r r i m k n ë i m i , i h i j t . k i o a ë s n ë n n e n s ë n h ë n x e i s z f u t ë m i ë ë v i e ë x k i y d a . s s x . r r ë ë l , i x e x r x y r x r n m o j n d ë n i n d k n t . n d ç t s j d ë n a a r h u n n ë i ë s n r m m ë ë m r o a ë t ë e e s e i s t e i a ë ë t t p t t k r p ë t t t n d . n d m e i a , t , ë e j e e t p e n s e e e h n i s t m e e r s t m a i i u e a n u n v i e a o h m ë h f s f s d r s a a a t d e ë ë m h r h o t t o t ë ë i r t t t t i i n s a l ë i n n k ë u a i ë s e i c c a t a k a t h n y t y u i p p a f e s j e j t s ë u d r t u k u z t u j y ë u z t p i b t g x ë x ë p g i e i o ë i o i b j u h S m r N p S p S o g N k e d N e S p S t N e e e ë e ë e ë r j v n e v n e o n ë ë l l m m m ë ë a e h a ë h i j j n s s s f f s m e n e y ë ë j j m e r y e t m r r o i i r h o d l d s m e h a l o n n n u t m s y o i n i a ë r j r a i e ë a z i k r g t t t m z i q m t h j u i i m z r e r ë e n s a e u ë n k ë n k n o u T K g ë a m k h n o h o k q i i a k s s a u t t c c t a j j k i i d e t s M e e z z n k r . r i e ë o ë ë o e S t D q p S A D q p v f . ë r K o r 3 i ë . p r 7 7 8 4 N
e t a c s n e ë h ë t m e s u j p f a m u r o k K h S a v a J
26
i . e v 0 r a 2 m N t e
, e l a t i j g i d a k e t o i l b i b , , a t k i s t e ë n o i ë l x b n i , e b , i t a . a t r j e t a g o n s r o v t e i r t v o ë n e F p i r , t , n ë e h t r i t e ë ë t r N h m d e h r r i u . t r z i u g o a s k e t r n , r a a e h p o y s r s t s ë ë e r e t ë n n j t i j p e n e p j o i o l ë t t t l m e r n a k r e i i a e j h u u g c c z d r m r h e i t r ë o o ë t t e i t r p k p j ë , i ë n j i m r r s n h o ë a e q p r h u e t n r z i e o d h i ë t f n k i b u a a z t e a m . z d t n n s e i i j , e m ë e s i s h p r a n m u e d ë k ë ë s t e r g e ë e h r j n d j ë n t m ë p ë o ë ë n l p t ë r l t h a e e ë t j u s n g f u h ç t j m ë d r y o i i k t ë o g l r u r n f a m k t t i t v i ë i ë r x s l ë s n i u e p s a r ë l ë j o ë n e , i x f d p j r s n r r x ë u d a a u s ë j ë r h t o p t ë j o p n n , m ë e d r t r i o n ë t i n ë s d a . t p ë i n e n j m i o s r t a e n t u r ë r a f u ë p r r r ë m t i k u x u a t d e e ë p n t S d N k m l t o k l A . L
a j o n a i P 8
ë m j a u r k h S 5 a v a J
m i r k h s t j e r D
ë m j o x e L
m i r k h s t j e r D
ë m j o x e L
1 2
2 2
3 2
4 2
5 2
Gjuha shqipe 6 , r e e s ë l , p o a e l u a t n a r t e p o a i r e f j v e u o a l c o g t i e c n . e m t d d n o i i n e s t o s k ë a g ë k e a m n e a p m t ë t m ë r o t t i , a x e m l o e t n h n b k e a i o m j ë f g b , , h o e a n , s m t t , r s r t a t i ; a k ë e t a i k i a a s u g h i m e t d u m r ë t l s t d s , e ë h i i n o e s r i t i ë t v ë l j o l d d e r e a ë x b e n o r g t i m t l n i , e m i e . , j l b m v r i , s a e g e i e ë ) r e , , k ë ë i ( l i t d n t t u e t t a . a e i m d . e i a o i r e e t j a ë B r r r t r t i g n o o t t m e e o i m n e k o s i r r o o t t v t t a s j t t e i e l e l r a e e t v t b s k b k b D l o ë n e i e i a C i n i a l F F p i r M t b h t m t F d , , . t i t e i e h e e n n ë e h n e n i e t t ë i l h i e r r m e l s l t r s j e m i a m e n e r m i d n i m a o e r i r a f d g ç h i d o t t p i r t t r i r s n a t n j n m ë e m o i e n t r p m y i z r p p i a g : e a r r i u e s ë h a r p z u e c m g d s f v r n d , s l r ë v a g ë e e n k e a r n l g ë p n r n h t o m ë r a n , n b a u e s m s n k a ë i e r u o i o u t r f e n r K s a a k r ë e s r z e ë , r m u r r i j t u p r i h h ë v t o ( e n e ë l l u e r e m l k l t n a s l p i ë h t i h y u n a e h e d e a a t j y a d i i d e j z r j e ë p a d m d u p t r n r r f y n d g e t d k t ë h , ë ë o i ë t n t z e s o i e t t s e r i i l n a n ë e k t i r r r m j h l t m P j n . d i u ë s ë ë o i o m t j n t e n k j h n r i j g o p ë e i r e f t p e n t m e v g o n j ë r d h n ë , i e ë i h t n s m ë ë ë j e ë t r l t d a d s i e e n ë d n t h e s x i k n b i . z n a r e d t e h t j e n j u e ë e t e n n m k e h j r j o i i i f k m l u s t d o t j i u ë s e t v p i m ë t , m e s ë s e e n b v j a r g r ë j t i g h e i p r k g r y a r ë e r a . z a a s n u d d e v r e k p . t o a j p z e s i g n h ë k r l ë ) o a d p h g s e n e m e ë x a s e a e e d , s n t . e t n i e e r n j n n ë e t j o e r a i m i t p j N e m P p n s a a e t u s p ë p . i o e m e r m e . i e o v r t a m h u m j m a t e r t k z u r h u ë c t e t j e t . S t d o t u h e t t s ë o o r r r d i t r j e d i r e l h g a k t i ë i a a o r p S e s u R n h a i t l m d h o e h o p . d f r u j ë d e e t e : s r h t i r u g i l t ë y d r d r j i j l b r n e n ë i ë n t a t n i q d j s l r n i l i ë r i m r r p a a s ë t u ë i n ë i e t l e ë u p p x p t . g t e r i r ë a t ë t n j d ë u i , n i n l t j N i t m u n ë d u x p j j e j n e i n i ë n e , l x j n n i ë i t x ë i n g l t t e : ë ë o , ë t k t n e t n g ë ë v j ë ë j r , x t n n x n ë l t a e e ë a k n k s a i . u v r l ë x t x o a r n j h ” r a s m i s x f i S ë m d e r ë a n h i m t n k z a i ë e m a e i e ë u n i d ë r ë r ë s h p j t t e , b f d t e i p d r t r t ë p p ë d n t e t d ë , t i , t r z n e d n e e p b t m u e s h t , r ë e n s r e e e r a s u l t e u q . n r f r f e a s i i u t e i e e n n o e l r j i e t s a r r f s s u a a a a l n o r j r s d v ë e s o s v e r r k a a t t t t t d ë ë t ë a ë ë ë m ë j a e h e s n h t ë a ë e i o j j r j u a a a a p n n r t h p r r n n ë t a s N u u ë p t i d a t i j e g u d ë u u d u f j ë t u e t k ë e j r ë u j g ë r t u u t t t n ë x p x p g o g i i i i i t x u y g y ë ë S g i l N p S s “ N e e p N S i g S n N k l z n p d N p ë S S S n e t e e s r h r o d k o e d t m n i i u i ë s n m e f ë i m e t a a m r ë i i l l e r m l l k e n k j a m t a r r e e e e a t l h v j j a a e m e m s ë r i h l t t a n i t t d d l t j d h h o o b a a n i a m s K s K e k e j o r r j i e s ë ë f n r ë a g . . d r T e I I D i z I z p r K K D p a r t e e L v f . ë r K o r i ë . p 5 r N 0 9 1 9 2 6 e t a c s n m ë e ë i h ë t ë r ë ë m e s k j m u j p f m h j a m m j j s o u t m a j o o r j u o g x x e k r r ë e e h K k L L D D S h S a 6 7 v a a a v v J a a J J
i . e v 6 r a 2 m N t e
7 2
8 2
9 2
0 3
1 3
27
Libër për mësuesin r ë e ë j t t ë q i , m i e e e p e l r k v a k a ë a i t t e e e h i d i r s j v v s r e a m o l l a a g o k i c c k , s ç m d n n i e , m e ë e e s a i t v t t r d ë r k e e , o o ë k e p p n m m l s i t h i a . o t s r i j r m m p i s e f o l o o e t m ë b e k k e e e i m e j m i m b ë ë m r s t t m . ë , m t ë i , a t t t t p e i i e e i i n e s k s m v s h ë ë e m m k i m ë t ë t i i t i k t e d n s n s s t a n o ë i t ë ë u n n a , ë l k r r i e x a p e x b j r e e e t z i l l n g g m n r , e b i v v r a ë , r o e e t p l e k t , r ë . e e i t m u p m t i i i a . a a , t e i s e e r j e t a l B a h r r a r r n ë s g o n e i t e m n t s o d o o d r y o v i t s t e r t r t e v i ë e o x a a e e k d o ë n e l l r x l S n F p i r F m n M g n F F , ë ; t r ë e t ë h e e j i e t t ë t a h m i t n t f t . v j e n m s ë u d a r e ë e t a z o k h r ë r l i i t s v a t g n r i e a h t h j m b i u ë a i a l e m t f d ë i r m i p v a s n v h j e f u i g t ë e ë r h a , j g t m j p j o e e r t r e s ë t r r r ë e k p t o ë e k ë ë r e h l t l j l s p u n e v r v e e e ë a a d b a l e . z j ë e j r j v u s t j e a h r e ë , g g r n s s a n a h a d ë t l s e n t o ë s a k s k : v t y e m l n i s i s e r a ë a ë r t j j s r e t r e d k e r t ë r e e p a n n e m s o p i m n p n a t e b e ë ë r ë e t ë e n e i i t ë m a n i a i t x t e i m j e n n , d r i u r i n t o m t i k ë t ë n u ë i n i t z i l k x k i m m i h ë i e h e a t a l k m n a s r o n j h m i m c k i c a j a i k i i x n d d r f l ë l c n l t ë n e l e r h ë r e a n ë a o s l t u ë a p n ë u e e m d k d e a e e f p r s r e n a r a v , m t , e a a t e t e v l ë ë n m e e p p j v t a ë a t m a p h m ë m e m ë h a , s e t p d u j t t t t d e l t ç h e i f m ë a e i i h ë e e ë e h s t o e l j d h e f h i h . S d N k ë v t d l r d i r d i n o m . u t i l e d i l i ë t a l ë l ë m ë t t d . i i s i p t n l e t n x t t j t , m i t i a n i n ç i ë h i s i s a n i . n u l ë n N t ë t n ë d k ë s x n e ë p e K p x m . v ë s , ë e ë n r x i u e t j . x j e ë x m n x ë t m x r e a k n k n d n s t i e p e ë n n h ë p ë v ë s ë ë h t ë ë p a ë e i n n ë m t . ë s t i e t s t t t c t ë a u e m e ë s h e r n i n . e l e i e h e e t s e t h t q s a e i k h r l m s d t j a e a l i e n a a a a a a a t u t y r j f y r e i n g t e r t e p t t t t t t j u l j r p h u a g g l a h d a j a t a a a a m i r ë s y m t u d n t u g m t u t u a t u p u u e e t t t e b ë i i a i u o i ë n u i m i ë i r i h t S i S s p S S k S n i k m m ë S t S r S d e n e , i r t . m i . o e e e m e i , s i n v v v ë ë m m ë m ë ë a a e i i c t j l l m e i l r i e h m ç k s s a n a a a r t ë v P ë r ë j j ë ë n s i e h r d m n r o i f i e p r ë r ë t ë a m t m s ë a e t m f u ë k e E s t j j e e i t r e s l a p ë n h n e k i t t p t t t a o k d e e t t i v k v a i j , . r t ë a a a e u n r q a a e m i a ë m i j t k t i r ë r ë t g s s s r o r u m t t i g o D m k a n a a a e n ç r r r a e e i C l l k K e l . ë m m h m t e r l ë i . l ë h o s T K K S i K E v g F p r S e B r B V F e E p d k b a
e v f . ë r K o r i ë . p r N 5 1 e t a c s n i e ë h j t g e s o u l p f o m f r o o K M
6 1
i j g o l o f r o M
a v a J
30
i . e v 9 r a 4 m N t e
0 5
6 1
ë m j o x e L 1 1 a v a J 1 5
9
7 1
1
8 1
ë m j a u r k h S
i j g o l o f r o M
: a c n e ë i m h t s i e j m r p o n u u p h m x r o o e ë j K L P n
j g m h i s o i l n r o u u f p r h r o o ë j P n M
2 5
3 5
4 5
5 5
a i
Gjuha shqipe 6 ë t
e s , o e l n a a t e e l o i l r f j v a o o a g r t i c r e m d ë n i n e p s a g t ë k a e e p m t m e o t m , i h e l o n t d b k e o i j f b ë o t , t m a , t a k t k i k e i i s o d h e m ë t i d d , , e , s n o k r i t ë ë l e l o r e D x b a n . m C t e i l n a a i m i j b i r v , s e e g t i a ë h i , r e u u t , a . d a r m d e r j e t a t . a B r l t i s t o t e e g o n i s o u j r o e v i t s l e t e b r e d j b o ë t v k a g l i e e e v m t a F p i n r F r t F , t ë e e t e i a e n e k i ë e e N t v n i h j v j m a u d n m g e m i a o . m r t i d l o t ë z i e u x o d a r e i i p r r g l s t o l d n u a a k u a e ë r i k g s t u j y k s n e t a m e e h a m l j n n g t p ë , n r a a e p j a e , r e ë n z h a , i g r t v i e p ë e s j i e n s t h r r h d e ë ë v i t d p u a t a v r r e n r ë e t r l h s l u e ç ë u u b ë ë o t m n x o b y h j b z h o k i n o a m m j ë N e f r s d , n e j x . i t ë e n ë n t o n e e p n ë i v p e n . ë v j u e i n t e ë k e r n a i j l m r i ë t l r r e a y a h a t n k x o o i r r i i n m h j r s u i i n n k m ë u r u j d k m t m p h g ë i a e i a t i s t g ç n m t h e ë t o e e k h u e s j a e r v d ë r r n k e u t a . k t j ë t a p s K e a e d ë r a e j r o i m a r t i t i i t e q , r a d m s , r a d m t a a , i i e ë r ë t t a t n a u u l l u t h s i j e t e k e r u m j e k a i e n ç u h i g s a h r e h ë m h S e b d k u c ë d C h i t a o h d j o r s a r t a i i r d i d l l j f l g n k p a a u p , ë t g r ë ë , t e t e g t i t g ë i n v k t l i a d j a i i n e o l n n m n r j e t e e r ë a i v r h b a ë e ë ë o ë h e x t x t h t x a k t t ë r t d r ë r d p e ë s n ë r n m n m r N ë ë u l t k ë p b t e . i ë ë p k a v a : e d t e e ë s n u . ë t t . i t z h , t a e r t e t , z j m h e a e e l f e e r s t e k i r t h v i n t i y t r u ë a e o u i a l a s d r r a a o e a e a d h r b s t t t s ë n t r n ë b l M a a n m u r a j o j p r e o h a ë p e p m u i e r f s h u ë u u u e r a n p r x ë r ë r r t r q r t p ë g h u n t i ë i j e s i y i ë t ë t p e h N r a s O S g S p N p p t S ë N e , ë r a r t o a a , o r t t r p m i i d y a i j j e k s n u u u e r ë ë j n ë i g n M i M i r l l m ë m a a p e e e e o , l t t t m j ë d a l a a a u u u ë l i a i i m t u r K K m q q u t s r r . . b e e u u e m h ë a ë r T S p f p t F M F M T
e v f . ë r K o r i ë . p r N e t a c s n e ë h t e s u p f m o K a v a J
i . e v r a m N t e
3
7 1
8 1
1
ë m j o j g ë D 2 1 a v a J
ë m j o x e L
ë m j o x e L
) m h % i s m i i 0 n r s 3 u ë u p r a h r o e g ë l n P j V ( n
6 5
7 5
8 5
9 5
, e l a t e i r j o g i m d i s a ë k e m t o t i e l t b e i j b , m , a t e i k s t h e ë d n o t ë i e x l b m , n i i e b r t , i u a t . a r e j a B g o n t s r o v t e i r t v o ë n e F p i r - - e ë s e x p q j u t r e t N k i a . i j a m h g n t r z a n ë i p s m e e h i t v e d e n m i ë r e h p t h m r i e d t e l e t r l i i v i t r n e v t ë h a n m j e i z r u h o d t ë d g t n t n k i j e e n o t i m ë e k m i x h m i , e r t h n s i t e r r h m ë i r t t a s ë z b d a u e a z l n p u a e i , n o f t s e s . r e r a m h ë ë e s u d v t p e p a t e i j i h ë z S d l l p ë e n u r i t j N ë . b l t i t o t t z i t t i k i i s ë n n e m l k a ë l e ë i n t x t x a n r e a a l , e k u j ë n u t z a a s a s ë e b h u p e u t a u , ë t j t g e r i a e t , m s o e u ë o t m r r i k u n i y P S d ë t t t e s r i o u e m Z i s i o ë i d e m i r t m o r l a ë o m K e m . e T Z S
Ë T Y D E N I R O e J ë v f . U r o K r M i . ë r E N p R 9 1 T R e Ë t a s P c n ë e h t s ë K u m p f I e j m T o o x I K e L L A N a v a A J I N . r 0 A N 6 L P
31
Libër për mësuesin e r o m i s ë m t e t e j m e h d t e m i r u B
n i r m u n e h d ë n i n i j g r ë p e k a r g e l . a t i i r r e t a m e M e ë t e p t i r m o m k u n ë t e t h i d i m s ë ë s i r e t n l a i t j j g v a r e t e n e n e r h i d o t m t i e l l a l a F s a r d ë , n t e i r m r u m r t a e e i h v a d r i p i l ë m t t u i ë n n n ë e x u n p h d r ë a t ë p i n i e j . m e G a . i r t . e v i a t a i j r r c u g t m u n m i e E S e S t
r e e ë s , m p o e l a n a h s t o s i p f j e a t o g , l t i p a , e e d r o n c u t a t g n o k a k f o i e , t k m p a o r i , e ë l n u l t b m k e o i f , b e i b o e a , t r t m P , a k t . o u i i l . , k p j l s t b e e l o t ë o , d k t e , a n o k r , e i , a ë l h p o D l a l a s x a a r b r l e ë i m C t n i i g . b t j , n b i , s e h e l e n , g h , ë h i s e i i p i , t s j t r a m d d a . t a e a , a t j e r e i t j . a m t t i n s r g n e o q a o t i e r s r t e r s e e l a o v i e v , j y t e i r r t b d v e D g i k a b t o ë i j b n e a n e L t v m t P m I R C n F p i r , t - t - e ë e ë e ë e e r r k t e p t n a i v h N n h ë i u d ë e d p u u n l . ë e j k n s d l e n d t t r e v o g ë e t a e ë , t e e . s v t i r e ë m h l s k j h i o v e r d ë h e m r ë l e t m z l e i r l i i a ë s n l e p d k o e t j p a c i f s a e j e h , g t n e ë h r e r i s e s s e g e r h n n d p i ë e ë o h d m . r ë l s m s l m ë n v ë p t e l ë t i ë ë d s t ë r ë , o i a n e g t t c t e e r e i r e r n o n r e ë k r j e s i v z t t r n u h a t o o v a m ë ë m a ë e e k f s e g i e s r r p z d a i h a u n t x h a f h m s ë j ë z i n d e r n t t ë p t h r n b n j a u e k r e a e t e m r ë o n p j i r i k n o e s r e i p p o h n m l r s e t k , ë n e i v s e n e e ë n ë a i i i r j v r j e n r r r p p e e r h e m h t e i o h e i l r l t i v o u u t p e r h ë h u v . i e k d t m o d h u ë m o j y z n s ë v n l j t f e k a k e b j , l a z e n j s a ë j e n o t s n a g s z h u j r l i i r t k e l z a t t , o d t . i a m d i s d n l s o e e e , t m t s s i e i z i r ë e i a j a k a e e ë s s r m i s t ë n l e n h n r e , m m a j t e e m e q ë e n t a i a a j c t n . n s e t o p m , e q t r h e k e o e i e e e e k a e d m h r j r v h h v m e , ë r c j s ë t h h n t d , ë h g p j e e d t t s e ë i i d a ë o d e l d i ë o j i s v n l i r t d r p ë l r i h l ë n l i i n ë ë e t l j p a , ë t n p u t l j t i n j ë t n d e ë o n j i e k m j h j i t i a s ë g i i o u n k i g p i s r n l r l o , n t ë n i x l n n x s ë r ë n ë l e ë x r e ë e a ë r ë n e x u i t t x ë e l e l x j t k a n j l r p d n g m ë h i n n n d n n s y i m m m r ë e v ë e a j , ë e c t h i r ë t i r ë r ë u e t t ë t a d n s p t d d h t t t , a p i ë e e a u s e , n n h e p r e t m t . t u a e e u e t t t i h e f s i u s u d j i k u a r ë i f ë s i i s s d s d e a a a t r a r e t t ë ë q n g t l ë t v ë t k a m a s ë t n r r . v i r e ë a t a a a n n n i s u a j ë r u p t p e u i t t o t f ë ë t ë r a u u u i i r n t r p t ë t t t m t e t n ë x ë n x x ë p m i i i i i j ë o o a k e e S ë s N j t S r a N d i p r a S p N i t f v d N k S n N i t r r s a k e j e d e g t d e n i t n ë i h t A e j r d i m i a n l i i a r l l j ë f l s l t i a i n m e e j e d d e m i c m r ë n n n r r b ë e v ë ë r e e R j M P p s K t
0 2
4
i j g o l o f r o M
ë m j o j g ë D
3 6
4 6
, e v s ë n ë ë s x i n r e e l a t g e r i o i t e r u l F T ë ë t t e m v r a i t k j h a r s t e e h m d s e ë n v u a s p a r e t e i n i n i n ë m x m i k n i i l ë s ë a h t l r t e d i a e a n t m e m i j a t t g u e t e a i h h i m S d d i i l l e t i t i m n ë n ë ë x x m n n j a u ë r t ë t k h e e a . t a S : t s t a i a ë r u u t m i t m i e S e S t e i s r t ë r o t a n m e m j u m u a i r p n s i m ë ë ë t e t e i m a h m h i m r j d n t t d t k a i i a i j i a t r k u i h r r a g s h n m m s m k a i s e a e i e m j e T R e R m h S i G i
e v f . ë r K o r i ë . p r N 9 1 e t a c s n i e ë h j t g e s o u l p f o m f r o o K M a 3 v 1 a a J v a J
32
. 1 r N 6
0 1
u h o j n ë m j m i n a u u r p k r h s h ë i P r S
2 6
1 2
5
i j g o l o i m f r s o l a M F 4 1 a v a J 5 6
6 6
0 2
ë m j o x e L
7 6
Gjuha shqipe 6 e , t i , t e e j e a . l a o r n a t l . t e r e e b l i s e r p i t e i j v v o u e l a a g v , i n i c c h e s r m g d r n n d i , e t j , e e s a t i t t e d ë ë r k a l e e n r n o e a p p i m ë t t t l i m i u o t m m i e n a j e l R g o o r t u , b ë t ë i k k e r ë i p t d j r p a b ë ë a t t u r e i , z m ë r , k t t ë a v e t t i i e e p i p ë s i k , t i s t r o h e e m m j p o e ë i i z o i d m , g s s e r k t o n i e l e t ë ë u h b ë o o l . r r r i e t s a m t x i p m i a b e e b e r l l t n ë e a m g e i , t l g b e i v v , s a e e m ë o m k , r ë e e e i t d u j u t a . a e a t t o e m p b t e e r j e t r l i a e B a r r i g n g o o m q a m t s o o . o i d r i i o v a t t l s a e t e s r e e l r t l e e v r t b k D e k o ë l l a o ë h e t n r e f y F d i S F p i F F C v t P t b , ë j . e j . , . t r e - s j - s s t ë e ë ë t ë n i s t a . i a n p t n k v a a t ë ë i t i i j s m u n s s u ë e ë s p e e t i , j i n m m k r , ë o r , t t e g e j z t o j m ë d e r o e e m i i t i t l r ë t h h e i m e ë s r l l m r o o m t l d t s u t e x a v h a p p h r ë e u i u e i t a y e m ë e b h r s r e u n o n r l e b e r d r a n r a o n l k ë o a m t d u , t s j r a m i , i i x f ç e g h r n l e t a s s g t j e e s N p ë k j v n i , e a a e i ë p a s r s g v v a r v t s ë t r . u r e n r i , ë e s t a , t e k o u ë i t e t r a r ë v e t m y n i l t i ç t t i z i k f u v e s n ë r a e ë r i z i m y i e e k n h m k x o e ë ë e b i m o m t r h e h n o j ë r n r m j o p e ë b o n u ë n m ë m i k a i r n p j d ë b t l e ë x i e p : l n n h t e u e g r r s e j v n N p e e t e r s ë r o n j i n e , e o m i ë p o l t u n o ë h e s s . h n n r z e t j d e i n d v e m e k d t e e i v ë ë j e y r j i i n e t r k u i t t c t i x t n i s ë m i z i b i i m i a e r t n k i d m e s e t i u . l ë t r n t p j e e v o i r h , n e k ë m j h ë e t n m i m s i g o v n l r l l ë Ë ë s t s s a r i ë n t t r a i l p a a i p r i a a ë a e h h n l x ë j N d e z t d d s ë m e ë r a a f A p d e I n i e , e j d p p . ë p e r a t z e e e , i a a n t o i Z o m r n k k g i n i i i t e e t s n e m p e m t e e i m m r m r E h a m e o . m s m j n i y j m m ë m t j j s t t e r e c n i u t d O i e h e t t e i t o r t r r g a t ë i t o h e t l n i e s n t e h s t h h e a P p r e p l i e , f o t a i u e S h h d u m p g u r p d d i d a h t i h s h r a E i d d s e i d j ë j l k r l l a d r r n F t d i i e b i i l ë n ë i l l m ë n i l e t ë p i ë t l t t ë z t t r r k M i i i t ë i p p t t t m ë n t t d , e , ë t , k i i m e i d s i j i n n n ë i n m r n n ë ë ë a n i i o n ë l m s x n a t M ë i ë ë l u N f ë ë z m ë n I x i ë x x N a t ë n h r l a j r , . x x u x s r x l n n n i s p j r u r o K ë u ë m k ë ë s a ë p a ë a r i n n t n n t ë b e b i m ë a p n , A s t . a n d t t s u ë ë ë a k a f v f a ë t t t n s b t T z n e ë i n i ë ë d e e e t : n ë ë m r . o r n n , i e e e i u e n n e f r j t j ë ë u a s i a t s i A t a ë a e a p . t t o f a m ë c l g r t a a a a h i u ë . t e o r i a r j n n ë t t t a t s n c ë p i K r a v t a y ë z ë r t a a m m i a a m o i I a a p e z ë n m u y u t t u e , m p y l r r e e h ç i u u u u r t t i x ë r R i d o h o i ë i h j a j q t t t t o e u ë h ë o i i i s x i i n r n N t N d p t d t p f v A B S S S e S S a l a g N s S S r U e n i R i h r e e t m s i s ë s o z e i j ë e r j e e . m n q ë e h o o j d m m s i r d e ë l i i d r l ë a k u i p s s e r n ë ë s n c m q j , b ë a t ë ë n t i r n A i h j i r a e e e t m j e t m t i a h e r e t m r i a s l s t j s a r t t a n t e v v k o s o m e o m r r j a h m ë o n t e r F e t a F r e e i ë p i ë t i g t s i r t t y g r r k o m r c ë m e t r a . b ë e e b s r e e a r ë a ë l o l ë a P e B N T P m m e B t F k M F p t k L 7 D r
e v f . ë r o K r i ë . p r N 2 2 e t a c s n ë i e h j t g e s o u l p f o m f r o o K M
1 2
ë m j o x e L
3 2
u h o j n
4 2
2 2
ë m j o j g ë D
i j g ë o l m o j f o r x o e M L
2 7
3 7
2
u h o j a n i j m g m ë i o i l n m o n j u u f o p p r r h r h s o ë s x e ë i i P r M P r L 5 1 a v a J
a v a J . 8 r N 6
5
9 6
0 7
1 7
4 7
33
Libër për mësuesin e t ë m t i s t r i e s e u r v k o ë n a n ë c o m x n i k e s n ë t ë t e ë l p m t a e t m i e v t j o t g k e a i j g d ë m n m t t i e a t r i h u m n . a i d t s e i t ë r z r e t e a t y r e m g r e p l v i ë r . e r p t ë e p t i e u ë i B t m t m r e i o t t i i e j c t e D c l C e r M e r F i z e o p r ë p e v e m i t i c e r e t i n n i ë m x i n j g ë t ë d e e a m t a t u e t i h d S i l t i n ë x n ë . t a r e e a y t q a l ë u p t i ë S t i - i u e m r c k i e o r u k b e i m i n r ë ë i v i s t e i n e r ë ë ë z v d e z m m o m j e s t j p ë o t a o p A e t ë t g r a e ë m ë m a l u e i T D t r F p D
e v f . ë r 5 o K r i ë . p r N
-
u e h t j o a c s n n ë e h i t m ë e s m j u p f n o u j p h g m r o ë s ë K P i r D
, - i e e o t s l , l k m m e l e u o e t t k a t s e i , m h j o v a a g e s k g i r c e d , n o n s i e e m l e a t t ë k r a e n h t r e e p t t u h j a s o m m i g u t e g l o a a b a k l i r r f e d b ë a t , b e , u , a t a k t z i i t m i s i k , , s t v t m e e i ë n o s r s n o r a e i o ë z ë j p r e x l b m l e r o m i i l n f i p t j v , e b p . r a , r e ë e i . u d o t a a t k p e n r e j a r m ë g o n a e i e o s r t t o v t i s n . r t e e t e a r e t v ë j a t l o ë n e k i e F F p i r H j m S m d - t - j - ë a s t s e t ë e t ë n . e ç a n i ë m e ë ë e s j i k t e ë v g o n k i h a t j s ë e e n i d d h e g d , s d v k ë h e o r t j n , e m o i j n e k n ë s a d o 4 s r i m o t g s i p u v ë ë h ë s 1 e ë d x i e f t s i r k k r e i e n ë r j e n ë t e ë m p p p e q p ë m t r n e t i t r ë , d p i j o e ” e v a P a l i e e m ë ë i t . e k h e ë m s s v o a n ë d l e m d t i m i o e u r ë i j e k v v i o z a i l d d s t e f N j t o n z y j h k i a e i i ë e d s ë t e t m e n l z i . g i t n a n i l s h t ë e e a m m z j t d n ë o t e n j r e u t o o a n e j g k j a r i o x k r d m l e d e e h e a n o i m h g j d m m z n o t r e r g ë f , r o e i n n s a e ë ë m d a t r h e t d j j j i a n d i d i e l p i n r m e n t g e n r p ë o o e i r i i i t m i p ë n s o i n f k ë s t n r ë n i m h u q t m i ( n i m m ë d i e u d ë p j p t k i n m t i m j n ë m i n m h i ë e x n s o a ” u i l l r T i n u j e n z a l n l e n o k i I ë l j p h r n a ë g u o r e a z j s n t r a m p j ë R i o . d m e d i t t s i e p r ë l r p l u d d a ë e l e o , a l n T a p h h y e r i e r n e a u a o z v o e i . e t n t A e P t m l r s ë a k t m a d h m n i t r a . ë m m i m E m a t a t ë a p t t ë t d i t i m ë u t a j T t n n u e e i r b u p t z ë e e g s A l e o q ë j a t e j n g r h h ë i t a h h r a o r t h E i . a e s d d a o n ë g ë d n r , ë s i n p n t ë i d u ë f j i d Ç i l l ë e h i t p a l u l a N l ë a o s i m d m ë n t ë ë p , t t t r l t Ë t t i i x n h u d e t t ë t i l i ë i i t u e g l r s s j n n l x i N a n i b s n n ” t e e r o m ë ë r y r z i n n ë a s i ë e i r t p ë E ë ë r u a x x o d d j f ë x r x x s y f i u d n e r e n ë r n e r t , h p e . n n m n ë K n i n n r p t d ë h ë P G x m k i S ë t i ë a ë ë v d ë s ë e p s s “ t t ë t e o N h t o t e t ë . e i k Ë t v ) ë z k d h m m t i ” . e a u e d e m v e e e e i ë z N e a n j x N r ç r e ë . m i i h a a s a a r n ë n m . d t a l ë d i a e t a j e t o l : t e r y t s j d n n k s v e A y o a ë a a a a u v n o i ë r ë o ë n t e s k s e t u o n u e n ë r u a ë m p k u j t u n t K t e h i j I t i ë ë m i h i l i 4 u n e ë j g h o e n 1 u o o S t m e S d p j p n p d S n d k c f t S f S “ R . i , , j . e , i s r B r e a ë r a r U ë m ë m i d d s s c i t o o R n m s n n ë a h h f ë s ë ë r e d ë i r t d e h h d j e e d e l j e j l d d a v p g . ë p a s e j ç ç m z t l m n a a e j j e i e i r t r t o , a o r j i f o y ë y ë v p v p j j m a y ë k j u u n h ë n h t n ë a g i j j l ë e d ë l o z 4 a o o 4 a 1 Ç F e F m M k M k 1 Ç N D i t
3
2 3
u h o j n m ë i n m j u o p r h s x e ë i P r L
u h o j n i j m g i o l n o u f p h o r r s ë i P r M
1 3
ë m j o x e L
36
ë m j o x e L
3 3
6
i j g o l o f r o M
u h o j n m ë i m n j o u p h j g r s ë ë i P r D
7 9
8 9
0 2 a v a J
a v a J . 2 r N 9
2 3
3 9
4 9
5 9
6 9
Gjuha shqipe 6 - i - i e t o t o t s s l l , , e l k l k j e e l l e e e e m t t . a a , i t t e e a , i i , m h e r m h j j v d o e s a g g e m e i i r s c e u m e m r d d t o o n i s o m t s i s i e m s a a ë ë o k ë h t r k k r e t k h e e p , a h m j t t u h u s j e g s o o t l m i i g g u n u e a l l o r t e a a b b t a k t e l l i i a a j e d e d b b ë e e t e t n b e , , m b k , a , a t r a a k t t m i s t t a e , s i i k k g , s s , u h e , m e e a e i ë t ë t z f r d r e i r e s n o n o v v i i o o t ë v , ë ë ë l l r o e m a x i x i r i b b m l e m a l z i ë i n n j p m t t t i , e b , e b p f . . v a m n r p , , r r i r e a i i u h u t t d u k t t i o o e a . a . z a e a a e a k a e r r j j p B a l m t t ë e r m r g o n g o n a e i i o s s t t r r e p n o v o v t i i s s r r t e t e e r r r e ë ë l v v a t a t o ë t o ë t k ë e e e e n n H j m H j m F F p i r F p i r S p - ë - - ë s s e e ë a j ë t l ë ë g g k ë ë v i r r N n s h h a e t e e t . m j n ë f r j e d d i d ë i c i i e p e e e l l g t m o p n m , i s j x t e ë i . n v i e e t t ë a i h o e i z ë e t t m r l p h t i r h o e t n r l o e l m l e ë e d i i o j r i a u f s b h g ë d a r o e n d m a t m t r r d g e i a v i n P i . m e s r ë t l , e ë z ë z t i n l a p ë i t s . ë i l ë m j t t e i t ë a e n i s a n i o j j a e j d c , t h j e n l f n o e n h i d g n a n o a m a n r i g c r e e a ë n p i i a v d u r e a r e n p r u ë m t p n m i p t d h i r n o i , e p u m t u i t d t n a i g m g u r e e i m i a K o e r m t u H p r i l t n n : i n l n p i a z g h e t i a e r s i i ë m r i e , a o t t n ç ë a t x i e l m d e m m t a u a e h i y p h i n l p n o e t k j z l l r k t u i m l h n i d i e e i ë g a a j k e a a r s t d o p r ë n r r a u ë m o d p i d G ë e e t n d m t j h . i n t e e h e o ë m m r ë e a j i l a m e t r t o j j e t s t n ë m m f i m n j m h a t e e e h G r j p o v k t t t d e t u h t h e n i e e . ë i e . p t z i r e e t p r ë d i d r i h h i j h t i l h l ë t r e r l . u S i d d t i b d a r d t i a ë z t i i l e ë a h n e i r i i l l i l l i y l t e l o t i k e m n a r i d t t j i p t t o l i i b t s i o n e n ë , ë i ë ë ë n i ë a x n n e p n n n ë s n m n s n ë ë ë M t ë ë x e x e i o i n ë x x e ë n r n k x M j x u r v n x n n a n ë r j r n ë p ë n e t n ë t m a o t t a ë i ë i h x , ë ë ë t ë d , t g r t t n t d e e ” t s m . r ë i e n r o e e ë e v y ë m a e c e e e k d ë g s ë i p p a e t a r i r i u a a s d ë a t a l a a m t v t ë a o e a e d t t t t t r ë r j n j n e a . p . k v e t f t a a a a a a n p ë u t u e e r a ë t j e u n ë h t a f , o u u u u u t t a m r s r v v h t t t t t i a t e x s i g i i i a i i g e o s i ë i K S . z S S p S a z s t s p ë s S “ S n p k ë j S m N i . - i i s i a o e r r m ë ë r z h i e e s c d i i m i s o t ë l l a n i ë m a i s l r . o o e r m e a d j i e t g m l e l s M e , j p a a M ë t v p a r a ë r t i i f e j c c d l m a l m m z a ë j a a a r n o f o j t ë j r r o i ë k j a n f j r r a h ë t ë p a t m a g p p d , o e d a m ë i o i m r a l z e i i S j P F e N z K K D t T L
e v f . ë r K 4 o r 3 i ë . p r N e t a c s i n j e ë h g t o e s u l p f o m f r o o K M
3 1
ë m j a u r k h S
6 3
i j g o l o f r o M
u h o j n i j g m i o l n o u f p r r h s o ë i P r M
3 3
4 3
7
0 0 1
1 0 1
7 3
u h o j n m ë i r m i m k j h n s o j u t j p g r h r s ë e ë i P r D D
ë m j o x e L
1 2 a v a J
a v a J . 9 r N 9
5 3
e p i q h s s ë h u j g i r o m i r k h s t j e r d i r o l a j F e h d e v e j l o t . f j a i m d i n s e ë r e ) n l i v e v m e ë i l r n a k e j f r h s t o a t j a e r e p r i d ë e n h e m r d u r t a e e v h v e a j d l i p l o ë f t j i t a n ë n d ë n x u n p i i r m ë . ë t e i r v p k e ë m h a l s a i r t e t j f a j j a u g e r t i r a u ( S p S D i i e h d i m e e i v r v e ë k j l l h a s f o j t f j j e a a r r d a D n p
2 2 a v a J 2 0 1
3 0 1
4 0 1
5 0 1
6 0 1
37
Gjuha shqipe 6 e k x l x i n n d t i r t e e e s h h k r ë p d d o a e a t a m r j j a i s / / s i i e u s ë l e m s e e m d u u e s s o t ë ë e m m t i m s m e ë j t a a a h m e g a g n r n e m h h K r r s d t : u l u l a t h h a a e g t d d i e i e t j r j m ë j j a t i g t r g i g g i r ë z z d e d u t r r l e ë o ë B m j m p i p i ( t e i . t i . e . n h ) r n t a d i i t n i o i r i s r s a z z t r ë ë b e b e i n r a i n e l i m r r F t L ë P t L ë P , l - t e e h h s s t i i o m m f e e l l r i r i j r t r t e h a s s d v e e s y e e j j ë r n t h t l h e e d a e d d j y y f n i n p ë p ë r t m t e ë , o , r o t i i i s s e n r r r ë ë i n b b k h h o h i i m i l j u u i s l c t j r i t e e g g i k z j e , , n h n ë n ë r i i ë s o p r r d x t m o m o ë , e i r r n j r n e i x x u u ë t m l e t e t d e h l k k e e n s u u e t e t r r a m e r y r s s m m t o d t , , a e n n t ë t ë e e u a r r t ë h h z i h t i e e i d o d o s s S d l i l ë l ë n t t . m t j j t t o e i a i , i i a v n b n e i c ë n b ë h ë ë l m x d z a x x m r r j n ë n a o n ë p f a p p m ë r ë ë ë t ë t e t e a n e t e v e v ë p e e ë e t j n a n e h t a n a t n t t e r d a a o a e . . r o u n e u m u m t t t v e ë e ë k k i k i l i l a h e i t S s z j S e t S e i e r o ë ë m t t i s h h s s ë a a j j m t i m m e m e a t i i s s x x k m a a i e e l l e D L k L k T
, e l a t i j g i d a k e t o i l b i b , , a t i k s t e ë n o i ë l x i n b , e b , i t a . a t r j e t a g o n s r o v t e i r t v o ë n e F p i r , - s h s h ë r r t t t a a e o v ë ë e e z t P e e r i r p j r s r a r . m t l i ë o a e v t s e l e s r y n e i e v s a e p m s s t y ë i r , ë ë Z n n s n i e k n h n ë ë e i ç j r ë a x g t u e e x V n i s ë t j v l g j k n e v , g t e e e j p ë r e s e e t u g t r i r s ë h j n ë i e p a g i t v n g r d j r a u o ë e r m ë e i p g , e i t p i t n t n t m i e u ë n m r i i k – e k i m s k ë i r p r y l i e h j k t l e j d d ë t j g a n t s i e t d e n h e k i n l y j ë i e l t i m i , p u p t t h n s m ë t t a : s k j e t e i t t j ë i i r e h t t t ë a i h d m e i t j l a i s i i d . l ë t z i b i n ë s i s c i l n ë t t n m i j i i r . ë t . o s s r i l a a ë n x , e l k ë g e t j ë n t ë t t n i s r p t i , p x ë h x i m t o t h s n v n r k e s ë e ë r m ë s n j r e p n e i e r ë n t t i j ë s t e d h n e t n e t n j ë ë ë r e v e ë n i t u h u t e t j j ë r f m h h t a a a s e r r ë n i t d j t b ë h ë o b r t a s m o s p m a n z f ë r u i i u u l ë r r t t ë x ë n a i t i ë o ë b e l e i n z d N p S j r q j f S j
e t m e a k j I g n e : a p a l t s e r i Z a . . . v u r e r e ç r a t a a i n V h m I
e v a c n e t e p m o k ë t t i m i s ë r e l v e e r o t e l F e r a r t e l e v i r u h o j n i . e r o n j i l l u m o e r r r t t n j i o k t ë e k t m ë a t e j h g d a i l r r t i a n m ë t x ë n e r ë t o s e ë h a j u t a g u e t i h S d u ë s m e ë r s t e i l r ë y t r j a ë y k f ë p d t t ë e t h i m e p e s t n i e u j s r r e r o h o G s t T j
e v f . ë r K 4 o r 1 i ë . p r N
3
6 3
3 4
2
e t a c s n ë e ë h t m s e u j p f a u r m k o h K S
u u h h o : o : j j n a n a c c n n e e ë ë m m ë i t t i e j e m j n n m m p o u p j u o p p m r h m x o r h s o x e ë s o e x e ë i P r K L P i r K L L
ë s k a t n i S
) m h % i s m i i 0 n r s 3 u u ë r p h r e g o l a ë j n P n V (
8 1 1
9 1 1
4 2 a v a J
a v a J . 4 r N 1 1
4
5 1 1
6 1 1
7 1 1
39
Libër për mësuesin e r o m i s ë m t e t e j m e h d t e m i r u B
t i n ë x n ë t e a t a u t i S
40
Ë T E R T E N I R O J U M E R T R Ë P K I T I L A N A I N A L P
e r o m i s ë m t a m e T e v f . ë r K o r i ë . p r N e t a c s n e ë h t e s u p f m o K
, e l a t i j g i d a k e t o i l b i b , , a t i k s t e ë n i o ë x l b n i , e b , i t t a . a r j e t a g o n s r o v t e i r t v o ë n e F p i r , j ë a e i h n t t j t o i i l t e ë l h l s m t r a i z r k ë j r a f a t e p s o t e ë r ë ç e k v k ë e u i s t m s r v ë t o p i ë , ë n a l j p d ë m i n g a j a x i r e n s f n x u v i t e h t s e e e l e a o z k n s k t ë i e a j m j n u e n m P n d t i e t . r , h t ë e t u t i e n o h r m k e ë a z o ë s z k i i t m i l d a n n a u j g t n k i o o e ë s r l s . A i s u k m j . n ë n ë r d j e m ë t , l r l e ë x j n o e n o m l y f h n o i a t b t d n , t i r p e i ë l h ë u m r m ë s k i d k f o e n t i i h n n r h s o i n f u o d ë ë r r r h j x ë i x s n u a t a d n p k , m e ë p i ë j ë h l m ë t l i n t q ë t d i d . i e v n s ë e e t m d r h u ë v , h o z e s i n a i , f r k t m ë m e r i m s n ë i a i s e i o t p r r j l r a u i r ë k k p p t c i k u y h h i S s i s s k h N e
i t s k e t , e r o s ë h u j g a d e k s , e k a r g . e r l a o i r m e i t s a ë M m ë t e r o s e y r k e v e p u r g e n i m i l l a d e m t e h d i l t i . n ë ë x t s n h e j ë t h t e ë a s t a ë s i u l t a i j S f
e j e q a p ë i k r o i n t s o r i H K
e r o s e ë y r s k ë s ë t t e i l a h p j s u e j r f ë h G t t
7 3
4 4
ë m j o x e L
a v a J e . v a r N m e t
0 2 1
i t s k e t , e r o s ë h u j g a d e k s , e k a r g . e r l a o i r m e i t s a ë M m
: e t e . z ë a . r g j ë i t b e l r l ë u m p k i r i ë t k s r h a s ë r s ë i j ë l n p a j f e ë h e i n d u n i , m r i m r o i k c l l a h s n e d e k h e s m l m t l t e u e k h h i d t d i i l l t r a t , i i ë n t n ë s ë i x x r n n v e ë t t t ë n e i e , a t a ë t k a a i u u n t i t i o r S S k s ë t ë e r z ë a b g r ë i p i l l e u a k i i l t a r j F A
e v a c n e t e p m o k ë t t i m i s ë r e l v e e r o t e l F a g n ë t h s e j h t ë s ë s i l a j f e n i m i l l a d e m t e h d i l t i n ë x . n ë r ë t ë e b r a ë t a p u e t o i j S a
ë t y d e a r O s ë t e z a g i i l l u k i t r A
. ë i s t h ë m s i c e e s n j ë e h a r t t e e i l l a ë v p e r j a ë m f ë i t l b o e r e k j a h ë l F e F d p
ë m i j i ë m B t i : ë e i k t z a i k e g j n a o l r ë j P p n
6 1
6 4
4
m h i s a i s n r k u u a p t r h n o i ë j P n S
r m h n i s i t n r k u u j e p h r o ë j o r P n P
5 4
5 1
ë s k a t n i S 5 2 a v a J
ë s k a t n i S
ë ë h m m m i s j j i n a a r u u u u r r p h k ë k r o h h j S P n S
1 2 1
2 2 1
3
6 2 a v a J 3 2 1
4 2 1
5 2 1
6 2 1
Gjuha shqipe 6 e r o m i s ë m t e t e j m e h d t e m i r u B
t i n ë x n ë t e a t a u t i S
e r o m i s ë m t a m e T e v f . ë r K o r i ë . p r N e t a c s n e ë t s e h u p f m o K
ë s i r , u a h z s e a r d e T e ë n a n ë N ë n
e v a c n e t e p m o k ë t t i m i s ë r e l v e e r o t e l F e h d s ë l a j f e y r k e n i m i l l a d e m t e h d i l t i n ë x n ë t . i e t s e a t u z a ë u l l t i a S k . i e m i h s d ë r a i s e l e l a j v f u z ë e ë t l y l e r l a F K k
e s o , n r o a f u o n t ë e h s n g ë t a e m j , r , l a n e j o d g f o , o n t a ë k m j r i a D n d u r C e : t s , m l e i j r o n t a g e e m h i j r i g s i d i ë ë l d t i m ë t . r i q t e e o t t s l o e s k t j i o m b e f a H t t , , e r a a r a u a z u i r t l y e a j n n ë ë a t m e ë t v r t e ë e j r h p a o j t s g i ë n m r e i l e j g v n ë i . , r m d i i a ë . s j t u g a a e c j ë g o d j g r r r ë a e j d p e ë m d m j t e t n i t e t i e t l h m e ë a k d n i i ë r o l v i e t t c ë i ë a t a n n m m ë . j r m ë x e o o i t n m g f e t r n d ë t i n i t h s m u i , r e i s t a f t i r ë s u a d ë r s ë e t n n a p p a ë r h ë u e r x a ë t t i ë r n S t N k N i a r a u t e j ë t e j r a j g N
e s o n o f o t e n g a m , n o f o t k i d : e l a t i j , , D i g d C a r , t . g o t e e o e l t d j e o i b a F v m t , r ë ë t t i a s u e e t z a c i v o i n s r t e p a s f g e r f j i o t n ë ë h i o k t t e e c v r t ë r o ë t m t r i m ë r e i d u l e n p o m u a f f r m s ë ë t n ë p i n r e j a ë ë N m u p r . i k o s t r e h t ë s h r a p d ë i n l p ë n i j r t t o i i t r a s n ë n m ë e n e x ë n x m o ë k n ë t N i j o . e , k e e . ë m m i t n a h t h a s s l e a s p f y y u r r t ë a j i d d t S n n a n
a t y d ë t e v ë r y t m y j g e n i m i l l a d e m t e h d i l t i n ë x n ë t . e ë s a t i a l a u j t i f t S ë
a n o t t a t s e F
. ë s e i l t a i r ë r j o f t y t ë k t m a a c y t ë r j y G d P
7
0 5
m i s a l F
ë s k a t n i S
2 3 1
3 3 1
, e l a t i j g i d a k e t o i l b i b , , a t i k s t e ë o n i ë l x b n i , e b , i t t a . a r j e t a g o n s r o v t e i r t v o ë n e F p i r , r e s i h t t ë ë t p h e s d r a n i r l e r u ë r e k m h a o v g r s s o a j ë ë a r t p f n j n ë n ë a n b x e t i n h t i r r m r o i e t m a ë m n p x n i a e t i l z ë s t m e i r s t a ë n n e u P P ë . j k . x m s n e i ë a n l . d z s , e ” v e ë e e r i s n e ë n t i m T e i r a u r m h m t o h u r z e e ë s n g h i a o l ë f o h d d a i r i n n e l N ë m , p A t a r i s o t s . i e e t t f n n s ë k q n k ë i t k e i I x a m t e n p m i , : n r l ë a a ë ë j k ë z k s t n h e i e ë r t s ë s j r r e b t e e j r m u r T a a h o o s r a l u ë n p ë l t n t n o , i a i ë k ë l ë u o s t i t u N t i r N c ë t i o i k s “ S m f
s ë l a j f e y r k ë t i l a j f ë n n i m i t k a . c r j t ë e p r e ë m m e t r e ë h p d , i r l ë t i m n e ë x e n m ë t r u e h a e r t p a h u s t i ë S s ë s i l a j f ë t t ) a ë l r e a r y j t o f s m e e y y y j r r G k k (
e n i m i z i l a n a e h d n i m i l l a d e m t e h d i l t i n i . ë x l a n j f ë t ë n i e t s e a t u z a ë u l l t i a S k ë s i l a j f ) ë t t i s ë e r e r y o u t z ë l m s e l y y a j r G k k (
7 4
8 4
8 3
9 4
8
ë s k a t n i S
ë s k a t n i S
ë m j o x e L
m h i s ë i s n r k u u a p t r h n o i ë j P n S
ë m j o j g ë D 7 2 a v a J
7 2 1
8 2 1
9 2 1
0 3 1
1 3 1
a v a J e . v a r N m e t
41
Libër për mësuesin e r o m i s ë m t e t e j m e h d t e m i r u B
t i n ë x n ë t e a t a u t i S
e r o m i s ë m t a m e T
e v a c n e t e p m o k ë t t i m i s ë r e l v e e r o t e l F e v a s e t f , e v e m i t f o j n e n i m i r k h s e m t e h d i l t i n ë x n . ë t e v e e m a i t a r u u e t i h S d , a s e t f , e m i t f e m o i j r N u
e v f . ë r K 7 o r 1 i ë . p r N e t a c s n e ë t s e h u p f m o K
ë m j a u r k h S
i t s k e t , e k a r g a d e k s , a l e b a t , e k i t n a . m r e s o m a i t s r a ë H m e h d n i m i z i l a n a , n i m i l l a d e m t e h d . i l t i m t i i t n h ë s a x j n d n ë t e n e i m a i r t o a d u r t i ë S p
, e l a t i j g i d a k e t o i l b i b , , a t i k s t e ë n o i ë l x b n i , e b , i t t a . a r j e t a g o n s r o v t e i r t v o ë n e F p i r , a t e t h t j ë l e t i f t e o s m a m r r i r k a r s g ë e p ë t e ë a n r r v ë k a ë l e s t i ë t n v i p p j n a n a a ë i u i g g x m l n n t p n x a e t i i e l s j a i l s i ë e a t n P n h e c i e ë d s x . h m e o i ë t s z N i t u t m i l , . e k e a e s o ç v k i s n i y i n d e a , k t k o e t v e f ë ë t i t j t e m i i b l a l d a o t e t j e ë m j r f i h n o , t a t f e d d i n l e e l i i s m t a a i t i i b m h s k r j n i ë o u n k ë e f g j n x u t , o n m ë e ë j h z o n d n i ë t t k j a ë ë e ë e t t r b h r o e a s ë m a v ë r . t m p d o e i i a t t t l e u e i p e r t j c u ë h ë i S m i k q d p
i m i t h s j a d N
ë t r r a ë u p i k e j n k u i p m h o S k
1 5
9 3
42
. e r a t r y z e r t e l ë j n e n i m i r k h s e m t e h d i l t i n ë x n ë t e a t a u t i S e r a t r y z a r t e L
e v a c n e t e p m o k ë t t i m i s ë r e l v e e r o t e l F
, e l a t i j g i d a k e t o i l b i b , , a t i k s t e ë o n i ë l x b n i , e b , i t t a . a r j e t a g o n s r o v t e i r t v o ë n e F p i r . t t t a h p i e e n e t r i s h e h t r v e ë h r o a ë r e ë n o z o g m j m i g n e i l e r x a j e j ë v t n e p s n p s , a h n ë l h u s s t o s n a e i t i ë s n a s , x e u a ë g e e h r n h j e p l a s d u d s e p ë m t o e e ë h r d n t M s h i v o n a t . f e r ë e m r s i ë v i u n t t k m e v j i u k e h i o i t , e k r z k s p ë i k d a i r t j , u e d e n h r u s e r r d o , ë k o e v t j m d n i a t l h o i t m r o e l s s ë t b ë l t p ë p k k e t a i m h e u j ë t l t t . k ë o t i , i d s ë e c ë i g e l t ë l k i e a e t ë e v , j v n t j i b r m j e ë p i k t i a t ë x m h n s p a h n i t S ë p g e a k x r t r e o , j : p r ë p n g e i k a . i m p a u i h ë i k ë ë p t u s h i h n d s k r t t t o a e i i o n t j t b e i u j t e u a m n g n i f e c r r a n r a o x g i ë m t n n m m e i i r s l i ë a k r t r p ë ë r t r s u o N t s p f ë p t a k a e i n u ë u P m t e k i n N n j t S f
m i t k i D
. t i r o t k a c r ë p e n i m i l l a d e m t e h d i l t i n ë x n ë t e a t a u t i S . i . e ë m i s h e i d s l t . ë j a i r i r ë j e r f t o t l y ë k e v t t t ë m a a c e t y r j e j l t o y ë l F G d P l
9 1
2 5
0 4
ë m j a u r k h S
m h i s ë i s n r k u u a p t r h n o i ë j P n S
ë m j o x e L
9 3 1
0 4 1
, , e e i v , e v n e e v o ë v i k a i s a r f l u m r k t a e t n s r b k u g a i l u F i t p i
8 1
ë s k a t n i S
ë m j o x e L 8 2 a v a J
5 3 1
6 3 1
a v a J e . v a 4 r N m 3 e 1 t
m i r k h s e m e v ë n u p e e r o t e l F
. ) n i m i t k i d r ë p a r a m u i r l e k d h s o e m ë m t e e v m ë n h s u t p a e g ë e r t ë o t t e e l F ( , t e e e m m h i e h s h s v ë ë y r t l a d j f n d n u t e ë m e n n e i o m m i r i c ë r i k z p i h s s o p ë t j . ë e r n e m d e m ë t e e n h s v m e e r y r t o d s t n a e n . r r h a ë z a i t d i l e e i u m r n i t o r k i m h i , s n e i c k ë h e h s x d z t e j n a o r p e a r m t ë ë t ë n D r z e t ë : y ë m a j n i a r r t n e t r j e a o e l u r o g n t k i k u e s a z S t S h
ë m j a u r k h S
7 8 3 3 1 1
Gjuha shqipe 6 e r o m i s ë m t e t e j m e h d t e m i r u B
t i n ë x n ë t e a t a u t i S
e r o m i s ë m t a m e T
i t s k e t , e k a r g a d e k s , a l e b a t , e k i t n a . m r e s o m a i t s r a ë H m e h d n i m i z i l a n a , n i m i l l a d . e ë t j m e r t e d ë h t d i l t i r o t i i n n r ë d x n n u k ë t e n e i m a i r t o a d u r t i ë S p i i r o n i r d ë j n t u e r K d
e v f . ë r K 3 o r 5 i ë . p r N e t a c s n e ë h t e s u p f m o K a v a J
, e l a t i j g i d a k e t o i l b i b , , a t k i s t e ë n o i ë l x b n i , e b , i t a . a t r j e t a g o n s r o v t e i r t v o ë n e F p i r t e h e ë n i t t v v N o e s e r j r k a r . k e j y e i m t n a i g v o p i a n m ë r t h y s r t j e u t e e t g p k s i r n i r n i l i d i m t j i m x e a c i e n t ë d e l o j n n s n i u a c k z s a e e a e r e r P m y k . t p n r u r o a e f . d e j u n e e t t t a i l t m i k x r y ë o n j r a n e c t j m e s g i ë o q n ë t h a n t l ë ë n d i e ë r l p ë p j n o j y ë j m l t o ë t g o k i m t n e n n k t j h ë ë i a e o j x k ë s o l g n l n e h n j e i s ë p v n h ë s h o x h t ë z i n s z r ë t , q , y e j , m a g e s e a i m n n u a a v g ë d t ë i r n d h a m s e u j d e f u u j p r e t i h d ë ë h s t p d S s n h
r m ë i p t n e s a z ë e m r h i p r d ë n p e e s m ë h s m y i r h d d n n e ë t t j e e l a m i , . r j e j a t a s a s m e ë t , n e l a a j t t r e i e j z g a y r i G k d t k u d o r p , s ë t e z a g e n i m i t n a z e r p e m t e h d i l t i n . ë x e n v s ë t ë n ë t e ë y a x n d t e a ë u t e a t i v r S i O
r m ë i p t n e s a z ë e m r h i p r d ë n p e e s m ë h s m y i r h d d n n e ë t t j e e l a m i , . r j e j a t a s a s m e ë t , n e l a a j t t r e i e j z g a y r i G k d t k u d o r p , s ë t e z a g e n i m i t n a z e r p e m t e h d i l t i n . ë x e n v s ë t ë n ë t e ë x e r a n t t ë a t e u a t i e v r S i O
t k u d o r p , s ë t e z a g e n i m i t n a z e r p e m t e h d i l t i n . ë x e n v s t ë r t ë n ë t e ë a a x n k t e a ë u t e a t i v r S i O
i t s k e t , e k a r g a d e k s , a l e b a t , e k i t n a . m r e s o m a i t s r a ë H m e h d n i m i z i l a n a , n i m i l l a . d ë t e j e r m d h t z e ë h t d i l t i r o t i i n n r ë d x n n u k ë t e n e i m a i r t o a d u r t i ë S p
e a i n ë e h v t e a r y m o j D g n
i i m i t s n ë t a e z e r z a P g
i i m i t s n ë t a e z e r z a P g
i i m i t s n ë t a e z e r z a P g
i i r o n ë i r t j d e r n d u h K z
e l a i r e t a m , a r b i l , e m u b l a , a t s i v e . r i , t e o , e n r d t e a r i n g v i o , a t o D g F C n , ë e t h t v e r a e r r v ë j t a e o r l l l i o h p s h s . ë t e e k r , r r e y e t v t a e h i d r ë r ë u j t e l e i n o d o l f i p a , ë j ë e t n a v j t e o e a n s a o h i , m i s s a t a e r e h p k c d e o i h r l h p t d j e r i t i . r ë n t ë n e j k ë ë v o t x t n n ë j n e r o e t o g m m ë e t p s t r o i d , n e e t k , u s . v i a f r e s a r j e t n ë e ë t a i n y ë q p h u o s l s t x ë i a ë ë S p N p N ç , t a r ë j o l , t e t n t o e i r s a o P p s
1 4
5
6
7
4 5
8
0 2
ë m j o x e L
r m h n i s i t n r u u k e p j h r o o ë j r P n P
r m h n i s i t n r u u k e p j h r o o ë j r P n P
r m h n i s i t n r u u k e p j h r o o ë j r P n P
m i s a l F
ë m j a u r k h S
2 4 1
3 4 1
4 4 1
5 4 1
7 4 1
8 4 1
3
ë s k a t n i S 9 2 a v a J
e . v a 1 r N m 4 e 1 t
3
3
ë s k a t n i S 0 3 a v a J 6 4 1
ë e t h d e v a t a t r e ë c j e o r l r e ë p n i m e i r v k e n h o s i s e k u r m t s t n e i h , d i l e v a t l i l i n ë h s x ë n k , ë t e m e h s . a t e t t e t a d r n u o t i ë h s S s p
t e t r r ë , p o p e s e e m h n e h o d h ë s a i t t d s e l a d t l t i k a u e r r n h t c ë s s j e ë ë n o h R s k i l
43
Libër për mësuesin e r o m i s ë m t e t e j m e h d t e m i r u B
ë t y d e a r O
e v a c n e t e p m o k ë t t i m i s ë r e l v e e r o t e l F a t y d ë t e v ë r y t m y j g e n i m i l l a d e m t e h d i l t i n ë x n ë t . e ë s a t i a l a u j t i f t S ë
e , e e h e d m h n t o a ë h i s d r t s j t a ë t l e a d l k t e i u o t e l r n h t c s s ë r r o e ë ë n p p R h s k i s
. i m i s t t ë r ë r ë o r e n l t y i , v a r d t ë m y n t y d u e j l F G e K
e v a c n e t e p m o k ë t t i m i s ë r e l v e e r o t e l F i t s k e t ë j n ë t e v i r o ç e v e n i m i l l a d e m . t e n h o g d e i l j p t i h s n ë i r x t n o u ë t a n e i l i a t c a ë u t t i ë S n i m i a n t i k ë d n k e ë i i s r u r p e t s e d u u h a l o v k g k e j z z e ë i t t o u i r p i e ë n c n l h F p s S d E
5 5
m h i s ë i s n r k u u a p t r h n o i ë j P n S
t i n ë x n ë t e a t a u t i S
e r o m i s ë m t a m e T
e v f . ë r K 1 o r 2 i ë . p r N e t a c s n ë e ë t m h s i m e h s i u n r j p f a u u u m r p h o k r o ë h j K P n S
44
, , ë t , ë n e v s ë N i h i a . z p m z t a ë e a e t t r f n n h e e i s o o s r ë m n e s i n e i p p s j ë o m , e r h i y d i t t l p t e i n e s . u t d e ë k k n a m e t n f i u ë r n n e , d r n n i e y n , ë ë m t t i z i t m e t e u u g n n t q k e n ë s r a i i n m l o j m d i i . o l r g e t s d s j a a a r ë k d s f m t r e n , l e e t r ë e ë ë q t t u h j ë r v e n d e o t i i j n ç d i i m l s r y r ë o k t t i i ë m e n p e p ë n i r ë ë r t e x v x k p r e e e d n h n n h t s i ë ë n h , d t t e i ë u m t e h t n j i e i s s j a i g d m o i t ë z j , n d a l a n i u u i ë l i t f r n t e i c x a ë n ë S e N a t p m
a l a l a i a M f s m s a a j u J ë n . U M
a l a l a i a M f s m s a a j u J ë n . U M
4
2 4
3 4
m h i s ë i n m r j u u o p r h o x e ë j P n L
ë m j o x e L
ë m j o x e L
2 5 1
3 5 1
1 3 a v a J
a v a J e . v a 9 r N m 4 e 1 t
, e l a t i j g i d a k e t o i l b i b , , a t i k s t e ë n o i ë l x b n i , e b , i t t a . a r j e t a g o n s r o v t e i r t v o ë n e F p i r , j r : . r e t o ë i t l o v p l s s e k j t e e e i t p v y t r ë e e j k c ë k t t n t e o t h t y i e k i p h z r m i a h r r t x n u i e j r e r l u i g o r s r s j e e a h g o v r j p s P ë . n ë h p t n m i n u e ë r r i x i r n n i r e ë a k e i m m u j n n r t o i d i t k , s ë s ë n m i i e t ë t d n a u , ë m m k ë j u s ë c x n n o i g j t n r , d o a a s n t r z t e h e l i e e i l u s a ë m o t d n i t u n n l n e a ë g r t i i e , x n ë m s n A ë u n a , : x u g . m p j a r i n h i k a ë t d i t d e n r ë e ë t M e h b . ë f h i u n u a s d ë m i r t r d ë i n a i m p r n l i ë u i k e ë i s c h r r N t S a i s b N
0 5 1
1 5 1
Gjuha shqipe 6
e h d n i m i z i l a n . a ë s , n h o i k m ë i t l l e a h d d e t i m d n t e e v h ë d t i l t i r t i o n n a ë x h t n e r r ë t e n e i m a i r t o a d u r t i ë S p
p o t S : t i t k e j o r p e n i m i k i n a l p e m t e h d i l t i n ë x . n t i ë m t i n ë e i r a a m p t i r e a k u s a t r i i S D O
, e l a t i j g i d a k e t o i l b i b , , a t i k s t e ë n i o ë x l b n i , e b , i t a . a t r j e t a g o n s r o v t e i r t v o ë n e F p i r , e r t ë i t e r n ë m t o ë p i i l l m i m h e r i u t t y v i j x p h e u g e z l k ë t e s n e a e j o v P m n z i i . j e i l k t t m i y i e a j t k s y n g i k a h e p j , i n s t i n a t p r e e j a a g e j p n i t j i i n e l s l g r ë ë u ë z m t n e i p t t ë t e ë u ë x h n j n n , d a i o m t l r a l l u i a d t , d i t e s t n n e , f u . ë h s t u ë r t x ë t r a ë i n b n p t o e ë m ë u ë n t , m u j N a s o g e t e j e r e r . t a r r a u a j a p r l t l e i i o a g t s t u n t n d r h s i t i ë k ë ë e S t t e p k
. i i t ë r i r e o o h d . n a n a i t s h h t t d ë e e h r r n e o R R v k
p t o i i t m S i m t : i n i k i t m i k r e i j n k a o s l r i P p d
o t i o s r u d u ç R t j . e e h r i i ë m Z r v i t . u h ë r u i T b d Z
o t i o s r u d u ç R t j . e e h r i i ë m Z r v i t . u h ë r u i T b d Z
e r o z ë i e i r i e t ë r h i j d r o t o t n n e n i i i u n a k l r a m h a o i t a h t l t e s e l k i r h e ë h r R s r q H d
8
4 4
5 4
7 5
6 4
7
ë m j o x e L 2 3 a v a J
ë m j o x e L
ë s k a t n i S
ë m j o x e L
ë m j o j g ë D
6 5 1
7 5 1
8 5 1
9 5 1
0 6 1
e r o m i s ë m t e t e j m e h d t e m i r u B
t i n ë x n ë t e a t a u t i S
e r o m i s ë m t a m e T
e v f . ë r K 6 o r 5 i ë . p r N e t a c s n e ë h t e s u p f m o K
ë t y d e a r O
e h d n i m i z t . i l a i n m a i l l , ë n q i t m ë i l e l a h d d t u e k m a k t e h s h ë d t i t l i r t i o n n a ë x h t n e r r ë t e n e i m a i r t o a d u r t i ë S p
, e l a t i j g i d a k e t o i l b i b , , a t i k s t e ë n i o ë x l b n i , e b , i t a . a t r j e t a g o n s r o v t e i r t v o ë n e F p i r e t a ë ë h v n N t a j e e , r o r . r r t e s e t e u e r s r u i t p o m r i n m e t e d r k h y t n ë m i p j e u r e e g r g n , i e r a r n p v o ë t s i a t ë m h s i u j n t j e ë k g h e p x t u d n ë k ë n h e t n j t n t e i i o i r z r m i m i m l i i ë a t x h n u l r n e t a j ë k o s t , k i s a b z j i d t e P r t . ë e e e . h v p n e r a d e i n t ë i v l n s ë m i e i t h e j i i ë l t d l l n n e ë ë ë a y ë q x x e p n t n h n ë , e ë n v e j e t d t j m t o i e i t i g l l p j a d n a i t n e j d f a g g r u m , u E ë r u t g ë i ë p t ë a S t u a p r
e D s o C , a n r o a f u o r t t e s i n j g g a e r m ë t , ë n j i o f m o ë t f k i r ë d p , h , e r l s o t a a m i m i j l g s i ë e , m d d l i t . o e t t e e s d s l i e j p o k e m b a E m t t , e e n v e a , j m r a k e l u j j d g n . ë p t ë e d ë u r v n g e e j ë d o s n o n ë s i e r i . l e k p a i l i e ë j r v m e i e l t m a n ë a t i f m r m a e i , v e j ë i p ë g s n e d ë e j o s d v o c i o z e e p i r n l p e m i o a e t s n j e i a n i t i h m ë d m i e l e p k i j e t g i h u r . ë t ë n d g d ë ë i t x s ë a m e n , n ë i h d ë n d m j t ë n n , t i u o t e h f s i r e m s a r ë i t y r ë g p p a d n r h u n ë e ë z t t x i ë n ë S t N i N v h h s a s e m n l o ë ë i s j i m e i j m m o d e ë j o f s e r g i ë h ë D p e d p
4
ë s k a t n i S
r m h N i s i t n r u u k e p j h r o ë j o r P n P
a v a J e . v a 4 r N m 5 e 1 t
5 5 1
45
Libër për mësuesin e r o m i s ë m t e t e j m e h d t e m i r u B
t i n ë x n ë t e a t a u t i S
e r o m i s ë m t a m e T
e h d n i m i z i l . a ë n s i a s , a s n ë i t m e i l l a h d d s r e ë m y n ë t e m h ë d t i l t i r t i o n n a ë h x t n e r r ë t e n e i m a i r t o a d u r t i ë S p ë s i s a s e i i h i r d i o s r o n r n a ë a y h h t n t e r ë e R m r r
e v f . ë r K 8 o r 5 i ë . p r N e t a c s n e ë h t e s u p f m o K a v a J
46
ë s k a t n i S 3 3 a v a J
e . v a 1 r N m 6 e 1 t
e s o n o f o t e n g a m , n o f o t k i d , , r l o e a m t i i s j g ë i m d . i t e t e s t e l k e j b a T m t r . ë a r i n ë n u y t s j o n ë t n e ë l o n e m m f ë u ë k m . u e g n h r g s a r m a a h e ë n b ë s t k j r u o u j e y r d d d d d n n n t e i n i e ë r b j m u g t l t ë a , ë o t ë r f a n ë n u a t ë p j t j i o r t t a u a s e n h , e m . e e u i m j s t t u d e e e h e c s m g h h r d n o ë a i i s l y , r r p ç r r ë l o j t i ë i d n a t p j n n j f ë ë e o k ë t k x t u i n ë i t t n e k r i r v i s o i m k ë d t i h d r d ë ë n r e d o t p u y i d s , f a n r ë t n ë e ë a h n k i p m u t ë t ë t x i i e r ë r S r N k N n
, e l a t i j g i d a k e t o i l b i b , , a t i k s t e ë o n i ë l x i n b , e b , i t a . a t r j e t a g o n s r o v t e i r t v o ë n e F p i r , ë v ë a s t t h n e N i t s ë k e i h u . e r l v m d k e j i e t b t a r ë h o e u t s r k t r m r t r h ë o i o s e p f m p v e i r ë t e k n e j n n i h h d t a e s s n r e e u ë r m k r j e t g k i h a t o p q r r i m s s a r f ë t i r d ë i a p ë p p u m p t t i k r e i s t e i u j ë m n m h a i o m m ë t ë i s j x x a e m h e n a p j h l N ë a a d n k . s i r i r u i l r k r u a p r k t a ë i h h o P m a n s j n j . r ë n n g . ë n ë i t v i P x o b h a n ë t t t a t o a i k : e h s j e a ë , ë ë t v k b i e s e n s n r e h ë u e j ë s b z o r x j u a r u a z a n i i r t n f k t l , a n a o ç h a d s ë u s n e r r n t N i e ë ë a u h a p i f d S p t ë j
ë m j o h t n e d o m d u n g r e s A p
e v a c n e t e p m o k ë t t i m i s ë r e l v e e r o t e l F i t s k e t ë j n ë t e v . i r i n o s ç e e v u x e l e n ë i m d n i i l l a b d ë t e m m i l t l e h ë q d i s l i t a i k n i ë r x t n o u ë t a n e i l i a t c a ë u t t i ë S n i m i i k s e a p k z u n ë i t f i t r t e s n e i e e d t v k t i e ë m ë t j v s a t u n i r t e g . l ë r s k T F p a A a E
e v a c n e t e p m o k ë t t i m i s ë r e l v e e r o t e l F
9
5
7 4
2 2
3 2
m i s a l F
m h s ë i i n m r u u j o p h r j o x ë e P n L
ë m j o x e L
ë m j a u r k h S
m h m h m i i s j s ë i i s n n a r r k u u u u u a r p p t r h r h n o k o i ë h ë j j P n S P n S
n i i m i r i k n h o s s r ë r P e p
s ë c n e t e p m o k ë t t i m i s ë r e l v e ë t e l F , i n o s r e p ë j n e n i m i r k h s r ë p e m . t e e i h r u d i l k u t i d n o ë a x p n i s i ë t d e e j m , a e t a h u s t i f a S k ë j , . n i r ë ë h u s k m f j a u a k d u r , s , k n i h o d s e r s r ë e j P p m
ë t y d e a r O , ë j ë . n h s i r ë f a u m k k j u a d u r , s , k n i h o d s e r s r ë e j P p m
. e v ë r o n a h t e r r e n i m i l l a d e m t e h d i l t i n ë x n ë t e a t a u t i S i m t i s ë r ë r e o n l a v h t e r ë r t r e l ë F p
9 5
ë
4 3 a v a J 2 6 1
3 6 1
4 6 1
5 6 1
6 6 1
7 6 1
Gjuha shqipe 6 e r o m i s ë m t e t e j m e h d t e m i r u B
t i n ë x n ë t e a t a u t i S
e r o m i s ë m t a m e T
, e l a t i j g i d a k e t o i l b i b , , a t i k s t e ë n o i ë l x i n b , e b , i t a . a t r j e t a g o n s r o v t e i r t v o ë n e F p i r , i , i j e s n , m h i a n ë s i P m h t i ë m t d . i a e . g u h k r j e n i r t u t a p r g l f y n v e t ë ë i m r i a ë ë b r h s h n d z p t j k e t r e o h p o e ë z N s n r r ë p i ë l t n . ë j a z e i s e v a n e n e ë h r m e a v e P t s o j , i l i i l l t . u t e j n ” a i a i t d j k f n a e s y p m r ç i e i , ë a e n t d t t a r n e r p e j ë u r v ë i h g m r o d q e i s t j n h r o e e k a g s t r t d r e i a r r t p ë ë ë i p n p i e m r n u q j t m s u k h i o e u s t ë t t d i n h B s e e ë r e i n d i u v p m f l “ s r n i e : r t e ë e t d r ç ë t i y n x n u ë r p n n k d ë k e , i n v , n h i s x i n ë ë j s a n h ë r r t s s ë n r e e s j ë e j p ë t x t ë p t l e m n a ë e j r t e q t o t a s t f h i t a f s y t g m n h r i i o d a t s ë m t e n i m u ë n x p e i t l i e ë u x e k l e i c n S m t l
t i e t j e o r m k h e ë t a M t . h S K
e v f . ë r K 8 o r 4 i ë . p r N
e h d a j / i s e u s ë m a g n r u h l d a e t j i g j z g r i ë d p . i m i t i t s ë n i n a r ë z b i x e r L n P e h t h e r r d e ë j r t e o s y ë p h , u t i r j g b i l , e ë r n o r i u t m i k x u r e t l s e , m ë t e r h o s ë d i j l t a t i b n m ë r x ë n p ë t e e v . e ë t a k t n t a e i s i u m t e l i i l s S e t ë t h s a j
e h d a j / i s e u s ë m a g n r u h l d a e t j i g j z g r i ë d p . i m i t i t s ë n i n a r ë z b i x e r L n P e h t h e r r d e ë j r t e o s y ë p h , u t i r j g b i l , e ë r n o r i u t m i k x u r e t l s e , m ë t e r h o s ë d i j l t a t i b n m ë r x ë n p ë t e e v . e ë t a k t n t a e i s i u m t e l i i l s S e t ë t h s a j
m e i s x a e l L k
3
i i s m i m ë i i h n r u u o j p g d m r r i ë ë i s p p ë ë t r j ë e e l r a g r V O n d
e v a c n e t e p m o k ë t t i m i s ë r e l v e e r o t e l F e r a r t e l e v i r u h o j n . e i r o n j i l l u o m r r e t r t n j o i k t e ë k m ë t t a e j h g d i r l a r t i a n m ë t x ë n e r ë t o s ë t e ë h y a j u d t e a g u e a t r i h O S d ë t e r t t e e i j t r i e o ë r m p n r k o j h ë m u e i t t m a M t . s e e h r t S K T
9 4
e t a c s n e ë h ë t e s u m p f j m o o x e K L
a t . g e n l b a e t l , a n i r o e f t o a t m e n g , a a t m s , i n v e o r f o t , k a i t d e , z e a l g t a i j , g a t , i t d r e a e k n r t e e n j a t n m P i , n t i l t i l k e e j j c o r r ë p p e ë q e n i v m e i m t . t i t i n a a m z i z i e n r v , i p e m i r e v e k m i s m i r d t e k ë r h h s d d , n i l e u v e k t i j e n s o m ë l x a h s n p i ë q t ë u e f t , ë e e t v e a e h t n a a z s u g a t o e i l S s m
m e i s x a e l L k
t i m i n i m i r p k o i s t S d
t i m i n i m i r p k o i s t S d
5
6
0 1
9
m h s ë i i n m r u u j o p h r j o x ë e P n L
m h s ë i i n m r u u j o p h r j o x ë e P n L
m h s i i n r m u u i p s h r a o ë j l P n F
r m h N s i i t n r k u u e p j h r j o o ë r P n P
2 7 1
3 7 1
4 7 1
4
5 3 a v a J
a v a J e . v a 8 r N m 6 e 1 t
ë t i r u h o j n r ë p e v ë r o ë t t i m i d n u f r ë p s a . p e r t e o s h ë y r h u k j i g m o i t t s e a e T : h d m e i n r a ë r h t e S l
. t e l b a t , n o f o t e n g a m , n , i o t f e o n t r k e i t n , , d i , r e a o l a t s m t g i a n v i i j s e e ë g l a r , m i d i a r i t e e t e s t t e a z j a k e m M g t r t ë i t ë n ë j p i m t a i e i n u n t r e k e r m m h k i r o s n . r k n s o i ë ë s e p k d f m a h e m e t , t t e s n e r h i t r q n i e a t r m i n i r i r k l h r a e u s d r l a d i o f m n ë ë n ë n j t a i m t j o a l o l e i z z o i , ë m l q e . s p a e t o e v n c r e h a p o m ë j r i i d , p i ë j r m , t l ë a i t ë o t t n b i j ë m f ë n o t e k i ë t t u d t ë r x k p i e n t n . i s m v e i d v i m i ë z t i m ë d r ë a t n e i u n n t y u l r l s ë n f i f a m i r t ë h v i ë t a r n a p h s u k e u ë z h t s ë x t i i i t d S d N s N ë
9 6 1
0 7 1
1 7 1
47
Libër për mësuesin e r o m i s ë m t e t e j m e h d t e m i r u B
t i n ë x n ë t e a t a u t i S
e r o m i s ë m t a m e T
, n t i l t i l k e e j j c o r r ë p p e ë q e n i v m e i m t . t i t i n a a m z i z i e n r v , i p e m i r e v e k m i s m i r d t k e ë r h h s d d , n i l e u v e k t i j e n s o m ë l x a h s n p i ë q t ë e f u t , ë e e t v e a e h t a n a z s u g a t o e i l S s m t i m i n i m i r p k o i s t S d
e v f . ë r K 0 o r 1 i ë . p r N e t a c s 4 n r e ë h t h m s N e s i i u n r t p f u u k m e p h o r o j o ë r j K P n P a v a J
48
e . v a 5 r N m 7 e 1 t
N Ë H U J G Ë M J A U R K H S E H D Ë M J O X E L , M I S A L F , Ë M J O J G Ë D : Ë R A P E A S E J P
e r a r t e l o j e t s k e t 1 2
ë r o 0 7 : ë m j o x e L a c n e t e p m o K
e r a r t e l e t s k e t 9 4
h s i r u h a o j j e r n ë t m i r i u n h u o p r j n ë r p a ë r t r e l o o 1 j 2 t s k + e t e r ë r a t o r e 5 l 1 j o e h d e r a r t e l e t s k e t i r u a h j e o r j n ë t ë i r r u o h 9 o 4 j n r a r t e l t s k e t ë r o 4 3
ë m j o x e L : s ë ) c ë r n o e t 2 e x p 3 ( m o e s k a e l k i m ë t i s h ë s e r t a l e k j v e j m ë i t o r x e P e l L F ë r ë ë o r r 0 o o 1 6 5
/ ) h ) s i h r ) i s ) i u m r h i u h s o s h i j n ë o r r u j e l n h m o i v j n ë m i n u t e n m p r l u i ë F p r n p ë u ë r 7 o p p r + 5 3 ë a j + + p e a 3 r e j e m ë r + t i a t j i ë e r s t r t i u e r h ë u ë t o r h i j o n 2 j o r u ë r + n h o j o e ë r 8 m o n 1 t 7 ë ( i k ( r o i ë r d ë 7 o ë r ( 5 r o ë 2 o 0 1 r : o : 0 ë 3 ë + m a m 1 j j : a j e o i m u r r j g s k ë a t ë l h i S r D F u a a a h c o c c n j n n e t n e t e t e ë e e r p o p p m 5 m m o 1 o o K ( K K
) m i s ë r e l v ë r o 1 + t k e j o r p ë r o 3 + i m i s ë r e l S v Ë ë t H e U l J f G ë r I o Ë ë r 4 T J o 1 E 2 ( R 4 ë D r . : I e o I r e r 8 o M I o : s s 1 R ë ë h s h O h u i r u j D j u R g g h Ë i a j o P r u e j : h r n Ë o ë m T j t i Y n i r D ë u n u E n h p r a o ë A j j S ë n p E J r P o % % 0 0 0 6 7 3
Gjuha shqipe 6 ë r
t t k e k e j j o r o r p p ë r ë r o o 1 2 + + s ë s ë s ë s s ë c c c c ë c n n n n n e e e e e t t t t t e e e e e h p p p p p s i m m m m m r o o o o o u k k k k k h o e e e e e j i i i i i n m i m i m i m i m i m s ë s ë s ë s ë s i ë r r r r r n e l e l e l e l e i m u l s p v v v v v ë r ë ë ë ë ë r t t t t t e ë p e e e e e l v ë r ë r ë r ë r ë r ë r ë r o o o o o o o 8 1 1 1 5 6 1 1
o 5 7 1 =
J E m S i H n ) T t u p I ë h r s J i i r ë G u p r u + h Ë h o a j o j R n e j O ( r n
ë r ë r o o 0 5 7 2
j e s i m ) h h s t n i i j u r g p u ë r ë r h o r ë o 1 r ë o j p O ( n 2 7 ë t h s a j m e i s x a e l L k
ë r ë r o o 3 4
ë r ë r ë r o o o 6 4 5 1 1
a i i j i a i g m j r o g a a l o s o k k l h i k t s f o k t i a e s j r t e n k n o e r o i F L D M S
j e s h t i j g ë r o 2 4
Ë T I R U H A O J J E N R
, Ë E M J H N O D J Ë Ë H G U Ë M D J J G Ë O X Ë R E A L M P , J A E M U I A S R S K E A J L H P F S
t k e j o r P i s m ë i s c n ë e r t e l e v p m ë t o e k l F e
ë r ë r ë r o o o 4 3 3 3
m i n u p r h ë s p i r ë r u o h o 8 j 1 n
ë r o 6
t i ë ë m t i j e n r u d p r ë ë : ë t t a + t ë p e c a v i n a i g m m ) . e j g r i n t r a n u s e ë o ë h p u ë r r ë o d r r j o m k r h u o 2 o ë n h o 3 ( k S 1 i P j g
m i t s e T H S I R U H O J N M I N U P R Ë P
ë ë r ë r r o o o 5 0 0 1 1 1 1
ë r o 0 6 + ë j e ë s r r o h o 5 t 0 1 i j 6 1 g
ë r o 0 1
ë r o 3
ë r o 5
ë ë r r ë r ë r ë r ë r o o o o o o 1 1 1 5 6 5 i Ë r ë u r T h o I o j 3 R n + ) U e ë ë ë ë a H A m r r ë r r j r ë r ë r ë ë ë ë o e i o O J ë o o 5 r r r r r o o o r t k o o o o o J E 1 9 8 1 ë i 6 4 2 4 1 ( t d 7 7 8 N R 3 4 5 1 1 4
Ë M Ë J M A J U O R X K E H L S : : A A C C N N E E T T E E P P M M O O K K
Ë M J O M J I S G A Ë L D F : : A A C C N N E E T T E E P P M M O O K K
I J M I G I J I O R G I Ë L K O Ë M I K O H L S S R I K K I T O F A O T E S J D N K E R T R E R O N I Ë S O F L D M S Ë P : : : : : : H A A A A Ë U A T J C C C C C N N N N Y G N E E E E D I E T T T T T E Ë E E E E E P P P P P A T S J M M M M M E E J R O O O O O P D K K K K K
49
Libër për mësuesin
PLANIFIKIMI I ORËVE MËSIMORE PËR KOMPETENCËN E TË DËGJUARIT SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË DËGJUARIT TEMA: RRËFIME PERSONALE Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të dëgjuarit për të komunikuar dhe për të nxënë Nxënësi/ja: – zgjedh formën e përshtatshme për të përcjellë informacionin, idetë, ndjenjat dhe pikëpamjet e tij në lidhje me aftësitë dhe interesat e tij për të dëgjuarit; – merr pjesë në biseda grupi me moshatarët duke dëgjuar me vëmendje situatat që ofrohen, pasi i kërkohet përqendrim për të marrë informacionin që vjen prej tyre, si dhe atë që vjen nga rrëmet e mësuesit/es apo edhe nga mjetet elektronike /digjitale të komunikimit; – kupton, krahason, merr mesazhe, dallon, krahason situata, tekste etj.; – pyet kur e ndjen të nevojshme se duhet qartësuar situata; – dëgjon me vëmendje dhe shpreh interes për atë që ka dëgjuar nga rrëmet; – shprehet dhe tregon histori vetjake duke kërkuar që të tjerët ta dëgjojnë me vëmendje; – kërkon vëmendje nga të tjerët; – bindet se të tjerët e kanë dëgjuar me kujdes, kur ata nisin t’i bëjnë pyetje rreth rrëmit të tij; – vlerëson mënyrën se si janë shprehur nxënësit/et e tjerë; – nxjerr në pah aspekte apo situata që i kanë mbetur në mendje; – bashkëpunon në grup gjatë dëgjimit dhe pas dëgjimit të situatave të caktuara dhe rrëmeve vetjake të nxënësve të tjerë.
Burimet: – histori të regjistruara; – teksti mësimor; – fotogra që mund të strukturohen në një tregim, i cili mund të shërbejë për një rrëm; – mjete digjiitale, diktofon, magnetofon, celular ose tablet.
Kompetencat kyçe Bashkëpunimi, respektimi i të drejtave të njeriut, kompetenca digjitale.
Kompetenca të fushës Zhvillohet kompetenca e të folurit, aftësitë e të dëgjuarit dhe të reaguarit ndaj situatave të caktuara në lidhje me të folurin, pasurimi i fjalorit me fjalë dhe shprehje të etikës.
Metoda dhe teknika: - punë me grupe, - marrëdhënia pyetje-përgjigje, - bashkëbisedim.
Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake (vrojtimi i fotograve të librit, apo fotograve të nxjerra nga mësuesi/ja përmes
Power Point-it, apo i materialeve të tjera) Hapi i parë rreth kësaj teme/situate lidhet me vëzhgimin që do të bëjnë nxënësit/et në fotot e librit f.19. Për disa minuta (rreth 5) nxënësit/et vërejnë me kujdes. Ndërkohë mësuesi/ja iu jep një kërkesë që, në bazë të vëzhgimit, të mendojnë dhe të kompozojnë një rrëm për atë çka shohin.
Zhvillimi i situatës (dëgjim i vëmendshëm përmes punës në grupe) Mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të tregojnë 1-3 rrëme, të nxitur edhe nga situata hyrëse e vëzhgimit të fotove të shfaqura në tekst. Kërkon gjithashtu që nxënësit/et të tregojnë vëmendje maksimale rreth rrëmeve që dëgjojnë. Njëkohësisht, pas çdo rrëmi, kërkon edhe reagimin e nxënësve për të shprehur nëse janë dakord me mënyrën se si shokët e përzgjedhur tregojnë rrëmet. Në këtë ndërhyrje, mësuesi/ja kërkon edhe 3 variantet e atyre që ndërhyjnë. Kjo situatë dëgjimore zgjat aq sa mësuesi/ja mendon se nxënësit/et kuptuan dhe nxorrën në pah fabulën e dhënë përmes gurave të librit (apo të ndonjë materiali tjetër fgurativ që nxit rrëmin). Hapi tjetër që vijon lidhet me shfaqjen e disa rrëmeve të incizuara më parë nga nxënës/e të ndryshëm/me. Gjatë këtij momenti, mësuesja kërkon vëmendje maksimale. Në përfundim të dëgjimit, mësuesi kërkon që nxënësit/et në grupe (të vendosur që në hyrje të orës së mësimit) t’iu përgjigjen pyetjeve të tekstit në lidhje me situatat që dëgjuan. Ky ushtrim bëhet në punë në grupe me qëllim menaxhimin e mirë të kohës dhe përfshirjen e të gjithë nxënësve në këtë situatë të nxëni në lidhje me dëgjimin. 50
Gjuha shqipe 6 Hapi vijues lidhet me rrëmet personale të nxënësve në grupe. Ç donjëri prej nxënësve tregon një rrëm personal, shokët e grupit e dëgjojnë dhe pyesin ose i japin vlerësime. Temat e rrëmeve janë të ndryshme dhe lidhen me lojën, të mësuarit, pushimet etj. Nxënësit/et e zgjedhin vetë temën për rrëmin e tyre në grup. Hapi i fundit i situatës në lidhje me të dëgjuarit ka të bëjë me përzgjedhjen e një pjesëtari të grupeve bazë dhe vlerësimin e rrëmit mbështetur në pyetjet e ushtrimit prkatws të librit.
Vlerësimi i nxënësve për njëri-tjetrin Vlerësimi i këtij mësimit do të mbëshetet në vlerësimet që do të j apin nxënësit/et për njëri-tjetrin për mënyrën se sa të vëmendshëm u treguan, për mënyrën se si rrëfyen tregimet e tyre, për fjalorin që përdorën, intonacionin etj. Mësuesja/si bën edhe një përmbledhje vlerësimi për tërë orën e mësimit dhe për nxënës/e të veçantë/a. Veprimet në situatë – Vëzhgimi i fotograve të tekstit. – Përgatitja për rrëm. – Realizimi i rrëmit mbështetur në fotogratë e tekstit. – Përgatitja për rrëme personale. – Realizimi i rrëmeve në grup. – Vlerësimi i rrëmeve personale.
Vlerësimi i situatës Kjo orë mësimi, e cila kishte për qëllim zhvillimin e kompetencës së të dëgjuarit në lidhje me dëgjimin e rrëmeve personale nga ana e nxënësve, të interesave dhe të shprehive të tyre në të lexuar quhet e realizuar, nëse nxënësit/et arrijnë të tregojnë histori apo të prezantohen. Gjithashtu vlerësohet si e realizuar në momentin kur nxënësit/et reagojnë ndaj rrëmeve të të tjerëve, bëjnë pyetje, organizojnë rrëmet e tyre dhe ua prezantojnë nxënësve të tjerë duke kërkuar vëmendje maksimale prej tyre.
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË DËGJUARIT TEMA: IDENTIFIKIMI DHE ZGJIDHJA E PROBLEMIT NË NJË TEKST RRËFIMTAR Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të dëgjuarit për të komunikuar dhe për të nxënë Nxënësi/ja:
Burimet:
– histori të regjistruara, – teksti mësimor, – zgjedh formën e përshtatshme për të përcjellë informacionin, – mjete digjitale, diktofon, magnetofon, celular idetë, ndjenjat dhe pikëpamjet e tij/saj në lidhje me aftësitë dhe ose tablet. interesat për të dëgjuarit; – dëgjon me vëmendje dhe shpreh interes dhe kuptimësi rreth Kompetencat kyçe: rrëmeve të dëgjuara; - komunikimi dhe të shprehurit, – merr pjesë në biseda grupi me moshatarët duke dëgjuar me - kompetenca qytetare, vëmendje situatat që ofrohen, pasi i kërkohet përqendrim për - komunikimi, të marrë informacionin që vjen prej tyre, si dhe atë që vjen nga - të menduarit në mënyrë kritike. rrëmet e mësuesit/es apo edhe nga mjetet elektronike /digjitale Kompetenca të fushës të komunikimit; Zhvillimi i aftësive të të dëgjuarit dhe të reaguarit – kupton, krahason, merr mesazhe, dallon, krahason situata, tekste ndaj situatave të caktuara, pasurimi i fjalorit etj.; me fjalë dhe shprehje të etikës, marrjen e lejës – identikon problemin e ngritur në një tekst; për të folur, bërjen e ndërhyrjeve kur e shihet e – propozon rrugëzgjidhje për zgjidhjen e problemit; nevojshme, tregimin e vëmendjes gjatë dëgjimit. – pyet kur e ndjen të nevojshme se duhet qartësuar situata; Pyet kur nuk e kupton diçka që dëgjon, kërkon – kërkon që të tjerët ta dëgjojnë me vëmendje atë që thotë; sqarime. – kërkon vëmendje nga të tjerët; – bindet se të tjerët e kanë dëgjuar me kujdes, kur ata nisin t’i bëjnë Teknika dhe metoda: - stuhi mendimesh, pyetje rreth rrëmit të tij/saj; – nxjerr në pah aspekte apo situata që i kanë mbetur në mend gjatë - DRTA: dëgjim i drejtuar, i ndërprerë dhe i shoqëruar me anë të pyetjeve. dëgjimit; – bashkëpunon në grup gjatë dëgjimit dhe pas dëgjimit të situatave të caktuara dhe rrëmeve personale të nxënësve të tjerë; – reekton rreth situatave të cilat kërkojnë identikim problemi dhe rrugëzgjidhje.
51
Libër për mësuesin Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake - Stuhi mendimesh Mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et për pak minuta të diskutojnë rreth temës “Sinqeriteti dhe gënjeshtra”. Nxënësit/et japin mendime, raste, shkaqe, pasoja, përfundime.Tregojnë episode vetjake. Zhvillimi i situatës (dëgjim i vëmendshëm përmes punës në grupe) Hapi i parë - (dëgjim me ndalesa dhe pyetje-përgjigje) Mësuesi/ja pas hapit hyrës të këtëj mësimi kërkon që nxënësit/et të tregojnë vëmendje maksimale në të dëgjuar. Ai/ajo do të lexojë, transmetojë një fragment nga një tregim me titull “Sekreti”. Për pjesën që dëgjojnë nxënësit duhet t’iu përgjigjen pyetjeve të mëposhtme. Ndalesa e parë Pyetje: Cila është çështja apo tema e tregimit? • Pse e mendoni kështu? • Cilat janë ato fjalë që ju çojnë drejt kësaj gjetjeje? • Mendoni edhe ju se miqësia është gjëja më e rëndësishme në botë? • Mendoni se bashkëpunimi mes dy djemve e forcon miqësinë? • Do ta donit dhe ju këtë lloj bashkëpunimi? • Hapi i dytë Lexohet nga mësuesi/ja ose jepet i regjistruar fragmenti i dytë i tregimit. Mësuesi/ja përsëri kërkon që nxënësit të kuptojnë nga të dëgjuarit pjesën e dhënë. Ndalesa e dytë Pyetje: Cila është biseda që bën nëna me djalin e saj? • Cilat janë pyetjet që nëna i bën djalit të saj? • Ju pëlqejnë përgjigjet e djalit? • Ju pëlqen komunikimi mes nënës dhe djalit? Pse? • Hapi i tretë Kalohet në dëgjimin e fragmentit të tretë të tregimit. Nxënësit/et dëgjojnë me vëmendje maksimale. Pas dëgjimit mësuesi/ja shpalos grupin e tretë të pyetjeve. Ndalesa e tretë Pyetje: Ç farë bëri djali më pas? • U tregua i sinqertë me nënën e tij? • Cila është shprehja që përdor djali për gënjeshtrën e tij? • Hapi i katërt Vlerësimi i nxënësve për njëri-tjetrin Vlerësimi i këtij mësimi do të mbështetet në vlerësimet që do të japin nxënësit/et për njëri-tjetrin për mënyrën se sa të vëmendshëm u treguan, për mënyrën se si rrëfyen tregimet e tyre, për fjalorin që përdorën, intonacionin etj. Mësuesja/si bën edhe një përmbledhje vlerësimi për tërë orën e mësimit dhe për nxënës/e të veçantë/a. Hapi i pestë Përgjigjuni pohimeve të mëposhtme: 1. Problemi kryesor në këtë tregim është: • miqësia, • loja, • sinqeriteti, • mësimet. 2. Djali e gënjen nënën e tij, sepse: • kërkon të luajë, • bën veprime të fshehta, • nuk është i sinqertë. 52
Gjuha shqipe 6 Hapi gjashtë Plotësojnë skedën. Mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të plotësojnë skedën sipas kërkesave që ajo ka (të gjejnë problemin dhe argumentin për çdo rast). Problemi Argumenti Si e vlerësoni miqësinë e djalit me shokun e tij? Çfarë cilësish vihen re gjatë komunikimit të djalit me nënën e tij? E vlerësoni si të drejtë shqetësimin e nënës? Argumentoni. Sa të sinqertë jeni gjatë komunikimit me prindërit? Hapi i shtatë - rrjet diskutimi Gjykojnë mbi situatën: Pasi keni dëgjuar dialogun midis djalit dhe nënës, gjykoni kush ka të drejtë: djali apo nëna? Pse? Hapi i tetë – Diskutim i lirë në grupe 4-she.
Tregojnë raste te ngjashme me të djalit duke reektuar. Si e keni zgjidhur problemin?
Hapi i nëntë Gjejnë zgjidhje për situatën. Diskutoni rreth shprehjes “Kur ke një shok të mirë, jeta të bëhet më e bukur dhe më e lehtë.” Hapi i dhjetë Propozojnë zgjidhje për situatën duke plotësuar edhe tabelën. Zgjidhja që i keni dhënë Problemi
Miqësia Loja Marrëdhëniet Gënjeshtra Detyrimet Veprimet në situatë: – bashkëbisedim; – përgatitja për rrëm; – realizimi i rrëmit, mbështetur në teknikën DRTA; – përcjellje argumentesh; – propozime për zgjidhje të problemeve; – rrëme në grup; – identikim problemi; – vlerësimi i rrëmeve personale.
Vlerësimi i situatës Kjo orë mësimi, e cila kishte për qëllim zhvillimin e kompetencës së të dëgjuarit dhe argumentimin e zgjidhjes së situatave të ngritura nga teksti tregimtar është e realizuar me sukses kur nxënësit/et kanë dëgjuar me vëmendje dhe iu kanë dhënë përgjigje duke sjellë argumente të sakta në lidhje me problemin e pjesës “Sekreti”. Diskutimet në grup rast pas rasti kanë bërë të mundur të trajtohet me sukses problematika e kësaj teme. Identikimi i problemit dhe dhënia e zgjidhjeve alternative është një moment i rëndësishëm për suksesin e nxënësve. Nxënësit/es kërkojnë leje për të folur, ndërhyjnë kur e shohin të nevojshme tregojnë vëmendje gjatë dëgjimit. Pyesin kur nuk e kuptojnë diçka që dëgjojnë, kërkojnë sqarime.
53
Libër për mësuesin SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË DËGJUARIT TEMA: SHUMË MËNYRA PËR TË DËGJUAR Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Nxënësi/ja:
Burimet:
– teksti mësimor, – dëgjon dhe tregon vëmendje (tregon përmbajtjen, – fabula, anekdota dhe përralla të regjistruara, bën pyetje, iu përgjigjet pyetjeve); – video dhe CD, – dëgjon me vëmendje dhe përqendrim, duke shikuar – mjete digjitale, diktofon, magnetofon, ose tablet. në sy personin që et e duke e mbajtur trupin në një Kompetencat kyçe: pozicion korrekt; – jep mendimet dhe gjykimet e tij rreth teksteve që - komunikimi dhe të shprehurit, - të menduarit, dëgjon; – kupton dhe rrëfen për të tjerët (anekdota gojore, - kompetenca personale, - kompetenca digjitale. fabula, përralla); – dëgjon dhe ndjek me vëmendje; Kompetenca të fushës: – reagon ndaj subjekteve që dëgjon; – bën pyetje për të sqaruar më tej atë që dëgjon; - kompetenca e të dëgjuarit, – bën dallimin mes anekdotës, fabulës dhe përrallës. - kompetenca e të kuptuarit,
- kompetenca qytetare.
Teknikat dhe metodat: - dëgjim i drejtuar DRTA, - diagram Veni, - rrjet diskutimi. - punë në grupe. Fjalët kyçe dëgjojmë, fabula, tregojmë, rend logjik, mbyllje, zgjidhje Lidhja me lëndët e tjera: - edukim mjedisor, - edukim teknologjik. Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe) Nxënësit/et tregojnë vëmendje rreth fabulës “Ujku dhe qengji”, që mësuesi/ja e shfaq të regjistruar, ose e lexon, dhe kërkon prej tyre të gjejnë se çfarë lloj rrëmi është. Përrallë, anekdotë, fabul? Nxënësit/et gjejnë dhe dallojnë anekdotën nga fabula dhe përralla vetëm përmes dëgjimit. Ata tregojnë edhe se cilët elemente gjuhësore i ndihmojnë ata të bëjnë këtë dallim. Zhvillimi i situatës Hapi i parë - (vëzhgim i drejtuar me anën e pyetjeve të mësuesit) Nxënësit/et vërejnë me kujdes fabulën e ilustruar në mënyra të ndryshme dhe mendojnë se si ta tregojnë atë për të tjerët për të nxjerrë ndryshimet që shfaqen në variantet e ndryshme të ilustrimeve për të njëj.tën fabul. Hapi i dytë (punë në grupe) Nxënësit/et u përgjigjen pyetjeve të mëposhtme: 1) Në të gjitha pikturat ujku paraqitet me pamje të egërsuar. Sipas jush, pse? 2) Në cilën gurë qengji është paraqitur shumë i trembur? Thoni pse? 3) Cila pikturë ju bën për të qeshur dhe pse? 4) Cila pikturë ka elemente të forta kontrasti? 5) Cila gurë i afrohet më tepër përmbajtjes së fabulës? 6) Cili ilustrim duket më i përshtatshëm për fëmijët e vegjël dhe pse?
54
Gjuha shqipe 6 Hapi i tretë (punë në grupe katërshe) Nxënësit/et ndahen në grupe katërshe, zgjedhin njërin prej ilustrimeve, bashkëbisedojnë me njëri-tjetrin dhe krijnë variantin e tyre mbështetur në ilustrim, zgjedhin njërin prej grupit që të tregojë variantin e grupit. Nxënësit/et e tjerë dëgjojnë me vëmendje dhe i bëjnë pyetje për zgjedhjet që kanë bërë dhe për arsyen e tyre. Me dialogun pyetje-përgjigje për punë në grup, zbërthejnë përmbajtjen e fabulave të krijuara. Tregojnë fabulën në variantin që duan duke u ndihmuar edhe nga pikturat. Motivojnë mbylljen që i bënë fabulës duke u ballafaquar edhe me zgjidhjet që kanë dhënë shokët. Hapi i katërt (dëgjim dhe rrëm anekdotash në grupe katërshe)
Dëgjojnë dhe tregojnë anekdota. Dëgjojnë anekdota të lexuara nga mësuesi/ja ose nxënësit/et e ndarë/a në grupe pune. I përgjigjen pyetjes se ku qëndron humori në anekdota, si dhe pyetjeve të tjera (1 2 3 4). Hapi i pestë - karrigia e autorit: dëgjojnë dhe bëjnë komente në rolin e liderit të grupit Dëgjojnë anekdota dhe tregojnë anekdota. Hapi i gjashtë (punë në grupe - dora e fshehtë) Rindërtojnë strukturën e përrallës, orientuar nga ilustrimet. E dëgjojnë përrallën në dy-tri variante. Zgjedhin variantin më të saktë dhe tregojnë pse është më i sakti. Hapi i shtatë (bëjnë një diagram Veni) Krahasojnë përmes një diagrami Veni dhe në punë me grupe anekdotën, fabulën dhe përrallën. Nxjerrin në pah ato elemente që i bashkojnë (në mënyra të ndryshme të treguari) dhe ato që i dallojnë. Hapi i tetë - rrjet diskutimi Analizojnë tiparet e personazhit (majmunit). Bashkëbisedoni për çështjen: “Çfarë përfaqësojnë sjelljet e majmunit në këtë përrallë”, mbështetur në dëgjimin e variantit nal të saj. Veprimet në situatë Nxënësi/ja: – kupton, krahason dhe përmbledh mendimet e të tjerëve nga materialet e dëgjuara, të shikuara ose të prezantuara, i krahason dhe dallon ndryshimet strukturore dhe përmbajtësore mes tyre; – jep mendimet dhe gjykimet e tij/saj rreth teksteve që dëgjon; – dëgjon me vëmendje dhe tregon anekdota, fabula apo përralla; – bën pyetje ose iu përgjigjet gjatë apo pas dëgjimit; – jep gjykime dhe vlerësime të thjeshta etj. mbështetur në dëgjim dhe bashkëbisedim; – bën krahasime duke nxjerrë në pah të përbashkëtat dhe dallimet e teksteve; – dëgjon me vëmendje dhe përqendrim duke shikuar në sy personin që et; duke mbajtur trupin në një pozicion korrekt etj.
Vlerësimi në situatë Kjo veprimtari do të quhet e suksesshme atëherë kur nxënësit/et të bashkëpunojnë në punë me grupe, duke dëgjuar me vëmendje atë që iu ofrohet (tekste të ndryshme) kur të bëjnë dallimet strukturore dhe përmbajtësore të tyre, si dhe kur të japin mendime dhe të bëjnë karakterizime të personazheve që ofrojnë tekstet. Dialogu pyetje-përgjigje dhe reektimi përmes tij në mënyrë kritike janë një shenjë tjetër e suksesit të kësaj njësie mësimore.
55
Libër për mësuesin SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË DËGJUARIT TEMA: RENDITJA E NGJARJEVE NË NJË TEKST Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Nxënësi/ja: – ndjek me vëmendje tregime të shkurtra; – merr njohuri përmes dëgjimit; – mban shënime gjatë të dëgjuarit; – identikon strukturën e tekstit (hyrjen, zhvillimin, mbylljen); – gjen shkakun dhe pasojën e ngjarjes në një tekst që dëgjon; – përcakton qëllimin e të dëgjuarit (për informacion); – pyet ose kërkon sqarime për idetë, konceptet ose fjalët; – kujton njohuritë paraprake që ka rreth temës ose përmba jtjes së tekstit.
Burimet: – – – –
teksti mësimor, libra jashtëshkollorë, video dhe CD, mjete digjitale, diktofon, magnetofon, ose tablet.
Kompetencat kyçe: - komunikimi dhe të shprehurit, - të menduarit, - kompetenca digjitale. Kompetenca të fushës - kompetenca e të dëgjuarit, - kompetenca e të kuptuarit, - kompetenca qytetare. Teknikat dhe metodat: - punë në grupe, - punë e pavarur, - dora e fshehtë. Lidhja me lëndët e tjera: - edukim mjedisor, - edukim teknologjik.
Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake - (parashikim me terma paraprakë) Mësuesi/ja u jep nxënësve të shkruar në dërrasë disa terma “luan, ari, forcë, diankëri, rrëmbim, mbetën me gisht në gojë, dhelpër”. Nxënësit me termat e mësipërme, për pesë minuta, do të ndërtojnë një tregim të shkurtër me 6 fjali. Dëgjohen tregimet e njëri–tjetrit, bëhen komente për strukturën e tregimeve të krijuara. Zhvillimi i situatës Hapi i parë - dora e fshehtë Mësuesi/ja kërkon që nxënësit të dallojnë tekstin e regjistruar apo të lexuar nga ai në të cilin janë bashkuar tri rrëme. Kërkon nga nxënësit/et që të ndajnë rrëmet dhe t’i tregojnë duke ndërtuar saktë strukturën e çdo teksti. Hapi i dytë - ndërtim dhe krijim i tregimit Nxënësit/et vëzhgojnë ilustrimin e f. 83 me shumë kujdes. Më pas, me kërkesën e mësuesit/es, ndërtojnë nga një tregim për çdo gurë. Tekstet tregohen të ndara njëri nga tj etri. Hapi i tretë – ristrukturim tregimi Mësuesi/ja kërkon që të bashkojnë të tria tregimet në një tregim të vetëm. Nxënësit/et bashkojnë fragmente të tregimeve të mëparshme në një të vetëm. E prezantojnë tregimin para të tjerëve, duke treguar mënyrën se si i bashkuan të tria historitë e shkurtra në një dhe se si krijuan një tregim brenda të cilit janë tri të mëparshmit.
56
Hapi i katërt - punë e pavarur Mësuesi/ja lexon një tregim që i është prishur struktura dhe kërkon që nxënësit/et ta ndreqin. Meqë tregimi është i shkruar dhe në libër, nxënësit/et vendosin numra nga 1-6 para çdo paragra, sipas rendit logjik të përmbajtjes së tregimit të shkruar. Lexohet tregimi i rindërtuar.
Gjuha shqipe 6 Hapi i pestë - punë në grupe katërshe Mësuesi/ja lexon të plotë dhe vetëm një herë tregimin me titull “Fluturimi”. Më pas, kërkon që nxënësit/et të rindërtojnë tekstin e faqes 84 duke lidhur pjesët e paragrafëve dhe duke vendosur numra në krahun e djathtë, kur gjen pjesën që vijon të çdo paragra. Nxënësit/et, pasi kanë dëgjuar me vëmendje, e rindërtojnë atë dhe e lexojnë më pas në grupe.
Vlerësimi i situatës Kjo situatë mësimore do të quhet e suksesshme atëherë kur nxënësit/et, pasi kanë dëgjuar tregimet e bashkuara, i kanë ndarë ata dhe u kanë vënë nga një titull; kanë rindërtuar përrallën e shprishur; kanë rindërtuar tregimin duke bashkuar pjesë të paragrafëve përbërës. Ndjekja me vëmendje e udhëzimeve të dhëna nga mësuesi/ja ka ndikuar në suskesin e nxënësve në këtë situatë mësimore.
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË DËGJUARIT TEMA: DËGJOJMË DHE RECITOJMË POEZI (TAKIM POETIK) Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Nxënësi/ja:
Burimet:
– vëllime me poezi, – dëgjon poezi dhe shpreh kënaqësi gjatë dëgjimit të poezive; – teksti mësimor, – shpjegon dhe komenton kuptimin e vargjeve të ndryshme – ftesa e poetit. nga poezi të ndryshme të cilat i kanë pëlqyer; – shpreh pëlqimet mbi interpretimet e shokëve duke i ilustru- Kompetenca kyçe: ar me vargje nga tekstet e recituara; – të recituarit; – analizon me thjeshtësi në tekste poetike, gjuhën e g- – komunikimi, urshme; – të menduarit; – mbledh poezi; – kompetenca digjitale. – krijon album në bashkëpunim me grupin; – bashkëbisedon lirshëm me poetin. Metoda dhe teknika:
- punë në grupe, - recitim, - krijim albumi.
Lidhja me shkencat e tjera: - artin, - teknologjinë. Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake Mësuesi/ja bën një kuic duke recituar vargje nga poetë të ndryshëm dhe duke kërkuar nga nxënësit/et të gjejnë autorin apo titullin e poezisë që recitohet (poezitë të jenë edhe nga ato që nxënësit mund të kenë mësuar më parë në shkollë). Nxënësit/et dëgjojnë, që më pas t’u përgjigjen kërkesave të kuiceve.
Zhvillimi i situatës Hapi i parë - punë në grupe – Një orë më parë, mësuesi/ja porosit nxënësit/et që të sjellin vëllime me poezi nga autorë shqiptarë dhe të huaj. – Nga vëllimet poetike që kanë sjellë, përzgjedhin dhe recitojnë nga një poezi. – Prezantojnë poezitë nga çdo nxënës në grupet përkatëse. – Lexojnë poezi dhe i komentojnë ato. – Bëjnë pyetje për njëri-tjetrin. – Shprehin pëlqim për vargjet që dëgjojnë.
Hapi i dytë - punë në grupe – Në çdo grup dëgjohen dhe recitohen poezitë e librit nga autorë shqiptarë (nxënësit/et i lexojnë të gjitha poezitë). – Ata përzgjedhin një poezi që duan ta mësojnë apo ta recitojnë në grup. 57
Libër për mësuesin – Nga çdo grup, një nxënës/e lexon poezinë e tij para të tjerëve. – Juria e ngritur që më parë shpall tuesin.
Hapi i tretë - album poetik Nxënësit/et në grupe të formuara që më parë zgjedhin nga një poezi dhe krijojnë së bashku albumin e tyre poetik (në formë libri). i venë një titull. Provojnë ta shpërndajnë brenda një kostoje modeste për nxënës/e të klasave të tjera (10-20 lekë), duke nxjerrë kështu koston e kopertinës dhe të l etrës (edukekon) ose e këmbejnë me diçka tjetër që iu duhet. Hapi i katërt - takim me një poet/e
Sipas mundësive që kanë, bëjnë një takim me një poet/e dhe, pasi bisedojnë dhe i bëjnë pyetje të ndryshme, i dhurojnë një buqetë me lule. Ata/ato lexojnë poezi nga vëllimet poetike të poetit/es duke ia recituar. Veprimet në situatë: – – – – – – –
Dëgjim poezish dhe lojë me kuice. Recitim dhe prezantim poezish. Recitim dhe konkurs poezish. Dëgjimi i poetit. Bashkëbisedim me poetin. Hartim albumi me poezi të zgjedhura. Vlerësimi i punës së nxënësve për njëri-tjetrin.
Vlerësimi i situatës Situata quhet e realizuar, kur nxënësit/et arrijnë të zgjedhin formën dhe gjuhën e përshtatshme për të përcjellë informacionin, idetë dhe ndjenjat e tyre përmes poezisë; kur recitojnë dhe vlerësojnë njëri–tjetrin; kur dëgjojnë me vëmendje; kur përgatisin produkte e material pune, në rastin tonë albumin poetik; kur i publikojnë ato. Konkursi dhe çmimet janë vlera e punës së kryer.
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA E TË DËGJUARIT TË DËGJUARIT: DËGJOJMË NGJARJE TË JETUARA Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të dëgjuarit për të komunikuar dhe për të nxënë Nxënësi/ja:
Burimet
– histori të regjistruara, – teksti mësimor, – Ndjek me vëmendje regjistrime autentike nga ngjarje të jetuara – foto që lidhen me një ngjarje të shënuar, që i kanë lënë mbresa. – mjete digjitale: diktofon, magnetofon, ose tablet. – Merr pjesë në bisedë në grup me moshatarët, duke treguar një dëgjim të vëmendshëm ndaj situatave që iu ofrohen. Kompetencat kyçe: – Tregon vëmendje për të marrë të saktë dhe të plotë informacionin – Bashkëpunimi; që vjen nga burime të ndryshme nga rrëmet e mësuesit/es, të – Identiteti kombëtar; njëri-tjetrit apo edhe përmes mjeteve elektronike /dixhitale të – Kompetenca digjitale; komunikimit. – Komunikimi personal. – Kupton, krahason merr mesazhe / diferencon / krahason situata, ngjarje, tekste etj. Kompetenca të fushës Të dëgjuarit, komunikimi personal – Pyet kur e ndjen të nevojshme për ta qartësuar situatën. – Reagon, shpreh interes dhe kuptimësi rreth asaj që ka dëgjuar mbi rrëmet e dëgjuara. – Tregon histori vetjake që i kanë lënë mbresa. – Kërkon një dëgjim të vëmendshëm nga të tjerët rreth asaj që tregon. – Kërkon vëmendje nga të tjerët. – Bindet se të tjerët e kanë dëgjuar me kujdes, kur ata nisin t’i bëjnë pyetje rreth rrëmit të tij.
58
Gjuha shqipe 6 – Vlerëson mënyrën se si janë shprehur nxënësit/et e tjerë/a. – Nxjerr në pah aspekte mbresëlënëse nga situata apo ngjarje që i kanë mbetur në mend. – Bashkëpunon në grup gjatë dëgjimit dhe pas dëgjimit të ngjarjeve të dëgjuara dhe të jetuara.
Përshkrimi kontekstual i situatës Përshkrimi paraprak i situatës Shfaqen me Power Point disa data dhe titujt që lidhen me to. Nxënësit reagojnë se me çfarë ngjarjesh të jetuara lidhen ato: Stema e 100-vjetorit të Pavarësisë; Festivali Folklorik Mbarëkombëtar; Hyrja e Shqipërisë në NATO. Jepen të regjistruara fragmente nga ngjarjet e mësipërme të nxjerrja nga You tube. Nxënësit reagojnë dhe shprehin emocione. Zhvillimi i situatës (dëgjim i vëmendshëm përmes punës në grupe). Hapi i parë (punë në grupe –vëzhgim dhe diskutim, përshkrim, video, foto) Kjo temë/situatë/veprimtari lidhet me vëzhgimin që do të bëjnë nxënësit në fotot e librit f. 124. Për disa minuta nxënësit/et vërejnë me kujdes. Ndërkohë, mësuesi/ja kërkon që mbi bazë të vëzhgimit të mendojnë dhe të tregojnë një mbresë në lidhje me ngjarjet e jetuara. Kërkohet që nxënësit/et të tregojnë vëmendje maksimale rreth rrëmeve që dëgjojnë. Njëkohësisht, pas çdo rrëmi apo përjetimi, kërkohen edhe reagime të nxënësve. Ata duan të shtojnë diçka ose të përmirësojnë apo pasurojnë më tej ngjarjen për të cilën rrëfehen episode. Kjo situatë dëgjimore zgjat aq sa mësuesi/ja mendon se nxënësit shprehin mbresat e tyre dhe nxjerrin në pah tablonë reale të ngjarjeve të jetuara përmes rrëmeve ose përdorimit të imazheve dhe videove (apo ndonjë materiali tjetër gurativ që nxit rrëmin). Hapi i dytë (dëgjim dhe ndjekje të sekuencave lmike) Shfaqen regjistrime nga përshëndetjet që janë bërë nga personalitete të ndryshme. Gjatë këtij momenti kërkohet vëmendje maksimale. Hapi i tretë (punë në grupe) Nxënësit/et plotësojnë ushtrimin 2 me alternativa, për të treguar se sa të qartë e kanë marrë mesazhin nga regjistrimet e dëgjuara. Hapi i katërt (punë në grupe) Nxënësit/et tregojnë për ngjarje që kanë bërë bujë në të gjithë botën kohët e fundit. Dëgjojnë njëri-tjetrin dhe reagojnë duke shtuar apo saktësuar informacionin. Bëjnë pyetje dhe marrin përgjigje. Hapi i pestë (lojëra gjuhësore me role, me data me emra, me foto) Nxënësit/et në punë në grupe shfaqin emra, data, vende, fotot etj. Të tjerët nga pas i shohin dhe i dëgjojnë, gjejnë emra njerëzish, vendesh, ngjarjesh etj. Veprimet në situatë: – vëzhgim i fotove të tekstit; – përgatitja për rrëm; – realizimi i rrëmit mbështetur në fotot e tekstit; – përgatitja për rrëme personale; – realizimi i rrëmeve në grup; – vlerësimi rrëmeve personale.
Vlerësimi i situatës Kjo orë mësimi e cila kishte për qëllim zhvillimin e kompetencës së të dëgjuarit në lidhje me dëgjimin e ngjarjeve të jetuara, do të quhet e realizuar, nëse nxënësit arrijnë të tregojnë ngjarje të përjetuara, t’i prezantojnë ato qartë, bukur, me fjalor të pasur me emocion, duke i ndjekur me vëmendje, duke mbajtur mend të veçantat e çdo ngjarjeje për të cilën dëgjojnë dhe rrëfejnë.
59
Libër për mësuesin SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA - TË DËGJUARIT: DËGJOJMË EPISODE FILMASH OSE EMISIONESH PËR FËMIJË Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të dëgjuarit për të komunikuar dhe për të nxënë Nxënësi/ja:
Burimet
– histori të regjistruara, – teksti mësimor, – Zgjedh formën e përshtatshme për të ndjekur dhe përcjellë – mjete digjitale, diktofon, magnetofon, ose informacionin, mbi lma dhe emisione TV. tablet. – Tregon përqendrim dhe vëmendje në grup me moshatarët, duke Kompetencat kyçe: treguar pëlqim/ose mospëlqim ndaj situatave dhe sekuencave Bashkëpunimi, Respektimi i të drejtave të njeriut, kompetenca lmike. – Kupton, merr mesazhe / diferencon / krahason situata, tekste, si digjitale dhe personazhe që shfaqen gjatë sekuencave etj. – Pyet kur e ndjen të nevojshme për ta qartësuar situatën. Kompetenca të fushës – Shpreh interes ndaj gjuhës së personazheve dhe imiton sekuenca. Lidhet me kompetenca të fushës të aftësive të – Diskuton në grup rreth fragmenteve lmike ose tematikës së të dëgjuarit dhe të të reaguarit ndaj situatave të emisioneve që ndjek. caktuara në lidhje me të. – Kërkon një dëgjim të vëmendshëm nga të tjerët rreth asaj që tregon. – Bindet se të tjerët e kanë dëgjuar me kujdes, kur ata nisin t’i bëjnë pyetje rreth rrëmit të tij. – Vlerëson mënyrën se si janë shprehur nxënësit/et e tjerë/a. – Nxjerr në pah ide dhe shpreh mendime rreth situatave që i kanë mbetur në mend. – Bashkëpunon në grup gjatë dëgjimit dhe pas dëgjimit të situatave të caktuara dhe rrëmeve personale të nxënësve të tjerë.
Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake (ndjekje e sekuencave të një lmi për fëmijë (i regjistruar në CD). Bëhet një kuic. Si e ka titullin lmi: ……………. ……………….. ……………………. ………………… Si quhen personazhet? ……………… ……………………. ……………….. Ku luhet ky lm? …………………….. ……………………. ………………….. I bëjnë pyetje njëri-tjetrit: Çfarë tha? ......… Kush i tha këto fjalë? ………….... Hapi i parë Flasin rreth kësaj teme/situatë që lidhet me vëzhgimin që do të bëjnë nxënësit në fotot e librit f.142. Zhvillimi i situatës (dëgjim i vëmendshëm përmes punës në grupe) Hapi i parë (shfaqen sekuenca CD. “Tomka dhe shokët e tij” ose “Shoku ynë Tili”.) Nxënësit dëgjojnë me vëmendje dhe thonë: • • • • •
Titullin, Emrat e personazheve, Ngjarjen, Mbylljen, Pëlqimet dhe mospëlqimet e tyre.
Hapi i dytë - (Konkurs dhe kuice) Nxënësit/et, të ndarë në grupe, thonë emra personazhesh. Kërkohet të gjendet titulli i lmit, lexohen tituj lmash, kërkohet të thuhen emrat e personazheve që kanë luajtur në lmat përkatës. Hapi i tretë (lojë në role) Bashkohen nxënësit në grupe katërshe dhe luajnë lmash në role, thonë tituj, gjejnë personazhe. 60
Gjuha shqipe 6 Hapi i katërt (shikim dhe dëgjim i vëmendshëm - punë në grupe) Vëreni fotot, tregoni përse bën fjalë ngjarja. Interpretoni rolet e fëmijëve. Shikoni dhe dëgjoni fragmente nga lmi “I vetëm në shtëpi” Cili është problemi? - Grupi i parë • Si zhvillohen ngjarjet e lmit? - Grupi i dytë • Si mbyllet? - Grupi i tretë • Cilat nga episodet e lmit ju kanë lënë me shumë mbresë? - Grupi i katërt • Hapi i katërt - (Dramatizim) Pasi të keni parë me video fragmente të lmit “I vetëm në shtëpi”, dramatizojini ato në klasë. Hapi i pestë Shkarkoni nga youtube lmat e mëposhtëm dhe diskutoni rreth tyre. (Çfarë ju pëlqejnë: personazhet: – Frozen (Mbreteresha e dëborës) – Gërshetëza (Rapunzel) – Epoka e akullnajave
Veprimet në situatë – Shfaqje e regjistrimeve të lmave. – Punë në grupe dhe evidentim i problemeve. – Përshkrim i personazheve të lmave. – Evidentim i mesazheve dhe sinjaleve. – Dramatizim dhe lojë në role. – Krijimi i një mjedisi bashkëpunues përmes punës me grupe. – Ndërtim situatash të dëgjuari. – Përqendrim vëmendjeje dhe reagimi ndaj situatave të ngritura.
Vlerësimi i situatës Kjo orë mësimi, e cila kishte për qëllim zhvillimin e kompetencës së të dëgjuarit në lidhje me ndjekjen, vëzhgimin dhe dëgjimin e fragmenteve dhe të sekuencave lmike, të lmave të caktuar dhe të situatave të tjera lmike televizive (dallimin, evidentimin dhe qartësimin e kontekstit që ato shfaqin) tregon zhvillimin progresiv të kompetencës së të dëgjuarit për situata të caktuara lmike dhe televizive.
61
Libër për mësuesin
PLANIFIKIMI I ORËVE MËSIMORE PËR KOMPETENCËN E TË FOLURIT SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË FOLURIT TEMA: NJË MJEDIS I RI Rezultatet e të nxënit sipas kompetencës a) Të folurit për të komunikuar dhe për të mësuar Nxënësi/ja: – zgjedh formën e përshtatshme për të përcjellë informacionin, idetë, ndjenjat dhe pikëpamjet e tij; – merr pjesë në biseda në grupe me moshatarët dhe të rriturit mbi temën e mirëseardhjes në shkollë duke pyetur dhe duke iu përgjigjur pyetjeve. b) Të dëgjuarit e teksteve të ndryshme Nxënësi/ja: – kupton, krahason dhe bën përgjithësime/dallime/krahasime rreth situatave që dëgjon; – jep mendimet dhe gjykimet e tij/saj rreth situatave që dëgjon apo shikon. c) Të dëgjuarit e përshkrimeve përmes të folurit nga shokët e vet Nxënësi/ja: – shpreh pëlqimet dhe bën komentet e veta duke i ilustruar me detaje dhe fragmente të cituara; – analizon mënyrën si shprehen shokët, intonacionin, zërin, pauzat.
Burimet: – teksti mësimor, – informacione nga interneti për fëmijërinë si p.sh.: intervista, – fotogra, video etj. Kompetencat kyçe: - kompetenca digjitale, - kompetenca e të menduarit, - kompetenca qytetare. Kompetencat e fushës: - kompetenca e të folurit, e prezantimit, e pasurimit të fjalorit me fjalë, me shprehje dhe me terma për fusha të caktuara tematike, - kompetenca personale, - kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin. Lidhja me fushat e tjera: - edukim mjedisor, - gjuha dhe komunikimi, - shkenca shoqërore.
Përshkrimi kontekstual i situatës Në këtë orë të parë të llimvitit, mësuesi/ja orienton nxënësit/et për të vështurar për disa minuta ilustrimin gurativ në f. 12. Ata vërejnë personazhet në gurë dhe japin mendime rreth situatës së tyre, imagjinojnë bisedat, i përshkruajnë ata, duke i krahasuar me njëri-tjetrin.
Zhvillimi i situatës Punë në grupe Nxnënsit/et diskutojnë në grupe rreth ndjenjave që përjetojnë ditën e parë të shkollës. Ata shpjegojnë duke bërë komente personale. Grupi i parë e përqendron diskutimin e tij rreth takimit me shokët dhe shoqet pas pushimeve verore. Nxnënsit/et u përgjigjen pyetjeve të ushtrimit 2, rreth çështjeve të tilla si: shoqëria dhe vendi që ke në të, ndryshimet zike dhe ato të sjelljeve, tek vetvetja dhe shokët e shoqet. Pema e mendjes, më poshtë i shërben mësuesit/es, për të orientuar diskutimin, duke patur parasysh anët e zhvillimit të fëmijës lidhur me moshën.
62
Gjuha shqipe 6 Grupi i dytë diskuton rreth lëndës së gjuhës shqipe, pëlqimeve dhe pasionit për të. Mësuesi/ja nxit diskutimin rreth prirjeve të nxënësve lidhur me lëndët dhe fushat e dijes, punën dhe përpjekjet që bëjnë vetë nxënësit/et për t`u thelluar në to, stimulin që marrin nga shkolla, rrethet jashtëshkollore, mësuesit/et, prindërit. Gjithashtu, diskutimi lidhet edhe me atë që ata duan të mësojnë këtë vit të ri shkollor nga lënda e gjuhës shqipe, lidhur me mënyrën e organizimit të orës mësimore. (Psh: - Këtë vit, në lëndën e gjuhës shqipe dua të mësoj më shumë rreth autorëve të Rilindjes.) Grupi i tretë reciton vargje për gjuhën shqipe, apo kujton shkrime e thënie për gjuhën shqipe. Mësuesi/ja citon disa thënie të njerëzve të shquar, apo lexon disa vargje (nga Gj. Fishta, N. Frashëri, Mjeda, I. Kadare) dhe më pas nxit diskutimin për t`i komentuar ato më nxënësit/et. “Kurrë nuk kemi të drejtë të quhemi komb i qytetëruar, sado të mësojmë gjuhë të huaja, sepse kombi nuk qytetërohet me mësimin e gjuhëve të huaja, por me mësimin e gjuhës së vet” – Filip Shiroka “Gjuha është pasqyra më e qartë e një kombi dhe e kulturës së tij” Eqerem Çabej. “E mjera Shqipe, ç›i punojnë dhe s’ka gjuhë të ankohet” Tajar Zavalani. “Gjuha më mirë se gjithçka tjetër, jep shpesh dritën ose mjerimin e një kohe” Ismail Kadare. Gjuha jonë sa e mirë! Sa e ëmbël, sa e gjerë! Sa e lehtë, sa e lirë! Sa e bukur, sa e vlerë! Naim Frashëri
Grupi i katërt diskuton rreth paragjykimeve shoqërore, atyre gjinore mes vajzave dhe djemve, Nxnënsit/et komentojnë duke sjellë eksperienca personale, të dëgjuara, të jetuara, lma dhe dokumentarë rreth temës. Për të nxitur situatën e diskutimit mësuesi/ja kujton sekuenca nga lmi “Beni ecën vetë”: […Nga shkallët zbret Vjosa me një kukull të madhe me okë të verdhë e më një copë bukë të lyer me gjalpë e me mar malatë. Ajo këndon një këngë me hundë dhe duket e kënaqur. Kur më shikon mua, ndalon këngën e thërret me gëzim: - Beni! Unë bëj sikur nuk dëgjoj. Ajo është gocë. Ç`më duhet mua të luaj me gocat? Këto me kukulla dinë të luajnë. “Na, tunde pak, sa të shkoj në pazar të blej qumësht!” Ç`budallallëqe, kujtojnë vërtetë se janë mami dhe se kukulla vërtet është bebe. Kurse unë duhet të bëhem babi! -Beni, - thotë ajo duke ardhur pranë meje, -do të vish të luajmë me krushka! -Ik, moj! Pse, ç`jam unë, gocë? -Po s`ka gjë, o Beni, ne kemi luajtur edhe herë të tjera… Ti mos u bëj gocë, bëhu burrë… Ja, ti do të jesh dhëndri i kukullës, mirë? Ose, po të duash, bëhu babi i kukullës, si të duash ti! -Ik, moj gocë mamaje! Shko te mami, se të ka bërë petulla! -Ka bërë kek, Beni, jo petulla… Do të vish, Beni, të të jap edhe ty ca? Eja të luajmë lart, tek unë! -Nuk dua! Dhe mos më fol kurrë me gojë! Asnjëherë! Edhe kur të bëhem burrë!...] Grupi i pestë diskuton rreth ndryshimeve që i presin nxënësit/et në klasën e gjashtë lidhur me mësuesit/et e ndryshëm për disa lëndë. Kujtohen gura të mësuesve të dashur nga klasat e mëparshme, cilësitë e tyre që i bëjnë ata të paharrueshëm. Në sfond vendoset kënga për fëmijë: “Mësuese e dashur”, e kënduar nga Irma Libohova. Ndiq linkun: https://www.youtube.com/watch?v=o-b2ux01VSg Veprimet në situatë – Prezantimi i historive që tregohen nga vetë nxënësit/et. – Krijimi i një mjedisi mikpritës. – Bashkëbisedim në dyshe dhe në grup duke kërkuar respektimin e mënyrës se si duhet të komunikojmë me të rriturit dhe me bashkëmoshatarët. – Vlerësimi i punës së nxënësve për njëri-tjetrin. Vlerësimi i situatës Kjo orë mësimi për zhvillimin e kompetencës për të folurin në lidhje me përshtatjen në një mjedis të quhet e realizuar, nëse nxënësit/et arrijnë të tregojnë histori, të prezantohen apo të pyesin pjesëtarët e grupit duke shprehur miqësi dhe bashkëpunim. Njëkohësisht kur përdorin fjalor dhe etikë të përshtatshme për situata që lidhen me përshtatjen në një mjedis të ri, të tilla si: shok i ri, zhvendosur, miqësor, komunikues. Kur arrijnë të zgjedhin formën dhe gjuhën e përshtatshme për të përcjellë informacionin, idetë dhe ndjenjat e tyre rreth miqësisë , kur bashkëbisedojnë me moshatarët dhe të rriturit veprimtaritë në grup dhe analizojnë gjuhën e përdorur.
63
Libër për mësuesin SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË FOLURIT TEMA: JU DHE TË LEXUARIT Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të folurit për të komunikuar dhe për të nxënë Nxënësi/ja:
Burimet:
– teksti mësimor, – etë pune, – zgjedh formën e përshtatshme për të përcjellë informacionin, idetë, – test, ndjenjat dhe pikëpamjet e tij/saj në lidhje me aftësitë dhe interesat e – kronometër (për të matur shpejtësinë e të tij/saj për të lexuar; lexuarit). – merr pjesë në bisedë në grup me moshatarët dhe të rriturit mbi temën e të lexuarit, rrëfen dhe pyet shokët/shoqet mbi aspekte të ndryshme Kompetencat kyçe: të të lexuarit; – kompetenca e të menduarit kritik, – kupton, përgjithëson dhe dallon interesat e shokëve/ shoqeve duke i – kompetenca digjitale, krahasuar me interesat e tij/saj; – kompetenca e partnershipit, – jep mendimet dhe gjykimet e tij rreth situatave që diskutohen në lidh- – kompetenca kulturore. je me të lexuarit dhe interesat personale; – shpreh pëlqimet duke i komentuar përgjigjet që ka dhënë në anketën Kompetenca e fushës - kompetenca e të folurit, rreth leximit; – analizon mënyrën si shprehen shokët, intonacionin, zërin, pauzat, - kompetenca e të shkruarit duke përdorur fjalë të fushave të caktuara semantike, sigurinë, qartësinë etj.; – plotëson anketën; - kompetenca personale. – mban shënime për çdo pikë të anketës dhe për çdo nxënës/e; – reekton në mënyrë kritike për situatën dhe nivelin e tij të shprehive Teknika dhe metoda: - marrëdhënia pyetje-përgjigje, të të lexuarit; – mat shpejtësinë e të lexuarit, të vetën dhe të shokut/shoqes, bën - punë me grupe. krahasime dhe mban qëndrim kritik; – bën përllogaritje për buxhetin e një miniprojekti. Lidhja me lëndët e tjera:
- shkencat shoqërore, - edukim ekonomik. Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake (plotësim i anketës model të librit) Në këtë orë mësimi që lidhet me njohjen dhe aftësitë e nxënësve në të lexuar, veprimtaria hyrëse është plotësimi i një ankete që do të jetë bazë për nxitjen e diskutimeve në lidhje me interesin, aftësitë dhe shprehitë e nxënësve në të lexuar. Zhvillimi i situatës (prezantim – pyetje – përgjigje) Hapi i parë Prezantimi i anketave të plotësuara nga të gjithë nxënësit/et. Çdo nxënës/e prezanton anket e tij/saj dhe të tjerët dëgjojnë dhe pyesin për më tepër se ato që thotë gjithsecili për vete në lidhje me të lexuarit. Hapi i dytë (prezantime në mënyrë individuale) Përmes prezantimeve që i ndjekin me interes, nxënësit/et njohin përvojat e njëri-tjetrit në të lexuar dhe aftësitë e tyre folëse në lidhje me temën e të lexuarit, me interesat duke bërë edhe pyetje ngacmuese që të mësojnë më tepër rreth njëri-tjetrit. Hapi i tretë (punë në grupe) Diskutojnë në grupe edhe për çështjen e përdorimit të bibliotekës dhe të marrjes së një sipërmarrjeje të vogël në lidhje me pasurimin dhe mirëmbajtjen e saj në shkollë.
64
Hapi i katërt (punë në grup) - Matja e shpejtësisë së të lexuarit Mësuesja/si e ndan klasën në grupe me nga 5 nxënës/e dhe iu cakton një pjesë tregimi apo një tekst tjetër duke iu kërkuar që ata të masin shpejtësinë e të lexuarit të njëri-tjetrit në grup. Më pas, çdo grup prezanton shpe jtësinë e të lexuarit të secilit pjesëtar, mesataren e grupit dhe në fund llogaritet mesatarja e klasës. Mësuesja/si iu lë detyrë që, deri në fund të vitit, mbi këtë mesatare, secili ta shtojë shpejtësinë e të lexuarit edhe me 10-15 fjalë në minutë (por kjo mund të vendoset edhe ndryshe.)
Gjuha shqipe 6 Vlerësimi i nxënësve për njëri-tjetrin Mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të bëjnë një listë, të vendosin emrat e shokëve dhe ta vlerësojnë secilin nga 1-10 për atë që thotë, për mënyrën si et, për aftësitë lexuese dhe për interesat që ka në lidhje me të lexuarit. Në fund, nxirren përfundime, bëhen vlerësime dhe bëhet një renditje duke i vendosur nga ai që ka marrë më shumë pikë. Bëjnë përllogaritje, nxjerrin mesataren si klasë. Veprimet në situatë – – – – –
Plotësimi i anketës në mënyrë individuale (punë e pavarur). Prezantimi i rezultateve të anketës (punë në grup). Prezantimi para të gjithëve i rezultateve të anketës (prezantim individual). Krijimi i një mjedisi bashkëpunues. Respektimi i njëri-tjetrit gjatë të folurit duke dëgjuar me vëmendje, duke pritur radhën për pyetje dhe duke iu lënë kohë për përgjigje të plotë (dialog: pyetje –përgjigje). – Matja e shpejtësisë së të lexuarit (punë në dyshe). – Vlerësimi i punës së nxënësve nga njëri-tjetri dhe klasës në përgjithësi; përllogaritje e shpejtësisë së të lexuarit (punë në grupe).
Vlerësimi i situatës Kjo orë mësimi, e cila kishte për qëllim zhvillimin e kompetencës së të folurit në lidhje me prezantimin nga ana e nxënësve të interesave dhe të shprehive të tyre në të lexuar, quhet e realizuar nëse nxënësit/et arrijnë të tregojnë histori, të prezantohen apo të pyesin pjesëtarët e grupit në të cilin kanë shkuar apo kanë ardhur miq të rinj me pyetje që nuk lëndojnë dhe kërcënojnë, por që shprehin miqësi dhe bashkëpunim. Njëkohësisht kur përdorin fjalor dhe etikë të përshtatshme për situata që lidhen me përshtatjen në një mjedis të ri, të tilla si: shok i ri, zhvendosur, miqësor, komunikues. Kur arrijnë të zgjedhin formën dhe gjuhën e përshtatshme për të përcjellë informacionin, idetë dhe ndjenjat e tyre rreth miqësisë ; kur bashkëbisedojnë me moshatarët dhe të rriturit veprimtaritë në grup; kur analizojnë gjuhën e përdorur; kur nxjerrin përmes llogaritjes rezultatet e shpejtësisë së të lexuarit.
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË FOLURIT TEMA: KOMUNIKIMI ME TË RRITURIT Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave a) Të folurit për të komunikuar dhe për të mësuar Nxënësi/ja: - prezanton përmes fotove apo përmes të folurit pjesëtarë të familjes apo njerëz të rëndësishëm për jetën e tij/saj; - zgjedh formën e përshtatshme për të ndërtuar marrëdhëniet me
Burimet: – teksti mësimor, – informacione nga interneti për fëmijërinë, si p.sh., intervista, poezi për fëmijërinë, fotogra.
Kompetenca kyçe:
të rriturit; – kompetenca për sipërmarrjen, - shpreh ide, ndjenjat, pëlqime e mospëlqime dhe pikëpamjet e tij; – kompetenca qytetare. - merr pjesë në biseda shoqërore me moshatarët dhe me të rriturit mbi tema të njohura duke pyetur dhe duke iu përgjigjur pyetjeve Teknika dhe metoda: duke përshkruar dhe karakterizuar tipare të karakterit të më të - punë në grupe dyshe, rriturve; - incizim, - merr pjesë në bashkëbisedim me të rritur edhe për probleme - lojë në role. familjare deri në ato ekonomike.
Lidhja me lëndët e tjera: - shkencat shoqërore, - gjuha dhe komunikimi. Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake Mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të zgjedhin njërin nga prindërit dhe ta përshkruajnë me nga 10 mbiemra. Më më pas, në punë në grupe, nxënësit përshkruajnë prindërit e tyre. Prezantojnë përmes fotograve apo videove fragmente nga jeta familjare dhe marrëdhëniet ndërpersonale me më të rriturit.
65
Libër për mësuesin Zhvillimi i situatës Mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të punojnë me librin duke vendosur emrat e prindërve nën gurë dhe të lidhin me shigjetë prindin (nënën, babanë) duke e karakterizuar. Punë në grupe dyshe Mësuesi/ja orienton nxënësit/et që në punë me grupe dyshe t’u përgjigjen të gjitha pyetjeve të ushtrimit 2 të faqes 32. Ata asin lirshëm duke shprehur ndjenja humane, shenja të edukimit ekonomik të respektimit të të drejtave të njeriut etj. Intervista (incizime/prezantime) Më pas nxënësit/et paraqesin intervistat që kanë kryer më parë me prindërit e tyre dhe, nëse i kanë të regjistruara, i japin që të dëgjojnë edhe të tjerët ose i lexojnë, nëse kanë mbajtur shënime. Kërkohen dhe dëgjohen dy intervista të bëra me nënën, babanë, gjyshin. Punë e pavarur dhe plotësim skede/punë në grupe dyshe Punohet për pasurimin e fjalorit sipas termave të caktuar që përfaqësojnë fushën semantike të respektit, të dashurisë, të miqësisë, të bindjes, të mirëkuptimit etj. Nxënësit/et bashkëbisedojnë në grupe dyshe ose me më shumë nxënës/e dhe përdorin fjalë e shprehje që ia drejtojnë njëri-tjetrit. Lojë në role Temat e rekomanduara në ushtrimin 6 do të realizohen në punë me grupe dyshe ose më shumë. Më mungon një mësues/e..., kam mall..., dua të ngjaj me..., nuk do ta harroj kurrë..., dhurata më e bukur që do të bëja..., dua t’i kërkoj falje... etj. Kërkohet të përdorën sa më shumë fjalë dhe shprehje që i përkasin fushës që përfaqëson çdo dialog. Vlerësimi i nxënësve për njëri-tjetrin Kjo orë mësimi jep mundësi që nxënësit/et ta vlerësojnë njëri-tjetrin në shumë aspekte, të tilla si: ■ mënyra si i vlerësojnë prindërit e tyre duke i karakterizuar me fjalë dhe shprehje (mbiemra); ■ mënyra se si bëjnë pyetje dhe si përgjigjen për probleme që kanë të bëjnë me respektimin e të drejtave të njeriut në marrëdhënien prind fëmijë; ■ mënyra se si i shfaqin ndjenjat humane; ■ mënyra se si shfaqin tipare të edukimit ekonomik në lidhje me problemet ekonomike familjare etj; ■ aftësitë që kanë treguar për realizimin e intervistave dhe lojës në role; ■ përdorimi i tonit të zërit, pauzave, respektimi i radhës gjatë të folurit dhe respektimi i shokëve kur asin; ■ dëgjimi me vëmendje dhe ndërhyrjet me vend, që përbëjnë çështje të vlerësimit. Veprimet në situatë – Prezantimi i fotove nga jeta në familje dhe në shkollë. – Prezantimi i regjistrimeve dhe intervistave. – Dëgjimi i rrëmit të një të rrituri për fëmijërinë. – Realizimi i punës në grupe dyshe. – Realizimi i lojës në role. – Bashkëbisedim rreth mënyrës se si duhet të komunikojmë me të rriturit.
66
Gjuha shqipe 6 SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË FOLURIT TEMA: MJEDISI RRETH NESH Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Burimet: Të folurit për të komunikuar dhe për të nxënë - teksti mësimor, Nxënësi/ja: - informacione nga interneti për mjedisin, - prezanton përmes fotove apo përmes të folurit mjedise të si p.sh., poezi për mjedisin, fotogra, ndryshme, të mirëmbajtura ose të dëmtuara; dokumentarë etj. - shpreh ide, pëlqime e mospëlqime dhe pikëpamjet e tij në lidhje me mbrojtjen e mjedisit; Kompetenca kyçe: - merr pjesë në diskutime në grup me bashkëmoshatarët/et - komunikimi dhe të shprehurit, ose me të rriturit në lidhje me vendimmarrjen për çështje - kompetenca qytetare, mjedisore duke pyetur dhe duke iu përgjigjur pyetjeve, duke - kompetenca e të menduarit, përshkruar dhe karakterizuar tipare që lidhen me çështjen për - kompetenca e sipërmarrjes. temën në fjalë; - jep këshilla për ruajtjen e ujit dhe të energjisë elektrike, Kompetenca të fushës: - propozon mënyra alternative që lidhen me metodologji të - zhvillim të foluri, reja të riciklimit të letrës e plastikës; - argumentim, - krijon dhe reciton vargje që lidhen me mbrojtjen e mjedisit. - reektim. -
Metoda dhe teknika: punë në grupe, rrjet diskutimi, recitim, pema e mendimeve.
-
Lidhja me lëndët e tjera: gjeogra, arte, edukim mjedisor, edukim teknologjik, biologji, dituri natyre.
Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake Mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të japin mendime në lidhje me kuptimin dhe përkuzimin e termit mjedis, duke u drejtuar pyetjen: Çfarë është mjedisi për ju? • Zhvillimi i situatës Hapi i parë – rrjet diskutimi Nxënësit duhet të diskutojnë në grupe të mëdha përmes një rrjeti diskutimi për çështjen: Sa i rëndësishëm është mjedisi për jetën e njeriut? • Nxënësit japin opinione duke i shoqëruar edhe me qëndrime pro dhe kundër , si dhe duke dhënë arsyen pse mbajnë këto qëndrime. Argumentojnë qëndrimet e tyre edhe përmes konkretizimit me fotogra, video apo fragmente nga jeta e përditshme dhe marrëdhëniet e tyre me mjedisin. Hapi i dytë – punë në grupe katërshe Klasa ndahet në grupe katërshe dhe nxënësve u kërkohet që të diskutojnë nga një problematikë. Grupi i – diskuton rreth problematikave të ndotjes së ajrit. Grupi II – diskuton rreth problematikave të ndotjes së ujit. Grupi III – diskuton rreth problematikave të ndotjes së tokës. Një përfaqësues nga secili grup prezanton idetë përpara klasës për çështjen që diskutuan. Hapi i tretë – punë në grupe katërshe, punë me projekt Kërkohet që nxënësit të përgatitin një projekt në grupe për temat e mëposhtme. Grupi i – mbjellim pemë, kujdesemi për gjelbërimin.
67
Libër për mësuesin Grupi II – kursejmë ujin dhe energjinë elektrike. Grupi III – riciklojmë letrën dhe plastikën. Vlerësohen projektet që do të propozohen nga grupet, bëhen sugjerime dhe plotësohen. Hapi i katërt – krijim dhe interpretim, postera, konkurs Kërkohet që nxënësit të krijojnë ose të recitojnë poezi që asin për mjedisin dhe mbrojtjen e tij. Prezantojnë postera të ndryshëm që lidhen me mjedisin. Punimet e nxënësve vlerësohen nga juria e konkursit. Vlerësimi i nxënësve për njëri-tjetrin Kjo orë mësimi jep mundësi që nxënësit/et të vlerësojnë problematikat e mjedisit në mënyra të ndryshme, përmes: ■ diskutimeve dhe argumenteve që sjellin gjatë diskutimeve në grup; ■ mënyrës se si bëjnë pyetje dhe si përgjigjen për probleme që kanë të bëjnë me ruajtjen e mjedisit; mënyrës se si i shfaqin idetë; ■ draft-projekteve të përgatitura në grup në lidhje me sipërmarrjen që mund të bëjnë për çështjet e ndotjes së ajrit, ujit dhe tokës, për riciklimin e letrës dhe plastikës, për përmirësimin e gjelbërimit të mjediseve ku jetojnë; ■ reektimit emocional gjatë krijimeve apo të recitimit të poezive me temë mjedisore. Veprimet në situatë: - Bashkëbisedim rreth çështjes së mjedisit. - Prezantimi i fotove dhe i materialeve të tjera pamore dhe i komenteve rreth tyre. - Diskutime në grup për çështje specike të mjedisit. - Prezantimi i regjistrimeve dhe intervistave. - Përgatitje dhe diskutim i draft-projekteve. - Interpretim i poezive të krijuara prej tyre. Vlerësimi i situatës Kjo orë mësimi, e cila kishte për qëllim zhvillimin e kompetencës së të folurit në lidhje me prezantimin nga ana e nxënësve të ideve dhe opinoneve në lidhje me mbrojtjen e mjedisit, quhet e realizuar nëse nxënësit/ et arrijnë të diskutojnë, të pyesin dhe përgjigjen, të japin opinione dhe argumente, të përgatitin projekte për çështjen në fjalë. Njëkohësisht përdorimi i fjalorit të përshtatshëm për temën i jep kësaj ore mësimi një vlerë pozitive të nxëni. Puna në grupe dhe projektet e përgatitura i afrojnë nxënësit drej timit të një kompetence të arrirë në lidhje me të folurin e tyre. Punimet e nxënësve ruhen në portofolin personal të punimeve të tyre.
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: FLASIM TEMA: PËRCJELLIM IDE PËRMES ARTIT Rezultatet e të nxënit Nxënësi/ja:
Burimet:
– teksti mësimor, – kupton dhe përdor bisedat, diskutimet dhe debatet; – njohuritë dhe shkathtësitë, paraprake të nx – zhvillon aftësitë dhe shkathtësitë e tij/saj për të bashkëpunuar me ënësit, të tjerët; – informacione nga interneti për fëmijërinë, si – përshtat të folurin me qëllimin; p.sh., intervista, poezi për fëmijërinë, fotogra. – zgjedh formën e përshtatshme për të përcjellë informacionin, idetë, ndjenjat dhe pikëpamjet e tij; Kompetenca kyçe: – merr pjesë në biseda shoqërore me moshatarët dhe të rriturit mbi - të drejtat e njeriut, - art, edukim ekonomik, tema të njohura duke pyetur dhe duke iu përgjigjur pyetjeve; – identikon materiale të ndryshme dhe i përdor për të dhënë - konikt zgjidhje. mesazhe ose porosi nëpërmjet reklamave e lajmërimeve dhe bën prezantimin e tyre në media; – zgjedh formën e përshtatshme për të përcjellë informacionin, idetë, ndjenjat dhe pikëpamjet; – identikon materiale të ndryshme dhe i përdor për të dhënë përshkrime ose porosi nëpërmjet veprave të artit.
68
Gjuha shqipe 6 Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake Mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të përshkruajnë ilustrimin (pikturën e faqes 85) dhe, pasi ta përshkruajnë si pikturë, të përshkruajnë një nga lojërat që luhen atje. Nxënësit/et përshkruajnë lojërat që shohin në pikturë. Mund të luajnë së bashku një lojë në grup. Nxënësit/et luajnë në role disa nga lojërat që njohin. Zhvillimi i situatës Hapi i parë - pyetje-përgjigje Mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të vështrojnë pikturat dhe t’i përshkruajnë ato. Nxënësit/et përshkruajnë pikturat së bashku. Si llim, të madhen, kryesoren, duke bërë pyetje dhe duke u përgjigjur me gjetjen e emrave të lojërave, duke kapur kuptimin që kanë dhe imazhin që përcjellin. Hapi i dytë - punë në grupe - Komentojnë format, ngjyrat dhe objektet e përfshira në to. - Nxënësit/et diskutojnë në grupe për format e objekteve në gura, për ngjyrat. - Shpjegojnë pse janë përdorur ato, çfarë ka dashur piktori të shprehë përmes tyre. - Çfarë u pëlqen më tepër në çdo pikturë. Hapi i tretë - rrjet diskutimi Kërkesa e mësuesit/es: Vendosini secilës nga një titull. Nxënësit/et mendohen dhe gjejnë nga një titull për çdo pikturë. Argumentojnë pse zgjodhën atë titull. Hapi i katërt - punë në grupe katërshe - Vizatojnë kafshën e preferuar në letër dhe e përshkruajnë atë. - Bëjnë portrete te njëri-tjetrit dhe i prezantojnë ato. - Përdorin me saktësi materiale për vizatim. Veprimet në situatë: – përshkruajnë piktura; – bashkëpunojnë me të tjerët; – përshkruajnë vepra arti dhe nxjerrin mesazhe; – realizojnë në mënyrë të thjeshtë një vizatim dhe e përshkruajnë atë duke treguar pse dhe me ç’qëllim përdorën ngjyra të caktuara. – bashkëbisedojnë rreth mënyrës se si duhet komunikuar kur është fjala për të gjetur argumente; – marrin pjesë në mënyrë modeste për të vlerësuar vepra arti; – përdorin fjalor të përshtatshëm për përshkrimin e veprave të artit.
Vlerësimi i situatës Kjo situatë mësimore pranohet si e suksesshme pasi nxënësit/et: – – – – –
kanë përshkruar vepra arti; kanë demonstruar se i kanë kuptuar mesazhet që veprat e artit kanë përcjellë; kanë shpjeguar mënyrën e përdorimit të ngjyrave dhe të formave; janë përfshirë në realizmin e një vepre arti përmes vizatimeve të tyre dhe ngjyrave që kanë përdorur. kanë shpjeguar mesazhin që kanë përcjellë.
69
Libër për mësuesin SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: FLASIM TEMA: MBRESA UDHËTIMESH Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Rregullat dhe organizimi i të folurit Nxënësi/ja:
Burimet
– video dhe lma; – fotogra apo video CD; – Flet duke përdorur intonacionin e duhur, theksin e saktë (e – emisione të shkarkuara nga Discover Channel (në fjalëve dhe fjalive), volumin e përshtatshëm të zërit, si dhe shqip); pauzat për të bërë përshtypje te të tjerët; – Jep informacione, ide, ndjesi, emocione duke përdorur fjal- Kompetencat kyçe orin e duhur; Kompetenca komunikuese – Përshtat të folurin në varësi të tematikës, dëgjuesit, qëllimit Kompetenca për jetën dhe situatës; Kompetenca për të nxënë – Përdor gjuhën standarde në situata formale dhe joformale, duke përfshirë edhe diskutimet në klasë; Kompetencat e fushës – Zgjedh fjalët dhe frazat e duhura për të tërhequr vëmendjen Të folurit mbështetur në situatë rasti dhe përjetime e dëgjuesit. personale
Teknika dhe strategji punë në grupe, pema e mendimit, rrjet diskutimi. Fjalë kyçe Udhëtim, mbresë, shëtitje, drejtim udhëzime, destinacion, Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe) Kërkohet që nxënësit të shprehin mbresa të udhëtimeve që kanë bërë me shokë, me familjen apo në mënyra të tjera, siç ju kanë ardhur mundësitë për të udhëtuar, duke i shoqëruar edhe me fotogra apo materiale të tjera të ruajtura në aparatet e celuarëve, në video etj. Hapi i parë (punë në grupe katërshe) Nxënësit në punë me grupe shprehin mbresa dhe kujtime nga udhëtimet e bëra brenda dhe jashtë vendit, duke përdorur një gjuhë të pastër, të pasur, të kuptueshme, të mbushur plot fjalë të reja vendesh, njerëzish dhe emocionesh. Hapi i dytë (pyetje/përgjigje – punë në grupe) Nxënësit vazhdojnë bisedat e tyre në punë në grupe, duke i çuar më tej bashkëbisedimet përmes dialogut pyetje/përgjigje, përcjellin edhe gjendje shpirtërore duke argumentuar edhe pse. Cilat kanë qenë udhëtimet me të bukura që ke bërë? • brenda vendit, • jashtë vendit. Si jeni ndjerë gjatë një udhëtimi me avion? Thuaj pse. • i lumtur, • i emocionuar, • i trembur. Si jeni ndjerë gjatë një udhëtimi me traget? Thuaj pse? • i lodhur, • i qetë, • i lumtur. Hapi i tretë (hartë koncepti) Nxënësit në grupe përgatisin një hartë, ku vendosin vendet në të cilat kanë udhëtuar, e shoqërojnë me fotogra, përshkruajnë të veçantat e çdo udhëtimi, duke përshkruar me sa më shumë elemente mbresëlënëse. Hapi i katërt (punë në grupe) Vërejnë fotot e fundit të faqes 116 dhe përshkruajnë jo vetëm fotot, por edhe udhëtimet që mund të kenë bërë në këto vende. Ndërkohë nga interneti/you tube mësuesi, por edhe nxënësit mund të kenë shkarkuar pamje udhëtime turistësh nga këto vende dhe i kometojnë ato gjatë shfaqjes së imazheve. 70
Gjuha shqipe 6 Vlerat dhe qëndrimet – Flet në përputhje me temën me një fjalor të pasur, përshkruan, komenton; – Pasqyron vlerat shoqërore, në situata të ndryshme komunikimi në klasë; – Përdor në mënyrë korrekte gjatë të folurit elementet joverbale, si: gjestet, mimika, kontakti me sy; – Pasuron diskutimet në grup, duke ofruar kontributin e tij; – Shfaq me siguri e besim në vetvete mendimet, përvojat dhe argumentet e tij; – Diskuton bashkërisht në grup për të arritur objektivin e një detyre, duke ofruar idetë, zgjidhjet dhe këndvështrimet e tij. – Përshkruan vende të afërta dhe të largëta, duke shprehur dhe dëshira personale për t’i vizituar ato. – Përdor në mënyrë korrekte gjatë të folurit elementet joverbale, si: gjestet, mimika, kontakti me sy.
Vlerësimi i situatës Kjo situatë mësimore vlerësohet e suksesshme mbështetur në diskutimet dhe emocionet e shkruara nga nxënësit për udhëtimet e bëra prej tyre, brenda dhe jashtë vendit. Pasuria e fjalorit, e emërtimeve gjeograke, e emocioneve, e të papriturave dhe shoqërimi i tyre edhe me elemente vizuale, fotot, video etj., janë elemente të tjera që rrisin suksesin e kësaj situate mësimore.
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË FOLURIT TEMA: FLASIM PËR FESTAT TONA Rezultatet e të nxënit në kompetencën e të folurit Nxënësi/ja:
Burimet
– Fotogra – Flet duke përdorur intonacionin e duhur, theksin e saktë (të – Video, CD fjalëve dhe fjalive), volumin e përshtatshëm të zërit, si dhe – Power Point pauzat për të bërë përshtypje te të tjerët. – − Flet me emocion për festimet në festa të ndryshme dhe Kompetencat kyçe mënyrën e organizimit të veprimtarive. Kompetenca komunikuese; – Përdorur fjalor të pasur me fjalë dhe shprehje rreth kësaj teme. Kompetenca për jetën; – Përshtat të folurin në varësi të situatës së rrëmit, dhe Kompetenca për të nxënë; interesit për dëgjuesit. Kompetenca personale. – Përdor gjuhën standarde. – Zgjedh fjalë dhe fraza të përshtatshme me qëllim për të Kompetencat e fushës tërhequr vëmendjen e dëgjuesit. Të folurit mbështetur në situatë rasti dhe përjetime
personale. Teknika dhe strategji Punë në grupe Fjalë kyçe Festë, pikturë, përjetim, festim Integrimi ndërlëndor Arti i pikturës
Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe) Shfaqet një video me festimet e Vitit të Ri, Ditës së verës ose të ndonjë feste tjetër. Mësuesi/ja fton nxënësit të përshkruajnë ditë festash, të cilat janë disa karakteristika të vendit të tyre në ditë festash. Hapi i parë (punë në dyshe) Nxënësit/et të ndarë në grupe zgjedhin njërën nga fotot të librit në f. 124 dhe përshkruajnë festën për të cilën bëhet fjalë në atë foto. Kujtojnë mënyrat se si festohen festa të ndryshme, veprimtaritë që kryen, veshjet, ritet që respektohen etj. Një nxënës/e nga çdo grup prezanton festën që kanë përshkruar në grup, mirëpret pyetje dhe përgjigjet rreth tyre. Hapi i dytë (punë në grupe-diskutim) Nxënësit/et diskutojnë për festën që iu pëlqen më shumë, duke përcjellë ide dhe argumente se pse iu pëlqen më shumë. Nxjerrin në pah karakteristikat e festës që pëlqejnë, madje shprehen edhe me entuziazëm për festën në fjalë (ditëlindje, 1 Qershori, mbyllja e vitit shkollor, hapja e e vitit shkollor, festat kombëtare etj.). Flasin për festa popullore, lojërat me djem, me vajza, veshjet etj.
71
Libër për mësuesin Hapi i tretë (rrjet diskutimi) Mësuesi/ja iu drejtohet nxënësve/eve me pyetjen “A duhen festuar të gjitha festat?” Kërkon mendime pro dhe kundër, të shoqëruara me argumente bindëse. Nxënësit/et shprehen lirshëm dhe japin opinione personale.
PO
Pse
JO
Hapi i pestë (diskutim në grup) Diskutojnë për festat të pasqyruara në art përmes pikturave. Përmes disa pikturave të paraqitura me Poëerpoint, nxënësit shprehin ndjenja dhe opinione, i përshkruajnë ato, japin opinione për realizimin e tyre, sa i janë afruar festës, për ngjyrat që janë përdorur, format etj. Vlerat dhe qëndrimet – – – – –
Flet në përputhje me temën, me një fjalor të pasur, përshkruan, komenton. Përshkruan me emocion festa të ndryshme. Përdor në mënyrë korrekte, gjatë të folurit, elementet joverbale, si: gjestet, mimika, kontakti me sy. Pasuron diskutimet në grup duke ofruar përvojat vetjake. Shfaq bindshëm mendimet, përvojat. Rrëfen duke përshkruar vende, njerëz, zakone, emocione, ngjyra, forma etj.
Vlerësimi i situatës Kjo situatë mësimore vlerësohet e suksesshme mbështetur në diskutimet dhe përshkrimet me emocion të nxënësve, për pëlqimet dhe kënaqësitë që ndiejnë në festa, për rolet që luajnë dhe bashkëpunimin që bëjnë për të përgatitur festa të ndryshme. Vlerësojnë festat përmes artit ose fotove.
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË FOLURIT TEMA: FLASIM PËR PASIONET, LOJËRAT, SPORTET Rezultatet e të nxënit në fushën e kompetencave të të folurit. Nxënësi/ja:
Burimet
– Fotogra – Video, CD – Flet duke përdorur intonacionin e duhur, theksin e saktë – Power Point (të fjalëve dhe fjalive), volumin e përshtatshëm të zërit, si dhe pauzat për të bërë përshtypje te të tjerët. Kompetencat kyçe Kompetenca komunikuese; – Flet me emocion për pasionet, lojërat, sportet. – Përdor fjalor të pasur me fjalë dhe shprehje nga fusha e Kompetenca për jetën; Kompetenca për të nxënë; lojërave, sporteve dhe pasionet. – Përshtat të folurin në varësi të situatës së rrëmit, dhe Kompetenca personale. interesit për dëgjuesit. – Përdor gjuhën standarde gjatë të folurit. Kompetencat e fushës – Zgjedh fjalë dhe fraza interesante, me qëllim për të Të folurit mbështetur në situatë rasti dhe përjetime pertërhequr vëmendjen e dëgjuesit. sonale.
Teknika dhe strategji Punë në grupe Fjalë kyçe Festë, pikturë, përjetim, festim Integrimi ndërlëndor Arti i pikturës Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe ) Shfaqet një video me lojëra të ndryshme që bëjnë fëmijët e moshës 10-12 vjeç. Mësuesi fton nxënësit të përshkruajnë lojërat që bëjnë dhe të kryejnë një apo dy lojëra individualisht apo edhe në grup. Kujtojnë dhe përshkruajnë lojërat që kanë luajtur në fëmijëri dhe ato që ende vazhdojnë t’i luajnë. 72
Gjuha shqipe 6 Hapi i parë (punë në katërshe) Nxënësit/et, të ndarë në grupe, asin për pasionet që kanë në lidhje me lojërat dhe sportet. Shprehin interesat e tyre për sporte të ndryshme dhe përpjekjet që bëjnë për t’i ushtruar këto sporte. Bëjnë lista me titujt e inte resave që kanë dhe që ende janë në përpjekje për t’i arrirë. Hapi i dytë (punë në grupe-diskutim) . Punohet ushtrimi 5-6 i librit f.133 Nxënësit/et asin për lojërat, përshkruajnë lojëra, duke nxjerrë në pah pëlqimet, vështirësitë dhe problemati kat që kanë ato. Japin këshilla se si luhen lojëra të ndryshme sipas ndarjes në grupe. Nxënësit/et janë ndarë në grupe katërshe dhe çdo grup et për një tip lojërash. Gr. 1 - Flasin për lojërat elektronike - këshilla dhe udhëzime Gr. 2 - Flasin për sportet - këshilla dhe udhëzime Gr. 3 - Flasin për lojërat që kryen në ajër të pastër - këshilla dhe udhëzime Gr. 4 - Flasin për lojërat që kryen në kushtet e shtëpisë - këshilla dhe udhëzime Gr. 5 - Lojërat e ujit - këshilla dhe udhëzime Hapi i tretë (rrjet diskutimi) Mësuesi/ja u drejtohet nxënësve të diskutojnë lidhur me këto dy shprehje: “Pasioni duhet ndjekur”, “Çdo fëmijë një sport”. Kërkon mendime pro dhe kundër, të shoqëruara edhe me argumente bindëse. Nxënësi shprehen lirshëm dhe japin opinione personale.
PO
Pse
JO
Hapi i pestë (diskutim në grup) Në grupe prezantojnë të gjitha hapat që ndiqen për kryerjen e një loje. Në rastin tonë, çdo grup jep instruksione për lojën që ka zgjedhur dhe e demonstron atë para shokëve në klasë apo në një mjedis të hapur. Hapi i gjashtë (diagram Veni) Nxënësit/et, në grupe, por edhe duke bashkëpunuar me njëri-tjetrin, përmes një Diagrame Veni, nxjerrin në pah cilësitë e lojërave, anët pozitive dhe negative, të përbashkëtat dhe ndryshimet. Japin këshilla. Vlerat dhe qëndrimet - Flet në përputhje me temën, me një fjalor të pasur, përshkruan komenton. - Përshkruan me emocion pasionet, interesat, lojërat dhe sportet që ata pëlqejnë. - Përdor në mënyrë korrekte, gjatë të folurit, elementet joverbale, si: gjestet, mimika, kontakti me sy. Ø Pasuron diskutimet në grup duke ofruar përvojat vetjake. Ø Shfaq bindshëm mendimet, përvojat. Ø Rrëfen duke përshkruar, lloje lojërash, sportesh me emocione etj. Ø Jep këshilla dhe instruksione. Ø Demonstron duke luajtur lojëra të ndryshme. Vlerësimi i situatës Kjo situatë mësimore vlerësohet e suksesshme mbështetur në diskutimet dhe përshkrimet me emocion të nxënësve, për pëlqimet dhe kënaqësitë që ndiejnë gjatë lojërave që bëjnë dhe sporteve që ndjekin. Demonstrimet, përshkrimet, krahasimet, këshillat që japin, janë një ele ment tjetër vlerësues për performancën e tyre.
73
Libër për mësuesin SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË FOLURIT TEMA: ARGUMENTOJMË PSE NDODH Rezultatet e të nxënit në fushën e kompetencave Burimet: − fotogra, të të folurit Nxënësi/ja: − video, CD, – Flasin duke përqendruar vëmendjen në situata të cak- − PowerPoint. tuara për të cilat iu duhet të argumentojnë pse. – Flasim duke argumentuar për situata të caktuara. – Flasin duke kërkuar zgjidhje dhe qëndrime kritike ndaj argumenteve që përdorin. – Përdorin fjalor të pasur dhe me terma të përshtatura për temën për të cilën asin. – Përshtat të folurin në varësi të situatës dhe interesit për dëgjuesit. – Përdor gjuhën standarde gjatë të folurit.
Kompetencat kyçe: - kompetenca komunikuese; - kompetenca për jetën; - kompetenca për të nxënë; - kompetenca personale. Kompetencat e fushës: - të folurit mbështetur në situatë rasti dhe përjetime personale. Teknika dhe strategji: punë në grupe, rrjet diskutimi. Fjalë kyçe: festë, pikturë, përjetim, festim. Integrimi ndërlëndor Arti i pikturës
Përshkrimi kontekstual i situatës − Veprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe ) Shfaqet një video me lojëra të ndryshme që bëjnë fëmijët e moshës 10-12 vjeç. Mësuesi/ja fton nxënësit të përshkruajnë lojërat që bëjnë dhe të kryejnë një apo dy lojëra individualisht ose në grup. Kujtojnë dhe përshkruajnë lojërat që kanë luajtur në fëmijëri dhe ato që ende vazhdojnë t’i luajnë. Hapi i parë (punë në katërshe) Vëreni fotot e ilustruara. Krijoni një tregim duke gjetur dhe mbylljen. Argumentoni mbylljen (krijimet tregohen para nxënësve). Çdonjëri/a argumenton dhe pyet për përshkrimin e situatave dhe zgjidhjen përfundimtare të tregimit.
Nxënësit, në grupe pune, duke vërejtur fotot, ndërtojnë tregimet e tyre dhe një përfaqësues për çdo grup e tregon për të tjerët.
Hapi i dytë (rrjet diskutimi) Pasi tregojnë subjektet e tyre, nxënësit/et vlerësojnë mënyrën e krijimit të tregimeve, sa janë përdorur argumentet, cilat janë ato fjalë që tregojnë se është përsorur argumenti etj.
PO
Pse
JO
Hapi i tretë (lexohen këshilla dhe shprehje) Lexoni dhe dëgjoni këshilla, si të japim një opinion (fjalë dhe shprehje) Grupi 1 - Si ta japim një opinion: Unë mendoj… Unë vërtet mendoj kështu… 74
Gjuha shqipe 6 Unë nuk mendoj kështu… Vërtet? Edhe ju mendoni kështu? Vërtet është një mendim i mirë…
Grupi 2 - Pyesim për arsyet: Japim arsye: E dini ju? Pse? Nuk e dini Pse nuk e dini? Pse e thoni këtë? Vërtet? Pse jo? Mirë…sepse… Edhe një tjetër mendim… Po, sepse unë mendoj që … Punë në grup (shprehim opinione) Grupi 3 - Përdorni shprehje në mënyrë që të mos jeni dakord me opinionet e të tjerëve Shprehje: Shprehje gjatë dëgjimit - Shprehje në mbyllje nuk jam dakord … nuk e pëlqej këtë gjë…mund të jetë e vërtetë…, mund të jetë interesante por unë…mund të jetë e vërtetë, ndërkohë…e ndjej që diçka…nuk mendoj se keni të drejtë…, Mendoj se kemi opinione të kundërta…, ne ndahemi në këtë çështje…unë do të mendoj akoma rreth kësaj gjëje…, ndoshta e shoh përsëri…, ne nuk biem dakord në këtë çështje…, Hapi i pestë (punë e pavarur) Dëgjoni me vëmendje fragmentet. Plotësoni fjalën që mungojnë dhe tregoni se çfarë gjendjeje shpirtërore shprehin. a. Jam shumë në dyshim për rezultatet e testit ___________ dy pyetje nuk i dija. gëzim, mëdyshje, krenari. b. Më duhet që të arrij në kohë ___________ mund të humb fazën nale. nismë, shqetësim, ambicie. c. Dua të bëhet kështu si them unë ______________ kjo është fjala ime e fundit! agresivitet, mirëkuptim, komandim. d. Kjo është dita më e vështirë e jetës sime. bindje, dyshim, dëshpërim. e. Nuk jam shumë e sigurt nëse ai djalë i ka zgjidhur problemat e matematikës. habi, miratim, mosbesim. Dëgjoni me kujdes frazat që do të lexohen, të cilave iu mungon një fjale apo grup fjalësh. Mbështetur në logjikën tuaj, gjeni dhe vendosni fjalët qe i japin kuptim frazës. Fraza e parë: Policët, të kënaqur nga gabimi im, _______________ morën rrugën për në komisariat. Fraza e dytë: Këshillat e profesoreshës, _____ ____________ gabimet tona sa vinin dhe shtoheshin. Fraza e tretë: Na ishte njëherë një ________________ me emrin_________ që punonte gjithë ditën. Ditën punonte dhe natën i prishej gjithë puna që bënte ________ . Fraza e katërt: Ai nuk e kuptonte ___________ i ndodhte kjo gjë. Fraza e pestë: Mund të më tregoni _____________ nuk do të vini në kala? Fraza e gjashtë: Tregoni episode / ndodhi jetësore. Bëjini pyetje folësit për atë qe ka ndodhur, kur ka ndodhur, çfarë ka ndodhur, pse dhe si ka ndodhur. Si do ta zgjidhje ti këtë situatë? Veprimet në situatë – – – – – –
Flasin duke krijuar tregime mbështetur në ilustrime; Flasin duke përdorur fjalë që përcjellin argumente; Përdor në mënyrë korrekte gjatë të folurit elementet joverbale, si: gjestet, mimika, kontakti me sy; Pasuron diskutimet, duke përdorur fjalë dhe shprehje të përshtatshme; Shfaq bindshëm mendimet, përvojat; përcjell argument kur i kërkohen për situata të caktuara të foluri. Rrëfejnë duke përshkruar, duke argumentuar dhe duke u mbështetur në zhvillimin e mendimit kritik.
Vlerësimi i situatës Kjo situatë do të quhet e suksesshme nga mënyra se si asin nxënësit; sa përdorin argumente, duke u mbështetur në zhvillimin e mendimit kritik dhe duke përdorur fjalë dhe shprehje bindëse dhe ndihmëse për gjetjen e argumentit dhe bindjen e bashkëfolësit për situata të caktuara dhe problem zgjidhje, për të cilat kërkohen zgjidhje. Një fjalor i pasur i mbështetur në fusha të caktuara semantike, është tregues tjetër, i cili et për realizimin me sukses të situatave të caktuara. 75
Libër për mësuesin SITUATA E TË NXËNIT TEMA: STOP DISKRIMINIMIT Rezultatet e të nxënit në fushën e kompetencave të të Burimet folurit – Fotogra – Video, CD Nxënësi/ja: – Flet duke përqendruar vëmendjen në situata të caktuara për të cilat duhet të argumentojnë pse. – Flet duke argumentuar për situata të caktuara. – Flet duke kërkuar zgjidhje dhe qëndrime kritike ndaj argumenteve që përdor në lidhje me diskriminimin dhe respektimin e të drejtave të njeriut. – Përdor fjalor të pasur dhe me terma të përshtatur për temën për të cilën et. – Përshtat të folurin në varësi të situatës dhe interesit për dëgjuesit. – Përdor gjuhën standarde gjatë të folurit.
– Power Point
Kompetencat kyçe Kompetenca komunikuese; Kompetenca për jetën; Kompetenca për të nxënë; Kompetenca personale. Kompetencat e fushës Të folurit mbështetur në situatë rasti dhe përjetime personale. Teknika dhe strategji Pema e mendimit Rrjet diskutimi Punë në grupe Fjalë kyçe Diskriminim, respekt, të drejtat e njeriut Integrimi ndërlëndor Arti i pikturës/ Të drejtat e njeriut
Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe) Shfaqet një video me pamje nga jeta e fëmijëve në vende të ndryshme të botës dhe nxënësit/et diskutojnë rreth tyre dhe problematikave që lidhen me ta. Hapi i parë (kllaster) Nxënësi/ja shtron para të tjerëve pyetjen Ç`është diskriminimi? Diskriminimi nënkupton zhvlerësimin e një grupi të huaj e ne veçanti të një minoriteti shoqëror brenda një shoqërie të ngritur mbi parimet e barazisë, parimit të ndalimit të dallimeve racore fetare gjinore ekonomike... Bëhet një kllaster me mendimet që japin nxënësit/et Nxënësit japin përgjigje për pyetjen e ngritur
76
Hapi i dytë (rrjet diskutimi) Rreth disa situatave të rastit të ngritura në libër dhe përmes punës në grupe, realizohen rrjete diskutimi sipas renditjes. Grupi 1 Diskutoni për diskriminimin gjinor racor dhe fetar në komunitetin tuaj. Çfarë do të bënit për ta ndryshuar situatën? Grupi 2 Diskutoni për diskriminimin gjinor, racor dhe fetar nëe komunitetin tuaj. Çfarë do të bënit për ta ndryshuar situatën? Grupi 3 Diskutoni për thënien e Nënë Terezës: “Ne mendojmë se varfëria është të jesh i uritur, i zbathur dhe pa shtëpi. Të qenit i papranuar, i padëshiruar, e jashtë kujdesit është varfëria më e madhe. Ne duhet të llojmë ta shfarosim nga shtëpitë tona këtë mjerim të madh..
Gjuha shqipe 6 Grupi 4 Jeta është një dhuratë, një sdë që kërkon guxim. Diskutoni për temën e fëmijëve me nevoja të veçanta. Cili është vendi i tyre në shoqëri? Çfarë do të bënit ju për të ndihmuar bashkëmoshatarët tuaj, të cilët kanë probleme shëndetësore, sociale apo ekonomike? Hapi i tretë Diskutoni për konceptet: Dashuri, urrejtje, paragjykim. Komentoni thënien e Mandelës: “Askush nuk ka lindur për të urryer një person tjetër për shkak të ngjyrës së tij të lëkurës, prejardhjes së tij apo besimit. Njerëzit mësohen të urrejnë e nëse e bëjnë këtë, ata mund të mësojnë të duan, dashuria vjen më natyrshëm te zemra e njeriut sesa e kundërta e saj”.
PO
Pse
JO
Veprimet në situatë – – – – – – – –
Diskutojnë rreth imazheve për jetën e fëmijëve sot në botë. Argumentojnë me qëndrime rreth çështjeve që cenojnë të drejtat e fëmijëve në botë Komentojnë reportazhin e fotos që bëri xhiron e botës. Përdorin në mënyrë korrekte gjatë të folurit elementet joverbale si: gjestet, mimika, kontakti me sy; Pasurojnë diskutimet duke përdorur fjalë dhe shprehje të përshtatshmen lidhje me temën e diskriminimit; Shfaqin bindshëm mendimet, përvojat; përcjellin argumente. Komentojnë thënie të njerëzve të menduar. Punojnë dhe bashkëpunojnë në grup.
Vlerësimi i situatës Kjo situatë do të quhet e suksesshme nga mënyra sesi asin nxënësit; sa ata përdorin argumente duke u mbështetur në zhvillimin e mendimit kritik dhe duke përdorur fjalë dhe shprehje bindëse dhe ndihmëse për gjetjen e argumentit argumentojnë dhe mbajnë qëndrime, rekomandojnë rrugëzgjidhje.
77
Libër për mësuesin
PLANIFIKIMI I ORËVE MËSIMORE PËR KOMPETENCËN E TË SHKRUARIT SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË SHKRUARIT TEMA: PËRGATITJA PËR PROCESIN E TË SHKRUARIT Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të shkruarit Nxënësi/ja:
Burimet:
– përgatitet dhe ndjek fazat e procesit të të shkruarit; – merr pjesë gjatë paraqitjes së fazave të procesit të të shkruarit.
Nxënësi/ja: – bën përgjithësime kllaster për mbledhjen e ideve për temën konkrete të të shkruarit “Fëmijët sot në botë”; – mbledh ide nga burime të ndryshme; – mban shënime në lidhje me temën; – krahason idetë e marra nga burime të ndryshme; – jep mendimet dhe gjykimet e tij/saj rreth situatave; – përgatit draftin e parë të shkrimit; – këmben punimin, diskuton dhe vlerëson ide apo modele të të tjerëve; – jep sugjerime për përmirësime të draftit të parë; – pranon ide nga shokët/shoqet dhe mësuesi/ja; – bën ndryshime dhe përmirësime në draftin e shkruar; – miraton sugjerimet; – përmirëson draftin e parë; – shton ide dhe opinione në shkrimin e tij/saj; – përgatit draftin nal, e shkruan atë; – e kontrollon përsëri, i jep dorën e fundit për ndonjë ndryshim të mundshëm dhe për gabime strukturore drejtshkrimore dhe të pikësimit; – I jep dorën e fundit, e dorëzon dhe e publikon.
– një revistë dhe material të shkruara për fëmi jët sot në botë, – material nga interneti, – teksti mësimor, – fotogra.
Kompetencat kyçe: - kompetenca e komunikimit, - kompetenca qytetare, - kompetenca e të menduarit kritik përmes të shkruarit. Kompetenca të fushës: - zhvillimi i aftësive të të shkruarit, - përdorimi hapave të domosdoshëm për të shkruarin, - vlerësimi i drafteve të para dhe nale të punëve me shkrim.
Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake (stuhi mendimesh) Mësuesi/ja pasi prezanton temën, e cila lidhet me hapat që duhen respektuar për realizimin e procesit të të shkruarit. Kërkon nga nxënësit/et që të japin ide për një temë që ata duan të shkruajnë. Vendosin me vota se cila do të jetë tema që ata kanë propozuar dhe që ju pëlqen më shumë. Më pas, vendoset dhe shkruhet në dërrasë. Zhvillimi i situatës (punë në grupe, punë individuale, rrjet diskutimi) Mësuesja/ja ka përgatitur që më parë një listë me lloje shkrimesh dhe i pyet nxënësit/et nëse kanë shkruar më parë nga këto lloj shkrimesh: Shkrim i lirë Përshkrim personi Portret Këshilla Përshkrim vendi Shkrim tregimi
Vjersha
Artikull gazete
Njoftime/ftesa
Letra
Receta
Diskutojnë gjatë për këto lloje të shkruari. Nxënësit/et i përshkruajnë ato ashtu siç i dinë dhe thonë edhe se cilin lloj të shkruari e kanë përdorur edhe më parë. Pasi mësuesi/ja ka mbledhur përvojat e nxënësve përmes kësaj veprimtarie, vendos edhe me miratimin e nxënësve që ata të shkruajnë një shkrim të lirë me temën “Fëmijët sot nëpër botë’’. Mësuesi/ja përcakton hapat dhe nxënësi/ja vepron sipas këshillave: shkruan temën: ”Fëmijët sot nëpër botë”; • shkruan llojin e shkrimit: shkrim i lirë; • shkruan ide rreth temës të cilat i mbledh përmes gazetave, revistave, internetit etj. (të drejtat e fëmijëve, • varfëria, shkollimi, diskriminimi, shfrytëzimi në punë të vështira, lojërat, shokët shkolla etj.); lexon shumë materiale për çdo ide (pasi mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të lexojnë sa më shumë material • rreth ideve të mbledhura. Materialet mblidhen që më parë nga nxënësit/et dhe sillen në klasë për t’u përdorur në këtë orë mësimi.); 78
Gjuha shqipe 6 shkruan hollësi të ndryshme (për çdo ide të shkruar, nxënësit/et gjatë leximit shkruajnë edhe hollësi të cilat do t’i ndihmojnë në strukturimin e mendimeve në paragrafë. Pra, çdo ide mund të shoqërohet me 2-3 hollësi, të cilat do të zgjerohen përmes fjalive të një paragra të caktuar.); shkruan ide të reja ose plotëson hollësitë në vazhdim; • shkruan ide në formë pikash plani ose problematike; • rendit pikat e planit/problematike sipas një radhe logjike. • Deri këtu është faza e parë e parashkrimit. Nxënësit/et kanë punuar nën udhëheqjen e mësuesit/es. •
Faza e dytë Ka të bëjë me shkrimin e draftit të parë). Kthimin e ideve dhe pikave të planit në paragrafë, të cilët lidhen nga ana kuptimore dhe logjike duke krijuar një shkrim të lirë në draftin e parë. Nxënësit/et shkruajnë draftin e parë të shkrimit të tyre. Në këtë moment nuk duhet të shqetësohen shumë për gabimet që mund të bëjnë. Me to, punohet më vonë. Faza e tretë Nxënësit/et rishikojnë draftin e parë, e këmbejnë me njëri-tjetrin, japin mendime dhe i përmirësojnë ato nëse e gjykojnë të drejtë. Mësuesi/ja ndihmon për realizimin e draftit të parë të përmirësuar. Faza e katërt Redaktimi (punë individuale dhe punë në grupe dyshe). Nxënësit/et redaktojnë draftin e tyre, gabimet, strukturat jo të arrira të fjalive, gabimet drejtshkrimore, strukturore, logjike etj. i këmbejnë. Faza e pestë Përgatitja e draftit nal. Nxënësit/et shkruajnë variantin e fundit, e rishohin, e dorëzojnë dhe e publikojnë. Veprimet në situatë - Zgjidhet tema. - Përcaktohet lloji i shkrimit. - Grumbullohen idetë dhe hidhen në letër. - Hartohet plani i shkrimit. - Organizohen hollësitë. - Shkruhet varianti i parë. - Rishikohet dhe redaktohet. - Përgatitet varianti përfundimtar, që publikohet. Vlerësimi i situatës Vlerësohen punët e nxënësve në bazë të respektimit të hapave të ndjekur sipas fazave të procesit të të shkruarit.
79
Libër për mësuesin SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË SHKRUARIT TEMA: SHKRIMI I NJË TREGIMI NGA VETA E PARË NË VETËN E TRETË Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave a. Të shkruarit për t’u aftësuar në përdorimin e modeleve të shkrimit. Nxënësi/ja:
Burimet:
– informohet për veprimtarinë që do të kryejë si punë me shkrim (kthimi i një tregimi nga veta e parë në të tretën);
shkrim.
– teksti, – libra jashtë klase, – materiale audiovizuale, modele punësh me
b. Leximi, dëgjimi dhe krahasimi i një tregimi të shkruar në Kompetencat kyçe: bashkëpunimi në grup. vetën e parë dhe në vetë të tretë. Kompetenca të fushës: reektim aftësish të Nxënësi/ja: – dëgjon, kupton, krahason dhe gjen ndryshimet mes dy tregimeve. shkruari; krijim draftesh nale (publikim) (të prezantuara nga mësuesi/ja ); dhe shkëmbim eksperiencash të shkruari; – jep mendimet dhe gjykimet e tij/saj rreth tekstit që dëgjon (punë reektim dhe vlerësim produktesh me në grupe dyshe). modele të shkruari sipas kërkesave të kësaj teme mësimore. c) Prezantim i ndryshimeve dhe midis dy tregimeve Nxënësi/ja: – prezanton ndryshime që shihen dhe evidentohen në grup midis dy tregimeve (i njëjti tregim i shkruar në vetën e parë dhe në vetën e tretë); – analizon në tekste të ndryshme poetike gjuhën e gurshme.
d) Të shkruarit për qëllime personale dhe funksionale Nxënësi/ja: – përdor formën ose modelin e përshtatshëm gjatë të shkruarit dhe zbaton rregullat të diskutuara me sipër mbi ndryshimet e tekstit kur kalohet nga vetë e parë në të tretë.
Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake Mësuesi/ja fton nxënësit/et të thonë ndodhi që iu kanë ndodhur më parë dhe që rrëfehen në vetën e parë. Pasi dëgjohen disa prej tyre (1-4), mësuesja/si rrëfen një tregim (ose të tekstit, ose një tjetër). Një herë në vetën e parë sikur i ka ndodhur rrëmtarit, dhe një herë në vetën e tretë, sikur i ka ndodhur një tjetri, dikush tjetër po e tregon. Zhvillimi i situatës Prezantimi i tregimit dhe leximi i tij (f.31 në libër), punë në grupe dyshe Mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të punojnë pak minuta me njëri-tjetrin në grupe dyshe për ta kthyer tregimin në vetën e tretë. Për të ndihmuar, ata duhet të lexojnë me kujdes hyrjen dhe mbylljen e tregimit. Pasi diskuto jnë dhe ritregojnë me gojë tregimin në vetën e tretë ashtu si ata munden, dhe nxënësit/et dëgjojnë 2-3 rrëme, mësuesja/si i kalon në punë të pavarur. Punë e pavarur Mësuesja/si kërkon që nxënësit/et të nisin të shkruajnë tregimin në vetën e tretë. Mirëpret pyetje të nxënësve, duke ndihmuar në rastet kur ata kanë nevojë.
80
Burimet: teksti i nxënësit, libra me tregime ku nxënësit/et mund të përzgjedhin tregime për t’i kthyer nga veta e parë në vetën e tretë, video që ka rrëme personale të fëmijëve, që nxënësit ta kthejnë rrëmin e dëgjuar në vetën e tretë. Veprimet në situatë - Prezantim tregimesh personale. - Dëgjim nga videoja i rrëmeve të bashkëmoshatarëve. - Rrëmi dhe prezantim i një tregimi. - Prezantim i rregullave gjuhësore që duhen mbajtur parasysh gjatë kthimit nga veta e parë në vetën e tretë të një tregimi.
Gjuha shqipe 6 - Dëgjimi i rrëmit të mësuesit/et një herë në vetën e parë dhe një herë në vetën e tretë. - Punë në grupe duke bashkëbiseduar për ndryshimet që do të ketë tregimi gjatë kalimit nga veta e parë në vetën e tretë. - Memorizim i ndryshimeve dhe i strukturave gjuhësore. - Shkrimi i tregimit në vetën e tretë. - Prezantim para klasës, këmbim punimesh në grupe dyshe. - Vlerësimi i punës së nxënësve për njëri-tjetrin. Vlerësimi i situatës Situata quhet e realizuar, kur nxënësit/et arrijnë të përfundojnë së shkruari tregimin e kthyer nga veta e parë në të tretë dhe kur ata i kanë këmbyer me njëri-tjetrin duke bërë edhe sugjerime për përmirësime të mëtejshme. Ndërkohë mësuesi/ja apo një nxënës/e tjetër, i/e cili/a ka bërë përshtatjen më të mirë dhe pa gabime e lexon para klasës, të tjerët ndjekin me vëmendje dhe bëjnë ndryshimet e duhura në draftet e tyre. Mësuesi/ja jep detyrë që nxënësit/et të gjejnë një tregim tjetër dhe ta kthejnë nga veta e parë në të tretë në të njëjtën mënyrë si vepruan në klasë. Këtë detyrë mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et ta ruajnë në portofolet e tyre personale si një produkt që tregon një kompetencë të arrirë.
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË SHKRUARIT TEMA: KUJTIME TË GËZUESHME Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Burimet: – njohuritë dhe shkathtësitë paraprake të a) Të shkruarit për qëllime personale dhe funksionale nxënësit/es, Nxënësi/ja: – përdor formën ose modelin e shkrimit të kujtimeve mbështetur edhe në udhëzimet e dhëna për mënyrën e të shkruarit të kujtimeve; – zbaton rregullat gramatikore, leksikore dhe drejtshkrimore për të shprehur mendimet dhe ndjenjat e tij në lidhje me shkrimin e kujtimeve, të tilla si përdorimi i foljes në kohën e shkruar, përdorimi i vetës së parë, përshkrimi i vendeve, kohës dhe njerëzve që kanë marrë pjesë; – jep hollësi përshkruese, me fakte; – përdor fjalor të përshtatshëm në lidhje me situatën që përshkruan.
– teksti mësimor, – informacione nga interneti për fëmijërinë si p.sh., intervista, poezi për fëmijërinë, fotogra.
Kompetencat kyçe: ■ kompetenca digjitale, ■ kompetenca bashkëpunimit. Kompetencat e fushës: shkrimi i kujtimeve. Teknika dhe strategji: - prezantim, - bashkëbisedim në grupe,
Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe) Mësuesi/ja ka porositur që më parë nxënësit/et që të sjellin fotogra të bëra më parë dhe që lidhen me ngjarje të së kaluarës. Nxënësit/et paraqesin dhe përshkruajnë foto të ndryshme. Mësuesi/ja gjatë punës në grup, por edhe gjatë prezantimit të çdo grupi, kërkon që nxënësit/et të veçojnë idenë e përshkrimit të një ngjarjeje që i takon së kaluarës. Më pas, pas prezantimeve, mësuesi/ja pyet nxënësit/et nëse kujtimet tregohen apo shkruhen? – Edhe tregohen edhe shkruhen.
Zhvillimi i situatës Hapi 1. Prezantohen fotogratë në grupe dyshe
Prezantimi i fotograve të nxënësve që lidhen me ngjarje të së kaluarës (në grupe dyshe). Ata i paraqesin duke i përshkruar ngjarjet edhe me gojë. Hapi i dytë Mësuesi/ja pyet: Çfarë janë kujtimet? Tregohen apo shkruhen kujtimet? Nxënësit/et përgjigjen: edhe tregohen edhe shkruhen.
81
Libër për mësuesin Hapi i tretë (dhënia e informacionit të ri - minileksion) Mësuesi/ja tregon se kujtimet janë histori që vijnë nga e kaluara. Ato edhe tregohen, edhe shkruhen. Gjatë shkrimit të kujtimeve përdoren shumë emra, mbiemra, përshkruhen shumë vende dhe përcaktohet mirë koha kur kanë ndodhur, përdoren data, emërtime vendesh. Foljet përdoren në kohën e shkuar, ndërsa tregimi bëhet në vetë të parë. Përdoren zakonisht shprehjet para disa vjetësh, muajsh: një vit më parë, kur isha i vogël, ishte hera e parë etj… Hapi i katërt Tregon ose lexon kujtime nga jeta e vet ose e të tjerëve dhe veçon më pas pjesët përbërëse të shkrimit në formë kujtimi: hyrja, vendi, koha, ngjarja, pjesëmarrësit, përfundimi. Hapi i pestë Kërkohet nga nxënësit/et që të kujtojnë hapat që bëhen për përgatitjen e një shkrimi të llojit kujtime. Kujtojnë hapat që bëhen gjatë realizimit të procesit të të shkruarit: ■ parashkrimi, ■ mbledhja e ideve, ■ përpunimi, ■ shkrimi i draftit të parë. Punë e pavarur Plotësojnë kllasterin dhe shkruajnë idetë që ju vijnë në mendje për një kujtim nga e kaluara. Pasi kanë mbledhur idetë, i kthejnë ato në paragrafë të shkrimit që do të bëjnë, shkruajnë draftin e parë.
Punë në grupe dyshe Lexojnë punimet e njëri-tjetrit, japin ide dhe bëjnë sugjerime. Punë e pavarur. Bëjnë ndryshime dhe redaktime. Krijojnë draftin nal, e redaktojnë, e kontrollojnë dhe e dorëzojnë apo e lexojnë para të tjerëve. Veprimet në situatë - stuhi mendimesh - Prezantojnë fotogra - Tregojnë kujtime - prezantim - Marrin udhëzime - minileksion - Mbledhin ide - kllaster - Shkruajnë draftin e parë - punë e pavarur - Rishikojnë shkrimin - punë në grupe dyshe - Rishkruajnë draftin nal - prezantim, publikim Vlerësimi i situatës Lidhet me: ■ shkrimin nën udhëheqjen e mësuesit/es duke respektuar fazat e të shkruarit; ■ respektimin e rregullave strukturore dhe gjuhësore për shkrimin, llojine tij (kujtime); ■ kontributin e dhënë për përmirësimin e drafteve të njëri-tjetrit; ■ vlerësimin e punimeve të njeri-tjetrit; ■ ruajtjen dhe depozitimin në portofolin personal edhe të këtij produkti pune, në lidhje me të shkruarin.
82
Gjuha shqipe 6 SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË SHKRUARIT TEMA: SI TA KONTROLLOJMË NJË TEKST QË SHKRUAJMË Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të shkruarit Nxënësi/ja: - përgatitet dhe ndjek fazat e procesit të të shkruarit; - merr pjesë gjatë paraqitjes së fazave të procesit të të shkruarit; - shton ide; - zgjeron ose shkurton fjali; - ndan paragrafët; shmang përsëritjet; - miraton sugjerimet; - përmirëson draftin e parë; - shton ide dhe opinione në shkrimin e tij/saj; - përgatit draftin nal, e shkruan atë; - e kontrollon përsëri, i jep dorën e fundit për ndonjë ndryshim të mundshëm dhe për gabime strukturore drejtshkrimore dhe të pikësimit; - i jep dorën e fundit, e dorëzon dhe e publikon; - rishkruan hyrjen/mbylljen nëse nuk pëlqehet.
Burimet: – punime me shkrim, – tabela e shenjave konvencionale, – material në Power Point i këshillave për ndjek jen dhe kontrollin e punëve me shkrim.
Kompetencat kyçe: - kompetenca digjitale; - kompetenca e të të menduarit kritik përmes të shkruarit. Kompetenca të fushës - zhvillimi i aftësive të të shkruarit; - përdorimi hapave të domosdoshëm për përmirësimin e të shkruarit.
Kujdes me mënyrën e të shkruarit Nxënësi/ja: - tregon kujdes me menyrën e të shkruarit; - shmang fjalë apo fraza që nuk i takojnë stilit me të cilin është shkruar; - korrigjon gabimet drejtshkrimore, për të qenë të sigurt konsultohet me fjalorin drejtshkrimor; - përmirëson shkrimin duke bërë ndreqjet sipas rastit; - bën ndreqje dhe zëvendësime sipas rastit; - bën ndreqjet e duhura, qartësinë e grakës së shkronjës, largësinë, ndarjen në fund të rreshtit në rrokje etj. Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake (stuhi mendimesh) Mësuesi/ja pasi prezanton temën, e cila lidhet me hapat që duhen ndjekur për të kontrollojmë një tekst që shkruhet nga nxënësit/et , i nxit ata që të japin ide për një temë që ata duan të shkruajnë apo kanë shkruar më parë. Le të marrin temën më të afërt “Shkruajmë kujtime”. Nxënësit/et asin për strukturën që duhet respek tuar (hyrje, zhvillim, mbyllje), asin për idetë që duhet të shkruajnë qartë, për kuptimin dhe logjikën e gjithë tekstit, për drejtshkrimin dhe pikësimin. Zhvillimi i situatës Hapi i parë Mësuesja/si paraqet tabelën, e cila përmban disa rregulla që duhen respektuar apo duhen mbajtur mend në lidhje me një tekst që shkruajmë. Tabela paraqitet me Power Point që nxënësit/et ta lexojnë dhe komentojnë të gjithë së bashku. Hapat Problemi Lloji i ndërhyrjes Hapi i dytë (unë në grupe dyshe) Sipas hapave të përshkruar në tabelën e mësipërme kërkojnë në punimet e njëri-tjetrit çfarë ka ndodhur dhe bëjnë shënime anash etës. i marrin me radhë hapat nga 1-7. Nxënësit/et përdorin edhe shenja konvencionale për të nxjerrë në pah gabimet apo pasaktësitë në punët e njëri-tjetrit. Hapi i tretë(punë e pavarur) Çdo nxënës/e, sipas hapave dhe sugjerimeve, bën ndreqjet e gabimeve apo sugjerimeve dhe e sjell punimin me shkrim në një nivel më të kënaqshëm se në draftin e mëparshëm. 83
Libër për mësuesin Hapi i katërt Prezantim individual i punës së kryer (Çfarë ndreqën dhe përmirësuan). Publikim (i draftit nal) të shkruar pas sugjerimeve. Veprimet në situatë – Rikujtimi i hapave që ndiqen gjatë procesit të të shkruarit. – Prezantimi i hapave që ndiqen për përmirësimin e punës me shkrim. – Memorizimi dhe zbatimi i hapave që ndiqen për ndreqjen e punës me shkrim. – Krijimi i një mjedisi bashkëpunues përmes punës me grupe. – Respektimi i njëri-tjetrit gjatë punës në punimet e njëri-tjetrit. – Publikimi i draftit nal të përmirësuar. – Vlerësimi i punës së nxënësve nga njëri-tjetri. – Përdorimi i shenjave konvencionale për redaktimin e tekstit. – Nxjerrja në pah e problematikave strukturore, sintaksore e drejtshkrimore të punëve më shkrim.
Vlerësimi i situatës Kjo orë mësimi, e cila kishte për qëllim zhvillimin e kompetencës së të shkruarit dhe përmirësimin strukturor, logjik dhe gjuhësor të punëve me shkrim quhet e realizuar, kur nxënësit/et arrijnë të përmirësojnë drafte të punëve të tyre me shkrim atëherë kur gjejnë shmangie logjike, strukturore e gjuhësore në punët e njëri-tjetrit dhe të tyre, si dhe në punët me shkrim të shkruara më parë. Njëkohësisht quhet e realizuar kur nxënësit/et pranojnë shmangiet apo gabimet që kanë bërë, i kuptojnë dhe i reektojnë ato në një draft të ri të punës me shkrim, e cila ka kaluar përmes këtij procesi kontrolli dhe përmirësimi.
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË SHKRUARIT TEMA: LETRA PERSONALE Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të shkruarit për qëllime personale Nxënësi/ja:
Burimet: - modele letrash, - teksti mësimor, – përdor formën ose modelin e shkrimit të letrave dhe, mbështetur - zarf, edhe në udhëzimet e dhëna për mënyrën e të shkruarit të letrave, - modele e-mail -esh. realizon modelin e shkrimit; – zbaton rregullat e strukturës dhe të paraqitjes gramatikore, leksikore e drejtshkrimore për të shprehur mendimet dhe ndjenjat në lidhje me Kompetencat kyçe: shkrimin e një letre; - kompetenca digjitale; – përdor fjalor të përshtatshëm në lidhje me situatën që përshkruan; - kompetenca komunikuese. – shkruan hyrje dhe mbyllje të bukura.
Kompetencat e fushës: - shkrimi i letrave. Teknika dhe strategji: - punë në grupe; - punë e pavarur. Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe) Lexohen dy-tri letra të ardhura në adresë të nxënësve apo të të afërmve të tyre dhe më pas dëgjohen e komentohen duke bërë pyetje dhe duke dhënë përgjigje: Kush e ka shkruar? Nga ka ardhur? Është dërguar me zarf apo me e-mail? Mësuesi/ja ndërpret në një moment të përshtatshëm pyetjet dhe iu drejton nxënësve një pyetje: si ju pëlqen të shkruani një letër, me dorë apo me kompjuter? Ku ndryshon një letër me shkrim dore nga një letër e shkruar në kompjuter? Nxënësit/et shprehin përvojat e tyre nëse kanë shkruar letra ndonjëherë.
84
Gjuha shqipe 6 Zhvillimi i situatës Hapi i parë (minileksion) Prezantimi i punës me shkrim që do të bëjnë. Mësuesi/ja paraqet shumë letra dhe nxënësit/et i përshkruajnë ato, ndërkohë mësuesi/ja iu ka thënë nxënësve të bëjnë një kllaster duke vendosur në të gjithë elementet e letrës. Letra: – ka datë, – ka fjalët përshëndetëse, – ka hyrjen, – ka trupin e letrës ose përmbajtjen, – ka mbylljen, fjalët mbyllëse dhe përshëndetjen personale me dy fjalë.
Hapi dytë (punë në grupe dyshe) Mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të zgjedhin nga një temë dhe të mendojnë për t ë shkruar një letër për një nga shokët e klasës. Ndërkohë nxënësit/et këmbejnë ide për letrat që do të shkruajnë në grupe dyshe, zgjedhin shokun që do t’i drejtohen. Hapi i tretë (punë e pavarur) Nxënësit/et shkruajnë modelet e letrave që kanë zgjedhur në mënyrë individuale. Hapi i katërt I lexojnë në grupe të vogla dyshe njëri-tjetrit dhe japin sugjerime për përmirësime të mëtejshme. Hapi i pestë (lojë në role) Pasi kanë përfunduar draftin nal të letrës, e fusin në zarf dhe ia dërgojnë me postë (një nxënës luan rolin e postierit dhe ua shpërndan nxënësve në klasë letrat që u adresohen atyre). Hapi i gjashtë (diagram Veni) Nxjerrin në pah ndryshimet që ka një letër e shkruar me shkrim dorë dhe një e shkruar me kompjuter. Punojnë në grupe dyshe. Hapi i shtatë - konkursi i letrës së shkruar më bukur Ngrihet një juri dhe, pasi lexohen letrat e shkruara, vlerësohet letra më e mirë. Shpallet tuesi. Veprimet në situatë Nxënësit/et: – specikojnë karakteristikat e letrave; – bëjnë dallimin mes një letre të shkruar me dore dhe një me kompjuter; – përcaktojnë elementet që duhen respektuar dhe nuk duhen harruar asnjëherë kur shkruhet një letër; – punojnë në grup për të përcaktuar strukturën e një letre që duhet ta shkruajnë – shkruajnë draftin e parë të letrës; – marrin ide dhe lexojnë modele letrash të shokëve të tyre; – shkruajnë draftin nal; – ja u dërgojnë letrën miqve të tyre; – bëjnë një kllaster për të nxjerrë në pah ndryshimet dhe të përbashkëtat e një letre të shkruar me shkrim dore dhe një letre të dërguar me postë elektronike.
Detyrë: Shkruani një letër dhe dërgojani një shoku me e-mail . Përgjigjen e letrës dhe vetë letrat e shkruara prej tyre duhet t’i ruajnë në portofolin e punimeve personale.
Vlerësimi i situatës Lidhet me: - shkrimin e letrave sipas strukturës dhe kërkesave që ka shkrimi i një letre; - këmbimin e letrave me njëri-tjetrin; - vlerësimin e punëve me njëri-tjetrin; - vlerësimin përmes një konkursi të letrës të shkruar më mirë. 85
Libër për mësuesin SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË SHKRUARIT TEMA: SHKRUAJMË TREGIME NË MËNYRA TË NDRYSHME Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të shkruarit për qëllime personale Nxënësi/ja: – përdor formën ose modelin e shkrimit të letrave dhe, mbështetur edhe në udhëzimet e dhëna për mënyrën e të shkruarit të tregimeve, në mënyra të ndryshme realizon modelin e shkrimit; – zbaton rregullat e strukturës dhe të paraqitjes gramatikore, leksikore dhe drejtshkrimore për të shprehur një përmbajtje të kuptueshme të një tregimi, nisur nga llestar; – strukturon tregimin sipas fazave dhe sipas një mënyre të caktuar; – shkruan, përfundon apo plotëson hyrje dhe mbyllje të bukura.
Burimet: – teksti mësimor, – libra jashtëshkollore me tregime, – video lmash.
Kompetenca kyçe: kompetenca komunikuese. Kompetenca të fushës: shkrimi i i tregimeve. Teknika dhe strategji: - shkrim i lirë; - punë në grupe; - punë e pavarur.
Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe) Tregojnë ose lexojnë tregime në mënyra të ndryshme, duke u nisur nga ato që kanë lexuar me fumet, me dialog, të shoqëruara me gura etj. Zhvillimi i situatës Hapi i parë (punë në grupe) Lexojnë në grup tregime të ndryshme, asin për to për hyrjen, problemin, mbylljen etj. Hapi dytë (vëzhgojnë dhe diskutojnë rreth tregimit me gura dhe me fumet që ka libri në f. 59)
Mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të vëzhgojnë tregimin e f. 59 dhe më pas të tregojnë variantin e tyre të tregimit. Hapi i tretë – Diagram Veni Bëjnë dallimin mes tregimit të shkruar me fumet dhe atij të shkruar me shkrim dore me anën e teknikës diagram Veni, diskutojnë e nxjerrin në pah ndryshimet etj. Hapi tretë - Punë e pavarur Zgjedhin variantin dhe mënyrën se si do ta shkruajnë tregimin. Nxënësi/ja shkruan variantin e vet të tregimit për disa minuta. Hapi i katërt Lexohen, komentohen dhe vlerësohen tregimet e shkruara. Një juri vlerëson tregimin më të mirë. Hapi i parë Kuptimësia: Hapi i dytë Struktura: Hapi i tretë Kujdes me stilin: Hapi i katërt Drejtshkrimi dhe pikësimi: Hapi i pestë Morfologjia dhe sintaksa: 86
Lexoni tekstin. Ka dalë ideja që keni pasur në mend? Është i qartë dhe i kuptueshëm? Lexoni shkrimin për të parë nëse dalin të qarta: hyrja, zhvillimi, mbyllja. Kujdes me stilin e shkrimit. Shmangni fjalë apo fraza që nuk i takojnë stilit e shkrimit. Kërkoni për gabime drejtshkrimore dhe të pikësimit.
Shtoni ide. Zgjeroni ose shkurto fjali. Ndaj paragrafët. Shmang përsëritjet. Rishkruaj hyrjen/mbylljen nëse nuk ju pëlqen. Lexoni për të kuptuar se mos keni përzier stilet. Korrigjo gabimet drejtshkrimore. Për të qenë të sigurt konsultohu me fjalorin dre jtshkrimor. Kontrolloni përshtatjen në gjini, numër dhe Përmirëso shkrimin tuaj duke bërë ndreqjet rasë të emrave dhe mbiemrave, rendin e sipas rastit. fjalëve në fjali, përshtatjen e kallëzuesit me kryefjalën, përdorimin e lidhëzave.
Gjuha shqipe 6 Hapi i gjashtë Leksiku dhe kuptimet e fjalëve: Hapi i shtatë Paraqitja:
Kontrollojmë fjalët nëse janë përdorur me Bëj ndreqje dhe zëvendësime sipas rastit. kuptimin e duhur, shmangim fjalët e huaja. Vërejmë paraqitjen e shkrimit të dorës, qartësinë e grakave të shkronjave, largësinë e fjalëve nga njëra-tjetra, respektimin e paragrafëve, titujve, nëntitujve.
Bëjmë ndreqjet e duhura qartësinë e grakës së shkronjës, largësinë, ndarjen në fund të rreshtit në rrokje.
Veprimet në situatë: – specikojnë mënyrat e shkrimit të tregimeve: me shkrim dore, me fumeti, me kartona, me mungesa fjalësh etj; – bëjnë dallimin mes një tregimi të shkruar me fumeti dhe një tregimi të shkruar me shkrim dore; – përcaktojnë elementet që duhen respektuar dhe nuk duhen harruar asnjëherë kur shkruhet një tregim me shkrim dore; – punojnë në grup për të përcaktuar strukturën e një tregimi që ata duan të shkruajnë – shkruajnë draftin e parë të tregimit; – lexojnë modele tregimesh nga librat jashtëshkollore me tregime; – bëjnë një kllaster për të nxjerrë në pah ndryshimet dhe të përbashkëtat e tregimeve të llojeve të ndryshme: me fumeti, me shkrim dore; – shkruajnë draftin nal; – lexojnë tregimet e shkruara; – bëjnë vlerësime dhe shpallin tuesin (tregimi më i mirë);
Vlerësimi i situatës Nxënësit/et vlerësojnë punët e njëri-tjetrit duke nxjerrë në pah anët pozitive dhe negative. Bëjnë komente, konkurs, shpallin tuesin.
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË SHKRUARIT TEMA: SHKRUAJMË PËR SHKOLLËN QË UNË DUA Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të shkruarit për qëllime personale Nxënësi/ja: – –
– –
Burimet:
– video dhe lma me temën e shkollës të së ardhmes, – teksti mësimor, shkruan duke përdorur imagjinatën; – libra jashtëshkollorë me tregime, zbaton rregullat e strukturës dhe të paraqitjes gramatikore, – magnetofon, CD. leksikore dhe drejtshkrimore, për të shprehur një përmbajtje të kuptueshme të një shkrimi që mbështetet në imagjinatë; Kompetencat kyçe: strukturon shkrimin sipas fazave dhe sipas një mënyre të cak- - kompetenca komunikuese, tuar; - kompetenca digjitale. shkruan, përfundon apo plotëson hyrje dhe mbyllje të bukura. Kompetenca të fushës:
- shkrimi me imagjinatë.
Teknika dhe strategji: - imagjinatë e drejtuar; - punë në grupe; - punë e pavarur. Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe) Kërkohet që nxënësit/et me vizatime, me fjalë apo me leximin e ndonjë tregimi të shprehen për shkollën që ata ëndërrojnë. Hapi i parë - Imagjinatë e drejtuar – Nxënësit/et, të drejtuar nga mësuesi/ja, imagjinojnë shkollën e tyre të së ardhmes. – Ulin kokat, në sfond është një muzikë e lehtë që nuk shqetëson. Dëgjojnë me vëmendje. – Dëgjojnë një përshkrim për një shkollë që nuk e kanë parë dhe as e kanë imagjinuar që i takon një shoqërie pas 50 vjetësh, përshkrimi mund të jetë edhe i regjistruar ose i krijuar enkas për këtë orë mësimi. – Tregimi i mësuesit/es shoqërohet me pauza, me ndryshim zëri etj.
87
Libër për mësuesin – Më pas, mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të ngrenë kokën dhe të tregojnë si ndihen në lidhje me ato që dëgjuan. – Nxënësit/et të emocionuar tregojnë atë që kanë ndier gjatë qëndrimit me kokë ulur dhe dëgjimit të tregimit të imagjinuar, të regjistruar apo edhe të lexuar nga mësuesi/ja.
Hapi i dytë - Punë e pavarur Nxënësit/et punojnë me ushtrimin 1 të librit dhe e plotësojnë atë sipas nëndarjeve.
Plotësoni tabelën duke shprehur mendimet tuaja në lidhje me shkollën që do të dëshironit. Orenditë e klasës Struktura e Bankat shkollës Librat Klasat Kompjuterat Biblioteka Palestra Drejtoria Sekretaria
Aktivitetet sportive dhe argëtuese Mësimi i gjuhëve Puna në grup Projektet
Metodat e mësimdhënies Detyrat e shtëpisë Marrëdhëniet mësues–nxënës
Aktivitetet
Orët mësimore
Shëtitjet/ekskursionet Aktivitetet sportive/ muzikore Të tjera...
Pushimet mes orëve Pushimi i drekës
Plotësojnë tabelën me veprimtari të tjera që i takojnë çdo grupi: Karakteristika Si ishte? Si do ta doje?
Hapi i tretë - Shkrim i lirë me imagjinatë Shkruajnë nje shkrim të lirë me imagjinatë me temë: “Shkolla ime pas 10 vjetësh”. Veprimet në situatë: – imagjinojnë për të ardhmen; – bëjnë ushtrime për prehjen e imagjinatës; – plotësojnë pyetësorë; – shkruajnë shkrim të lirë me imagjinatë; – punojnë në grup për të përcaktuar e rrëfyer punën që kryejnë me shkrim; – shkruajnë draftin nal duke e përmirësuar; – lexojnë tregimet e shkruara; – bëjnë vlerësime dhe shpallin tuesin (tregimi më i mirë).
Vlerësimi i situatës Nxënësit/et vlerësojnë punët e njëri-tjetrit duke nxjerrë në pah anët pozitive dhe negative, bëjnë komente, konkurs, shpallin tuesin.
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË SHKRUARIT TEMA: SHKRUAJMË ME IMAGJINATË Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të shkruarit për qëllime personale Nxënësi/ja:
Burimet: – teksti mësimor, – video dhe lma me temën e shkollës ardhmes, – shkruan duke përdorur imagjinatën; – zbaton rregullat e strukturës dhe të paraqitjes gjatë shkrimit – libra jashtëshkollorë me tregime, – magnetofon, CD. të një poezie; – zbaton vargun dhe rimën duke përdorur edhe imagjinatë në Kompetencat kyçe: imagjinatë; - kompetenca komunikuese; – shkruan poezi deri në tri strofa; - kompetenca digjitale. – përdor gura letrare. Kompetenca të fushës:
- shkrimi me imagjinatë. Teknika dhe strategji: - imagjinatë e drejtuar; - punë në grupe; - punë e pavarur. 88
të së
Gjuha shqipe 6 Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe) Kërkohet që nxënësit/et me vizatime, me fjalë apo me leximin e ndonjë tregimi të shprehen për botën e alienëve dhe të mistereve. Në punë në grupe, tregojnë për ndodhi imagjinare që lidhen me fantazinë e tyre në lidhje me botën e alienëve dhe të mistereve. Komunikimi me personazhe ireale dhe fantastike është një moment që i përfshin nxënësit në një situatë para prake imagjinate. Nxënësit lexojnë në grupe leximin ndihmës (“Bota e mistereve”) dhe bashkëbisedojnë rreth informacioneve që përcjell ky tregim në lidhje me misteret e galaktikës (ushtrimi 1). Hapi i parë - ushtrim për mprehje imagjinate Nën udhëheqjen e mësuesit/es zhvillohet ushtrimi 2 i tekstit, faqe 72, sipas hapave që kërkon vetë ushtrimi. Nën udhëheqjen e mësuesit/es nxënësit/et kanë fantazuar, strukturuar dhe krijuar në mend ngjarjen e tregimit fantastik në lidhje me takimin me një alien, tregim i cili është i ndryshëm për çdo nxënës. Nxënësit i kanë dhënë përgjigje me mend çdo pyetjeje dhe situate të kërkuar nën udhëheqjen e mësuesit dhe pyetjeve të ngritura në libër. Hapi i dytë - shkrim të lirë me imagjinatë Nxënësit shkruajnë një shkrim të lirë me imagjinatë me temë “Takim me një alien”. Në këtë hap, nxënësit tregimin e krijuar në hapin e mësipërm me mend dhe me fantazi e shkruajnë. Hapi i tretë - punë në grupe dyshe Nxënësit pasi kanë mbaruar shkrimet e tyre i këmbejnë me shokët/ shoqet e bankës dhe bëjnë vlerësime për shkrimet e njëri-tjetrit. Hapi i katërt - ekspozitat e murit Nxënësit i vendosin punimet e tyre nëpër faqet e murit të klasës, bëjnë vlerësime mbi to, me pikë 1-10 dhe shpallin tre tuesit e shkrimeve më të mira.
Veprimet në situatë − Zhvillojnë imagjinatën. − Bëjnë ushtrime për mprehjen e imagjinatës. − Shkruajnë shkrim të lirë me imagjinatë. − Punojnë në grup për të përcaktuar rrëfyer punën që kryejnë me shkrim. − Lexojnë tregimet e shkruara. − Bëjnë vlerësime dhe shpallin tuesin (tregimi më i mirë). Vlerësimi i situatës Nxënësit/et vlerësojnë punët e njëri-tjetrit duke nxjerrë në pah anët pozitive dhe negative të shkrimeve të tyre . Bëjnë komente dhe japin sugjerime. Bëjnë konkurs dhe shpallin tuesin.
89
Libër për mësuesin SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË SHKRUARIT TEMA: SHKRUAJMË VJERSHA ME RIMË Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Burimet: Të shkruarit për qëllime personale – teksti mësimor, – video dhe lma me temën e shkollës së të ardhmes, Nxënësi/ja: – shkruan poezi duke përdorur imagjinatë; – zbaton vargun dhe rimën duke përdorur edhe imagjinatën; – shkruan poezi deri në tre strofa; – përdor gura letrare; – bën krahasime dhe gjen epitete.
– libra jashtëshkollorë me tregime, – magnetofon, CD.
Kompetencat kyçe: - kompetenca komunikuese, - kompetenca digjitale. Kompetencat e fushës: - shkrimi me imagjinatë. Teknika dhe strategji: - imagjinatë e drejtuar, - punë në grupe, - punë e pavarur.
Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe) Dëgjojnë të regjistruara poezi të llojeve të ndryshme. Recitojnë edhe vetë poezi. Mund të lexojnë edhe vjersha nga albumi që krijuan një orë më parë.
Hapi i parë - recitim poezish Nxënësit recitojnë poezi të llojeve të ndryshme. Komentojnë dhe shprehin pëlqimet e tyre për vargjet dhe strofat që lexuan. Hapi i dytë – minileksion Me ndihmën e mësuesit/es asin për vargun dhe rimën dhe dallojnë llojet e rimave: abab, aabb, abba etj. Mësuesi/ja jep pak informacion të ri në lidhje me këto njohuri mbi vjershërimin.
Përcaktojnë rrokjet fundore në poezi, si dhe ndonjë gurë letrare: krahasim, epitet, metaforë.
Hapi i tretë - punë në grupe Provojnë të krijojnë në grup vargjesh me rimë dhe në strofë. I këmbejnë me njëri-tjetrin dhe japin mendime. Hapi i katërt - gushëkuqi rrethor Shkruajnë vargje për natyrën, duke përdorur një ipchart të madh. E kalojnë dorë më dorë, duke shtuar nga një varg secili. E komentojnë në fund. Japin ide dhe mendime.
Hapi i katërt - punë e pavarur dhe në grup Nxënësit/et individualisht shkruajnë një vjershë me 1-3 strofa. E këmbejnë me njëri-tjetrin në grup. Lexojnë dhe japin mendime për punët e njëri-tjetrit. Hapi i pestë - konkurs Krijohet një juri dhe shpallet vjersha më e bukur. Hapi i gjashtë - krijim albumi Nxënësit/et mbledhin poezitë e krijuara dhe me to formojnë albumin e parë me poezi të klasës së tyre. Këto punime ruhen edhe në portofolin e punëve me shkrim. Veprimet në situatë: 90
– imagjinojnë për të ardhmen; – dëgjojnë poezi të regjistruara; – recitojnë poezi të ndryshme;
Gjuha shqipe 6 – asin për poezinë dhe mënyrat e ndërtimit të saj, vargun, rimën, ritmin; – shkruajnë vargje; – shkruajnë strofa; – shkruajnë vjersha të thjeshta; – zhvillojnë konkurs me punimet e tyre; – bëjnë vlerësime dhe shpallin tuesin (poezia më e mirë); – krijojnë albumin me poezi.
Vlerësimi i situatës Kjo situatë të nxëni është e suksesshme dhe e arrirë në momentin që nxënësit kanë ndjekur të gjithë hapat e mësipërm deri në hapin nal. Nxënësit e nalizojnë këtë situatë të nxëni duke vlerësuar punët e njëri-tjetrit, duke nxjerrë në pah anët pozitive dhe negative. Bëjnë komente. Bëjnë konkurs, shpallin tuesin.
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA E TË SHKRUARIT TEMA: SI TË DRAMATIZOJMË NJË TREGIM Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Nxënësi/ja: – – – – –
Burimet
– Libra jashtëshkollorë Shkruan pjesë në dramë, duke përdorur elemente gjuhësore që ndihmojnë – Teksti mësimor këtë proces. – Drejtshkrimi i gjuhës shqipe Shkruan një skenar drame të një pjese letrare të lexuar më parë. Kërkon, gjejnë dhe zbatojnë rregullat gjuhësore të ndërtimit të një skenari. Kompetencat kyçe Përdor gjuhë të përshtatshme për personazhet. Kompetenca komunikuese Përdor rregullat e pikësimit të domosdoshme gjatë shkrimit të një skenari. Kompetenca digjitale
Të mësuarit për të nxënë
Kompetencat e fushës Të shkruarit e dramatizuar Teknika dhe strategji imagjinatë e drejtuar, punë në grupe, punë e pavarur, shkrimi me imagjinatë. Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe) – Dëgjojnë të regjistruar një fragment drame dhe mësuesi iu kërkon të tregojnë se nga është marrë dhe si mund ta trego jnë në formë tregimi. Nxënësit në grupe, e çdramatizojnë fragmentin, duke e sjellë në formën e një tregimi.
Hapi i parë (minileksion) Mësuesi, pasi i njeh me temën e situatës mësimore, tregon tetë hapat që duhen ndjekur për të dramatizuar një tregim: 1. Përzgjidhni tregimin, të cilin do të dramatizoni. Pëlqimi dhe interesi juaj për pjesën është një element mjaft i rëndësishëm në shndërrimin me sukses të tij në dramë. 2. Nënvizoni saktë fjalët e personazheve, duke i dalluar ato nga fjalët e autorit. 3. Reektoni për karakteret e personazheve të pjesës, personazhin kryesor dhe ata dytësorë. 4. Zbërtheni qartë koniktin, duke mbajtur parasysh se ai do të jetë dhe boshti juaj i përmbajtjes së dramës. 5. Përmbajtja e tregimit nuk do të ndryshojë nga ajo e tregimit. Ajo që ndryshon është forma. 6. Fjalët e personazheve do të jenë edhe dialogët e dramës suaj. 7. Nga fjalët e autorit, ju do të merrni të dhëna për skenën, mjedisin, kohën dhe rendin e veprimeve. 8. Tregohuni të kujdesshëm me shenjat e pikësimit, përdorimin e ligjëratës së drejtë. Hapi i dytë (prezantim modeli, diagram Veni) Mësuesi prezanton një model të thjeshtë duke evidentuar së bashku me nxënësit diferencat. Nxënësit bëjnë një diagram Veni dhe tregojnë anët e përbashkëta dhe ndryshimet e një tregimi dhe një pjesë të dramatizuar.
91
Libër për mësuesin Tregimi
Tregimi i dramatizuar
Mos e prej... Një druvar iu arua trungut të një druri të vjetër. Ushëtima e motosharrës e prishi qetësinë e pyllit. Drurët u drodhën nga rika. - Mjerë ne!- i pëshpëritën ata njëri-tjetrit. - Ciu-ciu-ciu! Mos e prej këtë dru. - e luti një bilbil. - Nuk do të kem ku ta ngre olenë. - Quk-quk-quk! Mos e prej! - tha qukapiku. - Nuk kam ku të ha krimba. - Gër-gër-gër! - Mos e prej! - tha ketri. - Nuk kam ku ta bëj stroullin. - Më duhet ta prej, - tha druvari. - Ky dru është shumë i vjetër. - Edhe pak e do të thahet are. Unë do ta pres e trungjet e tij do t’i shpie në abrikë. Atje do të bëjnë mobilie të bukura prej tyre. Ndërkaq, këtu do të mbjell drurë të rinj, që do të rriten së shpejti. Kështu, bilbili, qukapiku dhe ketri u shpërngulën përkohësisht në një dru tjetër. Toka u bë gati të ushqente drurët e rinj.
Druvari: - Po dal të pres ca trungje. Sharrën e kam gati. Po i zgjedh Zogjtë: - Mjerë ne! Bilbili: - Ciu-ciu-ciu! Mos e prej këtë dru. - Nuk do të kem ku ta ngre olenë. Qukapiku: - Quk-quk-quk! Mos e prej. - Nuk kam ku të ha krimba. Ketri: - Gër-gër-gër! - Mos e prej! - Nuk kam ku ta bëj stroullën. Toka: - Mos e prej! - Bie shiu e më gërryen, më shpie poshtë në lumë. Druvari: - Më duhet ta prej, ky dru është shumë i vjetër. Edhe pak e do të thahet are. Unë do ta pres e trungjet e tij do t’i shpie në abrikë. Atje do të bëjnë mobilie të bukura prej tyre. Ndërkaq, këtu do të mbjell drurë të rinj, që do të rriten së shpejti.
Hapi i tretë (punë në grupe) Nxënësit në grupe katërshe zgjedhin një tregim të shkurtër dhe shkruajnë tregimin duke e transformuar në një pjesë dramatike. Kontribuojnë të gjithë për këtë veprimtari (mund të punojnë edhe në grupe më të vogla, dyshe ose individualisht. Hapi i katërt (prezantim i pjesës së kthyer në dramë) Nga çdo grup prezantohen dhe vlerësohen punët e bëra. Fillimisht lexohet tregimi dhe më pas varianti i kthyer në dramë. Hapi i pestë (konkurs) Çdo grup vlerëson me 1-10 pikë punimet e grupeve të tjera. Vlerësohet punimi i grupit më të mirë. Veprimet në situatë Lexohen pjesë në dramë, kërkohet të çdramatizohen. Evidentohen hapat që duhen ndjekur për të kthyer një tregim në variant drame. Prezantohet një model. Përzgjidhen tregime nga vetë nxënësit. Punohet në grup për dramatizimin e tregimit. Shkruhet modeli dhe diskutohet. Vlerësohet me detaje nëse janë respektuar hapat e nevojshëm për dramatizimin e tregimit. Shpallen dhe vlerësohen punimet më të mira. Vlerësimi i situatës Dramatizimi i tregimeve nga grupet e nxënësve/eve dhe vlerësimi i tyre po nga vetë ata, do të tregojë se sa e suksesshme ka qenë kjo orë mësimi. Dhënia e modelit në tekst, por edhe ajo e mësuesit kërkon që nxënësit/et të japin variantet e tyre, të zgjedhura nga librat që kanë lexuar. Kjo përzgjedhje është një element tjetër për ta bërë këtë situatë mësimore të suksesshme.
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA E TË SHKRUARIT TEMA: SHKRUAJMË NJË ARTIKULL 1. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të shkruarit për qëllime funksionale Nxënësi/ja:
92
Burimet – – – –
Videoprojektor Teksti mësimor Drejtshkrimi i gjuhës shqipe Artikuj gazetash, revistash
– Shkruan artikull të thjeshtë, të llojit mediatik. – Shkruan artikull duke respektuar strukturën e shkrimit. – Zbaton rregullat gjuhësore të ndërtimit të një reportazhi ose Kompetencat kyçe Kompetenca komunikuese; kronike. – Përdor gjuhë të përshtatshme dhe të pasur me elemente Kompetenca digjitale; përshkrimi, fakti etj.
Gjuha shqipe 6 – Të mësuarit për të nxënë; – Përdor rregullat e pikësimit të domosdoshme gjatë shkrimit Sipërmarrjen dhe mjedisin të një reportazhi /kronike etj. – Respekton standardin e gjuhës shqipe gjatë të shkruarit. Kompetencat e fushës
Të shkruarit gazetaresk
Teknika dhe strategji Minileksion Punë e pavarur Punë në grupe Diagram Veni Integrimi ndërlëndor Media, historia, gjuha Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe) – Bëhet një quic në të cilin lexohen fragmente nga artikuj të ndryshëm dhe nxënësve iu duhet të gjejnë se çfarë lloj artikujsh janë: kronikë, reportazh përshkrim, intervistë etj.
Hapi i parë (minileksion) Mësuesi shfaq me videoprojektor disa nga llojet e shkrimeve gazetareske Kronika - është një tekst informativ, në të cilin rrëfehen në rend kronologjik faktet. Në të shmangen opinionet personale dhe komentet. Artikulli - shkrim me përmbajtje publicistike a shkencore, që trajton një çështje të caktuar dhe që botohet në një gazetë, në një revistë ose në një përmbledhje. Artikull kryesor; Artikull kritik (shkencor, informativ); Artikull përkujtimor etj. Intervista - është një ligjëratë dialogjike midis dy individësh mbi çështje të rëndësishme që mbështeten në fakte dhe opinione të folësit. 1. Bëni një shkrim për një aktivitet që keni zhvilluar në shkollë. Vendosini një titull dhe shoqërojeni atë me një ilustrim. 2. Shkruani një artikull me temë shkencore, lidhur me një projekt që keni prezantuar në shkollë. 3. Përgatisni një intervistë sipas shembullit të dhënë në f. 118. Mund të intervistoni një mësues, një këngëtare të shquar në shkollë apo një gurë mediatike. 4. Shkruani një udhëpërshkrim për një vend, i cili ju ka lënë mbresa të paharrueshme. Hapi i dytë (Diagramë Veni) Krahasohen llojet e artikujve gazetareskë me njëri-tjetrin dhe nxirren në pah të përbashkëtat dhe ndryshimet. Modele shkrimesh gazetareske Reportazhi Devolli një vend i panjohur Devoll, një emër i madh, një vend i begatë, dhunti e mrekullisë së natyrës “nënës natyrë”, por edhe e dorës së njeriut, me pasuri të çmuara natyrore e shoqërore. Ky emër është simboli i ushës së saj pjellore, lumi me të njëjtin emër si bir i saj që buron e lodron në mes të luginës, të rrethuar nga malet përreth, mençuria intelektuale e bijve e bijave të saj, mjeshtër të mëdhenj, bujq e ndërtues, me shpirt artisti, që sintetizohen e simbolizohen me emrin e të madhit, poet të Devollit, Dritëro Agolli, homeri i gjallë i Ballkanit, por edhe më tej, kolosi i letrave shqipe i kalibrit botëror, Nobelisti i së ardhmes. - http://www.devolli.net/reportazh-devolli-njevend-turistik-i-ri-dhe-i-panjohur.
Kronika Fryma e Krishtlindjes u maniestua në vitin 1914 në vendin më të pagjasë: në një ushëbetejë të Lutës së Parë Botërore. Duke filluar që në mbrëmjen e 24 dhjetorit, shumë ushtarë gjermanë, britanikë, rancezë në Belgjikë ulën armët dhe nisën një armëpushim spontan Krishtlindjeje. U tha se marrëveshja u nxit prej gjermanëve, të cilët i dekoruan llogoret e tyre me pemë Krishtlindjeje dhe qirinj dhe nisën të këndojnë këngë për paqen.
93
Libër për mësuesin Intervista Intervista me drejtorin e World Vision, Rein Dekker: Pyetje: Cili është mendimi juaj për të FËMIJËT shqiptarë? Fëmijët shqiptarë janë të ekspozuar ndaj dhunës në internet dhe ky është një shqetësim i cili kërkon vëmendje të madhe, jo vetëm nga shoqëria, por edhe qeveria të ndërmarrë masat për të parandaluar pasojat e rënda. Po për problemet e arsimit çfarë mund të na thoni?
Një tjetër shqetësim është edhe arsimi. “Shqipëria investon shumë më pak për arsimin, sa i takon buxhetit, në krahasim me vendet europiane. Prandaj duhet të rritet”…. Ora News, gazetare L.Karadaku.
Hapi i katërt (punë në grupe ) Nxënësit ndahen në grupe dhe secili grup zgjedh llojin e artikullit për të cilin do të shkruajë. Zgjedhin temën e cila duhet të lidhet me problematikën e jetës së tyre shkollore dhe nisin të shkruajnë variantin e parë. Hapi i pestë (i shkrimit të shkruar para grupit/klasës) Nga çdo grup prezantohen dhe vlerësohen punët e bëra dhe artikujt përkatës. Hapi i gjashtë (punë me projekt: përgatitja e faqes së gazetës) Nxënësit në grupe bëjnë faqosjen e një faqeje gazete me artikujt që ata kanë shkruar. E paraqesin para klasës. Bëjnë vlerësime. Shpallin projektin tues. Veprimet në situatë – – – – – –
Lexohen artikuj nga media e shkruar dhe gjehen llojet e tyre (reportazh, kronikë, intervistë, përshkrim etj.). Evidentohen karakteristikat e çdo lloj artikulli dhe ku ndryshojnë nga njëri-tjetri. Përzgjidhen llojet e artikujve për çdo grup nga vetë nxënësit. Punohet në grup për shkrimin. Mblidhen ide, qartësohen. Shkruhet artikulli. Vlerësohet me detaje nëse janë respektuar hapat e nevojshëm për shkrimin e artikullit e tregimit. Rishkruhet drafti nal – Shpallen dhe vlerësohen punimet më të mira. Shpallet projekti tues.
Vlerësimi i situatës Projekti nal i kësaj situate mësimore është tregues i suksesit të punës në grup. Njohja dhe respektimi i karakteristikave të shkrimeve gazetareske të shprehura në faqen e projektit të gazetës është dëshmi e kompetencave të arrira të nxënësve në shkrime të tipit “artikuj gazete”. Projekti ruhet në portofolat personalë të punimeve të tyre.
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA E TË SHKRUARIT TEMA: SHKRUAJMË NJOFTIME, FTESA, URIME Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të shkruarit për qëllime personale Nxënësi/ja: –
– – –
94
Burimet
– Modele njoftimesh, urimesh, ftesash – Zarfe të stilizuar Përdor formën ose modelin e shkrimit të ftesave, urimeve, njof- – Power Point timeve, mbështetur edhe në udhëzimet e dhëna për mënyrën e Kompetencat kyçe: të shkruarit të tyre. - kompetenca digjitale; Zbaton rregullat e strukturës dhe të paraqitjes gramatikore, - kompetenca personale; leksikore dhe drejtshkrimore, ide dhe mendime. - kompetenca sociale. Përdor fjalor të përzgjedhur për modelin e të shkruarit. Kompetencat e fushës: Përdor elemente vizuale dhe imazhe në përshtatje me llojin e - shkrimi i modeleve të ftesave, njoftimeve, shkrimit. urimeve.
Gjuha shqipe 6 – Përdor kompjuterin për të formatuar modelin. – Sheh ilustrime, pamje, piktura etj., të cilat shërbejnë si stimul (nxitjeje) për imagjinatën e tij dhe realizimin e modelit të shkrimit.
Teknika dhe strategji - punë në grupe, - punë e pavarur. Integrimi ndërlëndor: - TIK-u, arti.
Përshkrimi kontekstual i situatës Hapi i parë - Veprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe) Janë dërguar me zarfe disa ftesa, njoftime, urime. Nxënësit/et, të organizuar në grupe, lexojnë sipas llojit urimet, njoftimet dhe ftesat. Nxënësit/et shprehin përvojat e tyre nëse kanë shkruar ndonjëherë njoftime, urime apo ftesa. Nxënësit/et dallojnë elemente përbërëse të strukturës dhe të përmbajtjes së tyre. Zhvillimi i situatës përmbajtësore − Hapi i parë (minileksion- PowerPoint - diskutim) − − Prezantimi i punës me shkrim që do të bëjnë. Mësuesi/ja paraqet shumë njoftime, urime, ftesa dhe tregon mënyrën sesi janë shkruar dhe zbukuruar ato. Njoftimet
Urimet
Ftesat Datë, Destinacion Ditë, orë Tekst, Falënderim
Ka datë Destinacion Destinacion Tekst Tekst Përshëndetje Përshëndetje Hapi dytë (Punë në grupe/punë e pavarur) Nxënësit shkruajnë sipas grupit, llojin e punës me shkrim, këmbejnë ide për letrat që do të shkruajnë në grupe dyshe, zgjedhin shokun të cilit do t’i drejtohen.
Hapi i tretë (turi i galerisë) Nxënësit shkruajnë modelet që kanë zgjedhur për të shkruar (njoftim, urim, ftesë). i këmbejnë me njëri-tjetrin dhe bëjnë sugjerime për mënyrën si i kanë shkruar, përmirësojnë tekstin, duke bërë ndreqjet e duhura. Hapi i katërt (turi i galerisë) Punimet e tyre i vendosin nëpër mure, në formën e një turi galerie, me grupe. Të gjithë nxënësit lexojnë punët e njëri-tjetrit dhe bëjnë vlerësime. Veprimet në situatë – Specikojnë karakteristikat e njoftimeve, urimeve, ftesave. – Bëjnë dallimin mes një njoftimi, urimi, ftese. – Përcaktojnë elementet që duhen respektuar dhe nuk duhen harruar asnjëherë kur shkruhet një letër. – Punojnë në grup për të përcaktuar strukturën e një njoftimi, urimi, ftese që do të shkruajnë. – Shkruajnë draftin e parë të njoftimit, urimit, ftesës. – Shkruajnë draftin nal. – Shkruajnë njoftime, urime, ftesa, duke i stilizuar ato.
Vlerësimi i situatës Kjo situatë mësimore do të quhet e suksesshme atëherë kur nxënësit shkruajnë modele njoftimesh, urimesh, ftesash, duke i shoqëruar edhe me elemente vizuale dhe stilizim. Kur japin sugjerime dhe vlerësime për punën e njëri-tjetrit.
95
Libër për mësuesin SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA E TË SHKRUARIT TEMA: LETRA ZYRTARE Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të shkruarit për qëllime personale Nxënësi/ja:
Burimet
– Modele letrash – Teksti mësimor – Përdor formën ose modelin e shkrimit të letrave zyrtare, mbështetur – Zarf edhe në udhëzimet e dhëna për mënyrën e të shkruarit të letrave zyrtare – Modele e-mail -esh dhe modelin e shkrimit. – Zbaton rregullat e strukturës dhe paraqitjes gramatikore, leksikore dhe Kompetencat kyçe: drejtshkrimore, për të shprehur mendimet në lidhje me shkrimin e një Kompetenca digjitale Kompetenca komunikuese digjitale letre zyrtare. – Përdor fjalor të përshtatshëm në lidhje me situatën që përshkruan.
Kompetencat e fushës: Shkrimi i letrave Teknika dhe strategji -punë në grupe, -diagram Veni, -kllaster, -turi i galerisë. Përshkrimi kontekstual i situatës 1. Veprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe) – Lexohen dy-tre letra të modelit personal dhe zyrtar, të shkruara me shkrim dore ose me e-mail. Kërkohet ku ndryshon shkrimi i një letre me shkrim dore nga një letër e shkruar në kompjuter përmes postës elektronike. Nxënësit/et diskutojnë dhe japin mendime.
2. Zhvillimi i situatës përmbajtësore Hapi i parë (Diagram Veni) Nxënësit/et bëjnë dallimin mes letrës personale dhe letrës zyrtare, përmes një Diagrami Veni. Ndalin në elementet përbërëse të letrës. Letra ka: − datë, − fjalët përshëndetëse, − hyrjen, − trupin e letrës ose përmbajtjen, − mbylljen, fjalët mbyllëse dhe përshëndetjen formale. Hapi dytë (Punë në grupe dyshe) Mësuesi/ja kërkon që nxënësit të zgjedhin nga një temë dhe të mendojnë për të shkruar një letër zyrtare. Shkruhen në dërrasë disa tema për të cilat mund të shkruhet nga nxënësit/et një letër zyrtare: drejtori i shkollës, F F mësuesi kujdestar, përgjegjësja e bibliotekës, F F senatori i shkollës. Hapi i tretë (kllaster) Ndërkohë nxënësit mbledhin dhe këmbejnë ide për letrat që do të shkruajnë. Hapi i katërt (punë e pavarur) Nxënësit shkruajnë modelet e letrave që kanë zgjedhur në mënyrë individuale. i këmbejnë me njërin tjetrin, japin mendime dhe vlerësime. Hapi i katërt (ripunim dhe publikim) i lexojnë njëri-tjetrit në grupe të vogla dyshe dhe japin sugjerime për përmirësime të mëtejshme. 96
Gjuha shqipe 6 Hapi i katërt (turi i galerisë) Pasi kanë përfunduar draftin nal të letrës, e fusin në zarf dhe ia dërgojnë me postë (një nxënës luan rolin e postierit dhe ua shpërndan nxënësve në klasë letrat që u adresohen atyre. i vendosin nëpër muret e klasës apo në këndin e punimeve. Lexojnë dhe vlerësojnë punimet e njëri-tjetrit. Veprimet në situatë – Specikojnë karakteristikat e letrave zyrtare nga personale përmes një DV. – Bëjnë dallimin mes një letre të shkruar personale me një letër zyrtare. – Përcaktojnë elementet që duhen respektuar dhe nuk duhen harruar asnjëherë kur shkruhet një letër zyrtare. – Punojnë në grup për të përcaktuar strukturën e një letre zyrtare që duhet ta shkruajnë. – Mbledhin ide për temën përmes një kllasteri. – Shkruajnë draftin e parë të letrës. – Shkruajnë draftin nal të letrës zyrtare. – Mbledhin ide, arrin ide dhe lexojnë modele letrash të shokëve të tyre. – U dërgojnë letër zyrtarëve, të cilëve iu drejtohet. – Bëjnë një kllaster për të nxjerrë në pah ndryshimet dhe të përbashkëtat e një letre të shkruar me shkrim dore dhe një letre të dërguar me postë elektronike. – Marrin si detyrë të shkruajnë një letër dhe t’ia dërgojnë me e-mail personit të caktuar. – Përgjigjen e letrës dhe vetë letrat e shkruara prej tyre, duhet t’i ruajnë në portofolin e punimeve personale.
Vlerësimi i situatës Suksesi i kësaj situate të nxëni lidhet me: Shkrimin e letrave sipas strukturës dhe kërkesave që ka shkrimi i një letre zyrtare; Këmbimi i letrave me njëri-tjetrin; Vlerësimi i punëve me njëri-tjetrin.
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA E TË SHKRUARIT TEMA: SHKRUAJMË RECETA GATIMI Burimet Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave: – Punime me shkrim Të shkruarit Nxënësi/ja: – Modele recetash gatimi – – – –
Përgatitet dhe ndjek fazat e procesit të të shkruarit. Merr pjesë gjatë paraqitjes së fazave të procesit të të shkruarit. Zgjedh temën – recetën e gatimit, llojin e gatimit. Mbledh ide rreth mënyrës si përgatitet dhe i rreshton në formë këshillash. – Bën lista me përbërësit e gatimit. – Shkruan me fjali të plota hapat që do të ndjekë. – Zgjeron ose shkurton fjali. – Ndan paragrafët. Shmang përsëritjet. – Miraton sugjerimet. – Shkruan draftin e parë të recetës. – Shton ose heq instruksione. – Përgatit draftin nal, e shkruan atë. – E kontrollon përsëri, i jep dorën e fundit për ndonjë ndryshim të mundshëm dhe për gabime strukturore drejtshkrimore dhe të pikësimit. – I jep dorën e fundit, e dorëzon dhe e publikon.
– Libri “Arti i gatimit” – Material në Poëerpoint me imazhe dhe receta gatimi.
Kompetencat kyçe: Kompetenca personale; Kompetenca digjitale; Kompetenca e të të menduarit; kritik përmes të shkruarit. Kompetenca të fushës: Zhvillimi i aftësive të të shkruarit. Përdorimi hapave të domosdoshëm për përmirësimin e të shkruarit. Ndërlidhja me fushat e tjera -arti, -teknologjia. Fjalë kyçe: Gatim, recetë, këshilla, instruksione.
Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake (stuhi mendimi) Mësuesi paraqet disa lloje gatimesh me videoprojektor dhe kërkon në formën e një lojë gjuhësore me quiz-e të gjejnë emrin e gatimeve dhe të shprehen se cilat nga gatimet që shfaqen iu pëlqen në shumë: gjellët, ëmbëlsirat etj. Mësuesi/ja pyet nëse ndonjë prej tyre e ka qejf gatimin dhe pse? Çfarë mendimi kanë për emisionet e “Master shet“ që jepen në televizion? Shikojnë disa fragmente ne youtube dhe diskutojnë rreth tyre. 97
Libër për mësuesin Zhvillimi i situatës Hapi i parë (diskutim në grup, rrjet diskutimi) Thuhet se disa ushqime janë ushqimet e humorit. Të ndarë në grupe, nxënësit asin për: Gr. 1 - Konsumoni sa më shumë karbohidrate, ato ju qetësojnë! Fasulet, frutat dhe drithërat integrale janë sheqerna që na qetësojnë, pasi nuk shkaktojnë luhatje drastike të sheqerit. Gr. 2 - Mos konsumoni këto lloj karbohidratesh, ato ju acarojnë! Ëmbëlsirat e pasura në sheqer të bardhë, krem pastiçerie, miell të bardhë dhe yndyra të tipit margarinë, shkaktojnë shpesh luhatje të humorit, siç shkaktojnë edhe luhatje të sheqerit në gjak. Gr. 3 – Konsumoni ushqimet e gëzimit! Shumë nga ne ndihen mirë pas konsumit të një çokollate, të një gote qumësht, të një bananeje apo dhe të gjetheve jeshile, si rukola, spinaqi etj., pasi të gjitha këto lidhen me gjendjen e pëlqyeshme të humorit. Gr. 4 - Mos konsumoni ushqimet e mërzisë! Disa persona ndjehen të trishtuar pas konsumit të një ................ Gr. 5 - Një kombinim i shijshëm Një përzierje e shijshme e frutave, perimeve, qumështit, arrave është mundësia më e mirë për ta nisur ditën në mënyrë të shëndetshme. Mësoni si t`i kombinoni ushqimet për ta bërë lëngun tuaj me shije të pëlqyeshme. Kombinimet më të mira për një pije shumë të shijshme: 1. banane, spinaq, ananas, qumësht; 2. avokado, kastravec, qershi të grira, qumësht; 3. banane, mango, qumësht, arrë kokosi; 4. banane, majdanoz, ananas, qumësht. Hapi i dytë (punë e pavarur – shkrimi i recetës së gatimit) Mësuesi/ja prezanton disa receta gatimi (lexon ose paraqet me PP) Paraqet strukturën e shkrimit të recetës së gatimit Struktura e recetës Emri i gatimit: Përbërësit: Hapat që ndiqen: Nxënësit/et kanë kërkuar më parë për receta gatimi, kanë lexuar në revista apo në libra “Arti i gatimit”, kanë zgjedhur recetën që do të prezantojnë dhe e shkruajnë atë. Hapi i tretë (punë e pavarur) Përgatisin draftin nal të recetës dhe e lexojnë edhe për të tjerët. Hapi i katërt Nxënësit/et i vendosin punët me shkrim në faqet e mureve të klasës me qëllim që të gjithë të kenë mundësi t’i lexojnë, të japin sugjerime dhe të vlerësojnë. Veprimet në situatë – – – – – – –
Kujtesë e hapave që ndiqen gjatë procesit të të shkruarit. Paraqitje e modeleve të recetave të gatimit. Krijimi i një mjedisi bashkëpunues përmes punës me grupe. Përgatitja e punës me shkrim-recetë gatimi. Publikim i punës me shkrim. Vlerësimi i punës së nxënësve nga njëri-tjetri. Përdorimi i shenjave konvencionale për redaktimin e tekstit.
Vlerësimi i situatës Kjo orë mësimi, e cila kishte për qëllim zhvillimin e kompetencës së të shkruarit në lidhje me një recetë gatimi, vlerësohet e suksesshme edhe e arrirë, atëherë kur nxënësit pasi kanë lexuar punët e tyre me shkrim, japin vlerësime, bëjnë komente për punët me shkrim të njëri-tjetrit. Punimi ruhet në portofolin individual të punimeve të nxënësve. 98
Gjuha shqipe 6 SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË SHKRUARIT. SHKRUAJMË KËSHILLA DHE INSTRUKSIONE Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave: Të shkruarit Nxënësi/ja: - Merr pjesë për përgatitjen për procesin e të shkruarit - Zgjedh temën – këshilla dhe instruksione. - Kërkon dhe lexon modele të listave, këshillave dhe instruksioneve. - Shkruan me fjali të plota dhe të qarta për nga ana gjuhësore. - Zgjeron ose shkurton fjali, duke përdorur mirë format e fol jeve në mënyrën lidhore. - Shmang përsëritjet. - Këmben dhe merr ide nga nxënës të tjerë, shok të grupit. - Miraton sugjerimet që i jepen dhe përmirëson shkrimin e tij në draftin e shkruar. - Shkruan draftin e parë të këshillave dhe recetave. - Shton ose heq instruksione. - Përgatit draftin nal, e shkruan atë. - E kontrollon përsëri, i jep dorën e fundit për ndonjë ndryshim të mundshëm dhe për gabime strukturore drejtshkrimore dhe të pikësimit. - i jep dorën e fundit, e dorëzon dhe e publikon.
Burimet: – materiale të regjistruara në video CD. – foto me aparate bashkëkohore që lidhen me komunikimin. – botime me këshilla /instruksione. – guida për përdorimin e pajisjeve
Kompetencat kyçe: Kompetenca personale; Kompetenca digjitale; Kompetenca e të të menduarit kritik përmes të shkruarit. Kompetenca të fushës: -Zhvillimi i aftësive të të shkruarit. -Përdorimi hapave të domosdoshëm për përmirësimin e të shkruarit. Ndërlidhja me fushat e tjera: -arti, -teknologjia. Fjalë kyçe: këshilla, instruksione
Përshkrimi kontekstual i situatës Veprimtari paraprake (stuhi mendimesh) Mësuesi/ja paraqet me Powerpoint disa foto që tregojnë përdorimin e gabuar të disa pajisjeve elektronike: celular, tablet, laptop etj. dhe kërkon që nxënësit të gjejnë gabimin që bëhet nga përdoruesit e tyre. Zhvillimi i situatës Hapi i parë (diskutim në grup, rrjet diskutimi) Flitet për dëmet që sjellin pajisjet elektronike të përdorimit të përditshëm. Zhvillohet një rrjet diskutimi përmes të cilit mblidhen ide, për të cilat nxënësve iu duhet të shkruajnë këshilla apo udhëzime. Përdorimi i tabletit, kompjuterit dhe telefonit është kthyer në një ksim, i cili ka pasoja të rënda për shëndetin tonë. Sipas një studimi të kryer nga shkolla e Harvardit, mbajtja e një tableti shumë të ulët në prehër, mund të shkaktojë deformim të muskujve të qafës dhe shtyllës kurrizore. Ekzistojnë disa mënyra, të cilat na ndihmojnë për të qenë më të kujdesshëm me përdorimin e tyre. Mësuesi shpërndan në grupe disa etë pune, të cilat kanë këshilla në lidhje me përdorimin e disa pajisjeve elektronike. Këshilla: Ja se si duhet të përdorim një kompjuter ose tablet: Hapi i parë Bëni një pushim herë pas here nga përdorimi i telefonit, kompjuterit, laptopit apo tabletit. Ushtrimet e ndryshme zike mund t’ju ndihmojnë. A. Këshillat që ju nevojiten gjatë përdorimit të kompjuterit janë; - Zgjidhni të qëndroni në një karrige me bazament të mirë mbështetës ose vendosni një jastëk prapa kurrizit. - Qëndroni drejt, pa u kërrusur para. - Mbani shpatullat të relaksuara dhe bërrylat afër me trupin. - Mbani duart, kyçet e duarve, parakrahët dhe kofshët paralel me dyshemenë.
99
Libër për mësuesin Shto të tjera ……………………………………………. Nëse përdorni telefon: - Përpiquni të shmangni mbajtjen e tij mes kokës dhe shpatullave. - Investoni në një pajisje që ju lejon t’i keni duart e lira. Shto të tjera …………………………………………………… Përdorimet ideale të tabletit janë; - Blini një mbështetëse që ju lejon të keni një kënd të mirë shikimi. - Qëndroni në pozicionin ku syri të shikojë paralel me ekranin. - Bëni pushim çdo 15 minuta. - Merrni frymë thellë në mënyrë që trupi të marrë sasinë e oksigjenit që i nevojitet. - Qëndrimi korrekt, larg nga ekrani, ju ndihmon në reduktimin e dëmit që mund t ë shkaktojë qëndrimi për një kohë të gjatë përpara kompjuterit apo tabletit. Shto të tjera ………………………………………………… Hapi i dytë (Punë në grupe) Pasi janë ndarë në grupe dhe pasi kanë diskutuar për këshillat e mësipërme në lidhje me përdorimin e laptopit, tabletit dhe telefonit, nxënësit duhet të shkruajnë nga 5 këshilla të tjera në etën e punës në lidhje me për dorimin e laptopit, tabletit, telefonit. Hapi i tretë Këmbejnë etët e punës me njëri-tjetrin, bëjnë sugjerime dhe japin ide, shtojnë ose heqin këshilla apo instruk sione në lidhje me pajisjet e mësipërme elektronike të përdorimit të përditshëm. Hapi i katërt Në dërrasë të zezë ose me Poëerpoint, çdo nxënës shkruan nga një këshillë në lidhje me përdorimin e pajisjeve të mësipërme. Plotësojnë tabelën Powerpoint: Këshilla për përdorimin e laptopit
Këshilla për përdorimin e tabletit
Këshilla për përdorimin e celularit
Hapi i katërt (shkrimi i udhëzimeve-punë e pavarur) Mësuesi/ja kërkon që, përveç këshillave të shkruara në etën e punës, të shkruhen edhe disa udhëzime për mënyrën sesi duhen përdorur pajisjet e përmendura më sipër. Më pas punojnë në grupe dhe plotësojnë tabelën me instruksione të shkruara nga secili nxënës. Instruksione për përdorimin e laptopit
Instruksione për përdorimin e tabletit
Instruksione për përdorimin e celularit
Hapi i pestë (punë në grupe) Të gjitha këshillat e shkruara nga nxënësit përmblidhen në një udhëzues në formë libri ose guide dhe ata e shtojnë atë si një produkt pune të dalë nga kjo orë mësimi, e cila duhet t’ju shërbejë për ta respektuar gjatë përdorimit të pajisjeve teknologjike që lidhen me punën e tyre të përditshme. 100
Gjuha shqipe 6 Veprimet në situatë – – – – – – –
Kujtesë e hapave që ndiqen gjatë procesit të të shkruarit. Paraqitje e modeleve të recetave të gatimit. Krijimi i një mjedisi bashkëpunues përmes punës me grupe. Përgatitja e punës me shkrim-recetë gatimi. Publikim i punës me shkrim. Vlerësimi i punës së nxënësve nga njëri-tjetri. Përdorimi i shenjave konvencionale për redaktimin e tekstit.
Vlerësimi i situatës Kjo orë mësimi e cila kishte për qëllim për zhvillimin e kompetencës së të shkruarit në lidhje me shkrimin e këshillave apo instruksioneve, do të quhet e suksesshme kur nxënësit/et në etë pune kanë shkruar këshilla dhe udhëzime për mënyrën e përdorimit të pajisjeve elektronike që ata përdorin, si dhe kur të kenë përgatitur një buklet në formë guide, ku të kenë përmbledhur të gjitha këshillat dhe instruksionet e shkruara. Punimi (bukleti) ruhet në portofolin individual të punimeve të nxënësve.
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA E TË SHKRUARIT TEMA: PËRSHKRUAJMË NJË PERSON Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave: Burimet Nxënësi/ja: – modele letrash – teksti mësimor - Zgjedh formën e të shkruarit, përshkrim personazhi. - Mbledh dhe përzgjedh informacion nga burime të ndryshme (edhe elektroni- – zarf – modele e-mail -esh ke), për të realizuar një përshkrim. − Përdorur ilustrime, pamje, piktura etj., të cilat shërbejnë për nxitjen e imagKompetencat kyçe jinatës. - Shkruan tekste koherente, duke u përqendruar në temën që do të trajtojë dhe Kompetenca dixhitale duke lidhur logjikisht fjalitë në paragraf dhe paragrafët mes tyre. Kompetenca komunikuese - Përdor gjuhën standarde dhe zbaton rregullat gramatikore. - Realizon përshkrimin me detaje përshkruese, me fakte ose shembuj të ndry- Kompetencat e fushës Shkrimi i letrave shëm. Teknika dhe strategji -Përzgjedh dhe klasikon informacionet e mbledhura. -punë në grupe, - Respekton strukturën e punës me shkrim (hyrje, zhvillim, mbyllje). − Përdor fjalor të pasur dhe gjuhë të gurshme në shkrimet e tij si p.sh., një -diagram Veni, -kllaster, larmi ndajfoljesh, mbiemrash etj., me qëllim që të ndikojë te lexuesi. − Përdor gjatë të shkruarit gjuhën standarde dhe respekton rregullat gramatiko- -turi i galerisë. re dhe drejtshkrimore. - Përshkruan personazhet duke pasqyruar ndjenjat dhe mendimet, paraqitjen e jashtme dhe veprimet e tij. - Shfaq besim dhe vullnet gjatë procesit të të shkruarit. Përshkrimi kontekstual i situatës 1. Veprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe-pesëvargësh ) Kërkohet që nxënësit/et, në grupe dyshe, të përshkruajnë një nga shokët, ashtu si e njohin njëri-tjetrin. Mësuesi kërkon që të shkruhet edhe nga një pesëvargësh për çdo shok. Lexohen pesëvargëshat para të gjithë nxënësve. Hapi i parë (përshkrim me fjalë kyçe - punë në grupe ) Përshkruajmë një person/personazh në mënyrë objektive dhe subjektive. Shembulli i një përshkrimi objektiv: Gjinia/ karakteristikat zike/ veshja/ pozicioni/ çfarë po bën
Hapi i dytë (lexim i modelit) - Model përshkrimi me fjalë kyçe 101
Libër për mësuesin Ajo është një vajze rreth 11 vjeç. Gjatësia mesatare, përmasa normale. Flokë kafe, sy gështenjë. Ajo ka veshur një fustan të kaltër, me jakë të bardhë. Është ulur përballë pasqyrës dhe po sheh portretin e saj. Gjuha është e pasur me mbiemra cilësorë, gjykues dhe vlerësues për personin.
Hapi i tretë (punë e pavarur) Shembulli i një përshkrimi subjektiv: Bëni dhe ju një përshkrim objektiv të shokut apo të shoqes suaj. Bëni dhe ju një përshkrim subjektiv të shokut apo shoqes suaj. Ajo është një vajzë e shkëlqyer, e hareshme, e bukur si dielli. Ka një fytyrë ovale, të shndritshme, gjithnjë të buzëqeshur. Flokët e saj janë të gjatë, të kafenjte, e të shkëlqyeshëm si mëndafshi. Sytë e saj si bajame përcjellin besim dhe simpati. Vishet në mënyrë të thjeshtë dhe praktike dhe pëlqen ngjyrat e çelëta. Është një nxënëse serioze dhe e përgatitur dhe të gjitha këto bëjnë që të ketë gjithnjë rezultate të shkëlqyera. Lexohen përshkrimet Hapi i katërt (Diagram Veni) Krahasohen përshkrimet (objektiv dhe subjektiv përmes një diagrame Veni. Hapi i katërt (punë e pavarur) Nxënësit/et shkruajnë modelet e përshkrimeve në draftin e tyre nal. i këmbejnë me njëri-tjetrin, japin mendime dhe vlerësime. Hapi i katërt (ripunim dhe publikim) i lexojnë në grupe të vogla dyshe dhe japin sugjerime për përmirësime të mëtejshme. Hapi i katërt (Turi i galerisë) Nxënësit vendosin punimet e tyre: modelin e përshkrimit objektiv të një personazhi apo një personi përballë përshkrimit subjektiv të të njëjtit personazh. Veprimet në situatë – Specikojnë karakteristikat e modelit të përshkrimit të një personi apo personazhi. – Bëjnë dallimin mes përshkrimit objektiv dhe subjektiv të një personi/personazhi. – Përcaktojnë elementet që duhen respektuar dhe nuk duhen harruar asnjëherë kur përshkruan: vendi, koha, karakteristikat etj. – Punojnë në grup për të përcaktuar dallimet përmes një Diagrame Veni. – Shkruajnë draftin e parë të përshkrimit. – Shkruajnë draftin nal të përshkrimit: objektiv dhe subjektiv. – Lexojnë modele përshkrimesh dhe bëjnë vlerësime. – Shoqërojnë me ilustrime përshkrimet e tyre. – Ruajnë në portofolin personal punimet e bëra.
Vlerësimi i situatës Suksesi i kësaj situate të nxëni lidhet me: Shkrimin e përshkrimit objektiv dhe subjektiv të një personi/ personazhi sipas strukturës dhe kërkesave që ka shkrimi përshkrues. Vlerësimi dhe vetëvlerësimi që i bëjnë punëve të njëri-tjetrit et për arritjen e kompetencës së të shkruarit në modelin e përshkrimit të një personi / personazhi.
102
Gjuha shqipe 6 SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA E TË SHKRUARIT TEMA: PËRSHKRUAJMË NJË KAFSHË Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave: Nxënësi/ja:
Burimet
– modele letrash – Mbledh dhe përzgjedh informacion nga burime të ndryshme (edhe elektronike) – teksti mësimor për të realizuar një përshkrim. – zarf – Përdorur ilustrime, pamje, piktura etj., të cilat shërbejnë për nxitjen e imagjinatës. – modele e-mail -esh – Përdor gjuhën standarde dhe zbaton rregullat gramatikore. – Realizon përshkrimin me detaje përshkruese, me fakte ose shembuj të ndryshëm. Kompetencat kyçe: – Përzgjedh dhe klasikon informacionet e mbledhura; Kompetenca digjitale Kompetenca komunikuese – Respekton strukturën e punës me shkrim (hyrje, zhvillim, mbyllje). – Përdor fjalor të pasur dhe gjuhë të gurshme në shkrimet e tij, si p.sh., një larmi Kompetencat e fushës: ndajfoljesh, mbiemrash etj., me qëllim që të ndikojë te lexuesi. – Përdor gjuhën standarde dhe respekton rregullat gramatikore dhe drejtshkrimore Shkrimi i letrave gjatë të shkruarit.
Teknika dhe strategji: -punë në grupe, -diagramë Veni, -kllaster, -turi i galerisë. Përshkrimi kontekstual i situatës 1. Veprimtari paraprake (pamje lmike nga jeta e kafshëve ) Nxënësit/et ndjekin me vëmendje regjistrimin, emërtojnë kafshët që shohin, përshkruajnë me hollësi kafshët që njohin dhe ato që pëlqejnë më shumë. Kërkohet që nxënësit/et, në grupe dyshe, të përshkruajnë një kafshë, atë më të dashurën apo atë që pëlqejnë më tepër. Mësuesi/ja kërkon që të shkruhet edhe nga një pesëvargësh për një nga kafshët që kanë zgjedhur. Lexohen pesëvargëshat e shkruar. Hapi i parë (përshkrim me fjalë kyçe - punë në grupe ) Përshkruajmë një kafshë në mënyrë objektive dhe subjektive Shembulli i një përshkrimi objektiv: Gjinia/ karakteristikat/ zike/ veprimet, marrëdhëniet me njerëzit/mënyra e jetesës Hapi i dytë (punë e pavarur) Çdo nxënës zgjedh kafshën që pëlqen dhe e përshkruan atë në mënyrë objektive Hapi i tretë (kllaster) E përshkruajnë përsëri kafshën në mënyrë subjektive, duke nxjerrë në pah ato tipare që pëlqejnë te kafsha që kanë zgjedhur, duke dhënë edhe arsye dhe argumente pse i pëlqejnë ato tipare. Këmbejnë punimet me njëritjetrin, japin vlerësime dhe bëjnë komente. Hapi i katërt Plotësoni skedën e mëposhtme: Pyetjet Përshkrimi objektiv Përshkrimi subjektiv Çfarë përshkruhet? ____________________ ____________________ Cilat tipare zike përshkruhen? Cilat fjalë përdoren për këtë? ____________________ ____________________ Ç’cilësi të karakterit vihen në pah? ____________________ ____________________ Cilat fjalë përdoren për këtë? ____________________ ____________________ Cili është mjeti gjuhësor më i përdorur? _________________ ____________________ Cili është qëndrimi i autorit ndaj objektit që përshkruan? ____________________ Cili është qëndrimi i autorit ndaj objektit që përshkruan? ____________________ Cili është qëndrimi i autorit ndaj objektit që përshkruan? 103
Libër për mësuesin Ku duket kjo? Hapi i pestë (punë e pavarur) Nxënësit/et shkruajnë modelet përshkrimeve në draftin e tyre nal, i këmbejnë me njëri-tjetrin, japin mendime dhe vlerësime.
Hapi i gjashtë (ripunim dhe publikim) I lexojnë njëri- tjetrit, në grupe të vogla dyshe, dhe japin sugjerime për përmirësime të mëtejshme. Hapi i shtatë (Turi i galerisë) Nxënësit vendosin punimet e tyre: modelin e përshkrimit objektiv dhe subjektiv të një kafshe. Bëjnë komente. Veprimet në situatë – Specikojnë karakteristikat e modelit të përshkrimit të një kafshe. – Bëjnë dallimin mes përshkrimit objektiv dhe subjektiv të një kafshe. – Përcaktojnë elementet që duhen respektuar dhe nuk duhen harruar asnjëherë kur shkruhet përshkrimi: vendi, koha, karakteristikat etj. – Punojnë në grup për të përcaktuar dallimet përmes një Diagrame Veni. – Shkruajnë draftin e parë të përshkrimit. – Shkruajnë draftin nal të përshkrimit: objektiv dhe subjektiv. – Lexojnë modele përshkrimesh dhe bëjnë vlerësime. – Shoqërojnë me ilustrime përshkrimet e tyre. – Ekspozojnë punimet e tyre. – Marrin vlerësime nga njëri-tjetri dhe mësuesi/ja. – Ruajnë në portofolin personal punimet e bëra. Vlerësimi i situatës Suksesi i kësaj situate të nxëni lidhet me shkrimin e përshkrimit objektiv dhe subjektiv të një kafshe duke respektuar strukturën dhe kërkesat që ka shkrimi përshkrues. Vlerësimi dhe vetëvlerësimi që i bëjnë punëve të njëri-tjetrit, et për arritjen e kompetencës së të shkruarit në modelin e përshkrimit të një kafshe.
104
Gjuha shqipe 6
PLANIFIKIMI I ORËVE MËSIMORE PËR KOMPETENCËN E TË LEXUARIT Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III
Klasa: VI
Rubrika:Teksti rrëmtar letrar Nënrubrika: Ditë shkolle Tema mësimore: M ësuesi ynë i dashur D.Penak
Fjalë kyçe: mësues i dashur, nxënës, frymëzim, përshtatje, klasa e gjashtë.
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Metoda dhe teknika: - diskutim, - të nxënët me këmbime, - pema e mendimeve, - rrjeti i diskutimit.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − diskuton para leximit të pjesës rreth temës, duke shfrytëzuar idetë, njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së tekstit; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − përshkruan pamjen, tiparet, sjelljen e personazheve (duke u bazuar në tekst); − diskuton rreth përmbajtjes, personazheve, përshtypjeve dhe ndjesive për tekstin e lexuar; − interpreton kuptimin e shprehjeve të gurshme të përdorura në fragment; − gjykon me argumente personazhin kryesor; − jep dhe argumenton këndvështrimin e tij/saj rreth temës. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Situata e të nxënit Diskutim rreth pyetjeve para leximit të pjesës: - Sa e rëndësishme është shkolla për ju? - Çfarë ndikimi kanë te ju: prindërit, mësuesit, shokët e shoqet në lidhje me shkollën? Nxënësit/et sjellin mendimet dhe eksperiencat e tyre personale. Veprimet në situatë Mësuesi/ja njeh shkurtimisht nxënësit/et me autorin e pjesës: Daniel Penak (Daniel Pennac) është një shkrimtar francez. Ai filloi të shkruajë për fëmijë, duke u bërë mjaft i njohur dhe i suksesshëm për stilin e tij plot humor dhe për përfytyrimet e gjalla. Për vëmendjen ndaj temave shoqërore, ai bëhet ndërkohë një shkrimtar mjaft i dobishëm me idetë e tij ndaj brezit të ri. Pas leximit të pjesës “Mësuesi ynë i dashur”, diskutohet në grup për përgjigjet e ushtrimit 1, i cili synon zbërthimin e kuptimit të saj. - Çfarë i shqetëson fëmijët dhe kujt i drejtohen për të gjetur përgjigje? ( Fëmijët shqetësohen për mënyrën e zhvillimit të mësimit në klasën e gjashtë, të rejat që i presin). Më pas, klasa ndahet nw katwr grupe dhe secili prej tyre punon me ushtrimet pwrkatwse: Grupi I ndan fragmentin në tri pjesë dhe secilit prej tyre i vendos një titull. Frazat e mëposhtme mund të shërbejnë si ndihmëse: (1. Shqetësimet e fëmijëve të klasës së pestë mbi mënyrën e zhvillimit të mësimit në klasën e gjashtë. 2. Askush nuk i ndihmon për të gjetur një përgjigje. 3. Mësuesi i tyre tregohet i gatshëm t’i ndihmojë duke i qetësuar fëmijët.)
Grupi II plotëson hartën e personazheve të tregimit.
Personazhi Mësues Margareli
Lantieri Të rriturit
Si është? I dashur, i përkushtuar
Çfarë thotë? Vetëm fjalë qetësuese për fëmijët.
Çfarë bën? Ulet dhe i dëgjon shqetësimet e fëmijëve.
Ku duket kjo? Gjatë fragmenteve ku fëmijët i kërkojnë ndihmë. 105
Libër për mësuesin Grupi III zbërthen kuptimin e shprehjeve të mëposhtme sipas situatave ku përdoren: “…në ta ka qej të kalosh klasën!” (…në do të kalosh nga klasa e pestë në të gjashtën.) “i ra më të që bëhej fjalë për diçka serioze” (…e kuptoi që biseda ishte serioze.) “Mos e zër fare në gojë”(Mos e përmend.)
Grupi IV nënvizon një dialog midis personazheve, dy fjali në të cilat rrëfehet, dy fjali në të cilat përshkruhet, si edhe emrat e personazheve (ushtrimi 6). Pasi grupet i punojnë ushtrimet e mësipërme, përfaqësues të çdonjërit prej tyre argumentojnë përgjigjet. (Mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura) Mësuesi/ja punon në dërrasë të zezë pemën e mendimeve për konceptin Teksti rrëmtar
Teksti rrëmtar
Rrëen akte reale Faktet vendosen ose imagjinare. në hapësirë dhe kohë.
Faktet bashkohen në një mënyrë të tillë që të ormojnë një histori.
Në histori bashkëveprojnë personazhe në role të ndryshme.
Veprimtari praktike. Rrjet diskutimi Në pjesën e fundit të zhvillimit të kësaj ore, vëmendja e nxënësve drejtohet te mësuesi model sipas vlerësimit të tyre. Kështu mësuesi/ja shtron para tyre pyetjen: A është Margareli mësuesi që do të donim ne të gjithë?
PO
Pse
JO
Nxënësit/et përqendrohen për pak çaste e më pas japin gjykimet e tyre. Me ndihmën e mësuesit, diskutimet e orientohen drejt cilësive që e bëjnë një mësues/e model.
Lidhjet me fushat e tjera: -shkencat shoqërore, -T.I.K
Vlerësimi Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Bëni një shkrim me 10 fjali, titulli i të cilit të jetë alternativa që zgjodhët në ushtrimin 8, faqe 18.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Rubrika:Teksti rrëmtar letrar Fjalë kyçe: mësues, nxënës, drejtor, Nënrubrika: Ditë shkolle turp, pendim, respektim. Tema mësimore: Kur isha fëmijë K. Kolodi
106
Shkalla: III Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Klasa: VI Metoda dhe teknika: - imagjinata e drejtuar, - diskutim/tryeza rrethore, - tabela e konceptit, - ditari dypjesësh, - diagram Veni.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − analizon elementet që shoqërojnë tekstin (pikturat) për të kuptuar sa më mirë atë ; − parashikon përmbatjen e pjesës mbështetur në ilustrimet e dhëna gurative, si dhe titullin; − i rikthehet leximit të tekstit deri sa ta kuptojë atë; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së tekstit; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën);
Gjuha shqipe 6 − formulon temën e fragmentit; − jep dhe argumenton këndvështrimet e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve etj.; − interpreton idetë e dhëna në mënyrë të nënkuptuar në tekst; − krahason personazhin kryesor të pjesës me një tjetër, të njohur në pjesët letrare të punuara. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Situata e të nxënit Imagjinata e drejtuar ( Lexoni titullin e fragmentit. Vështroni me kujdes gurat, ilustrimet p ër pjesën. Për çfarë mendoni se rrëfen autori?) Nxënësit/et sjellin mendimet e tyre, mbështetur në objektet, ngjyrat, veprimet e personazheve në gurë, si dhe përfytyrimet e tyre pas leximit të titullit. Veprimet në situatë Mësuesi/ja njeh shkurtimisht nxënësit/et me autorin e pjesës: Shkrimtar i shquar italian për fëmijë, Karlo Kolodi është i njohur për fantazinë dhe aventurat që përmbajnë krijimet e tij. “Pinoku”, një nga veprat më të dashura për fëmijët në botë, u përkthye që herët (më 1935) në Shqipëri. Pas leximit të pjesës“Kur isha fëmijë”, nëpërmjet diskutimit bëhet përmbledhja e përgjigjeve për pyetjet: –Si e përshkruan autori shkollën e tij? -Çfarë ndodh me dy shokët, personazhin kryesor të ngjarjes dhe Silvanon? -Cili ishte qëndrimi i mësuesit? -Po i drejtorit? Nxënësit/et jo vetëm përshkruajnë mjedisin e ngjarjes, shkollën, nëpërmjet zbërthimit të pyetjeve të mësipërme, por edhe interpretojnë veprimet në ngjarje. Më pas mësuesi/ja analizon me nxënësit/et kohën që sjell ngjarja e fragmentit. Për këtë përdor teknikën e tryezës rrethore. (Letra dhe lapsi lëvizin nga njëri nxënës/e te tjetri/a. Çdo nxënës/e, pasi e shkruan idenë e tij, e palos letrën me qëllim që shoku pranë tij të mos e lexojë Dalëngadalë formohet një letër në formë zarmonike. Mund të përdoren edhe lapsa me ngjyra të ndryshme). Në fund të këtoj procesi, idetë e nxënësve lexohen e më pas ilustrohen me fjalë e shprehje nga teksti, për të dalluar kohën kur ka ndodhur ngjarja. Ushtrimi 5, f. 22.
Fjala kyçe vizatim
Fjalia në tekst Kush e thotë? Sa më shumë shikoja vizatimin, Kolodi aq më shumë më dukej se kasha bërë një punë të bukur.
Toni i zërit I ngazëllyer
pendim respekt – Mësuesi/ja punon në dërrasë të zezë tabelën e konceptit: tema e një teksti rr ë mtar dhe së bashku me nxënësit/et plotëson dhe zgjeron njohuritë e tyre. Tema e një shkrimi tregon një anë të jetës që pasqyrohet në një vepër. Psh: tregime me
temë nga jeta e shkollës; tregime me temë nga luta, tregime me temë për varërinë etj. Nëpërmjet teknikës ditari dypjesësh nxënësit/et punojnë ushtrimin 6, f. 22. Shprehja (Ishte) një ditë e zezë… Do ta paguash shtrenjtë vesin e keq… Nuk desha të humbja dashurinë…
Ç` pjesë ligjërate është? mbiemër ndajfolje folje
107
Libër për mësuesin Veprimtari praktike Në fazën e fundit të zhvillimit të kësaj ore, nxënësit/et punojnë me plotësimin e diagramit të Venit duke nxjerrë në pah të përbashkëtat dhe dallimet mes mësues Margarelit në pjesën “Mësuesi ynë i dashur”, me drejtorin, në këtë fragment.
Mësues Margareli: Tolerant.
Drejtori: I rreptë.
Lidhjet me fushat e tjera: -shkencat shoqërore.
Vlerësimi Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Kërkoni në internet për krijimtarinë e autorit të shquar italian për fëmijë Karlo Kolodi, i cili ka shkruar një nga veprat më të dashura për fëmijët në botë, “Pinokun”. (Shikoni dhe prezantoni në klasë sekuenca nga lmi “Pinoku”, sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=ZNVO5mI066s.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Rubrika:Teksti rrëmtar letrar Nënrubrika: Ditë shkolle Tema mësimore: Zeneli Migjeni (ora e parë)
Lënda: Gjuhë shqipe Fjalë kyçe: mësues, nxënës, mjerim, vuajtje, portret.
Shkalla: III Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Klasa: VI Metoda dhe teknika: - diskutim, - teknika pyetje-përgjigje, - ditari dypjesësh, - tabela e konceptit, - rrjeti i diskutimit.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: −aktivizon njohuritë e mëparshme nëpërmjet një diskutimi në grup; − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të tekstit deri sa ta kuptojë atë; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së tregimit; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; −portretizon personazhin kryesor të tregimit. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Situata e të nxënit Diskutim – A keni lexuar apo parë lma në të cilët trajtohet tema e varfërisë dhe vështirësitë që hasin fëmijët për të përballuar jetën? (heqja dorë nga dëshirat dhe rritja para kohe ?) Nëse po, cilët janë këta autorë, titujt e lmave/librave dhe per sonazhet përkatës? Tema: Varfëria dhe vështirësitë që hasin fëmijët
Veprimet në situatë Mësuesi/ja njeh shkurtimisht nxënësit/et me autorin e pjesës: Poet dhe prozator shqiptar i shquar i viteve 1930. Konsiderohet si një ndër shkrimtarët më të lexuar e më të rëndësishëm të letërsisë shqipe të shekullit XX. Ai pasqyroi varfërinë e thellë të viteve kur jetoi, nëpërm jet heronjve të krijimeve të tij në veprat: “Bukën tonë të përditshme falna sot”, “Bukuria që vret”, “Mollë e ndalueme”,“Legjenda e misrit”, “A don qymyr zotni?” etj. 108
Gjuha shqipe 6 Pas leximit të tregimit“ Zeneli”, nëpërmjet teknikës pyetje-përgjigje punohet për të kuptuar tekstin. - Ku zhvillohet ngjarja?- (Ngjarja zhvillohet në klasë, është një orë mësimi.)--___ - Kush marrin pjesë në të? (Zeneli, mësuesi, nxënësit e tjerë të klasës.) - Cilës periudhe i përket tregimi? (Viteve ‘30, periudhë në të cilën vendi ynë ishte i zhytur në varfëri.) - Pse mësimi nuk shkon si duhet kur Zeneli s’përgjigjet? (Zeneli me përgjigjet dhe zgjuarsinë e tij është gjallëria e mësimit.) Vazhdohet me pyetjet e tjera, mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura. Kujtohet se edhe disa orë më parë, në pjesët letrare të punuara, në qendër të mësimit ka qenë gura e mësuesit. Në vijim interpretohen pyetjet: -Pse mësuesit i bën përshtypje Zeneli? -Si përcillet në tregim dashuria e mësuesit për nxënësit e tij:
Nga mënyra se si lexon mendimet e tyre.
Nga mënyra se si shpjegon.
Nga mënyra se si i vështron.
Nga mënyra se si argumenton dhe trajton shqetësimet e tyre.
Mësuesi/ja bashkëpunon me nxënësit për të gjetur në tekst fjalitë ku pasqyrohen këto momente. (Ky ushtrim mund të përfundojë në shtëpi.) Mësuesi u rikujton nxënësve konceptet e mëposhtme: Ideja është mendimi kryesor
Kuptimet e figurshme
Tregimi është vepër e shkurtër
që përshkon një vepër letrare. Autorët përcjellin mendimet e tyre në ormë mesazhesh për lexuesit.
Gjatë rrëfimit letrar shpesh falëve u jepen kuptime të reja, më të gjera dhe figurative. Këtokuptime të reja, figurative të falëve, quhen figura letrare.
letrare në prozë, në të cilën përshkruhet zakonisht një çast ose një ngjarje me rëndësi nga jeta e një heroi a personazhi,
Veprimtari praktike Në fazën e fundit të zhvillimit të kësaj ore, mësuesi/ja i orienton nxënësit drejt zbërthimit të personazhit të Zenelit. - Plotësoni portretin zik dhe moral të Zenelit sipas detajeve të dhëna në tekst.(Ditari dypjesësh) Portreti zik Sytë e tij të gështejtë
Portreti moral Djalë inteligjent
Dhambët e bardha Fytyra e zeshkët
Djalë me besim në vetvete Djalë më i pjekur për moshën që ka
Me ballë pak të rudhur në mes të syve
Nxënësit/et përqendrohen dhe plotësojnë tabelën (sipas modelit të mësipërm) edhe në dërrasë të zezë. Mësuesi/ja bën ndërhyrjet e nevojshme. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Gjeni dhe shkruani disa nga të drejtat e fëmijëve.
109
Libër për mësuesin Fusha: Gjuha dhe komunikimi Rubrika:Teksti rrëmtar letrar Nënrubrika: Ditë shkolle Tema mësimore: Zeneli Migjeni (ora e dytë)
Lënda: Gjuhë shqipe Fjalë kyçe: mësues, nxënës, mjerim, vuajtje, portret.
Shkalla: III Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotograke.
Klasa: VI Metoda dhe teknika: - diskutim, - teknika pyetje-përgjigje, - puno dyshe/ shkëmbe ide, - të nxënët me këmbime.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − përmbledh idetë kryesore të detyrës së punuar në shtëpi duke komentuar materialin; − lidh idetë dhe informacionin e lmit të ndjekur me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − shpjegon kuptimin e gurshëm të fjalëve e shprehjeve të përdorura në tekst; −analizon gjuhën e përdorur nga autori, (dialektin e tij); − gjykon me argumente idetë dhe informacionin e tekstit; − gjen në tekst idetë kryesore dhe formulon temën e tij; Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale Situata e të nxënit Diskutim Kjo orë mësimore llon me diskutimin e detyrës së shtëpisë. Lexohen disa nga të drejtat e fëmijëve. Prezantohen mate rialet e nxënësve. Sipas, zgjedhjes së mësuesit mund të shfaqen pjesë të shkëputura nga lmi “Një natë pa dritë “, sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=FeE_a467qyc. Nxënësit/et diskutojnë rreth tyre.
Veprimet në situatë Të nxënët me këmbime. Për ta realizuar, mësuesi/ja e ndan klasën në grupe me nga 5-6 nxënës/e dhe çdonjëri prej tyre punon me detyrën që i caktohet. Grupi I - Tregimi llon me këtë fjali: “ Zeneli asht si ajo tokë e mirë, e plleshme, ku fara dosido e hedhun zen rritet dhe ep fryt ma tepër se pritej”. Mendoni se autori kërkon: – të prezantojë Zenelin, – të përshkruajë personazhin, (alternativa e sakt ë ) – të vlerësojë personazhin, – të rrëfejë ngjarjen. Grupi II - Shprehni me fjalë të tjera kuptimin e këtyre shprehjeve: …i hyp kalit imagjinar me atra dhe uturon nga reja në re (fantazon, shkëputet nga realiteti për ta përmirësuar atë) …ndjehet ngushtë (nuk di si të reagojë) …me të vumun re buzëqeshjen time (më t ë par ë buzëqeshjen time) …sjellin kryet (kthejnë kokat her ë nga unë e her ë nga Zeneli) Nxnësit vendosin fjalët e shprehura në kllapa në paragrafët përkatës duke i rilexuar ata. Grupi III - Ktheni në gjuhën standarde paragran e parë të tregimit. Nxënësit punojnë në heshtje e më pas grupet shkëmbejnë etoret duke diskutuar rreth punës së kryer. Përfaqësues të secilit grup lexojnë, duke argumentuar përgjigjet e tyre. Mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura. Veprimtari praktike - Mësuesi/ja nxit mendimin kritik nëpërmjet metodës puno dyshe/ shkëmbe ide mbi: - Jepni mendimin tuaj cila është ideja që përcjellin fjalët e Zenelit: “ Mjaft ma zoti mësues, mjaft, mjaft na mësuet si duhet me jetue, çka asht e mirë e bukur, mjaft na mësuet, megjithatë na po rrojmë si rrojtën stërgjyshërit tanë… ” a. Fjalët janë të kota, kur nuk ndryshojnë dot realitetin, (alternativa e sakt ë ) b. Pesimizmi i Zenelit nuk ka shpresë, c. Mësuesi nuk kupton botën e nxënësve të tij. - Nxënësit punojnë për pak minuta e më pas shkëmbejnë idetë me njëri tjetrin. Idetë përfundimtare lexohen dhe shkruhen në tabelë. Detyrë 110
Gjuha shqipe 6 Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diag-T.I.K. nostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Gjeni poezi dhe tregime të shkruara nga Migjeni, recitojini ato n ë klasë.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Rubrika:Teksti rrëmtar letrar Fjalë kyçe: baba, sjellje e drejtë, Nënrubrika: Familja ime provim, gjykim, Tema mësimore: besim, ndershmëri. Provimi Xh.Guareski
Shkalla: III Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Klasa: VI Metoda dhe teknika: -kllaster, -teknika pyetje-përgjigje, -punë në grupe.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − aktivizon njohuritë e mëparshme nëpërmjet një diskutimi në grup; − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të tekstit deri sa ta kuptojë atë; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij ose me shembuj nga teksti; −analizon temën e tregimit. −analizon personazhet, mjedisin, kohën dhe subjektin e pjesës; −shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga teksti. − përshkruar pamjen, tiparet, sjelljen e personazheve (duke u bazuar në tekst). Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Situata e të nxënit Diskutim Bashkëbisedohet në grup për temën: “Prindërit janë njerëzit më të ndershëm që ne njohim.” Nxënësit/et sjellin idetë dhe mendimet e tyre, të cilat me ndihmën e mësuesit pasqyrohen në dërrasë të zezë nëpërmjet kllasterit. Nuk pajtohen me sjelljet tona jokorrekte, Na sjellin modelin e njeriut paqësor. Prindërit tanë, njerëzit Janë modeli më i mirë për t`u ndjekur, më të ndershëm. Sakrikojnë nga vetja për fëmijët, Na mësojnë të respektojmë veten e të tjerët etj. (Për çdonjërin nga pohimet, nxënësit sjellin situata konkrete nga jeta e tyre.) Veprimet në situatë Prezantim me autorin: Xhovanino Guareski (Giovannino Guareschi, 1908 – 1968) Shkrimtar, gazetar, karikaturist dhe humorist italian. Është një nga shkrimtarët italianë më të shitur e të përkthyer në botë. Teknika pyetje-përgjigje Pas leximit të tregimit “Provimi”, mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet: -Përse Albani i drejton pyetje babait të tij dhe si i pret ai pyetjet e djalit? (Sepse atij i është kërkuar t’i përshkruajë ata në një detyrë shkolle…Babai në llim çuditet nga pyetjet e djalit, por më pas i përgjigjet me qetësi …) - Si u përgjigjet babai pyetjeve të Albanit në lidhje me ndershmërinë ? Po në lidhje më profesionin e tij dhe rolin si prind? ( Babai i përgjigjet me sinqeritet të birit duke i folur për ndershmërinë si individ dhe zellin që ai kryente punën e tij. Në lidhje me rolin e tij si prind babai i l ë djalit t ë gjykojë sjelljen e tij). Lidhur me këtë situatë interpretohet thënia: “Lëri të tjerët të gjykojnë, cili je ti”. Mendimet e nxënësve mbështeten me argumente, shembuj dhe fakte nga jeta e përditshme. Për këtë përdoret teknika e tryezë s rrethore. Në përfundim të veprimtarisë, idetë e nxënësve lexohen duke u konkretizuar me raste nga aktualiteti. 111
Libër për mësuesin Veprimtari praktike Punë në grupe Ndahet klasa në grupe (5-6 nxënës) dhe secili prej tyre punon me: Grupi I punon ushtrimin 5, f.30 nëpërmjet teknikës Ditari dypjesësh: Personazhi Cilësitë Babai I sinqertë, i komunikueshëm, mirënjohës etj. Albertinoja Kurioz, bashkëpunues… Margarita (nëna) E kujdesshme, e matur… “Rebelja” E shkathët, shpotitëse… Grupi II çifton fjalët e dhëna në ushtrimin 6, f.30 me shoqërueset e tyre në tekst, si dhe përcaktohen ç’pjesë ligjërate janë ato: Përshkrim për prindërit-emër Provokim- nuk iu përgjigj provokimit të saj- përemër Diskutim i gjatë- mbiemër Grupi III dallon pyetjet e drejtpërdrejta dhe ato të tërthorta, si dhe argumenton ku ndryshojnë ato. Nxënësit punojnë në heshtje, përfaqësues të secilit grup argumentojnë përgjigjet. Nëse është e nevojshme mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura. Minileksion Mësuesi/ja tërheq vëmendjen e nxënësve tek koncepti i rr ë mtarit. Pasi shpjegon përkuzimin e dhënë në tabelën e zezë për Rr ë mtarin, ajo ilustron nga teksti fraza ku shfaqet prania e tij. Rrëfimtari përdor vetëm e parë gjatë rrëfimit, kur ai është vetë pjesëmarrës. Ai përdor vetën e tretë, kur është vetëm vëzhgues i ngjarjeve.
Lidhjet me fushat e tjera: -shkencat shoqërore; - shoqëria dhe mjedisi;
Vlerësimi Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Gjeni në tregim dhe shkruani pesë fjali në të cilat shfaqet prania e rrëmtarit.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Rubrika:Teksti rrëmtar letrar Nënrubrika: Familja ime Tema mësimore: Dashuria e nënës R.Pasmaçiu
112
Lënda: Gjuhë shqipe Fjalë kyçe: dashuri, sakricë, vuajtje, varfëri, shërim.
Shkalla: III Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Klasa: VI Metoda dhe teknika: - diskutim, -pema e mendimit, -prezantim digjital, - tryeza rrethore, -punë në grup, -tabela e konceptit.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − aktivizon njohuritë e mëparshme nëpërmjet një diskutimi në grup; − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të tekstit deri sa ta kuptojë atë; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti; − analizon personazhet, mjedisin, kohën dhe përmbajtjen e pjesës; −shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga teksti − gjen në tekst idetë kryesore dhe formulon temën e tij. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale
Gjuha shqipe 6 Situata e të nxënit Shtrohet pyetja për diskutim: -Ç`është dashuria për prindin, shokun, mikun? Nxënësit/et do të orientohen drejt përzgjedhjes së alternativave të sakta: Ndjenjë. Sakricë. Dhembshuri. Ata japin argumentet e tyre për secilën nga përgjigjet. Plotësohet me ndihmën e mësuesit/es pema e mendimit: Dashuria për prindërit është e madhe, e pastër, e bukur, pa kushte, e pazëvendësueshme etj. Mësuesi/ja u krijon nxënësve mundësinë që në sfond të dëgjohet kënga e Vaçe Zelës, sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=jAyRUhWByxU Veprimet në situatë Mësuesi/ja njeh shkurtimisht nxënësit/et me autorin e pjesës: Ramadan Pasmaçiu lindi në Berat, më 1938. Është një ndër krijuesit që kanë lëvruar me sukses të gjitha gjinitë letrare. Në vitin 1987 ai meritoi çmimin e madh shtetëror “Migjeni” për romanin në katër vëllime “Udhëve të fëmijërisë”. Ndër librat e tij të shumtë përmendim: “Lira”, “Xhaxhi Sili”, “Përtej kohës”, “Dashuria e nënës”, “Tregimet e Rrugëndreqit”, “Xhufi – 1”, “Xhufi – 2”, “Mësuesja”, “Maratonomaku”, “Vajza e vogël flokëverdhë”, “Shoku i ri i bankës”, “Tri pëllëmbë shtat e shtatë pëllëmbë mjekër” etj. Pas leximit të tregimit, punohet ushtrimi 1, duke vendosur numra përbri çdo fjalie, sipas rrjedhës së ngjarjeve në tregim. - Më pas, mësuesi/ja nëpërmjet tryezës rrethore mundëson që nxënësit/et të interpretojnë se si do të vepronin po të ishin në vend të djalit (ushtrimi 2, f.36).
Veprimtari praktike Klasa ndahet në 4 grupe dhe secili prej tyre punon me detyrat e caktuara, në mënyrë të pavarur. Grupi I punon ushtrimet 3 dhe 4, f. 36 duke gjetur fjalitë ilustruese në tekst, por edhe plotësuar tabelën e koncepteve. Grupi II punon për të gjetur gurat letrare në tregim. Grupi III punon ushtrimin 5, gjehet paragra në të cilin djali mendon se është në ëndërr dhe nënvizohen fjalitë që mbarojnë me pikëçuditje. Grupi IV punon ushtrimin 6 duke shkruar pjesën që ju pëlqen më shumë dhe argumentuar pse ju pëlqen. Nxënësit/et punojnë në heshtje. Përfaqësuesit e secilit grup argumentojnë përgjigjet e tyre para klasës. Nëse e shikon të arsyeshme, mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura e më pas rikujton me nxënësit/et konceptet. Minileksion: Komentohet nga mësuesi/ja tabela e konceptit: Personazh kryesor dhe dytësor. Personazhet ndahen sipas rëndësisë së rolit në ngjarje: Personazhet kryesore janë vendimtare për rrjedhën e ngjarjes. Personazhet dytësore, të cilat kanë rol dytësor dhe nuk janë vendimtare për ngjarjen.
Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim di-T.I.K. agnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Ky tregim është shkruar në vetën e parë, vetë autori rrëfen ngjarjen. Ktheni në vetën e tretë fragmentin nga ... Dimri hyri me kohë … deri te…ai më vuri dorën në sup.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Rubrika:Teksti rrëmtar letrar Nënrubrika: Familja ime Tema mësimore: S ënduku i gjyshes A.Mamaqi
Fjalë kyçe: sënduk, i çmuar, trashëgoj, gjyshe e dashur.
Shkalla: III Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Klasa: VI Metoda dhe teknika: - diskutim - teknika pyetje-përgjigje, - prezantim digjital, - pema e mendimit, - minileksion, -punë në grupe. 113
Libër për mësuesin Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − aktivizon njohuritë e mëparshme nëpërmjet një diskutimi në grup; − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të tekstit deri sa ta kuptojë atë; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti; − analizon personazhet, mjedisin, kohën dhe përmbajtjen e pjesës; −shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga teksti; − gjen në tekst idetë kryesore dhe formulon temën e tij. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale Situata e të nxënit Shtrohet për diskutim pyetja: -A kemi sende apo objekte të çmuara, të cilat na i kanë lënë trashëgimi gjyshërit apo të afërmit? Nxënësit/et sjellin eksperiencat e tyre. MËSUESI/JA U KRIJON NXËNËSVE MUNDËSINË TË NDJEKIN PREZANTIMIN ME VIDEOPROJEKTOR: KOSTUME POPULLORE SHQIPTARE, SIPAS LINKUT: HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=1R213VC3QU Veprimet në situatë Prezantim i shkurtër me autoren: Adelina Mamaqi ka lindur në vitin 1939 në Tiranë . Ajo ë sht ë një autore shumë e suksesshme p ër f ëmijë. Disa nga veprat e saj janë: Orizi i milngonave (poemë), Bregu i kaltër (vjersha),Goni trazovaçi (poemë), Fishekzjarrët (vjersha), Kaltëro shi tekanjozi (poemë), etj. Pas leximit të pjesës “Sënduku i gjyshes”, nëpërmjet teknik ë s pyetje-përgjigje punohen pyetjet e ushtrimit 1 për të zbërthyer kuptimin e tekstit. 1) Do të zhvendosen në një shtëpi tjetër, pasi të tyren do t’u duhet ta lënë ngaqë do të ndërtohet një pallat i madh. 2) Pjesëtarët e familjes e kishin ruajtur me aq kujdes sëndukun e vjetër. 3) …… Portretizohet personazhi kryesor: gjyshja. Mësuesi/ja vë theksin në cilësitë që e bëjnë atë një personazh kaq të dashur për lexuesin.
Portreti i gjyshes Fizik
Moral
Minileksion: Nxnënësit/et marrin njohuri për kohën dhe vendin e ngjarjes, si dimension i rrëmit. Koha dhe vendi ndryshojnë nga njëri rrëm tek tjetri. Herë ato janë janë imagjinare dhe herë reale. Mësuesja bash këpunon me nxënënsit për ilustrimin e frazave që tregojnë kohën dhe vendin në tregim.
Veprimtari praktike Nxënësit/et punojnë në dyshe me ushtrimin 6 dhe 7, f.41 Ata punojnë në heshtje, më pas shkëmbejnë informacionin me njëri/a-tjetrin/ën. Mësuesi/ja shkruan përfundimet në dërrasë të zezë. Më pas, në mënyrë individuale, punojnë ushtrimin 8 duke reektuar dhe vlerësuar mesazhin: (Gjërat më të shtrenjta duhen trashëguar brez pas brezi...) Nxënësit/et punojnë në heshtje, 2-3 prej tyre lexojnë detyrën para grupit të klasës. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim di-T.I.K; agnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). -artet. Detyrë shtëpie: Bëni një album me titull: “Traditat tona të vyera”. Prezantojeni atë para klasës. (Përdorni programet kompjuterike: Microsoft Power Point, Microsoft Word etj.) 114
Gjuha shqipe 6 Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Rubrika:Teksti rrëmtar letrar Nënrubrika: Familja ime Tema mësimore: Pianoja L.Alkot
Fjalë kyçe: dashuri, druajtje, piano, mir ënjohje, vler ësim, krenari.
Shkalla: III Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Klasa: VI Metoda dhe teknika: - diskutim, - teknika pyetje-përgjigje, - prezantim digjital, - punë në grupe të vogla - minileksion, - pesë vargë shi.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − ritregon një histori të shkurtër duke u bazuar në fjalët kyçe; − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të tekstit deri sa ta kuptojë atë; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti; − analizon personazhet, mjedisin, kohën dhe përmbajtjen e pjesës; − gjen në tekst idetë kryesore dhe formulon temën e tij; − interpreton idetë e nënkuptuara, të shprehura nëpërmjet gjuhës së tekstit. −dallon gurën letrare të metaforës. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale Situata e të nxënit Punë me grupe të vogla Mësuesi/ja shënon në tabelë fjalët kyçe: dashuri, druajtje, dhuratë, piano, mirënjohje, krenari dhe u kërkon nxënësve që mbi bazën e tyre të ndërtojnë një tregim të shkurtër. Nxënësit/et punojnë për pak çaste e më pas përfaqësues të secilit grup lexojnë detyrën e përgatitur para grupit të klasës. Veprimet në situatë Prezantim i shkurtër me autoren: Louisa May Alcott (1832 - 1888) ishte një romanciere amerikane dhe poete mjaft e njohur si autore e romanit Gra t ë vogla. Ajo gjithashtu ka shkruar nj ë sër ë veprash, si: : Një vajz ë e modës së vjetër” (novel ë ), “Vajzat emia”, “Biblioteka e Lulusë” etj. Pas leximit të pjesës, nxënësit/et punojnë pyetjet e ushtrimit të pare, nëpërmjet teknik ë s pyetje-përgjigje. Lexohen përgjigjet duke ilustruar nga teksti, p.sh.: (pyetja 1) Motrat e pritën Betin të ngazëllyera… Minileksion:
METAFORA Është një figurë letrare me të gjitha tiparet e mëposhtme: –Emërton një send a një dukuri me emrin e një sendi a një dukurie që i ngjan. Më pas, vazhdon puna në grupe, ku secili prej tyre punon me: Grupi I punon për interpretimin e shprehjes: “Në qoftë se ky nuk është fundi i botës, pak gjë duhet për të arritur atje.” (Ajo ishte shumë e lumtur dhe e befasuar nga dhurata që kishte marrë.) Grupi II punon për zbërthimin: komentimin dhe përcaktimin e gurave letrare. –kur e dashuron muzikën; (kur do shumë diçka, kur e ke pasion) – dashuria e përzë druajtjen dhe mirënjohja di ta mundë krenarinë. (dashuria i çliron njer ë zit, ata që duhen ndiejnë mir ënjohje për njëri-tjetrin.) Ë sht ë përdorur gura letrare e metafor ë s. Grupi III punon për të formuluar mesazhin që i transmeton lexuesit ky fragment. Pyetja: Cilat vlera qytetare e humane vë në pah ai? Përgjigjja orientohet drejt vlerave humane të mirënjohjes, dashurisë, respektit. Nxënësit/et punojnë në heshtje. Përfaqësues të secilit grup argumentojnë përgjigjet para klasës, mësuesi/ja ndërhyn nëse e shikon të nevojshme. 115
Libër për mësuesin Veprimtari praktike –Mësuesi/ja i drejton nxënësit/et të punojnë ushtrimin 7, për të ndërtuar një pesëvargësh me fjalën ‘‘Muzika’’. Muzika e bukur mbresëlënëse dëgjohet këndohet luhet muzika lëshon tinguj mbresëlënës melodi Punimi më i bukur paraqitet edhe në dërrasë të zezë. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim di-T.I.K; agnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). -artet. Detyrë shtëpie: Krijoni një tregim të shkurtër, i cili të përcjellë mesazhin: “Familja është atje ku ka gjithnjë një sup ku të mbështetesh”.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Rubrika:Teksti rrëmtar letrar Nënrubrika: Ngjyra jete Tema mësimore: K ështjella I.Kadare (ora e par ë)
Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III
Klasa: VI
Fjalë kyçe: kështjellë, kalë, ujë, pushtim, vendosmëri, trima.
Metoda dhe teknika: - diskutim -stuhi mendimesh, - prezantim digjital, - teknika pyetje-përgjigje, - pema e mendimit, - minileksion, -punë në grupe.
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − bën pyetje të ndryshme rreth materialit lmik të shfaqur; − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të tekstit deri sa ta kuptojë atë; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti; − jep dhe argumenton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale Situata e të nxënit Stuhi mendimesh- Prezantim digjital Nëpërmjet videoprojektorit iu mundësohet nxënësve të shikojnë pjesë të zgjedhura nga lmi “Skënderbeu”. Mund të përdoret linku: https://www.youtube.com/watch?v=rJ_V6COFsC8 Ndërkohë që nxënësit shikojnë, mësuesi shtron pyetjen për diskutim: Çfarë dini ju për epokën e Skënderbeut? • Ndërkohë, mësuesi plotëson në tabelë kllasterin me përgjigjet e nxënësve. Epoka e Skënderbeut Epoka në të cilën lindi… → Epoka në të cilën u rrit… → Kthimi në Shqipëri… → → Luan rol të madh në historinë e Europës… → Beteja e tore të mëdha në Shqipëri… → Epokë e ndritshme që merret si shembull në shumë aspekte… ( Fjalit ë plot ë sohen nga nxënë sit/et ). 116
Gjuha shqipe 6 Veprimet në situatë Mësuesja njeh nxënësit/et shkurtimisht me jetën dhe veprën e autorit: Ismail Kadare është poet dhe prozator, kritik e studiues, një nga përfaqësuesit më të shquar të letërsisë bashkëkohore shqiptare, kudo në botë. Disa nga veprat e tij aq të suksesshme, të vlerësuara e të përkthyera në disa gjuhë të botës janë: ”Kështjella”, “Kronikë në gur”, “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”, ”Koncert në fund të dimrit” etj. Pas leximit të pjesës “Kështjella”, nëpërmjet teknikës pyetje-përgjigje punohen pyetjet për zbërthimin kuptimor të pjesës. Mësuesi/ja pasuron njohuritë e nxënësve për fragmentin: Kështjella është vepër e Ismail Kadaresë e botuarmë 1970 në Tiranë. Kjo vepër pasqyron rrethimin e një kështjelle shqiptare nga trupat turke në krye me Kryekomandantin Tursun Pasha. Ushtria, në llim bën përpjekje që t`i bindë kështjellarët të dorëzoheshin, mirëpo, meqë kjo përpjekje dështon, ajo bën organizimin dhe planet që qëllimin ta arrijë me luftë. Vijojnë më pas lloj e lloj përpjekjesh si : për t`i helmuar përmes minjve, për ta gjetur ujësjellësin përmes kalit të etur, në mënyrë që uji të mbaronte dhe kështjellarët të dorëzoheshin. Të gjitha këto dështojnë. Sulmi i fundit ku merr pjesë tërë ushtria turke del i humbur dhe Tursun Pashai i zhgënjyer merr helmin dhe vret veten. Në këtë mënyrë merr fund ekspedita turke dhe ushtarët tërhiqen. Minileksion: Romani vepër letrare e gjatë në
prozë, e cila pasqyron një rreth të gjerë ngjarjesh dhe karakteresh njerëzore.
Tituj romanesh: “Harri Poter dhe guri lozofal”, “Liza në botën e cudirave” “ Aventurat e Tom Sojerit” M.Tuein, “ Presidenti i Planetit të kuq”, B. Dedja, “Beni ecën vetë” K. Blushi etj.
Veprimtari praktike Mësuesja e drejton vëmendjen e klasës drejt diskutimit të pyetjes: •
A është e rëndësishme gjetja e burimit të ujit për Tunsun Pashain? Po për kështjellarët? Po/Jo Pse?
Nxënësit punojnë rreth dhjetë minuta e më pas përfaqësues të grupit të klasës lexojnë përgjigjet para grupit të klasës. Mësuesi në dërrasë shënon në formën e përfundimeve rreth argumentimeve të nxënësve. (Po është e rëndësishme gjetja e burimit me ujë edhe për Tusun Pashën edhe për kështjellarët sepse: Nëpërmjet gjetjes së ujit Tusun Pashai do t’i afrohej tores që kishte ëndërruar. Nëpërmjet zbulimit të ujësjellësit rreziku i pushtimit sa vinte dhe shtohej… )
Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: -historia; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim di- shoqëria dhe mjedisi; agnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). -T.I.K; -artet. Detyrë shtëpie: Ushtrimi 8, f.49 Si i vlerësoni: -sakricat e luftëtarëve, -strategjinë e turqve. Interpretoni sipas këndvështrimit tuaj.
117
Libër për mësuesin Fusha: Gjuha dhe komunikimi Rubrika:Teksti rrëmtar letrar Nënrubrika: Ngjyra jete Tema mësimore: Kështjella I.Kadare (ora e dytë)
Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III
Klasa: VI
Fjalë kyçe: kështjellë, kalë, ujë, pushtim, vendosmëri, trima.
Metoda dhe teknika: - diskutim - teknika pyetje-përgjigje, - pema e mendjes, - tabela e konceptit, - punë në grupe dyshe.
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − ritregon me hollësi subjektin, duke e ilustruar me detaje nga teksti; − analizon personazhet, mjedisin, kohën dhe përmbajtjen e pjesës; − interpreton idetë e nënkuptuara të shprehura nëpërmjet gjuhës së tekstit; − dallon gurën letrare të krahasimit; −analizon ndërtimin gjuhësor të gurave letrare të përdorura; − gjen në tekst idetë kryesore dhe formulon temën e tij. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Situata e të nxënit Diskutimi i detyrës së shtëpisë: Dëgjohen interpretimet e nxënësve. Veprimet në situatë Ritregohet pëmbajtja e pjesës nga 2-3 nxënës/e. Klasa ndahet në grupe, për të punuar rreth 15 minuta me pyetjet: (ushtrimi 3) Veprimet e përsëritura të kalit sa vijnë e tensionohen Gjeni në tekst tri prej tyre dhe nënvizojini. Kali vrapoi një copë her ë me galop t ë çrregullt, pastaj qëndroi, shkrof ëtiti, goditi tok ën më patkonj… Kali u ndal në dy-tri vende, goditi tok ën e that ë me potkonj… Kali vraponte i xhindosur përpara murit kryesor… Ngjarja rrëfehet në vetën e tretë dhe të parë. Në mbyllje shfaqet gura e Skënderbeut. Ç’cilësi të tij dalin në pah?
Skënderbeu
trim
luftëtar
strateg
(Ushtrimi 6 ) Ky tregim ka shumë fjalë të prejardhura. Gjeni dhe shkruani dhjetë prej tyre: Kështjellarë, i xhindosur, funksionar, gërvishtje, çrregullt etj. Tabela e konceptit Mësuesi/ja ndalet në gurën e krahasimit:
Arrihet duke bashkuar falët përkatëse me ndihmën e lidhëzave
Krahasimi
Përqasje ose përarim midis dy imazheve 118
Vihen përballë falët, sende a rymorë, me falët që kanë ngjashmëri dhe lidhen me lidhëzat: si, ashtu si etj.
Gjuha shqipe 6 Veprimtari praktike Nxënësit ndahen në grupe të vogla (dyshe) , nënvizojnë krahasimet në tekst në tekst dhe së bashku me mësuesin/en ndalen në ndërtimin gjuhësor të tyre. …mbi gropën e madhe që dukej si varr i hapur - (si- lidhë z) …nd ërsa ata g ërmonin me t ërbim si hiena Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim di-historia; agnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). -T.I.K; -artet. Detyrë shtëpie: Shkruani pesë fjali që lidhen me përmbajtjen e pjesës, ku të përdorni gur ën letrare të krahasimit.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Rubrika:Teksti rrëmtar letrar Nënrubrika: Ngjyra jete Tema mësimore: Njeriu që mbillte pemë Zh. Zhono
Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III
Klasa: VI
Fjalë kyçe: bari, mbillte lisa, vetmi, luftë, lumturi, gjel bërim.
Metoda dhe teknika: - imagjinata e drejtuar, - teknika pyetje-përgjigje, - punë në grupe.
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotograke.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: - parashikon zhvillimin e ngjarjes duke u nisur nga ilustrimet gurative dhe titulli i fragmentit. − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të tekstit deri sa ta kuptojë atë; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti; − jep dhe argumenton këndvështrimin e tij /saj rreth temës, ideve, personazheve; − dallon frazat që tregojnë kohën dhe mjedisin ku ndodhin ngjarjet; − gjen në tekst idetë kryesore dhe formulon temën e tij; −vlerëson teknikat e rrëfyesit për të përcjellë emocione. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale Situata e të nxënit Imagjinata e drejtuar Nxënësit lihen për pak sekonda të vështrojnë ilustrimin gurative, si edhe të lexojnë titullin e fragmentit. Duke u mbështetur në fjalët kyçe të përzgjedhura nga rrëmi i nxit nxënësit të mendojnë se për çfarë mund të rrëfejë autori. Nxënësit sjellin imagjinatën e tyre gjatë diskutimeve në grup. Mësuesi/ja mund të përdorë materialin në linkun: https:// www.youtube.com/watch?v=KTvYh8ar3tc, për të krijuar një situatë motivuese të nxëni. Veprimet në situatë Prezantim i shkurtër me autorin: Jean Giono (1895- 1970) ishte një autor francez që shkroi vepra me fantazi. Disa prej tyre jan ë: “Njeriu prej kashte”, “Vetmia e Mëshirës”, “Kalorës mbi çati” etj.
Pas leximit të pjesës “Njeriu që mbillte pemë” , nëpërmjet teknik ë s pyetje-përgjigje, nxënësit punojnë ushtrimin 1 (për të kuptuar sa më mirë fragmentin.) 1.Çfarë i bën përshtypje rrëmtarit tek bariu? (mënyra se si jetonte…) 119
Libër për mësuesin 2.Si ka rrjedhur jeta e tij? (ai ndihet tepër i vetmuar për shkak se vite më parë i ka vdekur djali i vetëm, e më pas e shoqja; kjo ka bërë që ai ta luftojë
vetminë duke e jetuar jet ën e tij në gjirin e natyur ë s). 3.Çfarë mësimi i dha jeta e njeriut që mbillte pemë autorit? ( se nëse ekziston dëshira dhe vullneti njerëzit mund të ndërtojnë, përvecse tëluftojnë dhe zhyten në vetmi.)
Veprimtari praktike Punë në grupe Gjatë kësaj faze mësuesi e ndan klasën në grupe dhe secili prej tyre punon me: Grupi I punon ushtrimin 3. Grupi II punon ushtrimin 4. Grupi III punon ushtrimin 5. Nxënësit punojnë në heshtje. Përfaqësues të secilit grup argumentojnë përgjigjet para grupit të klasës. (Përgjigje)Ushtrimi 3: Ngjarjen e rrëfen vetë autori. Prania e tij ndihet mjaft në këtë fragment. p.sh një element i dukshëm i tij është përdorimi i vetës së parë. P.sh … besoj se pyetjet e mia këmbëngul ëse… … në atë çast u interesova për moshën e atij burri… … mosha ime re më shtynte…etj Ushtrimi 4 Cilësitë e personazhit kryesor që zbulohen nga Mendimet e tij => të bënte diçka të dobishme (i vlefshëm) => s`kishte menduar fare për luft ën( I paqtë) => ……………………. Veprimet e tij => mbillte pemë (punëtor) =>………………………. => ……………………… Ushtrimi 5 Disa nga frazat dhe fjalët që emërtojnë vend dhe kohë janë: në vendin e duhur, zuri të ngulte në tokë, pas kohës së mesditës, tre vjet, atë çast, tani, një ditë, një vit…etj. Këto i përkasin klasës së emrave kryesisht, por dhe ndajfoljeve. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim -T.I.K; diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). -artet. Detyrë shtëpie: Krijoni një tregim të shkurtër i cili përcjell mesazhin: “Ndryshimi llon nga ne”.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Rubrika:Teksti rrëmtar letrar Nënrubrika: Ngjyra jete Tema mësimore: Kur të vijnë mendtë S. Jakova
Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III
Klasa: VI
Fjalë kyçe: pushim, dy shokë, grindje, këshillë, u penduan.
Metoda dhe teknika: - imagjinata e drejtuar, - teknika pyetje-përgjigje, -tabela e konceptit, - punë në grupe.
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotograke.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − ritregon një ngjarje duke u bazuar në fjalët kyçe; − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të tekstit deri sa ta kuptojë atë; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij ose me shembuj nga teksti; − jep dhe argumenton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve; − dallon frazat që tregojnë kohën dhe mjedisin ku ndodhin ngjarjet; − rendit ngjarjet e tekstit, duke i shprehur në formën e pikave të planit; 120
Gjuha shqipe 6 − përshkruan pamjen, tiparet, sjelljen e personazheve (duke u bazuar në tekst); − analizon gjuhën e gurshme të tregimit. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Situata e të nxënit Imagjinata e drejtuar Nxënësit/et lihen për pak çaste që, mbi bazën e disa fjalëve të dhëna në tabelë, të krijojnë një ngjarje të shkurtër. Veprimet në situatë Mësuesi/ja njeh shkurtimisht nx ënësit/et me autorin: Sokol Jakova lindi në Tiranë, më 1948. Për fëmijët ka shkruar shumë libra me tregime e novela, si: “Ndodhitë e guximshme të Mirosh guximtarit”, “Fajtori përballë bishës”, “Rruga e vërtetë” etj. Pas leximit të pjesës “Kur të vijnë mendtë”, nxënësit/et nëpërmjet teknik ë s pyetje-përgjigje u japin përgjigje pyetjeve të ushtrimit 1: 1- Djemtë po kalonin pushimet pranë detit të kaltër të Himarës. 2- Djemtë ngriheshin herët në mëngjes, merrnin mjetet e peshkimit dhe nxitonin për te moli, në veri të qytetit të vogël. 3- Gjuetia nisi t’u ecte mbarë. 4- Dritani kapi një peshk me ngjyra. 5- Atë ditë fëmijëve u ndodhi diçka e jashtëzakonshme. Njëri nga peshqit hëngri një nga peshqit më të vegjël. 6- Djemve iu ngatërruan grepat me njëri-tjetrin dhe papritmas lluan të ngrinden duke harruar se janë shokë të ngushtë. 7- Një peshkatar që peshkonte aty afër iu tërhoqi vërejtje djemve dhe i këshilloi për mënyrën e të sjellurit. 8- Djemtë e kuptuan gabimin, por kjo u kushtoi edhe ikjen e peshkut, edhe këputjen e grepave, prandaj këtu zë vend shprehja e popullit: “Kur të vijnë mendtë, nuk t’i hanë as qentë”.
Plotësohen me shenjat përkatëse, e vërtetë (V) dhe e gabuar (G) pohimet e dhëna në ushtrimin 2. Nxënësit/et ndahen në grupe dhe çdonjëri prej tyre punon me detyrat e caktuara. Grupi I => Ushtrimin 3. Grupi II => Ushtrimin 4. Grupi III => Ushtrimin 5. Nxënësit/et punojnë në heshtje. Përfaqësues të secilit grup argumentojnë përgjigjet e tyre. Ushtrimi 3 Djemt ë Veprimet para peshkimit Veprimet gjat ë peshkimit Veprimet pas peshkimit Dritani Ngrihej herët, Hidhte grepin. Shihte sa dhe merrte grepat, ç’lloj peshqish ldispanjën... kishte kapur. Albani Ushtrimi 4 Plotësimi i fjalive në mënyrë të tillë që të shërbejnë si pika plani. Albani dhe Dritani; Gjuetia; Vështirësitë; Gabimi.
Veprimtari praktike Gjatë fazës së fundit të kësaj ore, nxënësit/et diskutojnë, duke reektuar rreth pyetjes: Sipas mendimit tuaj titulli i këtij tregimi a ka lidhje me ndonjërën nga proverbat e mëposht ëm? Kur të vijnë mendtë, nuk t’i hanë as qentë. Lakmia nuk të lë pa gjë. Më mirë vonë se kurrë. Kush kërkon gjen. (Përgjigjet e tyre do të drejtohen drejt proverbës të parë).
121
Libër për mësuesin Ushtrimi 5 Shpjegimi kuptimor i shprehjeve. I kishte lënë më gisht në gojë. => i kishte çuditur. Hapi sytë mirë. => Vështro me kujdes. Po bëni si gjela të egër. => Jeni të acaruar. Kur të vijnë mendtë nuk t’i hanë as qentë => Tashmë gabimi është kuptuar, por është shumë vonë.
Tabela e konceptit: Rikujtohet koncepti i strukturës së një teksti letrar
Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim -T.I.K; diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). -sporti. Detyrë shtëpie: Gjeni në tekst dhe shkruani fjalët që i përkasin fushës së peshkimit.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Rubrika:Teksti rrëmtar letrar Nënrubrika: Fluturim përmes fantazisë Tema mësimore: Sa zbaviteshin dikur I.Asimov
Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III
Klasa: VI
Fjalë kyçe: Burimet dhe mjetet Metoda dhe teknika: shkollë, zbavit- mësimore: - imagjinata e drejtuar, je, mësues, libër i teksti i nxënësit, ma- - teknika pyetje-përgjigje, lashtë. teriale nga interneti, -tabela e konceptit, materiale - diagrami i Venit, të përgatitura nga - puno dyshe-shkëmbë mendime. mësuesi/ja, albume fotograke. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: −diskuton në bazë të njohurive dhe informacioneve që ka, lidhur me temën; − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − lexon pjesë-pjesë tekstin dhe parashikon se çfarë do të ndodhë më pas duke dhënë arsyetime dhe argumente për para shikimin e tij; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti; − jep dhe argumenton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve; − dallon frazat që tregojnë kohën dhe mjedisin fantastik ku ndodhin ngjarjet; − përshkruan pamjen, tiparet, sjelljen e personazheve (duke u bazuar në tekst); − krahason në tekst dy koncepte, detajet e dhëna për shkollën e re dhe atë të vjetër; − analizon gjuhën e gurshme të tekstit;
122
Gjuha shqipe 6 Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Situata e të nxënit Diskutoni si e përfytyroni shkollën e së ardhmes. Nxënësit/et përqendrohen për pak çaste e më pas gjithsecili, sipas fantazisë së tij, sjell modelin që dëshiron. Këtu mësuesi/ja nxit imagjinatën e lirë, duke shfaqur fotogra e pamje të shkollave të suksesshme kudo në botë. Veprimet në situatë Prezantim i shkurtër me autorin: Isak Asimov (Isaac Asimov, 1920-1992) Autor amerikan dhe professor i biokimisë në Universitetin e Bostonit. Asimov shkroi mbi 500 libra. Ai është mjaft i njohur për librat e tij të shkencës dhe për veprat artistike me fantashkencë.
Lexohet pjesë-pjesë teksti dhe parashikohet se çfarë do të ndodhë më pas duke dhënë arsyetime dhe argumente për parashikimin e bë rë . Gjatë leximit të pjesës “Sa shumë zbaviteshin dikur”, nxënësit/et së bashku me mësuesin/en diskutojnë pyetjet e ushtrimi 1. Përse et libri i lashtë? (Për shkollën.) Çfarë mendon Marxhi për shkollën? (Ajo nuk e ka shumë qejf shkollën.) Çfarë i pëlqen Marxhi shkollës së kohëve të shkuara dheku ndryshon ky model nga ai që mëson ajo? Ritregoni shpjegimet e Tomit për shkollën e kohërave të kaluara. Ushtrimi 5 Cilët janë dy personazhet kryesore të tregimit? Gjeni dy mendime të secilit që nuk përputhen me njëri-tjetrin. Personazhi i parë Personazhi i dytë Babai im di sa një mësues Jo… një njeri nuk mund të dijë sa një mësues Nuk mund të jetë njeri Po... mësuesi u shpjegon djemve dhe vajzave. prej vërteti një mësues.
Tabela e konceptit:
Tregimi fantastiko-shkencor Shpesh ky lloj tregimi vendoset në të ardhmen, në hapësirë, në një kohë ose një univers të imagjinar. Është lloj i rrëfimit me fantazi Nëpërmjet plotësimit të diagramit t ë Venit punohet ushtrimi 6 => Krahasoni dy shkollat sipas tipareve të dhëna në tekst. Shkolla e re Shkolla e vjetër Ka mësues mekanik. Ka mësues/e të vërtetë. Mësuesi/ja ka orarin e përcaktuar. Mësuesi/ja shpjegon, jep detyra. Shkolla zhvendoset në shtëpi. Shkolla është e vendosur në një mjedis kolektiv. Ushtrimi 7 => Zbërtheni kuptimin e shprehjeve: Shprehja Kuptimi Ishte sa i gjatë i gjerë i madh i lartë dhe i trashë Për të gjitha ushtrimet e zbërthyera në këtë fazë të zhvillimit të orës, mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura sa herë e shikon të nevojshme. Veprimtari praktike Nëpërmjet teknikës puno dyshe/ shkëmbe mendime, nxënësit/et punojnë ushtrimin 8 => Vlerësoni anët negative dhe pozitive të shkollës së Tomit dhe Marxhit. 123
Libër për mësuesin Punohet individualisht: Shkolla Mësohesh me vetminë Mëson të përqendrohesh Humbet komunikimin
pozitive/negative
Nxënësit/et punojnë për rreth dhjetë minuta e më pas shkëmbejnë mendimet me njëri-tjetrin. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim di-T.I.K; agnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Bëni një shkrim fantastiko-shkencor ku ngjarja, vendi, koha dhe personazhet të jenë fryt i imagjinatës suaj.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: shqipe
Gjuhë Shkalla: III
Rubrika:Teksti rrëmtar letrar Nënrubrika: Fluturim përmes fantazisë Tema mësimore: Kapelja që et Xh. K. Rouling (ora e par ë)
Fjalë kyçe: kapele magjike, frik ë, dëshir ë, shtë pi.
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Klasa: VI
Metoda dhe teknika: -puno dyshe/shkëmbe mendime, -prezantim digjital, - teknika pyetje-përgjigje, -tryeza rrethore.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: −diskuton në bazë të njohurive dhe informacioneve që ka, lidhur me temën (Harri Poterin); − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − lexon pjesë-pjesë tekstin dhe parashikon se çfarë do të ndodhë më pas duke dhënë arsyetime dhe argumente për parashikimin e tij; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti; − interpreton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve; − analizon marrëdhëniet mes personazheve, vlerëson sjelljet e tyre, si dhe i krahason me veten; Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale Situata e të nxënit Puno dyshe/Shkëmbe mendime Mësuesi shënon në dërrasë të zezë Harri Poter dhe i nxit nxënësit të sjellin ndërmend episode, të cilat i kanë pëlqyer. Nxënësit punojnë në dyshe e më pas shkëmbejnë informacionet me njëri/a-tjetrin/ën. Nëpërmjet videoprojektorit shfaqen skena të lmit, sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=xQZFWA2KDbw Veprimet në situatë Prezantim i shkurtër me autoren: Xh. K. Roëling, (Joanne Kathleen Ro ëling) është një autore mjaft e suksesshme angleze. Fama e saj në zhanrin fantastik është e lidhur me serinë e romaneve për Harri Poter (Harry Potter). 124
Gjuha shqipe 6 Lexohet pjesë-pjesë teksti dhe parashikohet se çfarë do të ndodhë më pas duke dhënë arsyetime dhe argumente për parashikimin e tij. Gjatë leximit të pjesës “Kapelja që et” të autores angleze Xh.K.Rouling, nëpërmjet teknik ë s pyetje –përgjigje nxënësit zbërthejnë tekstin duke punuar pyetjet e ushtrimit 1: Cili është personazhi kryesor i këtij tregimi? (Harri Poteri) Çfarë i bën përshtypje Harrit në Sallën e madhe? (Ndriçimi, madhësia, por mbi të gjitha një kapele e veçantë.) Cili është funksioni i kapelës së magjistarit?(Vendos se në cilën prej shkollave do të shkojnë fëmijët.) Kështu punohet i gjithë ushtrimi. Mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura.
Veprimtari praktike Mësuesi/ja, pasi bën një përmbledhje të materialit të zbërthyer më sipër, i drejton nxënësit/et drejt interpretimit të tekstit. Për këtë përdor metodën e tryezës rrethore në të cilën nxënësit/et interpretojnë rreth pyetjes: • Po ju, a do të donit të ishit në shkollën e Harrit? Në cilën prej shtëpive do të donit të zgjidheshit nga kapelja magjike? Lidhjet me fushat e tjera: -shkencat shoqërore; - shoqëria dhe mjedisi; -T.I.K;
Vlerësimi Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Punohet ushtrimi 3 në tekstin e nxënësit. Renditni t ri momente në të cilat Harri ndien frikë dhe pasiguri gjatë rrëmit. Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Rubrika:Teksti rrëmtar letrar Fjalë kyçe: Nënrubrika: Fluturim përmes fan- kapele magjike, frik ë, dëshir ë, shtë pi. tazisë Tema mësimore: Kapelja që et Xh. K. Rouling (ora e dytë)
Shkalla: III Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotograke.
Klasa: VI Metoda dhe teknika: -diskutim, -prezantim digjital, - teknika pyetje-përgjigje, -diagrami i Venit, - punë në grupe.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: −rendit momentet kyçe të zhvillimit të ngjarjes; − dallon frazat që tregojnë kohën dhe mjedisin fantastik ku ndodhin ngjarjet; − analizon fragmentin duke u ndalur në dallimin e dukurive reale nga ato fantastike; − përshkruan pamjen, tiparet, sjelljen e personazheve (duke u bazuar në tekst); − analizon gjuhën e gurshme të tekstit; − krahason variantin e librit me atë të lmit duke dalluar të veçantat dhe të përbashkëtat. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale
125
Libër për mësuesin Situata e të nxënit Diskutim/Prezantim digjital Mësimi i kësaj ore fllon me leximin dhe diskutimin e detyrës së shtëpisë. Vazhdon prezantimi digjital, sipas linkut:
https://www.youtube.com/watch?v=xQZFWA2KDbw
Veprimet në situatë Punë në grupe Nxënësit ndahen në grupe (5-6 nxënës) dhe çdonjeri prej tyre punon me: Grupi I punon ushtrimin 4. Grupi II punon ushtrimin 5. Grupi III punon ushtrimin 6. Grupi IV punon ushtrimin 7. Nxënësit punojnë në heshtje. Përfaqësues të secilit grup argumentojnë përgjigjet para grupit të klasës. Mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura. Veprimtari praktike Nëpërmjet diagramit t ë Venit punojnë ushtrimin 8, duke nxjerrë në pah të përbashkëtat dhe dallimet mes librit dhe lmit.
Filmi
Libri
Nxënësit punojnë në heshtje. Në minutat e fundit diagrami i Venit plotësohet edhe në dërrasë të zezë.
Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim -T.I.K; diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Shkruani një tregim të shkurtër me elemente fantastike, sende dhe personazhe të trilluara magjike. Vendosni një titull krijimit tuaj dhe përpiquni ta shoqëroni me një vizatim apo foto, e cila përputhet me të.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III
Rubrika:Teksti rrëmtar letrar Nënrubrika: Fluturim përmes fantazisë Tema mësimore: Stinët në Planetin e Kuq B.Dedja
Fjalë kyçe: president, planet, galaktikë, kozmocelular, fantazi.
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotograke.
Klasa: VI Metoda dhe teknika: - imagjinatë e drejtuar, - tabela e konceptit, - teknika pyetje-përgjigje, - punë në grupe, - tryeza rrethore.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − krijon një ngjarje të shkurtër duke u bazuar në titullin e pjesës, para leximit të brendisë së saj; − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − lexon pjesë-pjesë tekstin dhe parashikon se çfarë do të ndodhë më pas duke dhënë arsyetime dhe argumente për parashikimin e tij; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti; − diskuton rreth përmbajtjes, personazheve, përshtypjeve dhe ndjesive për tekstin; − interpreton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve; − analizon marrëdhëniet mes personazheve, vlerëson sjelljet e tyre, si dhe i krahason me veten; − analizon gjuhën e gurshme të tekstit.
126
Gjuha shqipe 6 Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Situata e të nxënit Imagjinat ë e drejtuar Nxënësit/et nxiten drejt diskutimit që ka lidhje me vetë titullin e pjesës. • “Stinët në Planetin e Kuq” -Për çfarë mendoni se rrëfen autori? Mësuesi/ja tregohet i/e kujdesshëm me përgjigjet që sjellin nxënësit/et dhe, ndërsa ata fantazojnë mbi ngjarjen e trilluar prej tyre. Tabela e konceptit
Personazhi i trilluar: • • •
gjendet në rrëfimet me fantazi; ndërtohet mbi bazën e imagjinatës së autorit; shpreh sinqeritetin dhe dëshirën e njeriut për të arritur të pamundurën;
Veprimet në situatë Prezantim i shkurtër me autorin: Bedri Dedja ( 1930 - 2004 ) poet e prozator, përrallëtar e dramaturg, tregimtar, novelist e romancier, përkthyes, gazetar e kritik, studiues i psikologjisë, pedagogjisë, studiues e teoricien i historisë së letërsisë shqiptare për fëmijë. Disa vepra t ë njohura t ë autorit janë: Novela: Një udhëtim i rrezikshëm (1961), Kercënimi i thonjve kozmikë (1976); Vëllime me tregime e përralla : Përralla e tre vëllezërve (1958), Përralla njëmbëdhjetëkatëshe (1996); Romane: Kalamajtë e pallatit tim (1979), Qyteti me tri kështjella (1998), Presidenti i Planetit të Kuq (2006) etj.
Lexohet pjesë-pjesë teksti dhe parashikohet se çfarë do të ndodhë më pas duke dhënë arsyetime dhe argumente për parashikimin e tij; Pas leximit të fragmentit “Stinët në Planetin e Kuq”, nëpërmjet teknik ë s pyetje-përgjigje, zhvillohen pyetjet e ushtrimit 1. Më pas, klasa ndahet në grupe dhe secili prej tyre punon me detyrat përkatëse. Grupi I => Ushtrimi 2-3 Grupi II => Ushtrimi 4 a) Paragra 4 ( plotësimi i tekave) b) Paragra 5 (merret vendim për tekanjozët ) c) Paragra i fundit ( përshkruan tekanjozët ) Grupi III => Ushtrimi 5 1. Autobus 3. i presidencës ( Kozmocelular i Presidencë s) 2. Ditë 2. articiale 3. Kozmocelulari 6. e kalamajve marsianë 4. Teleenciklopedi 4. e Galaktikës (togfjal ë shi lidhet në bazë t ë lidhjes kuptimore) 5. Planet 1. kozmik 6. Ekspedita 5. gjigant Të gjithë këta togfjalësha janë pjesë e gjuhës së tregimit fantastiko-shkencor. Veprimtari praktike Mësuesi/ja, pasi bën një përmbledhje të materialit të zbërthyer më sipër, i drejton nxënësit/et drejt të reektuarit mbi tekstin. Ndahet klasa në dy grupe: Grupi I : Përdoret teknika e tryezës rrethore në të cilën nxënësit/et gjykojnë rreth pyetjes: - A mendoni se ndonjëherë prindërit u ngjasojnë robotëve të komanduar duke u plotësuar çdo tekë fëmijëve? Grupi II : Nxënësit/et japin opinionet e tyre për mbylljen e pjesës. Ata japin edhe variante të ndryshme për një mbyllje tjetër të mundshme.
127
Libër për mësuesin Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim -T.I.K; diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Shkruani një tregim të shkurtër fantastiko-shkencor me titull: “Me ekspeditën e parë të kalamajve mar sianë për në Jupiter”. Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: shqipe
Gjuhë Shkalla: III
Rubrika:Teksti rrëmtar letrar Fjalë kyçe: Nënrubrika: Fluturim përmes fan- Biri i Erës, luginë, cirk, liri, tym. tazisë Tema mësimore: Biri i Er ës V. Canosinaj Përpunim njohurish
Burimet dhe mjetet mësimore: - Fletorja për vlerësimin e kompetencave; - materiale të digjitalizuara; - materiale informuese për krijimtarinë e autorit.
Klasa: VI
Metoda dhe teknika: - stuhi mendimesh, - harta e konceptit, - mësimdhënia e ndërsjelltë, - punë në grupe.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: - përmbledh idetë kryesore duke i ilustruar me fragmente dhe detaje nga teksti; - u përgjigjet pyetjeve të mësuesit rreth brendisë së tekstit; - lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; - diskuton rreth përmbajtjes, personazheve, përshtypjeve dhe ndjesive për tekstet që lexon; - rendit ngjarjet e një teksti; - gjen nw tekst idetë kryesore dhe formulon temën e tij; - jep dhe argumenton këndvështrimet e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve; Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Situata e të nxënit lidhet me përsëritjen e koncepteve të marra gjatë studimit të tekstit rrëmtar letrar. Nxënësit punojnë me grupe të vogla për të plotësuar Hart ën e Koncepteve, e cila përmban: veçoritë e tekstit rrëmtar letrar, hapësirën e përdorimit, strukturën dhe llojet e tij. Veprimet në situatë Mësuesi/ja njeh shkurtimisht nxënësit/et me autorin e pjesës: Viktor Canosinaj lindi 1960 në Vlorë. Mjaft i sukseshëm në letërsinë për fëmijë me titujt e mirënjohur: “Ikja e pëllumbave”,“Lamtumirë guacka ime”, “Monstrat e Rrugës së Mimozave”,“Qeni milioner”,“Meriyll” etj. Stuhia e mendimeve Mësuesi/ja përfshin në diskutim tërë grupin e klasës. 1.Shkruhet në tabelë tema e mësimit. 2. Nxiten nxënësit të thonë të gjitha idetë që lidhen me njohuritë e marra rreth tekstit rrëmtar letrar. M ë simdhënia e nd ërsjelltë Mjedisi zik i klasës për këtë veprimtari do të jetë në këtë formë: Nxënësit e bankës përpara kthehen mbrapa dhe punojnë me ta, duke krijuar kështu grupe katërshe. Mësuesja u shpjegon nxënësve se do të bëjnë një veprimtari të të nxënit në bashkëpunim që quhet “mësimdhënia e ndërsjelltë” Secili grup përzgjedh një anëtar, i cili do të jetë mësuesi i grupit. Nxënësi, në këtë rol, kryen këto detyra: 1. Lexon ngadalë, me zë të qartë fragmentin letrar “Biri i erës”. 2. Përmbledh ngjarjet kryesore të fragmentit. 3. Sqaron pjesët e paqarta, apo fjalët që tingëllojnë të panjohura për nxënësit. Punë në grupe - Nxënësit punojnë në grupe. Pasi diskutohen ushtrimet brenda grupit dhe shtohen mendime të reja, prezantohen përfundimet. Në ushtrimin 1 nxënësit vendosin numra sipas rrjedhës së ngjarjeve në tregim.Gjatë zhvillimit të ushtrimeve, shfaqen këto çështje: Tregimi është shkruar në vetë të tretë. Biri i Erës e ndien veten të braktisur e të vetmuar. 128
Gjuha shqipe 6 Personazhi është një kalë, i cili simbolizon shpirtin e lirë, që shpreson dhe ëndërron për idealet veta. Bota reale vuan nga plagë të thella, ai trishtohet ndërsa e prek këtë botë plot tym, ndotje, zhurmë, vetmi. Biri i Erës, madje as nuk e njohu Luginën e Pishave, p ër k ëto arsye. Por, shpresat e tij për një botë më të mirë vazhdojnë të jetojnë.Fjalët e fundit të tregimit përcjellin edhe mesazhin e tij, atë të shpresës tek e ardhmja për një botë më të mirë. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi: Kjo orë mësimi, e cila kishte si qëllim zhvillimin e kompetencës së të -shkencat shoqërore; lexuarit quhet e realizuar, nëse nxënësit, në përfundim të orës mësimore demonstro- shoqëria dhe mjedisi; jnë të kuptuarit e tekstit duke treguar brendinë dhe duke e ilustruar atë me fragmente -T.I.K; dhe detaje nga teksti. Nxënësit gjykojnë me argumente idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të nënkuptuar, dallojnë elemente të formës dhe strukturës së teksteve, krahasojnë personazhe, ide, informacione etj. Mësuesi/ja, gjithashtu bën vlerësimin e nxënësve për : - bashkëpunimin e mirë në grup - përgjigjet e plota e të sakta. - kapërcimin e vështirësive në realizimin e kompetencave të f ushës dhe atyre kyçe. Detyrë shtëpie: Nxënësit përzgjedhin një fragment letrar nga librat e lexuar, të cilin pasi e shkruajnë në programin uord, e analizojnë sipas këtyre çështjeve: Idetë kryesore të fragmentit; Shkrimin e përmbledhur të përmbajtjes; Përshkrimin e personazheve; Renditjen e ngjarjeve të përmbledhura në pika plani; Këndvështrimin e argumentuar të tij rreth temës që ka përzgjedhur.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III
Klasa: VI
Rubrika:Teksti rrëmtar letrar Nënrubrika: Në botën e çudirave Tema mësimore: Fuqia e Mujit M.Kuteli (ora e parë)
Fjalë kyçe: Cikli i Kreshnikëve, zanat, Muji, zgjedhje, shpërblim, fuqi.
Metoda dhe teknika: -stuhi mendimesh, -pema e mendimit, - teknika pyetje-përgjigje - puno dyshe/ shkëmbe mendime, - tabela e konceptit.
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotograke.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: - lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; -et shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); - i rikthehet leximit të tekstit deri sa ta kuptojë atë; - u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së tekstit; - diskuton rreth përmbajtjes, personazheve, përshtypjeve dhe ndjesive për tekstin; - interpreton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve; Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Situata e të nxënit Stuhi mendimesh/ Pema e mendimit -Kujtoni histori nga Cikli i Kreshnikëve, me gurat e njohura, si: Muji, Halili, Gjergj Elez Alia etj. Nxënësit diksutojnë për disa minuta rreth: Ciklin t ë Kreshnikëve dhe autorit M. Kuteli. Mitrush Kuteli: Mitrush Kuteli (1907-1967)
Dhimitër Pasko ë sht ë emri i tij i vërtetë. La një trashëgimi letrare të gjerë, të pasur, origjinale dhe përherë të freskët. Ai ishte mjeshtër i fjalës shqipe. Botoi librat me tregime: “Ago Jakupi e të tjera rrëme”, “Tregime të moçme shqiptare”, “Xixëllonja” etj.
Veprimet në situatë Pas leximit të pjesës” Fuqia e Mujit”, nxënësit për të zbërthyer kuptimin e saj, përmes teknikës pyetje-përgjigje nxënësit punojnë ushtrimin 1.
129
Libër për mësuesin Më pas nxëënsit ritregojnë dialogjet e Mujit dhe të zanave. Në grupe dyshe, (me shokun e bankës) nxënësit punojnë ushtrimin 2, për të interpretuar veprimet e personazhit kryesor. Muji bën zgjedhjen e tij ndaj kërkesës së zanave. Po ju, çfarë do të kishit bërë? Argumentoni përgjigjen tuaj. Dëgjohen diskutimet e nxënëve. Portretizohet Muji dhe zbërthehen cilësitë e tij duke i ilustruar nga teksti. (ushtrimi 4, f.79)
Veprimtari praktike Tabela e konceptit HIPERBOLA Është gurë stilistike. Ndërtohet në bazën e zmadhimit deri në tepri. Përdoret për të krijuar një efekt artistik dhe emocional në letërsinë artistike. Përdoret për të theksuar një mendim. Pas shpjegimit të gurës së hiperbolës, nxënësve u kërkohet të punojnë për rreth 10 minuta ushtrimin 3, për të verikuar qartësinë e të kuptuarit të kësaj gure. “Të mos i japim më gji Mujit, se po t’i japim e shemb botën anembanë”. Nxënësit do të diskutojnë për disa minuta, duke sjellë hiperbola të tjera dhe komentuar ato. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Ushtrimi 7, f.79. Nënvizoni frazat në të cilat dalloni gurën e hiperbolës. Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III
Klasa: VI
Rubrika:Teksti rrëmtar letrar Nënrubrika: Në botën e çudirave Tema mësimore: Fuqia e Mujit M.Kuteli (ora e dytë)
Fjalë kyçe: Cikli i Kreshnikëve, zanat, Muji, zgjedhje, shpërblim, fuqi.
Metoda dhe teknika: -diskutim -prezantim digjital, -punë në grupe, -rrjeti i diskutimit.
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotograke.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − përmbledh idetë kryesore duke i ilustruar me fragmente dhe detaje nga teksti; − interpreton tekstin duke dalluar idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë në tekst dhe idetë e nënkuptuara; − gjykon me argumente idetë dhe informacionin e tekstit; − shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga teksti; − krahason dy personazhe të njohura nga mitologjia shqiptare; − dallon gurën letrare të hiperbolës; − shpjegon kuptimin fjalëve e shprehjeve të gurshme të përdorura nga autori; − përshkruan mjedisin fantastik ku ndodhin ngjarjet. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale
130
Gjuha shqipe 6 Situata e të nxënit Diskutim/Prezantim digjital Mësimi i kësaj ore fllon me leximin e detyrës së shtëpisë. Nxënësit lexojnë detyrën dhe mësuesi/ja nëpërmjet dëgjimit gjen
rast që përmes videoprojektorit paraqet para nxënësve pamje të personazheve mitologjikë. Mësuesi/ja mund të përdorë matërialin sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=teeJGBFBu7k Kështu, përmes përshkrimit të tyre bëhet edhe më i qartë e i kuptueshëm koncepti i gurës së hiperbolës. Veprimet në situatë Nxënësit ndahen në grupe dhe çdonjëri prej tyre punon me: Grupi I => punon ushtrimin 4. Grupi II =>punon ushtrimin 5. Grupi III => punon ushtrimi 6. Grupi IV => punon ushtrimi 9. Nxënësit punojnë në heshtje. Përfaqësues te secilit grup komentojnë përgjigjet para grupi të klasës. Mësuesi/ja bën ndërhyrjet e nevojshme.
Veprimtari praktike Në fazën e fundit të zhvillimit të kësaj ore nxënësit drejtohen nga mësuesi/ja që nëpërmjet metodës rrjeti i diskutimit të diskutojnë rreth çështjes PO
Zanat për të shpërblyer sjelljen e Mujit, i cili ndihmoi me foshnjat e pyesin se çfarë ai kërkon nga ato. A mendoni se njeriu shpërblehet gjithmonë për të mirat që bën?
JO
Nxënësit do të diskutojnë për disa minuta dhe do të japin argumente që mbështesin mendimet e tyre. Dëgjohen me vëmendje diskutimet e nxënësve. Mbahen shënim disa prej tyre.
Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim -T.I.K; diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Zgjeroni përshkrimin e mjedisit fantastik të kësaj përralle duke fantazuar rreth pamjes zike të zanave të mbështjellë me dritë të bardhë. Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III
Rubrika:Teksti rrëmtar letrar Fjalë kyçe: Nënrubrika: Në botën e çudirave zemërim, Olimpi, ZeuTema mësimore: si, Prometeu, sakricë. Zemërimi i Zeusit S.Koloredo
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotograke.
Klasa: VI Metoda dhe teknika: - imagjinata e drejtuar, - diskutim, - teknika pyetje-përgjigje, - shkrim i lirë.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − parashikon brendinë e pjesës mbështetur në gurat e dhëna për pjesën dhe titullin; − analizon elementet që shoqërojnë tekstin (pikturat) për të kuptuar më mirë tekstin; − interpreton tekstin duke përdorur idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë në tekst dhe idetë e nënkuptuara; − gjykon me argumente idetë e tekstit; − shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga teksti; − përshkruan mjedisin fantastik ku ndodhin ngjarjet; −portretizon personazhet e pjesës; − shpjegon kuptimin fjalëve e shprehjeve të gurshme të përdorura nga autori; − gjen në tekst idetë që bart ai dhe formulon temën e tij; −vlerëson mesazhin që Prometeu u përcjell brezave.
131
Libër për mësuesin Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Situata e të nxënit Imagjinata e drejtuar => Nxënësit/et lihen për pak çaste të vështrojnë ilustrimet gurative, f.80 dhe 81 e më pas lexojnë edhe titullin e fragmentit. Duke u mbështetur në këto dy elemente, mësuesi i nxit nxënësit/et të parashikojnë: -Për çfarë mund të rrëfejë autori? Ata diskutojnë mbështetur në imagjinatën e tyre. Veprimet në situatë Prezantim i shkurtër me autoren: Sabina Coloredo (Sabina Colloredo) Është një autore italiane bashkëkohore. Imagjinata dhe rrëmi saj sjell gura të lashtësisë sipas një këndvështrimi krejt të ri. Mjaft e pëlqyer si autore e librave për fëmijë, për lexuesin shqiptar ajo vjen e përkthyer me librin: “Heronjtë dhe hyjnitë e Olimpit”. Krijimtaria e saj numëron një sërë librash, si: “Mite nga qielli në tokë”, “Koha e miteve greke”, “Mbretëreshat e Olimpit” etj. Pas leximit të pjesës “Zemërimi i Zeusit”, punohen pyetjet e ushtrimit 1 (teknika pyetje-përgjigje) Ushtrimi 2 Orientohen nxënësit drejt përgjigjes: Zeusi nuk lejonte ask ënd t ë thyente autoritetin e tij, ai pëlqente servil ët dhe Prometeu nuk kish qenë kurr ë i till ë me t ë. Shpjegim shtesë: Ky tregim është marrë nga vëllimi “Heronjtë dhe hyjnitë e Olimpit”. Që fëmijë Zeusi ka një fat të parashikuar: të sundojë Olimpin! I shpëton asgjësimit të të atit dhe rritet me qumështin e një dhie e nën përkujdesjen e një nimfe. Që në moshë të re, ai shfaqet si një hy i palëkundur, i fortë, i stuhishëm. Lidh aleanca me hyjni dhe heronj, lufton kundër titanëve dhe kujtdo që ngre krye kundër autoritetit të tij, një nga të cilët është edhe Prometeu. Ushtrimi 3 Orientohen nxënësit drejt përgjigjes: Zeusi ndihet i k ërcënuar nga Prometeu, frika e tij shfaqet n ë hakmarrjen e pamë shirshme. Prometeu me kurajon, guximin e tij shpërll Zeusin e eg ër. K ët ë shpërllje Zeusi nuk mund t`ia fal ë Prometeut. Nxënësit/et ndahen në grupe dhe dy grupet e para, nëpërmjet teknikës ditari dypjesësh, punojnë ushtrimet 4 dhe 5. Grupi I => ushtrimi 5, f.82 Argumentet e Prometeut
Argumentet e Zeusit
I ka pikë të dobët njerëzit.
Kërkon t’i mbajë të nënshtruar.
Duhet t’u japë kohë që të zhvillohen.
I shpërll njer ë zit. Zjarri duhet t ë qëndrojë te Hyjnit ë në Olimp.
Sakrikon për njer ë zit.
Grupi II => ushtrimi 6, f.82 Fjalët e Zeusit Fark ëto disa hekurishte … Merreni dhe mbërthejeni…
Mënyra e foljeve Urdhërore Urdhërore
Grupi III => punon me ushtrimin për gjetjen e gurave letrare: Figura letrare Lloji i tyre Tërbimi i çmendur Epitet Tërbimi i çmendur e mbërtheu Metaforë Nxënësit/et punojnë në heshtje. Mësuesi/ja bën ndërhyrjet e nevojshme. Veprimtari praktike Gjatë fazës së fundit të zhvillimit të kësaj ore, mësuesi/ja nxit nxënësit/et drejt të punuarit në mënyrë individuale për të fomuluar: Mesazhin që gura e Prometeut i jep njerëzimit.
132
Mësuesi/ja diskuton në m,ënyrë të përmbledhur rreth gurës së Prometeut dhe rëndësisë së tij. Veprimi i Prometeut është shumë i guximshëm, një veprim që trondit themelet e Olimpit. Zeusit ë sht ë një njeri i pamëshirshëm dhe hakmarr ë s. Ai e dënon Prometeun në mënyrë të përjetshme. Prometeu ë sht ë një luftëtar i paepur. Ai është padyshim kryengritësi i parë i njerëzimit që guxon t ë ngrihet kund ër pushtetit t ë t ë pamë shir ëve.
Gjuha shqipe 6 Nxënësit/et përqendrohen për rreth dhjetë minuta. Në minutat e fundit, 2-3 prej tyre e paraqesin punën para grupit të klasës. Mësuesi/ja tregohet i/e kujdesshëm/me kuptimin që bart fjalia-mesazh, përzgjedhja e fjalëve, drejtshkrimi tyre. Mesazhi më i goditur shënohet në dërrasë të zezë. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: (Shkrim i lir ë ) Përshkruani Olimpin, vendin e hyjnive. Detyrë, f.82.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III
Klasa: VI
Rubrika:Teksti rrëmtar letrar Nënrubrika: Në botën e çudirave Tema mësimore:
Fjalë kyçe: i dobishëm, kërmilli, trëndali, sakrikon, përton, vlera etj.
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotograke.
Metoda dhe teknika: - stuhi mendimesh, - pema e mendimeve, - punë në grupe, - tabela e konceptit, - ditari dypjesësh, - diagrami i Venit.
Kërmilli dhe trëndali
H. K. Andersen
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: −diskuton në bazë të njohurive dhe informacioneve që ka, lidhur me temën; − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − lexon pjesë-pjesë tekstin dhe parashikon se çfarë do të ndodhë më pas duke dhënë arsyetime dhe argumente për parashikimin e tij; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti; − interpreton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve; − analizon marrëdhëniet mes personazheve, vlerëson sjelljet e tyre, duke i krahasuar ato; − formulon temën dhe idenë kryesore të përrallës; − dallon elemente të formës dhe strukturës së tekstit (elementet fantastike); − dallon frazat që tregojnë kohën dhe mjedisin ku ndodhin ngjarjet. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale Situata e të nxënit Stuhi mendimesh Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen: -Ç’do të thotë të jesh i dobishëm në shoqëri? Nxënësit/et sjellin idetë e tyre nëpërmjet diskutimit. -Të punosh pa u lodhur për njerëzit që do. -Të jesh i vlefshëm për shoqërinë. -Të jesh i dobishëm Mësuesi/ja plotëson pemën e mendimeve me përgjigjet e nxënësve. Veprimet në situatë Mësuesi/ja njeh shkurtimisht nxënësit/et me autorin e pjesës: Hans Kristian Andersen bëhet mjaft i famshëm që në 1835, me romanin e tij “Improvizatori”, jo vetëm në Danimarkë, por edhe jashtë kufijve të saj. Gjithsesi famën dhe pavdekësinë atij ia dhanë përrallat mahnitëse, të cilat përbëjnë nektarin e Andersenit. Lexohet pjesë-pjesë teksti dhe parashikohet se çfarë do të ndodhë më pas duke dhënë arsyetime dhe argumente për parashikimin e tij. Pas leximit të pjesës “Kërmilli dhe trëndali”, nxënësit/et punojnë së bashku me mësuesin/en pyetjet e ushtrimit 1.
133
Libër për mësuesin 1)Personazhet e kësaj përralle janë trëndali dhe kërmilli.
Mësuesi/ja ndërhyn për të prezantuar nëpërmjet videoprojektorit imazhet sipas faqes së web-it: The Snail and the Rose Tree. 2) Prisni pa do të vijë dhe koha ime. E ç’është të çelësh trëndala, të bësh lajthi apo qumësht si lopët e delet!
Unë do të bëj diçka më të madhe... Më pas caktohet një nxënës/e për të ritreguar subjektin. Mësuesi/ja tregon kujdes që nxënës/ja të përdorë ligjëratën e zhdrejtë gjatë ritregimit, pra jo të riprodhojë dialogjet midis personazheve. Pas dëgjimit të subjektit, mësuesi/ja ndalet dhe shpjegon se përse autori u vesh tipare njerëzore personazheve të fragmentit dhe cila është gura letrare që përftohet. Personifikimi është figurë letrare me anë të së cilës sendit ose kafshës i vishen tiparet e njeriut.
Grupi I => Punon ushtrimin 2 ( Për kërmillin ishte me vlerë të rrinte i mbyllur brenda guaskës së tij…) (Trëndali vlerësonte kënaqësinë që i falte jeta, ai dëshiron të kënaqë të tjerët…) Grupi II => Punon ushtrimet 3 dhe 5. Tr ëndali personikon njer ë zit që vet ë sakrikohen për shoqërinë , ata që janë t ë dobishëm. K ërmilli personikon dembel ët, parazit ët dhe egoist ët. Grupi III => Punon ushtrimin 4 (Tema e kësaj përralle ka të bëjë me qëndrimet e ndryshme që mbajnë edhe vetë njerëzit ndaj njëri-tjetrit dhe ndaj vetë jetës) Grupi IV => punon ushtrimet 6 dhe 7 (………) Grupi V => punon ushtrimin 8 Shprehjet frazeologjike Merret vesh I bëj gjërat me nge
Fjala gjegjëse Kuptohet Dalëngadalë
Nxënësit/et punojnë në heshtje. Mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura, nëse është e nevojshme. Veprimtari praktike Gjatë fazës së fundit të zhvillimit të kësaj ore, nxënësit/et punojnë ushtrimin 9, f.88 duke reektuar për personazhet e përrllaës. Diagrami i Venit - idetë që ka secili, (Trëndali: të ndihmojë të tjerët. Kërmilli: i interesuar vetëm për veten.) - sjelljet dhe veprimet gjatë përrallës (Trëndali: çel lule. Kërmilli: struket në guackën e vet.)
Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim --T.I.K. diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Përmblidhni shkurt me 2-3 fjali formën tuaj të mbylljes për përrallën. Argumentoni arsyet e zgjedhjes suaj.
134
Gjuha shqipe 6 Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: shqipe
Gjuhë Shkalla: III
Rubrika:Teksti rrëmtar letrar Fjalë kyçe: Nënrubrika: Në botën e çudirave zili, mburrje, bretTema mësimore: kosa, kau, plasi. Bretkosa q ë desh t ë trashej sa nj ë ka Zh. dë la Fonten
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Klasa: VI
Metoda dhe teknika: - imagjinatë e drejtuar, - diskutim, - punë në grupe, - ditari dypjesësh, - tabela e konceptit, - puno dyshe/shkëmbe mendime.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − tregon një ngjarje të shkurtër, duke u bazuar në fjalët kyçe e gurat; − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti; − interpreton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve; − formulon idenë kryesore të fabulës; − interpreton idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të nënkuptuar në tekst; − dallon mjetet shprehëse në fabul, gurën letrare të antitezës; −interpreton me role fabulën; −gjykon për vlerën e kësaj fabule duke shqyrtuar aktualitetin e saj.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale
Situata e të nxënit Imagjinata e drejtuar Mësuesi/ja i nxit nxënësit/et që, nëpërmjet disa fjalëve të dhëna kyçe, të ndërtojnë një r rëm të shkurtër sipas imagjinatës së tyre. Ajo shënon në dërrasë të zezë fjalët: zili, mburrje, bretkosa, kau, plasi. U sugjerohet nxënësve të shohin edhe gurat ilustruese të fabulës.
Nxënësit/et përqendrohen në fjalët e dhëna e më pas fantazojnë për të realizuar rrëmet e tyre. Disa prej nxënësve e lexojnë rrëmin para grupit të klasës. Veprimet në situatë prezantim i shkurtër me autorin: Zhan dë la Fonten (Jean de La Fontaine, 1621- 1695) Poeti kombëtar i Francës, njëri ndër krijuesit më prodhimtarë në botë që shkroi pothuaj në të gjitha gjinitë, por shkëlqeu veçanërisht me fabulat e mrekullueshme, të cilat e vunë në radhët e fabulistëve më të mëdhenj të botës.
135
Libër për mësuesin Lexohet fabula dhe shfaqen nëpërmjet videoprojektorit sekuenca nga lmi vizatimor, sipas linkut: https://www.youtube. com/watch?v=7n7Kqr3AVYk Më pas nxënësit/et u përgjigjen pyetjevetë ushtrimit 1. Argumentohen përgjigjet dhe, nëse është e nevojshme, mësuesi/ ja bën ndërhyrjet e duhura. Më pas, ndahet klasa në grupe dhe çdonjëri prej tyre punon ushtrimet. Grupi I => Renditni veprimet e bretkosës sipas renditjes në fabul (ditari dypjesësh). Foljet
Mënyra e foljeve
vate
dëftore
u shtri
dëftore
Grupi II => Punon ushtrimin 4, f.90. Sa një ve – e vogël . Mos u mbaj – mos u mburr. Nakari nuk e la – zilia e mposhti. Grupi III => punon ushtrimin 6. Shembull: (ve-deve...) T abela e konceptit ANTITEZA:
Përtohet duke vënë përballë dy anë, gjendje, pamje a dukuri të kundërta.
Veprimtari praktike Nxënësit/et punojnë ushtrimin 7: - Vlerësoni aktualitetin e moralit të kësaj fabule. Puno dyshe/shkëmbe mendime Në minutat e fundit, 2-3 prej tyre paraqesin detyrën para grupi të klasës. Disa përfundime të rëndësishme shënohen në dërrasë të zezë.
Lidhjet me fushat e tjera: -shkencat shoqërore; - shoqëria dhe mjedisi; -T.I.K; -arti.
Vlerësimi Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Dramatizoni fabula të ndryshme dhe prezantojini ato për fëmijët e kopshtit më të afërt në komunitet. (Kjo detyr ë ë sht ë afatgjat ë dhe organizohet në formën e projektit.)
136
Gjuha shqipe 6 Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: shqipe
Gjuhë Shkalla: III
Rubrika: Takim me poezinë Tema mësimore: Bagëti e bujqësi N. Frashëri (ora e parë)
Fjalë kyçe: Shqipëri, nder, male, fusha, atdhedashuri, zemër.
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Klasa: VI
Metoda dhe teknika: - stuhi mendimesh, - diskutim, - prezantim digjital, - teknika pyetje-përgjigje, - puno dyshe/ shkëmbe mendime.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e poemës (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të poemë s deri sa ta kuptojë atë; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së poemës; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − dallon mjetet shprehëse në poemë, rimën e përdorur. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale Situata e të nxënit Stuhi mendimesh Mësuesi/ja i nxit nxënësit drejt diskutimit në lidhje me pyetjen: -Çfarë dini ju për jetën dhe krijimtarinë e Naim Frashërit? Prezantim i shkurtër për autorin: Naim Frashëri (1846- 1900) Është poeti më i madh i Rilindjes sonë Kombëtare. Lindi në Frashër të Përmetit. Ai ishte atdhetar, mendimtar dhe veprimtar i shquar i arsimit dhe i kulturës shqiptare. Gjithë jetën dhe veprën e tij Naim Frashëri ia kushtoi çështjes së madhe të çlirimit të Shqipërisë nga zgjedha osmane. Veprat e tij janë: “Bagëti e bujqësi”, “Lulet e verës”, “Historia e Skënderbeut” etj. Poema “Bagëtia e bujqësia” u botua më 1886.
Më pas nxënësit/et recitojnë vjersha të Naim Frashërit të mësuara në klasat 1-5. Mësuesja nxit imagjinatën e tyre duke shfaqur nëpërmjet videoprojektorit materialin sipas linkut: (këngë) https://www.youtube.com/watch?v=gHEi1gN8dJE Veprimet në situatë Pas leximit të fragmentit nga poema “Bagëti e bujqësi”, nxënësit/et së bashku me mësuesin/en diskutojnë për pyetjet e ushtrimit 1, f.94. 1. Autori ia kushton poemën bukurisë së atdheut. Thirrja e tij i drejtohet kujtdo që e ndien veten shqiptar. 2. Autori ndien mall për vendlindjen, pasi ai jeton larg, në mërgim. Kjo duket në vargun e tretë dhe të katërt. 3. Kjo tokë autorit i ka dhënë gjithçka. Gjithçka e atdheut idealizohet me qëllim nga autori. 4. Kur kujton bukurinë e atdheut, autori është i pushtuar nga ndjenja e mallit. (Kështu vazhdohet me radhë për të gjitha ushtrimet). Veprimtari praktike Puno dyshe/ shkëmbe mendime Mësuesi/ja i cakton nxënësit/et të lexojnë në heshtje informacionin për rimën dhe më pas në dyshe ata përcaktojnë llojin e rimës në vargjet e Naimit (ushtrimi 4): ( AABB). Nxënësit/et punojnë në heshtje. 2-3 prej tyre lexojnë detyrën para shokëve.
Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim -T.I.K; diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). -arti. Detyrë shtëpie: Gjeni poezi të autorëve të tjerë që kanë shkruar për bukuritë e atdheut. Mësoni përmendsh një prej tyre dhe recitojeni para klasës. 137
Libër për mësuesin Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: shqipe
Gjuhë Shkalla: III
Rubrika: Takim me poezinë Tema mësimore: Bagëti e bujqësi N. Frashëri (ora e dytë)
Fjalë kyçe: Shqipëri, nder, male, fusha, atdhedashuri, zemër.
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Klasa: VI
Metoda dhe teknika: -diskutim, -punë në grupe, -ditari dypjesësh, - punë individuale/shkrim i lirë.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − interpreton poemën duke përdorur idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe idetë e nënkuptuara; − shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga poema; − formulon temën dhe idenë kryesore të poemës; − jep dhe argumenton këndvështrimet e tij/saj rreth temës dhe ideve; − analizon gjuhën e përdorur në poemë (standarde/dialektore); − reciton me ndjenjë poemën. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Situata e të nxënit Diskutim Caktohen nxënës për të lexuar detyrën e shtëpisë. Mësuesi tregohet i kujdesshëm që në çdonjërën prej poezive që do të recitohen, të pyesë për temën e saj. Synohet recitim i bukur dhe me ndjenjë i poezive. Veprimet në situatë Nxënësit ndahen në 3 grupe dhe çdonjëri prej tyre punon me: Grupi I => ushtrimi 2 (imazhi që na sjell para syve poema lidhet me përshkrimin e jet ë s dhe bukurive natyrore). Grupi II => punon me ushtrimin 3, f.94. (ditari dypjesë sh) …lisat e gjat ë –epitet …shkon në mes si shigjet ë…-krahasim ( përshkrimi i peizazhit të Shqipërisë) O malet e Shqipërisë e ju o lisat e gjatë…. (Duket sikur kërkon t’i thërrasë pranë e të bisedojë me mall me ta)
Fushat e gjera me lule… Çuka, kodra, brinja, gërxhe dhe pyje të gjelbëruar… Grupi III => punon me ushtrimi 5, për dallimin e fjal ëve dialektore, duke shkruar përbri gjegjë set në gjuhën standarde. Tabela e konceptit Poema është një vepër e gjatë e shkruar në vargje, në të cilën autori, krahas
shprehjes së ndjenjave, përshin edhe ngjarje. Drejtohet pyetja për diskutim: Pse Bagëti e bujqësia është një poemë ? Veprimtari praktike Në mënyrë individuale punojnë me ushtrimin 6: - Zbuloni idetë dhe mesazhin që përcjell autori nëpërmjet kësaj poeme. Mësuesi/ja përmbledh për nxënësit: Vepra i kushtohet Atdheut dhe natyr ë s së vendlindjes. Larg tok ë s ku lindi, larg maleve dhe fushave, poeti ndien një mall zhuritës për çdo gjë shqiptare. Në atdhe gjithçka është e bukur, ndaj dhe dëshira për t’u kthyer është e papërmbajtur. Me dashurinë dhe krenarinë e aktë atdhetare, Naimi shprehu një nga idetë më të rëndësishme të lëvizjes kombëtare. Ai synonte të ngjallte tek bashkatdhetarët ndërgjegjjen kombëtare, t’i bënte të vetëdijshëm se ishin bij të një vendi me vlera
138
të gjithanshme, të një atdheu që priste shumë prej tyre. Nxënësit punojnë në heshtje dhe 2-3 prej tyre e lexojnë detyrën para grupit të klasës. Mesazhi më i bukur shkruhet edhe në dërrasë të zezë.
Gjuha shqipe 6 Lidhjet me fushat e tjera: -shkencat shoqërore; - shoqëria dhe mjedisi;
Vlerësimi Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Mësoni vargjet përmendsh dhe recitojini bukur ato. Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Rubrika: Takim me poezinë Tema mësimore: Gjuha shqype Gj.Fishta (ora e parë)
Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III
Klasa: VI
Fjalë kyçe: gjuhë shqipe, e bukur, e ëmbël, bashkim, mallkim.
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Metoda dhe teknika: - prezantim digjital - pema e mendimit, - puno dyshe/shkëmbe mendime, - diskutim.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e poezisë (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të poezisë deri sa ta kuptojë atë; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së poezisë; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − analizon gjuhën e përdorur në poezi (standarde/dialektore); − shpreh pëlqimet rreth gjuhës së autorit dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke ilustruar me detaje nga poezia. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Komptetenca digjitale Situata e të nxënit Prezantim digjital, pema e mendimit Mësuesi/ja shtron pyetjen: • Çfarë dini ju për veprën e Fishtës? Nxënësit/et sjellin mendimet e tyre. Ndërkohë, me to, mësuesi/ja plotëson pemën e mendimeve.
Gjergj Fishta
Përkrahës i ideve të Rilindjes Kombëtare Shfaqen fotogra dhe shkrime të autorit. Mësuesi/ja mund të mbështetet në materialin sipas linkut: https://www.youtube. com/watch?v=V3cn1t5OnBY Prezantim i shkurtër për autorin: Gjergj Fishta Është vazhdues i idealeve atdhetare e demokratike të Rilindjes Kombëtare. Kryevepra e tij në vargje: “Lahuta e Poet
Patriot
Dramaturg
Malcis”, pasohet nga të tjera po aq të suksesshme, si: “Anzat e Parnasit”, “Mrizi i zanave” etj.
Veprimet në situatë Poezia dëgjohet sipas interpretimit të Reshat Arbanës, në linkun: https://www.youtube.com/watch?v=nnH8HzO_1-U Më pas nxënësit/et punojnë dyshe pyetjet e ushtrimit 1. 1. Në strofën e parë të poezisë autori përcakton bukurinë e gjuhës shqipe. 2. Në strofën e dytë të poezisë autori na tregon se gjuha shqipe është pasuria e një populli. 3. Në strofën e tretë të poezisë autori na tregon se gjuha shqipe bashkon shqiptarët kudo që janë. Në këtë linjë, punohet edhe ushtrimi 2 (qëllimi i kësaj lirike është të himnizojë gjuhën shqipe). 139
Libër për mësuesin Veprimtari praktike Nxënësit/et punojnë me ushtrimin: Vargje të veçanta të poezisë kthehen në gjuhën standarde. Disa prej punimeve të nxënësve vendosen në tabelë përpara klasës dhe kërkohet nga mësuesi/ja që të interpretohen edhe në gjuhën standarde (mësuesi/ja shtron pyetjen për diskutim:) • Cili variant ju pëlqen më shumë, ai i shkruar nga Fishta apo ky i juaji? Nxënësit/et përgjigjen duke argumentuar përgjigjet e tyre, të cilat mësuesi/ja i plotëson duke theksuar se të shkruarit në dialekt nga Fishta ka të harmonizuar në mënyrë të mrekullueshme rimat dhe muzikalitetin. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim di-T.I.K; agnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). -arti. Detyrë shtëpie: Kërkoni në Internet informacion për prejardhjen e gjuhës shqipe dhe bëni një projekt rreth kësaj teme, duke u ndarë në grupe. ( Kjo detyr ë ë sht ë afatgjat ë)
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: shqipe
Gjuhë Shkalla: III
Rubrika: Takim me poezinë Tema mësimore: Gjuha shqype Gj.Fishta (ora e dytë)
Fjalë kyçe: gjuhë shqipe, e bukur, e ëmbël, bashkim, mallkim.
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Klasa: VI
Metoda dhe teknika: -diskutim, -teknika pyetje-përgjigje, -tabela e konceptit, -rrjeti i diskutimit.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − interpreton poezinë duke përdorur idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe idetë e nënkuptuara; − shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga poezia; −dallon qëllimin e autorit të poezisë; − jep dhe argumenton këndvështrimet e tij/saj rreth temës dhe ideve; − dallon mjetet shprehëse në poezi (anaforat)dhe tregon funksionin e tyre; − reciton me ndjenjë poezinë. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Situata e të nxënit Diskutim Lexohen detyrat e shtëpisë. Realizohet një diskutim për gjuhën shqipe duke përfshirë të gjithë grupin e klasës. Autorët që i kanë kënduar gjuhës shqipe: Gj. Fishta, N. Frashëri, N. Mjeda etj. Flitet në të gjitha vendet ku ka shqiptarë. Origjina nga pellazgishtja. Dokumenti i pare shqip (Formula e pagëzimit). Dialektet: gegërishtja dhe toskërishtja. Veprimet në situatë Ndahet klasa në grupe për të punuar me ushtrimet: Grupi I punon ushtrimin 3. Vargjet në të cilat lavdërohet gjuha amtare: Porsi kanga e zogut t’ver ë s që vallzon n’blerim t ë pyllit porsi i ambli lad i er ë s që lmonn gjit e drondallit porsi vala e bregut t’detit
140
porsi gjama e rrfes zhgjetare njashtu ashtu gjuha jon shqyptare
Gjuha shqipe 6 Vargjet në të cilat poeti mallkon atë që mohon k ë të gjuhë : Pra, mallkue njai bir Shqyptari, që këtë gjuhë të Perëndis, trashëgim, që na la i Pari… Grupi II punon ushtrimin 4. Gjuhë hyjnore Grupi III punon ushtrimin 5 dhe 6. Mësuesi/ja bashkëpunon me nxënësit për dallimin e anaforave. Theksohet se përsëritja e tingujve të njëjtë në llim të vargjeve krijon muzikalitet gjatë dëgjimit të poezisë. Veprimtari praktike Nxënësit/et nëpërmjet metodës rrjeti i diskutimit punojnë ushtrimin 7, f.97 duke reektuar rreth aktualitetit të mesazhit poetik të poezisë. PO
A mendoni se mesazhi poetik i Fishtës është ende aktual dhe sot?
JO
Nxënësit/et punojnë në heshtje. Në minutat e fundit dy-tre prej tyre e lexojnë detyrën para grupit të klasës. Përfundimet më të rëndësishme mësuesi/ja i shkruan në dërrasë të zezë. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Mësoni vargjet që ju pëlqejnë më shumë përmendsh dhe recitojini para klasës.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III
Klasa: VI
Rubrika: Takim me poezinë Tema mësimore: Zemra e liqenit L.Poradeci (ora e parë)
Fjalë kyçe: liqeri i kaltër, pasqyrim, ditë, valë, plagë.
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Metoda dhe teknika: -prezantim digjital, -diskutim, -teknika pyetje-përgjigje, -tabela e konceptit, -puno dyshe/shkëmbe mendime.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e poezisë (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të poezisë deri sa ta kuptojë atë; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së poezisë; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − dallon mjetet shprehëse në poezi (aliteracionin); − analizon titullin e poezisë. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale Situata e të nxënit Prezantim digjital - Diskutim Nxënësve në videoprojektor u shfaqen poezi të ndryshme të autorit Lasgush Poradeci: “Vdekja e Nositit”(sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=bW7nAgUMNBQ), apo poezi të tjera, si: “Gjeniu i anijes”,”Dremit liqeri”, (sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=A7), “Ku shtrohet vala” etj.
141
Libër për mësuesin Situata e të nxënit Prezantim digjital - Diskutim Nxënësve në videoprojektor u shfaqen poezi të ndryshme të autorit Lasgush Poradeci: “Vdekja e Nositit”(sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=bW7nAgUMNBQ), apo poezi të tjera, si: “Gjeniu i anijes”,”Dremit liqeri”, (sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=A7), “Ku shtrohet vala” etj. Veprimet në situatë Më pas mësuesi/ja njeh nxënësit me gurën e poetit tonë të shquar, Lasgush Poradecin. (mund të përdoret materiali sipas linkut: http://oripress.blogspot.com/2013/09/jeta-dhe-vepra-lasgush-poradeci.html) Lasgush Poradeci (1900-1987)
Është poet lirik e përkthyes. Emri i tij i vërtetë është Llazar Gusho. Poezitë e tij u përmblodhën në vëllimet: “Vallja e yjeve”, “Ylli i zemrës”, “Lirika”, etj. Lasgush Poradeci shkruan për: Natyrën Dashurinë
Sakrikimin Vetëijimin për hir t ë jet ë s dhe t ë artit.
Pas leximit të poezisë “ Zemra e liqerit” të autorit L. Poradeci, në tekst, f.98, nëpërmjet teknikës pyetje-përgjigje nxënësit punojnë me pyetjet e ushtrimit 1, për të kuptuar përmbajtjen e poezisë. Nxënësit sjellin përgjigjet e tyre, por mësuesi ndërhyn sipas nevojës për t`i zgjeruar ato. Nxnënësit/et marrin njohuri për gurën e aliteracionit. Në dërrasën e zezë punohet tabela e konceptit .
Është përsëritja e bashkëtingëlloreve të njëjta brenda vargut. Aliteracioni I jep vargut shprehësi tingullore.
Krijon tingëllimin e brendshëm në trupin e vargut.
Veprimtari praktike Mësuesi nxit mendimin kritik nëpërmjet metodës Puno dyshe/ shkëmbe ide mbi: • Analizoni titullin e poezisë duke komentuar kuptimin e tij. Zbërthehet metafora: Zemra e liqerit , efekti që krijon ajo për lexuesin, si dhe kuptimi i saj, qëllimi i autorit për të shpirtëzuar liqenin. Nxënësit punojnë për rreth dhjetë minuta e më pas shkëmbejnë idetë me njëri tjetrin. Idetë përfundimtare lexohen dhe shkruhen edhe në tabelë. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të -T.I.K; orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdue-arti. shëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Ushtrimi 6, f.99.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Rubrika: Takim me poezinë Tema mësimore: Zemra e liqenit L.Poradeci (ora e dytë)
142
Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III
Fjalë kyçe: Burimet dhe mjetet mësiliqeri i kaltër, more: pasqyrim, ditë, teksti i nxënësit, materiale valë, plagë. nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Klasa: VI
Metoda dhe teknika: -diskutim, -punë në grupe, -punë individuale/shkrim i lirë.
Gjuha shqipe 6 Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − interpreton poezinë duke përdorur idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe idetë e nënkuptuara; − shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga poezia; − jep dhe argumenton këndvështrimet e tij/saj rreth temës dhe ideve; − diskuton rreth përmbajtjes, përshtypjeve dhe ndjesive që i zgjon poezia; − reciton me ndjenjë poezinë. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare qytetare Situata e të nxënit Diskutim Caktohen nxënës për të lexuar detyrën e shtëpisë. Mësuesi/ja tregohet i/e kujdesshëm/me që në çdonjërin prej shembujve që do të sjellë nxënësi/ja të orientojë vëmendjen e tyre drejt efektit që sjell gura e aliteracionit në poezinë e L. Poradecit. ( Konkluzione Konkluzione rreth zhvillimit të ushtrimit 6.) Aliteracionet krijojnë bukur tingëllimin e brendshëm në trupin e vargut. Gjatë leximit dhe dëgjimit të poezisë “Dremit liqeri”, të bën përshtypje harmonia e tingujve. Kjo melodi emocionuese nuk është rastësore. Kështu, përsëritja e bash këtingëlloreve të shurdhëta r dhe sh lidhet me përfytyrimin e qetë të liqenit. Bashkëtingëlloret e shurdhëta r dhe sh janë tingujt e rrjedhjes së ujërave. Ndërkohë që bashkëtingëlloret e zëshme g dhe gj krijojnë efektin e kundërt, atë të liqenit të trazuar. Veprimet në situatë Punë Punë në në grupe Nxënësit ndahen në grupe ku secili secili prej tyre punon me : një objekt, por ai është i lidhur ngushtë me shpirtin dhe Grupi I punon ushtrimin 3. ( Jo, liqeni nuk përfaqëson vet ëm një bot ën e trazuar t ë poetit). Grupi II punon ushtrimin 4. (imazhi i lexuesit ndryshon nga një strofë në tjetrën, duke na dh ënë gjendje t ë ndryshme t ë liqenit) zemëruar i val ëve; vorbulla e zem ëruar e ujit) Grupi III punon ushtrimin 5 (rr ëmbimi i zemë Nxënësit punojnë në heshtje. Përfaqësues Përfaqësues të secilit grup argumentojnë përgjigjet përgjigjet para grupit të klasës. Nëse është e nevnevojshme mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura. Veprimtari praktike Shkrim i lir ë Nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur pavarur ushtrimin 7: Përshkruani me pesë fjali ndjesitë që ju zgjon poezia. Nxënësit përqëndrohen e punojnë për rreth 15 minuta, më pas lexojnë përshkrimet e tyre para grupit të klasës. Kjo detyrë mund të vlerësohet me notë. Lidhjet me fushat e tjera: -shkencat shoqërore; - shoqëria dhe mjedisi;
Vlerësimi Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Mësoni përmendsh poezinë dhe recitojeni bukur atë.
143
Libër për mësuesin Fush usha: Gj Gjuha dhe dhe komuni unikimi
Rubrika: Takim me poezinë Tema mësimore: Valbona D.Agolli
Lënda: Gj Gjuhë shqipe
Shkalla: III
Klasa: VI
Fjalë kyçe: lumë, Valbona, brigje, shushurimë, kaltërsi.
Burimet dhe mjetet mësimësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Metoda dhe teknika: - prezantim digjital, - diskutim, - tabela e koncepteve, -puno dyshe/shkëmbe mendime, - pesëvargëshi.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e poezisë (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të poezisë deri sa ta kuptojë atë; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së poezisë; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − dallon mjetet shprehëse të përdorura në poezi (pyetjen retorike, metaforat, epitetet); − dallon llojin e rimës së përdorur; − interpreton poezinë duke përdorur idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe idetë e nënkuptuara; − shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga poezia; − reciton me ndjenjë poezinë. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare qytetare Kompetenca digjitale Situata e të nxënit Prezantim digjital Mësuesi/ja u mundëson nxënësve që me ndihmën e videoprojektorit të shfaqen bukuritë e lumit malor të Valbonës, Valbonës, duke ndjekur sekuenca nga materialet në linqet: https://www.youtube.com/watch?v=xfWT https://www.youtube.com/watch?v=xfWT-fza2N0 -fza2N0,, apo: https://www.youtube.com/watch?v=Y6e2cCxsGgs Veprimet në situatë Mësuesi/ja bën një prezantim të shkurtër të autorit. Drit ëro Agolli Poet, prozator dhe publicist. Disa prej veprave më të rëndësishme të tij janë përkthyer në Perëndim e në Lindje. Nga krijimtaria e tij mjaft e pasur mund të përmendim: “Hapat e mia në asfalt”, “Komisari Memo”, “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo”, “Nënë Shqipëri”, “Njeriu me top”, “Trëndali në gotë” etj.
Pas leximit të poezisë “Valbona” “Valbona” për të kuptuar përmbajtjen e saj punohen pyetjet e ushtrimit 1. 1. Në strofën e parë autorit i ka bërë përshtypje kjelltësia e lumit. 2. Në strofën e dytë autori fton autori fton për t`u kredhur kredhur në ujërat e kaltra. 3. Në strofën e tretë autori krijon imazhin e rrugëtimit të ujrave të kaltra. 4. Në strofën e katërt vargjet kanë ton humori. humori. Punë Punë në në grupe punon ushtrimin 2 (në (në k ët ë poezi pë përcillet ideja se: Natyra ë sht ë një një mrekulli, t ë cil ën duhet ta njohim, ruajmë ruajmë Grupi I punon dhe ta vler ë sojmë sojmë.) Grupi II punon ushtrimin 4 duke përcaktuar llojin e gurave letrare letrare të përdorura në vargjet e dhëna dhe dhe shpjeguar kupkuptimin e tyre. Tabela e konceptit PYETJA RETORIKE
Figurë letrare që ndërtohet duke pyetur dhe pa kërkuar përgjigje. I jep vargut ngarkesë emocionale.
144
Gjuha shqipe 6 Vargu Të duket si një qiell i dytë ! Veç të tuliteshe si ftuj ë
Figura letrare krahasim krahasim
Shpjegimi sinë e lumit me at ë t ë qiellit. Autori e krahason kthjellt ë sinë
Bukuria e lumit të shton d ë shir ën për t ë qëndruar dhe lodruar në në ujë ujërat e tij. shushurimë! metaforë Valët e lumit duket sikur vall ë zojnë zojnë… Hedh vallen vala shushurimë Me gotë lumin krejt ta pimë…? pimë…? pyetje retorike Uji ë sht ë aq i kulluar… Andej nga shkon ta pinë brigjet … personikim Ujë Ujërat e kaltra do t ë mbeten aty në n ë gjirin e natyr ë s, pranë pranë brigjeve. Nxënësit/et përqendrohen dhe më pas argumentojnë përgjigjet e tyre. Mësuesi/ja plotëson nëse është e nevojshme e më pas ndalet në shpjegimin e pyetjes retorike. strofave, përbërjen e tyre. Grupi III punon ushtrimin 5, për të dalluar rimën e përdorur dhe llojin e strofave, (Rima e poezisë ABAB, secila strofë ka kat ër vargje). Veprimtari praktike Më anë të metodës puno metodës puno dyshe/shkëmbe mendime, mendime, punohet ushtrimi 6. Pesëvargësh me fjalët “Lumi i Valbonës”. Valbonës”. Mësuesi/ja u rikujton nxënësve skemën e pesëvargëshit.
Emër Mbiemër+mbiemër Folje+ folje+ folje Fjali me 4 fjalë Fjalë sinonime me fjalën e parë Nxënësit/et punojnë në heshtje më pas pas paraqesin detyrën, e cila vlerësohet. vlerësohet. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës -T.I.K; mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm -arti. gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Përzgjidhni vargjet që ju pëlqejnë më shumë dhe recitojini para klasës.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: da: shqipe
Gjuhë uhë Shkalla: III
Rubrika: Takim me poezinë Tema mësimore: Detyrë Klase Zh. Prever
Fjalë kyçe: mësues, djalë, zog, klasë, dritare, uuturim, këngë.
Burimet dhe mjetet mësimësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ja.
Klasa: VI
Metoda dhe teknika: - imagjinatë e drejtuar, - teknika pyetje-përgjigje, -tabela e konceptit, - rrjeti i diskutimit.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: −parashikon përmbajtjen e poezisë mbështetur në gurat dhe titullin; − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e poezisë (krijimtarinë, jetën); − lexon poezinë poezinë pë r ta kuptuar atë; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së poezisë; − dallon mjetet shprehëse të përdorura në poezi (përsëritjen artistike, metaforat); − shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga poezia; − gjykon me argumente idetë e poezisë; − reciton me ndjenjë poezinë. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare qytetare Kompetenca digjitale 145
Libër për mësuesin Situata e të nxënit Imagjinat ë e drejtuar Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit/et të vështrojnë me kujdes gurat në faqet 102 dhe 103 dhe të përshkruajnë mendimet dhe ndjenjat e tyre në lidhje me to. Pasi të kenë lexuar lexuar titullin e poezisë, dëgjohen diskutimet e tyre, parashikimet parashikimet në lidhje me përmbajtjen e poezisë. Në sfond vendoset kolona zanore e këngës sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=1tDhUVAQCzw Veprimet në situatë Bëhet një prezantim i shkurtër me autorin e poezisë: Zhak Prever (Jacques Prévert 1900 - 1977) ishte një poet francez. Ai gjithashtu njihet edhe si një skenarist mjaft i suksesshëm lmash. Disa nga veprat e tij më të përmendura janë: “Bregu në mjegull”, “Dita po lind”, “Fëmijët e parajsës”, “Fjalët”etj. Pas leximit të poezisë “Detyrë klase” punohen pyetjet e ushtrimit 1, për të kuptuar më mirë përmbajtjen e poezisë. 1. Fëmija 1. Fëmija në orën e mësimit ndihet i shpërqendruar shpërqendruar dhe ndien detyrim detyrim të qëndrojë qëndrojë në të. Mosha fëmijërore fëmijërore dhe pranvera që troket e tërheqin fëmijën drejt natyrës, lojës dhe lirisë. 2. Atë e shpërqëndron shpërqëndron natyra dhe zogjtë që cicërojnë. 3. …………………………………………. Punohen ushtrimet 2-3, për të interpretuar poezinë. - Atmosfera e k ë saj poezie ka t ë bë jë jë me botën ëndërrimtare të fëmijëve. Është stina e pranverës. Nxë Nxë në sit sit sjellin eksperiencat e tyre personale, lidhur me dë d ë shirat shirat e tyre, ndë ndë rsa rsa janë janë në në shkollë shkollë dhe dhe ndjekin më më simin. simin. Nxënësit/et ndahen në tri grupe dhe çdonjëri çdonjëri prej tyre punon me: punon ushtrimin 4. Grupi I punon F ëmija i k ërkon zogut ta shpë shpëtojë tojë nga atmosfera e më mërzitshme në në klasë klasë. 5. Grupi II punon ushtrimin 5. Nxënësit/et përqendrohen, punojnë në heshtje e më pas përfaqësues të secilit grup argumentojnë argumentojnë përgjigjet para grupit të klasës. Mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura. Tabela e konceptit Përsëritja artistike krijohet duke përdorur disa herë me radhë të njëjtën falë, grup falësh apo fali të njëjta, me qëllim theksimin artistik të tyre. t yre. Ushtrimi 5, vargjet që përsëriten: përsëriten : F ëmija e shikon F ëmija e pret F ëmija i thërret
Dhe tetë dhe tet ë ikin uturim, dhe katër dhe kat ër, dhe dy e dy zhduken fare…
zbërthimin e kuptimit të tyre: Grupi III punon ushtrimin 6 për gjetjen e metaforave dhe zbërthimin Metaforat Tet ë dhe tet ë ikin uturim… Xhamat bë bëhen r ër ë… Bankat bë bëhen pemë pemë… Dhe muret e klasës shemben pa zhurmë… zhurmë… Veprimtari praktike Nxënësit/et nëpërmjet metodës rrjeti i diskutimit punojnë ushtrimin 7. - Momentet e lojës janë më të dobishmet në jetën e një fëmije. Nxënësit/et argumentojnë qëndrimin e tyre. tyr e. Mësuesi/ja ndërhyn për të arritur arr itur në konkluzionet e duhura mbi dobinë e shkollës dhe të lojës në formimin e një fëmije. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës -T.I.K; mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm -arti. gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Mësoni pesëmbëdhjetë vargje përmendsh dhe recitojini para klasës.
146
Gjuha shqipe 6 Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III
Klasa: VI
Rubrika: Takim me poezinë
Fjalë kyçe: Burimet dhe mjetet mësi- Metoda dhe teknika: Kosovë, bir, vuajt- more: - pesëvargëshi, Tema mësimore: je, gëzime, brenga. teksti i nxënësit, materiale - teknika pyetje-përgjigje, nga interneti, materiale - puno dyshe/ shkëmbe Unë, biri yt A.Podrimja të përgatitura nga mësuesi/ mendime. ja, albume fotograke. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: −ndërton një pesëvargësh me fjalën kyçe të poezisë; − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e poezisë (krijimtarinë, jetën); − lexon poezinë pë r ta kuptuar atë; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së poezisë; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − dallon mjetet shprehëse të përdorura në poezi (epitetet); − interpreton poezinë duke përdorur idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe idetë e nënkuptuara; − shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga poezia; − lexon me ndjenjë poezinë. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale Situata e të nxënit Pesëvargëshi: Mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë fjalën: Kosova dhe bashkëpunon me nxënësit/et për të ndërtuar një pesëvargësh me të. Në sfond vendoset kolona zanore e këngës, sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=vRo_k36gwh0 Veprimet në situatë Bëhet një prezantim i shkurtër me autorin e poezisë: Ali Podrimja (1942 -2012) ë sht ë një poet bashk ëkohor kosovar. Vargjet e tij karakterizohen nga thjeshtësia, gurat dhe mesazhet e fuqishme atdhetare. Disa prej veprave t ë tij t ë njohura janë: Hija e tokës, Shamijat e përshëndetjeve, Dhimbë e bukur , Sampo, Lum Lumi etj. Pas leximit të poezisë “Unë, biri yt”, punohet ushtrimi 1, nëpërmjet teknikës pyetje-përgjigje, për të zbërthyer përmba jtjen e saj. - Cila është tema e kësaj poezie? ( Kjo është poezi atdhetare, i kushtohet atdheut. Ka temë patriotike.) - Kujt i drejtohet poeti që në vargun e parë? ( Poeti i drejtohet Kosovës, ashtu si biri nënës). - Cila është lidhja e tij me atdheun? ( Është një lidhje e fortë, një lidhje organike, shpirtërore, e cila përcillet mes vargjesh plot emocion). Nxënësit/et ndahen tri në grupe dhe punohen ushtrimet 3-6: Grupi I : Gjeni vargjet në të cilat poeti pasqyron vuajtjet e vendit të tij: Ushtrimi 3: “T`i njoh vuajtjet, gëzimet, vdekjet”,(por edhe vargje të tjera, sipas argumenteve të nxënësit). Ushtrimi 4: Komentoni vargjet: ta di gjakun që t ë vlon në gji, dallg ën kur t ë rreh net ëve t`pagjumta. Autori bashkëbisedon me atdheun e tij, i et me ton të ngrohtë e të dhembshur për plagët e kohërave, historinë e përgjak ur të vendit të vet. Gjaku nënkupton forcën dhe gjallërinë, shpirtin e pamposhtur të atdheut, ndërsa dallgët nënkuptojnë situatën e trazuar në të cilën ndodhet vendi, atdheu që s`e, atdheu me netë ku s`ka gjumë.
Grupi II : Ushtrimi 5: Figura letrare e përdorur në fjalët e nënvizuara: T’i njoh vuajtjet, gëzimet, vdekjet,
Ti njoh lindjet e bardha , caqet e tua të kallura. ( është gura e epitetit). Grupi III : Ushtrimi 6: Çfarë ju bën përshtypje në vargun hyrës dhe atë mbyllës? Ashtu si vargu hyr ë s, edhe ai mbyll ë s kanë në përbërjen e tyre togfjal ë shin: Unë , biri yt, Kosovë , t`i njoh/t ë njoh, Kosovë , unë , biri yt. Ë sht ë kjo një zgjedhje e autorit për t ë theksuar idenë kyçe t ë poezisë , at ë t ë llit t ë fort ë e t ë pak ë putshëm midis atdheut dhe vet ë atij. 147
Libër për mësuesin Veprimtari praktike Nxënësit/et punojnë për rreth dhjetë minuta, në mënyrë individuale, me ushtrimin e mëposhtëm: Zgjidhni vargjet që ju prekin më shumë. Thoni pse. Nxënësit/et punojnë në heshtje, për rreth 10 minuta. Detyra vlerësohet për argumentimin, komentin që nxënësi i bën vargjeve të përzgjedhura, mënyrës se si shprehet, fjalëve që përzgjedh. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës -T.I.K; mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm -arti. gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Bëni një album me temë “Atdheu në vargje” me poezi të autor ëve kosovar ë.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: shqipe
Gjuhë Shkalla: III
Klasa: VI
Rubrika: Në skenën e teatrit Tema mësimore: 14 vjeç dhëndër A.Z.Çajupi (ora e parë)
Fjalë kyçe: Burimet dhe mjetet mësi- Metoda dhe teknika: burrë, grua, mar- more: - prezantim digjital, tesë, djalë, teksti i nxënësit, materiale - diskutim, 14 vjeç, bota. nga interneti, materiale - tabela e konceptit, të përgatitura nga mësuesi/ - punë në grupe dyshe. ja, albume fotograke. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: −diskuton në bazë të njohurive dhe informacioneve që ka, lidhur me temën; − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − lexon fragmentin e komedisë pë r ta kuptuar atë ; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti; − interpreton që llimin e autorit të pjesë s; Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale Situata e të nxënit Prezantim digjital Nëpërmjet videoprojektorit shfaqen sekuenca nga lmi “Përrallë nga e kaluara”. Mësuesi mund të përdorë materialin sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=gQkFPZuX7r0 Nxënësit/et komentojnë veprimet e personazheve, pamjen e tyre dhe ngjarjen nëse e kanë të njohur. Mësuesi/ja et shkurtimisht për përmbajtjen e lmit. Përrallë nga e kaluara është një lm shqiptar i prodhuar në Shqipëri në vitin 1987. Skenari i këtij lmi është i bazuar në komedinë “14 vjeç dhëndërr “ të A. Z. Çajupit. Në këtë komedi autori tregon historinë e martesës së Gjinos 14 vjeçar me Marigonë 20 vjeçare. Marigoja hakmerret ndaj atyre q ë sajuan këtë martesë dhe më në fund ton. Veprimet në situatë Bëhet një prezantim i shkurtër me autorin e komedisë: Andon Zako Çajupi (1866-1930)
Poet dhe dramaturg i shquar, veprimtar patriot e demokrat revolucionar shqiptar. Ndër veprat e tij të mirënjohura përmendim: “Baba Tomorri”, “Pas vdekjes”, “14 vjeç dhëndër” etj.
148
Pas leximit të fragmentit, të shkëputur nga komedia “14 vjeç dhëndër”, punohen me gjithë grupin e klasës, pyetjet e ushtrimit 1, pët të kuptuar përmbajtjen e tij. 1. Dialogu në këtë fragment zhvillohet mes Vangjelit dhe Tanës. 2. Ata janë burrë e grua. 3. Ata gjenden në dhomën e gjumit duke u bërë gati për të fjetur. 4. Tana është e shqetësuar dhe nuk e zë gjumi, sepse mendon se duhet të martojnë të birin. 5. Vangjeli nuk e miraton menjëherë mendimin e të shoqes, ai është indifferent, por edhe nuk e bindin dot fjalët e saj. (kështu vazhdohen me radhë të gjitha pyetjet)
Gjuha shqipe 6 Tabela e konceptit Komedia është një tekst dramatik ku personazhet zbulojnë dobësitë e tyre dhe veset. Ata përshihen në situata humori dhe ngjarjet kanë një und të lumtur. Mësuesi/ja u kërkon nxënë sve të japin tri argumente pse fragmenti i dhënë është një komedi. Drejtohet pyetja: A njihni komedi t ë tjera? Renditni disa prej tyre. Psh: Komedi shqiptare: “Pallati 176”, “Shi në plazh”, “Karnavalet e Korç ë s”, “Pas vdekjes” etj.
Veprimtari praktike Punohet në grupe dyshe ushtrimi 2, p ër të interpretuar qëllimin e autorit: (Në qëllimin e autorit do të përfshinim: -të godasë mendësinë e asaj kohe, -të godasë martesat e të rinjve në moshë të papërshtatshme, -të pasqyrojë mbingarkesën e gruas me detyra të rënda në familje). Nxënësit/et punojnë në heshtje. Përfaqësues të secilit grup argumentojnë përgjigjet para grupit të klasës. Mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura nëse është e nevojshme. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës -T.I.K; mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm -arti. gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Interpretoni në role fragmentin. Bëni një skenë, kujdesuni për kostumet, intonacionin, gjestet e lëvizjet gjatë aktrimit tuaj.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: shqipe
Gjuhë Shkalla: III
Klasa: VI
Rubrika: Në skenën e teatrit Tema mësimore: 14 vjeç dhëndër A.Z.Çajupi (ora e dytë)
Fjalë kyçe: Burimet dhe mjetet mësi- Metoda dhe teknika: burrë, grua, mar- more: - lojë me role, tesë, djalë, teksti i nxënësit, materiale - punë në grupe, 14 vjeç, bota. nga interneti, materiale - punë në grupe dyshe. të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − interpreton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve; − dallon elemente të formës dhe strukturës së tekstit; − analizon marrëdhëniet mes personazheve, vlerëson sjelljet e tyre, duke i krahasuar ato; − shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga fragmenti; − analizon gjuhën e përdorur në komedi (standarde/dialektore); − interpreton në role fragmentin e komedisë. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale Situata e të nxënit Lojë me role Vihet në skenën e improvizuar nga nxënësit/et fragmenti i tekstit, që ata vetë kanë përzgjedhur. Mësuesi/ja vlerëson mënyrën e interpretimit të tyre. Nxënësit/et mund të kenë regjistruar dramatizimin e tyre, apo lmuar atë dhe ta prezantojnë para klasës. Mësuesi vendos vetë për minutazhin e kësaj veprimtarie, mund të prezantojnë dy grupe apo edhe më shumë, sipas përgatitjes së nxënësve. Veprimet në situatë Punohen në grupe ushtrimet: 149
Libër për mësuesin Grupi I: Ushtrimi 3 Konikti midis personazheve qëndron në perceptimin që ata kanë për rolin në familje. N ë se Tana shqet ë sohet, sepse mbi
t ë bien t ë gjitha punët e sht ë pisë , Vangjeli e sheh veten si zot t ë sht ë pisë , ai mendon se grat ë janë për punë , nd ërsa burrat për t ë komanduar. Grindja e tyre zbulon mendësinë e prapambetur të kohës. Grupi II: Ushtrimi 4 Këmbëngulja e Tanës: Bjer e i, mua s`më ihet. Sa jam gjallë, Dua të gëzoj si mëmë!
Indiferentizimi i Vangjelit: Do t`më l ë sh dhe sot pa gjumë?
Grupi III: Ushtrimi 5 Situatat komike në këtë fragment krijohen nga: nga mendimet e tyre, nga fjal ët e thëna prej tyre. Nxënë sit/et ilustrojnë me fraza që u shkaktojnë humor. Grupi IV: Ushtrimi 6 Dhjetë fjalë dialektore të përdorura në fragment: Fjala në dialekt Gjegjësja në Dialekti: Toskërisht standard ndëgjo dëgjo keshë pësuar kisha pësuar burratë burrat nukë nuk Nxënë si punon me gjetjen e fjal ëve në vijim.
Veprimtari praktike Punë në grupe dyshe Punohet ushtrimi 7, f.108 për të reektuar dhe vlerësuar ndenjat në lidhje me personazhet: Personazhi më shkakton Tana Vangjeli Pse? Humor Indiferenca e tij shkakton humor… Keqardhje
P ërmes fjalëve të saj kuptojmë jetën e vështirë me të cilën është përballur ajo, ngarkesën me punë t ë r ënda…
Zemërim Simpati
Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës -T.I.K; mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm -arti. gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Interpretoni në role fragmentin. (Vazhdon dramatizimi i fragmentit )
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Rubrika: Në skenën e teatrit Tema mësimore: Koprraci Molieri (ora e parë) 150
Lënda: Gjuhë shqipe Fjalë kyçe: koprrac, hajdut, para, drejtësi, plan.
Shkalla: III
Klasa: VI
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Metoda dhe teknika: -prezantim digjital, -teknika pyetje-përgjigje, -tabela e koncepteve, -minileksion, -rrjeti i diskutimit.
Gjuha shqipe 6 Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: −diskuton në bazë të njohurive dhe informacioneve që ka, lidhur me temën; − et shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − lexon fragmentin e komedisë pë r ta kuptuar atë ; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti; − dallon mjedisin ku ndodhin ngjarjet; − interpreton që llimin e autorit të pjesë s, duke mbajtur që ndrimin e tij/saj. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale Situata e të nxënit Prezantim digjital Nxënësve nëpërmjet videoprojektorit iu mundësohet të shikojnë pjesë të zgjedhura nga komedia e Molierit: “Kopraci”. Mësuesi/ja mund të përdorë materialin me sekuenca nga komedia në linqet: (“Koprraci” në gjuhën frënge: https://www.youtube.com/watch?v=kLrLx_yB7Wg) (“Koprraci” në gjuhën shqipe: https://www.youtube.com/watch?v=kxwNp_dIXhE) Në tabelë punohet një pesëvargësh për fjalën: Koprraci. Veprimet në situatë Bëhet një prezantim i shkurtër me autorin e komedisë: Molieri (Jean-Baptiste Poquelin, 1622 – 1673)
Është një nga gurat më të ndritura të letërsisë botërore, i cili hodhi themelet e komedisë franceze. Molieri mbetet një krijues i madh i ndërtimit të karaktereve. Disa nga veprat e tij më të njohura janë:“Tartu”, “Don Zhuani”, “Mizantropi”, “Kopraci” dhe “Borgjezi snik”.
Pas leximit të fragmentit të shkëputur nga komedia, mësuesi/ja bashkëbisedon me nxënësit/et për përgjigjet e pyetjeve të ushtrimit 1. - Ku zhvillohet ngjarja? ( Në oborrin e shtëpisë së Harpagonit.) - Çfarë e ka tronditur dhe alarmuar Harpagonin? (Vjedhja e parave…) - Ku dyshon Harpagoni? (tek gjithsecili që ai njeh, madje dyshon për gjithë botën.) - Çfarë masash kërkon të marrë ai për gjetjen e hajdutit? (kërkon të prangosë gjithë qytetin dhe rrethinat Vijohet edhe me pyetjet e tjera të ushtrimit 1. Tabela e koncepteve I. Shaqja teatrale ndahet në akte, pjesë të cilat për bëhen nga disa skena, por që bashkohen në një bosht ngjarjeje. Mësuesi/ja zgjeron informacionin e nxënësve: Vepra dramatike ndahet në disa pjesë, të cilat quhen akte. Ka drama me një e dy akte, por drama e plotë ka prej tri, deri në pesë dhe gjashtë akte. Akti zgjat nga ngritja e deri te mbyllja sërish e perdes, por aktet nuk janë tërësi të veçanta, ato janë të lidhura fort midis tyre, sepse veprimi i aktit pasues është vazhdim i aktit paraprak. Midis akteve ekziston pushimi i domosdoshëm ose pauza, jo vetëm për çlodhjen e shikuesve, por për të krijuar përshtypjen e largësisë kohore midis ngjarjeve. Akti mund të ndahet në skena. Çdo ndryshim i personazhit në skenë – ikja e njërit ose dalja (shfaqja) e tjetrit – quhet pamje ose skenë. Një akt zgjat rreth 30-40 minuta dhe një dramë mund të ketë 1 deri në 6 akte. Mësuesi/ja drejton pyetjet: -Sa akte dalloni në fragmentin e dhënë? Sa skena? (Janë shkëputur nga vepra e plotë dy akte dhe dy skena). -Cila është ngjarja që i bashkon këto në një bosht të vetëm? (Nxënësit përmbledhin shkurtimisht përmbajtjen). II. Simboli është një figurë letrare, e cila paraqet një send, një rymor a një dukuri nëpërmjet një sendi, një rymori a një dukurie tjetër që bëhet përaqësuese. Është figurë me kuptim të dyfishtë.
151
Libër për mësuesin Ilustrimi bëhet me gurën e Harpagonit, (personazhit kryesor të komedisë “Kopraci” i cili është simbol i koprracisë. Për të konkretizuar e zgjeruar njohuritë e nxënësve mësuesi/ja jep shembuj të tjerë: Kafshë të tilla, si: dhelpra, ujku, luani, janë kthyer përkatësisht në simbole të dinakërisë, egërsisë, forcës. Shumë personazhe të letërsisë artistike janë bërë simbole të virtyteve ose veseve të ndryshme njerëzore. P.sh., Prometeu është bërë simbol i sakricës dhe i dashurisë njerëzore; Gjergj Elez Alia – simbol i luftëtarit që mbron nderin dhe lirinë; Veprimtari praktike Nxënësit/et nëpërmjet metodës rrjeti i diskutimit argumentojnë pro ose kundër pyetjes: (Ushtrimi 3).
PO
A e justikoni JO gjendjen shpirtërore të Harpagonit në momentin e vjedhjes së parave? Nxënësit/et punojnë rreth dhjetë minuta e më pas argumentojnë përgjigjet para grupit të klasës. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës -T.I.K; mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm -arti. gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Harpagoni është sa tragjik në fatin e tij, po aq dhe komik në mënyrën se si sillet. Gjeni në tekst dy momente që u përgjigjen këtyre dy tipareve të tij. (Ushtrimi 4, f.112) ( P ërgatitje për t ë luajtur në role një fragment t ë shkurt ër, sipas pëlqimit t ë nxënë sve, i cili do t ë vihet në skenë or ën e ardhshme).
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Rubrika: Në skenën e teatrit Tema mësimore: Koprraci Molieri (ora e dytë)
Lënda: Gjuhë shqipe Fjalë kyçe: koprrac, hajdut, para, drejtësi, plan.
Shkalla: III
Klasa: VI
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Metoda dhe teknika: -lojë me role, -diskutim, -tabela e konceptit, - punë individuale.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: −rendit në mënyr ë të përmbledhur veprimet e personazhit kryesor; − interpreton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve; − analizon marrëdhëniet mes personazheve, vlerëson sjelljet e tyre, duke i krahasuar ato; − shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga fragmenti; −dallon elemente të formës, gjuhës, duke ilustruar me pjes ë nga fragmenti; − dallon epitetet, metaforat e përdorura nga autori; − interpreton në role fragmente nga monologu i komedisë. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale Situata e të nxënit Lojë me role Vihet në skenën e improvizuar nga nxënësit/et fragmenti i tekstit, që ata vetë kanë përzgjedhur. Mësuesi/ja vlerëson mënyrën e interpretimit të tyre. Nxënësit/et mund të kenë regjistruar dramatizimin e tyre, apo lmuar atë dhe ta prezantojnë para klasës. Veprimet në situatë Punohet me interpretimin e tekstit (Ushtrimi 2): • Cilin ves dënon autori në këtë komedi? ( Koprracia ë sht ë vesi që d ënohet, vihet në lojë në përmjet personazhit që sillet si një njeri për t ë cilin ka vler ë vet ëm paraja.) 152
Gjuha shqipe 6 Gjatë monologut të Harpagonit, i cili zbulon botën e tij të brendshme, mendimet e tij shfqet më së miri kjo cilësi e shëmtuar e karakterit të tij. Por, ç`është monologu? Është biseda që një personazh zhvillon me vetveten. U drejtohet lexuesve apo shikuesve në një shaqje teatrale. Shaq mendimet e botëkuptimit të personazhit në lidhje me çështje të rëndësishme. Pra, monologu (gr. mónos – vetë, një, dhe lógos – fjalë), përmes të cilit personazhi i dramës shpreh qëndrimet, mendimet e veta. Ndahet klasa në tri grupe dhe çdonjëri prej tyre punon me: Grupi I punon ushtrimin 5. (…Jeta e tij nuk kishte më kuptim. … do të bënte çmos të vinte në vend shumën e vjedhur. …në se nuk do ta gjente hajdutin do të donte të varte gjithë botën e më pas edhe veten .) Grupi II punon ushtrimin 6. ( pjesa e parë e fragmentit dallon për pyetjet retorike; pyetjet e përsëritura; frazat e shkurtra. Fjalitë me folje në mënyrën urdhërore janë të pakta, si psh: Kapeni hajdutin! Kapeni vrasësin! ). Grupi III punon ushtrimin 7. ( paraja ime e gjorë - mbiemër, paranë time të shtrenjtë – mbiemër. Të dyja janë epitete.) Veprimtari praktike Punohet ushtrimi 8, f.112. Nxënësi/et komentojnë si i kuptojnë thëniet e dhëna, duke i mbështetur me raste nga jeta e përditshme. • Koprraci humbet çdo gjë nga lakmia për t ë pasur gjithçka. La Fonten Koprracit i intereson vet ë m paraja, ajo ë sht ë kuptimi i jet ës dhe gjithçka tjet ë r bë het e padukshme p ë r t ë . K ë shtu, ai hum bet kuptimin e vë rtet ë t ë jet ë s, humbet dashurinë pë r vlerat e vë rteta t ë jet ë s, duke u shnd ër ruar në një qenie materiale. • T ë varfrit i mungojnë shumë gjëra, Koprracit i mungon gjithçka. Gëte Një njeriu t ë varf ë r mund t`i mungojnë shumë gjë ra materiale, por nëse shpirti i tij është i pasur me dashuri, atëherë jeta ka ende plot shpresa dhe mundësi të reja për të. Koprracit i mungojnë sytë për të parë bukuritë e jetës, ai sheh vetëm paratë e tij, por as ato nuk mundet t`i shijojë. Nxënësit/et punojnë në heshtje. Në minutat e fundit nxënësit/et lexojnë duke argumentuar përgjigjet. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës -T.I.K; mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm -arti. gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Mësoni përmendsh një pjesë të monologut të Harpagonit. (Vazhdon dramatizimi i fragmentit në role).
153
Libër për mësuesin Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: shqipe
Rubrika: Çelësat e tekstit joletrar Nënrubrika: Rrëfejmë përvoja
Fjalë kyçe: udhëtim fantastik, personazhet e lmave vizatimorë, lojëra shpikje, fantazi.
(Teksti rrëmtar joletrar)
Tema mësimore: Udhëtim në Diznei Lend Udhë përshkrim
Gjuhë Shkalla: III
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Klasa: VI
Metoda dhe teknika: - stuhi mendimesh, - tabela e konceptit, - teknika pyetje-përgjigje, - punë në grupe, - tryeza rrumbullake.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: -dallon udhëpërshkrimin si lloj i tekstit joletrar rrëmtar; -u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së tekstit; -analizon elementet e strukturës së udhëpërshkrimit; -shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga teksti. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale Situata e të nxënit Stuhi mendimesh/ tabela e konceptit Shtohet pyetja për diskutim:: -Ç’dini për tekstin joletrar? Nxënësit/et sjellin idetë e tyre, të cilat mësuesi i zgjeron dhe plotëson në dërrasë të zezë (tabela e konceptit ). Teksti rrëmtar joletrar Qëllimi i tekstit rrëfimtar joletrar është të rrëejë ngjarje të jetuara, copëza nga jeta e personave. Rrëmi bazohet në fakte, duke përfshirë vende, data, personazhe ngjarjesh reale. Më pas, mësuesi/ja u krijon mundësinë nxënësve të shohin pamje nga Diznei Lend. Mund t ë p ërdoret materiali sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=h48Y9ysdycQ ose https://www.youtube.com/watch?v=nM_BOGtz1As Veprimet në situatë Pas leximit të pjesës “Udhëtim në Diznei Lend”, nëpërmjet teknikës pyetje-përgjigje, nxënësit u japin përgjigje pyetjeve të ushtrimit 1. 1. Vendet që viziton autori në Diznei Lend janë: Shpella e Tmerrit, Malet Ruse…. 2. Autorit i bën përshtypje pothuajse çdo gjë në k ët ë vend, pasi përjeton momente të pakrahasueshme kudo ku shkon… 3. Udhëtimi ishte fantastik. 4. Autori e falënderon me zemër këdo që e ka shpikur Diznei Lendin. Shpjegohet se ç’është udhëpërshkrimi, si lloj i tekstit rrëmtar joletrar. Udhëpërshkrimi: • lloj i veçantë i rrëmit joletrar; • pikënisjen e merr nga udhëtimi dhe nga mbresat që lë në kujtesën e autorit. Punë në grupe Mësuesi/ja i ndan nxënësit me grupe dhe secili prej tyre punon me: Grupi I punon ushtrimin 2, f. 115 (Çdo fëmijë do të dëshironte të shkonte të paktën një herë në jetë, pasi ai mund të quhet “Qyteti i lojërave të lumturisë” ... ) Grupi II punon ushtrimin 3, f. 115 (Objektive: përmendja e fakteve, vendeve. Subjektive: një ëndërr e vërtetë;…vërtet fantastik etj; ) Grupi III punon ushtrimin 4, f. 115 ( Autori rrëfen në vetën e parë. Disa nga fjalitë, në të cilat del në pah prania e tij janë: …Aty bëmë një udhëtim... - …hipëm edhe në një karusel... - …hipëm mbi një dyshek... etj. Grupi IV punon ushtrimin 5 fq. 115 (pyetja e autorit “ Kush i shpiku vallë”, nënkupton një vlerësim për krijuesit e tyre .)
Nxënësit punojnë në heshtje. Përfaqësues të secilit grup argumentojnë përgjigjet para grupit të klasës. Nëse është e nevojshme, mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura 154
Gjuha shqipe 6 Veprimtari praktike Tryeza rrethore, përmes së cilës nxënësit/et reektojnë rreth vendeve që ju pëlqejnë për t`i vizituar, mbështetur në mbresat e leximit. Jepen shpjegime, sipas opinioneve të tyre personale. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës -T.I.K; mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë -arti. orës mësimore). Detyrë shtëpie: Përfytyroni sikur jeni në Diznei Lend. Përshkruani çfarë ju bën përshtypje gjatë vizitës suaj. Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: shqipe
Rubrika: Çelësat e tekstit joletrar Nënrubrika: Rrëfejmë përvoja
Fjalë kyçe: Vaçe Zela, këngëtare, zë i ëm bël, skenë, mall.
(Teksti rrëmtar joletrar)
Tema mësimore: Vaçe Zela: I kam harruar pengjet e mia B.Goce Intervist ë
Gjuhë Shkalla: III
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Klasa: VI
Metoda dhe teknika: -prezantim digjital, -diskutim, -teknika pyetje-përgjigje, -punë në grupe, -puno dyshe/shkëmbe mendime.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: -dallon intervistën si lloj i tekstit joletrar rrëmtar; -u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së tekstit; -analizon elementet e strukturës së intervistës; -shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga teksti. -et shkurtimisht për jetën dhe veprimtarinë artistike të këngëtares Vaçe Zela. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale Situata e të nxënit Prezantim digjital Drejtohet pyetja për diskutim: -Ç’dini për artisten Vaçe Zela? Nëpërmjet videoprojektorit shfaqet një material i shkurtër për të prezantuar gurën e këngëtares së shquar shqiptare Vaçe Zela. Mund të përdoren materialet sipas linqeve: https://www.youtube.com/watch?v=Egg-b9A1MxU (kënga: Valsi i lumturisë) https://ëëë.youtube.com/ëatch?v=5Pl-9M3gVxY (kënga: Moj e bukura Arbëri) Veprimet në situatë Pas leximit të intervistës së Vaçe Zelës, “I kam harruar pengjet e mia”, nxënësit u japin përgjigje pyetjeve të ushtrimit 1. 1)
Koncerti për nder të Vaçe Zelës titullohet “Vaçe Zela, një grua, një zë, një mit”
2)
Dëshira e Vaçe Zelës është të kthehet në Shqipëri…..
3)
Asaj i mungon publiku shqiptar, Shqipëria dhe e pamundura për t`u ngjitur në skenë.
4) Ndërsa kujton jetën e saj, këngëtarja vlerëson lidhjen e fortë, dashurinë që ajo ndien për publikun shqiptar. Ushtrimi 2 -Si i kuptoni fjalët e Vaçe Zelës: “Ai vend më bëri këtë që ju thoni se unë vazhdoj të jem për ju”. Interpretimet e nxnë sve duhet t ë kenë si bosht t ë përgjigjes vler ë simin që ajo ka për vendin dhe publikun shqiptar. K ëng ëtarja vler ë son atdheun dhe popullin e saj, ata që e rriten dhe edukuan, që ushqyen ëndrr ën e saj, që e mbë shtet ën, e duartrokit ën dhe e bënë t ë jet ë aq e madhe dhe e shtrenjt ë për ta.
155
Libër për mësuesin Ndahet klasa në katër grupe dhe secili prej tyre punon me: Grupi I punon me: -formulon dy pyetje që do të donin t`ia drejtonin këngëtares; Formulimi i pyetjeve vlerësohet për konceptimin e tyre, po aq sa edhe formulimin gjuhësor; analizën e formës së organizimit të këtij shkrimi ( Intervistë; pyetje –përgjigje). Grupi II punon me të analizën e personazhit, se si ndihet këngëtarja, duke nënvizuar mbiemrat dhe ndajfoljet që përcaktojnë gjendjen e saj shpirtërore. ( Këngëtarja ndihet tejet e vlerësuar dhe kjo e plotëson si artistikisht, ashtu edhe shpirtërisht. Disa nga mbiemrat që përcaktojnë gjendjen e saj janë: snike, e madhe, e lumtur, etj.)
Grupi III punon me renditjen e tri fakteve nga jeta e së intervistuarës. ( Viti 2009 mban emrin e saj; përvjetori i saj i 70-të etj.) Grupi IV punon me renditjen e tri tipareve të gjuhës së intervistës. A gjenden terma? A është subjektive apo objektive? Termat i takojnë fushë s së muzik ë s: publik, live, skenë , por edhe t ë dhëna nga jeta e personazhit: përvjetor, kremtim. Dominon gjuha subjektive, kurse t ë dhënat nga jeta janë fakte objektive. Nxënësit punojnë në heshtje. Përfaqësues të secilit grup argumentojnë përgjigjet para grupit të klasës. Nëse është e nevojshme mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura. Veprimtari praktike Në minutat e fundit, nxënësit punojnë në grupe dyshe ushtrimin 9, f.119: -Zbërtheni nëntekstin e titullit. Si është i ndërtuar ai nga ana gjuhësore? Titulli është një përsëritje e drejtpërdrejtë e fjalëve të autores. Fjala peng është përdorur në kontekstin e fjalës: dëshirë, objektiv. Autorja shprehet në mënyrë të tillë që nënkupton se ajo është e realizuar, ka realizuar gjithçka ka synuar në jetën e saj dhe kjo plotësohet më së miri në mbylljen e intervistës, ku ajo shprehet se gjithçka kujton është dashuria që i jep ende publiku shqiptar. Mësuesi/ja vlerëson përgjigjet e argumentuara të nxënësve, duke i dhënë sa më shumë hapësirë të shprehurit të tyre. Kjo detyrë mund të vlerësohet me notë. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës -T.I.K; mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm -arti, muzika. gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Intervistoni një gurë të njohur e të dashur për ju. Prezantojeni intervistën para klasës.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: shqipe
Rubrika: Çelësat e tekstit joletrar Nënrubrika: Rrëfejmë përvoja
Fjalë kyçe: ushtarë, luftë, paqe, këngë, Krishtlind je.
(Teksti rrëmtar joletrar)
Tema mësimore: Histori paqeje E.Endrjus Kronik ë
Gjuhë Shkalla: III
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: -dallon kronikën si lloj i tekstit joletrar rrëmtar; -u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së tekstit; -rendit ngjarjet e tekstit; -analizon elementet e strukturës së kronikës; -gjykon me argumente idetë dhe informacionin e tekstit; -interpreton idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të nënkuptuar në tekst. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale 156
Klasa: VI
Metoda dhe teknika: -diskutim, -prezantim digjital, -puno dyshe/shkëmbe mendime, -ditari dypjesësh, -tabela e konceptit, -punë individuale .
Gjuha shqipe 6 Situata e të nxënit Diskutim/ Pema e mendimit Drejtohet pyetja: -Ç’lloj shkrimesh përfshihen në një gazetë apo revistë? Në dërrasën e zezë plotësohet pema e mendimeve: Shkrimet që përfshihen në një gazetë: Kronika, Intervista, artikujt e ndryshëm etj. Nëpërmjet videoprojektorit mësuesi/ja shfaq sekuenca nga lmi, përmbajtja e të cilit lidhet me atë të tekstit të dhënë: https://www.youtube.com/watch?v=NOz9SpWc_yE Veprimet në situatë: Pas leximit të pjesës “Histori paqeje”, nëpërmjet teknikës puno dyshe/shkëmbe mendime punohet ushtrimi 1. Ky ushtrim i ndihmon nxënësit që të rendisin ngjarjen sipas rrjedhës logjike të ngjarjeve, psh: 12-
Fryma e krishtlindjeve u manifestuar në vitin 1914… Duke lluar që në mbrëmjen e 24 dhjetorit… e kështu me radhë…
Ushtrimi 2, punohet nëpërmjet teknikës ditari dypjesësh. Tema e kronikës Çfarë synon të rrëfejë autori? Struktura 1) Çfarë tregohet në hyrje? 2) Çfarë tregohet gjatë zhvillimit?
Dashuria e njeriut për paqen Qëllimi i autorit është të vërë në pah rolin, rëndësinë dhe efektin që ka paqja, fryma e saj positive në mendjen dhe shpirtin e njeriut. Në hyrje prezantohemi me ngjarjen.
Gjatë zhvillimit shtjellohet ajo që ka ndodhur, si ka ndodhur, kush ishin pjesëmarrësit në ngjarje. Autori konkludon për rëndësinë që pati ngjarja e ndodhur. 3) Çfarë tregohet në mbyllje? Nxënësit punojnë në heshtje. Më pas ata e lexojnë detyrën para grupit të klasës. Tabela plotësohet edhe në dërrasë të zezë. Mësuesi/ja i plotëson, saktëson dhe zgjeron njohuritë e nxënësve mbi kronikën. shkruhet në kohën kur ndodh ngjarja
përdor falë të figurshme
Kronika
ruhet kronologjia e zhvillimit të veprimeve
shkruesi duhet të jetë i saktë me treguesit kohorë, vendorë
Ndërtimi gjuhësor i kronikës karakterizohet nga : 1- Përdorimi i fjalive të shkurtra të thjeshta e të përbëra me bashkërenditje e të përziera. 2- Përdorimi i foljeve kryesisht në kohën e kryer, e kryer të thjeshtë, e tashme të mënyrës dëftore, por edhe në lidhore. Veprimtari praktike: Ushtrimi 3, f.121: -Përkuzoni me njëzet fjalë mesazhin e kësaj kronike: Dashuria dhe paqja janë zotërueset e vërteta të botës. Njerëzit janë krijuar për ta dashur dhe respektuar njëri-tjetrin, jo për ta luftuar dhe urryer. Nënë Tereza thotë: “Nëse ne nuk kemi paqe, kjo është sepse ne kemi harruar se i përkasim njëri-tjetrit”. Nxënësit punojnë në heshtje. Në minutat e fundit 2-3 prej tyre e lexojnë detyrën para grupit të klasës.
157
Libër për mësuesin Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës -T.I.K; mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë -arti, muzika; orës mësimore). -historia. Detyrë shtëpie: Shkruani edhe ju një kronikë për një ngjarje reale. Fusha: Gjuha dhe komunikimi Rubrika: Çelësat e tekstit joletrar Nënrubrika: Informohemi (Teksti informativ) Tema mësimore: Nënë Tereza, nëna e dashurisë
Lënda: Gjuhë shqipe Fjalë kyçe: Nënë Tereza, misionare e paqes, humaniste, atdhe, bamirësi.
Shkalla: III
Klasa: VI
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Metoda dhe teknika: -diskutim, -prezantim digjital, -tabela e konceptit, -punë individuale.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: -lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; -dallon tekstin informues si lloji i tekstit joletrar rrëmtar; -u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së tekstit; -analizon elementet e strukturës së tekstit; -gjykon me argumente idetë dhe informacionin e tekstit; Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale Situata e të nxënit (Prezantim digjital / stuhi mendimesh) Mësuesi/ja drejton pyetjen: -Ç’dini për Nënë Terezën? Nxënësit diskutojnë rreth informacioneve që kanë për gurën e saj. Ndërkohë, përmes videoprojektorit mësuesi bën të mundur shfaqjen e një materiali për Nënë Terezën. Mund të shfrytëzohet materiali, sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=m072QdjNErA Veprimet në situatë Pas leximit të tekstit informativ “Nënë Tereza, nëna e dashurisë”, për të zbërthyer përmbajtjen e tij, nxënësit punojnë ushtrimin 1. 1. Për çfarë informoheni në këtë tekst? (Për jetën e Nënë Terezës, veprimtarinë e saj të bamirësisë…etj) 2. Çfarë të dhënash morët? Renditini ato sipas vendosjes në tekst. (Të dhëna për veprimtarinë e saj si humaniste, vlerë simin me çmimin Nobel, lindjen, shkollimin, jetën, atdheun e saj, etj…) Tabela e konceptit:
Në të përfshihen: • informacionet e enciklopedive, • CV-të, • letrat zyrtare, njoftimet, ftesat, lajmet etj.
158
Gjuha shqipe 6 Veprimtari praktike: Ushtrimi 3, f.123
Gjeni 3 tipare të gjuhës së informimit. Nënvizoni datat, vendet, personat që përmenden. ( Njohuritë zgjerohen nëpërmjet renditjes së të dhënave, fakteve në mënyrë objektive: çmimi Nobel 1979, ka lindur në Shkup, etj. Gjuha është e drejtëpërdrejtë, shmangen gurat letrare...; etj. )
Nxënësit punojnë në heshtje dhe në minutat e fundit 2-3 prej tyre e lexojnë detyrën e përfunduar para grupit të klasës. Nëse është e nevojshme mësuesi bën ndërhyrjet e duhura. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës -T.I.K; mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm -arti, muzika. gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Zgjeroni informacionet e dhëna për misionaren e paqes, Nënë Terezën. Shfrytëzoni burime të ndryshme informacioni.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Rubrika: Çelësat e tekstit joletrar Nënrubrika: Informohemi (Teksti informativ) Tema mësimore: Shpikje për të komunikuar
Lënda: Gjuhë shqipe Fjalë kyçe: shpikje, komunikim, telefon, celular, postë elektronike, e-mail, kompjuter.
Shkalla: III Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Klasa: VI Metoda dhe teknika: -pema e mendimeve, -teknika pyetje-përgjigje, -tryeza rrethore, -rrjeti i diskutimit, -puno dyshe/shkëmbe mendime.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit rreth brendisë së tekstit; − gjykon me argumente idetë dhe informacionin e tekstit; − dallon elemente të formës dhe strukturës së tekstit dhe sqaron funksionin e tyre. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale Situata e të nxënit Stuhi mendimesh/Pema e mendimeve Mësuesi/ja drejton pyetjen për diskutim: -Cilat janë mjetet e komunikimit në ditët e sotme dhe si përdoren ato? Me përgjigjet e nxënësve plotësohet pema e mendimit:
teleoni
posta elektronike
mjetet e komunikimit
celulari dhe videoteleoni
kompjuteri
159
Libër për mësuesin Pas leximit të tekstit “Shpikje për të komunikuar”, punohet ushtrimi 1 për të kuptuar përmbajtjen e tekstit. Veprimet në situatë Tryeza e rrumbullakët Ushtrimi 2 dhe 3
-Po ju me cilin nga këto mjete pëlqeni të komunikoni? Pse? Nxënësi/ja jep shpjegime për zgjedhjet e tij/saj.Përmes metodës Rrjeti i diskutimit punohen ushtrimet: Në mënyrë të përmbledhur përgjigjet e ushtrimeve do ishin: Gjuha e këtij teksti është objektive, tipar i tekstit informativ. N ë t ë përmenden data dhe shifra: viti 2004, 1939, 1944, 23 shifra, 3 sekonda etj. Fjalit ë kyçe në secilin nga paragraf ët janë kryesisht fjalit ë e para t ë tyre, t ë cilat kanë informacionin kyç. Shprehjet: shënoi një revolucion t ë dyt ë ( ishte një arritje e madhe). Videotelefoni ka lindur në vitin 2004 ( ë sht ë shpikur).
Veprimtari praktike Nxënësit punojnë në dyshe ushtrimin 8, f.128. Përmblidhni me 1-2 fjali secilin nga paragrafët. Nxënësit përqëndrohen e më pas shkëmbejnë idetë me njëri-tjetrin. Këto fjali shkruhen në dërrasë të zezë. Më pas mësuesi/ja u kërkon nxënësve që këto fjali t’i bashkojmë në një tekst të vetëm.( Ushtrimi 9) Në minutat e fundit 2-3 prej tyre e lexojnë tekstin e plotë para klasës. Lidhjet me fushat e tjera: -shkencat shoqërore; - shoqëria dhe mjedisi; -arti.
Vlerësimi Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Luani në role një bisedë telefonike në grupe dyshe. Vlerësoni bisedën më të mirë. Fusha: Gjuha dhe komunikimi Rubrika: Çelësat e tekstit joletrar Nënrubrika: Shpjegojmë (Teksti shpjegues) Tema mësimore: Funksioni dhe interpretimi i grakëve, tabelave, pikturave dhe
160
Lënda: Gjuhë shqipe Fjalë kyçe: funksion, grak, tabelë, pikturë, ilustrim, banor, qytet, popullsi.
Shkalla: III
Klasa: VI
Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ ja, albume fotograke.
Metoda dhe teknika: -stuhi mendimesh -minileksioni, -tabela e konceptit, -puno dyshe/shkëmbe mendime.
ilustrimeve Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − shpjegon funksionin e grakëve, tabelave, pikturave, ilustrimeve , me të cilat shoqërohen tekstet; − lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit rreth brendisë së tekstit; − gjykon me argumente idetë dhe informacionin e tekstit; − dallon elemente të formës dhe strukturës së tekstit dhe sqaron funksionin e tyre. − përpilon grakë të tjerë për të vendosur të dhënat e tekstit në një formë ndryshe. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Situata e të nxënit Stuhi mendimesh Mësimi i kësaj ore llon me çështjen për diskutim -Cili mendoni se është funksioni i grakëve, tabelave, pikturave dhe ilustrimeve? ( Ilustrimet gurative, tabelat, grakët, pikturat ndihmojnë në qartësimin e ç ështjes, paraqitjen e detajuar të objektit që do të shpjegohet.) Nxënësit/et vështrojnë gurat në f.130 dhe përshkruajnë secilën prej tyre, objektet që shohin dhe komentojnë qëllimin që kanë, atë që paraqesin.
Gjuha shqipe 6 Veprimet në situatë Pas leximit të tekstit “Funksioni i grakëve, tabelave, pikturave dhe ilustrimeve”, nxënësit punojnë ushtrimi 1, për të kontrrolluar nivelin e të kuptuarit të tekstit. Minileksioni/ tabela e konceptit Teksti shpjegues: Ka si qëllim të shpjegojë mbi një çështje, një dukuri, një temë, një personalitet, një ngarje, etj. Shpjegon duke thelluar idetë në një fushë të caktuar Shpjegimi ndërthuret me informacionin duke analizuar shkaqet dhe duke paraqitur pasojat e një fenomeni t ë caktuar. Në themel të tekstit shpjegues qëndron pyetja: PSE? Punohet me gjithë grupin e klasës ushtrimi 2, f.131. Shpjegoni kuptimin e shprehjes fjalinë: “Prirja për ardhjen drejt kryeqytetit është shumë natyrale”. (Dë shira për t ë ardhur dhe jetuar në kryeqytet ë sht ë e madhe, e kuptueshme, e natyrshme). Nxënësit/et punojnë sipas metodës Puno dyshe/Shkëmbe mendime ushtrimin 3, 4 dhe 5. Shqyrtoni tekstin. Nënvizoni informacionet më të rëndësishme dhe bëni komente shpjeguese. (Nxënë sit nënvizojnë t ë dhënat faktike, shifrat, vitet, përqindjet, duke dhënë shpjegime për secilin rast.) A ka një hyrje ky tekst? (Fjalit ë e paragrat t ë par ë.) Nënvizoni fjalitë në të cilat krahasohen të dhënat. Në fjalitë që nënvizuat në ushtrimin e mësipërm, dalloni se me çfarë mjetesh gjuhësore është realizuar krahasimi? ( Edhe viti 2006 shënoi shifra t ë larta t ë l ëvizjes së popullsisë , por …) (Krahasimi realizohet nëpërmjet dy pjesëve të fjalisë së përbërë kundërshtore, me lidhëzën: por.) Nxënësit argumentojnë përgjigjet dhe nëse është e nevojshme mësuesi/ja bën ndërhyrjet e nevojshme.
Veprimtari praktike Mësuesi/ja i nxit nxënësit të punojnë në heshtje për t’i vendosur të dhënat e tekstit në një tip tjetër graku.(Ushtrimi 7) Nxënësit punojnë në heshtje. Disa nga llojet e grakëve punohen për t`u prezantuar edhe në dërrasë të zezë. Lidhjet me fushat e tjera: -shkencat shoqërore; - shoqëria dhe mjedisi; -T.I.K;
Vlerësimi Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Përshkruani me fjalë fotogranë dhe pikturën e mëposhtme. Bëni një përshkrim me dhjetë fjali. Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë Shkalla: III shqipe Rubrika: Çelësat e tekstit joletrar Fjalë kyçe: Burimet dhe mjetet mësingjyra, more: Nënrubrika: Shpjegojmë domethënie, e teksti i nxënësit, materiale (Teksti shpjegues) kuqe, e bardhë, nga interneti, materiale Tema mësimore: e verdhë, jeshile, të përgatitura nga mësuesi/ Domethënia e ngjyrave vjollcë. ja, albume fotograke. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; −u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së tekstit; −gjykon me argumente idetë dhe informacionin e tekstit; − ndan përvojat dhe kënaqësitë e leximit me shokët e shoqet e klasës; Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale
Klasa: VI Metoda dhe teknika: -prezantim digjital, -diskutim, -DDM, -tryeza rrethore, -lojë në role.
161
Libër për mësuesin Situata e të nxënit Diskutim-prezantim digjital Mësuesi/ja shfaq me videoprojektor pamje, të cilat i vendosin ngjyrat në kontrast me njëra-tjetrën dhe u drejton nxënësve pyetjen: • Çfarë ndjesish ju përcjellin këto pamje? Dëgjohen mendimet e nxënësve, sipas pëlqimeve të tyre. (Mund të përdoret materiali sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=NjnTziQKRAA (pamje lulesh me ngjyra të ndryshme). Veprimet në situatë Pas leximit të informacionit të tekstit mësuesi ndërton në dërrasë të zezë tabelën DDM . Di Dua të di Mësova Njoh me saktësi të gjitha ngjyrat A klasikohen ngjyrat në grupe? Ngjyrat janë dëshmitari i parë Pse? Si? i ndryshueshmërisë natyrore. Natyra ka ngjyrat e saj, qëniet njerëzore kanë tipare dhe ngjyra të ndryshme...etj. E verdha është ngjyra e disa luleve Çfarë simbolizon e verdha? Tryeza rrethore Nxënësit komentojnë sipas këndvështrimit të tyre se pse x ngjyrë është e preferuara e tyre. Psh: Mua më pëlqen e kaltra, pasi kaltër është qielli, deti. E kaltra është ngjyrë qetësuese, e butë dhe e dashur. Mua më pëlqen e blerta, si nuancë e jeshiles. Natyra është e gjelbër, ndaj efekti qetësues i kësaj ngjyre është i pakrahasueshëm. Do të doja që qyteti im të ishte edhe më i gjelbër. Veprimtari praktike Lojë në role Në këtë fazë të fundit të zhvillimit të kësaj ore, nxënsit luajnë në role duke personikuar dhe dramatizuar ngjyrat. -Unë jam e verdha. Jam ngjyra e diellit... Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të -T.I.K; orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdue-arti. shëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Projekt në grup: Ndërtoni me rruaza, lapsa, gurë, guacka, gjethe, fruta, petale lulesh të ngjyrave të ndryshme, objekte të ndryshme si: varëse, byzylykë, zbukurime orendish, vizatimesh, fotogra, gatime, kostume festive, postera festivë etj.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe Fjalë kyçe: të drejta, mijëra njerëz, arsimim, vendosmëri, guxim.
Shkalla: III
Burimet dhe mjetet mësiRubrika: Çelësat e tekstit joletrar more: Nënrubrika: Argumentojmë teksti i nxënësit, materiale (Teksti argumentues) nga interneti, materiale Tema mësimore: të përgatitura nga mësuesi/ Unë jam Malala M.Jousafzai ja, albume fotograke. (ora e parë) Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit rreth brendisë së tekstit; − jep dhe argumenton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazhit; Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare 162
Klasa: VI Metoda dhe teknika: -stuhi mendimesh, -teknika pyetje-përgjigje, -minileksion, -rrjeti i diskutimit.
Gjuha shqipe 6 Situata e të nxënit (Stuhi mendimesh) Drejtohet pyetja për diskutim: - Si mendoni, cila është marrëdhënia e fjalës kyçe arsim me fjalët dhunë, diskriminim, intolerancë ? Përgjigjet e argumentuara të nxënësve në mënyrë të përmbledhur do kishin si bosht idetë: Arsimi është zhvillim. Në një vend të zhvilluar njerëzit janë mbështetës të paqes, tolerancës dhe dënojnë qëndrimet diskriminuese. Veprimet në situatë Pas leximit të tekstit “Unë jam Malala”, mësuesi/ja bashkëbisedon më nxënësit/et për të zbërthyer pyetjet e ushtrimit 1. 1. Malala ë sht ë aktiviste pakistaneze e njohur për mbrojtjen e t ë drejtave t ë njeriut (fëmijëve) për arsim. 2. Fjalimin e saj ua drejton t ë gjithë atyre djemve e vajzave, t ë cil ët kanë pasur t ë një jtin fat me t ë….. (Kështu vazhdohet me të gjitha pyetjet..) Minileksion - Ç’është dhe cili është qëllimi i tekstit argumentues? Teksti argumentues: • Ka si qëllim të bindë lexuesin për një çështje të caktuar nëpërmjet fakteve, shembujve, provave, gjykimeve Praktike. • Autori një teksti argumentues formulon një tezë, e cila shfaqet e gatshme për lexuesin ose është e nënkuptuar. • Teza është një pohim, një ide kyçe, mbi të cilin ndërtohet i gjithë teksti. • Vërtetësia e kësaj teze dhe e argumentimit të saj varet nga opinionet e autorit, argumentet që ai sjell për ta mbështetur atë dhe për ta bindur kështu lexuesin.
Veprimtari praktike Nxënësit nëpërmjet metodës Rrjeti i diskutimit nxënësit/et argumentojnë pro dhe kundër pyetjes:
Më bën përshtypje vullneti i saj, forca, dashuria për arsimin dhe dijen... Nxënësit punojnë për rreth dhjetë minuta e më argumentojnë përgjigjet e tyre para grupit të klasës. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Shkruani një tekst të shkurtër argumentues, teza e të cilit të jetë thënia e Malalës si në foton e paraqitur. Mbështetni argumentin tuaj me sa më shumë fakte dhe shembuj.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe Fjalë kyçe: të drejta, mijëra njerëz, arsimim, vendosmëri, guxim.
Shkalla: III
Burimet dhe mjetet mësiRubrika: Çelësat e tekstit joletrar more: Nënrubrika: Argumentojmë teksti i nxënësit, materiale (Teksti argumentues) nga interneti, materiale Tema mësimore: të përgatitura nga mësuesi/ja, Unë jam Malala M.Jousafzai albume fotograke. (ora e dytë) Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − gjykon me argumente idetë dhe informacionin e tekstit; − dallon problemin dhe zgjidhjen; − dallon në një tekst përdorimin e argumenteve pro dhe kundër për një çështje të caktuar; − interpreton idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të nënkuptuar në tekst; − dallon elemente të formës dhe strukturës së tekstit.
Klasa: VI Metoda dhe teknika: -prezantim digjital, -diskutim, -punë në grupe, -ditari dypjesësh.
163
Libër për mësuesin Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale Situata e të nxënit (Diskutim - Prezantim digjital) Veprimet në situatë Mësuesi e ndan klasën në katër grupe dhe secili prej tyre punon me ushtrimet: - Grupi I interpreton qëndrimin e tij në lidhje me mbrojtjen e të drejtave për arsimin (interpretimet e dhëna mirëpriten të gjitha nga mësuesi). Psh: E drejta e njeriut për arsimim është një nevojat bazë të njeriut. Ndryshe bota do ishte e e zhytyr në errësirë dhe primitive. - Grupi II gjen në tekst fragmente, në të cilat Malala: • Rrëfen për jetën e saj. ( talebanët më qëlluan në anën e majtë të ballit...) • Tregon arsyet e luftës kundër terrorizmit. (luftë për të mbrojtur të drejtat e tyre...) • Tregon forcën e madhe dhe vendosmërinë për të mbrojtur të drejtën. (Forca, fuqia dhe guximi lind ën...). - Grupi III analizon nënkuptimin e fjalisë mbyllëse në fjalimin e Malalës ( Arsimimi është rruga drejt së ardhmes së paqtë ). - Grupi IV nënvizon fjalitë e thjeshta. Analizon ndërtimin e tyre sintaksor. Nga sa gjymtyrë përbëhen? Shpresat e mia janë të njëjtat. Kryefjalë/kallëzues/gjymtyrë të dyta. Nxënësit punojnë në heshtje. Përfaqësues të secilit grup argumentojnë përgjigjet para grupit të klasës. Mësuesi bën ndërhyrjet e nevojshme. Përfundimet shënohen në dërrasë të zezë. Veprimtari praktike Nëpërmjet metodës Ditari dypjesë sh punohet ushtrimi 6 f. 137. Nënvizohen shprehjet e gurshme në tekst dhe interpretohet funksioni i tyre. Shprehjet e gurshme: ... plumbat do të na bënin të heshtnim (dhuna do të na mbyllte brenda vetes). Ushtrimi 13
Në fjalimin e saj Malala zgjedh të përdorë përsëritje të fjalëve. Nënvizojini dhe shpjegoni se çfarë efekti krijon kjo mënyrë të shprehuri. Fjalët e përsëritura Efekti që krijojnë sot e djeshmja ka përfunduar paqe rruga e së ardhmes
Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës -T.I.K; mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm -arti. gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Vlerësoni ndjenjën e përgjegjësisë së Malalës për ta bërë botën një vend më të mirë dhe më të qetë.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
164
Lënda: Gjuhë shqipe Fjalë kyçe: vërej, burim, dituri, nxënës, kureshtje, shkencë, arsye, autoritet. .
Shkalla: III
Burimet dhe mjetet mësiRubrika: Çelësat e tekstit joletrar more: Nënrubrika: Argumentojmë teksti i nxënësit, materiale (Teksti argumentues) nga interneti, materiale Tema mësimore: të përgatitura nga mësuesi/ja, Të vërejturit burim i çdo diturie albume fotograke. Zh.Zh.Ruso (ora e parë) Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − parashikon zhvillimin e ngjarjes mbështetur në gurat e dhëna në tekst;; − lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit rreth brendisë së tekstit; − jep dhe argumenton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve;
Klasa: VI Metoda dhe teknika: -stuhi mendimesh, -diskutim, -puno dyshe/shkëmbe mendime, -rrjeti i diskutimit.
Gjuha shqipe 6 Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Situata e të nxënit (Stuhi mendimesh) Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit, që pas leximit të titullit dhe vështrimit të ilustrimeve gurative në f. 138-139 të parashikojnë përmbatjen e pjesës. Dëgjohen diskutimet e tyre. Veprimet në situatë Pas leximit të tekstit “Të vërejturit burim i çdo diturie’’, bashkëbisedohet me nxënësit për përgjigjet e ushtrimit 1. -Cila është këshilla kyçe e autorit? ( Bëjeni nxënësin tuaj të jetë i vëmendshëm kundrejt dukurive të natyrës.) Një mësues i mirë e bën nxënësin të thellohet, të kërkojë arsyet dhe shkaqet e fenomeneve. Kështu ai fuqizon dëshirën për dijen. Një nxënës nuk mund të ketë rezultate të larta, nëse mbetet rob i teorisë, por ai duhet të jetë konkret dhe praktik, pranë origjinës së dukurive. Nëpërmjet metodës Puno dyshe /Shk ëmbe mendime, nxënësit punojnë ushtrimin 2, f. 139. Shpjegoni thënien e autorit “Në qoftë se në shpirt të tij e zëvendësoni arsyen me autoritetin, ai s’ka për të arsyetuar më, ai s’ka për të qenë tjetër veçse një lojë e mendimeve të botës”. Përgjigjet e nxënësve të kenë si bosht të ideve të tyre: Nxënësi duhet të motivohet, nxitet, stimulohet, frymëzohet. Një mësues i mirë është ai që e edukon nxënësin e tij me dashurinë për lëndën. Nëse mësuesi mendon se vetëm nëpërmjet autoritetit të vet, do të ndikojë pozitivisht tek nxënësi, ky është një mendim i gabuar. Nxënësit përqendrohen, shkëmbejnë idetë e më pas mësuesi shkruan në dërrasë të zezë përgjigjen më të plotë, dhënë nga nxënësit. Veprimtari praktike Rrjeti i diskutimit Po Pse?
Po ju gjatë procesit të të mësuarit jeni nën efektin e autoritetit të mësuarit apo të logjikës dhe të arsyetimit tuaj?
Jo Pse?
Nxënësit argumentojnë përgjigjet para grupit të klasës, sipas eksperiencave të tyre personale. Mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Shkruani një tekst argumentues të shkurtër, ku të mbroni tezën: ‘’Të mësuarit zgjat gjatë tërë jetës’’.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III
Burimet dhe mjetet mësiRubrika: Çelësat e tekstit joletrar more: Nënrubrika: Argumentojmë Fjalë kyçe: teksti i nxënësit, materiale (Teksti argumentues) nga interneti, materiale Tema mësimore: të përgatitura nga mësuesi/ja, Të vërejturit burim i çdo diturie albume fotograke. Zh.Zh.Ruso (ora e dytë) Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − dallon tezën që i sjell lexuesit Zh. Zh. Ruso përmes këtij shkrimi; − rendit argumentet që përdor autori për të bindur lexuesin në lidhje me tezën e shkrimit; − jep vlerësimin e tij/saj për këshillat që jep autori; − dallon elemente të formës dhe strukturës së tekstit.
Klasa: VI Metoda dhe teknika: -diskutim, -punë në grupe, - puno dyshe /shkëmbe mendime.
165
Libër për mësuesin Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Situata e të nxënit Diskutim i detyrës së shtëpisë. Teza e shkrimit: ‘’Të mësuarit zgjat gjatë tërë jetës.’’ duhet të jetë mbrojtur nga nxënësi me argumente, si psh: 1. Në çdo moshë njeriu ka nevojë të mësojë gjëra të reja. 2. Jeta ka shumë të panjohura dhe sda. 3. Njerëzit e mëdhenj janë dëshmuesit më të mirë të këtij pohimi. 4. Një njeri inteligjent është ai që nuk ngopet me mësimin e gjërave të reja. Veprimet në situatë Ndahet klasa në 3 grupe, të cilat punojnë me ushtrimet: - Grupi I rendit argumentet që përdor autori për të bindur lexuesit në lidhje me tezën e shkrimit, p.sh.: Jeta e dukurive të natyrës gjendet në zemrën e njeriut, për ta parë duhet ta ndjesh… - Grupi II nënvizon fjalitë apo frazat në të cilat gjuha e tekstit bëhet subjektive. (Bëjeni nxënësin tuaj……..Ju dashkeni t’i mësoni atij fëmije gjeogranë…….. e kështu me radhë). - Grupi III shqyrtoni kohën e foljeve të përdorura. Cila kohë mbizotëron? (koha e tashme) Nxënësit punojnë në grupe. Përfaqësues të secilit grup argumentojnë përgjigjet para klasës. Nëse është e nevojshme, mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura. Veprimtari praktike Puno dyshe /shkëmbe mendime Gjërat që duhet të bëni Bëni që nxënësit të jenë të vëmendshëm.
Gjërat që nuk duhet të bëni Mos e zëvendësoni arsyen me autoritetin.
Vlerësimi juaj
Nxënësit punojnë në heshtje e më pas lexojnë ushtrimin para grupit të klasës.
Lidhjet me fushat e tjera: -shkencat shoqërore; - shoqëria dhe mjedisi;
Vlerësimi Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Ktheni tekstin në një listë të dhënash.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Rubrika: Çelësat e tekstit joletrar Nënrubrika: Argumentojmë (Teksti argumentues) Tema mësimore: Histori njerëzore dhe alienët
166
Lënda: Gjuhë shqipe Fjalë kyçe: mister, Egjipt, jashtëtokësor, shkencëtarë, leg jendë, piramidë.
Shkalla: III Burimet dhe mjetet mësimore: teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materiale të përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotograke.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit rreth brendisë së tekstit; − gjykon me argumente idetë dhe informacionin e tekstit; − jep dhe argumenton këndvështrimet e tij rreth temës, ideve. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale
Klasa: VI Metoda dhe teknika: -stuhi mendimesh, -prezantim digjital, -tryeza rrethore, -rrjeti i diskutimit.
Gjuha shqipe 6 Situata e të nxënit Stuhi mendimesh/Prezantim digjital Mësuesi shënon në dërrasë të zezë pyetjen për diskutim A keni dëgjuar apo lexuar për misteret e Egjiptit? Po për jashtëtokësorët? Përmes videoprojektorit shfaqet një material për Piramidat e Egjiptit. Mund të përdoret materiali sipas linkut: https:// www.youtube.com/watch?v=Vi88NPZ3Lmk Veprimet në situatë Pas leximit të tekstit “Histori njerëzore dhe alienët”, punohet ushtrimin 1 për zbërthimin e përmbajtjes së tij. 1. Në qytetërimet e lashta besohej se ekzistonin alienët………. 2. Përveç këtyre është gjetur një pergamenë… Gjetja e këtyre objekteve ka ngjallur një kureshtje të madhe mbi faktin se si janë ndërtuar kaq madhështore dhe 3. çfarë roli kishin këto (e kështu me radhë…) Tryeza rrethore (Ushtrimi 2 dhe 3) Po ju a besoni në ekzistencën e jashtëtokësorëve? Interpretoni provat që vërtetojnë ekzistencën e tyre, duke shfrytëzuar të dhënat e tekstit. Nxnësit/et interpretojnë sipas njohurive të tyre, informacioneve që kanë lidhur me temën. Punë në grupe dyshe (Ushtrimi 4). -Teksti argumenton ekzistencën e jashtëtokësorëve, si ndërtues të Piramidave.. -Ndërtohet fusha leksikore e fjalës Piramidë : lashtësi, mrekulli, madhështi, statuja, hieroglife, sarkofagë, pergamenë, faraon etj.
Veprimtari praktike (Ushtrimi 7) Ky ushtrim realizohet sipas metodës Rrjeti i diskutimit : Po. Pse?
A janë bindëse provat edhëna në tekst për Jo. Pse? ndërtimin e Piramidave? / Nxënësit punojnë rreth dhjetë minuta e më pas argumentojnë përgjigjet e tyre para grupit të klasës. Argumentimi i nxënë sit/es llon me frazat: Nuk mendoj se…/Sipas gjykimit tim mendoj se… Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës -T.I.K; mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Shkruani idetë tuaja mbi temën:”Sa afër dhe sa larg janë alienët”.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë Shkalla: III Klasa: VI shqipe Burimet dhe mjetet mësi- Metoda dhe teknika: Rubrika: Çelësat e tekstit joletrar Fjalë kyçe: kompozitor,muz- more: -diskutim, Nënrubrika: Përshkruajmë ikant, trupvogël, , teksti i nxënësit, materiale -prezantim digjital, (Teksti përshkrues) nga interneti, materiale -tabela e konceptit, Tema mësimore: të përgatitura nga mësuesi/ - DRTA, Përshkrimi i një personi ja, albume fotograke. -ditari dypjesësh. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit rreth brendisë së tekstit; −dallon tekstin përshkrues si lloj i tekstit joletrar; −krahason duke nxjerrë në pah të përbashkëtat dhe dallimet mes përshkrimit objektiv dhe subjektiv. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale 167
Libër për mësuesin Situata e të nxënit (Prezantim digjital – Diskutim) Nëpërmjet videoprojektorit prezantohet materiali sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=Rb0UmrCXxVA , në të cilin paraqiten pamje te Moxartit. Nxënësit përshkruajnë si pas perceptimit të tyre. Veprimet në situatë Tabela e konceptit Teksti përshkrues ka si qëllim të përshkruajë, duke informuar dhe duke treguar si është ndërtuar një object, cilat janë tipraet e një personi, të një kafshe, të një mjedisi, apo të një dukurie. Mësuesi/ja lexon tekstin f.146 me ndalesa, sipas metodës DRTA. Ndalesa 1: Lexohet fragmenti. - Ç’lloj përshkrimi kemi? Pse? ( subjektiv) - Cili është qëllimi i përshkrimit? (të na emocionojë, krijon efekte pamore). Ndalesa 2: Lexohet fragmenti. (Përshkrimi objektiv) Pyetje rreth tij. Veprimtari praktike Nxënësit ndahen në dy grupe dhe çdonjëri prej tyre përmes metodës Ditari dypjesë sh zbërthen fragmentet e dhëna për përshkrimin objektiv dhe atë subjektiv f. 146. - Grupi i parë: punon me përshkrimin objektiv. - Grupi i dytë: punon me përshkrimin subjektiv. Pyetjet Cili përshkruhet? Cilat tipare zike përshkruhen? Cilat fjalë përdoren? Cili është mjeti gjuhësor më i përdorur? Cili është qëndrimi i autorit ndaj objektit që përshkruan? Ku duket kjo?
P. objektiv Moxarti ishte trupvogël, shumë i hollë, i zbehtë, okë të drejta; Fjalë në kuptimin e tyre të parë. Mbiemri
P. subjektiv Moxarti gjeniu më i madh dhe kompozitori më i mirë klasik i të gjitha kohërave… Fjalë me kuptim të gurshëm. Mbiemri
Qëndrim korrekt, objektiv. Duket në mënyrën e të shprehurit.
Qëndrim subjektiv, duke shprehur pëlqimet e tij.
Lidhjet me fushat e tjera: -shkencat shoqërore; - shoqëria dhe mjedisi; -T.I.K; -arti.
Vlerësimi Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Përmes diagramit të Venit , nxirrni në pah të përbashkëtat dhe dallimet mes përshkrimit objektiv dhe atij subjektiv. Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: shqipe
Gjuhë Shkalla: III
Klasa: VI
Rubrika: Çelësat e tekstit joletrar Fjalë kyçe: Burimet dhe mjetet mësi- Metoda dhe teknika: Nënrubrika: Përshkruajmë Shtatë Krojet, lug- more: - pesëvargëshi, (Teksti përshkrues) inë, bukuri përral- teksti i nxënësit, materiale -prezantim digjital, Tema mësimore: lore, nga interneti, materiale - teknika pyetje-përgjigje, dukuri, pranverë. të përgatitura nga mësuesi/ja, - bashkëbisedim. Shtatë Krojet K. Mehmeti (ora e parë) albume fotograke. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit rreth brendisë së tekstit; −et shkurtimisht rreth autorit të pjesës; − interpreton tekstin duke përdorur idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë në tekst dhe idetë e nënkuptuara. 168
Gjuha shqipe 6 Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale Situata e të nxënit Pesëvargëshi /Prezantim Digjital Mësuesi/ja shënon në dërrasë të zezë togfjalëshin “Bukuri shqiptare” dhe u kërkon nxënësve që të ndërtojnë një pesë vargësh me të. Për t’u ardhur në ndihmë nxënësve, mësuesi/ja nëpërmjet videoprojektorit vendos pamje të ndryshme të vendeve të njohura turistike shqiptare: Burimi i Drinit, Syri i Klatër, Thethi, Përmeti etj. Mund të shfrytëzohet materiali sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=1AcEQfkZD9Y Veprimet në situatë Prezantim i shkurtër me autorin: Kim Mehmeti (1955). Është i njohur si shkrimtar, romancier, tregimtar, eseist, publicist dhe përkthyes nga gjuha maqedonase në gjuhën shqipe dhe anasjelltas. Veprat e tij shquhen për imagjinatën e çlirët midis reales dhe fantastikes. Pas leximit të pjesës “Shtatë Krojet”, nxënësit u japin përgjigje pyetjeve të ushtrimit 1, për të zbërthyer përmbajtjen e tekstit përshkrues. 1. Si e përshkruan autori livadhin? ( Në mënyrë subjetive, shpreh emocionet dhe këndvështrimin e tij për të nxjerrë në pah bukuritë e livadhit.) 2. Në cilën pjesë të tij ndodhen Shtatë Krojet? ( Në pjesën ku livadhi formon një hark.) 3. Ku ndryshojnë këto kroje nga krojet e tjera? ( Një herë në vit këto kroje shterojnë plotësisht.) Veprimtari praktike Ushtrimi 2 Bashkëbisedim Po ju a keni qenë ndonjëherë dëshmitar i një dukurie të çuditshme të natyrës? Nxënësit interpretojnë sipas eksperiencave personale. Dëgjohen diskutimet e tyre. Ushtrimi 3 Bashkëbisedim
Pse autori e quan këtë dukuri: mrekulli përrallore? Nxnësit/et interpretojnë frazën e autorit: mrekulli përrallore. Autori jep vlerësimin e tij më të lartë për këtë dukuri të rrallë të natyrës. Ajo është gati e pabesueshme, gati si bukuritë
e një përralle. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës -T.I.K; mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm -arti. gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: Bëni një prezantim me temë: “Mrekullitë e natyrës shqiptare”. Shfrytëzoni sa më gjerë njohuritë tuaja kompjuterike.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe Fjalë kyçe: Shtatë Krojet, luginë, bukuri përrallore, dukuri, pranverë.
Shkalla: III
Klasa: VI
Burimet dhe mjetet mësi- Metoda dhe teknika: Rubrika: Çelësat e tekstit joletrar diskutim more: Nënrubrika: Përshkruajmë teksti i nxënësit, materiale nxjerrja e përfundimeve (Teksti përshkrues) nga interneti, materiale Tema mësimore: të përgatitura nga mësuesi/ja, Shtatë Krojet K. Mehmeti albume fotograke. (ora e dytë) Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − dallon mjetet shprehëse të përdorura nga autori i tekstit përshkrues; − shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga teksti. − dallon në tekst disa elemente të stilit dhe të gjuhës si p.sh.: zgjedhja e fjalëve; përdorimi i mbiemrave; Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Kompetenca e të menduarit Kompetenca e të nxënit Kompetenca qytetare Kompetenca digjitale
169
Libër për mësuesin Situata e të nxënit Prezantim i detyrës së shtëpisë: “Mrekullitë e natyrës shqiptare”. Nxënësi/ja ka përgatitur materialin duke përdorur njohuritë e saj në programet word, powerpoint. Veprimet në situatë Punë në grupe dyshe - Grupi I plotëson tabelën e ushtrimit 4, f. 151. Fjalët që treg. vend Fjalët që përshkruajnë mjedisin
Fjalët që përshkruajnë dukurinë
Tokë, kullosë, Shtatë Përmasa të pabesueshme; Shteron…; krojet, livadhi etj. re të ngjyrosura etj. bie tufa e parë e rrezeve etj. - Grupi II punon ushtrimit 5, f. 151. Pammja e jashtme e tyre nuk dallon fare nga krojet e tjera. (Ky është rendi i zakonshëm sintaksor) Gjuha e autorit me origjinë maqedonase dallon për ndryshimin e rendit sintaksor.
Veprimtari praktike Në fazën e fundit të zhvillimit të kësaj ore, mësuesi/ja orienton nxënësit drejt nxjerrjes së konkluzioneve se çfarë e bën të veçantë përshkrimin e autorit. Psh: 1. Dukuria e përshkruar. 2. Mënyra e përshkrimit. 3. Gjuha e pasur me gura letrare. Lidhjet me fushat e tjera: Vlerësimi -shkencat shoqërore; Vlerësimi i nxënësit/es do të kryhet: - shoqëria dhe mjedisi; -për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës -T.I.K; mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore). Detyrë shtëpie: (Vazhdon prezantimi i detyrës së marrë që në orën e kaluar) Bëni një prezantim me temë:”Mrekullitë e natyrës shqiptare”. Shfrytëzoni sa më gjerë njohuritë tuaja kompjuterike.
170
Gjuha shqipe 6
PLANIFIKIMI I ORËVE MËSIMORE PËR KOMPETENCËN E PËRDORIMIT TË DREJTË TË GJUHËS
I. FONETIKË Fusha: Lënda: Gjuha dhe komunikimi Gjuhë shqipe
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Fonetikë Metoda e teknika: Fjalë kyçe: Tema mësimore: - punë në grup; Zanoret dhe bashkëtingëlloret e gjuhës zanore, bashkëtingëllore, fonema, - stuhi mendimesh; shqipe shkronja – tingull. - punë e pavarur; - lojë gjuhësore. Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit 1. Situata e të nxënit a) Mësuesi/ja përgatit regjistrime me zë për shqiptimin e zanoreve dhe të bashkëtingëlloreve. Nxënësit/et i dinë zanoret, prandaj ndalet te bashkëtingëlloret, duke i radhitur ato poshtë njëra – tjetrës, b, d, dh, g, gj, v, x, xh, z, zh (të zëshme) p, t, th, k, q, f, c, ç, s, sh (të pazëshme) m, nj, n, l, ll, r. rr, j (tingëlluese) b) Mësuesi/ja kërkon llimisht nga nxënësit/et që t’i përsëritin grupet e bashkëtingëlloreve në grupe dyshe, pastaj që të japin fjalë që llojnë me këto bashkëtingëllore dhe t’i shkruajnë në etore. 2. Veprimet në situatë a) Nxënësit/et punojnë me rubrikën “Kujtojmë”. Në çdo kuadrat të shkronjave të alfabetit të shqipes, nxënësit/et shkruajnë shkronjën e dorës (të madhe, të vogël). Përsëritni alfabetin me lojën zinxhir. b) Në rubrikën “U përgjigjemi pyetjeve”, nxënësit/et gjejnë zanoret dhe bashkëtingëlloret, dallojnë tingullin nga shkronja, dallojnë shkronjat e thjeshta nga ato të përbëra (nga dy shenja). c) Në tabelat e dhëna në libër, nxënësit/et dallojnë bashkëtingëlloret e zëshme, të pazëshme, tingëlluese. 3. Veprimtari praktike a) Ushtrimi 5, nxënësit/et gjejnë nga një fjalë që llon me çdo shkronjë të alfabetit. Klasa ndahet në tri grupe. Nxënësit/et e secilit grup dalin me radhë, njëri pas tjetrit, në dërrasë për të shkruar fjalën. Mund të organizohet si garë, duke nxjerrë tues grupin që mbaron i pari. b) Ushtrimet 1, 2, 3, 4 nxënësit/et i punojnë në libër me grupe dyshe, këmbejnë librat, korrigjojnë gabimet e njëritjetrit. Mësuesja/si kontrollon punët e tyre. c) Mësuesi/ja shpjegon ushtrimin 3, duke theksuar se duhet të nxjerrin cila fonemë përdoret më tepër. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim. Kompetenca personale: nxënësi/ja merr pjesë, drejton punën në grup, ndihmon pjesëtarët e grupeve, raporton për punën në grup, mban qëndrim kritik, vlerësues për punën e shokëve. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Nxënësi/ja: – shqipton qartë tingujt e zanoreve dhe të bashkëtingëlloreve, dallon tingullin nga shkronja, dallon bashkëtingëlloret e zëshme, të pazëshme, tingëlluese dhe drejtshkruan fjalët që llojnë me to. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: • Gjuha shqipe VI, - zhvillon komunikimin. • Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
171
Libër për mësuesin Detyrat dhe puna e pavarur - Ushtrimin 4 e plotësojnë në libër dhe nxjerrin cila Vlerësimi: fonemë përdoret më shumë (sipas kërkesës). - vlerësimi në situatën e të nxënit, - Plotësimi i etës në Fletoren e vlerësimit të - vlerësim të punës në grupe dhe gjatë lojës gjuhësore, kompetencave. - vlerësimi në zgjidhjen e ushtrimeve. - Mësimi përmendsh i alfabetit, bashkëtingëlloret e zëshme, të pazëshme, tingëlluese. Fusha: Gjuha dhe komunikimi Tema mësimore: Theksi fjalës
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Fonetikë
Shkalla: III
Metoda e teknika: – punë në grupe dyshe; – punë e pavarur.
Klasa: VI
Fjalë kyçe: rrokja e theksuar, theksi fundor, parafundor, tejfundor.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit 1. Situata e të nxënit a) Mësuesi/ja u shpjegon nxënësve sa rëndësi ka theksi i fjalës, sepse ndryshimi i theksit sjell një kuptim të ri. P.sh.: liri – lumë para – ndajfolje liri – i lirë para – emër (lekë) bari – bimë stoli – mjet për t’u ulur bari – njeri stoli – mjet zbukurimi 2. Veprimet në situatë a) Nxënësit/et lexojnë në heshtje informacionin e dhënë në libër për theksin e fjalëve në gjuhën shqipe: – çdo fjalë ka një rrokje të theksuar; – rrokje të theksuar në fund të fjalës; – rrokje të theksuar në rrokjen e parafundit; – rrokje të theksuar në rrokjen e parë të fjalës. b) Nxënësit/et lexojnë fjalët që janë dhënë (me theks fundor, parafundor, tejfundor).
3. Veprimtari praktike a) Nxënësit/et punojnë në dyshe ushtrimin 1, 2, 4, 5 (në libër). Pastaj kontrollohen ushtrimet një e nga një, duke e korrigjuar nxënësin/en kur e shqipton gabim theksin në fjalë. b) Ushtrimin 3 e punon një nxënës/e në dërrasë, shkruan fjalët që u përgjigjen gurave dhe vendos theksin duke i shqiptuar të plota fjalët. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim. Kompetenca personale: merr pjesë, drejton, punon në grup, raporton për punën e pjesëtarëve, mban qëndrim kritik. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Nxënësi/ja: – dallon theksin e fjalës, e dallon kur është fundor, parafundor, tejfundor, thekson qartë fjalët, dallon kur fjala ndryshon kuptimin nga ndryshimi i theksit. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: • Gjuha shqipe VI, - zhvillon komunikimin. • Fletorja për vlerësimin e kompetencave. Vlerësimi: Detyra dhe puna e pavarur: – vlerësim në punë në grup për veprimet në situatë, – Ushtrimi 6 (sipas kërkesës), – vlerësim në zgjidhjen e ushtrimeve dhe të detyrave të – Fletorja e vlerësimit të kompetencave. shtëpisë.
172
Gjuha shqipe 6 Fusha: Lënda: Gjuha dhe komunikimi Gjuhë shqipe Tema mësimore: Intonacioni dhe theksi i fjalisë
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Fonetikë Metoda e teknika: Fjalë kyçe: – punë në grupe, – intonacioni i fjalisë, – lexim shpjegues, – theksi i fjalisë, – bashkëbisedim. – intonacion ngjitës, zbritës. Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit
1. Situata e të nxënit a) Mësuesja/si shkruan në dërrasë fjalitë: – Detyrat i kryen rregullisht. – Pse nuk i ke bërë sot detyrat?. – Bëji tani detyrat e shtëpisë!. b) Nxënësit/et i lexojnë fjalitë me intonacionin e duhur dhe shpjegojnë edhe paraqitjen grake të intonacionit.
2. Veprimet në situatë: a) Mësuesi/ja shpjegon intonacionin e fjalisë. – fjali dëftore.
zbritës
– fjali pyetëse.
ngjitës
– fjali nxitëse.
zbritës
b) Shpjegohet edhe theksi i fjalës në fjali: - Bleva librin dje. (librin) - Bleva librin dje. (dje) - E bleva librin dje. (E bleva) c) Nxënësit lexojnë informacionin në libër për temën e mësimit dhe diskutojnë për rastet që i kanë të paqarta, për intonacionin dhe theksin e gjymtyrës në fjali.
3. Veprimtari praktike: a) Ushtrimet 1, 4, 5 punohen me gojë, nxënësit lexojnë fjalitë në tekstet e dhëna, dallojnë intonacionin e tyre ngjitës, zbritës dhe theksin e fjalisë te gjymtyra. b) Ushtrimin 2 nxënësit e punojnë në libër, lexojnë fjalitë me intonacion ngjitës apo zbritës. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim. Kompetenca personale: Merr pjesë ose drejton punën në grup, bashkëpunon me përfaqësues të komunitetit për të ndihmuar moshatarët dhe anëtarët e tjerë të komunitetit që kanë probleme shëndetësore, sociale, ekonomike etj. dhe raporton me gojë ose me shkrim për përvojat personale të tuara. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Nxënësi/ja: – dallon intonacionin e fjalisë dhe theksin e saj në një gjymtyrë, lexon me intonacionin e duhur fjalitë dëftore, pyetëse, nxitëse; – shpreh drejt një mendim, me gojë apo me shkrim, për një situatë të caktuar, duke ndërvepruar në grup ose me klasën. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: • Gjuha shqipe VI, - zhvillon komunikimin. • Fletorja për vlerësimin e kompetencave. Vlerësimi: Detyra dhe puna e pavarur: – vlerësimi në punë në grup për veprimet në situatë, – Ushtrimi 3 (sipas kërkesës), – vlerësimi në zgjidhjen e ushtrimeve dhe të detyrave të – Fletorja e vlerësimit të kompetencave. shtëpisë.
173
Libër për mësuesin
II. DREJTSHKRIM Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tema mësimore: Përdorimi i shkronjës së madhe
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Drejtshkrim Metoda e teknika: Fjalë kyçe: • punë në grupe; – shkronjë e madhe, • punë e pavarur; – rregulla drejtshkrimore, • pyetje në dyshe. tinguj, emërtime. Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit
1. Situata e të nxënit a) Nxënësit japin disa raste që mbajnë mend për përdorimin e shkronjës së madhe. Këto raste mund të jenë: • llon fjalia; • emrat e njerëzve; • emrat e rrugëve, shesheve; • emërtimet gjeograke (male, dete, shtete, qytete, etj.). 2. Veprimet në situatë a) Një nxënës lexon në libër 9 rastet e përdorimit të shkronjës së madhe. b) Në grupe dyshe nxënësit i drejtojnë pyetje njëri-tjetrit për rastet e përdorimit të shkronjës së madhe, duke dhënë edhe shembuj. c) Ndahen nxënësit në 5 grupe dhe në tabelë shkruajnë me bojëra uji 2-3 rregulla të përdorimit të shkronjës së madhe dhe i ashojnë në muret e klasës dhe qëndrojnë aty gjatë gjithë orëve të drejtshkrimit. 3. Veprimtari praktike a) Ushtrimi 1; një nxënës e punon në dërrasë, kurse klasa i shkruan saktë fjalët në etore, korrigjojnë gabimet. b) Ushtrimet 2, 3 dhe 6 nxënësit i plotësojnë në tabelat e librit në grupe dyshe. Mësuesi kontrollon punën e tyre. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit : – nxënësi/ja shkruan një tekst duke respektuar rregullat gjuhësore; – shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë apo më shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar duke ndërvepruar në grup ose në klasë; – përdor programet softuerike për komunikim të drejtpërdrejtë dhe në distancë nëpërmjet formave të caktuara të komunikimit (për nevojat e veta apo për detyrë shkolle). Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Përdorimi i drejtë i gjuhës: – nxënësi/ja përdor shkronjën e madhe duke respektuar të gjitha rastet e drejtshkrimit, i shkruan saktë në fjali apo në një tekst që krijon vetë. Burimet: • Gjuha shqipe VI, Lidhja me fushat e tjera: • Drejtshkrimi i gjuhës shqipe, - Zhvillon komunikimin në çdo lloj fushe. • Fletorja për vlerësimin e kompetencave. Vlerësimi: Detyra dhe puna e pavarur: vlerësim me gojë në situatën e të nxënit, Grupi I: Ushtrimi 4 (sipas kërkesës). vlerësim për punën me grupe, Grupi II: Ushtrimi 5 (sipas kërkesës). vlerësim me shkrim në zgjidhjen e ushtrimeve. Shënim: Për temat e tjera të drejtshkrimit, si: - drejtshkrimi i fjalëve që kanë zanoren e në pozicione të ndryshme; - drejtshkrimi i fjalëve që kanë zanoren ë në pozicione të ndryshme; - drejtshkrimi i fjalëve me zanoren ë fundore; - drejtshkrimi i parafjalëve, ndajfoljeve, lidhëzave; mësuesi mund të marrë si model ditarin e mësipërm, pasi rezultatet e të nxënit sipas kompetencave janë të njëjta.
174
Mund të përdorë disa nga veprimtaritë e mëposhtme: - Lihen nxënësit 5-10 minuta në grupe dyshe të pyesin njëri-tjetrin. - Praktikohen lojëra gjuhësore duke përfshirë gjithë nxënësit. - Organizohen minikonkurse, lexim me kodim, nxënësit marrin pjesë gjallërisht. - Në grupe 3-5 veta, shkruajnë me bojëra uji në tabelë rregullat e drejtshkrimit dhe i ashojnë në mur, duke i përsëritur herë pas here.
Gjuha shqipe 6 -
Tregohet kujdes i veçantë për përjashtimet në disa rregulla drejtshkrimore, që nxënësit t’i mbajnë mend. Organizohen diktime të ndryshme (5-10’) gjatë orës së mësimit, ose diktim kontrolli njëorësh për një grup temash drejtshkrimore. Punohen faqe në Fletoren e vlerësimit të kompetencave, ku edhe nxënësi, edhe mësuesi nxjerr përfundimin se ku i kanë mangësitë nxënësit në drejtshkrim.
III. FJALËFORMIM Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tema mësimore: Fjala dhe përbërësit e saj
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Leksikologji Metoda e teknika: Fjalë kyçe: – puna në grupe; tema, mbaresa, rrënja, parashtesa, – puna e pavarur e drejtuar; prapashtesa, fjalë e prejardhur, – tabela e koncepteve. fjalë e parme. Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit
1. Situata e të nxënit a) Nxënësit dallojnë mbaresën te fjalët: hap – a fush – at mal – et hap – i fush – ën mal – i hap – ën fush – a mal – in Mësuesi shpjegon se pjesën e fjalës, pasi heqim mbaresën, e quajmë temë të fjalës. b) Cilat janë pjesët përbërëse të temës? Nxënësit analizojnë fjalët e mëposhtme:
Kanë këto fjalë mbaresë? Jo. Pse? Tema e këtyre fjalëve = parashtesë + rrënjë/ = rrënjë + prapashtesë.
2. Veprimet në situatë a) Një nxënës lexon me zë informacionin në libër dhe së bashku nënvizojmë termat: rrënjë, temë, mbaresë, parashtesë, prapashtesë, fjalë të prejardhura. b) – Analizojmë shembujt në libër dhe përkuzojmë termat e mësipërm: – Rrënja e fjalës përmban kuptimin themelor të saj. – Tema e fjalës, është pjesë e fjalës pasi heqim mbaresën. – Parashtesa qëndron para rrënjës dhe formon fjalë të re. – Prapashtesa qëndron pas rrënjës dhe formon fjalë të re. – Mbaresa është tregues gramatikor i lakimit, zgjedhimit. 3. Veprimtari praktike: 1 – Ushtrimi 1, 2 i punojnë me gojë, aktivizohen disa nxënës të japin përgjigje të sakta, të tjerët korrigjojnë gabimet. 2 – Ushtrimi 4, 5 nxënësit e punojnë në grupe dyshe, pastaj këmbejnë librat, korrigjojnë punën e njëri-tjetrit. këto ushtrime i kontrollon mësuesja para klasës. 3 – Ushtrimin 3 e punon një nxënës në dërrasë. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit : – nxënësi shpreh drejt një mendim, një përkuzim të termave të rinj duke ndërvepruar në grup; – shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi; – dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; – shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj) duke ndërvepruar në grup ose në klasë. 175
Libër për mësuesin Kompetenca personale: – nxënësi merr pjesë ose drejton punën në grup, bashkëpunon me përfaqësues të komunitetit për të ndihmuar moshatarët dhe anëtarët e tjerë të komunitetit, që kanë probleme shëndetë sore, sociale, ekonomike etj. dhe raporton me gojë ose me shkrim për përvojat personale të tuara. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Përdorimi i drejtë i gjuhës: – nxënësi dallon pjesët përbërëse të fjalës (temën, mbaresën, rrënjën, parashtesën), shpreh funksionin e mbaresës si trajtë formuese dhe të parashtesës e prapashtesës si fjalëformuese. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: – Gjuha shqipe VI, – zhvillon komunikimin. – Fletorja për vlerësimin e kompetencave. Vlerësimi: Detyra dhe puna e pavarur: – vlerësim në veprimtari në situatën me gojë; Ushtrimi 6 ( sipas kërkesës ) – vlerësim në zgjidhjen e ushtrimit me gojë e me shkrim. Fusha: Gjuha dhe komunikimi Tema mësimore: Fjalët e prejardhura
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Fjalëformimi Metoda e teknika: Fjalë kyçe: • puna në grup; fjalë e prejardhur me parashtesë, • puna e pavarur; me prapashtesë, me para + prapa • loja gjuhësore. shtesë njëkohësisht. Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit
1. Situata e të nxënit a) Jepet në tabelë familja e fjalës shkronjë.
b) Në familjen e fjalës shkronjë, nxënësit japin kuptimin e çdo fjale, duke i përdorur në fjali, pra janë përftuar 12 fjalë të reja me ndihmën e parashtesave dhe prapashtesave.
2. Veprimet në situatë Nxënësit lexojnë me zë informacionin e dhënë në libër për temën e re dhe nxënësit: - përsëritin ç’janë parashtesat, prapashtesat, mbaresat; - dallojnë fjalitë e prejardhura me parashtesë; - dallojnë fjalitë e prejardhura me prapashtesë; - dallojnë fjalitë e prejardhura me para + prapashtesë. Me lojën zinxhir, nxënësit përsëritin parashtesat e prapashtesat që janë dhënë në tabelë, japin edhe fjalë të reja të formuara me to.
176
3. Veprimtari praktike: 1. Ushtrimet 1 dhe 2 i punojnë dy nxënës në dërrasë, sipas kërkesave të ushtrimeve. 2. Ndërkohë klasa, e ndarë në grupe dyshe, punon me shkrim në etore ushtrimet 3 dhe 4 (sipas kërkesave). 3. Përgjigjen nxënësit në tabelë, përgjigjen nxënësit e klasës për ushtrimet 3 dhe 4, të tjerët korrigjojnë gabimet me ndihmën e mësuesit.
Gjuha shqipe 6 Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim; 4. shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj) duke ndërvepruar në grup ose në klasë. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Përdorimi i drejtë i gjuhës: Nxënësi dallon fjalët e prejardhura me pjesët përbërëse, parashtesa + rrënja+ prapashtesa, formon fjalë të reja të prejardhura, pasuron fjalorin me fjalë të reja, i përdor në fjali. Burimet: – Gjuha shqipe VI, – Fletorja për vlerësimin e kompetencave. Vlerësimi: - vlerësim në veprimtari në situatën e të nxënit, - vlerësim me gojë në lojën zinxhir, - vlerësim në zgjidhjen e ushtrimit.
Lidhja me fushat e tjera: – zhvillon komunikimin. Detyra dhe puna e pavarur: Ushtrimi 5, plotësojnë tabelën me fjalë të parme dhe të prejardhura duke i zgjedhur nga pjesa “Sënduku i gjyshes”.
IV. LEKSIKOLOGJI Fusha: Gjuha dhe komunikimi Tema mësimore: Fusha leksikore
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Leksikologji Metoda e teknika: Fjalë kyçe: – puna në grup; fushë leksikore, forma, kuptimi, – puna e pavarur; kuptimi i gurshëm. – tabela e koncepteve. Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit
1. Situata e të nxënit: a) Nxënësit analizojnë fjalët: – Shishe = sh + i + sh + e Forma – Shishe = objekt qelqi ose plastike (kuptimi) – Dorë = d + o + r + ë Forma – Dorë = një gjymtyrë e njeriut. (kuptimi 1) – Më dha dorë = më ndihmoi. (kuptimi 2) b) Mësuesja dhe nxënësit japin edhe shembuj të tjerë për të qartësuar formën dhe kuptimin e fjalës. 2. Veprimet në situatë: a) Nxënësit lexojnë informacionin në libër për kuptimin e fjalëve dhe fushën leksikore. Ndalen te tabela ku jepen tri kuptimet e fjalëve (fjala bazë – kuptimet e gurshme). b) Nxënësit nxjerrin çantat dhe emërtojnë të gjitha sendet që kanë në çantë: laps, ngjyra, gomë, libra, etore etj. Këto janë një bashkësi sendesh (fjalësh) që ju i përdorni për të mësuar, pra janë mjetet mësimore. c) Numërojnë ç’kanë veshur: kanotiere, këmishë, triko, çorape, këpucë etj., pra janë veshmbathje. d) Nxënësit lexojnë tabelën në libër, me fushat leksikore të ushqimeve, perimeve, frutave, fjalëve dhe përkuzojmë se ç’është fusha leksikore. 3. Veprimtari praktike: a) Nxënësit punojnë në grupe dyshe ushtrimet 1 dhe 2, i përdorin fjalët e dhëna në fjali për të dhënë kuptimin e gurshëm p.sh.: gojë – e njeriut, organ i të folurit. – Le të asin gojët e liga, mos i dëgjo. 177
Libër për mësuesin Pasi kontrollojmë punën e njëri-tjetrit, lexojmë kuptimet e gurshme të fjalëve. b) Ushtrimet 3, 4, 5, 6 dhe 7 i plotësojnë në libër, jepet fusha leksikore, gjejnë fjalët, gjejnë fushën leksikore. c) Mësuesi kontrollon punën e tyre, vlerësojnë vetë nxënësit punën e njëri-tjetrit. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Përdorimi i drejtë i gjuhës: – nxënësi dallon formën dhe përmbajtjen e fjalës, përdor fjalë me kuptime të gurshme, dallon fjalët që formojnë fushën leksikore. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: – Gjuha shqipe VI, – zhvillon komunikimin. – Fletorja për vlerësimin e kompetencave. Detyra dhe puna e pavarur Vlerësimi: – Grupi 1: Ushtrimi 8 (sipas kërkesës). – vlerësim në situatën e të nxënit; – Grupi 2: Me fushën leksikore: dallgë, det, natë, – vlerësimi me gojë në veprimtaritë në situatë; rërë, baticë, plazh, anije, traget, pulëbardhë, krijo një – vlerësim me shkrim në zgjidhjet e ushtrimeve në libër. tekst dhe vendosi një titull.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Tema mësimore: Familja e fjalëve
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Familjet e fjalëve Metoda e teknika: Fjalë kyçe: – puna në grupe; familje fjalësh me rrënjë me – puna e pavarur; parashtesë, me prapashtesë të – tabela e koncepteve. njëjtë. Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit
1. Situata e të nxënit a) Nxënësit japin disa fjalë të tjera me fjalët:
b) Nxënësit dallojnë që në grupet e fjalëve ka një fjalë të përbashkët, prandaj ato i quajmë familje fjalësh.
2. Veprimet në situatë a) Nxënësit lexojnë informacionin e ri në libër për temën, diskutojnë për familjen e fjalës letër, shkruaj me rrënjë të përbashkët, por me kuptime të ndryshme. b) Mësuesi shpjegon se familje fjalësh mund të kemi edhe me parashtesë ose prapashtesë të përbashkët, siç janë dhënë shembujt në tabelë. c) Në grupe dyshe, nxënësit punojnë familjen e fjalës puna. Shkruajnë sa më shumë fjalë. Pastaj lexojnë fjalët që kanë gjetur, plotësojnë pemën e fjalëve në libër nxënësit e tjerë.
178
3. Veprimtari praktike a) Nxënësit plotësojnë në libër ushtrimet 1, 2 dhe 3, plotësojnë punën e njëri-tjetrit në dyshe. b) Ushtrimet 4 dhe 7 i punojnë me gojë (sipas kërkesës). c) Ushtrimi 8 (plotësoni anagramën), punojnë në grupe 3-5, i shkruajnë fjalët në dy familje fjalësh: punë, kuptim. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim.
Gjuha shqipe 6 4. shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj.) duke ndërvepruar në grup ose në klasë. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Përdorimi i drejtë i gjuhës: Nxënësi dallon familjen e fjalëve me rrënjë të njëjtë, me parashtesë apo prapashtesë të përbashkët, formon familje fjalësh të tilla, pasuron fjalorin. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: – Gjuha shqipe VI, – Zhvillon komunikimin. – Fletorja për vlerësimin e kompetencave. Detyra dhe puna e pavarur Vlerësimi: – Grupi 1: Ushtrimet 5, 6 (sipas kërkesës). – vlerësim në situatë për punën me grupe; – Grupi 2: Me familjen e fjalës punë, krijo një tekst – vlerësim me gojë për zgjidhjen e ushtrimeve. me 10 fjali, vendosi një titull.
V. MORFOLOGJI Fusha: Gjuha dhe komunikimi Tema mësimore: Klasat e fjalëve
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Morfologji Metoda e teknika: Fjalë kyçe: – tabela e koncepteve, klasa e fjalëve të ndryshueshme, – diagram Veni, të pandryshueshme. – punë me grupe. Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit
1. Situata e të nxënit a) Plotëso kërkesat e tabelës.
b) Nxënësit/et në grupe dyshe japin përgjigje për plotësimin e tabelës. – E diskutojnë dhe komentojnë se çfarë kuptojnë. – Nxënësit/et i klasikojnë pesë pjesët e ligjëratës si të ndryshueshme, sepse lakohen, zgjedhohen, pra në ligjërim ndryshojnë.
2. Veprimet në situatë: a) Nxënësi/et njihet me informacionin që jepet në libër, klasat e fjalëve, funksionet e tyre në fjali. b) Nxënësi/et në tabelën e dytë plotësojnë me fjali për të dhënë funksionet e emrit, mbiemrit, përemrit, numërorit, foljes, ndajfoljes. c) Disa nxënës/e lexojnë fjalitë dhe japin përkatësitë: pjesë ligjërate – funksion. 179
Libër për mësuesin 3. Veprimtari praktike: - Ndahet klasa në grupe me 5 nxënës/e dhe punojnë në libër ushtrimet 1, 2. Një grup prezanton zgjidhjen e ushtrimeve, grupet e tjera korrigjojnë gabimet (për pjesët e pandryshueshme). - Mësuesi/ja jep në tabelë një diagram Veni për të përcaktuar dallimet dhe ngjashmëritë midis pjesëve të ndryshueshme e të pandryshueshme.
Ora e dytë
1. 2.
180
Nxënësit/et plotësojnë tabelën dhe përsëritin pjesët e pandryshueshme të ligjëratës. Nxënësit/et plotësojnë në libër ushtrimin 3, japin shembuj me nga pesë për çdo pjesë të ligjëratës.
Veprimtari praktike: – Nxënësit/et punojnë në grupe dyshe ushtrimet 4, 5. I diskutojnë me radhë zgjidhjet. – Një nxënës/e në dërrasë shkruan 5 fjali, gjen pjesët e ligjëratës, thotë funksionin e tyre në fjali. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. Shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar me gojë ose me shkrim si dhe në forma të tjera komunikimi 2. Lexon rrjedhshëm me intonacionin e duhur një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim. 3. Shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim, kuptimin e termave të rinj (fjalëve, koncepteve) duke përdorur gjuhën dhe fjalorin e përshtatshëm. 4. Shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj.) duke ndërvepruar në grup ose në klasë.
Gjuha shqipe 6 Kompetenca e të menduarit: 1. Parashtron argumente pro ose kundër për një temë, problem të caktuar gjatë një debati apo publikimi në media. 2. Zgjidh një problem gjuhësor dhe arsyeton për zgjedhjen e procedurave përkatëse. 3. Përdor krahasimin dhe kontrastin për të gjetur dallimet dhe ngjashmëritë kryesore midis dy a më shumë dukurive ose krijimeve artistike. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Përdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja dallon klasat e fjalëve, emërton funksionet e tyre në fjali, a rgumenton pse janë pjesë të ndryshueshme, sepse lakohen apo zgjedhohen. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: - Gjuha shqipe VI; zhvillohet fjalori dhe komunikimi me të tjerët - Fletorja për vlerësimin e kompetencave. gjatë përshkrimit të punës në grup. Vlerësimi: Detyra dhe puna e pavarur: - vlerësim për punën me grupe; Plotësimi i ushtrimeve në Fletoren e - vlerësim me gojë dhe me shkrim për detyrat e shtëpisë; vlerësimit të kompetencave. - vlerësim me pikë i etores së punës.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Tema mësimore: Klasa e emrave
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Morfologji Metoda e teknika: Fjalë kyçe: – tabela e koncepteve, – diagram Veni, klasa e fjalëve të ndryshueshme, – punë me grupe. të pandryshueshme.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit 1. Situata e të nxënit: a) Ç’dinë për emrin si pjesë e ligjëratës? - Emërton frymorë, objekte, dukuri të natyrës –Shembuj__________________ - Janë të përgjithshëm, të përveçëm –_________________________________ - Janë të gjinisë femërore, mashkullore –_____________________________ - Janë në numrin njëjës, shumës – _____________________________________ - Përdoren në 5 rasa – ______________________________________________ - Dalin në trajtën e shquar e të pashquar – ____________________________ b) Nxënësit/et në grupe dyshe japin shembuj për kategoritë gramatikore të emrit. Mësuesi/ja ndalet në shembujt për emrat e përgjithshëm e të përveçëm, për emrat konkretë e abstraktë. 2. Veprimet në situatë: a) Nxënësit/et lexojnë në heshtje informacionin në libër për emrat e përgjithshëm, të përveçëm, konkretë, abstraktë. Anash librit shkruajnë pyetjet për fjalët e paqarta (konkret – abstrakte). b) Punojnë në grupe dyshe ushtrimin 2 (gjejnë emrat konkretë dhe abstraktë). Kontrollojnë punën e njëri-tjetrit. c) Një nxënës/e në dërrasë shkruan emrat konkretë. Çfarë i dallon ato nga njëri-tjetri. 3. Veprimtari praktike: a) Nxënësit/et punojnë në libër ushtrimet 1, 3 për emrat e përgjithshëm, të përveçëm. Në grupe dyshe kontrollojnë punën e njëri-tjetrit. Ndalen te drejtshkrimi i emrave të përveçëm (me shkronjë të madhe, thonjëzat). b) Nxënësit/et punojnë ushtrimin 4, 5 në libër për emrat konkretë dhe abstraktë. c) Ushtrimin 6 e punon një nxënës/e në dërrasë, shkruan vetëm emrat abstraktë, shpjegon kuptimin e tyre duke i përdorur në fjali. – Jepen zgjidhjet e ushtrimeve. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim; 4. shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim, kuptimin e termave të rinj (fjalëve, koncepteve) duke përdorur gjuhën dhe fjalorin e përshtatshëm; 181
Libër për mësuesin 5. shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj) duke ndërvepruar në grup ose në klasë. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Përdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi dallon emrat kur janë të përgjithshëm, të përveçëm, kur janë konkretë, abstraktë në ushtrimet që punuan në libër. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: - Gjuha shqipe VI; - Nxënësi/ja zhvillon fjalorin, komunikimin me - Fletorja për vlerësimin e kompetencave. njëri-tjetrin gjatë përshkrimit të punës në grup. Detyra dhe puna e pavarur: Vlerësimi: - ndahet klasa në dy grupe: grupi i parë punon - vlerësim për punë në grup; sërish ushtrimin 6, duke përdorur në fjali emrat - vlerësim me gojë dhe me shkrim për punën në klasë e abstraktë; shtëpi. - grupi i dytë – shkruan një histori të shkurtër, në të cilën përdor emra të përveçëm e abstraktë.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tema mësimore: Rasat dhe trajtat e emrit
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Morfologji Metoda e teknika: Fjalë kyçe: - punë në grupe, pesë rasat, lakimi, mbaresat, - tabela e koncepteve, pyetjet. - diskutim. Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit
1. Situata e të nxënit: a) Plotëso kërkesat e tabelës:
b) Nxënësit/et punojnë në grupe dyshe për të plotësuar tabelën. Dallojnë mbaresën për emrat e dhënë. Ndalen te pyetja për çdo rasë. Nxënësit/et japin edhe shembuj të tjerë të ngjashëm me shembujt e tabelës.
2. Veprimet në situatë: a) Nxënësit/et rikujtojnë ç’kanë mësuar për rasat dhe lakimin e emrave. Lexojnë në libër përkuzimet për rasat dhe lakimin, i përsëritin në grupe dyshe pastaj i thonë para klasës duke i shoqëruar me shembuj me emra në tre lakimet. b) Nxënësit/et lexojnë në libër kur emri është në trajtën e shquar, punojnë me tabelat e lakimit të emrave motër, aeroplan. 3. Veprimtari praktike: a) Në grupe dyshe nxënësit/et punojnë ushtrimet 1, 2 me gojë në libër, diskutojnë me njëri-tjetrin. Diskuton klasa në përgjithësi për emrat: nëna, libri, në ç’rasa janë përdorur. b) Ushtrimi 3, 4 dhe 5 i punojnë nxënësit/et në libër të ndarë në grupe. Këmbejnë librat dhe kontrollojnë punën e njëri-tjetrit, pastaj diskutojnë të gjithë, korrigjojnë gabimet.
182
Gjuha shqipe 6 Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim; 4. Shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim, kuptimin e termave të rinj (fjalëve, koncepteve) duke përdorur gjuhën dhe fjalorin e përshtatshëm; 5. Shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj) duke ndërvepruar në grup ose në klasë. Nxënësi/ja përshkruan me shkrim natyrën në pranverë, shkruan fjalë të urta dhe jep kuptimin e termave të rinj; rasa, trajta e emrave, komentojmë dhe mbajmë qëndrim kritik për shkrimet e njëri-tjetrit. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Përdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi dallon emrat në pesë rasa, në trajtën e shquar, të pashquar në ushtrimet e dhëna në libër. I përdor ato në fjali. Lidhja me fushat e tjera: - Nxënësi/ja zhvillon , pasuron fjalorin, shpreh Burimet: - Gjuha shqipe VI; bukur mendimet me shkrim, mban qëndrim - Fletorja për vlerësimin e kompetencave. kritik për krijimet e njëri-tjetri. Detyra dhe puna e pavarur Grupi 1: Përshkruani pranverën me 7 – 8 Vlerësimi: - vlerësim për punën në grupe; fjali, përdorni emrin pranvera në pesë rasat, në - vlerësim me gojë dhe me shkrim për punën në klasë e trajtën e shquar dhe të pashquar. shtëpi. - Grupi 2: Punimi i ushtrimeve në Fletoren për verikimin e kompetencave.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Morfologji Metoda e teknika: Fjalë kyçe: - pema e mendimeve, gjinia dhe numri i emrit, Tema mësimore: - punë në grupe dyshe, formimi i numrit dhe gjinisë së Gjinia dhe numri i emrit. - diskutim. emrit. Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit 1. Situata e të nxënit: a) Plotësojmë së bashku pemën e mendimeve:
b) Nxënësit/et plotësojnë pemën e mendimeve në etore dhe përsëritin kategoritë gramatikore të emrave duke dhënë shembuj. 183
Libër për mësuesin 2. Veprimet në situatë: a) Nxënësit/et rikujtojnë ç’kanë mësuar për gjininë e emrit. Lexojnë në libër rubrikën mbani mend dhe ndalen te gjinia asnjanëse që e mësojnë për herë të parë (të ecurit, të folurit, të ftohtët etj). Gjininë e emrave e dallojmë nga mbaresat por dallojmë edhe gjininë natyrore që dallohet nga mbaresa, por dhe nga rrënjë të ndryshme. Gjysh – gjyshe
plak – plakë
dajë – teze
gjel – pulë
nip – mbesë etj
b) Nxënësit/et lexojnë në libër kur emri është në numrin njëjës dhe në numrin shumës, siç e formojnë shumësin e tyre: - Emra që kanë vetëm formën e njëjësit: dëborë, rërë, naftë. - Emra në formë të njëjtë si njëjës dhe shumësi: nxënës, mësues, shoqe. - Emra që e formojnë shumësin me mbaresë: gëzim, vajzë, bari. - Emra që e formojnë shumësin me ndërrim tingulli + mbaresë: breg – brigje shteg – shtigje.
3. Veprimtari praktike: a) Në grupe dyshe, nxënësit/et punojnë në libër ushtrimet. Grupi 1 – ushtrimet 1, 2, 3; grupi 2 – ushtrimet 3, 4, 5. Këmbejnë etoret dhe korrigjojnë gabimet e njëri-tjetrit. Drejtojnë pyetje për rastet e veçanta. b) Prezantojnë punën e bërë 2-3 nxënës/e të grupit të parë dhe 2-3 nxënës/e të grupit të dytë. Vlerësojmë punën e njëri-tjetrit në klasë. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetencat e të nxënit: 1. Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet. 2. Ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit (kolona, tabela, grakë) sipas një radhitje logjike. 3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim; 4. Shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim, kuptimin e termave të rinj (fjalëve, koncepteve) duke përdorur gjuhën dhe fjalorin e përshtatshëm; 5. Shkruan një tekst deri në 500 fjalë (letër, udhëzim, kërkesë, ese etj.) duke respektuar rregullat gjuhësore; 6. Shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj.) duke ndërvepruar në grup ose në klasë. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Përdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja analizon emrin për kategoritë gramatikore të gjinisë dhe numrit. Dallon mjetet gramatikore që formojnë gjininë dhe numrin e emrave në gjuhën shqipe dhe i përdor ata drejt në fjali. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: - Gjuha shqipe VI; - Nxënësi/ja zhvillon komunikimin, pasuron - Fletorja për vlerësimin e kompetencave. fjalorin me shprehje, fjalë të urta, gjëegjëza. Vlerësimi: Detyra dhe puna e pavarur: - vlerësim për punën në grupe; - Ushtrimi 6 ( sipas kërkesës) - vlerësim me gojë dhe me shkrim për punën në klasë e - Punimi i ushtrimeve në etoren e punës. shtëpi.
184
Gjuha shqipe 6 Fusha: Gjuha dhe komunikimi Tema mësimore: Mbiemri
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Morfologji Metoda e teknika: Fjalë kyçe: - Zgjidhja e gjëegjëzës; mbiemri, shkalla pohore, - di/ dua të di/ mësoj; krahasore, sipërore. - punë në grupe dyshe; - diskutim. Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit
1. Situata e të nxënit: a) Shkruaj një gjëegjëzë në vargje. Kam për rrënjë, rrënjën tënde. Veç kam parashtesën “mbi”. Linda prej nevojës sate. Për të të dhënë më qartësi. Vetitë i kam të gjithfarshme I shpreh shpesh edhe në shkallë Ja tek jam “i mirë”, “i bukur” A ma gjeni emrin vallë? (Mbiemri) b) Nxënësit/et i lexojnë vargjet e gjëegjëzës dhe i shkruajnë bukur në etore. Cilat janë vetitë e gjithfarshme të mbiemrit? (gjini, numër, rasë, shkallë) 2. Veprimet në situatë: a) Nxënësit/et rikujtojnë çfarë mësuan për mbiemrin. Lexojnë në heshtje informacionin e dhënë në libër për mbiemrin. Plotësojnë tabelën:
b) -
Diskutojmë plotësimin e tabelës dhe sistemojnë njohuritë për mbiemrin: I nyjshëm, i panyjshëm (shembuj); përshtatet me emrin në gjini, numër, rasë (shembuj); përdorimi i mbiemrit në tri shkallë: pohore (shembuj), krahasore (shembuj), sipërore (shembuj).
3. Veprimtari praktike: a) Në grupe dyshe, punohen ushtrimet 1, 2, 3. Gjejnë mbiemrat dhe dallojnë mbiemrat e nyjshëm dhe të panyjshëm. Diskutojnë me njëri-tjetrin. b) Ushtrimet 4, 5 punohen në libër. Nxënësit/et këmbejnë librat, kontrollojnë punën e njëri-tjetrit, korrigjojnë gabimet. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e të nxënit: 1. Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor,libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet 2. Ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit (kolona, tabela, grakë) sipas një radhitje logjike. 3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemave dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes. Kompetenca qytetare: 1. Zbaton dhe respekton rregullat e mirësjelljes në klasë, shkollë, etj. dhe mban qëndrim aktiv ndaj personave, të cilët nuk i respektojnë ato, duke shpjeguar pasojat për veten dhe për grupin ku bën pjesë 3. Merr pjesë në aktivitetet që promovojnë tolerancë dhe diversitet kulturor, etnik, fetar, gjinor etj. në shkollë apo në komunitet, ku përfshihen moshatarë të të gjitha përkatësive të përmendura që jetojnë në bashkësinë e gjerë. 185
Libër për mësuesin Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Përdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja dallon mbiemrat kur janë të nyjshëm e të panyjshëm, i përdor në fjali mbiemrat në shkallën pohore, krahasore, sipërore. Lidhja me fushat e tjera: Burimet: - Nxënësi/ja zhvillon komunikimin, pasuron - Gjuha shqipe VI; fjalorin me shprehje, gjëegjëza, poezi etj. - Fletorja për vlerësimin e kompetencave. - Mban qëndrim kritik, vlerësues për punën në grup. Vlerësimi: Detyra dhe puna e pavarur: - vlerësim për punën në grupe; - Punimi i ushtrimeve në etoren e vlerësimit të - vlerësim me gojë dhe me shkrim për punën në klasë e kompetencave. shtëpi. Fusha: Lënda: Gjuha dhe komunikimi Gjuhë shqipe Tema mësimore: Përshtatja e mbiemrit me emrin
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Morfologji Metoda e teknika: Fjalë kyçe: - puna në grupe dyshe; përshtatje, mbiemër, emër, - puna në grupe ekspertësh; mbaresë, nyjë - diskutim. Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit
1. Situata e të nxënit: a) Zëvendëso shprehjet frazeologjike me një mbiemër: Mish e thua – i bashkuar, i lidhur fort. Kockë e lëkurë – i dobët. I bie maces me lugë – shumë i vogël. S’ka ku ta zërë qeni – i varfër. Si mos më keq – shumë i dëmtuar. S’ia ha qeni shkopin – i zoti, trim. b) Nxënësit/et i përdorin shprehjet e dhëna në fjali dhe i zëvendësojnë ato me mbiemrin përkatës. Disa nxënës/e lexojnë fjalitë e krijuara dhe japin kuptimin e frazeologjive.
2. Veprimet në situatë: a) Nxënësit/et rikujtojnë njohuritë e marra për mbiemrin, si përshtatet ai me emrin që përcakton. Lexojnë në heshtje informacionin e dhënë në libër, si e formojnë gjininë dhe numrin mbiemrat: A- duke ndërruar nyjën – i mirë, e mirë, të mirë; B- duke marrë mbaresë – i kuq, e kuqe; të kuq C- del në të njëjtën formë – duar artë, zemër bardhë etj. 3. Veprimtari praktike: a) Punojnë ushtrimet 1, 4, 5, 6 në grupe dyshe, këmbejnë punët e tyre, korrigjojnë gabimet. Punohen ushtrimet me radhë me të gjithë klasën, evidentohen gabimet dhe vështirësia për të dalluar gjininë dhe numrin e mbiemrave. b) Ushtrimet 2, 3 i punojnë dy nxënës/e në dërrasë duke dhënë përgjigjet e tyre. Klasa dëgjon dhe vlerëson punën e shokëve. c) Për zgjidhjen e ushtrimeve mund të përdoren teknika me grupe ekspertësh. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetencat e të nxënit: 1. Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor,libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet; 2. Ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit (kolona, tabela, grakë) sipas një radhitje logjike; 3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemave dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes.
186
Kompetenca qytetare: 1. Zbaton dhe respekton rregullat e mirësjelljes në klasë, shkollë etj. dhe mban qëndrim aktiv ndaj personave, të cilët nuk i respektojnë ato, duke shpjeguar pasojat për veten dhe për grupin ku bën pjesë 2. Merr pjesë në aktivitetet që promovojnë tolerancë dhe diversitet kulturor, etnik, fetar, gjinor etj. në shkollë apo në komunitet, ku përfshihen moshatarë të të gjitha përkatësive të përmendura që jetojnë në bashkësinë e gjerë.
Gjuha shqipe 6 Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Përdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja përdor drejt mbiemrat si përcaktorë të numrave, duke i përshtatur ato në gjininë, numrin, rasën e emrave, në ushtrimet e dhëna në libër. Burimet: - Gjuha shqipe VI; - Fletorja për vlerësimin e kompetencave; - Fjalori i gjuhës së sotme shqipe.
Lidhja me fushat e tjera: - Nxënësi/ja zhvillon komunikimin, pasuron fjalorin me fjalë e shprehje të reja. - Aftësohet për të komunikuar në grupe. Detyra dhe puna e pavarur: - Grupi 1 – Ushtrimi 7 ( sipas kërkesës). Vlerësimi: - Grupi 2 – Gjej 5 fjalë të urta që të kenë kuptimin - vlerësim për punën në grupe; - nxënësve me notë ( 5, 6, 7) në punët me gojë e me shkrim, e një mbiemri, p.sh: “Besa e shqiptarit si purteka në klasë e në shtëpi. e arit”(e shenjtë). - Punimi i ushtrimit në etoren e punës. Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Morfologji Metoda e teknika: Fjalë kyçe: - puna në grupe dyshe; përemrat vetorë, dëftorë, Tema mësimore: Përemrat, llojet e tyre - diskutim. pyetës, lidhorë, pronor, të pacaktuar. Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit 1. Situata e të nxënit: a) Çdo foljeje i shtojmë dy përemra, (para – prapa) Ju (vetor) shkoni të sigurt në rrugën tuaj. (pronor) _________________ vizitova _________________ _________________ këndoje _________________ _________________ toi _________________ _________________ përgatitën _________________ Nxënësit/et i plotësojnë fjalitë e mësipërme në etore dhe emërtojnë përemrat e përdorur për aq sa kanë mësuar në klasën V. b) Nxënësit/et përsëritin përemrat që kanë mësuar në klasën V (vetorë, dëftorë, pronorë, pyetës).
2. Veprimet në situatë: – Mësuesi/ja prezanton tabelën e librit me përemrat në dërrasën e zezë (me ipçart ose me video projektor) dhe nxënësit/et njihen me shtatë llojet e përemrave. 3. Veprimtari praktike: a) Mësuesi/ja vizaton në tabelë një lule me shtatë petale dhe kërkon nga nxënësit/et t’i plotësojnë me sa më shumë përemra. Asnjë, çdo, kush, i cili, vetë, imi, i tij, unë, ti, ky, kjo... b) Punohen ushtrimet 2, 5 gjejnë llojet e përemrave. Aktivizohen shumë nxënës/e Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca e të nxënit: 1. Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor,libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet 2. Ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit (kolona, tabela, grakë) sipas një radhitjeje logjike. 3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Përdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja dallon përemrat vetorë, pronorë, dëftorë, të pacaktuar, lidhorë, pyetës, vetvetor në fjalitë e dhëna në libër. Zëvendëson në fjali përemrat që mungojnë. Lidhja me fushat e tjera: Burimet: - Nxënësi/ja zhvillon komunikimin, pasuron - Gjuha shqipe VI; fjalorin. - Fletorja për vlerësimin e kompetencave. - Nxënësi/ja bën lidhjen me njohuritë e edukimit qytetar.
187
Libër për mësuesin Detyra dhe puna e pavarur: Vlerësimi: Grupi I: Gjeni përemrat e përdorur në një paragraf - vlerësim për punën në grupe; nga një pjesë letrare. - vlerësim me gojë dhe me shkrim për punën në klasë e Grupi II: gjeni 7 fjali, nga një për shtatë llojet e shtëpi. përemrave. Fusha: Gjuha dhe komunikimi Tema mësimore: Përemrat vetorë
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Morfologji Metoda e teknika: - Gjëegjëza gjuhësore. - tabela e koncepteve, kanë Fjalë kyçe: në fund metodat. trajta e plotë, trajta e shkurtër. - puna në grupe dyshe. - loja gjuhësore. Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit
1. Situata e të nxënit: Gjej gjëzën: “Unë për të dyja, ti, po se po, secila për secilin, ai dhe ajo. Ne për të dyja, ju po se po, secila për secilën, ata dhe ato. Pse them për të dyja, këtë ju nuk e dini? unë thotë Elira, unë dhe Iliri.” (përemrat vetorë) Nxënësit/et i lexojnë bukur vargjet, i shkruajnë në etore. Thonë ç’dinë për përemrat vetorë, çfarë tregon secili përemër sipas vetave. 2. Veprimet në situatë: a) Lexojmë në heshtje informacionin e dhënë në libër për përemrat vetorë dhe përsëritin lakimet e përemrave vetorë. b) Mësuesi/ja prezanton me Power Point tabelën e lakimit të përemrave vetorë. Nxënësit/et dallojnë trajtat e shkurtra dhe të plota. Cilat rasa nuk kanë formë për rasën gjinore. c) Mësuesi/ja thekson përdorimin e përemrave vetor, kontekstin që përdoren. d) Nxënësi/ja dhe mësuesi/ja përqendrohet në rasat dhanore e kallëzore që dalin trajtat e shkurtra dhe të plota, përdorimi i tyre në fjali. 3. Veprimtari praktike: – Në grupe dyshe, punohet ushtrimi 2, në libër (me gojë). Dallojnë përemrat vetorë – Punohet në libër ushtrimi 3, 4, 5. Nxënësit/et këmbejnë librat, kontrollojnë punën e njëri-tjetrit. – Lexojnë ushtrimet para klasës, korrigjohen gabimet që mund të kenë bërë nxënësit/et. – Lojë gjuhësore: nxënësit/et radhë njëri pas tjetrit lakojnë përemrat vetorë. Nxënësi/ja që nuk përgjigjet eliminohet nga loja. Loja vazhdon derisa të aktivizohen të gjithë nxënësit/et. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e të nxënit: 1. Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet; 2. Ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit (kolona, tabela, grakë) sipas një radhitje logjike; 3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes.
188
Kompetenca personale: merr pjesë ose drejton punën në grup, ndihmon pjesëtarët e grupit, prezanton punën e grupit. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Përdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja dallon përemrat vetorë, lakon përemrat vetorë, dallon trajtën e plotë dhe trajtën e shkurtër.
Gjuha shqipe 6 Lidhja me fushat e tjera: - Zhvillon komunikimin. - Përforcon njohuritë në edukatës shoqërore. - Përdorimi i kompjuterit (prezantimi me Power Point ).
Burimet: – Gjuha shqipe VI;
– tabela të lakimit të përemrave vetorë; – Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Vlerësimi: - vlerësim me gojë në situatën e të nxënit; - vlerësim me gojë e shkrim në veprimtaritë praktike; - vlerësim në detyrën e shtëpisë.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Tema mësimore: Folja
Detyra dhe puna e pavarur: – Grupi 1: Nxënësit/et bëjnë me një etë dyshe tabelën e lakimit të përemrave vetorë. – Grupi 2: Prezantimi i tabelës me Power Point.
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Morfologji -
Shkalla: III
Metoda e teknika: puna në grupe dyshe; INSERTI; diskutimi.
Klasa: VI
Fjalë kyçe: zgjedhim, mënyra, kohë të thjeshta, të përbëra, folje ndihmëse kam, jam, format e pashtjelluar.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit 1. Situata e të nxënit a) Gjeni foljet në fragmentin e mëposhtëm: Hapni një llogari kursimi dhe vlerësoni përparësinë që ju sjell sigurimi i një depozite personale. Depozitimin e rregullt në llogarinë e kursimit vlerësojeni si një shpenzim të pashmangshëm, njëlloj si pagesën e faturës së energjisë elektrike. b) Nxënësit/et në grupe dyshe gjejnë foljet, analizojnë ato: kohë, vetë, numër. – Si e shprehin mendimin foljet: hapni, vlerësoni, vlerësojeni? (urdhër, këshillë) – Po folja sjell? (veprim i sigurt, dëftore) 2. Veprimet në situatë – Nxënësit/et njihen me informacionin që jepet në libër për foljen, kohët, mënyrat, grupimet në zgjedhime, format e pashtjelluara. – Nxënësit/et në grupe dyshe punojnë me tabelën INSERT.
Tabelën e mësipërme e diskutojnë me njëri-tjetrin. Pastaj diskutojnë të gjithë nxënësit/et me mësuesin/en, duke plotësuar njohuritë e nxënësve me konceptet e reja për foljen: zgjedhim, mënyrë, folje ndihmëse ka m, jam, tema e mbaresa e foljeve, format e pashtjelluara etj. 3. Veprimtari praktike a) Në grupe dyshe, nxënësit/et punojnë ushtrimet 1, 2, 3, 4, 6 në libër, i plotësojnë dhe këmbejnë librat, kontrollojnë punën e njëri-tjetrit. Ushtrimin 5 e punon një nxënës/e në tabelë. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca e të nxënit: 1. Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet. 2. Ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit (kolona, tabela, grakë) sipas një radhitjeje logjike. 3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Përdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja dallon foljet, i ndan ato në tri zgjedhime, dallon foljet në gjashtë mënyra, gjen temën, mbaresën e foljeve, dallon format e pashtjelluara në ushtrimet e librit. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: - Gjuha shqipe VI; - Me sportin, me lëndën e biologjisë. - Fletorja për vlerësimin e kompetencave. - Me edukimin qytetar të nxënësit.
189
Libër për mësuesin Vlerësimi: Detyra dhe puna e pavarur: – Grupi 1 Formo 6 fjali me folje në 6 mënyrat, - vlerësim me gojë në situatën e të nxënit; - vlerësim në punën e ushtrimeve me gojë, me shkrim, me folje nga tri zgjedhimet. – Grupi 2 Plotësimi i Fletores për verikimin individualisht. e kompetencave.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Tema mësimore: Mënyrat dhe kohët e foljes
Lënda: Gjuha shqipe
Klasa: VI Tematika: Shkalla: III Morfologji Metoda e teknika: Fjalë kyçe: - Loja zinxhir; veprim i sigurt, i, mundshëm, i - Puna në grupe dyshe; dëshirueshëm, kohë të thjeshta, të - Diskutim. përbëra, forma të pashtjelluara.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit 1. Situata e të nxënit: Mësuesi/ja shkruan në tabelë pyetjet: 1- Ç’quajmë mënyra të foljes? 2- Në sa mënyra përdoret folja? 3- Si e shpreh veprimin folja në mënyrën dëftore? 4- Si e shpreh veprimin folja në mënyrën lidhore? 5- Si e shpreh veprimin folja në mënyrën habitore? 6- Po në mënyrën kushtore, dëshirore, urdhërore? 7- Sa kohë bazë ka folja? 8- Cilat janë kohët e së shkuarës? 9- Si del koha e ardhme? 10- Cilat janë format e pashtjelluara të foljes? 2. Veprimet në situatë: - Nxënësit/et njihen me informacionin që jepet në libër dhe vendosin numrin e pyetjes atje ku gjejnë përgjigjen e saj. - Nxënësit /et në grupe dyshe punojnë me tabelën ku jepen mënyrat e foljes. Ndalen në kuptimin që shpreh folja në çdo mënyrë dhe në bazë të shembujve në tabelë japin shembuj të tjerë, i shkruajnë në libër. - Nxënësit/et punojnë me skemat e kohëve të foljes dhe për format e pashtjelluara. - Me lojën zinxhir mësuesja/i kërkon përgjigjet e pyetjeve të mësipërme. P.sh.; Cila është përgjigja e pyetjes 2 ? ( pra, të ngatërruara) Aktivizohen të gjithë nxënësit/et. Nxënësi/ja që nuk përgjigjet, e lexon përgjigjen në libër dhe e përsërit sërish. - Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit/et të përdorin foljet në kohë të ndryshme e në mënyra të ndryshme 3. Veprimtari praktike: 1. Ushtrimin 1 çdo nxënës/e plotëson në libër: katër folje i vendos në libër, pastaj me anë të lojës zinxhir nxënësit/et shkruajnë kohën e tashme të foljeve të tjera në të gjashtë mënyrat. Nxënësi/ja që gabon e shkruan foljen poshtë tabelës në libër. 2. Ushtrimi 2, 3, i punojnë në libër, këmbejnë librat dhe gjejnë gabimet e njëri - tjetrit. Pastaj ushtrimet i diskutojnë me klasën dhe jepen zgjidhjet e drejta të ushtrimeve. 3. Ushtrimi 4 punohet në dërrasë të zezë nga dy nxënës/e. Çdo nxënës/e analizon katër folje. Klasa plotëson përgjigjen e tyre. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e të nxënit: 2- Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet. 4. Ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit( kolona, tabela, grakë) sipas një radhitje logjike.
190
Gjuha shqipe 6 5- Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes. Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit: nxënësi/ja shpreh drejt një mendim me gojë e shkrim duke ndërvepruar në grup. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Përdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja jep përkuzimin për kuptimin që shpreh folja në gjashtë mënyrat. Dallon kohët e foljes, të thjeshta, të përbëra. Dallon format e pashtjelluara. Përdor në fjali foljet në gjashtë mënyrat. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: libri i gjuhës shqipe, klasa VI, - Me sportin, me lëndën e biologjisë. • etorja për vlerësimin e kompetencave. - Me edukimin qytetar të nxënësit. • Detyra dhe puna e pavarur: Vlerësimi: - Gr. 1- Ushtrimi 5 ( sipas kërkesës). - vlerësimi me gojë në situatën e të nxënit; Gr. 2- Prezantoni në Power Point njohuritë e marra për mënyrat - vlerësimi në punën e ushtrimeve me gojë, dhe kohët e foljes. me shkrim, individualisht. - Plotësoni faqen në etoren e vlerësimit të kompetencave. Fusha: Gjuha dhe komunikimi Tema mësimore: Mënyra dëftore e foljes
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Morfologji Metoda e teknika: Fjalë kyçe: - loja zinxhir; veprim i sigurt, kohë të përbëra, - puna në grupe dyshe; folje ndihmëse. - diskutim. Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit
1. Situata e të nxënit: a) Shkruaj në tabelë fjalitë: – Mendojmë për këtë (e tashme) – Kam menduar unë për këtë (e shkuar) Veprime të sigurta – Do të mendoj unë për këtë (e ardhme) b) Nxënësi/ja dhe mësuesi/ja nga analiza e fjalive për nga kuptimi, nxjerrin se folja në mënyrën dëftore tregon një veprim të sigurt në çastin që asim, në të shkuarën apo në të ardhmen. 2. Veprimet në situatë: – Nxënësit/et njihen me informacionin që jepet në libër dhe ndalen në ndarjen e kohëve të mënyrës dëftore: 4 të thjeshta, 4 të përbëra, si ndërtohen ato (mjetet gjuhësore që shërbejnë). – Nxënësit /et në grupe dyshe punojnë me tabelën e zgjedhimit të foljeve në mënyrën dëftore me folje në tre zgjedhimet. Ndalen në dallimin e temës dhe mbaresës së foljeve dhe në foljen ndihmëse kam, e cila formon kohët e përbëra. 3. Veprimtari praktike: a) Ushtrimin 1 çdo nxënës/e e plotëson në libër, pastaj me anë të lojës zinxhir nxënësit/et zgjedhojnë foljet: mendoj, pi, pres në tetë kohët e mënyrës dëftore. Nxënësi/ja që gabon e zgjedhon foljen me shkrim në etore. b) Ushtrimi 2, 3, 4 i punojnë në libër, këmbejnë librat dhe gjejnë gabimet e njëri-tjetrit. Pastaj ushtrimet i diskutojnë me klasën dhe jepen zgjidhjet e drejta të ushtrimeve. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca e të nxënit: 1. Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor,libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, një aktivitet ose një detyrë që i kërkohet. 2. Ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit( kolona, tabela, grakë) sipas një radhitje logjike. 3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit : nxënësi/ja shpreh drejt një mendim me gojë e shkrim duke ndërvepruar në grup. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Përdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja dallon foljet në mënyrën dëftore, jep përkuzimin për kuptimin që shpreh folja në mënyrën dëftore. Dallon kohët e thjeshta nga ato të përbëra (folja ndihmëse kam). zgjedhon foljet në mënyrën dëftore. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: - Gjuha shqipe VI; - Me sportin, me lëndën e biologjisë. - Fletorja për vlerësimin e kompetencave. - Me edukimin qytetar të nxënësit.
191
Libër për mësuesin Vlerësimi: Detyra dhe puna e pavarur: – Grupi 1: Ushtrimi 5 ( sipas kërkesës). - vlerësimi me gojë në situatën e të nxënit; - vlerësimi në punën e ushtrimeve me gojë, me shkrim, – Grupi 2: Formoni 8 fjali me folje në mënyrën dëftore, në tetë kohët e saj. – Plotësoni faqen në individualisht. Fletoren e vlerësimit të kompetencave. Fusha: Gjuha dhe komunikimi Tema mësimore: Mënyra lidhore e foljes
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Morfologji Metoda e teknika: Fjalë kyçe: - puna në grupe dyshe; veprim i mundshëm, pjesëza - formimi i pyetjeve; “të”, kohët e përbëra, folje - loja gjuhësore. ndihmëse “kam” Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit
1. Situata e të nxënit: a) Diskutohet me nxënësit/et fjalitë: – Ta mbrojmë mjedisin! (të dëshirueshme) – Duhet të shkruash më bukur! (të detyrueshëm) – Mund të bëjmë më tepër për mbrojtjen e mjedisit (të mundshëm) b) Nga diskutimi i nxënësve, vetë ata formulojnë përkuzimin për kuptimin që shpreh folja në mënyrën lidhore. Një veprim që mund të kryet ose mund të ishte kryer. (Mjeti dallues, pjesëza të) 2. Veprimet në situatë: – Nxënësit/et njihen me informacionin që jepet në libër për foljen në mënyrën lidhore. – Nxënësit/et në grupe dyshe përgatitin pyetje rreth temës: Ç’tregon folja në mënyrën lidhore? Cili është mjeti gjuhësor që dallohet mënyra lidhore? Sa kohë ka mënyra lidhore? Si formohen kohët e përbëra të foljes në lidhore? – Lexojnë disa nxënës/e pyetjet e përgatitura, të tjerë nxënës/e japin përgjigjet. zgjedhojnë foljen laj në katër kohët e mënyrës lidhore.
192
3. Veprimtari praktike: a) Nxënësit/et plotësojnë ushtrimin 1, tabelën me zgjedhimin e foljes mendoj në lidhorë, korrigjojnë punën e njëritjetrit. b) Në lojën gjuhësore zinxhir, aktivizohen të gjithë nxënësit/et me zgjedhimin e foljeve: di, hap në të katër kohët e lidhores. c) Ushtrimet 2, 4, 5 i punojnë nxënësit/et në libër, korrigjojnë punën e njëri-tjetrit. Pastaj ushtrimet i diskutojnë me klasën dhe jepen zgjidhjet e drejta të ushtrimeve. d) Ushtrimin 3 e punon një nxënës/e në dërrasë, gjen gjëegjëzat dhe i komenton ato për kuptimin që shprehin. Analizojnë foljet në mënyrën lidhore. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim. Kompetenca e të nxënit: 1. Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet. 2. Ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit( kolona, tabela, grakë) sipas një radhitje logjike. 3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Përdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja dallon foljet në mënyrën lidhore, jep përkuzimin pë r kuptimin saj, zgjedhon foljen në mënyrën lidhore, i përdor ato në fjali. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: - Gjuha shqipe VI; - me folklorin; - Fletorja për vlerësimin e kompetencave. - me edukimin qytetar të nxënësit.
Gjuha shqipe 6 Vlerësimi: Detyra dhe puna e pavarur: – Ushtrimi 6 ( sipas kërkesës) - vlerësim me gojë në situatën e të nxënit; - vlerësim me notë në zgjidhjen e ushtrimeve gjuhësore me – Plotëso faqen në Fletoren e vlerësimit të kompetencave. gojë, me shkrim. Fusha: Gjuha dhe komunikimi Tema mësimore: Ndajfolja
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Morfologji
Shkalla: III
Metoda e teknika: - puna në grupe dyshe; - tabela e koncepteve; - punë e pavarur.
Klasa: VI
Fjalë kyçe: ndajfolje, shkallët e ndajfoljeve, pohore, sipërore, krahasore e sipërisë, e urtësisë, e barazisë, shkalla sipërore.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit 1. Situata e të nxënit: a) Analizoni fjalitë e mëposhtme: – Ajo iste qartë e shkurt për problemet e klasës. – Kjo situatë të çon shumë larg në mendime. – Është e mbyllur plotësisht shishja e alkoolit. b) Nxënësit/et analizojnë fjalitë që janë dhënë në tabelë, fjalët: qartë, shkurt, larg, plotësisht, janë ndajfolje që emërtojnë një tipar, të një veprimi (fjalia 1, 2) a të një gjendjeje (fjalia 3), pra një rrethanor të kryerjes si një veprim të shprehur nga folja. Kështu nxënësit/et formulojnë përkuzimin për ndajfoljen si pjesë e pandryshueshme e ligjëratës. 2. Veprimet në situatë: – Nxënësit/et njihen me informacionin që jepet në libër për ndajfoljet, ndahen në: • •
ku e ka vendin në fjali; sa llojesh janë ato;
në sa shkallë përdoren ndajfoljet. – Nxënësit/et punojnë me tabelën për llojet e ndajfoljeve i përsëritni në dyshe për të mbajtur mend sa më shumë ndajfolje, pyesin njëri-tjetrin. – Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit/et që me ndajfoljet e tabelës të formojnë fjali, duke i përdorur ato në tri shkallët. •
3. Veprimtari praktike: a) Nxënësit/et punojnë në libër ushtrimet 1, 2, 3, 5 në grupe dyshe. Pastaj i punojnë në të gjithë klasën. Korrigjohen gabimet që mund të kenë bërë. b) Nxënësit/et vendosin ndajfoljet e ushtrimit 4 në tabelë sipas llojeve të ndajfoljeve. Kontrollojnë punën e njëritjetrit në grupe dyshe. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi. Kompetenca e të nxënit: 1. zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor,libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet; 2. ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit (kolona, tabela, grakë) sipas një radhitjeje logjike; 3. përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Përdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja dallon ndajfoljet, vendin ku qëndron në fjali, llojet e tyre, dhe kur përdoren në tri shkallët. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: - Gjuha shqipe VI; - zhvillon komunikimin; - Fletorja për vlerësimin e kompetencave. - T.I.K Vlerësimi: Detyra dhe puna e pavarur: - vlerësim me gojë në situatën e të nxënit; – Grupi 1: Ushtrimi 6, (sipas kërkesës); – Grupi 2: Prezantimi para klasës i njohurive për - vlerësim në punën e ushtrimeve me gojë, me shkrim; ndajfoljen në Power Point. - vlerësim për detyrën e shtëpisë. 193
Libër për mësuesin Fusha: Gjuha dhe komunikimi Tema mësimore: Lidhëzat
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Morfologji Metoda e teknika: Fjalë kyçe: - Punë në grupe; lidhëza bashkërenditëse, - tabela e koncepteve; veçuese, kundërshtuese, - punë e pavarur; përmbyllëse, nënrenditëse. - lojë gjuhësore. Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit
1. Situata e të nxënit: a) Nxënësit/et lexojnë fjalitë dhe dallojnë lidhëzat (sipas njohurive që kanë marrë në klasën 5). – Ana bleu në treg fruta dhe zarzavate. (dy fjalë) – Bleu edhe vezë, kurse djathin e bleu te dyqani i pallatit. (dy fjali) – I ra rrugës shkurt, sepse ishte me vonesë për punë. (dy fjali) b) Nxënësit/et dallojnë lidhëzat kur lidhin dy fjalë në fjalinë e thjeshtë, dy pjesë në fjalinë e përbërë me bashkërenditje dhe nënrenditje. c) Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit/et të formojnë përkuzimin për lidhëzat si pjesë të pandryshueshme të ligjëratës. 2. Veprimet në situatë: – Nxënësit/et punojnë në grupe dyshe për t’u njohur me lidhëzat bashkërenditëse dhe nënrenditëse. Punojnë në dy tabelat e llojeve të lidhëzave. – Nxënësit/et përsëritin me njëri-tjetrin llojet e lidhëzave bashkërenditëse, pyesin njëri-tjetrin. Mësuesi/ja organizon lojën gjuhësore: thotë lidhëzën, nxënësi/ja gjen ç’lloj lidhëse është. Aktivizon të gjithë nxënësit/et për të ksuar 4 llojet e lidhëzave bashkërenditëse. 3. Veprimtari praktike: a) Mësuesi/ja punon bashkë me nxënësit/et ushtrimin 1, dallojmë llojet e lidhëzave. Më pas, ushtrimin 3 ku dallojnë kur lidhëzat lidhin dy fjalë dhe kur lidhin dy fjali. b) Ushtrimet 2 dhe 4 nxënësit/et i punojnë në libër në grupe dyshe, korrigjojnë punën e njëri-tjetrit. c) Ushtrimet 5 dhe 6 i punojnë dy nxënës/e në dërrasë, përdorin në fjali llojet e lidhëzave që janë dhënë. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e të nxënit : 1. Nxënësi/ja zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet 2. Nxënësi/ja ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit( kolona, tabela, grakë) sipas një radhitje logjike. 3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes. Kompetenca personale: nxënësi/ja merr pjesë, drejton punën në grup, ndihmon pjesëtarët e grupeve, raporton për punën në grup. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Përdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi dallon lidhëzat kur lidh dy fjalë dhe kur lidh dy, fjali. Dallon lidhëzat bashkërenditëse shtuese, veçuese, kundërshtuese, përmbyllëse, i përdor ato në fjali. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: - Gjuha shqipe VI; - zhvillon komunikimin; - Fletorja për vlerësimin e kompetencave. - T.I.K Detyra dhe puna e pavarur: Vlerësimi: – Grupi I: Ushtrimi 7, 8 (sipas kërkesës). - vlerësim në situatën e të nxënit; – Grupi II: Prezantimi i njohurive për lidhëzat në - vlerësim të punës në grup dhe gjatë lojës gjuhësore; Power Point. - vlerësim për punimin e ushtrimeve.
194
Gjuha shqipe 6 Fusha: Gjuha dhe komunikimi Tema mësimore: Parafjala
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Morfologji Metoda e teknika: Fjalë kyçe: - puna në grupe dyshe; parafjalë, rasat emërore, kallëzore, rrjedhore, emër, - tabela e koncepteve; përemër, numëror. - puna e pavarur. Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit
1. Situata e të nxënit a) Lexojnë fjalitë dhe dallojnë parafjalët, (sipas njohurive që kanë marrë në klasën 5). – E njoha nga afër atë vend. (para ndajfoljes) – Do të shkoj në kinema me motrën. (para emrit) – Duhet të mësohesh edhe nga ata. (me përemër) – Me dhjetë euro mund ta blesh lodrën. (me numëror) b) Nxënësit/et dallojnë parafjalët, para cilave fjalë qëndrojnë ato, ç’marrëdhënie shprehin. 2. Veprimet në situatë: a) Nxënësit/et njihen me informacionin e dhënë në libër për parafjalën dhe përgatisin pyetje për çështjet kryesore: • Cili është kuptimi i parafjalës? • Para cilave fjalë qëndrojnë parafjalët? • Cilat rasa mund të marrin parafjalë? • Cilat janë parafjalët në rasën emërore? • Cilat janë parafjalët në rasën kallëzore? • Cilat janë parafjalët në rasën rrjedhore? b) Nxënësit/et punojnë në grupe dyshe me pyetjet, provojnë tu përgjigjen. Pastaj lexojnë pyetjet disa nxënës/e dhe disa të tjerë u përgjigjen. c) Nxënësit/et punojnë me tabelën për ndarjen e parafjalëve në rasa, i dallojnë ato nga njëra-tjetra. d) Mësuesi/ja punon me nxënësit/et për të dalluar që e njëjta fjalë në fjali mund të përdoret edhe si parafjalë, edhe si ndajfolje. 3. Veprimtari praktike: a) Ushtrimet 1, 2, 3, 4, 5, 6 nxënësi/ja i plotëson në libër, këmbejnë librat dhe gjejnë gabimet, kur nuk është përdorur parafjala sipas kontekstit në fjali. b) Ushtrimin 7 e punon një nxënës/e në tabelë, shpjegon kur e njëjta fjalë është ndajfolje apo parafjalë. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca e të nxënit : 1. Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet. 2. Ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit (kolona, tabela, grakë) sipas një radhitjeje logjike. 3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. Nxënësi/ja shpreh drejt një mendim me gojë e shkrim duke ndërvepruar në grup. Kompetenca personale: 1. Merr pjesë ose drejton punën në grup, bashkëpunon me përfaqësues të komunitetit për të ndihmuar moshatarët dhe anëtarët e tjerë të komunitetit, që kanë probleme shëndetësore, sociale, ekonomike, etj. dhe raporton me gojë ose me shkrim për përvojat personale të tuara. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Përdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja dallon foljet në mënyrën dëftore, jep përkuzimin për kuptimin që shpreh folja në mënyrën dëftore. Dallon kohët e thjeshta nga ato të përbëra (folja ndihmëse kam). Zgjedhon foljet në mënyrën dëftore. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: - Gjuha shqipe VI; - zhvillon komunikimin; - Fletorja për vlerësimin e kompetencave. - T.I.K Detyra dhe puna e pavarur: Vlerësimi: – Grupi I: Ushtrimi 8, 9 (sipas kërkesës). - vlerësim për punën në grupe dyshe; vlerësim me gojë dhe me shkrim për punët në klasë e – Grupi II: Prezantimi i njohurive për parafjalën në Power Point . shtëpi, individualisht.
195
Libër për mësuesin Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Drejtshkrim Metoda e teknika: Fjalë kyçe: Puna në grup; • Tema mësimore: rregulla drejtshkrimore, shkruhen Puna e pavarur; • Drejtshkrimi i ndajfoljeve dhe parafjalëve njësh, ndaras, me vizë në mes. Pyetje në dyshe. • Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit 1. Situata e të nxënit: 1. Nxënësit japin disa shembuj që mbajnë mend me ndajfolje dhe parafjalë. 2, Mësuesi shkruan disa ndajfolje, parafjalë dhe lidhëza që mendon se nxënësit/et gabojnë dhe kërkon që ato t’i përdorin në fjali. (shkruhen njësh, ndaras, me vizë në mes). Njëherazi, njëzëri, shpeshherë, ngandonjëherë, sidokudo, përgjithmonë, dalëngadalë. • Këmbë mbi këmbë, dorë më dorë, dita me ditë, me padurim, me të pabesë, ndër mend. • Copë-copë, çika-çika, çalë-çalë, poshtë-lart, aty-këtu. • Në qoftë se, duke qenë se, në mënyrë që, në rast se, sado që, mjaft që, etj. • 3 Nxënësit/et i përdorin në fjali dhe dallojnë cilat janë ndajfolje, parafjalë, lidhëza. 4. Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit që t’i shkruajnë në etore dhe t’i përsërisin në grupe dyshe. 2. Veprimet në situatë: 1. Lexojnë në libër rastet e drejtshkrimit të ndajfoljeve, parafjalëve dhe lidhëzave. 2. Në pesë grupe nxënësit i drejtojnë pyetje njëri – tjetrit për rastet që janë dhënë në libër (pesë nënndarje). I përsërisin brenda grupit. 3. Çdo grup i shkruan shembujt me ngjyra në tabakë të bardhë. 4. Ndërrojnë grupet tabakët e shkruar dhe llojnë të pyesin njëri-tjetrin sa i mbajnë mend ndajfoljet dhe parafjalët, si drejtshkruhen ato. Tabakët i ashojnë në muret e klasës dhe qëndrojnë aty gjatë gjithë orëve të drejtshkrimit. 3. Veprimtari praktike: 1. Ushtrimi 1- nxënësit/et ndahen në katër grupe (sipas ndarjes në libër) i shkruajnë në etoret e klasës. Përgjegjësi i grupit kontrollon punën e secilit dhe qortojnë gabimet. Pastaj fjalët saktë i shkruajnë me ngjyra në tabakë të bardhë dhe e vendosin në tabelën e zezë, grupet kontrollojnë punën e njëri-tjetrit, qortojnë gabimet. 2. Ushtrimi 2- nxënësit /et plotësojnë në grupe dyshe, gjejnë ndajfoljet dhe parafjalët dhe thonë si shkruhen ato. Pastaj mësuesi kontrollon punën e tyre dhe i vlerëson. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit : Nxënësi shkruan një tekst duke respektuar rregullat gjuhësore. Shpreh drejt një mendim apo kërkesë me gojë apo me shkrim në gjuhën amtare për një situatë të caktuar duke ndërvepruar në grup ose në klasë. Përdor programet kompjuterike për komunikim të drejtpërdrejtë dhe në distancë nëpërmjet formave të caktuara të komunikimit (për nevojat e veta apo për detyrë shkolle). Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Përdorimi i drejtë i gjuhës: Nxënësi drejtshkruan ndajfoljet, parafjalët, lidhëzat duke respektuar të gjitha rastet e drejtshkrimit, i shkruan saktë në fjali apo në një tekst që krijon vetë. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: Libri i gjuhës shqipe, klasa VI. • Drejtshkrimi i gjuhës shqipe. (Bot.1973) - Zhvillon komunikimin në çdo lloj fushe. • Fletorja për verikimin e kompetencave. • Detyra dhe puna e pavarur: Vlerësimi: - Vlerësim me gojë në situatën e të nxënit. Grupi I: Ushtrimi 3 (sipas kërkesës, pjesën e parë të tabelës). - Vlerësimi në punën me grupe. - Vlerësim me shkrim në zgjidhjen e Grupi II: Ushtrimi 3 (sipas kërkesës, pjesën e dytë të tabelës). ushtrimeve.
196
Gjuha shqipe 6
VI. SINTAKSË Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tema mësimore: Teksti, paragra, fjalia, gjymtyra
Tematika: Sintaksë Metoda e teknika: • stuhia e mendimeve • punë në grupe • pema e mendimeve
Shkalla: III
Klasa: VI
Fjalë kyçe: tekst, paragraf, fjali, gjymtyrë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit 1. Situata e të nxënit lidhet me dallimin e fjalive, të cilat përbëjnë një tekst. Në tabelë renditen fjali të ndryshme dhe nxënësve u kërkohet që të vecojnë ato që përbëjnë një tekst. 2. Veprimet në situatë: Stuhia e mendimeve Mësuesi/ja përfshin në diskutim tërë grupin e klasës. 1. Shkruhet në tabelë tema e mësimit. 2. Nxiten nxënësit/et të thonë të gjitha idetë që lidhen me njohuritë e marra rreth tekstit dhe paragrat. Punë në grupe Ndahet klasa në grupe të vogla me 5-6 nxënës dhe për secilin prej tyre mësuesi/ja shpërndan skedat e ushtrimeve të përgatitura. Grupi i parë: Nxënësit ndajnë në paragrafë tekstin. (U përcaktohet një fragment nga komedia”Koprraci” e Molierit). Grupi i dytë:Për çdo paragraf të tekstit të dhënë, shkruani nga një fjali që tregon idenë e tij kyçe. Grupi i tretë: Dy anëtarë të grupit formojnë 7-8 fjali, të cilat përmbledhin përmbajtjen e komedisë”Koprraci”. Pjesa tjetër e grupit rindërton tekstin duke u vënë fjalive numrin përkatës. Kështu ata formojnë një tekst. Grupi i katërt: Dy prej anëtarëve të grupit shkruajnë një tekst dhe vendosin në brendësinë e tij fjali që nuk lidhen me të. Rendi i fjalive jepet i përzierë. Pjesës tjetër të grupit i kërkohet që të përjashtojë fjalitë që nuk i takojnë këtij teksti. Grupi i pestë: Nxënësit ndajnë në paragrafë tekstin. (U përcaktohet një fragment nga përralla”Fuqia e Mujit” e M.Kutelit).
3. Veprimtari praktike: Punohet në tabelë më Pemën e mendimeve për tekstin, fjalinë, paragran, gjymtyrën. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit Nxënësi/ja: 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar. Kompetenca e të nxënit Nxënësi/ja: 1.zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet) për të nxënë një temë ose detyrë që i kërkohet; Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Nxënësi/ja: − kujton njohuritë paraprake që ka rreth temës; − arrin në konkluzione për lidhjen midis ideve dhe informacionit të tekstit me strukturën e tij; − rendit fjalitë në një tekst; − gjen një një tekst idetë kryesore për secilin paragraf; − ndan një tekst në paragrafë; − argumenton ndarjen e tekstit në paragrafë, në bazë të njohurive gjuhësore dhe letrare; − dallon dhe përdor njohuritë rreth karakteristikave të përbashkëta të teksteve si: paragra, fjalitë përmbyllëse, fjalori etj. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: - Fletore pune; - Shkencat shoqërore. - materiale të digjitalizuara; - materiale grake për konceptin gjuhësor; - skeda nxënësish.
197
Libër për mësuesin Vlerësimi: Kjo orë mësimi, e cila kishte si qël- Detyra dhe puna e pavarur: lim zhvillimin e kompetencës gjuhësorë:Për- Nga pjesët e zhvilluara letrare përzgjidhni njërën dhe ndajeni dorimi i drejtë i gjuhës dhe konkretisht kon- atë në paragrafë. Komentoni paraqitjen strukturore të tekstit, ceptin sintaksor të tekstit, paragrat, fjalisë dhe në përputhje me kuptimin. gjymtyrës, quhet e realizuar, nëse nxënësit, në përfundim të orës mësimore, ndajnë një tekst në paragrafë, fjali dhe gjymtyrë. Mësuesi/ja, gjithashtu bën vlerësimin e nxënësve për : - bashkëpunimin e mirë në grup - përgjigjet e plota e të sakta. - kapërcimin e vështirësive në realizimin e kompetencave të fushës dhe atyre kyçe.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Tema mësimore: Fjalia e thjeshtë
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Sintaksë
Shkalla: III
Metoda e teknika: - punë në grupe; - teknika e pyetjeve; - punë e pavarur.
Klasa: VI
Fjalë kyçe: gjymtyrë kryesore, fjali e thjeshtë e zgjeruar, folje kallëzues, homogjene, fjali dhe me një fjalë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit 1. Situata e të nxënit: a) Mësuesi shkruan në dërrasë fjalitë: • Sot është një ditë e bukur me diell. • Qielli i kaltër dhe i ndritshëm! (është, duket) • Si ishte koha dje? • Qëndro pranë detit në këtë ditë të bukur. • Kalofsh sa më bukur sot! b) Nxënësit me ndihmën e mësueses analizojnë fjalitë, gjejnë foljet. Për fjalinë e dytë, folja kallëzues mungon, por nënkuptohet: është ose duket. nxënësit dallojnë fjalitë edhe për nga kumtimi, sepse i kanë mësuar në klasën V. c) Duke analizuar fjalitë, nxënësit thonë përkuzimin për fjalinë: si një tërësi fjalësh a një fjalë të bashkuar rreth kallëzuesit që na japin një informacion dhe kanë intonacion të përfunduar.
198
2. Veprimet në situatë: a) Nxënësit lexojnë 5’ informacionin që jepet në libër për fjalinë e thjeshtë. Njohuritë që jepen, nxënësit i shprehin me pyetje (në grupe dyshe). • Ç’është fjalia? • Në sa grupe i ndajmë fjalitë me folje? • Si i dallojmë fjalitë e thjeshta nga të përbërat? • Cilat janë gjymtyrët kryesore të fjalisë së thjeshtë? • Kur është fjalia e thjeshtë e zgjeruar dhe e pazgjeruar? b) Nxënësit i lexojnë pyetjet që kanë formuluar dhe u përgjigjen atyre duke dhënë shembujt e librit. 3. Veprimtari praktike: a) Ushtrimi 1 punohet me gojë. Pasi lexojnë fjalitë, nxënësit nënvizojnë foljet kallëzues dhe dallojnë fjalinë e përbërë: Ata mund të isnin me njëri-tjetrin për ato që kishin për të studiuar. b) Ushtrimet 2, 3 dhe 4 nxënësit i punojnë në libër me grupe dyshe, këmbejnë librat dhe korrigjojnë gabimet e njëri-tjetrit. Edhe mësuesja kontrollon punën e tyre.
Gjuha shqipe 6 c) Ushtrimin 5 e punon me të gjithë klasën, nxënësit emërtojnë gjymtyrët kryesore të fjalive të thjeshta. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim.
Kompetenca e të nxënit: 1 – Nxënësi/ja zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet. 2. Nxënësi/ja ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit (kolona, tabela, grakë) sipas një radhitjeje logjike. 3. Nxënësi/ja Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemave dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Përdorimi i drejtë i gjuhës: Nxënësi/ja dallon fjalinë e thjeshtë nga ajo e përbërë, formulon përkuzimin për fjalinë e thjeshtë, jep shembuj me fjali të thjeshta . Burimet: Gjuha shqipe VI; Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera: zhvillon komunikimin. -
Vlerësimi: vlerësim në situatën e të nxënit. vlerësim në punimin e ushtrimeve me gojë e me shkrim. vlerësim në detyrën e shtëpisë.
Detyra dhe puna e pavarur: – Grupi 1: Ushtrimi 5 (sipas kërkesës). – Grupi 2: Gjeni 10 fjali të thjeshta edhe me një fjalë të vetme në pjesën e leximit “Fluturimi”, shkruajini në etore.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tema mësimore: Grupet kryesore të fjalisë së thjeshtë
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Sintaksë Metoda e teknika: - punë në grupe; Fjalë kyçe: - bisedë e kombinuar me GE, GF, fjalë bërthamë, fjalia diskutim dhe argumentim, më e vogël etj. punë me tekstin; - punë e pavarur.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit 1. Situata e të nxënit: a) Mësuesja paraqet me tabak të bardhë ku ka shkruar fjalitë: (ose i shkruan në dërrasë) Mami dhe babi ndihej e fortë buzë liqeneve të Lurës Unë me motrën do të vendosim së bashku për ekskursionin Albi nuk jemi dakord me mendimin e Dianës Ai janë të rreptë ndaj gabimeve të mia Ne dhe ju falënderoi shokët pjesëmarrës në koncertin recital Aroma e zambakëve u shpreh e kënaqur me çmimin e festivalit. 199
Libër për mësuesin b) Nxënësit i lexojnë me vëmendja dhe i shkruajnë në etore fjalitë, të bashkuara, i ndajmë në etiketa.
Emërton gjymtyrët e fjalisë (ato që di nga klasa e V), dhe provon ta zvogëlojë fjalinë, p.sh:
Vazhdon me fjalitë e tjera. Pra fjalia e thjeshtë ka dy gjymtyrë kryesore të cilat formojnë dy grupe: GE (kryefjalë) + GF (folje). c) Mësuesi shkruan në dërrasë fjalitë, ose ua jep nxënësve me sha.
200
Nxënësit operojnë me fjalitë e mësipërme, i zvogëlojnë ato deri në fjalinë më të vogël. 2. Veprimet në situatë: a) Mësuesi i drejton nxënësit të punojnë me informacionin e dhënë në tekst për temën. Komentojnë gurat dhe shkruajnë nga një fjali të thjeshtë për çdo gurë. b) Nxënësit lexojnë shembujt e dhënë në fjalitë e thjeshta. Diskutojnë si janë ndarë në grupet kryesore: GE – GF. U përgjigjen pyetjeve. • në fjalinë më të shkurtër mbetet kryefjalë + kallëzues. • ka fjali pa kryefjalë edhe pa kallëzues, por nënkuptohen.(nga konteksti dhe intonacioni) c) Nxënësit analizojnë edhe rubrikën “Mbani mend”, dhe këtu mësojnë se GE ka bërthamë kryefjalën, kurse GF ka bërthamë foljen kallëzues. Ora e dytë 3. Veprimtari praktike: a) Mësuesja e llon me etiketa, nxënësit ndajnë grupin emëror nga ai foljor, fjalitë e ushtrimit 1 pastaj i zvogëlojnë grupet deri në fjalinë më të vogël kryefjalë + kallëzues. b) Ushtrimin 2, 3, 4, 5, 6, nxënësit i punojnë në libër në grupe dyshe. Këmbejnë librat, kontrollojnë punën e njëri-tjetrit, korrigjojnë gabimet. Kontrollohen ushtrimet edhe para klasës duke dhënë nxënësit zgjidhjet. Mësuesi vlerëson. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Përdorimi i drejtë i gjuhës: Nxënësi/ja dallon grupet kryesore në fjalinë e thjeshtë, që GE ka si bërthamë kryefjalën, GF foljen. Bën zvogëlimin ose zgjerimin e fjalisë së thjeshtë. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: Gjuha shqipe VI; – zhvillon komunikimin; Fletorja për vlerësimin e kompetencave. Vlerësimi: Detyra dhe puna e pavarur: vlerësim në situatën e të nxënit; – Prezanton në Power Point njohuritë e marra për vlerësim me gojë në veprimtaritë në situatë; fjalinë e thjeshtë, grupet në fjalinë e thjeshtë. vlerësim me gojë e me shkrim në zgjidhjen e ushtrimit në punën e pavarur; vlerësim në detyrën e shtëpisë.
Gjuha shqipe 6 Fusha: Gjuha dhe komunikimi Tema mësimore: Fjalia e përbërë
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Sintaksë Metoda e teknika: Fjalë kyçe: - punë në grupe; - bisedë e kombinuar me fjali e përbërë me diskutim dhe argumentim, bashkërenditje, nënrenditje, punë me tekstin; lidhëza bashkërenditëse. - punë e pavarur. Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit
1. Situata e të nxënit: a) Mësuesja shkruan në tabelë fjalitë: • Lirinë nuk ua solla unë, por e gjeta këtu, mes jush. • Aty pa shkollën ku kishte mësuar për 5 vjet. b) Mësuesi kërkon nga nxënësit të gjejnë foljet, të rrumbullakosin lidhëzat, sipas llojit të lidhëzave përcaktojnë llojin e fjalive: me bashkërenditje, me nënrenditje. c) Mësuesi i paraqet fjalitë me skema që t’i shpjegojë ato edhe nga kuptimi.
2. Veprimet në situatë: a) Një nxënës lexon me zë informacionin që jepet në libër për fjalitë e përbëra • me bashkërenditje: 1) shtuese (pjesët radhiten, shtohen njëra pas tjetrës); 2) veçuese (pjesët përjashtojnë njëra – tjetrën); 3) kundërshtuese (pjesë e dytë kundërshton të parën); 4) përmbyllëse (pjesa e dytë përmbledh kuptimin e fjalisë). b) Mësuesi ndalet me nxënësit të përsëritin llojet e lidhëzave bashkërenditëse, mund të organizojë lojën gjuhësore, thotë një lidhëz dhe kërkon përgjigje duke i marrë me radhe nxënësit. Ai që nuk përgjigjet veçohet nga loja. c) Mësuesi për fjalinë me nënrenditje diskuton me nxënësit shembujt që jepen në libër për të shpjeguar te nxënësit se pjesa e varur nuk mund të qëndrojë pa pjesën kryesore. d) Punon me shembujt e tabelës për të dalluar nxënësit llojet e fjalive me nënrenditje për të cilat do të asim më gjerësisht në klasën VII. 3. Veprimtari praktike: a) Ushtrimet 1, 2, 3 nxënësit i punojnë në libër në grupe dyshe. Këmbejnë librat, kontrollojnë punën e njëri-tjetrit, korrigjojnë gabimet, argumentojnë përmbajtjen e tyre, duke ndërhyrë mësuesja. b) Mësuesja e ndan klasën në dy grupe sipas rreshtave. Grupi I: ushtrimin 4. Grupi II: ushtrimin 5. Pasi mbarojnë grupet (me shkrim në etore), një nxënës për çdo grup jep përgjigjen e ushtrimeve. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim; 4. shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj) duke ndërvepruar në grup ose në klasë.
201
Libër për mësuesin Kompetenca e të nxënit: 1. Nxënësi/ja zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet. 2. Nxënësi/ja ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit ( kolona, tabela, grakë) sipas një radhitjeje logjike. 3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemave dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: 1. Nxënësi/ja dallon fjalitë e përbëra me bashkërenditje me anë të lidhëzave, por edhe nga kuptimi që shprehin, dallohen fjalitë nënrenditëse mbi bazën e varësisë të pjesës së varur nga kryesorja. Formon vetë fjalitë me bashkërenditje e nënrenditje me dy pjesë. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: - Gjuha shqipe VI; zhvillon komunikimin. - Fletorja për vlerësimin e kompetencave. Detyra dhe puna e pavarur: Vlerësimi: – Ushtrimi 6 (fjalitë t’i shkruajë në etore). - vlerësim në veprimtari me situatë; - vlerësim në zgjidhjen e ushtrimeve me gojë e me shkrim; – Prezanton në Power Point mësimin për llojet e fjalive të përbëra me bashkërenditje e nënrenditje. - vlerësim në detyrën e shtëpisë.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Tema mësimore: Kryefjala
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Sintaksë Metoda e teknika: - puna në grup; Fjalë kyçe: kryefjala, pyetja, me se - tabela e koncepteve; shprehet, gjymtyrë kryesore. - loja gjuhësore; - puna e pavarur. Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit
1. Situata e të nxënit: a) Në dërrasë shkruhen fjalitë dhe nxënësit i analizojnë: - Shkolla jonë është në qendër të Tiranës. (Kush? Cila?) - Ajo ka një ambient sportiv funksional. (Cila?) - Palestra ndodhet brenda shkollës. (Cila?) b) Nxënësit kanë njohuri për kryefjalën, prandaj formulojnë përkuzimin për të: Është gjymtyrë kryesore e fjalisë e cila gjendet duke iu drejtuar foljes me pyetjet kush?, cili?, cila?, cilët?. 2. Veprimet në situatë: a) Nxënësit komentojnë gurat, japin përgjigjet e pyetjeve, gjejnë kryefjalën. b) Nxënësit punojnë me tabelën: fjalia – pyetja – përgjigjja, në çdo rast të kryefjalës shkruajmë me se është shprehur: me emër, përemër, grup emëror. c) Një nxënës lexon me zë rubrikën “Mbani mend” dhe nënvizojnë se kryefjala: 1) shprehet me gjymtyrë homogjene, 2) kur mungon në fjali, ajo nënkuptohet, 3) formon grupin emëror në fjali, 4) qëndron në krye të fjalisë zakonisht. 3. Veprimtari praktike: a) Nxënësit në grupe dyshe punojnë në libër, plotësojnë me laps përgjigjet e ushtrimeve 1, 2, 3, 5, 7. Pastaj këmbejnë librat e kontrollojnë përgjigjet. Mësuesi bën kujdes për ushtrimin 2, se nxënësi mund të gabojnë në përgjigjen e pyetjes: kryefjalën e përdorim si kundrinor. b) Ushtrimi 4 mund të punohet kështu: klasa ndahet në 6 grupe kolonë siç janë në banka, çdo grup do të përdorë në fjali grupin emëror si kryefjalë. Çdo grupi i japim nga një etë A4. Çdo nxënës që shkruan fjalinë e palos si zarmonikë dhe ia pason shokut mbrapa, i cili vepron si nxënësi i parë e kështu me radhë deri në fund. Fiton grupi që ka shkruar fjali të bukura e shpejt. Edhe vetë nxënësit vlerësojnë punën e tyre. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e të nxënit: 1. Nxënësi/ja zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga nj ë burim (tekst shkollor, libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet. 2. Nxënësi/ja ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit ( kolona, tabela, grakë) sipas një radhitjeje logjike. 3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemave dhe kryerjen e detyrave në fusha të 202 ndryshme të dijes.
Gjuha shqipe 6 Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Përdorimi i drejtë i gjuhës: Nxënësi/ja dallon kryefjalën në fjali me anë të pyetjeve kush?, cili?, thotë me ç’mjete gjuhësore shprehet, pozicionin që zë ajo në fjali, krijon fjali me kryefjalë me grup emëror, me emër, përemër. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: - Gjuha shqipe VI; - zhvillon komunikimin, - Fletorja për vlerësimin e kompetencave. - T.I.K Vlerësimi : Detyra dhe puna e pavarur – Grupi I: Ushtrimi 6 (sipas kërkesës). - vlerësim në situatën e të nxënit; - vlerësim me gojë e me shkrim në zgjidhjen e ushtrimeve; – Grupi II: Prezanton me Power Point njohuritë për kryefjalën - vlerësimi në detyrën e shtëpisë. Fusha: Gjuha dhe komunikimi Tema mësimore : Kallëzuesi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Sintaksë Metoda e teknika: Fjalë kyçe: - puna në grup; kallëzues, emëror, foljor, - tabela e koncepteve; përshtatja me kryefjalën. - puna e pavarur. Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit
1. Situata e të nxënit: a) Mësuesi mund të prezantojë me Power Point , ose t’i përgatitë me një tabak të bardhë gjymtyrët kryesore të fjalisë, kryefjalën, kallëzuesin.
Kompjuteri im duhet të kontrollohet te specialisti. Ai është më i ri nga ai i Anit.
Shokët ulen për të luajtur me kompjuterin tim.
b) Nxënësit analizojnë fjalitë, gjejnë kryefjalën dhe kallëzuesin dhe plotësojnë tabelën për kryefjalën. 2. Veprimet në situatë: a) Nxënësit bashkë me mësuesin komentojnë gurën, gjejnë foljet kallëzues në tekstin e dhënë dhe provojnë të plotësojnë tabelën për kallëzuesin. b) Një nxënës lexon me zë llojet e kallëzuesve që jepen në tabelë në libër, të tjerë ndjekin dhe në grupe dyshe i thonë njëri-tjetrit përkuzimin për kallëzuesin. Pastaj e thonë disa nxënës para klasës 3. Veprimtari praktike: a) Ushtrimi 1 punohet me gojë, nxënësit gjejnë kallëzuesin në çdo fjali dhe plotësojnë tabelën për kallëzuesin. b) Ushtrimi 2 e punon një nxënës në dërrasë sipas shembullit nxënësi shkruan fjalitë dhe në fund shpjegon kur foljet lloj, zuri, nis, janë më vete dhe kur janë gjysmë ndihmëse për kallëzuesin (kur shoqërohen nga një folje në lidhore). c) Ushtrimet 3, 4, 5 nxënësit i punojnë në libër në grupe dyshe, mësuesi kontrollon punën e tyre dhe ndalet në komentimin e fjalëve të urta, si i kuptojnë nxënësit dhe plotëson mendimin e tyre. Me një ka nuk bëhen pendë. bashkimi bën fuqinë Me një tra nuk mban shtëpia. Miku i mirë, vlen sa një thesar. Miku është mik kur nuk përzihet në hallet e shtëpisë.
Të dimë të vlerësojmë mikun e vërtetë
203
Libër për mësuesin Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim. 4. Shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj) duke ndërvepruar në grup ose në klasë. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Përdorimi i drejtë i gjuhës: Nxënësi dallon kallëzuesin në fjali me anë të pyetjeve ç’bën?, ç’bëjnë? Dallon llojet e kallëzuesit emëror, foljor, i përdor ato në fjali. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: - Gjuha shqipe VI; - zhvillon komunikimin; - Fletorja për vlerësimin e kompetencave. - T.I.K Detyra dhe puna e pavarur: Vlerësimi: – Grupi 1: Ushtrimi 6 (sipas kërkesës), vendosen - vlerësim në situatën e të nxënit; kallëzuesit në tabelën që punuam në klasë. - vlerësim në zgjidhjen e ushtrimeve me gojë e me shkrim; – Grupi 2: Prezanton me Power Point njohuritë për - vlerësimi në detyrën e shtëpisë. kallëzuesin.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Sintaksë Metoda e teknika: Fjalë kyçe: - puna në grup; përcaktor me përshtatje, Tema mësimore: Gjymtyrët e dyta të fjalisë. Përcaktori - loja gjuhësore; drejtim, bashkim, fjalë - puna e pavarur. bërthamë. Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit 1. Situata e të nxënit: a) Mësuesi punon me fragmentin e dhënë në libër për përcaktorët. Shkruan në tabelë grupet: Ditët e pranverës Çdo fëmijë Ditët e fundit të dimrit Ditët me diell
Lënda: Gjuhë shqipe
fjala ku drejtohet shigjeta është bërthama e grupit emëror
2. Veprimet në situatë: a) Një nxënës lexon me zë informacionin që vjen më pas për përcaktorin. Plotësojnë tabelën për emërtimin e tri fjalëve. Së bashku me nxënësit, mësuesja formulon përkuzimin për përcaktorin si gjymtyrë e dytë e saj. b) Mësuesja ndalet te tabela ku jepen llojet e përcaktorëve: - Me përshtatje: përshtaten në gjini, numër, rasë me emrin bërthamë. - Me drejtim: i drejtohen vetëm në rasë emrit bërthamë. - Me bashkim: i ngjitet, i shtohet pa ndryshim emrit bërthamë. c) Për t’i dalluar sa më thjeshtë llojet e përcaktorëve mësuesi organizon një garë me lojën gjuhësore. E ndan klasën në tri pjesë, për tre grupet e nxënësve sipas rreshtave. Çdo skuadër shkruan sa më shumë grupe emërore me përcaktor me përshtatje, skuadra tjetër, përcaktorë me drejtim, skuadra tjetër, përcaktorë me bashkim. Mësuesi u lë në dispozicion skuadrave 5 – 6’. Vetë nxënësit pasi mbaron koha kontrollojnë në tabelë punën e grupeve, korrigjojnë gabimet, numërojnë grupet emërore, shpallin tuesin: më i shpejti më i sakti. 3. Veprimtari praktike: a) Ushtrimi 1 punohet me gojë, nxënësit udhëzohen të vendosin shigjetat nga përcaktori te fjala bërthamë. P.sh. babai i Brunës. Buqeta me lule. Festë ditëlindjeje. Për këtë zgjidhje. b) Ushtrimet 2, 3, 4, 5, i punojnë nxënësit në grupe dyshe ose në grupe 5 – she (çdo grup një ushtrim), dhe çdo grup jep para klasës zgjidhjen e ushtrimit. Mësuesi bën plotësime për përgjigjen e tyre.
204
Gjuha shqipe 6 Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim; 4. Shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj) duke ndërvepruar në grup ose në klasë. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Përdorimi i drejtë i gjuhës: Nxënësi dallon përcaktorët, llojet e tij, mbi bazën e lidhjes bërthamë + përcaktor. Përdor sa më shumë përcaktorë në fjali. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: - Gjuha shqipe VI; - zhvillon komunikimin; - Fletorja për vlerësimin e kompetencave. - T.I.K Detyra dhe puna e pavarur: Vlerësimi: Ushtrimi 7 (sipas kërkesës). - vlerësim në situatën e të nxënit; Prezanton me Power Point njohuritë për llojet e - vlerësim në veprimtari në situatë për lojën gjuhësore; - vlerësim në detyrën e shtëpisë me shkrim. përcaktorëve. Fusha: Gjuha dhe komunikimi Tema mësimore: Ndajshtimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Sintaksë Metoda e teknika: - puna në grup; - biseda; - puna e pavarur.
Shkalla: III
Klasa: VI
Fjalë kyçe: ndajshtim, i palakueshëm, para dhe prapa fjalës që përcakton.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit 1. Situata e të nxënit: a) Mësuesi kërkon nga nxënësit të japin dy emra rrugësh, dy emra profesionesh, dy emra titujsh dhe i shkruan ato në dërrasë. - Rruga “Myslym Shyri”, rruga “5 Shkurti” - Mësuese Vjollca, inxhinier Arturi - Profesor Bardhi, Komandant Myslimi b) Mësuesi kërkon nga nxënësit që t’i lakojnë këto grupe emërore. Cila fjalë nuk lakohet? Fjala që nuk lakohet është përcaktor ndajshtim. 2. Veprimet në situatë: – Mësuesja i grupon ndajshtimet në dy lloje: A) Para fjalës që përcaktojmë - Nënë Mara është shumë e dashur për nipërit e saj. - Doktor Sandri është i zoti në profesionin e tij. - Profesor Eqerem Çabej ishte i shquar në fushën e gjuhësisë. B) Pas fjalës që përcaktojmë - Shkrimtari I. Kadare ka shkruar shumë vepra artistike. - Muaji maj është muaji më i bukur i pranverës. - Romani “Kështjella”, është roman me temë historike. - Shkolla “Dora d’Istria” ndodhet në qendër të Tiranës. – Nxënësit lexojnë edhe shembujt e dhënë në libër dhe përforcojnë njohuritë për ndajshtimin si një lloj përcaktori. 3. Veprimtari praktike: a) Ushtrimet 1, 2, 3 nxënësit në grupe dyshe i plotësojnë në libër, këmbejnë librat dhe korrigjojnë punën e njëritjetrit. b) Ushtrimet 5, 6 i punojnë dy nxënës në dërrasë, ndihmohen nga mësuesja dhe nga nxënësit e klasës.
205
Libër për mësuesin Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim; 4. shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj.) duke ndërvepruar në grup ose në klasë. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Përdorimi i drejtë i gjuhës: Nxënësi njeh ndajshtimin si përcaktor, jep përkuzimin për të si emër i pashquar që nuk lakohet, që qëndron para dhe pas emrit që përcakton. Drejtshkruan rastet kur ndajshtimi është midis thonjëzash. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: - Gjuha shqipe VI; - zhvillon komunikimin; - Fletorja për vlerësimin e kompetencave. - T.I.K Detyra dhe puna e pavarur: Vlerësimi: Ushtrimi 4 (sipas kërkesës). - vlerësim në situatën e të nxënit; - vlerësim në zgjidhjen e ushtrimeve me gojë e me shkrim; Prezanton me Power Point njohuritë për - vlerësim në detyrën e shtëpisë. ndajshtimin, në vazhdim të përcaktorit. Fusha: Gjuha dhe komunikimi Tema mësimore: Kundrinori i drejtë
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Sintaksë Metoda e teknika: Fjalë kyçe: – puna në grupe, kundrinor i drejtë, gjymtyrë e – formulimi i pyetjeve, dytë, pyetja kë? etj. – leximi i drejtuar.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit 1. Situata e të nxënit: a) Nxënësit kanë mësuar kundrinorët, prandaj mësuesi shkruan në dërrasë fjalitë: • Ujëvarat e maleve vijonin udhën. Kë? Cilën? • Ata nuk ia hiqnin sytë ujëvarës. Cilët? • Mësuesja e korrigjoi Zanën. Kë? • Kë? Atë e emëruan mësues. • I falënderova shokët e klasës . Kë? b) Nxënësit i lexojnë fjalitë, gjejnë kryefjalën, kallëzuesin dhe pastaj gjejnë kundrinorët me pyetjen kë?. Formojnë përkuzimin për kundrinorët.
2. Veprimet në situatë: a) Mësuesi me nxënësit vërejnë gurat dhe u përgjigjen pyetjeve. Gjejnë kundrinorët edhe në tekstin e dhënë. b) Nxënësit lexojnë në grupe dyshe informacionin në libër për kundrinorin e drejtë, formulojnë pyetjet : – Ç’gjymtyrë e fjalisë është kundrinori i drejtë? – Me ç’pyetje i gjejmë në fjali? – Me se shprehen? – Ku qëndron kundrinori i drejtë në fjali? c) Pyetjet i lexojnë disa nxënës dhe nxënës të tjerë u përgjigjen duke dhënë shembujt e tri tabelave që jepen në libër. 3. Veprimtari praktike: a) Ushtrimin 1 e punojnë nxënësit me gojë, gjejnë kundrinorët e drejtë dhe thonë me se janë shprehur. b) Ushtrimet 2, 3, 4 i punojnë nxënësit në grupe dyshe, pastaj këmbejnë librat dhe kontrollojnë punën e njëritjetrit. Mësuesi dëgjon zgjidhjet e ushtrimeve. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 206
Gjuha shqipe 6 3. shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim kuptimin e termave të rinj (fjalëve, koncepteve) duke përdorur gjuhën dhe fjalorin e përshtatshëm; 4. shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj) duke ndërvepruar në grup ose në klasë. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Përdorimi i drejtë drejtë i gjuhës: gjuhës: Nxënësi dallon kundrinorin e drejtë me anë të pyetjeve kë?, cilin?. cilin?. Tregon me se shprehet dhe ku qëndron në fjali, i përdor kundrinorët në fjali. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: - Gjuha shqipe VI; - zhvillon komunikimin. - Fletorja për vlerësimin e kompetencave. - T.I.K Detyra dhe puna e pavarur: Vlerësimi: – vlerësim në situatën e të nxënit; Ushtrimi 5 (sipas kërkesës). – vlerësim në veprimtarinë në situatë; Prezanton me Power me Power Point njohuritë njohuritë e marra për kundrinorin e drejtë. – vlerësim në zgjidhjen e detyrave të shtëpisë.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Tema mësimore: Kundrinori i zhdrejtë
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Sintaksë Metoda e teknika: Fjalë kyçe: - puna në grupe; kundrinor i zhdrejtë me e - biseda; pa parafjalë pas foljes, - puna e pavarur; zhvendoset në fjali etj. - plotësimi i skedave.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit 1. Situata e të nxënit: a) Mësuesi përgatit dy eta pune për dy grupe nxënësish. Ata punojnë 5’, u japin përgjigje pyetjeve. – I besoj shoqes sime. Kujt? – Këto lule do t’ia dhuroj nënës. – Atyre Atyre nuk u vinte mirë për këtë. – Mësuesja i dha klasës sonë librat. • Ç’lloj kundrinorësh janë? • Me ç’gjymtyrë lidhen? • Me ç’pyetje gjenden? • Me se shprehen? – Zana u miqësua shpejt me shoqet. Me cilat? – Breza të tërë kanë punuar për gjuhën tonë letrare. Për kë? – Po mësoj me motrën për mësimin e fundit. Për kë? – Mora një letër nga xhaxhai. Nga kush? • Ç’lloj kundrinorësh janë? • Me ç’gjymtyrë lidhen? • Me ç’pyetje gjenden? • Me se shprehen? b) Këto dy eta pune shumëshohen, ose klasa ndahet në grupe me nga 5 nxënës, kryetarët e grupeve japin përgjigjet e pyetjeve. Mësuesi plotëson përgjigjet, vlerëson, bën vërejtje për punën në në grup të nxënësve.
2. Veprimet në situatë: a) Mësuesi aktivizon një nxënës të lexojë me zë informacionin që jepet për kundrinorët e zhdrejtë me dhe pa parafjalë. b) Analizojnë Analizojnë shembujt e dhënë në libër. 3. Veprimtari praktike: a) Ushtrimet 1, 3, 3, 4, nxënësit i punojnë në grupe dyshe duke i plotësuar në libër sipas kërkesës. Këmbejnë librat me njëri-tjetrin, korrigjojnë gabimet. b) Ushtrimet 2, 6 i punojmë me gojë, mësuesi aktivizon shumë nxënës, dallojnë kundrinorët. c) Ushtrimin 5 e punon një nxënës në tabelë, shkruan fjali me fjalën kështjellë si kundrinor. 207
Libër për mësuesin Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. Shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim, kuptimin e termave të rinj (fjalëve, koncepteve) duke përdorur gjuhën dhe fjalorin e përshtatshëm. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Përdorimi i drejtë drejtë i gjuhës: gjuhës: Nxënësi dallon kundrinorët e zhdrejtë me anë të pyetjeve kujt?, cilit?, me kë?, nga kush?, prej kujt?etj. kujt?etj. Tregon me se shprehen dhe ku qëndrojnë në fjali, i përdor këta kundrinorë në fjali. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: - Gjuha shqipe VI; - zhvillon komunikimin; - Fletorja për vlerësimin e kompetencave. - T.I.K Vlerësimi: Detyra dhe puna e pavarur: - vlerësim në situatën e të nxënit; Prezanton me Power me Power Point njohuritë njohuritë e marra për - vlerësim në punimin e ushtrimeve; kundrinorin e zhdrejtë. - vlerësimi në detyrën e shtëpisë. Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tema mësimore: Rrethanori i vendit dhe rrethanori i kohës
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Sintaksë Metoda e teknika: Fjalë kyçe: - puna në grupe; rrethanor vendi, kohe, gjymtyrë - formulimi i pyetjeve; e dytë jo e domosdoshme, - diagram Veni; plotësuese. - puna e pavarur.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit 1. Situata e të nxënit: a) Punë me tekstin: tekstin: Nxënësit kanë njohuri për për llojet e rrethanorëve të vendit, kohës, mënyrës, sasisë. Nxënësit në heshtje lexojnë informacionin në f. 239 (tabelën për gjithë llojet e rrethanorëve). b) Nxënësit në grupe dyshe punojnë për për të formuluar pyetje për rrethanorët: • Ç’gjymtyrë fjalie janë rrethanorët? Sa llojesh janë rrethanorët? • Me ç’pyetje gjenden ato në fjali? • Me se shprehen rrethanorët? • c) Nxënësit u japin përgjigje pyetjeve, mësuesi mësuesi plotëson përgjigjet e tyre. 2. Veprimet Veprimet në situatë: a) Një nxënës lexon me zë informacionin që jepet për rrethanorët rrethanorët e vendit dhe kohës. b) Në grupe dyshe, nxënësit punojnë në diagramin e Venit Venit për dy llojet e rrethanorëve.
c) Kur nxënësit mbarojnë raportojnë punën, mësuesja e plotëson diagramin duke e shkruar në tabelë tabelë.
3. Veprimtari praktike: a) Ushtrimet 1, 2, 4, 5, 6, nxënësit i punojnë dyshe. Këmbejnë librat me njëri-tjetrin, korrigjojnë gabimet. 208
Gjuha shqipe 6 Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. Shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim, kuptimin e termave të rinj (fjalëve, koncepteve) duke përdorur gjuhën dhe fjalorin e përshtatshëm. Kompetenca personale: Merr pjesë ose drejton punën në grup, bashkëpunon me përfaqësues të komunitetit për të ndihmuar moshatarët dhe anëtarët e tjerë të komunitetit, që kanë probleme shëndetësore, sociale, ekonomike etj. dhe raporton me gojë ose me shkrim për përvojat personale të tuara. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Përdorimi i drejtë drejtë i gjuhës: Nxënësi Nxënësi dallon rrethanorët e vendit, kohës me pyetjet ku?, kur?. Tregon Tregon me se shprehen, ku qëndrojnë në fjali, krahason të përbashkëtat me të veçantat. I përdor ato me fjali. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: - Gjuha shqipe VI. – zhvillon komunikimin. Vlerësimi: – në përgjigjen e pyetjeve për rrethanorët; Detyra dhe puna e pavarur: – në plotësimin e diagramit të Venit; Venit; Ushtrimin 3 (sipas kërkesës) – në punimin e ushtrimeve. Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Shkalla: III Klasa: VI Sintaksë Metoda e teknika: Fjalë kyçe: - puna në grupe; rrethanor shkaku, qëllimi, Tema mësimore: - formulimi i pyetjeve; pyetjet pse, pyetjet pse, përse, përse, gjymtyrë Rrethanori i shkakut dhe rrethanori i qëllimit - diagrami i Venit; fjalie jo e domosdoshme, - puna e pavarur. plotësuese. Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit 1. Situata e të nxënit: a) Nxënësit përqendrohen te pema e mendimeve për dy llojet e rrethanorëve, i shkakut, i qëllimit. b) Nxënësit hartojnë pyetje për çka lexuan: lexuan: • Ç’gjymtyrë fjalie janë këto rrethanorë? • Me ç’pyetje gjenden ato në fjali? • Me se shprehen rrethanori i shkakut? • Me se shprehet rrethanori i qëllimit? • Ku qëndron zakonisht në fjali? c) Këto fjali pyetëse pyetëse lexohen përpara klasës dhe u jepet përgjigje nga vetë nxënësit. 2. Veprimet Veprimet në situatë: a) Nxënësit lexojnë rubrikën “Mbani mend”, mend”, dhe bëjnë diagramin e Venit Venit për dy rrethanorët.
209
Libër për mësuesin b) Diagramin e Venit Venit nxënësit e prezantojnë dhe plotësojnë punën e njëri-tjetrit.
3. Veprimtari praktike: a) Ushtrimet 2, 3, 3, 4, nxënësit nxënësit i punojnë në libër në grupe dyshe. Këmbejnë librat dhe dhe kontrollojnë punën e njëri-tjetrit. Prezantohet puna e tyre, mësuesja plotëson përgjigjet e nxënësve. b) Ushtrimin 1, e punon një nxënës në tabelë, tabelë, shkruan fjali me dy llojet e rrethanorëve. Ose mund mund të organizohet loja zinxhir; çdo nxënës/e thotë nga një fjali me rrethanorët e shkakut dhe qëllimit. Nxënësi që gabon, shkëputet nga loja dhe futet në lojë më vonë. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Kompetenca personale: Merr pjesë ose drejton punën në grup. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim, kuptimin e termave të rinj (fjalëve, koncepteve) duke përdorur gjuhën dhe fjalorin e përshtatshëm. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Përdorimi i drejtë drejtë i gjuhës:Nxënësi/ja gjuhës:Nxënësi/ja dallon rrethanorët e shkakut, qëllimit me pyetjet me pyetjet pse?, përse?. përse?. Tregon me se shprehen, ku qëndrojnë në fjali, krahason të përbashkëtat me të veçantat. I përdor ato me fjali. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: Gjuha shqipe VI. – – zhvillon komunikimin. Vlerësimi: – vlerësim në teknikën e pyetjeve; Detyra dhe puna e pavarur: – Ushtrimi 5 (sipas kërkesës). – vlerësim në plotësimin e diagramit të Venit; – vlerësim në punimin e ushtrimeve.
Fusha: Lënda: Gjuha dhe komunikimi Gjuhë shqipe Tema mësimore: Rrethanori i mënyrës dhe rrethanori i sasisë
Tematika: Klasa: VI Shkalla: III Sintaksë Metoda e teknika: Fjalë kyçe: - puna në grupe; rrethanor mënyre, sasie, - teknika e formulimit të gjymtyrë plotësuese, pyetjet pyetjeve; si, sa. sa. - diagrami diagram i i Venit; - puna e pavarur. pavaru r. Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit
1. Situata e të nxënit: a) Nxënësit vërejnë gurën në libër dhe shkruajnë dy pyetje të cilat të llojnë me fjalët” si, sa. - Si po i bie autit artisti? - Sa zogj uturojnë dhe sa lepuj vrapojnë? b) Nxënësit u përgjigjen pyetjeve me fjali të plota: - Baba Musta po i bie autit bukur. - Po uturojnë gjashtë zogj dhe po vrapojnë katër lepuj. 2. Veprimet në situatë: a) Për 5’ nxënësit lexojnë informacionin e dhënë në libër për rrethanorët e mënyrës dhe të sasisë. b) Nxënësit në grupe dyshe po formulojnë pyetje për çështjet kryesore të rrethanorëve: rrethanorëve: • Ç’gjymtyrë fjalie janë këto rrethanorë? • Me ç’pyetje gjenden ato në fjali? • Me se shprehen ato në fjali? • Ku qëndron zakonisht në fjali? c) Mësuesja kërkon nga nxënësit tu përgjigjen përgjigjen pyetjeve duke shënuar në libër ku gjen përgjigjen përgjigjen çdo pyetje e tyre. d) Nxënësit ndalen te rubrika “Mbani mend”, dhe plotësojnë diagramin e Venit. Venit.
210
Gjuha shqipe 6
Diagramin e Venit nxënësit e kontrollojnë, kur mësuesja e paraqet në tabelë ose me tabak të bardhë të përgatitur më parë, ose me video – projektor të përgatitur me Power Point. 3. Veprimtari praktike: a) Ushtrimet 1, 3, 4, nxënësit i punojnë në grupe dyshe në libër. Këmbejnë librat dhe kontrollojnë punën e njëritjetrit b) Ushtrimet 2, 5, i punojnë me gojë nën drejtimin e mësuesit, sepse kanë të njëjtën kërkesë, por me tekste të ndryshme, aktivizohen sa më shumë nxënës/e. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim, kuptimin e termave të rinj (fjalëve, koncepteve) duke përdorur gjuhën dhe fjalorin e përshtatshëm. Kompetenca personale: Merr pjesë ose drejton punën në grup. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Përdorimi i drejtë i gjuhës: Nxënësi dallon rrethanorët e mënyrës, sasisë me pyetjet sa?, si?. Tregon me se shprehen, ku qëndrojnë në fjali, krahason të përbashkëtat me të veçantat. I përdor ato me fjali. Burimet: Lidhja me fushat e tjera: - Gjuha shqipe VI; - zhvillon komunikimin; - Fletorja për vlerësimin e kompetencave. - T.I.K Vlerësimi: Detyra dhe puna e pavarur: - vlerësim në situatën e të nxënit; – Ushtrimi 6 (sipas kërkesës). - vlerësojnë nxënësit njëri-tjetrin në punimin e ushtrimeve; – Ushtrimi 7 (punë me projekt). - vlerësim në detyrën e shtëpisë.
211
Libër për mësuesin
MËSIME MODEL - PROJEKTE Projekt: Gjuha standarde shqipe (Drejtshkrimi, drejtshqiptimi i saj) Kompetencat: Kompetenca të fushës: Të shkruarit për qëllime funksionale; • Përdorimi drejtë i gjuhës; • Nxënësi / ja: Të diskutojë për probleme të sotme të gjuhës standarde shqipe; • Të kërkojë raste të shmangieve nga norma standarde e shqipes; • Kompetenca kyçe: Kompetence qytetare: -Të reektojë rreth kritikës e problematikës së standardit të sotëm të shqipes; • Kompetence digjitale: - Të argumentojë për rreziqet që shfaq interneti në lidhje me • respektimin e standardit të shqipes; Kompetence personale: -Të vlerësojë të folurin e tyre, të mësuesit, të prindërve dhe në komunitet • Koha: katër muaj Mjetet e nevojshme: Vepra në lidhje me standardin e gjuhës shqipe. • Gazeta dhe revista • Videoprojektor • Teknika që do të përdoren: Hulumtimi, kërkimi • Vizitë në ambiente social-kulturore. • Redaktim •
• • •
• • •
Aparate lmimi: video, fotogra etj. Libra shkollorë Tablet Intervistë Kërkime në internet Konkurs
Hapat që do të ndiqen: Hapi i parë - Hulumtimi, kërkimi Mësuesi prezanton projektin për nxënësit dhe i ndan në grupe duke i dhëne detyrën çdo grupi. Hapi i dytë Grupi i parë do të kërkojë në bibliotekë fjalorin e drejtshkrimit për gjuhën standarde dhe përgatit një ekspozitë në shkollë me tabakë të bardhë, ku kanë shkruar rregullat e drejtshkrimit. Hapi i tretë - Kërkime në internet Grupi i dytë - do të kërkojnë në internet veprimtari dhe programe drejtshkrimi që janë përgatitur nga kompani të ndryshme dhe t’i përdorin për qortimin e gabimeve kur punojnë në kompjuter. Hapi i katërt – Intervistë Grupi i tretë të organizojë një takim dhe një intervistë me një akademik në fushën e gjuhësisë. Hapi i pestë - video-DVD-lmime Grupi i katërt do të lmojë shmangie të medias nga gjuha standarde shqipe, në reklama në rrugë, në postera etj. Hapi i gjashtë - Redaktim - konkurs Shkrim - diktim, material, gazeta, revista, libra Shpallje e rezultateve “Gjuhëtari më i mirë” Shënim: 212
Rekomandohet që ky aktivitet të kryhet në një sallë të madhe ku të jenë të ftuar nxënës edhe nga klasat e tjera.
Gjuha shqipe 6 Fusha “Gjuhët dhe Shkalla: III Klasa: VI Lënda “Gjuhë shqipe” komunikimi” Tematika: Dëgjojmë, asim, shkruajmë dhe Situata e të nxënit lidhet me organizimin e aktivitetetëve të caktuara në shkollë ose në komunitet, të cilat janë lexojmë gjuhën shqipe. kurorëzuar me produkte konkrete: projekte në grup, konkurse, shfaqje artistike etj. Tema mësimore: Projekt Gazeta e shkollës (Përpunim njohurish) Veprimet në situatë Stuhia e mendimeve Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Mësuesi/ja përfshin në diskutim tërë grupin e klasës. fushës 1.Shkruhen në tabelë ide të nxënësve rreth punë me projekt. KOMPETENCA: Të dëgjuarit e teksteve të 2. Nxiten nxënësit të thonë të gjitha idetë rreth një ndryshme projekti që përmbush kërkesat e tyre. Nxënësi/ja: 3. Propozimet e nxënësve renditen në tabelën e zezë - et në përputhje me normat e vlerat shoqërore, dhe arrihen konkluzione të përbashkëta rreth temës së në situata të ndryshme komunikimi në klasë; projektit. - përdor në mënyrë korrekte gjatë të folurit Përdoret teknika e Balonit. elementet joverbale si: gjestet, mimika, kontakti Idetë e mirëargumentuara nga nxënësit qëndrojnë në me sy; balon, të tjerat mbeten jashtë. - shfaq me siguri e besim në vetvete mendimet, Diskutohet si do të trajtohet dhe organizohet puna me përvojat dhe argumentet e tij; projekt. - nxit diskutimet në grup duke ofruar kontributin Për një organizim sa më të mirë të punës, mësuesi/ja e tij; përdor teknikën: - diskuton bashkërisht në grup për të arritur Role t ë specializuara në diskutime objektivin e një detyre duke ofruar idetë, Ndahet klasa në grupe me 5-6 nxënës. zgjidhjet dhe këndvështrimet e tij. Mësuesi/ja udhëzon secilin grup për punën që do të kryejë. KOMPETENCA: Të folurit për të komunikuar 1. Hulumtuesi: Kërkon informacion përzgjedh të dhe për të mësuar dhëna nga burime të ndryshme ( libra, revista, Nxënësi/ja: udhëzues, fjalorë, enciklopedi ose internet), të cilat − përshtat të folurin në varësi të tematikës, dëgjuesit, i shfrytëzon për realizimin e projektit. 2. Lidhësi: Gjen lidhjet midis materialeve të qëllimit dhe situatës; − përdor gjuhën standarde në situata formale dhe përzgjedhura dhe realitetit të sotshëm. joformale, duke përfshirë edhe diskutimet në klasë; 3. Bërësi i pyetjeve reektuese: Pyetjet kanë si qëllim − zgjedh fjalët dhe frazat e duhura për të tërhequr ngacmimin e diskutimit dhe debatit gjatë przantimit vëmendjen e dëgjuesit; të produktit. − përgatit prezantime duke përdorur edhe 4. Ilustruesi: Vizatojnë ose gjejnë ilustrime, foto, teknologjinë e informacionit; tabela në përputhje me materialin e gazetës. 5. Gjetësi i citimeve: Zgjidhen disa pjesë nga (artikuj KOMPETENCA: Të shkruarit për qëllime të shkruar) dhe citohen si referim. personale dhe funksionale 6. Analisti: Analizon situatën, buxhetin e duhur Nxënësi/ja: për produktin dhe përgatit planin e punës për − shkruan shpjegime, udhëzime, njoftime të organizimin e një aktiviteti të caktuar në shkollë shkurtra; ose në komunitet. 7. Sipërmarr ësi: Realizon me sukses aktivitetin duke e shfaqur atë në komunitet. − shkruan një intervistë drejtuar një personi të Kini kujdes për të strukturuar në mënyrë gjithëpërfshirëse dashur ose të pëlqyeshëm për ta nga fusha e artit, llojet e shkrimit, qe përmban një gazetë: sportit, kinematograsë; TITULLI i GAZET Ë S KOMPETENCA: Të lexuarit e joletrare Titulli ka një rëndësi thelbësore: tërheq vëmendjen, Nxënësi/ja: inkurajon leximin dhe përmbledh në pak fjalë − lexon tekste nga kultura dhe periudha të përmbajtjen e tekstit. ndryshme, elektronike dhe të shtypura si: intervista, Kronika enciklopedi të shtypura dhe elektronike, udhëzime, Intervista rregullore, artikuj gazetash dhe revistash, njoftime; Udhëpërshkrimi Skica Artikujt shkencor ë
213
Libër për mësuesin Metoda dhe teknika Baloni Diskutim Role të specializuara në diskutime Debat
Materialet mund t ë shoqërohen me ilustrime, harta, foto, grak ë , tabela.
Pyetje lozoke dhe reektuese
Turi i Galerisë. Role të specializuara në diskutime Burimet kryesore të informacionit: a) biblioteka; b) burime audio, vizive dhe digjitale; (Interneti, videoteka) c) tekste shkollore, encikolpedi; d) revista,albume, katalogë; Lidhja e gjuhës shqipe me fushat e tjera të të nxënit: Shoqëria dhe mjedisi • Arte • Teknologji dhe TIK • Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit Nxënësi/ja: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera të komunikimit; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar, në kët rast rrëfyes dhe e komenton atë sipas kërkesës me gojë ose me shkrim; 4. shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim, kuptimin e të reja. Kompetenca e të menduarit Nxënësi/ja: 1. parashtron argumente pro ose kundër për një temë/problem të caktuar gjatë një debati ose publikimi në media; 3. harton planin e punës për realizimin e një krijimi/detyre (letrare), duke përcaktuar hapat kryesorë të zbatimit; Kompetenca e të nxënit Nxënësi/ja: 1. përzgjedh të dhëna nga burime të ndryshme ( libra, revista, udhëzues, fjalorë, enciklopedi ose internet), të cilat i shfrytëzon për realizimin e temës/detyrës së dhënë dhe i klasikon ato burime sipas rëndësisë që kanë për temën; 2. zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet, media) për të nxënë një temë, veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet; 5. përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes; Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin Nxënësi/ja: 1. përgatit planin e punës për organizimin e një aktiviteti të caktuar në shkollë ose në komunitet dhe e realizon atë me sukses; 2. zhvillon një projekt individual ose në grup për kryerjen e një aktiviteti mjedisor apo shoqëror me rëndësi për shkollën ose për komunitetin; apo jashtë saj); 3. përdor programet kompjuterike për përgatitjen e materialeve të nevojshme grake, ilustrim (të ftesave, pameteve, njoftimeve apo publikimeve); 4. bashkëvepron në mënyrë aktive me moshatarët dhe të tjerët (pavarësisht statusit të tyre social, etnik etj.) për realizimin e një aktiviteti të përbashkët (projekti/aktiviteti në bazë klase/shkolle a rrethi). Kompetenca qytetare Nxënësi/ja: 1. zbaton dhe respekton rregullat e mirësjelljes në klasë, shkollë etj. dhe mban qëndrim aktiv ndaj personave, të cilët nuk i respektojnë ato, duke shpjeguar pasojat për veten dhe për grupin ku bën pjesë; 214
Gjuha shqipe 6 Kompetenca personale Nxënësi/ja: 1. merr pjesë ose drejton punën në grup, bashkëpunon me përfaqësues të komunitetit për të ndihmuar moshatarët dhe anëtarët e tjerë të komunitetit, që kanë probleme shëndetësore, sociale, ekonomike, etj., dhe raporton (me gojë, me shkrim) për përvojat personale të tuara. Kompetenca digjitale Nxënësi/ja: 1. përdor mediat digjitale dhe mjediset informative për të komunikuar dhe bashkëpunuar, duke përfshirë komunikimet në distancë për zhvillimin e njohurive; Vlerësimi: Realizimi me sukes i orëve të projektit synon arritjen e qëndrimeve dhe vlerave gjatë punës së nxënësit, i cili demonstron aftësitë e tij, rezultatet e të nxënit si për kompetencat e fushës, ashtu edhe ato kyçe. Vlerat dhe qëndrimet Nxënësi/ja: − demonstron vullnet gjatë kryerjes së detyrave; − përdor në mënyrë korrekte gjatë të folurit elementet joverbale si: gjestet, mimika, kontakti me sy; − shfaq me siguri e besim në vetvete mendimet, përvojat dhe argumentet e tij; − diskuton bashkërisht në grup për të arritur objektivin e një detyre duke ofruar idetë, zgjidhjet dhe këndvështrimet e tij. - respekton dhe pranon mendimin e tjetrit; - respekton etikën gjatë komunikimit personal dhe në grup; - vlerëson kontributin e të tjerëve gjatë kryerjes së një detyre; − shfaq besim dhe vullnet gjatë procesit përgatitor të projektit; − punon në mënyrë të pavarur; − respekton gjuhën shqipe duke shmangur fjalët e huaja gjatë përgatitjes së produktit; − respekton rregullat drejtshkrimore gjatë të shkruarit; − vlerëson punët e të tjerëve; − bashkëpunon në grup për kryerjen e projektit.
FRAGMENTE NË FUNKSION TË MËSIMEVE TË KOMPETENCËS: DËGJOJMË Mësimi: Rrëme personale Vajza që i mësoi të gjitha gjuhët e huaja
V. Saro
Entela vendosi t ë mësonte patjet ër një gjuhë t ë huaj. Ajo kishte dëgjuar gjithandej:” Filani te klasa IV A di gjuhë t ë huaja, ist ëku i klasës V, di tre gjuhë t ë huaja…” E k ështu me radhë. At ëherë, edhe Entela jonë vendosi t ë illonte më parë… gjermanishten. Ajo pyeti mamin. “Oh, u g ëzua mami, - vajza ime do t ë mësojë gjermanishten! Sa bukur! Sa m ë bëhet qeji…” Po Entela pyeti edhe babin. Edhe ai, patjet ër u gëzua shumë: “Vajza ime, po ku t ë shkon mendja në gjëra t ë tilla?! O Zot , sa e zgjuar ësht ë!” Babi dhe mami shpejtuan t’i blejn ë Entelës librat e duhura. Metoda , sikur quhen k ëta lloj librash. Po ata illuan k ërkimet dhe për një mësues privat, ose për ndonjë grup ku vajza e tyre patjet ër t ë ndihej e gatshme p ër t ë përparuar… Shumë shpejt u bënë gati t ë gjitha: letore, lapsa, stilolapsa, libra, revista. U gjend ën menjëherë edhe grupi, dhe zysha e gjermanishtes. Dit ën e parë pas kursit, kur erdhi Entela n ë sht ëpi, e prit ën më duartrokitje. Dhe pyetjet nuk
215
Libër për mësuesin kishin t ë mbaruar:” Pa hë, si ia kalove?”, “Ku ia kalove?”, “Po zysha?”, “Po gramatika?” “Po ajo dhe ajo tjetra?”… Vajza hidhej e përdridhej nëpër dhomë, duke treguar përshtypjet dhe duke shuar kuriozitetin e prindërve. Eins, cvaj… ohoho… Kjo vazhdoi rreth një javë. Papritur, një mbasdite Entela thirri e mërzitur: -O ma! O ba! Po ç’gjuhë ësht ë kjo gjermanishtja? Foljet nuk kuptohen fare. O, çfarë mësueseje! Ne e kemi keq dhe me m ësuesen. Po ajo s’merr vesh fare … Mami e babi u p ërpoqën t’i mbushnin mendjen se illimi ësht ë gjithnjë i vështirë, se k ëto punë duan ca vullnet…Po Entela e kishte “t ë mbushur” mendjen e saj. Gjermanishte s’ka m ë! Tani ajo do mësojë anglishten… Kjo po, ësht ë gjuhë për së mbari. E bukur, e thjesht ë! Apo s’ka metoda e libra! S’ka si anglishtja! Rroft ë anglishtja! Mami e babi u habit ën nga dëshira e madhe e vajz ës për t ë mësuar anglishten. Atyre madje, e gjitha kjo iu duk një zgjidhje e mrekullueshme. ”Ah, ah! - u gëzua mami,- vajza ime do t ë m ësojë anglishten! Sa bukur! Sa më b ëhet qeji!”. Mami illoi t’u thoshte edhe fqinjëve, pa illuar e bija asgj ë. Sa herë që binte muhabeti p ër f ëmijët, ajo s’përmbahej: “Vajza ime po mëson anglishten! Pa ç’gjuhë! Dhe sikur ta dini sa bukur let…!” Edhe kur ishte në treg, sapo i vinte rasti, mami thoshte: “ Kam dal ë në pazar, se … vajza ime nisi, nuk e dini,…ajo po mëson anglisht…” Babi u gëzua edhe ca më tepër:”Vajzë moj, ku t ë shkon mendja për gjëra t ë tilla?! Sa e zgjuar ësht ë, o Zot!” Dhe ia illuan nga e para. O burra për metoda, për një zyshë t ë mirë, për një grup që…,që… Entela e illoi me shumë vrrull anglishten. Sa her ë vinte nga kursi, babi dhe mami illonin me pyetje: “Pa hë, shpirt, si ia kalove? Ku ia kalove? Sa mir ë! Po zysha? Po gramatika? Ajo,…ajo… Të lumt ë! Dhe vajza hidhej e përdridhej nëpër dhomë: “uan, tu, thri…hau du ju du?” Gëzimi i anglishtes vazhdoi dy javë. Në illim t ë javës së tret ë, Entela u kthye n ë sht ëpi tepër e mërzitur, e çoroditur madje. -O ba! O ma! Po ç’gjuhë ësht ë kjo anglishtja, a s’m ë thoni? Ne shkruajm ë today dhe duhet t ë themi t ëdej… foljet e parregullta nuk kuptohen fare. Ato ta bëjnë mendjen lëmsh. Pastaj ajo zysha… e ç’zysh ësht ë ajo! Përdit ë me detyra sht ëpie. E cilat detyra t ë bëjmë përpara ne?... Babi dhe mami mbet ën prapë t ë habitur. Ata p ërsëri illuan t’i mbushnin mendjen: -Oh, po e ke gabim zemër, - tha mami. -Kjo ësht ë një gjuhë që litet kudo në bot ë. Në çdo vend që t ë shkelësh, do t ë dëgjosh t ë lasin anglisht… n ë Amerik ë t ë gjithë lasin anglisht… -Moj zogëz, po k ëto punë k ështu e kanë, duan nga pak vullnet, - u p ërpoq edhe babi. – Pa vullnet e pa punë nuk mund t ë ecet përpara. Ke hallin e zyshës ti? Punë që rregullohet… hidhemi, o shpirt, n ë një kurs tjet ër. Ehehe! Kujt i thoshe! Entela e kishte “t ë mbushur” mendjen. “Anglishtja nuk b ën fare! Ësht ë kot! Zysha s`merret vesh çfarë thot ë…Unë do illoj spanjishten. Po, po! Më ka thënë nj ë shoqe, që kjo po, kjo ësht ë gjuhë…” Mami dhe babi vunë duart në kok ë. Domethënë? Tani duhen k ërkuar libra dhe metoda spanjisht? Po kurse e grupe t ë tilla a ka? O Zot! Çfarë lëmshi! Mami nuk mrekullohet më. As babi. Ata tani thonë me veten e tyre:” Ja mirë, ia illoi edhe spanjishes. Po sikur një ditë prej dite të mërzitet dhe…?” Cilat gjuhë të huaja i kishin mbetur ende pa mësuar vajzës pa vullnet me emrin Entela?
216
Gjuha shqipe 6
Mësimi: Renditja e ngjarjeve në një tekst Ezopi
Gjinkalla dhe milingonat
Gjinkalla po rrinte ulur, e lumtur dhe e kënaqur, sipër një gjetheje ndërsa këndonte. Nuk e kuptonte se përse milingonat punonin aq shumë edhe gjatë verës. -Të mbartësh gjithë atë grurë në këtë të nxehtë! Çfarë çmendurie! Kaloi koha dhe erdhi dimri. Një ditë, gjinkalla shumë e uritur, shkoi tek milingonat, që po e thanin grurin në diell. -Më jepni një çikë prej grurit tuaj. Keni kaq shumë! -Por përse nuk i sigurove rezervat gjatë verës që shkoi?-e pyetën. -Nuk kisha kohë,- u përgjigj gjinkalla,- duhej të këndoja. -Nëse këndove në verë, atëhere përse nuk hedh valle në dimër?-iu përgjigjën milingonat duke qeshur.
Mësimi: Shumë mënyra për të dëgjuar anekdota, fabula, përralla Ujku dhe Qengji
A. Z. Çajupi
Një qëngj pinte ujë brënda në përrua, Një ujk e kish parë dhe ju afërua, “Pse trubullon ujët?”- thirri gjakëtori. ………………………………… “Ujët vete poshtë, ti pi përmbi mua, thotë qëngj` i mjerë, qysh u trubullua? -Janë gjashtë muaj, pse më kishe sharë? -Unë s`keshe lerë, ku të kesha parë? -Për zonë, tha ujku, ati yt më shau!” Dhe u hodh, e zuri dhe me dhëmb e çau.
Majmuni plak me syze
I. Krilov
Na ishte njëherë një majmun, i cili, duke u plakur po ndihej shumë i lodhur. Mirëpo, kishte dëgjuar nga njerëzit se shikimi i dobët s’ishte fundi i botës: mjaft të mbante një palë gjyzlykë. E kështu, majmuni shkoi e bleu gjysmë duzine gjyzlykë. Tani, i kthen dhe i rrotullon nëpër duar: herë i vë në qafë, herë i kap me bisht, herë u merr erë, herë i lëpin. Gjyzlykët s’po i hyjnë në punë për asgjë! – Ta marrë e mira, – tha majmuni, – është budalla ai që shkon e ua vë veshin gjepurave të njerëzve. Ata vetëm sa më vunë në lojë e më gënjyen. Ja, këto gjyzlykë s’bëjnë fare! Atëherë, majmuni, nga inati dhe dhimbja, i përplasi gjyzlykët pas një guri, aq fort, sa vetëm thërrmijat e qelqit vezullonin nga drita. Për fat të keq, e njëjta gjë ndodh edhe mes njerëzve: ndodh që, kur s’ia njeh vlerën, sado e dobishme të jetë diçka, i padituri priret gjithnjë ta gjykojë keq. E pastaj, sikur i padituri të jetë njeri me peshë, atëherë e ak fare pa e vrarë mendjen atë gjë. 217
Libër për mësuesin
Mësimi: Dëgjojmë dhe recitojmë poezi Atdhe
T.Keko
Vendi im i dhembshur me dimra të butë me pranvera mahnitëse që s’të lenë të vdesësh Mendohem e mendohem: neve ty apo ti na i zgjat ne jetën? Vendi im shpatullgrirë nga erozionet këmbëmbledhur në erërat e acarta Ti jetove, zemra mbeti, e paepur sdante ndaj stinëve të kallkanta, të stërgjata Vendi im, një ulli përjetësisht i gjelbër pas teje u dashurova verbërisht Mrekulli kërkova, mrekulli gjeta dashuria ime sytë e qindra brezave kish.
Pa ty
I. Kadare
Ti ike udhës së pafundme Ku zverdhin drurët gjetherënës Mbi gjokse pellgjesh tani tundet I arti medaljon i hënës. Lejleket ikën. Fill pas teje Si stof i keq u zbeh blerimi Dhe ngjajnë toka, pylli, reja, Me negativin e një lmi. Tani në fusha shkoj menduar Ku nis të fryjë erë e ftohtë, Ku ca mullarë të gjysmuar Duken që larg si Don Kishotë. Ç›të bëj, po them me veten time, Në këtë orë të vonë të muzgut, Ku qerrja baltave bën shkrime. Të lashta sa të Gjon Buzukut? Do të shkoj të ulem përmbi pellgjet, Të pi në gjunjë duke rënë, Në grykë e di që do të më ngelet I ftohti medaljon i hënës. 218
Gjuha shqipe 6 FJALA
Xh.Spahiu
I thanë fjalës: tani je e lirë Po fjala s’ kish fuqi t’u thosh: nuk më duhet E ç’ më duhet, kur s’ u thashë atëhere kur duhet? Kam mbetur pa krahë, Kam mbetur pa qiell, Jam jetë pa ëndërr, Jam ëndërr pa jetë. I thanë fjalës: je e lirë Vështirë, tha fjala, sa vështirë Të besosh se je e lirë; Pasi ke ngrënë rrokjet e tua, Pasi ke mbetur cung Dhe liria bëhet burg. I thanë fjalës: liria jeton. Fjala ua ktheu: S’jam si Kostandini që pas vdekjes udhëton I thanë fjalës: ti je liria Për ta kuptuar këtë, duhet fare pak Ajo e besoi, Ajo hapi gojën, Por në vend të tingujve Prej saj doli gjak.
Vërma emrin tim
F. Brovina
Nëse më njeh – e di emrin tim kam emrin e uturimit nëse e di emrin tim, mos më thirr uturim Nëse më ke parë – e di kush jam i kam krahët e thëllëzës nëse e di kush jam, mos më thërrit thëllëzë. Nëse ke dëgjuar këngën time – e di si këndoj vëlla e kam bilbilin, nëse e di si këndoj, këngën mos ma ndal… Nëse lotët i urren – e di se unë nuk qaj qyqen nuk e kam s, nëse e di se nuk qaj, mos më thuaj se nuk ndiej
Ora e gurit
D. Agolli
Ky gur është ora që shekujt tregon tek e tek. Mbi fushën e tij me rrudha dheu, Dikur shënoi:” Katërmbëdhjetë shekuj e pesë vjet”, Kur lindi këtu Skënderbeu. Në dorë, një orë sekondat, minutat dhe orët tregon, Ky gur i bekuar rrëfen mes rrudhave shekujt.
219
Libër për mësuesin Tik-takun e tij, e dëgjon? Shënon i rreptë shekujt që rrjedhin nga mjegujt. Ky gur është orë që askush s’e kurdis e s’e ngreh, Vitet e shekujt rrëfen në çaste vyshkje e blerimi; Vetëm kur lind një tjetër i madh Skënderbe, Tik-taku i tij pushon një çikë në shenjë nderimi.
Çelësi
A. Papleka
Ja shkolla ime llore: Në hapësirën që kanë lënë midis tyre gështenjat, duket muri i vjetër; një pjesë e çatisë. Ajo ngjan me një gjyshe që dremit në diell. Shkolla e re ia ka marrë të gjithë fëmijët, Në klasat e saj mblidhet kruspull heshtja… Ku është vallë tani shoku im i bankës? A është më çelësi i shkollës te muri, Ku e linin mësuesit nga qyteti i largët? Ai çelës që hapte një derë të drunjtë zbulonte para nesh një shpellë me thesare. Mësuesit iknin e vinin. Ende shumë gjëra s`i kuptoja, por sa herë që mbetej çelësi i shkollës në mur, diçka sikur ngecte në jetën time. Dhe sa herë që ai çelës kërciste në bravë, Isha si një orë e madhe që kurdiset… Më vonë kam hyrë në shumë dyer të tjera Dhe gjithnjë më është dukur sikur ato dyer m`i hapte Ai çelës i thjeshtë i shkollës llore. Ku do të jetë vallë ai çelës? A mos e kanë marrë në çerdhe laraskat? A mos e ka varur në qafë si fëmijët ky diell që perëndon, për të hapur me të ditën e nesërme? Ndoshta po të shkoj tani te shkolla ime, prapë do ta gjej te muri atë çelës, por a do ta hap dot me të derën e fëmijërisë?
220
Gjuha shqipe 6
Mësimi: Ngjarje të jetuara Fjalimi i Ismail Qemalit (nga lmi ”Nëntori i dytë”) Gëzuar, gëzuar …! Vëllezër e motra, bijtë e mi, do t’ju rrëfej një të fshehtë: shokët e mi të udhës e të halleve, ata që janë këtu e ata që s’i kemi pranë të më falin. E ruaja në zemër këtë të fshehtë, jo për vete, po që t’jua tregonja juve, sot, këtu, në këtë ditë të shënuar dhe ja ç’më mundonte: A do të arrini vallë ta ngrini amurin, në 28 Nëntor? Ju do të pyesni ç›bëri 28, ç’bëri 30, por vëllezër dhe motra shqiptarë, në një ditë të tillë, në 28 Nëntor, të motit 1443, Skënderbeu ngriti në Krujë amurin e Shqipërisë, këtë amur, vëllezër shqiptarë. Është Nëntori i dytë i Shqipërisë, qoftë i bekuar për jetë!
Anëtarësimi në NATO Në Samitin e Bukureshtit, në prill 2008 Shqipëria mori ftesën për anëtarësim në NATO. Më pas, në Samitin e Strasburgut, zhvilluar më 3 deri më 4 prill 2009, Shqipëria u bë përfundimisht anëtare me të drejta të plota të Natos. Antarësimi i Shqipërisë në NATO, aleanca më e madhe politike ushtarake e kohës shënon një pikë kulmore dhe një arritje të jashtëzakonshme për vendin, duke u ngulitur në memorien historike si një ngjarje e shënuar në funksion të sigurisë e stabilitetit të vendit tonë dhe rajonit të ballkanit në këto 5 vite. Si anëtar me të drejta të plota të aleancës më të fuqishme politike ushtarake të kohës, Shqiëria ka treguar vlerat e saj më të mira përkrah aleatëve të saj të mëdhenj, ajo ka kontribuar realisht në paqen dhe sigurinë në çdo pikë të globit. Së bashku me aleatët dhe partnerët e saj, forcat tona të armatosura kanë kontribuar me sukses në forca e mjete, në shumë misione paqeruajtëse, si në Bosnjë, Irak, Afganistan etj, përkrah aleatëve duke përfaqësuar denjësisht shqipërinë e duke na bërë të ndjehemi krenarë për to. Në 5 vite si anëtare e NATOS, Shqipëria ka treguar përkrah aleatëve të saj se është partner serioz.
221
Libër për mësuesin
Mësimi: Dëgjojmë episode filmash dhe emisionesh për fëmijë Nga lmi “I vetëm në shtëpi” -…Po unë nuk duhet t`i shpenzoja këto para. - Por kam njëzet dollarë të fshehura në një qyp, në garazhdin tonë, vëllai im i madh nuk i gjen dot kurrë, prandaj jepja këto para, zotit Dunkan, spitalit i duhen më shumë se ç`më duhen mua, pastaj me siguri që do i harxhoja për gjëra që do më prishnin dhëmbët dhe mendjen. - Hahahaha….e është, është bujari prej teje. Për të treguar vlerësimin tonë për bujarinë tënde, po të lejoj të zgjedhësh një lodër nga pema që ta marrësh me vete. -Falas? -Po. -…A mundem të bëj një sugjerim? -Mirë. -Merr pëllumba çift. -A mund të marr dy? -Patjetër, merr dy pëllumba. Po të tregoj çfarë të bësh: ti mban njërin dhe ia jep tjëtrin një personi shumë special. E sheh? Pëllumbat janë simboli i dashurisë dhe i miqësisë. Tani për sa kohë që secili nga ju ka pëllum bat, ju do të jeni përgjithmonë miq. -Uau, nuk e kam ditur këtë, mendoja se ishin thjesht pjesë e një kënge. -Janë vërtet, edhe për këtë rast të veçantë. -Uau…! * * * …Unë e di se nuk i meritoj Krishtlindjet… edhe pse bëra diçka të mirë. Unë nuk dua asnjë dhuratë, në vend të tyre unë dua të tërheq çdo të keqe që i kam bërë familjes time, edhe pse ata nuk i tërheqin ato që kanë thënë për mua…s`dua t`ia di, i dua të gjithë. Nëse s`është e mundur që t`i shoh të gjithë ata, mund të shoh vetëm mamin tim? Nuk do dua asgjë tjetër për sa kohë të jetoj. Unë dua vetëm mnamin tim, sepse mua më ka marrë shumë malli. Edhe sikur të jeët vetëm një herë, vetëm për pak minuta, thjesht duhet t`i kërkoj të falur asaj. -Mami? Uau, funksionoi shpejt… -Oh, Kevin! -Mami, më vjen keq… -Edhe mua shpirti im… -Gëzuar Krishtlindjet mami! -Gëzuar Krishtlindjet, zemra ime ! Faleminderit, eja të shkojmë.. -Nga e dije që unë isha këtu? - Unë e di që të pëlqejnë pemët e Krishtlindjeve dhe kjo është më madhështorja. - Ku janë gjithë të tjerët? -Në hotel.
222
Gjuha shqipe 6
LEXIM JASHTË KLASE HARRI POTER SKEDA ANALITIKE LLOJI i ROMANIT: Harri Poter është një seri e përbërë prej shtatë romanesh të llojit fantazi , të shkruara nga autorja britanike, J. K. Rouling . Në brendësi të vëllimeve gjejmë gjithashtu, plot elemente të misterit,
aventurave dhe romancës. Shtatë vëllimet e Harry Potter janë: “Harry Potter dhe guri lozofal”, u botua në vitin 1997; “Harry Potter dhe Dhoma e të Fshehtave” 1998 ; “Harry Potter dhe i burgosuri i Azkabanit” 1999; “Harry Potter dhe Kupa e Zjarrit” 2000; “Harry Potter dhe Urdhri i Feniksit” 2003; “Harry Potter dhe Princi Gjakpërzier“ 2005; “Harry Potter dhe Dhuratat e Vdekjes” 2007; Vëllimet e Harri Poter janë përkthyer në 73 gjuhë të huaja në mbarë botën. Librat janë bërë lma nga Warner Bros.
TEMA Sipas Rouling, tema kryesore është lufta me vdekjen, sdat për ta mundur atë. Ekzistojnë edhe shumë tema të tjera në seri, të tilla si: paragjykimet dhe korrupsioni. P ërmbledhje e përmbajtjes Ky roman bën fjalë për një djalosh jetim, të quajtur Harri Poter, i cili zbulon në moshën njëmbëdhjetë vjeçare se është një magjistar. Aftësia e tij është e lindur, dhe fëmijët e tillë janë të ftuar për të marrë pjesë në një shkollë të veçantë magjike që mëson dhe zhvillon aftësitë e nevojshme për sukses në botën e Mag jisë. Harry bëhet një student në Shkollën e Magjisë Hoguorts. Gjatë adoleshencës së tij, ai mëson për të kapërcyer problemet me të cilat ballafaqohet, ato: magjike, sociale dhe emocionale, duke përfshirë sdat e zakonshme të adoleshentëve, si: miqësia, pasionet dhe provimet, prova të mëdha këto për të përgatitur veten për përballjen me botën e vërtetë që shtrihet përpara. Librat gjithashtu përmbajnë shumë parafytyrime, të cilat janë përjetuar shpesh nga Harry.
PERSONAZHET Personazhet në vepër janë t ë shumt ë , sipas vëllimeve, por po përmendim ata më kryesor ët: Harri Poter - personazhi kryesor • Miqtë e tij Ronald Weasley dhe Hermione Granger, studentë në Shkollën e Hogëarts për magji. • Magjistari i errët Lord Voldemort, (Lordi Fluronvdekje), i cili synon të bëhet i pavdekshëm për të • pushtuar botën, duke nënshtruar njerëzit jomagjikë, dhe të shkatërrojë të gjithë ata që qëndrojnë në rrugën e tij, sidomos Harri Poter. Lord Voldemort vrau prindërit e tij kur Harry ishte 15 muajsh. Personazhet në vëllimin e parë: Harri Poter dhe Guri Filozofal • Rubeus Hagridit, Ruajtësi i Çelësave; • Albus Urtimor; • Kushërinjtë e Harri Poter- Dërslit; • Mësuesi i Shurupeve, Severus Pitoni; • Mësuesi i Mbrojtjes kundër Arteve të Errëta, Ra Grepsin; • Motra e vogël e Ronit, Xhini Uezli; • Mësuesi i Mbrojtjes Kundër Arteve të Errëta, Xhilderoi Lokharti; • 223
Libër për mësuesin MJEDISI DHE KOHA Shtatë librat përkojnë me vitet e jetës së Harri Poter-it në Hoguorts, Shkollës së Magjisë dhe Shtrigërisë. Mjedisi i krijuar nga Rouling është sa i ndarë nga realiteti, aq edhe i lidhur ngushtë me të. Mjediset imagjinare, si: Toka imagjinare e Narnias, e cila është një univers alternative; Toka e Mesme e Kryezotit të Unazave, e cila është një e shkuar mistike; Bota magjike e Harri Poter, ekzistojnë paralelisht me realitetin dhe përmbajnë versione magjike të elementeve të zakonshme të jetës së përditshme. Ngjarjet gjithshtu zhvillohen në rrugët e fshehta të Londrës, pijetoret e vjetra, çiigjet e vetmuara dhe kësht jellave të izoluara që mbeten të padukshme për njerëzit e zakonshëm.
IDETË DHE PROBLEMET QË TRAJTOHEN NË ROMAN Problemet, si shtypja, mbijetesa, dhe tejkalimi i mosmarrëveshjeve japin mesazhe të fuqishme humane. Pushteti dhe shpërdorimi i pushtetit mbulohen nga trium i dashurisë, lirisë dhe tolerancës. Të zgjedhësh midis asaj që është e drejtë, por e vështirë dhe asaj që është është e lehtë, është sigurisht një nga dilemat e njeriut. Dashuria është ajo që të mëson, të mençuron dhe të bën të sukseshëm.
GJUHA E AUTORIT Çdo libër është ndërtuar në një stil aventure dhe misteri. Ngjarjet rrëfehen në vetën e tretë. Romanet shquhen për fjalët e reja dhe frazat, leksiku ka shtrirje të gjerë dhe emërtimet e vendeve, personazheve janë një risi, pjesë e stilit të autorit.
DIKTIME ( për kontrollin e drejtshkrimit të shkronjës së madhe, -ë në trup dhe në fund të fjalës, zanores – e , fjalëve të përngjitura, kontrollin, ndajfoljeve, parafjalëve,lidhëzave, përemrave, trajtave të shkurtra, apostrot.)
I Në afërsi të fshatit Petrelë/ petrelë………… udhëtarët trokitën në llamarinën e kabinës. Shoferi mbajti makinën. Njëri nga pasagjerët u hodh poshtë/ posht………. Tjetri, që do të vazhdonte udhën më tej/ mëtej…….., e ndihmoi të zbriste kavaletin, telajon dhe kasetën e bojërave/ bojrave……. të vajit. Këto paisje piktori i pati bërë/ bër…….. gati që në darkë/ dark………, atë ditë/ dit ……… ishte ngritur qëmenatë/ qëmenat ……….. Te Ura e Lanës/ ura e lanës ………… gjeti këtë makinë/ makin …….. të rastit… Iu/Ju... afrua shoferit, i zgjati një kartëmonedhë/ kartëmonedh ………….. dhe u përshëndet. Motori uturoi dhe skapamentoja zuri të kërciste përsëri. Zhurma erdhi duke u shuar. Ende nuk kishte zbardhur. Përreth këndonin bulkthat. Në qiell, yjet vezullonin. Piktori ngriti sytë nga kësht jella/ Kështjella………, që lartësohej/ lartsohej ………… përtej. i pati hyrë/ hyrë ……. në shpirt me madhështinë/ madhështin……… e saj ajo kështjellë/ kështjell …………… I moçme, ndaj kishte vendosur ta pikturonte. Ndjeu të rrënqethura nga thëllimi i mëngjesit. Ngarkoi paisjet dhe u vu në udhë/ udh ……….. Nxitoi hapat. Jo vetëm që/ Jovetëm që …………… të ngrohej, por edhe që të arrinte pa dal/ dalë ……….. dielli. Do t’i k sonte në telajo muret e ngrysura të lara nga rrezet e praruara.
224
Gjuha shqipe 6 Tek ecte, ndjeu/ ndieu ………. diçka që lëvizi në gëmushë / gëmush ……… Një lepur i trembur/ i tr ëmbur …………. ia mbathi me të katra/ metëkatra …………… përtej kodrës. Arriti me kohë në vendin/ vëndin …………..e caktuar. Atë kënd e pati zgjedhur disa ditë më pare/ më par …………... Që aty kështjella ngjante me një shqiponjë/ shqiponj …………… që përgjon majë / maj ……….. shkëmbit, gati për t’u/ t’u ...... lëshuar në uturim. Mjegulla qumështore/ qumshtore …………. zgjatej luginave dhe hollohej, shpërbëhej e ronte lartësive/ lartësive ………….. Nuk u ul të çlodhej. Vendosi mirë kavaletin që të mos lëvizte. Ndërkohë Lindja/ lindja ……….. qe përskuqur. Po agonte. Konturet e kështjellës/ Kështjellës ………… shquheshin mirë në agullimën e mëngjesit. Piktori mori lapsin dhe hoqi shpejt e shpejt disa viza. Vizatimi nuk kishte shumë / shum ……… punë. Më tepër nevojitej peneli. Mjeshtri derdhi mbi palet ë / palet ………. bojëra të freskëta /bojra të freskta ……………………. nga tubetet. Shtoi edhe pak vaj lini/ vajlini…………. Rrezja e parë , ende pa e nxjerrë/ nxjerr ……….. syrin nga mali, praroi pjesën më të lartë/ lart ……… të kështjellës. Vendi / vëndi ……….. i ndriçuar erdhi duke u zmadhuar. Dielli tashmë kishte lindur. Ndieje/ Ndjeje ………. ngazëllim në shpirt. Muret e moçme, të lara në dritën e agimit pranveror, mbartnin dhjetëra e dhjetëra/ dhjetra e dhjetra……………….. ngjyra. Këtë begati ngjyrash nuk e kapte syri i kujtdo/ i kujt do ………. Duhej të ishe piktor me përvojë/përvoj……….., si Samiu/ samiu ……… Veç tani të punonte sa më shpejt për t`i ksuar në telajo. Ngjyrat ndryshonin duke ia / ja … lënë/ lenë vendin, nxitimthi, njëra-tjetrës/ njëra tjetrës ……………... Peneli lëvizte me shkathtësi/ shkathtsi ……….. Rrëmbente pak nga bojërat/bojrat……. e renditura dhe i përziente po aty, në një anë / an……të paletës, derisa/ deri sa…….. të dilte nuanca e duhur. Dora-dorës/ Doradorës piktura po merrte jetë/ jet …. ( Përse e arrestuan piktorin, Astrit Bishqemi )
II Dera ishte e mbyllur e, kur vajza kërkoi të merrte kockëzën, që kishte mbështjellë / mbë shtjell …………. me shami, nuk e gjeti, aty nuk kishte më asgjë. Kishte humbur dhuratën, që i kishte dhënë /dhën ……….. Ylli i Mirë / ylli i Mir ë ………… Ç farë/ Ç far …………të bënte? Donte të shpëtonte vëllezërit / vëllezrit e saj, por nuk kishte çelësin / çelësin …………e maleve. Atëherë/ Atëhere,……….. Ylli i Mirë / ylli i Mir ë………… mori thikën, preu gishtin e vogël, e futi në derë/ derë dhe ajo u hap. Sa hyri brenda/ br ënda vajza, i doli përpara një xhuxh dhe e pyeti:
-
Vajza ime, çfarë/ çfar…….. kërkon? Kërkoj vëllezërit/ vëllezrit ………….e mi, shtatë / shtat……….. sorrat, - iu përgjigj. Zotëria xhuxh i tha që shtatë sorrat nuk ishin në shtëpi, por nëse/në se……….. ajo do t’i priste pak kohë mund të hynte brenda/ br ënda…… ”. Pastaj xhuxhi solli ushqimin për shtatë sorrat në shtatë pjata të vogla dhe shtatë tasa me ujë / uj….... Nga çdo / ç`do…….. pjatë motra mori një çikë / çikë …….. ushqim për të ngrënë / ngrën ………dhe nga çdo tas piu pak ujë/ uj……. Në tasin e fundit la brenda/ br ënda……. unazën që kishte me vete/ mevete…………. Për një moment u dëgjua në ajër zhurma e përplasjes së krahëve/ krahve………. dhe xhuxhi i tha: “Ja, u kthyen zotërinjtë/ zotërinjt……….. sorra”. Arritën sorrat. Kishin uri dhe etje. Çdonjëri / cdonjëri………….. prej tyre kërkonte pjatën dhe tasin e tij. Pak më vonë/ më von………….. pasi mbaruan së ngrëni, njëri / njeri……… prej tyre tha: “Kush ka ngrënë/ ngrën…………në pjatën time? Kush ka pirë/ pir………. në tasin tim? Ka qenë/ qen……… një gojë njerëzore”. Dhe, kur i shtati mbaroi ujin në fund të tasit, unaza doli jashtë/ jasht……….. Ky e pa dhe njohu njërën nga
225
Libër për mësuesin unazat e mamasë dhe të babait. Atëherë/ Atëhere tha: “Zoti im, nëse/në se……….. motra jonë/ jon………është këtu, do të jemi të lirë”. Sapo vajza që rrinte e fshehur mbrapa derës, tha dëshirën dhe hyri në dhomën e shtatë sorrave, ata morën pamjen njerëzore/ njerzore……….. U përqafuan e u puthën dhe u kthyen në shtëpi. (Shtat ë sorrat, J.V. GRIMM )
III Jo shumë larg vendit ku unë jetoj, gjendet një kodër që ndahet në mes / në mes ……… nga një/ nganjë ……… përrua. Nga gërryerja / grryerja ……………… e vazhdueshme e ujit është formuar një pjesë toke, në të cilën ka rrënjë/ rrënj ………. të vjetra dhe guralecë që bien shumë në sy. Ky është vendi ku bletët kanë strehën e tyre, që i mbron nga shiu/ ngashiu ……….., e cila pozicionohet përkarshi / për karshi ………….. diellit të jugut. Në shumicën e të çarave mund të dallohen ende krahë bletësh të ngordhura, me fytyrat e tyre të thata e të shpërbëra, me sytë/ syt …………. e tyre që vështrojnë ngultas/ ngultazi ………… nga vendi ku dhanë shpirt, drejt/ drejt ë gjysmës tjetër të pabanuar / pa banuar ………….. të kodrës, që shtrihet përgjatë/ përgjat ………… përroit. Dielli digjte dhe toka kishte marrë ngjyrën e ndryshkut. Tek-tuk, ndonjë makinë zhurmonte përgjatë/ përgjat ……….. rrugës së pistë dhe pluhuri ngrihej pas saj/ passaj ………….., duke u bërë njësh me pluhurin që ishte ngritur aty më parë. Ato uturonin duke bërë një hartë të padukshme/ pa dukshme …………. në ajër, të skicuar me koordinata/ kordinata ………….., duke komunikuar mes tyre / mestyre …………….., për drejtimin/ përdrejtimin …………….. ku ndodhej ushqimi nëpër/ në për …………… lule. Nën diellin/ Nëndiellin e nxehtë, duke vështruar bletët e vogla që uturonin përreth/ për reth ……………… kodrës, duke dëgjuar zogjtë e verës e duke ndier / ndjer ë ladin e lehtë, ndieja se i përkisja atij vendi. Uji që rrjedh nëpër/ nëpër ................lugjet e mbuluara me myshk të gjelbër, ushqen kullosën që shtrihet përpara/ për para ........................ tyre, apo përbirohet nën shtresat/ nënshtresat ....................... e borës gjatë / gjat ............. ditëve të dimrit. Ashtu siç llojnë të bien rrezet mbi livadh, dalëngadalë / dalngadal .................. nis të shterojë uji, kështu që në çastin kur dielli nxjerr mbi kodrinën përballë / përball ....................... tërë kokën e vet, nga lëfyti i krojeve rrjedh pika e fundit e ujit. Frymimi që mban gjallë njeriun është ai që e thith trupi i tij nëpërmjet/ në për mjet ............................. poreve të lëkurës nga edhe/ ngaedhe ..................... bëhet shfryrja e ngadalshme.
Shënim: Fragmentet në dispozicion t ë më suesit/es mund t ë shfryt ë zohen në var ë si t ë objektivave t ë temë s, nivelit t ë grupit, kompetencave t ë fushë s.
226
Gjuha shqipe 6
Përgjigjet e TESTIMIT (për tremujorin e parë) ( Plaga shërohet, po fjala e hidhur s’harrohet, Përrallë
popullore )
Pjesa e parë Pyetja 1 Alternativa e saktë: b. Pyetja 2 Alternativa e saktë: a. Pyetja 3 P ërgjigje: nga mendimet: mendjeshkurtër nga veprimet: mosmirënjohës (Mund t ë pranohet cdo mendim tjet ër i nxënë ses/it, i cili përputhet me cil ë sit ë e personazhit.) Pyetja 4 P ërgjigje: Urtësia dhe maturia e njeriut. Vlerat dhe virtytet e njeriut. Ndikimi i fjalës. (Mund t ë pranohet cdo mendim tjet ër i nxënë ses/it, i cili përputhet me cil ë sit ë e personazhit.) Pyetja 5 Alternativa e saktë: b. Pyetja 6 vend: në pazar, në shtëpi, në kurriz – t ë shprehura me emër hapësirë: këtu, kudo – t ë shprehura me ndajfolje vendi mbi – parafjal ë Pyetja 7 t ë marrt ë nëma –shprehje frazeologjike, e cila ndërtohet mbi bazën e metaforës. Shprehet me grup emëror: folje+emër. dor ëholl ë – epitet. Shprehet me mbiemër të panyjshëm. sa ta thyej gjumin – metaforë. Shprehet me grup emëror: folje+emër. Pyetja 8 P ërgjigje: Nëpërmjet veprimit që luani i kërkoi mikut të tij, i dha një mësim të vyer. Ai i tregoi atij se plaga e sëpatës, sado e dhimbshme mund ta fshinte koha, por fjalën e hidhur luani nuk do mundej kurrë ta harronte. Pyetja 9 P ërgjigje – Gjuha kocka s`ka e kocka thyen. Mosmirënjohja është një nga cilësitë më të këqija të njeriut. (Mund t ë pranohet çdo mendim tjet ër i nxënë ses/it, i cili përputhet me mesazhin e përrall ë s.)
Pjesa e dytë Pyetja 1 Paragra i dytë:
Edhe pa i rrëfyer ... deri te ... ec e mbaro nevojat që ke. ( K ëto fjali përbë jnë një paragraf, pasi ato rr ë fejnë veprimet e burrit, pasi largohet nga luani.) Zanoret : e, a, i, o, ë, u. Bashk ëting ëlloret e zë shme: d, dh, gj, v. Bashk ëting ëlloret e shurdhëta: p, f, s, sh, k, q, t, th, h. Bashk ëting ëlloret e tingullta: j, l, ll.
227
Libër për mësuesin Pyetja 2 Psh: burrë- parafundor , fëmi jët- parafundor , i pikëlluar- parafundor Kurdoh erë- parafundor , fatkeqësi- fundor , u mallëngjye- parafundor Mundemi- tejfundor Pyetja 3 -A mos t`u rënduash gjë? (ngjitës) -Merr këtë sopatë edhe bjermë me të mprehtën e saj. ( zbritës) -Luani kurdoherë e priste dhe përcillte me dashuri. ( zbritës) Pyetja 4 Fjala mbështetej frymën fëmijët shoqen përgjakur
Tema mbështet frymë fëmijë shoqe përgjak
Mbaresa (e) j n t n -
Rrënja mbështet frymë fëmijë shoqe gjak
Parashtesa . për
Prapashtesa ur
Pyetja 5 Sopatë, kazmë, kos, çekiç, thikë, drapër, lopatë, darë (mjete pune) Pyetja 6 Lule-lulesë, lulëzo, lulëzim, i lulëzuar, i palulëzuar Dorë- dorezë, dorëzo, dorëzim, i dorëzuar, përdor, i përdorur Pyetja 7 1. Burri kur erdhi ia solli. ( llon fjalia) 2... i pikëlluar nga skamja tha: “Do të vete të më hajë luani...” ( llon ligjërata e drejtë ). Pyetja 8 emra burrë, të shoqen, fëmijët, ditë, shoqen, fëmijët, skamja, luani. fatkeqësie Pyetja 9 Rasat emërore gjinore dhanore kallëzore rrjedhore
mbiemra të vegjël, dorëhollë, i pikëlluar.
ku
ku i, e kut kut kun prej kut
përemra ca, ato, (për) vete. i, kësaj.
nj ë k një k i, e një ku një ku një k prej një ku
Fikun e bëjmë reçel dhe marmelatë. 2. Burri nuk e respektoi luanin siç e respektoi ai. 3. Shokun , shoqen zgjidhe më të mirë se veten. 1.
228
numëror ë -----
luani luani i,e luanit luanit luanin prej luanit
folje ish, u afruan, kish. të blejë, duheshin, tha, do të vete, të hajë, të shpëtoj. ka zënë
nj ë luan një luan i, e një luani një luani një luan prej një luani
shoqja shoqja i, e shoqes shoqes shoqen prej shoqes
Gjuha shqipe 6
Përgjigjet e TESTIMIT (për tremujorin e dytë) (Ujku dhe Qengji, A.Z.Çajupi) Pjesa e parë Pyetja 1 Alternativa e saktë: d. Pyetja 2 frika e qengjit – se kur e pa qengji nga frika përmori. – Zot’ i math, - tha qengj’ i ngrat ë. arroganca e ujkut – e mbyti, e çqeu, se kshtu i pëlqeu. akuzat ndaj qengjit – Pastaj kam d ë gjuar që më ke shar ë një vit më par ë. – T ë tjer ë , yt at, qentë dhe barit ë rrin’ e më shajnë përditë.
Pyetja 3 P ërgjigje: arrogant, dinak, i fuqishëm, i padrejtë. Pyetja 4 a) Ujku mendon se mund të bëjë çfarë të dojë përderisa është më i forti, ndërsa mendimet e qengjit janë të sunduara nga frika dhe dobësia e tij. Ujku mendon në mënyre dinake, ndërsa qengji është i sinqertë dhe naiv. b) Ujku tregohet i keq me qengjin duke e akuzuar padrejtësisht, ndërsa qengji sillet në mënyrë të pafajshme dhe të drejtë. Pyetja 5 Ujët vete poshtë - Uji rrjedh poshtë Janë gjashtë muaj - Ka gjashtë muaj Pse trubullon ujët? - Pse ma turbullon (bën pis ujin)? Pyetja 6 Alternativa e saktë: d. Pyetja 7 P ërgjigje: s’kesha lerë – s’kisha lindur t’u ngjatë – t’u zgjatë u trumbullua – u turbullua Pyetja 8 Unë mendoj se ujku personikon të fortin, të fuqishmin, pra sunduesin i cili për shkak të fuqisë që ka mund të bëjë çfarë të dojë, edhe nëse ajo është e padrejtë. Qengji personikon të dobëtin, fati i të cilit sundohet nga i fuqishmi, i egri dhe i padrejti. Pyetja 9 Egërsia dhe padrejetësia triumfojnë mbi atë që ndjehet i dobët dhe dorëzohet para tyre. Besimi te vetvetja, dhe mençuria janë arma më e fortë kundër tyre. (Mund t ë pranohet çdo mendim tjet ër i nxënë ses/it, i cili përputhet me mesazhin e përrall ë s.)
Pjesa e dytë Pyetja 1 Ujk a. emër Zuri c.folje Gjakëtori a. emër I mjerë b. mbiemër 229
Libër për mësuesin Pyetja 2 Emrat
I përgjithshëm/ I përveçëm
Lakimi
ujku një qëngj përrua Pyetja 3 ati yt më shau unë s`keshe lerë pse më kishe sharë?
Konkret
Abstrakt
II I I
Numri
Gjinia
njëjës njëjës njëjës
mashk. mashk. mashk.
Rasa
Trajta
emërore e shquar emërore e pashquar kallëzore e shquar
përemri: yt lloji: pronor përemri: unë lloji: vetor përemri: nuk ka (pse –ndajfolje pyetëse)
Pyetja 4 e kish parë – trajta e shkurtër:(atë) e më kishe shar ë – trajta e shkurtër:(mua) më të kesha parë – trajta e shkurtër:(ty) të Pyetja 5 Një qëngj pinte ujë mënyra d ë ftore Duhet të kem gabuar mënyra lidhore Pyetja 6 Foljet shoh afroj zë Pyetja 7 Kohët E tashme E pakryer E kryer Më se e kryer
E pakryer shihja afroja zija
E kryer e thjeshtë pashë afrova zura
Shkoj t ë shkoj t ë shkoja t ë kem shkuar t ë kisha shkuar
Pyetja 8 Folje të zgjedhimit të parë gaboj, afroj Pyetja 9 Parafjalët në përmbi për me
230
E ardhme do të shoh do të afroj do të zë
Them të them të thosha të kem thënë të kisha thënë
kallëzore kallëzore
Pyetja 10 ( Një ujk, një qengj, pinte ujë, pa,në përrua, që). Një qengj pinte ujë në përrua, por një ujk e pa… Një ujk pa një qengj që pinte ujë në përrua.
Më se e kryer kisha parë kisha afruar kisha zënë
pi të pi të pija t ë kem pir ë t ë kisha pir ë
Folje të zgjedhimit të dytë shoh,
Rasat kallëzore kallëzore
E kryer kam parë kam afruar kam zënë
Folje të zgjedhimit të tretë pi, zë
Gjuha shqipe 6
Përgjigjet e TESTIMIT (për tremujorin e tretë) (Mirënjohja, E.Amiçis) Pjesa e parë Pyetja 1 Alternativa e saktë: a. Pyetja 2 P ërgjigje: 1. Nderoje dhe duaje mësuesin tënd. 2. Shqiptoje me respekt fjalen “mësues”. 3. Duaje siç do të doje vëllanë tim. Pyetja 3 P ërgjigje: snik, sakrikues, human. (Mund t ë pranohet çdo mendim tjet ër i nxënë ses/it, i cili përputhet me mesazhin e përrall ë s.) Pyetja 4 Alternativa e saktë: d. Pyetja 5 P ërgjigje: Roli që një mësues zë në jetën e një njeriu është mjaft i rëndësishëm. (Mund t ë pranohet çdo mendim tjet ër i nxënë ses/it, i cili përputhet me mesazhin e përrall ë s.) Pyetja 6 P ërgjigje: 1. Padurimi ndaj prindërve dhe mësuesit është faj i rëndë. 2. Figurës snike të mësuesit do t’ia kuptosh vlerën kur të rritesh. 3. Mësuesi duhet konsideruar si një prind i dytë. (Mund t ë pranohet çdo mendim tjet ër i nxënë ses/it, i cili përputhet me mesazhin e përrall ë s.) Pyetja 7 Alternativa e saktë: c. Pyetja 8 Alternativa e saktë: c. Pyetja 9 krahasim – …të cilët janë si baballarët shpirtërorë të miliona fëmijëve që po rriten.. një metaforë - Se ai e shkrin jetën e tij për të mirën e fëmijëve, që do ta harrojnë, duaje se ai ta çel e ta ndriçon mendjen dhe të edukon shpirtin. Pyetja 10 P ërgjigje: Po, unë mendoj se babai ka të drejtë. Figura e mësuesit është mjaft e rëndësishme në jetën e një fëmije. Misioni i tij për edukimin e brezit të ri meriton të nderohet e respektohet. (Mund t ë pranohet çdo mendim tjet ër i nxënë ses/it, i cili përputhet me mesazhin e përrallës.)
Pjesa e dytë Pyetja 1 1. 2. 3. 4.
GE GF Mësuesi ka të drejtë ndonjëherë për humbjen e durimit. Stardi nuk ankohet asnjëherë për mësuesin e tij. Mësuesit tanë sakrikojnë shumë për të ndriçuar mendjen dhe shpirtin tonë. Çdo nxënës duhet të respektojë gjithnjë mësuesit e vet. 231
Libër për mësuesin Pyetja 2 • Shoku yt, Stardi, nuk qahet kurrë për mësuesin e tij. (fjali e thjeshtë) • Mendo pakëz se sa herë tregohesh i paduruar me babanë e me nënën tënde! (fjali me nënrenditje) • Nderoje dhe duaje mësuesin tënd, o bir. (fjali e thjeshtë) • Shqiptoje gjithnjë me respekt fjalën “mësues”. (fjali e thjeshtë) Pyetja 3 Emër: Testi është shumë i thjeshtë. P ëremër: Ky është përgatitur nga mësuesja jonë. Grup emëror: Testi i dytë ishte më i vështirë. Pyetja 4 Me kall ë zues emëror: a- Halla ime është mësuese në shkollën “Pavarësia”. b- Libri im është i ri. Me kall ë zues foljor: c- Mësuesja kishte kontrolluar detyrat e shtëpisë. d- Veprimtaritë lluan të zhvillohen nga të gjitha klasat. Pyetja 5 Edhe njeriu më i mirë i botës ndonjëherë do ta humbiste durimin. kryefjalë rrethanor kallëzues kundrinor i drejtë Ata i përgatisin vendit tonë një popull më të mirë. kryefjalë kallëzues kundrinor i zhdrejtë kundrinor i drejtë Pyetja 6 Mësuesja e gjeograsë. ( me drejtim) Javën e ardhshme. ( me përshtatje) Luisi i klasës sonë ( me drejtim, me përshtatje) Shkolla “Dora d`Istria” ( ndajshtim ) Nënë Mara e hallë Neta ( ndajshtim) Shumë mendime ( me bashkim) Profesor Arbeni ( ndajshtim ) Pyetja 7 P.Sh. në shkoll ë - rrethanor vendi prej sa e sa vjetësh - rrethanor kohe kurrë - rrethanor kohe. si me inat- rrethanor mënyre. pakëz - rrethanor sasie ndonjëherë - rrethanor kohe. prej sa e sa vjetësh - rrethanor kohe. ndonjëherë - rrethanor kohe me ethe në trup- rrethanor mënyre. Pyetja 8 P.sh: mësuesin - kundrinor i drejtë (kë?) e ( duaje) kundrinor i drejtë. kë? at ë e ) të (përkëdhel) kundrinor i drejtë kë? ty t ë të (duket) kundrinor i zhdrejtë kujt? ty t ë ta duash të+e (duash) ta shohësh të+e (shohësh ) e janë kundrinorë të drejtë kë? ( atë e) e-nënkupton mësuesin të-pjesëz e mënyrës lidhore
232
Gjuha shqipe 6
TESTIM (për tremujorin e parë) Dikur erdhi në botë një fëmijë i tejdukshëm. Përmes lëkurës së tij mund të shihje si përmes ajrit dhe ujit. Ishte prej mishi dhe kocke dhe dukej si prej qelqi, dhe, po të rrëzohej, nuk thyhej, vetëm se i dilte në ballë një xhungë e tejdukshme. I dukej zemra si rrihte, i dukeshin mendimet si i lëviznin posi peshq ng jyra-ngjyra mbyllur në vaskë. Fëmija u rrit, u bë djalë, pastaj burrë dhe kushdo mund t’ia lexonte mendimet e të merrte përgjigjet e tij, kur e pyesnin, para se të iste. Ai quhej Xhakomo, por njerëzit e thërrisnin “Xhakomo prej kristali” dhe e donin për çiltërsinë e tij dhe pranë tij të gjithë bëheshin të sjellshëm. Për fat të keq, në këtë vend u ngrit në qeveri një diktator mizor dhe për popullin nisi një kohë padre jtësie. Kush guxonte të kundërshtonte, zhdukej pa zhurmë. Kush ngrinte krye, pushkatohej. Të varfërit qenë të poshtëruar e të fyer në njëqind mënyra. Njerëzit heshtnin dhe vuanin. Por, Xhakomoja nuk mund të heshtte… Edhe pa folur, për të isnin mendimet: ai ishte i tejdukshëm dhe të gjithë lexonin brenda ballit të tij urrejtjen dhe dënimin për padrejtësinë e tiranit. Pastaj fshehurazi, njerëzit i përsërisnin mendimet e Xhakomos dhe merrnin zemër. Por tirani e arrestoi Xhakomon prej kristali dhe urdhëroi ta mbyllnin në burgun më të errët. Veçse, atëherë ndodhi diçka e jashtëzakonshme. Muret e qelisë, ku qe mbyllur Xhakomoja u bënë të tejdukshme dhe pas tyre edhe muret e burgut dhe së fundmi edhe muret e jashtme. Njerëzit që kalonin pranë burgut e shihnin Xhakomon të ulur mbi stol, sikur edhe burgu të ishte prej kristali dhe vazhdonin të lexonin mendimet e tij. Natën, burgu përhapte përreth një dritë të madhe dhe tirani në pallatin e vet, i ulte të gjitha perdet për të mos e parë, por prapë se prapë nuk mund të inte. Xhakomo ja prej kristali, edhe në zinxhirë, ishte më i fortë se ai. Sepse e vërteta është më e fortë se gjithçka, më e ndritshme se drita, më e tmerrshme se uragani.
(Xhakomo prej kristali, Xhani Rodari )
Pjesa e parë 1 Pjesa e mësipërme është një: a. përrallë, b. tregim, c. fragment romani, d. tekst rrëmtar joletrar.
(1 pikë)
2 Xhakomo ishte i pakënaqur, sepse: a. vendi vuante nën sundimin e diktatorit, b. nuk shprehte dot mendimet e tij, c. ishte i tejdukshëm, d. ishte i pafuqishëm.
(1 pikë)
3 Gjeni në tekst dhe shkruani 5 mbiemra, që përshkruajnë Xhakomon. (5 pikë) ……………. …………………. ………………….. ……………….. …………… 4 Koha në këtë rrëm është: a. e përcaktuar, b. e papaërcaktuar. Shkruani 3 fjalë apo shprehje që tregojnë kohën e rrëmit.
(4 pikë)
233
Libër për mësuesin 5 Rrëmtari gjatë rrëmit të tij: a. përdor vetën e parë dhe është vetë pjesëmarrës, b. përdor vetën e tretë dhe është vëzhgues i ngjarjeve.
(1 pikë)
6 Shkruani tri fjali përmbledhëse për zhvillimin e rrëmit. (kujdesuni që të mos përfshini fjali për hyrjen dhe mbylljen e tij).
(3 pikë)
7 Fjala “uragan”, është përdorur në tekst me kuptimin: c. stuhi, d. puhizë, e. lad, f. pengesë.
(1 pikë)
8 Komentoni frazën: “Xhakomoja prej kristali, edhe në zinxhirë, ishte më i fortë se ai.” ………………………………………………………………………………………
(2 pikë)
9 Pse e vlerësojnë njerëzit Xhakomon? Ilustroni me dy fjali nga pjesa. Po ju a e vlerësoni? Jepni dy argumente.
(4 pikë)
10 Tregoni nënkuptimin e përdorimit të këtyre fjalëve. Komentoni me fjalët tuaja sipas kuptimit në tekst. Përcaktoni ç’gurë letrare është.
(3 pikë)
“.e vërteta është më e fortë se gjithçka, më e ndritshme se drita, më e tmerrshme se uragani.”
Pjesa e dytë 11 Vendosni theksin për secilën nga fjalët e mëposhtme: dikur fëmijë lëkurës ajrit
(5 pikë) xhungë
12 Paraqitni me shigjetë intonacionin e fjalisë: Kush guxonte të kundërshtonte, zhdukej pa zhurmë.
(1 pikë)
13 Lexoni fjalët e dhëna. Formoni të tjera, duke ndryshuar vetëm njërën nga fonemat përbërëse: (6 pikë) tirani …………….. dritë ………………. botë …………………. ballë ……………… djalë ……………….. zhurmë ………………….
234
14 Shkruani familjen e fjalës: mbyll .
(1 pikë)
15 Cilës fushë leksikore i përkasin fjalët: Shkëlqim, tejdukshmëri, kristal, i thyeshëm ………………………. • Shkruani fushën leksikore të fjalës: varfëri (me jo më pak se pesë fjalë) • …………………………………………………………………………
(6 pikë)
16 Shkruani drejt fjalët e dhëna: 8 Marsi/marsi ……………………….. Drini i bardhë/Drini i Bardhë/ drini i bardhë ……………………. La Fonten/ la Fonten …………………………………. 17 Nënvizoni fjalet e prejardhura: përreth, përhapte, burgun, fëmija, peshq, e ndritshme.
(3 pikë)
18 Përcaktoni pjesët përbërëse të fjalëve të dhëna. të tejdukshme -----------------------------------------------------njëqind ---------------------------------------------------
(2 pikë) (2 pikë)
Gjuha shqipe 6 19 Gjeni klasën ku bën pjesë secila nga fjalët e mëposhtme (të nënvizuara në tekst). Tregoni nëse fjalët janë të ndryshueshme apo të pandryshueshme, duke vendosur shenjën X në vendin e duhur në tabelë. (5 pikë) Fjala përmes të ulur mizor kocke dukej
Klasa
Nota Pikë
4 0-13
E ndryshueshme
5 14-21
6 22-29
7 30-37
E pandryshueshme
8 38-45
9 46-53
10 54-57
Përgjigjet e TESTIMIT (për tremujorin e parë)
(Xhakomo prej kristali, Xhani Rodari) Pjesa e parë Pyetja dhe përgjigjja: 1.Pjesa e mësipërme është një: a. përrallë, (e saktë ) a. tregim, a. fragment romani, b. tekst rrëmtar joletrar.
(1 pikë)
Pyetja dhe përgjigjja: 2.Xhakomo ishte i pakënaqur, sepse: a. vendi vuante nën sundimin e diktatorit, ( e saktë ) b. nuk shprehte dot mendimet e tij, c. ishte i tejdukshëm, d. ishte i pafuqishëm.
(1 pikë)
Pyetja dhe përgjigjja: 3.Gjeni në tekst dhe shkruani 5 mbiemra, që përshkruajnë Xhakomon. i tejdukshëm, i çiltër, i kristaltë, i lexueshëm, i fortë.
(5 pikë)
Pyetja dhe përgjigjja: 4. Koha në këtë rrëm është: a. e përcaktuar, b. e papërcaktuar (e saktë)
(4 pikë)
Shkruani 3 fjalë apo shprehje që tregojnë kohën e rrëmit. Dikur, nisi një kohë, atëherë.
Pyetja dhe përgjigjja: 5. Rrëmtari gjatë rrëmit të tij: a. b.
(1 pikë)
përdor vetën e par ë dhe është vetë pjesëmarrës, vetën e tretë, dhe është vëzhgues i ngjarjeve. ( e saktë )
Pyetja dhe përgjigjja: 6. Shkruani tri fjali përmbledhëse për zhvillimin e rrëmit. (kujdesuni që të mos përfshini fjali për hyrjen dhe mbylljen e tij).
(3 pikë)
235
Libër për mësuesin Në vend erdhi një tiran, i cili asgjësonte këdo që e kundërshtonte, ndaj njerëzit nuk guxonin të shpreheshin. Xhakomos, i cili ishte i tejdukshëm, i lexoheshin mendimet kundër tiranit të egër. Kështu, ai dha urdhër që Xhakomo të burgoset, por ndodhi diçka e çuditshme:muret e burgut u bënë gjithashtu të tejdukshëm si dhe vetë ai.
Pyetja dhe përgjigjja: 7. Fjala “uragan”, është përdorur në tekst me kuptimin: a. stuhi, ( e saktë ) b. puhizë, c. lad, d. pengesë.
(1 pikë)
Pyetja dhe përgjigjja: 8. Komentoni frazën: “Xhakomoja prej kristali, edhe në zinxhirë, ishte më i fortë se ai.” Xhakomoja ishte më i fortë se tirani, pasi ai nuk kish frikë nga e vërteta ndryshe nga sundimtari i tij. Tirani nuk donte dhe nuk mund ta shikonte dritën e së vërtetës që dilte nga forca e karakterit të “Xhakomos prek kristali”. (2 pikë) (Do të merret si e saktë çdo përgjigje tjetër e nxënësit, e cila përputhet me pyetjen.) Pyetja dhe përgjigjja: 9. Pse e vlerësojnë njerëzit Xhakomon? Ata e vlerësonin për sjelljen dhe kurajon e tij. Ilustroni me dy fjali nga pjesa. •
(4 pikë)
Ai quhej Xhakomo, por njerëzit e thërrisnin “Xhakomo prej kristali” dhe e donin për çiltërsinë e tij dhe
pranë tij të gjithë bëheshin të sjellshëm. Pastaj fshehurazi, njerëzit i përsërisnin mendimet e Xhakomos dhe merrnin zemër. • Po ju a e vlerësoni? Jepni dy argumente. Po, e vlerësoj Xhakomon. Ai nuk e ndrydhte të vërtetën, por e shfaqte ashtu siç ishte. Ishte një model për të tjerët. Forca e tij të jep shpresë. Kishte karakter të fortë e të pathyeshëm. (Do të merret si e saktë çdo përgjigje tjetër e nxënësit, e cila përputhet me pyetjen.)
Pyetja dhe përgjigjja: 10. Tregoni nënkuptimin e përdorimit të këtyre fjalëve. Komentoni me fjalët tuaja sipas kuptimit në tekst. Përcaktoni ç›gurë letrare është. (3 pikë) “..e vërteta është më e fortë se gjithçka, më e ndritshme se drita, më e tmerrshme se uragani.” Figura letrare : Hiperbola dhe epiteti Këto fjalë dëshmojnë se e vërteta është e pathyeshme, sadoqë njerëzit përpiqen ta shtrembërojnë atë. Ajo është me e ndritshme se drita e ata të cilët nuk përballen dot me të, vendosin t`i shmangen kësaj drite.
Pjesa e dytë Pyetja dhe përgjigjja: 11.Vendosni theksin për secilën nga fjalët e mëposhtme: dik ur fëmi jë lëk urës xhungë a jrit
(5 pikë)
Pyetja dhe përgjigjja: 12.Paraqitni me shigjetë intonacionin e fjalisë: Kush guxonte të kundërshtonte, zhdukej pa zhurmë. (zbritës; fjalia ë sht ë d ë ftore.)
(1 pikë)
Pyetja dhe përgjigjja: 13.Lexoni fjalët e dhëna. Formoni të tjera, duke ndryshuar vetëm njërën nga fonemat përbërëse: tirani - tigani dritë - drithë botë - gotë ballë – babë djalë – djathë zhurmë - turmë Pyetja dhe përgjigjja: 14.Shkruani familjen e fjalës: mbyll . mbyll, përmbyll, i mbyllur, i pambyllur, mbyllje, përmbyllje. Pyetja dhe përgjigjja: 15.Cilës fushë leksikore i përkasin fjalët: Shkëlqim, tejdukshmëri, kristal, i thyeshëm - Qelqi • Shkruani fushën leksikore të fjalës: Varfëria (me jo më pak se pesë fjalë) • …të pangopur, të pastrehë, uri, etje, dhimbje. Pyetja dhe përgjigjja: 16.Shkruani drejt fjalët e dhëna: 8 Marsi/marsi 8 Marsi (saktë) 236 Drini i bardhë/Drini i Bardhë/ drini i bardhë Drini i Bardhë (saktë) La Fonten/ la Fonten La Fonten (saktë)
(6 pikë)
(1 pikë) (6 pikë)
(3 pikë)
Gjuha shqipe 6 Pyetja dhe përgjigjja: 17.Nënvizoni fjalet e prejardhura: përreth, përhapte, burgun, fëmija, peshq, e ndritshme. (3 pikë) Pyetja dhe përgjigjja: 18..Përcaktoni pjesët përbërëse të fjalëve të dhëna. (2 pikë) të tejdukshme parashtesë = tej rrënja - duk prapashtesa - shm (shëm) mbaresa - e (që formon gjininë) njëqind fjalë e përngjitur, një + qind Pyetja dhe përgjigjja: 19. Gjeni klasën ku bën pjesë secila nga fjalët e mëposhtme (të nënvizuara në tekst). Tregoni nëse fjalët janë të ndryshueshme apo të pandryshueshme, duke vendosur shenjën X në vendin e duhur në tabelë. (5 pikë) Fjala përmes të ulur mizor kocke dukej Nota Pikë
Klasa parafjalë mbiemër mbiemër emër folje 4 0-13
5 14-21
E ndryshueshme
E pandryshueshme x
x x x x 6 22-29
7 30-37
8 38-45
9 46-53
10 54-57
237
Libër për mësuesin
TESTIM (për tremujorin e dytë) Im atë tokën shumë e donte, siç donte nënë e grua Për tokën lodhej dhe rënkonte dhe djersën derdhte krua Kur plis me plis hidhte hapin, i kishte hapi hije, dhe zogjtë e malit udhë i hapnin, me fjalë hirësie Kur grushtin mbushte plot me farë, mahnitej kush e shihte Dhe era ndalte frymën në arë, që qejn mos ia prishte …………………………………… Po ati im mbi plisa ecte, me shpirt të madhërishëm Dhe tokës shpirt me shpirt i jepte, nga shpirti i çuditshëm Nuk kish syze dijetari dhe rafte me defterë, po udhë i hapte shkencëtari me nam të madh e vlerë Ky shkencëtar që njihte dhenë, në fusha pas më mori; ‘’Mësoje biro abecenë në brazdat që lë plori.”
( Poemë për Babanë e për veten, Dritëro Agolli)
1 2
3
4
238
Pjesa e parë Cila është tema e kësaj poeme? (1 pikë) ……………………………………………………………………………………. Në cilën strofë është përdorur fjala kyce: shpirt? (4 pikë) …………………………………………………………… Shkruani 3 fjalë me të cilat shoqërohet ajo në vargje. ………………. ……………………. ……………………… Shkruani vargjet në të cilat poeti: (4 pikë) shpreh vlerësimin për të atin, tregon lidhjen e fortë të babait me natyrën, tregon këshillën e babait, përshkruan babain. Përcaktoni llojin e gurave letrare të përdorura në vargjet e dhëna dhe shpjegoni kuptimin e tyre: (4 pikë) me shpirt të madhërishëm ……………… …………………………………………………………………………………….. tokës shpirt me shpirt i jepte ……………….
Gjuha shqipe 6 …………………………………………………………………………………….. 5 Rima e përdorur në këtë poemë është: (1 pikë) ABAB ABBA AABB 6 Fjala: plori , në poemë është përdorur në kuptimin: (1 pikë) a. plehu, b. era, c. plugu d. dheu. 7 Komentoni vargjet: (2 pikë) ‘’Mësoje biro abecenë në brazdat që le plori.” ………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………................................................................................. Pjesa e dytë 8 Përcaktoni gjininë, numrin, rasën, trajtën e emrit në fjalinë e mëposhtme. (5 pikë) Për tokën lodhej dhe rënkonte. Emri Gjinia Numri Rasa Trajta Lakimi
9
Plotësoni duke vendosur pjesët e ligjëratës në formën e kërkuar a. mbiemrin: i çuditshëm në shkallën krahasore: ----------------------------- b.përemrin vetor: ne në rasën dhanore: ----------------------c.përemrin vetor: ai në rasën gjinore-------------------- 10 Plotësoni me trajtë të shkurtër vendin bosh. Analizojeni atë. P ërpiqej që të mos ……….prishte qejn.
(3 pikë)
11 Formoni fjali me përemrin pyetës: cili në rasën kallëzore, numri shumës.
(1 pikë)
12 Vendosni foljet e k ëtyre vargjeve në kohën e tashme të dëftores. kur plis me plis hidhte hapin …………………………. i kishte hapi hije ………………………........................
(2 pikë)
13 Dalloni mënyrat e foljeve në vargjet e dhëna. Ky shkencëtar që njihte dhenë ……………………………. “Mësoje biro abecenë..” ……………………………… 14 Dalloni dy lidhëza dhe dy parafjalë në strofën e katërt. Përcaktoni llojin e tyre. ……….. …………….. ……………… ……………… ……….. …………….. ……………… ………………
(2 pikë)
Nota Pikë
4 0-8
5 9-13
6 14-18
7 19-23
8 24-28
(2pikë)
9 29-33
(4 pikë)
10 34-37
239
Libër për mësuesin
Përgjigjet e TESTIMIT (për tremujorin e dytë)
( Poemë për Babanë e për veten, Dritëro Agolli) Pjesa e parë (1 pikë) Pyetja 1. Cila është tema e kësaj poeme? Përgjigjja: Tema: Dashuria dhe lidhja e njeriut me natyrën. (4 pikë) Pyetja 2. Në cilën strofë është përdorur fjala kyçe: shpirt? Në strofën e katërt. (Shkruani 3 fjalë me të cilat shoqërohet ajo në vargje.) Përgjigjja: të madhërishem i jepte i çuditshëm (4 pikë) Pyetja dhe Përgjigjja: 3.Shkruani vargjet në të cilat poeti: shpreh vlerësimin për të atin (i kishte hapi hije) tregon lidhjen e fortë të babait me natyrën, (për tokën lodhej dhe rënkonte ) tregon këshillën e babait,(dy vargjet e fundit) përshkruan babain.(strofa e parafundit) Pyetja dhe Përgjigjja: 4.Përcaktoni llojin e gurave letrare të përdorura në vargjet e dhëna dhe shpjegoni kuptimin e tyre: (4 pikë) me shpirt të madhërishëm epitet Shpirti i babait ishte i mbushur me dashuri për natyrën, ndaj ai ishte i madhërishëm ashtu si vetë ajo. tokës shpirt me shpirt i jepte metaforë Kjo gurë letrare dëshmon përkushtimin që i ati i poetit kish për natyrën, ai i dedikohej asaj me gjithçka. Figurat shërbejnë për të përforcuar idenë e poetit dhe për t1i dhënë bukuri vargut. (1 pikë) Pyetja dhe Përgjigjja: 5.Rima e përdorur në këtë poemë është: ABAB (e saktë) ABBA AABB (1 pikë) Pyetja dhe Përgjigjja: 6.Fjala: plori , në poemë është përdorur në kuptimin: a. plehu, b. era, c. plugu(e saktë) d. dheu. (2 pikë) Pyetja dhe Përgjigjja: 7. Komentoni vargjet: ‘’Mësoje biro abecenë në brazdat që le plori.” Këto dy vargje, thënie të babait, tregojnë se ai dëshironte që i biri të vazhdonte rrugën që ai vetë kish nd jekur, të kuptonte rëndësinë, peshën dhe vlerën e dashurisë për natyrën dhe tokën.
Pjesa e dytë Pyetja dhe Përgjigjja: 8. Përcaktoni gjininë, numrin, rasën, trajtën e emrit në fjalinë e mëposhtme. (5 pikë) Për tokën lodhej dhe rënkonte. Emri Gjinia tokën femërore
240
Numri njëjës
Rasa
kallëzore
Trajta e shquar
Pyetja dhe Përgjigjja: 9. Plotësoni duke vendosur pjesët e ligjëratës në formën e kërkuar. a. mbiemrin: i çuditshëm në shkallën krahasore: më i çuditshëm
Lakimi i tretë (3 pikë)
Gjuha shqipe 6 b.përemrin vetor: ne në rasën dhanore: neve c.përemrin vetor: ai në në rasën gjinore: i /e atij t ë shkurtër vendin bosh. Pyetja dhe Përgjigjja: 10. Plotësoni me trajtë të Analizojeni atë. P ërpiqej që të mos na e prishte qejn. Na = trajt ë e shkurter, rasa dhanore (kujt? neve na ) e= trajtë e shkurtër rasa kallëzore ( kë ? atë e ) Pyetja dhe Përgjigjja: 11.Formoni fjali me përemrin pyetës: cili në rasën kallëzore, numri shumës. Me cilët shokë vajte në kinema ? Pyetja dhe Përgjigjja: 12.Vendosni foljet e k ëtyre vargjeve në kohën e tashme të dëftores. kur plis me plis hidhte hapin - kur plis me plis hedh hapin i kishte hapi hije- i ka hapi hije
Pyetja dhe Përgjigjja: 13. Dalloni mënyrat e foljeve në vargjet e dhëna. Ky shkencëtar që njihte dhenë njihte = mënyra dëftore ‘’Mësoje biro abecenë..” mësoje = mënyra urdhërore 14.Dalloni dy lidhëza dhe dy parafjalë në strofën e katërt. Përcaktoni llojin e tyre. me = parafjalë, rasa kallëzore nga = parafjalë, rasa emërore po = lidhëz bashkërenditëse bashkërenditëse dhe= lidhëz bashkërenditëse
Nota Pikë
4 0-8
5 9-13
6 14-18
7 19-23
8 24-28
(3pikë)
(1 pikë) (2 pikë)
(2 pikë)
(4 pikë)
9 29-33
10 34-37
241
Libër për mësuesin
TESTIM (për tremujorin e tretë) Nëna ime im e ka sy të çuditshëm çudit shëm.. Sytë e saj, sa herë he rë i vështroj vësht roj me kujdes, kuj des, më duken duk en më të çuditshë çudi tshëm m se gjithshka në jetën e saj. Ata herë ndezin zjarrin në mua e herë e shuajnë atë zjarr dhe më ngrijnë. Vërtet, vjetëve të fundit, sa herë e vërej, bindem se nëna ime ka ndryshuar shumë. E ndryshimi i saj më frigon. E kujtoj si ka qenë. Ndalem mandej dhe shikoj shpeshherë me kureshtje dhe kështu do kujtime gjithfarë më sillen nëpër kokë. Nuk ka qenë nëna ime i me kështu si është tash, i them th em vetes dhe ndiej diçka të më rëndojë. rënd ojë. Në këtë kë të rrugën r rugën tonë ka ndrysh nd ryshuar uar gjit g jithçka hçka e ka ndërruar ndër ruar kaq shumë s humë edhe nëna ime. E mendoj me ndoj të kaluk aluarën tonë. Ndryshimet e nënës time më lidhen gjithnjë me të kaluarën tonë. Ato ma kujtojnë menjëherë edhe këtë rrugë. Shoh: fytyra tash i është zbehur, sa i është zvogëluar dhe tretur sikur ashtu me pam jen që kisht k ishtee marrë ma rrë të donte d onte të trego t regonte nte se nuk n uk mund mu nd të t ë qëndro që ndronte nte më, ose të rrëfe r rëfente nte për të gjit g jithë hë ato a to vjet të saj të kaluara, me të gjitha ato që e kishin rrëzuar në të dy gjunjtë si thoshte ajo shpeshherë. Megjithatë, sa herë e vërej, shoh se sytë i kanë mbetur po ata që i ka pasur gjithmonë: të gjallë, në shikimin e tyre më është dukur gjithmonë se kishte aq shumë dëshira për jetën sa ato më dukej se shkëlqenin dhe dilnin prej tyre. Më dukej se ajo edhe mbas tërë asaj shtrëngate nuk i ishte kur, sepse më dukej se kishte plot besim, së pari në vete, e mandej edhe në ne të tjerët. Kështu i kisha thënë vetes gjithmonë sa herë kisha menduar për këtë dhe mandej pohoja se nëna ime ka qenë e këtillë gjithnjë. Këto që i mendoja për nënën në do çaste dëshpërimi, më forconin. Vetëm sa herë i vëreja kështu sytë e nënës sime, kur i zija ashtu të qetë e si të humbur në shikimet që vraponin mbas do kujtimesh, me siguri mjaft të rënda për nënën time, unë hetoja, në pamjen e saj, diçka aq të çuditshme, të fuqishme por si përvëlue përv ëluese, se, si zjarri, zjar ri, sa më shtynte shty nte që një kohë të gjatë gjat ë të mendoja mend oja vetëm vetë m për këtë; këtë ; ia kujtoja kujt oja jetën jetë n e saj s aj qysh qy sh se mbaj mend. mend . Thosha Thos ha se jeta e saj ia kisht k ishtee bërë bër ë edhe edh e sytë syt ë kështu, kës htu, të çudits çu ditshëm, hëm, edhe pamjen pamj en ia i a kishte ki shte dhënë mu këtë k ëtë që e kishte kish te tash. t ash. Nëna ime nuk ka qenë kështu, por mbas tërë atij ndryshimi sikur të gjithë i erdhën dhe e rënduan, e pleqërinë ia bënë kaq të rëndë. “E shkreta pleqni, e zorshme më ka ardhë!” thoshte. Po ia shikoja sytë: ishin po ata, të pandryshuar. Ngazëllehesha. Ngazëllehesha. Thosha se nëna ime kishte qenë gjithmonë aq e lidhur me jetën sa edhe vetë ishte bërë mu kështu prej saj. Kujtoja mandej jetën tonë dhe nënën time. Të dyja ishin një. Nuk mund t’i ndaja. As t’i mendoja njërën pa tjetrën.
Rruga e Shtëpisë Shtëpisë sime (fragment) (fragment) Nazmi Rrahmani Rrahmani Pjesa e parë 1 Teksti i mësipërm është: a. një tekst letrar, b. një tekst përshkrues, c. një tekst shpjegues, d. një tekst informues.
2
(1 pikë)
Sipas autorit, çfarë nuk ka ndryshuar në portretin e nënës? (1 pikë) a. buzqeshja, b. ecja, c. fytyra, d. sytë. 3 Ilustroni dy fraza në të cilat autori kujton të kaluarën e tij: (2 pikë) …………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………
242
Gjuha shqipe 6 4
5
6
7
8 9
Përshkruani Përshkruani portretin e nënës, duke përdorur fjalët e autorit: (6 pikë) dy emra (që tregojnë tipare të nënës): ……………… ……………….. dy mbiemra(që tregojnë cilësi): ……………… ……………….. dy folje(që tregojnë veprime të saj): ……………… ……………….. Gjuha e përdorur nga autori është: (1 pikë) a. objektive, e mbështetur në fakte, b. subjektive, e mbështetur mbështetur në opinione. Fjala: do , në fjalinë:” Këto që i mendoja për nënën në do çaste dëshpërimi, më forconin.”, është përdorur në kuptimin: (1 pikë) c. ato, d. disa, e. këto, f. ndonjë. Lexoni me kujdes paragran e tretë të pjesës. Për të shprehur idetë e tij, t ij, mendoni se autori ka përdorur më shumë: (1 pikë) a. emra, b. folje, c. mbiemra, d. ndajfolje. Gjeni në fragment dhe shkruani një fjali në të cilën është përdorur epiteti. (1 pikë) ………………………………………………………………………………… Cila është ideja që përcjell autori nëpërmjet këtyre frazave përmbyllëse: (2 pikë) “Kujtoja mandej jetën tonë dhe nënën time. Të dyja ishin një. Nuk mund t’i ndaja. As t’i mendoja njërën pa tjetrën.”
Pjesa e dytë 10 Përcaktoni sa paragrafë paragrafë ka ka teksti i dhënë (në krye të testimit).
11 Zvogëloni fjalinë “Shpesh, në vështrimin e përhumbur të nënës, unë lexoj jetën tonë, të shkrirë në një të vetme”. 12 Ndani në pjesë fjalinë e përbër përbër ë: “Sytë e saj, sa herë i vështroj me kujdes, më duken më të çuditshëm se gjithshka në jetën e saj. ” Shkruani llojin e pjesëve. 13 Nënvizoni kryefjalën.Tregoni kryefjalën.Tregoni me se shprehet.
(3 pikë)
(1 pikë) (2 pikë) (2 pikë)
Ata herë ndezin zjarrin në mua e herë e shuajnë shuajnë atë zjarr dhe më ngrijnë.
Kryefjala: ………………………. ………………………. Shprehet me : ………………….. ………………….. 14 Nënvizoni kallëzuesit. Përcaktoni llojin e tyre: emërorë/foljorë. ( 4 pikë) Po ia shikoja sytë: ishin po ata, të pandryshuar. Ngazëllehesha. Të dyja ishin një. 15 Në fragmentin e mëposhtëm nënvizoni përcaktorët. Tregoni llojin e tyre. (4 pikë) “…sytë i kanë mbetur po ata që i ka pasur gjithmonë: të gjallë, në shikimin e tyre më është dukur gjithmonë se kishte aq shumë dëshira për jetën sa ato më dukej se shkëlqenin dhe dilnin prej tyre. Më dukej se ajo edhe mbas tërë asaj shtrëngate nuk i ishte kur, sepse më dukej se kishte plot besim, së pari në vete, e mandej edhe në ne të tjerët.” 16 Dalloni kundrinorët në fjalitë e dhëna, përcaktoni llojin e tyre. (2 pikë) Mendoj të kaluarën tonë ………………… Kështu i kisha thënë vetes gjithmonë ……………………….. ………………………..
243
Libër për mësuesin 17 Plotësoni fjalitë e mëposhtme me: a)rrethanor kohe Ajo thoshte __________________________ ________________________________________ ________________________ __________ b)rrethanor shkaku Dukej e plakur __________________________________________________ c)rrethanor mënyre Sytë e saj i vështroj ______________________________________ __________________________________________________ ____________ 18 Gjeni dhe shkruani funksionin e gjymtyrëve të fjalisë. Thoni me se janë shprehur:
(3 pikë)
(5 pik ë)
Ato ma kujtojnë menjëherë edhe këtë rrugë.
Nota Pikë
4 0- 9
5 10-15
6 15-21
7 22-27
8
9
28-33
34-39
10 40-42
Përgjigjet e TESTIMIT (për tremujorin e tretë)
(fragment nga Rruga e shtëpisë sime, Nazmi Rrahmani) Pjesa e parë 1.Teksti i mësipërm është: Pyetja dhe Përgjigjja: 1.Teksti a. një tekst letrar, b. një tekst përshkrues,( e saktë ) c. një tekst shpjegues, d. një tekst informues. Pyetja dhe Përgjigjja: 2. Sipas autorit, çfarë nuk ka ndryshuar në portretin e nënës? a. buzëqeshja, b. ecja, c.fytyra, d.sytë.( e saktë ) Pyetja dhe Përgjigjja: 3. Ilustroni dy fraza në të cilat autori kujton të kaluarën e tij: E mendoj të kaluarën tonë . Kujtoja mandej jetën tonë dhe nënën time. ti me. Pyetja dhe Përgjigjja: 4. Përshkruani portretin e nënës, duke përdorur fjalët e autorit: dy emra (që tregojnë tipare të nënës): sytë fytyra dy mbiemra(që tregojnë cilësi): të gjallë e zbehur dy folje(që tregojnë veprime të saj): (sytë e nënës) -Ata herë ndezin zjarrin në mua e herë e shuajnë atë zjarr dhe më ngrijnë -…të rrëfente për të gjithë ato vjet të saj të kaluara Pyetja dhe Përgjigjja: 5. Gjuha e përdorur nga autori është: a.objektive, e mbështetur në fakte, b.subjektive, e mbështetur mbështetur në opinione. ( e saktë ) Pyetja dhe Përgjigjja: 6. Fjala: do , në fjalinë:” Këto që i mendoja për nënën në do çaste dëshpërimi, më forconin.”, është përdorur në kuptimin: a.ato, b.disa, c.këto, (e saktë) 244 d.ndonjë.
(1 pikë)
(1 pikë)
(2 pikë) (6 pikë)
(1 pikë)
(1 pikë)
Gjuha shqipe 6 Pyetja dhe Përgjigjja: 7. Lexoni me kujdes paragran e tretë të pjesës. Për të shprehur idetë e tij, mendoni se autori ka përdorur më shumë: (1 pikë) a.emra, b.folje, c.mbiemra, ( e saktë ) d.ndajfolje. Pyetja dhe Përgjigjja: 8.Gjeni në fragment dhe shkruani një fjali në të cilën është përdorur epiteti. (1 pikë) Megjithatë, sa herë e vërej, shoh se sytë i kanë mbetur po ata që i ka pasur gjithmonë: të gjallë. • Pyetja dhe Përgjigjja: 9. Cila është ideja që përcjell autori nëpërmjet këtyre frazave përmbyllëse: (2 pikë) “Kujtoja mandej jetën tonë dhe nënën time. Të dyja ishin një. Nuk mund t’i ndaja. As t’i mendoja njërën pa tjetrën.” Nëna ishte burimi i jetës për fëmijët dhe familjen e saj. Autori përcjell gjithashtu, idenë e lidhjes së ngushtë shpirtërore mes djalit dhe nënës. Vështirësitë dhe hallet i kanë lidhur jetët e tyre edhe më fort, aq sa djali i ndien si një të pandarë.
Pjesa e dytë Pyetja dhe Përgjigjja: 10.Përcaktoni sa paragrafë ka teksti i dh ënë (në krye të testimit). Katër paragrafë
(3 pikë)
Pyetja dhe Përgjigjja: 11.Zvogëloni fjalinë “Unë lexoj jetën tonë”
(1 pikë)
Pyetja dhe Përgjigjja: 12.Ndani në pjesë fjalinë e përbër ë: “Sytë e saj, sa herë i vështroj me kujdes, më duken më të çuditshëm se gjithshka në jetën e saj. ” Shkruani llojin e pjesëve. (2 pikë) Pjesë e nënrenditur: Sa herë i vështroj me kujdes. Pjesa kryesore: Sytë e saj më duken më të çuditshëm se gjithçka në jetën e saj.
Pyetja dhe Përgjigjja: 13. Nënvizoni kryefjalën.Tregoni me se shprehet.
(2 pikë)
Ata herë ndezin zjarrin në mua e herë e shuajnë atë zjarr dhe më ngrijnë.
Kryefjala: Ata Shprehet me: Përemër vetor
Pyetja dhe Përgjigjja: 14. Nënvizoni kallëzuesit. Përcaktoni llojin e tyre: emërorë/foljorë. Po ia shikoja sytë: ishin po ata, të pandryshuar. Ngazëllehesha. Të dyja ishin një. Shikoja= foljor Ngazëllehesha = Foljor Ishin,të pandryshuar = emëror Ishin një = emëror
(4 pikë)
Pyetja dhe Përgjigjja: 15. Në fragmentin e mëposhtëm nënvizoni përcaktorët. Tregoni llojin e tyre. (4 pik ë) “…sytë i kanë mbetur po ata që i ka pasur gjithmonë: të gjallë, në shikimin e tyre më është dukur gjithmonë se kishte aq shumë dëshira për jetën sa ato më dukej se shkëlqenin dhe dilnin prej tyre. Më dukej se ajo edhe mbas tërë asaj shtrëngate nuk i ishte kur, sepse më dukej se kishte plot besim, së pari në vete, e mandej edhe në ne të tjerët.” 245 sy të gjallë - përcaktor me përshtatje
