EUSKARA EGON (Estar)
IZAN (Ser) Ni Zu Hura Gu Zuek Haiek
NAGO ZAUDE
NAIZ ZARA DA GARA ZARETE DIRA
DAGO GAUDE ZAUDETE DAUDE
Non egon zara? No leonen egon naiz. NOR (QUIÉN)
BADAGO/BADAUDE –RIK?
Interrogativas
-Vocal
Badago gasolindegirik? Ez, ez dago gasolindegirik. -RIK
Negativas -Cons.
¿Hay… (algo en general)?
-IK
Tigrerik daude? Ez, ez daude tigrerik. Badago trenIK/txakuRRIK? Bai, badago gasolindegia.
Afirmativas +
-A(K) Bai, badaude tigreak.
Nongoa zara (zu)? De dónde eres (tú)? -BOKAL
-KOA/K
BurlataKOA /-K
-CONS.
-EKOA/K
BurgosEKOA/-K
N/L
-GOA/K
LeonGOA/-K - UsurbilGOA/-K
-R
-RREKOA/K
EcuadoRREA/-K
NOREN? De quién? De … pª+objeto.
Propioak:
RubenEN: De Rubén
ItsasoREN: De Itsaso. MaRREN: De Mar
ADJETIVOS POSESIVOS: DETERMINANTES
PRONOMBRES
NIRE kotxea/k mi/s coche/s ZURE BERE GURE ZUEN HAIEN
NIREA el/la mío/a ZUREA tuyo/a BEREA suyo/a GUREA nuestro/a ZUENA vuestro/a HAIENA suyo/a
NIREAK los/as míos/as ZUREAK tuyos/as BEREAK suyos/as GUREAK nuestros/as ZUENAK vuestros/as HAIENAK suyos/as
Nire aita lanean dago.
Nirea etxean dago El mío está en casa.
Mi padre está en el trabajo.
Liburuak nireAK dira. Los libros son míos.
Gure liburuak lodiak dira. Nuestros libros son gordos.
DEMOSTRATRIVOS Hau Hori Hura Hauek Horiek Haiek
Esto, este/a Eso, ese/a Aquello, aquel/-a Estos/as Esos/as Aquellos/as
Gizon hura... UniversitateKO irakaslea
SUSTANTIVO+DETERMINANTE ADJETIVO+SUSTANTIVO
NOR/ NORI: Se usa cuando a algo o a alguien (nori="a quien") le pasa algo.CD. SINGULARREAN Niri Zuri Hari Guri Zuei Haiei
ZAIT ZAIZU ZAIO ZAIGU ZAIZUE ZAIE
PLURALEAN ZAIZKIT ZAIZKIZU ZAIZKIO ZAIZKIGU ZAIZKIZUE ZAIZKIE
Pilota gustatzen zait. PilotaK jausi zaiZKIt
Resumen… T ZU O ZAI+ZKI+ GU ZUE E
EXPRESAR GUSTOS: Niri gustatzen zait.
/
Niri ez zait musika gustatzen.
UKAN (Tener)
Resumen…
SG.
PL.
Nik
DUT
DITUT
T
Zuk
DUZU
DITUZU
ZU
Hark
DU
---
DITU
Guk
DUGU
DITUGU
Zurek
DUZUE
DITUZUE
Haiek
DUTE
DITUTZE
GU
D (IT) U
ZUE TE -TZE
NON? Dónde? SG PL
(E)AN Ciudadela parkean / Gaztelu plazan (E)ETAN
NOIZ? Cuándo? SG
– (E) (A) N
AstehelenEAN (el lunes), AstearteAN (el martes), UrriaN (en octubre)
PL
-ETAN
AstehelenETAN
ADVERBIOS DE LUGAR Aurrean Delante Atzean Detrás Pilota kubo aurrean dago. Maria okindegi atzean dago Gainean Encima Azpian Debajo CON EL REFERENTE Mutila bizikleta gainean dago. MireEN semea autoaren azpian doago. Goian Sobre Behean Bajo SIN “ “ Gustavo goian/behean dago. Ezkerran A la izquierda Okindegi ezquerrean jatetxea dago Eskuinean A la derecha Jatetxe eskuinean okindegia dago. Barruan Dentro Kampoan Fuera Pilota kubo barruan dago. Erdian En medio de. Pilota kuboen erdian. Artean Entre. Ondoan Al lado de Mahaia armairu ondoan dago. Amona aitonaren ondoan dago. Mahaia ate ondoan dago.
ADITZAK + IZAN/UKAN TU / DU
T(Z)EN
TZEN + ARI + IZAN
KO/GO
P. Pfto. Comp/Infinitivo/Imperativo
Presente simple
Presente continuo
Futuro
HarTU - He cogido begiraTU He mirado
harTZEN-Cojo BegiraTZEN -Miro
Hartzen ari naiz-Estoy cogiendo Begiratzen ari zara-Estás mirando
Hartuko-Cogeré Begiratuko-Veré
konponDU He arreglado
konponTZEN- Arreglo
Konpontzen ari da-Está arreglando
Konponduko-Arreglaré
N
TEN
jaN (comer)-He comido
Jaten-Como
Jaten ari gara-Estamos comiendo
Jango-Comeré
edan (beber)-He bebido
Edaten-Bebo
Edaten ari zarete-Estáis bebiendo
Edango-Beberé
Jausten dira-Están cayéndose Jausten pilota da-Está cayéndose la pelota
Jauko-Me caeré Se caerá
Ikusten ari naiz-Estoy viendo
Ikusiko-Veré
SI -TSI/-TZI JauSI (caer-se-)(Me) he caído
TEN jausTEN-Caigo/ Se Cae
ikusi (ver)-He visto ikusten-Veo jaiTSI (bajar)-He bajado
Jaisten-Bajo
jaiSTEN ari naiz- Estoy bajando
Jaiko-Bajaré
idaTZI (escribir)-He escrito
idaZTEN-Escribo
idaZTEN ari naiz-Estoy escribiendo
IdaKO-Escribiré
NOLA ZAUDE? Cómo estás? Ni triste nago / Mar alai dago. NOLAKOA ZARA/DA Mar? Cómo es Mar? Ni alaia naiz/ Mar alaia da. NONDIK zatoz?
De dónde vienes?
DESDE
HASTA
SING -TIK / -DIK -ETIK
NORA zoaz? A dónde vas?
PL -ETATIK
ETORRI (venir de) Ni Leondik NATOR ZU ZATOZ oinez zatoz HURA DATOR autobusa dator GU kaletik GATOZ ZUEK nekatuta ZATOTZTE HAIEK Iruñatik DATOZ
SING
PL
-RA
-ETARA
-ERA JOAN (ir a) NI Torenora NOA ZU Ponferradara ZOAZ HURA mendira DOAZ GU barnetegira GOAZ ZUEK etxera ZOAZTE HAIEK hondartzera DOAZ ZERTARA joango da/dira? A dónde vas/van? soinekoa erostera= a comprar un vestido trenea hartzera=a coger el tren zapatak jasotzera =a recoger los zapatos
ZERTARA JOAN LEONERA? Familiarekin egonera dut. A qué vas a León? ZERTARA JOATEN ZARA UDALETXEA/ESKOLAN? LAN EGITERA. ZERTARA JOATEN DIRA NESKA-MUTILAK TABERNARA? EDATERA. ZERTARA JOATEN ZARA… mendira? ILBILTZERA. Liburutegia? IRAKURTZERA. Hizkuntza eskolara? Euskara ikastera dut. c.d. Vbo. Trans.
ZERTARAKO JOAN BARNETEGI? Eukara ikastzeko Para qué vas al Barnetegi? ZERTARAKO JOATEN DIRA NESKA-MUTILAK TABERNARA? EDATEKO. ZERTARAKO IKUSTEN DUZU TELEBISTA? Ongi pasatzeko / Gozatuko. ZERTARAKO JOATEN TORENO? Familiarekin egoteko dut. NORA ZOAZ? ZERTARA BA? Hizkuntza eskolaRA noa. ZERTARAKO NAHI DUZU EUSKARAREN KLASEA? Hitz egiteko jendearekin. * Lasai EGOTERA: A descansar. ø Lasai EGOTEKO: Para descansar.
NORA DOA (bat)?
Ir a + Inf.
NORA DOAZ (øs) ? BERTARENGANA, MARRENGANA, MEDIKUARENGANA AMONARENGANA (Ir a donde Berta, Mar, médico, abuela)
Zenbat denbora behar da Iruñerik Baionara joateko? En AUTOBUSEZ-KOTXEZ-TRENEZ-BIZIKLETAZ-HEGAZKINEZ IRRATIZ-TELEFONOZ-ESKUZ (con la mano), EUSKARAZ- OINEZ (a pie) Ordu eta laurden, berrogei minutu, hiru ordu laurden…. ZERGATIK? ¿Por qué? Ez naiz joango./ Gogorik ez dudalako (no tgo ganas)
EXPRESAR CAUSA O MOTIVO POR EL QUE HAGO ALGO: -ELAKO: CAUSA IZAN: DELAKO UKAN: DUDALAKO (1º pers.)/ DUELAKO (3º pers.). DAGO: DAGOELAKO. ZAIO: ZAIOLAKO. JOAN: DOALAKO. * Si el vbo. acaba en –T>-D: ZAIT: ZAIDALAKO -Nahi duzu etorri zinema nirekin? -Ezin naiz Joan. -Baina, Zergatik? -Dirurik ez DUDALAKO. -Ni gonbidaleko!
-Bihar, lagunekin mendira joango gara? Nihi duzu etorri? -Ez naiz joango. -Baina, Zergatik? -Uste dut, Bihar euria egingo duela. (Creo q mañana lloverá) Ni zahatorik ez dudalako.
Al final de la oración DELA = QUE NORK
NORI
NOR
ADITZA
SUJETO
C.I.
C.D
Se lo/a
Nik
Dunixiri
dirua
DIOT
NORENTZAT? PARA QUIÉN? ZURENTZAT: para tí-
MIKELENTZAT: para Mikel FAMILIARENTZAT: para la familia
MEDIKUARENTZAT: para el médico - MEDIKUENTZAT: para los médicos.
HIZTEGIA ADITZAK: Beber: EDAN Casar: EZKONDU Crear: SORTU Comer: JAN Comprar: EROSI Contestar: ERANTZUN Curar: SENDATU Decir: ESAN Dormir: LO EGIN Entrar: SARTU Escribir: IRAKURRI Escuchar: ENTZUN Estudiar/aprender: IKASI Ir: JOAN Limpiar: GARBITU Morir: IL Nacer: JAIO Necesitar: BEHAR UKAN Peinarse: ORRATZU Recordar: GOGORATU Trabajar: LAN EGIN Ni lan egiten dut Ver: IKUSI Volver: ETORRI Viajar: BIDAIATU Cocinar: PRESTATU DUT Montar en bici: BIZIKLETAZ IBILI Ganar: IRABATZI DUT Suceder: GERTATU (Zer gertatuko da Iruñean? Futbola kopako finala/ Zer gertatuko Iruñean uztaila seiean? Sanfermiñak.) EKARRI/EKATZEN: Traer ARGALDU: Adelgazar. TABERNA JOAN: Ir a la taberna, a bar. JUAN TABERNARA: El bar de Juan. Mar edo Francesco ETXERA: La casa de Mar y de Francesco. JOLASTU: Jugar. OHIUKATU: Gritar. MARTXAN IPINI DUT motorea: poner EN MARCHA el motor. ERAMAN: llevar. ELKARTU: juntarse
ERREKADUAK EGIN; cuidar Bustitzen: mojarse Lotan dago: está durmiendo ABESTEN ARI DIRA: están cantando OTORDUAK: COMIDAS ARAZO: problema. ESTUA: estrecho/a ERRENTA ORDAINTZEKO: pagar la renta. Haurrak zaintzeko: cuidar niños. IZENONDO EDO ADJEKTIVOAK (son siempre invariables, en género y número): Aburrido: ASPERTUTA Alto: ALTUA -- Bajo: BAXUA Barbudo/bigotudo: BIZARDUNA/BIBOTEDUNA Cansado: NEKATUTA Cerca: HURBIL/GERTU-- Lejos: URRUN/URRUTI Delgado: ARGALA/MEHEA-- Gordo: POTOLO/GIZENA Desesperado: ETSITA Encantado: URTE ASKOTARAKO Feo: ITSUSIA-- Guapo: EDERRA/POLITA Azkar/indartsua: FUERTE AHUL: débil Grande: HANDIA-- Pequeño: TXIKIA Nervioso: URDURIA-- Tranquilo: LASAIA Peinado: ORRAZKERA Rápido/Inteligente: AZKARRA Ruidoso: ZARATATSU ASERRE: ENFADADO- Alaia: cONTENTO GAIZKIA: Enferma. PENKSATOR: Pensativo. ZUTIK: De pie. / ESERITA: Sentado./ ETZANDA: Tumbado. ILDA NAGO: Estoy muerta. EROSO: confortable, cómodo Laster/berandu: pronto/tarde. IDAZKARIA: Secretaria ABERATSA: rico Zikinak: sucio/garbia: limpio Gaixoa: infeliz
FAMILIA:
Padre: AITA Madre: AMA Padres: GURASOAK Abuelo: AITONA/AITITE Abuela: AMONA/AMATXU Abuelos: AITONA-AMONAK Hijo: SEMEA Hija: ALABA Hijos: SEME-ALABA Hermano (de hermano): ANAIA Hermana (de hermano): ARREBA Hermano (de hermana): NEBA Hermana (de hermana): AHIZPA Nieto/a: BILOBA Tío: OSABA Tía: IZEBA Esposo: SENARRA Esposa: EMAZTEA Esposos: SENAR-EMAZTEAK
LANBIDEAK: Abogado: ABOKATUA Bombero: SUHILTZAILEA Comprador: EROSLE Conductor: GIDARIA Cura: APAITZA Deportista: KIROLARIA Dibujante: DISEINATZAILEA Escritor: IDAZLEA Enfermera: ERIZAINA Fontanero: ITURGINA Fotógrafo: ARGAZKILARIA Jefe: BURUA/NAGUSIA Maestra: ANDEREÑO Maestro: MAISUA Mecánico: MEKANIKARIA Músico: MUSIKARIA Panadero: OKINA Pelotari: PILOTARIA Peluquera: ILE-APAINTZAILEA Periodista: KAZETARIA
Policía municipal: UDALTZAILEA Político: POLITIKARIA Profesor: IRAKASLEA Trabajador/operario: LANGILEA Vendedor: SALTZAILEA Viajero: BIDAIARIA
KOLOREAK: Amarillo: HORIA Azul: UEDINA Blanco: TXURIA Gris: GRISA Marrón: MARROIA Morado: MOREA Naranja: LARANJA Negro: BELTZA Rojo: GORRIA Rosa: ARROSA Verde: VERDEA
HILABETEAK: Enero: URTARRILA Febrero: OTSAILA Marzo: MARTXOA Abril: APIRILA Mayo: MAIATZA Junio: EKAINA Julio: UZTAILA Agosto: ABUZTUA Septiembre: IRAILA Octubre: URRIA Noviembre: AZAROA Diciembre: ABENDUA
URTAROAK: Primavera: UDABERRIA Verano: UDA Otoño: UDAZKENA Invierno: NEGUA
OPORRAK: Vacaciones de Verano: UDAKO OPORRAK Navidades: GABONAK Carnavales: IHAUTERIAK Semana Santa: ASTE SANTUA
EGUNEKO MOMENTUAK: Mañana: GOIZA Mediodía: EGUERDIA Tarde: ARRATSALDEA Noche: GAUA Medianoche: GAUERDIA
GELAK: Sala de estar: EGONGELA Comedor: JANGELA Dormitorio: LOGELA Baño: KOMUNA Cocina: SUKALDEA (HOZKAILUA=frigorífico, IZOZKAILUA= CONGELADOR, GARBIGAILUA= lavadora, ONTZIGAILUA= lavavajillas TXIMINIA/SUTONDOA HORMAK: Pared GANBARA: Buhardilla SARRERA: Entrada ATARIA: Portal TRASTELEKU BALKOIA TEILATU
GORPUTZ ATALAK: Cabeza: BURUA Pelo: ILEA Oreja: BELARRIA Ojo: BEGIA Nariz: SUDURRA Boca: AHOA Cuello: LEPOA Brazo: BESOA Mano: ESKUA Dedos de la mano: HANTZAK Pierna: HANKA Pie: OINA Dedos de los pies: BEHATZAK
EGUNAK: Hoy: GAUR Ayer: ATZO Mañana: BIHAR Antes de ayer: HERENEGUN Pasado mañana: ETZI
ASTEANEKO EGUNETAN: Lunes: ASTELEHENA Martes: ASTEARTEA Miércoles: ASTEAZKENA Jueves: OSTEGUNA Viernes: OSTIRALA Sábado: LARUNBATA Domingo: IGANDEA El fin de semana: ASTEBURUA.
CONECTORES: Primero: LEHENENGO La primera cosa: LEHENDABIZI Hoy por la mañana: GAUR GOIZEAN Luego: GERO/ONDOREN Más tarde: GEROAGO Después de ___: ____ ETA GERO Finalmente: AZKENIK Todos los días: EGUNERO COMIDAS: BARAZKIA: Hortalizas, verduras. Ogitarteko/otarteko: Bocadillo. HARAGIA: Carne. ARRAINA: Pescado. EN EL BAR: Ni cake esne arekin Ni ardoa bat. (vino) Ni garagardoa bat. (cerveza) Ni sagardoa bat (sidra) Pote, zurito, txikito (un vaso) ADVERBIOS DE FRECUENCIA
Egunero-Cada día, diaria/ Hilabetero- Cada mes, mensual/ Astero- Cada semana Urtero – Cada año, anual/ Arratsaldetan- Cada tarde Astehelenetan eta asteazkena - Cada lunes y cada miércoles. Asteburuetan- Cada finde. Beti ø Inoiz ez - Siempre ø nunca
EN LA TIENDA: BADUZU/BADAUKA…. oporraRIK? Bai nadut >/ Ez, ez dut oporrarik. Kilo bat, Bi kilo, Hiru litro Zenbat balio du? Hogei euro. Gustina hogei euro (En total 20 euros). Norekin flipatu duzue? EXPRESIONES: →
Joango gara taberna batera? Vamos a tomar algo?
→
USTE DUT BAIETZ – Creo que sí. USTE DUT EZETZ- Creo que no.
→
Ezin da erre: No se puede fumar.
→
Ezin duzu erre: No puedes fumar.
→
Ahal da erre: Se puede fumar.
→
Ahal duzu erre: Puedes fumar.
→
Euskara hitz egin ahal da: Puedes hablar euskara.
→
KoNTURATU GARA: Darse cuenta.
→
IRUDITZEN ZAIT: Me parece…
VARIOS: BIRIBIL: Redondo AMURRANIA: Trucha. ARRANTZATU: Pescar. Arrantzale: Pescador. Gutun: Carta. SINESGARRIA: argumento. BIZTANLEAK: habitantes BEHINOLA: antiguamente URRE: oro URBIL: cerca / URRUTIA: lejos. NAIKO: suficiente, bastante. TXANDAKA:turnos ATSEDENA: descanso HOBEKI:mejor ALOKAIRU: alquiler. IRAGARKI: anuncio ATEZAINA: portero GOGORIK:ganas
