„LASERSKI ŠTAMPAČI” (seminarski rad)
1
1.UVOD Kroz ovaj seminarski rad ćemo se detaljnije upoznati sa laserskim štampačima, njihovom načinu rada, održavanju i njihovim mogućnostima. Da bi se detaljnije upoznali sa laserskim štampačima, kroz kratki uvod ćemo se upoznati sa poznatijim vrstama štampača. Štampač je uređaj koji na određeni materijal, obično papir, pravi fizičku kopiju nekog dokumenta ili slike koja je u elektronskoj formi, odnosno u računaru. Prvi štampač na svijetu je bio mehanički, koji je u 19. vijeku izumio Charles Babbage. Danas se kućni štampači najčešće povezuju preko univerzalne serijske veze (USB), nekada najpopularnija, paralelna veza (LPT) danas se može rijedje pronaći, bez obzira sto je uz njenu pomoć štampanje brže i sigurnije, nedostatak paralelne veze je to što se na matičnoj ploči računara nalazi samo jedan takav priključak, a za dodavanje svakog sledećeg potrebna je kartica u vidu pretvarača, koja bi se instalirala na PCI slot. Spoj preko serijske veze se najrijeđe koristi jer je prenos podataka najsporiji od svih do sada nabrojanih. U kancelarijskoj upotrebi su i štampači koji su povezani u lokalnu mrežu (LAN) pomoću UTP kablova i RJ 45 konektora. U ovom slučaju svakom korisniku mreže štampač je raspoloživ, odnosno, štampač nije instaliran na jedan računar, već ga, zahvaljujući mrežnim protokolima svaki korisnik mreže ravnopravno može koristiti. Prema načinu štampanja, odnosno tehnologiji koja se primjenjuje, danas se najčešće koriste štampači kod kojih se ispis formira pomoću praškastih čestica (laserski štampači), štampači sa tintom (ink-jet štampači) i iglični štampači (matrični), rade po principu iglica koje preko trake, slične onoj u pisaćim mašinama, na papiru ostavljaju otisak. Veoma su spori i bučni, ali su robustni i dugovečni, pa su se zato i održali do današnjih dana, ali su sve rijeđi i rijeđi, pa možemo reći da polako »izumiru«. Spomenuti ćemo još i barkod štampače, koji su posebna vrsta štampača koja služi za ispis barkodova, grafike i drugih informacija. Po tehnologiji ispisa, to su najčešće termalni štampači. Hardver u njima omogućava da računar pošalje printeru veoma male količine informacija, koje se u printeru prevode u kompleksne barkodove i grafike. Zbog toga su ovi printeri veoma brzi. Najpopularnija rezolucija barkod printera je 203dpi, no često se nalaze i 300, 400 pa čak i 600 dpi printeri.Barkod printeri se često dijele u tri kategorije. To su: industrijski, desktop i prijenosni barkod printeri. Laserski i ink-jet štampači mogu praviti i crno-bijeli i otisak u boji. Obe ove tehnologije i dalje napreduju, a uređaji su jeftiniji, pa se na jednostavan način ne može reći koja od ovih tehnologija je bolja, to je najviše stvar procjene korisnika. Ove dvije vrste štampača rade sa sličnim rezolucijama i sličnim formatima papira. Prosječna cijena ink-jet štampača je manja, ali je potrošni materijal (boje i poseban papir) skuplji. Spremnici za tintu kod nekih modela ink-jet štampača imaju mogućnost dopunjavanja tintom, što štampanje uz pomoć ovih štampača čini nešto ekonomičnijim. Spremnici se obično mogu dopuniti po nekoliko puta, jer sunđer koji se u njima nalazi izgubi moć upijanja. Dopunjavanjem boja u ovoj vrsti štampača ćemo doprinijeti zaštiti okoline jer ćemo spremnike tinte, koji su najčešće od plastike upotrijebiti više puta, a i naš budžet može ostati sačuvan. I laserski štampači imaju mogućnost obnavljanja toner kasete, o čemu ćemo detaljnije kroz jedno od sledećih poglavlja. Prvi laserski štampači pojavili su se 1984. godine. Napravila ih je firma Hewlett-Packard, na osnovu tehnologije koju je razvila firma Canon. Koliko je to bio dobar poslovni potez može se procijeniti iz grube procjene da je firma Hewlett-Packard prodala preko 75 miliona primjeraka laserskih štampača. Od prvih glomaznih, komplikovanih i skupih laserskih štampača do današnjih kompaktnih štampača, a i cijena je postala puno prihvatljivija, pa tako možemo pronaći crno-bijeli laserski štampač po cijeni od 80€ i u boji od 200 €. Ovo su SOHO štampači. SOHO je kratica od riječi Small Office Home Office ili mala kancelarija u kući.
2
2. DIJELOVI LASERSKOG ŠTAMPAČA Osnovni delovi laserskog štampača su: - Mikroprocesor, - ROM memorija sa definisanim znacima – fontovima, - RAM memorija u koju se smešta čitav sadrţaj stranice koju treba odštampati, - aluminijumski valjak presvučen elektro-osetljivim materijalom - laserska dioda koja emituje laserski zrak, - ogledala koja usmeravaju laserski zrak na valjak, - šestougaona prizma koja pomera laserski zrak po celoj dužini valjka, - sočiva koja fokusiraju laserski zrak, - magacin sa elektro-osetljivom bojom u prahu – toner, - kaseta za papir koja prihvata oko 100 listova, - sistem za prihvatanje i transport papira, - sistem za zagrevanje i sušenje boje otisnute na papir.
Slika 1: Laserski štampač HP P1005
3
3.KOMUNIKACIJA IZMEĐU ŠTAMPAČA I RAČUNARA Laserski štampač mora da ima sve informacije o stranici u svojoj memoriji prije nego što počne štampanje. Kako se slika prenosi iz memorije PC računara na laserski štampač zavisi o tipu štampača koji se koristi. Najprostiji postupak je prenos bit mape slike. U tom slučaju nema mnogo toga što računar može da učini da bi poboljšao kvalitet, pa jedino što radi je da šalje tačku po tačku. Međutim, ako sistem zna više o slici nego što može da prikaže na ekranu, postoje bolji načini za komunikaciju podataka. Standardni list A4 je dimenzija 8,5 inča puta 11 inča (210 mm puta 297 mm). Rezolucija od 300 tačaka po inču (dpi – dots per inch, broj tačaka po inču) predstavlja više od osam miliona tačaka, poređeno sa osam stotina hiljada piksela na ekranu rezolucije 1024 puta 768. Očigledno ima svrhe za mnogo oštriju sliku na papiru - čak i više na 600 tačaka po inču (1 inč = 2.54 cm), gde stranica može da ima 33 miliona tačaka. Glavni način na koji kvalitet može da se poboljša je pomoću slanja opisa stranice koji se sastoji od informacija vektora/glavnih crta i dozvoljavanja štampaču da ih iskoristi na najbolji način. Ako se štampaču kaže da nacrta liniju od jedne do druge tačke, on može da primjeni geometrijski princip da linija ima dužinu, ali nema širinu, i da nacrta tu liniju u širini jedne tačke. Isto važi i za krive linije, koje mogu biti toliko fine koliko dozvoljava rezolucija štampača. Ideja je u tome da jedan jedini opis stranice može da se pošalje bilo kom pogodnom uređaju, koji će ga posle toga štampati najbolje što može - odakle mnogo korišćeni termin „nezavisno od uređaja“. Karakteri teksta se sastoje od pravih i krivih linija, pa sa njima može da se radi na isti način, ali bolje riješenje je da se upotrijebi unaprijed opisan oblik fonta kao što su formati True Type ili Type-1. Pored preciznog određivanja mesta, jezik za opis stranica (PDL - page description language) može da uzme oblik fonta, rotira ga ili uopšte manipuliše sa njegovim suštinskim sadržajem. Postoji i dodatna prednost u tome što se zahteva samo jedna datoteka po fontu, suprotno od situacije u kojoj se traže po jedna datoteka za svaku veličinu fonta. Posedovanje unapred definisanih skica za fontove dozvoljava računaru da šalje malu količinu informacija, jedan bajt po karakteru, i proizvede tekst sa mnogo različitih stilova i veličina fontova.
4
4.PRINCIP RADA Kada mu je slika koja treba da se štampa saopštena posredstvom jezika za opis stranice, prvi posao štampača je da je da te isntrukcije pretvori u bit mapu. To radi štampačev unutrašnji procesor, a rezultat je slika (u memoriji) svake tačke koja treba da se postavi na papir. Modeli označeni kao "Windows štampači" nemaju svoje sopstvene procesore, pa matični računar stvara bit mapu, upisujući je direktno u memoriju štampača. Princip štampanja je sličan kao i kod aparata za fotokopiranje, a cijeli proces bi se mogao raščlaniti na 7 osnovnih koraka: komunikaciju, procesiranje, formatiranje, rasterizaciju, lasersko skeniranje i formiranje elektrostatične slike, nanošenje tonera (naelektrisane čestice praha) i fiksiranje tonera. Kod raznih proizvođača i tipova štampača ovi se postupci izvode na različite načine, ali osnovni princip rada kod svih laserskih štampača je identičan. Zbog visokih temperatura (i do 200 stepeni Celzijusa) treba voditi računa o temperaturnoj otpornosti papira i folija na koje se štampa, kako ne bi došlo do trajnog oštećenja uređaja. Princip rada laserskog štampača zasniva se na materijalu (selen ili neki drugi) koji, kada se osvijetli, postaje naelektrisan. Ovako naelektrisan, ovaj materijal privlači toner koji se kasnije utiskuje na papir. Aluminijumski valjak je širine papira na kome se štampa, a obično je i širi po nekoliko milimetara sa obe strane, zbog mogućnosti provlačenja nestandardnih formata papira i presvučen je ovim materijalom. Laserski zrak je usmeren prema centru valjka. Ima ulogu da osvijetli ona mesta na kojima treba da bude otisak. Šestougaona prizma, koja stalno rotira, skreće laserski zrak po cijeloj dužini valjka. Jedna stranica prizme usmerava laserski zrak duž jednog reda (linije). Kada se nova stranica prizme nađe ispred zraka, usmerava ga na početak reda. Međutim, tada se i valjak obrne za određeni stepen i praktično počinje štampanje nove linije. Valjak pri obrtanju prolazi kroz toner koji se lijepi za valjak na onim mestima koja su obrađena laserskim zrakom, odnosno naelektrisana tako da se za njih lijepi prah tonera. Kada se valjak obrne za cijeli krug, ispišu se sve linije i dobija se slika cijele stranice. Pored valjka, na kojem je formirana slika stranice, na vrlo malom rastojanju prolazi papir, ali ga ne dodiruje. Naelektrisani toner prelazi na papir formirajući sliku. Papir zatim prolazi kroz sistem za sušenje koji trajno učvršćuje toner zagrevajući ga do 200 °S. Posle štampanja jedne stranice valjak se očisti i spreman je za novu stranicu.
Slika 2: Šematski rad principa rada laserskog štampača
5
5. ŠTAMPE KOD LASERSKIH ŠTAMPAČA Postoje dvije vrste laserskih štampača, a to su monohromatski (crno-bijeli) i u boji. Laserski štampači su obično monohromatski uređaji, koji su najčešće u upotrebi, zbog niske cijene održavanja. Međutim, razvojem tehnologije, usavršili su se laserski štampači u boji, cijena im je postala prihvatljivija a dimenzije kompaktnije. Princip rada im je isti kao kod monohromatskih, sa tim što laserski štampači koriste četiri boje iz koje se izvode ostale nijanse boja. Magenta, cyan, žuta i crna se koriste u kombinaciji, da bi se proizvele razne vrste boje za štampu. Izvode se četiri prolaza kroz elektro-fotografski proces, obično postavljajući po jedan toner na stranicu istovremeno, ili gradeći sliku od četiri osnovne boje istovremeno na jednoj posrednoj površini za prenos. Većina savremenih laserskih štampača imaju prirodnu rezoluciju od 600 do 2400 tačaka po inču. Glavne prednosti laserskih štampača u boji u odnosu na inkjet štampače su brzina ispisa i veća trajnost dokumenata. Kod laserskih štampača toner je stopljen na površini papira, za razliku od većine dokumenata dobijenih na inkjet štampačima kod koji su boje apsorbovane u papiru i takve su podložne izbljeđivanju ili razlijevanju u dodiru s vodom.
Slika 3: Šematski prikaz laserskog štampača u boji
6
6. POREĐENJE VIŠE VRSTA LASERSKIH ŠTAMPAČA
Slika 4: Poređenje cijena, načina ispisa, cijene štampe deset različitih vrsta laserskih štampača
7
POTROŠNI MATERIJAL Većina laserskih štampača koristi kasetu zasnovanu na organskom foto-provodnom valjku (OPC), koji je prevučen materijalom osetljivim na svetlost. Tokom životnog vijeka štampača, valjak treba da se periodično menja kako se njegova površina troši i smanjuje kvalitet štampe. Sama kaseta je druga velika potrošna stavka kod laserskog štampača. Njen životni vijek zavisi od količine tonera koji sadrži. Kada nestane tonera, kaseta se zamijeni. Ponekad su kaseta sa tonerom i valjak razdvojeni ali, se najčešće , valjak se nalazi u samoj kaseti. To znači da, kada se potroši toner, ceo valjak i kaseta treba da se zamene, što značajno povećava troškove štampača i proizvodi velike količine otpada. Situacija je slična i sa laserskim štampačem u boji - koji ima do devet različitih potrošnih stavki (četiri tonera u boji, OPC pojas ili valjak, jedinica za razvijanje, jedinica za spajanje, ulje za spajanje i prazna boca od tonera). Neki od proizvođača pokušali su da poboljšaju ovu situaciju proizvodnjom trajnijih valjaka i eliminisanjem svih potrošnih materijala izuzev tonera. Na primer, firma Kyocera prva je napravila štampač "bez kasete" koji koristi amorfni silikonski valjak. Valjak ima izdržljiv sloj koji traje tokom cijelog životnog vijeka štampača, tako da je toner jedina stvar koja zahtijeva regularnu zamjenu, pa čak i on dolazi u pakovanju napravljenom od neotrovne plastike, projektovane da se kasnije spali bez otpuštanja štetnih gasova.
7.1 OBNAVLJANJE TONER KASETE Omasovljenjem laserskih štampača i njihovom sve većom upotrebom, krenulo se u pronalaženje što jeftinijeg načina štampanja. Kao što smo rekli, u pojedinim štampačima se mijenja samo spremnik za prah, a u pojedinim, uz spremnik za prah se nalazi i fotoosjetljivi bubanj (OPC), kao i čistač OPC-a i korona. Ekološki veoma prihvatljiva, a i veoma ispaltiva metoda je metoda obnavljanja, odnosno ponovnog korištenja već ispražnjene toner kasete. Fotoosjetljivi bubnjevi se mogu koristiti i do tri puta.Toner kasete se obnavljaju, u posebnim, za to pripremljenim prostorima. Toner prah, zbog svog sastava, u mogućnosti je, da kada se nađe u vazduhu u zatvornom prostoru, tamo i zadrži po nekoliko sati. Smetati će osobama sa plućnim tegobama, kao što su astma i bronhitis. Univerzitet u Rostock-u u Njumačkoj je u jednoj naučnoj studiji utvrdio da toner prah sadrži mikroskopske čestice, slične onima u azbestu, koji mogu prouzrokovati maligne bolesti. Prostorija koja je predviđena za obnavljanje toner kaseta treba da je opremljena posebnom komorom za čišćenje otpadnog praha (slika 4), kao i usisivačima opremljenim posebnim filterima, koji zadržavaju mikroskopske čestice (slika 5). Takođe, prostorija treba da je prozračna ili da ima dobru ventilaciju, da bi se čestice praha što manje zadržavale u radnom prostoru.
Slika 5. Mini komora za čošćenje kasete od otpadnog praha
Slika. 6 Usisivač sa posebnim filterom
8
Kroz naredne korake, opisati ćemo ukratko postupak dopunjavanja, odnosno obnavljanja toner kasete. Za primjer ćemo upotrebiti toner kasetu iz laserskog štampača HP 1010, odnosno toner kasetu sa oznakom Q2612A. Upravo ovaj štampač je i jedan od najčešćih štampača na našem tržištu, a gore navedenu kasetu mogu koristiti modeli iz HP programa: 1010, 1012, 1018, 1020, 1022, multifunkcijski uređaji 1319F, 3015, 3020 i 3030.
Slika 7. Toner kaseta 12A
RASTAVLJANJE I ČIŠĆENJE: Prvi korak u obnavljanju toner kasete jeste njeno rastavljanje i čišćenje od otpadnog praha . Nakon rastavljanja svaki dio kasete mora ostati neoštećen, radi besprekornog funkcionisanja nakon dopunjavanja. Na početku, potrebno je ukloniti optički bubanj (OPC) (slika 7), očistiti ga posebnom tkaninom koja ne stvara elektricitet, pažljivo ga uviti u papir, a da se pri tome ne ošteti sloj na bubnju, na koji se uz pomoć lasera naelektriše i daje sliku koju prenosi na papir. Nakon što smo uklonili optički bubanj, pristupamo uklanjanju osigurača i male opruge, koji spajaju dva dijela toner kasete. Prvi dio na kome se nalazi spremnik za prah i magnetni bubanj, koji privlači toner prah, koj se prenosi na optički bubanj. Drugi dio na kome se nalazi spremnik za otpadni prah, čistač otpadnog praha, korona i optički bubanj (OPC). Osigurače ćemo ukloniti uz pomoć malog odvijača, ili nekog drugog špicastog predmeta. Oprugu možemo ukloniti uz pomoć malih kliješta.
Slika 8. Optički bubanj
Slika 9. Poklopac sa brisačem optičkog bubnja
Sada, kada smo toner kasetu razdvojili na dva dijela, potrebno je očistiti spremnik za otpadni prah i koronu. Koronu je najbolje očisatiti čistom pamučnom tkaninom. Da bismo najjednostavnije došli do otpadnog ptaha, potrebno je ukloniti čistač optičkog bubnja (slika 8). Uklanjanje čistača optičkog bubnja najbolje je ukloniti u komori za čišćenje koju smo spomenuli u gore navedenom tekstu, da bi što manje otpadnog praha završilo u našem radnom okruženju. Nakon čišćenja otpadnog praha, možemo pristupiti čišćenju spremnika praha i ponovnom dopunjavanju toner kasete. Da bi dobili što kvalitetniji otisak, potrebno je sve dijelove toner kasete detaljno očistiti od praha koji se prije nalazio u kaseti, i onog otpadnog i onog još uvijek neupotrebljenog. 9
DOPUNJAVANJE: Nakon pravilno rastavljene i očišćene toner kasete, potrebno je ponovo napuniti spremnik sa novim prahom (slika 10). U ovom slučaju, količina praha kojom se puni spremnik je 100-120 grama, u zavisnosti od pakovanja praha. Ova količina praha je karakteristična za toner kasetu 12A. Takođe, postoje kasete koje je potrebno dopuniti sa više ili manje praha, zavisno od spremnika. Tako na primjer toner kasetu za laserski štampač HP Laserjet 1005/1006 koja nosi oznaku 35A puniti ćemo sa 80 grama praha, a toner kasetu za laserski štampač HP Laserjet 2300 koja nosi oznaku 10A ćemo napuniti sa 450 grama toner praha. Kada spremnik napunimo odgovarajućom količinom praha, činiti će nam se da nije pun, odnosno, da bi u njega mogla stati dva puta veća količina praha nego ona kojom smo mi dopunili spremnik. Međutim, propisana količina toner praha nije slučajna, jer se u spremniku nalaze lopatice, koje miješaju prah, da bi se nanosili ravnomijerni slojevi na magnetni bubanj. U slučaju da spremnik bude prepun, lopatice neće moći raditi, i samim tim onemogućen je pravilan rad toner kasete.
Slika 10. Boca sa toner prahom za dopunjavanje
Slika 11. Dopuna spremnika toner prahom.
SASTAVLJANJE: Kada smo dopunili spremnik sa novim toner prahom i detaljno očistili sve dijelove toner kasete, istu je potrebno ponovo sastaviti. Ako na nekom od dijelova toner kasete, kao što su magnetni valjak, brisač magnetnog valjka, korona, brisač optičkog valjka, i kao najosjetljiviji dio, optički bubanj primjetimo bilo kakvo oštećenje ili deformaciju materijala, taj dio je neophodno zamijeniti, da bi zadržali visok kvalitet štampe.
Slika 12. Svi dijelovi toner kasete
10
TESTIRANJE: Nakon što smo toner kasetu pravilno sastavili, da bismo bili sigurni da nam je obnavljanje i dopunjavnje uspjelo, najbolje je testirati toner kasetu u odgovarajućem laserskom štampaču. Tako ćemo najlakše utvrditi nedostatke. Neki štampači mogu samostalno, odnosno bez priključenja i inastaliranja na računar, odštampati testnu stranicu, ako nemaju takvu mogućnost, onda treba odrediti stranicu koja posjeduje i sliku i tekst. Tako ćemo odrediti, da li naša toner kaseta ima nedostatke. Kada testna stranica ima slab kontrast, odnosno bude blijeda, tada je to znak istrošenosti optičkog bubnja, ili magnetnog valjka. Ako primjetimo da se dijelovi teksta ili slike preslikavaju po nekoliko puta, to je signal da je koronu potrebno zamijeniti. Ako primjetimo da se krajvima testne stranice nalaze nepravilne crne linije, označava nam da je potrebno zamijeniti brisač optičkog bubnja, nekada i optički bubanj. Siva pozadina testne stranice, a da nismo presthodno zadali da se štampa takva, označava nam dotrajalost magnetnog bubnja i njegovog brisača. Kada smo zamijenili sve dotrajale dijelove i kada nam testna stranica ima pravilan otisak, uspješno smo završili obnavljanje toner kasete. Kroz ovaj primjer, uradili smo obnavljanje kasete HP 12A. Ovakvu proceduru možemo primjeniti na mnogim toner kasetama, jer je koncepcija toner kaseta za mnoge laserske štampače slična. Danas mnoge vrste toner kaseta imaju čip, koji je radi daljnjeg korištenja toner kasete neophodno zamijeniti. Čip obično služi da bi broja otiske koje smo napravili sa toner kasetom. Kada odštampamo broj stranica koje su programirane u čipu, laserski štampač zaustvlja štampanje.
Slika 13. Čip za toner kasetu HP 53A
11
JEZICI ZA OPIS STRANICE Komunikacija između računara i štampača je danas vrlo različita od onoga što je bila na početku razvoja štampača. Ako ste kupili personalni računar, za njega ste mogli da nabavite matrični štampač, koji je mogao da odštampa niskokvalitetne rasterske simbole. Teoretski na njemu ste mogli da odštampate i slike ali je njihov kvalitet bio apsolutno neprihvatljiv čak i za ličnu upotrebu, a o profesionalnoj i da ne govorimo. Tekst je tada bio dostavljan u ASCII obliku, zajedno sa nekoliko jednostavnih kodova karaktera koji su davali instrukciju za štampu u obliku bold, italik, kondenzovanom ili povećanom tipu. Fontovi su bili oni koji su ugrađeni u sam štampač. Velika prednost teksta u ASCII obliku je da se njegov prenos obavlja brzo i lako: ako elektronski dokument sadrži slovo A, ASCII kod za A se šalje štampaču koji, prepoznajući taj kod, štampa A. Veliki problem bio je u tome što bez pažljivog planiranja, odštampano slovo je retko završavalo na istom položaju koji je imalo na ekranu. Još gore, cijeli proces je bio zavisan od uređaja i samim tim nepredvidljiv, tako da su različiti štampači davali različite oblike i veličine fontova.
8.1 PostScript Situacija se dramatično promenila 1985. godine kada je firma Adobe objavila PostScript Nivoa 1, zasnovan na programskom jeziku Forth, za koji se tvrdilo da je prvi standardni više-platformski jezik za opis stranica, nezavisan od uređaja. PostScript je bio prilično riskantan projekat za Adobe i oni su mogli mnogo da izgube da se nije umešao Stiv Džobs rukovodilac kompanije Apple. U toku 1985. godine počela je da opada prodaja računara Macintosh , i Apple je bilo neophodno nešto novo za svoje buduće modele kompjutera. Džobsu se dopala Adobe-ova ideja, i on je nagovorio Vornoka da napravi PostScript kontroler za štampač Apple LaserWriter, uloživši 2,5 miliona dolara u njegovu kompaniju. Taj štampač je bio sličan HP-ovom LaserJet-u, ali mu je PostScript-kontroler omogućavao izvlačenje stranica visokog kvaliteta. Računar i moćan štampač ne bi mogli mnogo da urade u to doba, ali su kompanije Apple i Adobe imale sreće. Oni su pronašli trećeg partnera, malu tek nastalu firmu, koja je napravila program, koji je mogao da iskoristi svu snagu Macintosh-a i LaserWriter-a. Ta kompanija se zvala Aldus a njihov program PageMaker. Tako je nastalo stono izdavaštvo (DTP) i za samo jednu godinu kombinacija LaserWriter-a, PostScript-a i PageMaker-a ,spasila je Apple i pretvorila je Aldus i Adobe u bogate kompanije. Firma Linotype je bila prvi proizvođač opreme, koji je shvatio značaj PostScript-a i opremio je svoje osvjetljivače filmova sopstvenim RIP-om. Drugi proizvođači krenuli su za njim i uskoro je riječ PostScript postala simbol u svijetu izdavaštva. PostScript opisuje stranice u konturnom, vektorskom obliku koji se šalje displeju ili uređaju za štampanje, da bi ga oni pretvorili u tačke (rasterizovali) najbolje što mogu. Monitor bi mogao da izađe na kraj sa 75 dpi (tačaka po inču), laserski štampač sa 300 dpi a uređaj za slike sa do 2400 dpi. Svaki od njih proizvodi uvjerljivije predstave PostScript opisa od svojih prethodnika, ali svi oni imaju zajedničke veličine i položaje oblika. Odatle potiče nezavisnost i tako se pojavila skraćenica WYSIWIG (What You See Is What You Get - dobijaš ono što vidiš). PostScript Nivoa 1 je privukao vrhunske izdavače najviše zahvaljujući činjenici da bi otisci napravljeni na laserskom štampaču rezolucije 300 dpi bili postavljeni identično onima na uređajima za sliku od 2400 dpi, korišćenim za izradu filma. Pored toga, bilo je moguće poslati PostScript instrukcije sa bilo koje platforme. Sve što se tražilo bio je drajver da pretvori informacije iz dokumenta u PostScript, koji bi onda mogao da razumije bilo koji PostScript štampač. Ove osobine učinile su uređaje opremljene sa PostScript-om izuzetno poželjnim i shodno tome - skupim. PostScript Nivoa 2, izbačen na trţište 1994. godine, ponudio je boje nezavisno od uređaja, kompresiju podataka za brže štampanje i poboljšane algoritme za polutonove i upravljanje memorijom i drugim resursima. PostScript 3 se pojavio 1998.godine. Nije mnogo napredovao jer i danas mnogi programi jedva podržavaju PostScript Nivoa 2. Glavne prednosti PostScript 3 su podrška do 4096 nivoa po boji, 12
podrška PDF formata, poboljšana podrška za separaciju boja u samom RIP-u: već su PostScript level 2 RIP-ovi mogli da izvrše separaciju, ali neke vrste slika, naprimjer duotonovi i šestobojke, nisu se mogli obraditi. PostScript 3 sadrži dopunsku oblast boja nazvanu DeviceN. Ako je slika, koja nije CMYK, kodirana u toj oblasti, PostScript 3 RIP će izvršiti ispravnu separaciju i WEB spremna štampa.
8.2 PCL Pristup firme Adobe ostavio je prazan prostor na trţištu koji se potrudila da ispuni firma Hewlett-Packard, svojim sopstvenim jezikom za opis stranica nezavisnim od uređaja, zasnovanom na njihovom jeziku PCL (Printer Command Language - jezik za upravljanje štampačima), koji se prvi put pojavio 1970-ih godina. Marketing HP bio je sasvim drugačiji od onog od firme Adobe i išao je prije na masovno kloniranje nego na ekskluzivno davanje licence. Ova strategija je rezultovala vrstom štampača opremljenih klonovima jezika PCL koji su koštali mnogo manje od njihovih PostScript konkurenata. Problem sa postojanjem toliko mnogo klonova PCL je u tome što se ne može garantovati 100% identičan izlaz na svim štampačima. To je problem samo kada se želi upotreba visoke rezolucije i gde se zahtijeva tačan otisak prije nego što se njima pošalju datoteke dokumenata. Takvu garanciju može da ponudi jedino PostScript. PCL je prvobitno napravljen za upotrebu sa matričnim štampačima i više je iskočni kod nego potpun jezik za opis stranice. Njegov prvi široko prihvaćeni oblik, verzija 3, podržavao je jednostavne zadatke štampanja. PCL4 je dodao bolju podršku za grafiku i još uvijek se koristi sa personalnim štampačima. On zahtijeva manju procesnu moć od PCL5, ili najnovije verzije PCL6. PCL5, razvijen za štampač LaserJet III, ponudio je osobinu sličnu PostScript, sa skalabilnim fontovima kroz sistem Intell i font i vektorske opise, što je dalo WYSIWIG na stonom računaru. PCL5 je takodje koristio različite oblike kompresije koji su značajno ubrzali štampanje u poređenju sa PostScript Nivoa 1. PCL5e je donio dvosmjernu komunikaciju za izveštavanje o statusu, ali nikakva dodatna poboljšanja kvaliteta štampe, dok je PCL5c dodao određena poboljšanja za štampače u boji. 1996. godine, firma Hewlett Packard je objavila PCL6. Prvi put implementiran na štampačima LaserJet 5, 5N i 5M, PCL 6 je potpuno prerađen. On je fleksibilan, objektno-orijentisani upravljački jezik, podešen za brzu obradu dokumenata bogatih grafikom, a nudi i bolje WYSIWIG mogućnosti. To ga čini idealnim za rad sa WEB stranicama. Efikasniji kôd, kombinovan sa bržim procesorima i namjenskim hardverskim ubrzanjem štampača LaseJet5, rezultuje poboljšanjem vremena izlaska prve stranice do 32% u odnosu na štampače LaserJet4(M)+ koje su oni zamijenili. I danas, moderni HP laserski štampači kao što su HP Laserjet 1020, HP Laserjet P1006 ili HP Laserjet 2035 koriste PCL 5 ili 6.
8.3 GDI Alternativa laserskim štampačima koji koriste PostScript i PCL su Windows GDI (Graphical Device Interface - sprega za grafičke uređaje) bitmapirani štampači. Oni koriste PC računar da uobliči stranicu prije nego što im prenese bit mapu za direktno štampanje, pa se štampač koristi samo kao mašina za štampanje. Shodno tome, nema potrebe za skupim procesorima ili velikim količinama ugrađene RAM memorije, što čini štampač jeftinijim. Međutim, slanje kompletne stranice u obliku komprimovane bit mape troši vrijeme, što smanjuje brzinu štampanja i povećava vreme potrebno da PC računar opet dobije upravljanje. GDI štampači su, zbog toga, najčešće ograničeni na trţište personalnih štampača. Neki proizvodjači su odabrali da koriste Windows Print System, standard koji je razvila firma Microsoft da napravi univerzalnu arhitekturu za GDI štampače. Windows Print Sistem radi nešto drugačije od čistog GDI modela. On omogućava da se Windows GDI jezik pretvori u bit mapu dok štampa; osnovna ideja je da se smanji velika zavisnost štampača od procesora PC računara. Pod tim sistemom, slika se u stvari uobličava za vreme procesa štampanja, što veoma smanjuje obim procesorske moći koja se traži od PC računara. Drugi modeli laserskih štampača koriste kombinaciju tehnologije GDI i tradicionalne arhitekture, što dozvoljava brzu štampu iz operativnog sistema Windows kao i podršku za DOS primjene.
13
8.3 Adobe PrintGear Alternativa za personalne štampače je PrintGear firme Adobe - potpun hardversko/softverski sistem zasnovan na Adobe procesoru posebno projektovanom za malo profitno i kućno kancelarijsko (SoHo) tržište. Firma Adobe tvrdi da 90% tipičnih SoHo dokumenata može da se opiše sa malim brojem osnovnih objekata. Oni su, shodno tome, projektovali namjenski procesor slike brzine 50 MHz, da posebno opsluži te zadatke slične RISC-u, za koji se tvrdi da nudi velika ubrzanja u odnosu na tradicionalne procesore štampača i to po manjoj cijeni. Štampač koji ima Adobe PrintGear poseduje namjenski procesor i usavršeni softverski drajver, i nudi opcije koje uključuju postavljanje do 16 minijaturno prikazanih stranica po jednom listu, dvostrano štampanje i pravljenje vodenih žigova.
Slika 14. Logo Adobe PrintGear
14
ZAKLJUČAK Kroz ovaj seminarski rad upoznali smo se sa laserskim štampačima, kako sa monohromatskim (crno-bijelim), tako i sa onima u boji. Otkrili smo sve bitne dijelove laserskog štampača, razumjeli smo komunikaciju između štampača i računara. Vidjeli smo princip rada, laserskog štampača, odnosno dešavanja od trenutka kada damo komandu print, pa sve dok ne dobijemo gotovu, odštampanu stranicu. Proces od uvlačenja papira, preko naelektrisanja papira, toner praha, njegovog nanošenja na papir i prolaska groz grejnu stanicu koja papir i toner prah zagrijava i do temperature od 200o. Uvidjeli smo i da kroz obnavljanje toner kasete, možemo postići povoljniju cijenu štampe a i sačuvati našu životnu sredinu. Shvatili smo kroz PostScript, PCL, GDI i Adobe PrintGear kako laserski štampač prepozna komande koje su mu poslane sa personalnog računara. Možemo zaključiti da su laserski štampači doživjeli veliki napredak od svojih samih početaka, da su postali manji, jeftiniji, potrošni materijal ekonomičniji i ekološki prihvatljiviji, brži i u svakom pogledu, pojednostavili su i ubrzali kancelarijsko poslovanje.
15
10. LITERATURA 1. 2. 3. 4. 5.
Smailović N.Kompjuterska grafika i dizajn, Banja Luka 2006 Janković, R.: Vodič kroz PC tehnologiju, http://cet.co.yu/cetcitaliste/citalistetekstovi/284.pdf Tošić, Ţ. • Ranđelović, M.: Računari, Beograd, 1998. http://en.wikipedia.org/wiki/Toner#Health_risks datum pregleda: 25.03.2011 http://printers.toptenreviews.com/laser/ datum pregleda :30.03.2011
16
11. SADRŽAJ 1.UVOD......................................................................................................2
2. DIJELOVI LASERSKOG ŠTAMPAČA..............................................................3
3.KOMUNIKACIJA IZMEĐU ŠTAMPAČA I RAČUNARA........................................4
4.PRINCIP RADA..........................................................................................5
5. ŠTAMPE KOD LASERSKIH ŠTAMPAČA........................................................6
6. POREĐENJE VIŠE VRSTA LASERSKIH ŠTAMPAČA........................................7
POTROŠNI MATERIJAL..................................................................................8 7.1 OBNAVLJANJE TONER KASETE
8
JEZICI ZA OPIS STRANICE...........................................................................12 8.1 8.2 8.3 8.3
POSTSCRIPT PCL GDI ADOBE PRINTGEAR
12 13 13 14
ZAKLJUČAK...............................................................................................15
10. LITERATURA........................................................................................16
11. SADRŽAJ.............................................................................................17
17
