2016 Libri i Mesuesit Gjeografi 7 19 Maj 3

Jostina Dhimitri Fatmiroshe Xhemalaj (Shehaj)

LIBRI I MËSUESIT Gjeografa 7

Shtëpia Botuese & Shtypshkron Shtypshkronja ja

TIRANË 2016

“Libri i mësuesit” hartuar sipas tekst “ Gjeograa 7”,  tues i konkursit konkursit kombët kombëtar ar 2016, miratuar nga Ministria e Arsimit dhe Sport  BOTIME SHKOLLORE 

Titulli i librit:

Libri i mësuesit Gjeograa 7   Autorë: Prof. as. dr. Josna Dhimitri   Msc. Fatmiroshe Xhemalaj (Shehaj) Redaktore gjuhësore: Entela Lace  Ar grak: Studio grake FILARA Punoi: Gazmir Myteberi 

Libri i mësuesit

Gjeografia 7

Bomi i parë: FILARA, Tiranë, 2016 © Shtëpia Botuese, FILARA  ______________________________  ____________________ __________

Shtypur në shtypshkronjën: FILARA, Tiranë, 2016  Adresa: Shtëpia Botuese & Shtypshkronja FILARA Rruga “Sabaudin Gabrani”  (Ish-kombina (Ish-kombin a “Misto Mame”), Tiranë Tel: 04 225 88 01 Cel: 069 333 0983/ 069 63 43 532 Cel: 069 50 29 623/ 069 66 99 693 E-mail: larabo[email protected] larabo[email protected] om hp: // www.larabome.com

“Libri i mësuesit” hartuar sipas tekst “ Gjeograa 7”,  tues i konkursit konkursit kombët kombëtar ar 2016, miratuar nga Ministria e Arsimit dhe Sport  BOTIME SHKOLLORE 

Titulli i librit:

Libri i mësuesit Gjeograa 7   Autorë: Prof. as. dr. Josna Dhimitri   Msc. Fatmiroshe Xhemalaj (Shehaj) Redaktore gjuhësore: Entela Lace  Ar grak: Studio grake FILARA Punoi: Gazmir Myteberi 

Libri i mësuesit

Gjeografia 7

Bomi i parë: FILARA, Tiranë, 2016 © Shtëpia Botuese, FILARA  ______________________________  ____________________ __________

Shtypur në shtypshkronjën: FILARA, Tiranë, 2016  Adresa: Shtëpia Botuese & Shtypshkronja FILARA Rruga “Sabaudin Gabrani”  (Ish-kombina (Ish-kombin a “Misto Mame”), Tiranë Tel: 04 225 88 01 Cel: 069 333 0983/ 069 63 43 532 Cel: 069 50 29 623/ 069 66 99 693 E-mail: larabo[email protected] larabo[email protected] om hp: // www.larabome.com

PËRMBAJTJA

1. HYRJE - PËRSE NJË LIBËR NDIHMËS PËR MËSUESIN

4

2. PLANI MËSIMOR

7

3. KRITERET BAZË PËR VLERËSIMIN E NJË MËSUESI

18

4. MODELE TESTESH

20

5. MODEL I NJË PROJEKTI

29

6. MODELE MËSIMORE

34

HYRJE PËRSE NJË LIBËR NDIHMËS PËR MËSUESIN? Ky libër është hartuar për t’u ardhur në ndihmë mësuesve për zhvillimin e lëndës Gjeograa 7, në arsimin e mesëm të ulët, në edukimin parauniversitar. Ai ka rolin e ndihmësit pedagogjik dhe synon ndihmën dhe lehtësimin le htësimin në organizimin e orëve mësimore dhe të punës së mësuesit.

Procesi i përfshirjes së mësuesit në mësimdhënie, gjatë parashtrimit dhe harmit të planeve ditarë, kërkon nga nga ana e mësuesit kohë dhe përkushm për përgatjen e tyre. Ndërkohë mësuesi gjendet i ngarkuar me një ngarkesë javore mësimore prej 20-24 orë mësimorë në javë. Ndoshta koha është e kuzuar. Nevoja për ide në realizimin dhe aplikimin e tyre në plane ditarë, projekte mësimore, harm testesh rritet gjithmonë e më tepër. Ky libër i mësuesit ju ndihmon pikërisht për këtë. Mund të jenë ide të shumta për zbamin e teknikave efekve efekve të mësimnxënies. Kështu Kështu ju mund ta nisni mësimin me një “brainstorming” (stuhi mendimesh) ose të movoni me një nj ë ngjarje të fundit, p.sh., nga lëvizjet e shpejta të kor kores es së tokës. Mund të sillni evidenca nga tërmetet apo shpërthimet vullkanike vullkanike më të fundit të hasura

diku gjeograkisht, në ndonjë rajon të Tokës etj. Mund të gjeni ide në pyetjet e realizuara në tesmet semestrale apo në organizimin e projekteve. Ajo që sugjerojmë në këtë libër është mundësia për t’ju gjendur dhe ndihmuar në punën tuaj të përditshme, duke ua bërë atë më të lehtë.

Libri ndihmës i mësuesit për lëndën e gjeograsë, klasa e shtatë, shtatë, në arsimin e mesëm të ulët, përfshin udhëzime, planin vjetor lëndor, planin semestral lëndor, shembuj tesmesh, modele projektesh lëndore, shembuj model të sugjeruar orësh mësimore sipas kapitujve në temak temakat at e trajtuara.

Në të jepen udhëzime, referime për aplikime pedagogjik pedagogjike, e, mbështetje burimesh informacio i nformacioni ni gjeograk si dhe pedagogjike. Ky libër do t’u shërbejë mësuesve të gjeograsë, në lëndën Gjeograa 7: • duke u dhënë modele dhe ide në realizimin e temaka temakave ve të ndryshme lëndore si: planeve lëndore, tesmeve dhe projekteve kurrikul kurrikulare; are; • duke u shkurtuar kohën kohën në harmin e planeve ditarë. Libri i mësuesit është përgatur duke u bazuar në programin e lëndës “Gjeograa 7”, shkalla 3 (klasa 6-7), fusha “Shoqëria dhe mjedisi”. Harmi i këj programi rrjedh nga Korniza kurrikulare e arsimit parauniversitar parauni versitar,, Kurrikula bërthamë bërth amë për arsimin e mesëm të ulët. Ndër të tjera ky program i shërben: •

nxënësit për zhvillimin e kompetencave nxënësit kompetencave kyçe të të nxënit gjatë gjithë jetës, në mënyrë që ai përballojë ojë sdat e jetës dhe të integrohet në shoqëri; të përball mësuesit për planikimin, realizimin dhe vlerësimin e veprimtarive mësimore dhe arritjeve

•

të nxënësve në klasë dhe jashtë saj. (fq. 4-5 në programin zyrtar).

Gjatë harmit të tekst të nxënësit, është treguar kujdes që nëpërmjet j dhe punës suaj si mësimdhënës, nxënësit të ndërtojnë dhe të aësohen në zotërimin e kompetencave kyçe të të

4

nxënit si dhe kompetencave të fushës “Shoqëria dhe Mjedisi”. Gjatë zbërthimit të temakave në tema mësimore i është kushtuar vëmendje zbërthimit të njohurive, krijimit të shkathtësive dhe mbajtjes së qëndrimeve/vlerave. Në teksn e nxënësit, ju si mësues, ndiheni të lirë, të orientoni nxënësit sipas aësive të tyre të të nxënit drejt zotërimit të kompetencave të shkallës së tretë të kurrikulës (klasa VII). Ju do të shihni gjatë tekst të nxënësit një ndërthurje me fusha të tjera si: matemaka, zika, kimia, edukimi qytetar, edukimi gurav etj, duke ndihmuar nxënësit në zhvillimin e kompetencave te nxënësit dhe lidhjen e përvetësimeve lëndore me jetën e përditshme. Ju jeni të lirë të përzgjedhin dhe të përdorimi metoda, teknika, strategji të mësimdhënies e

të nxënies që nxisin interesin, ndërveprimin dhe punën kërkimore të nxënësve, duke respektuar slet e ndryshme të të nxënit të tyre. Një ndër motot që duhet t’ju ndjekë në punën tuaj si mësues është: “Learning by doing” ose “të mësuarit nëpërmjet të bërit” e studiuesit John Dewey, me qëllim bërjen e tyre sa më akve. Në librin e mësuesit janë dhënë: plani mësimor, modele tesmesh, modele projektesh dhe modele mësimi, ashtu si ne e mendojmë, duke u mbështetur edhe në udhëzimet e fundit të marra, të përshtatura në programin e ri. Ato mund të pranohen ose jo prej jush, por gjithsesi janë

një bazë ku mund të mbështeteni për të realizuar qëllimet dhe objekvat mësimore në lëndën e gjeograsë për fushën 3, klasa 7. Ne nuk kemi marrë përsipër t’ju paraqesim çdo orë mësimi, pasi do të shkelnim mbi lozonë për të cilën folëm më sipër. Ne ju sugjerojmë modele të cilat mund të jenë bazë për çdo temë mësimi që do të zhvilloni. Modelet tona përfshijnë disa tema të caktuara të programit.

Temat e tekst të gjeograsë klasa VII, kanë gjithçka brenda, për t’ju mundësuar një përgatje ditore të nevojshme për ju. Kështu, në teksn e nxënësit do të shihni një organizim të llë të j: Rubrika: “Lexoni dhe përgjigjuni se çfarë keni kuptuar” do t’ju ndihmojnë në krijimin e situatave hyrëse apo në përmbyllje të mësimit. Gjithashtu ju ndihmon në përcakmin e kompetencave që doni të nxirrni më në pah. Rubrika “Kërkoni informacion për kupmin e alëve” është krijuar posaçërisht për të nxitur nxënësit në hulumme të mëtejshme të fenomeneve, personazheve, rasteve etj, që dalin përciptazi gjatë dhënies së njohurive të reja në tekst, por që bashkërisht mund t’i hulumtoni më tej. Kjo rubrikë nuk cenon dhënien dhe shpjegimin e koncepteve bazë apo të dukurive kryesore në të.

Lexoni dhe përgjigjuni se çfarë keni kuptuar 1. Ç' është Dielli? 2. Sa yje ka në Gjithësi? 3. Cilat janë karakteriskat e Diellit? 4. Ç' është Gjithësia? 5.  Cilat janë shpjegimet e astronomëve për krijimin e Gjithësisë? 6. Si e shpjegojnë librat fetare krijimin e Gjithësisë? 7. Ç' karakteriskë zbuloi Xhordano Bruno për Gjithësinë?

Kërkoni informacion për: 1. Kupmin e alëve: forca e rëndesës së Tokës, astronom, teleskop. 2. Jetën dhe veprën e dijetarit të madh, Xhordano Bruno. Pse është përmendur ai në këtë mësim?

5

Rubrika “ Punojmë”, përfshin një sërë nënçështjesh si:

PUNOJMË

Shpjegoni kuptimin e fjalëve kyç: Sistemi ynë diellor, “Apollo 11”

Vëreni fotot dhe shpjegoni se çfarë paraqesin ato.

1. Cilët janë autorët e saj? 2. Si e kanë menduar ata, pozicionin e Tokës në sistemin diellor?

“Ky është një hap i vogël për një njeri, por një hap gjigant për njerëzimin" - ka thënë, Neil Armstrong. Shpjegoni në një paragraf se si e kuptoni, këtë thënie të tij. Qëndrimin tuaj diskutojeni në klasë.

1. Ballafaqoni qëndrimin e dijetarit Ptoleme dhe të dijetarit Nikolla Kopernik, për temën

"Pozicioni i planetit Tokë në sistemin tonë diellor". Cili është qëndrimi më i saktë? 2. Çfarë metodash e mjetesh, përdori Galilei në zbulimet e tij?

Fjalorth: ku jepen konceptet kryesore që duhet të njohin dhe zotërojnë nxënësit. Të gjitha këto alë janë të shpjeguara në brendinë e tekst të nxënësit; Punoni me foton: ku nëpërmjet fotove ilustrohen dukuritë, dëshmi, jepen skema, shpjegohen shkaqe, paraqiten pasoja etj. Kjo ndihmon në një percepm më të thellë të brendisë së trajtuar në mënyrë tekstuale në librin e nxënësit. P.sh., me anë të fotove ju mund të realizoni mja mirë nxitje të mendimit krik etj; Punoni me hartën / diagramin: ju kërkon të përdorni hartën sa më shumë të jetë e mundur duke planikuar dhe nxitur edhe metodën e kërkimit; Mendoni në mënyrë krike: lejon që nëpërmjet situatave të shkohet nga përkuzimi, drejt analizave, përgjithësimeve dhe zotërimit të aësive etj. Zgjidhni situatën: i ndihmon nxënësit në formimin e qëndrimeve dhe vlerave dhe nxitjen e tyre drejt dhënieve të mendimeve, bërjes së raporteve, nxjerrjes së përfundimeve dhe dhënien e vlerësimeve për çështje të trajtuara në temakat lëndore dhe më gjerë. Nuk na mbetet gjë tjetër veçse t’ju urojmë të jeni sa më frytdhënës në procesin e mësimdhënies dhe mësimnxënies së lëndës së gjeograsë, duke formësuar një individ të denjë për shoqërinë ku ai bën pjesë dhe kërkon të përparojë.

AUTORET

6

PLANI MËSIMOR LËNDA: GJEOGRAFIA 7 KLASA 7, SHKALLA 3 VITI SHKOLLOR: ____________________________________________________________  MËSUESJA/-I: _______________________________________________________________  MIRATOHET/DREJTORI:_____________________________________________________  SHKOLLA:___________________________________________________________________  Struktura e planit mësimor vjetor Gjeografi Klasa 7 35 JAVË X 2 ORË/JAVË = 70 ORË Njohuri të reja Punë praktike Përsëritje Testime Projekte

Tematika 1. Proceset natyrore dhe shoqërore

45 orë 10 orë 6 orë 3 orë 6 orë

Nëntematikat

1.1 Toka në hapësirë 1.2 Proceset dhe dukuritë natyrore në Tokë 2. Ndërvarësia midis 1.2 Shoqëria dhe njerëzve, vendeve, ndërveprimi me rajoneve dhe mjediseve mjedisin

Orë të sugjeruara 8 54

8

7

LIBRI I MËSUESIT - GJEOGRAFIA 7

   e   ;    1    1    1    h   ;    j    s   d   a    j    j    e   a    e    i    e   ;    r    j    a    t    t    a   u    j    i    j    i    i    d   e   e    r    t    i    r    t    r    e    e   ë    m  v   ë   r    r    ë   e    r    t    ë    e    b    s    s    s    ë    ë   r    a   n   i    t    r    r    r    i    ë   m    t    ë    o    i    j   u   ë    r    P   e    i    r    P    s    a   h   P    ë   u   ;    t   u  ,   ;    r    o   ë    h   ë   ë    h   ë    a   r  ,    j    r    r    o   r    r    n    o   v    e    j    o    r   v   ë   o    n   o   o    j    2   6    n    2    ë    1    ë    d   e   r    ë    o   e    ë    e   t    e    N   d    r    r    o    r    r    n    o    k   ë   I    o   i    k    k   )    o    i   :    e   5    (    i    t    k   I    4   t    t    1   o    h   9   v    2    (    k    k    1    s  .    (    k  ,    e    r    a   a    i    a    a   e   v   a   m    a   m    t    2    r    a    e   r    r    k   v   e   r    s    g    r    i    p    p    p    q   e    e   a    e   ë    t   z   s    i    ë   t    N   e    s   f    a   ë   –   f    ë    m  .    d    s    l    r    e   n  ,   u    n   )    a   s    n   )    m    l    i    t   u   ë    e   j   u   ë    r    o    i   u   ë    i    r    g   o    r    e   j    r    h    P   L   P   o   n   B   P   o   T   n   m    P   o   S   -    m    ë    )    k    t    a    1    ë    r    e    n    p   v   u   m    i    ë   o    P   t    n   t   ;    s   u   ë    e    k    t    a    P    j  ,    e   ;    ë    r    r    a   a    j    g    n   ë    ë    t    o   e    r    )    r    i    o    r    1   ë   ë    2   u   e    t    r    j    o    t    r    i    2    h   i    r    o    1    j    ë   u    a    n   s   h   j    r    o   e    t    m    i    ë   u    r    h    r    ë   j    n    o   P    ë    s    S    ë   ;    r    r  .    2   ë    o   ë   a    1    (    r    P   r    s    r    a   o   9   ;    a    a   r    2   (    ë    p    a    r    e    e    e    r    f    M    o      k    s    e    r    o   i    f    2   t    ë    a   r    t    k   s    n   d    o    e   r    a    t    i    r    i    a    k   o    J   H   p   L   i    t    6    1    e  ,    k    i    ë    t    r    k    o    a    r    p    1    j    ë    e    t    n    i    r   u    ë    s    P    r   ;    ë    a    j    P    e   ;    r    ë    r    ë    t    o    i    r   u    2    h    e    i    o    k    j    t    n    k    a    ë    r    r    o    p    ë    s    6    n    (    ë   u    d    ë    r    P    n    i   ;    s    ë    l    a    ë    j    ë    p    e    s    a    r    h    ë    s    t    e    ë    i    j    t    ë    j    n    r   u   r    a    a   )    h   o    b    k    o    j    1    o   ë    m    r    n   2    r    T    o   ë   a    ë    p    r    1  .    1   r    m    o   u    e    o    t    1   e    j    9    t    a    e    i    a    j    (    h    j    r    h   k    i    r    t    ë    a   S    a    D   a   s   r  .    )    d    r      r    e    f    1    n    m    ë    r    o    e   P   s    t    ë    t    m   ;    o   i    t    p    a    t    n   ë    h    h   ë   r    m    t    s    e    S    S   N   o   A   t

   a    r    i    s    ë    ë    n    p    t    i    a    a    r    r    j    h    a    e    f    a    e    s    g    ë    o    n   u    a    i    r    m    m    r    r    j   u    t    e    a    t    o    j    A    t   u    a    n    l    e    r   –    j   u    a    e    ë    b   u    p    g   z    k    n    m    k    i    o    t    e    T    a    e    k    t    r    s   e    ë    f    ë    n    a    e    ë    k    a    a   u   r    h    n    l    r    o    t    e    e    p    T    k   f    d    e   v   g    r    a  ,    o    a   s   t    r    ë    o    a    ë    k   o   i    e   u    r    n   j    n    t    k    i    m    h   y    i    t    g    t    t    k    m    o    s    i    s    t    ç    r   u   j    a    T    i    a    a   i    r    r    i    ë    n  .    t    t    e   d    s   a    4    i    m    ë    n    t    i    e    e    j    m    i    r    t    e    g    a    r    e    i    o   a    h   a    ë    s    r    s    m   u    t    s   e   a    k    r    h    d   u    i    e    f    ë    t    o   s    r    n    d   u    r    t    a    i    j    t    a    e  ,    a    j    h   o    d    r    s   r    r    r    a   s   t    i    ë    e    l    T    ë    s   e   l    S   Z    e    o    m    l    l    a   t    p   b   p    e    t    2   3    h    e    e   i    1    a   r    d    i    m    m    ë    e    d   r   v   D   R    h   p   t    R   R    t    e    m    ë    e  ,    h    h    A    ë    A    A    ë   p   t    t    e    a   e    l    U   U    s    n    e   e   U    n   i    e    h    b    e    r    r    r    R    a   s   d    o    R   R    c    t    e   r    o    k    ë   r    i    k    r    o    ë   n   h    E    r    E    E    s   s   J    r    o   d    t    p   J   J    s    i    i    i    d    e    o    ë    P    T   n   l    f    r    s   ë    l    s   m    j    k    k    e    a    ë    G    G    G    s    ë    e    ë   e   k   o   o    1   R   i    a   o    2    h    m    U    t    h    T   T   U    E  .    d   e    i    t    l    d   U    E    i    i    i    S    S    S    m    i    i    o    j    s    k    t    T   i    i    J   a    J    a    a    r    m    r    i    a    G   s   e   m    E    T    E    E    T    i    t    t    e    I    e    I    e    m    i    ë    l    t    i    i    f    f    h    h    l    a    e    i    n   a   l    l    Ë    R   s   a   s   i    t    j    d   s    Ë     Ë    R   I   u   u   z    n    a    T     Ë    m    t    t    T     Ë   o    ë   s   ë    r    h    a   m    t    o   T    i    s   i    j    A   A   t    r    o   o   A    S    e    g   y   t    i    S   i    m    e   ë    e   o   m    r    k    r    t    r    t    a    r    o   o   r    r    U    R   m    U    U   e    R   L   T   R   E   R   M    n   R   t    K   T   F   R   R   T    s    A    A    T    T  .    a  .  .  .  .  .    I     Ë  .  .  .  .  .  .  .  .    I    I    l    Ë   e    1   2   3   5   6   S    P   1   2   3   4   5   6   7   8   9   S   S   p   P   T

   e  .    a   h  .    e    T   1   n   s   2   m  v

   i    e   )    )    e    h   r    ë  ,    ë    m    r    i    a   e    8    i    (    r    d   o    r    r    o   s   v    o   t    t    e   y    a    e    p   n    i    t    h    ë   8   e   a   4   ë   z    h    r    i    e    e   d   e   n   (    s   n   5   r    ë    s    ë   r   v   i  ,    d   e    (    a   r    s    r    a   ë   e   v    q    e   v   j    e   e   e   o   ë   d    e   e    ë   ë   r    r    c   v    r    k   i   v    e    t    c   r    o    o    j    ë   n   e   e   s    o   ë   o   s   r    i    r    k    i    h   d    o    n   m    o   d   i    s    r    r    ë    n    S    T    P    q   u    d    d   y    T    P   t    o   1   p   2   k    N   d   n   o   j    e   2   e   e   )  .    a   h  .    a  .   u   ë  .    i    e   j  .    h    ë    r    a    1   n   s   1   h   1   d   n   2   m  v   r    m    1   d   m    o

   I    I    V   a   s   a    l    k     e   v   a   r    t   s   e   m   e   s    i   s   s    i   a   d   e   p   j    i   s   m   r   e   o   h   7    t   e   d   a    j   v   i   a    f   r   r   r   a   o   ë   g   q   m  o   o  ,   e    a   e    i    i   s    h   j    s   v    e    ë   z    ë   S   G    r    ë   :    t    t    e   h   m  :    d   e  ,   a   a    d    a   s    r    a   v   r    i    h    e    r    j    e    e    o    k   e   n   s   n    i    r    r   v    c    ë   a   u   ë    t    o   ë   d   n    a   o    l    s   e    r    r    i    d   y   q    P   F   L    m   P   t    o   N   i    d   n

8

   e    e   v    t    e    a    r    n    e    a    f    e    s    q    e    o    m    e    j    a    ë    h    d    s    r    e   y    e    t   v    a    e    a    j    n   t    t    h    ë   t    e   e    d    i    t    i    n   e   d    l    t    t    i    d   ë    e   m    j    e   u   e   t    i    h   t    j    i    h    d   i    s   i    d   u    a    t    e    r    s    m    o   i    l    e   ë    e    e   l    f    j    t    s   g   u   n    r    a   i    k    o    o    r    e    r    ë    ç    t    a    q    d    i    e    a    Q    O    H   r  .  .    V  .    e  .    1   j    t    2   3   4

   ë    t    t    ë    e      i    i    t    r    i  ,    t    r    h   v    e    s    a    ë    e    e    a   u    d    e   v    m    s    i    l    h    i    i    p    s    e    k    l    r    i    e    e    a    E    s    r    e    k    e    t    j    e    e   u    a    e    s    r    h   u    t    a    f    r   v   z    e    i   u    d    e    t    i    t    Ë   e   d    m    f    j    t   y    t    d   :   :    k   v    r   u    e    m    e    T    i    i    n    e    s    k   e   d   A   n   h    e    e    ë    o    e    r    e    l    t    t    r    ë    ë    t    ë    e    s    a    p    p    h    e    s    a   d    n    n    e    o    h    t    ë   r    I    e    e    e   d   y   s    d   )    e   t   v   U    e    e    e    r    d    i    k   t    T    j    n    s   v   y    I    ë    q    ë    4    m    e    n    e    t    e    i    o    e   e   s   e   a    i    i    i    a    p    n    e    r    t    t    i    o    s    i    q    j    e    r    r    r    S    T   v   r    e   v   t    i    j    h    e    r    n    n    t    m    h    d   R   g   s   t    e   e    i    m    a    j    t    e   a    e  ,    f    i    s    o    o    e    d    A    ë   a   c   f    r    e    r    p   e   e    n   t    s    o    e    e    k    k    e    o    s    j    t    f    m    i    ë   v    a   d   s   d   s    U    o    m    r    m    e   v    s    h    ë    ë   r    e   ë   ë    ë    o    p    a    l    e   t   y   P   r    e    i    e    r    r    R   d   o    r    r    b    d    h    o    t    o    n    l    q   ë   y   t    s    i    e   e   r    o   E    f    n   k   n    ë    s    a    s    j    e    t    t    R    k    i    e    o   l    h    r    b    o    i    H    t    e    J   v    d   e   e   T   i    ë    a   i   u    n    h    i   v   v    n   d   ë   e   s    j    ë    k    n    e    h    n    d    ë    G    e    t   v    i    g    e    e    e    a    g    t    5    ë    3    d  ,    e    ë    i    i    o    e    t    d    k    i    t    l    t    a   U   e    r    t    n   s   l    i    ë    r    h    i   v   i    i    j    a   e    a    a    o    t    e    e    e    n    r    E    j    R    b   e   o   s   r    o   a   ë    a   S   d    d    r    c   q   e   r    r   u   i    T    J    i    t    t    o   n   a   e   e  ,    e  ,    A    r    i    k   e   e   t    e   t    n    t    E    ë    T   ë    a    t    r    i    t    n    n    e   a   t    a   t    s   j    r   y    e   t    U   I    n    e   t    e   j    t    a   t    a   b    m    e   i    i    q    t    i    t    a    i   v  .    m    a   e   i    e   r    m    m    a   b    r    n    i     Ë    a    t    n    R    a    a    j    I    R    r    n   v    e   e   e   r   z   m    i    e    a   t    f   u   a   e   r    r    q   r    i    d   m    t    r    i   z      r    m    t    e    e   p   T   e    ë     Ë   e    r    I    r    i    n   r    E    g   m    o    r    i    p    p    ë    t    t    o    ë   y    q    o    ë    l    k    e    ë    n    j    A    e    r    r   z   v    o   m    i    a   s   J   S   r   u    o    r    ë   e   o   ë    f    d   o   e   p   o   l    e   s   i    k   k    e    e    t    j    i    i    o    ë   c    L    V    r    r    e    s    i    U    U    t    G   R   t   y   s   o   N   K   R   s   F   e   F   e   h    R   t    V    U   a   V   ë  .    a  .    s  .    T   q   e    L   t    S  .    t  .    q   0   p   1   r   y   U    i  .    p    t  .  .  .    I     Ë  .    a    j    e  .    2    a  .    h  .    h  .    a    r    e   i    p    o    5   b    (    6   u   7   d   8   i    t    9   a    f    1   i    t    1   k   1   S   i    k   S   P   n   T   L   1   2   3   ë    t    4   d   5   d   6

9

LIBRI I MËSUESIT - GJEOGRAFIA 7    ë    ë    s   l    ,    ë    t    r    l    n    n    e    e    e    e    j    e    a    r   u    s    r   v    t    ë    r    t    k   ë    k   a   e    r    e    e    ë    t    ë    a    f    f    a    r    a    a    r    t    t    o    t    t    t    n    t    s    a    a    o    o    t    s    e    e    i    6   o   7   d    8    9    i    e    r    r    r    r    e    e    n    o   z    ë    b    r    h   z    r   y    h   z   y    g   e   r    R   g   h    e    t    t    t    R    R    d    R    d    m    e    o    d    t    ë    o    o    e    r    a    ë    a    r    j    a    s    t    t    A   p   e    s    t    s    ë    A    A    A    ë    e    e    b    i    n    ë    n    r    a    j    e   e   v   z   b    e   n    U   j    U   e   U   h    t    g   t    o    ë   s   U   g   m   v    ë    ë    s   e    ë    t    e    k    e    e    t    t    m    t    i    t    R    R    R    R    e    j    r    i    i    s    s    e    r    k    r    r   z   E   ë   e    e    e    t    b    s    E    E    E    e    e    e    e    o    a    i    j    r    m    j    r    f   J   s   m   u    e    i    r   u    f    r    s    J    J    J    t    d    p    o    p    o    k    k  ,    o    o    i    s    r    r    ë    )    G   s    G   s    G   a   s   z   G   a   s   e    4   u    i   u    t    s    s    t    j    o    ë    5    ë    ë    d   ë    h    d   a    d    U   t    ë    U   h    a   e    s   ë    t    e    t    m    j    r    U   t    r    t    r    e    r    ë    r    ë    t    t    e    r    U    r    ë    r    j    t    E    E    ë    e    e    ë    t    S    S    S    S    h    t    a    a    e    e    ë    ë    e    e    j    e   e    j    b    j    i    h   J    t    j    e   t   y    J   h   f    M    t    E   h   E   h   t    h    h    t    s  .    e    t    s    E   p    e   t    T    j    t    e   E   p    e    i   x   e    i    e    T    i    e    i    e    e    d    I    I    d    i    ë    d    o    t    i    e    e   v   v   h   o    i    Ë   i    k    i    h    i    n    f    t    (    t    e   n    t    1    d    i     Ë     Ë     Ë    s    s    s    R   e    a    i    i    e   d    m    e   d   ë   R   t    f    t    i    e    T   m    a    a   T   m    e    i    m    L   r    ë    r    t    T   i    T   i    s    j    e    i    s     Ë    i    a    k    d    d    d    e    t    i    i    e   t    Ë   s    a    s    m    l    r    ë      e   k   m    A    A    A    A    l    s    s    s    s    r    e   v    r    t    r    t    e    e    e    t    f    S    d    d    S    e    e    i    j    j    t    ë   j    m    g    o   U   ë    o   i    s   o   i    ë   u   U   ë    ë   f    e   h   U   ë    e   l    t    U   ë    t    o   e    s   z   M    t    j    t    j   z   R   c    l    R   c    m    e    V    M    h    M    T    T    n    k    e    o    o    T    T    T    T    o   I    l    o   j    o   r    e  .  .    o  .    h   a   I    l    o   m  x   I    l    o   m    e    Ë   o    a   r    t  .    r  .  .    I    l    e   a     Ë   r    o   i    r    i    L   7   o    f    8   9   S   P   S   P   g   k   P   P   T   B   b   2   3   t    f    4   d   m    S   P   i    n   S   P   i    m    b   P   P

10

   j   -    a    t      ë   j    d    p   o    r    i    j    e    a   b    0   g    h   m    1   z    m    s    i    i    i    s   e    e    d   R   e  ,    h    m    n   l    e    A    e    e    i    e    r    a   a   j    U   h    r    d    p    b    r    m    d    a    r    R    t    e    e   u   –    e   u   r    i    e   v    e   r    E    r    o    r    r    t    t   v    d   z    J    e    e    ë    a   a   j    g   ë    o    s    G    d    i    n   n   n    r    e    e    r    j    d   o   o   i    U   m    r    6   n    a    r    b   e    e   z   z    e    E    l    o    m    S    e    j    n    e    b   s    f    t    r    i    J    h    ë   ë   i    a   s    m    E   o    T    s   r    p    d    n    n    r    e   I    d    I    ë    t    o    e    i    i    p    s   t     Ë    j    R   i    a   n   I    e   j    a   a   v    I    j    B   ë   e    j    t    t    j    t    r    T    i     Ë   r   -    p   ë    o   o   o   ë   A   e   m    ë   s    i    S    i    q    m    t    e    r    d   d   d   d   U   a    ë   a   t    e    t   v   R   o   d    r   y    N    N    N    N    k   H   a    e    s    T    j    t    e    a    r    I     Ë    h  .  .  .  .  .    j    o    i    e    T   1   s   e   2   3   4   5   S   H   h   P   S   m    T

   ë    N  .    )   e   v   a   r    t   s   e   m   e   s   s   a   p    i   s    ë   r   o    3    +    2    +    1   r   a   u   r   e    j   g   u   s   e  .   a   l   m  a   r   e   t    k   s   s   e    (   m   e   r   e   o   s   n   m   i    i   s   n    ë   l   a   m  p   e   ë   v   n   e   t    t    k   e   v   e   i    j   o   n   r   o   p   r   e   g   e    t    t    ë   n   r   i   o   e    6   u   r   j   e  ,    k   u   s   r    i   o   u   t    k    d   h   a   n   d   e   r   e   j   v   g   p    ë    ë   z   r   n   n   ë   a   p   u    j   p    k   ë   =   u   s   s   n   ë   r   a   u   n   k    i   a   t   r    l   e   p   a   j   g    ë   m   u   e    N   t   s   e   :    ë    t    ë   m   i    t    i   n   s   a    ë   ë   r   u    h   a   t    i    S   v   S 11

LIBRI I MËSUESIT - GJEOGRAFIA 7 Temaka 1 Proceset natyrore dhe shoqërore Përshkrimi i temakës: Proceset natyrore dhe shoqërore përfshijnë zhvillimet dhe ndryshimet që ndodhin në mjedisin natyror dhe shoqëror, në nivelin vendor (në Shqipëri), rajonal (të vendeve ballkanike) dhe global (të vendeve europiane e jashtë Europës). Njohja e këtyre proceseve, e ligjshmërisë dhe e lidhjeve shkak-pasojë është domosdoshmëri për vendimmarrjet e nxënësve. Në klasën e 7-të, nxënësit do të zhvillojnë kompetencën (aësinë) e kërkimit gjeograk, përmes zbulimit dhe argumenmit shkencor të lidhjeve shkak-pasojë, në dukuritë dhe proceset që ndodhin në sistemet natyrore të planet tonë. Duke mësuar njohuritë gjeograke, nxënësit do të dinë të mbajnë qëndrimet e tyre ndaj zhvillimeve në mjedisin ku jetojnë e më gjerë. Në këtë mënyrë nxënësit do të përmirësojnë jetën e tyre e do të japin kontribun akv në mbrojtjen e mjedisit.

Nëntemaka 1.1 Toka në hapësirë (8 orë gjithsej) Nëntemaka 1.2 : Proceset dhe dukuritë natyrore në Tokë (54 orë gjithsej) Temaka 2: Ndërvarësia midis njerëzve, vendeve, rajoneve dhe mjediseve (8 orë gjithsej) Përshkrimi i temakës: Përmes kësaj temake nxënësit do të zhvillojnë këndvështrimin e tyre hapësinor për botën, do të kuptojnë vendndodhjen e njerëzve, të vendeve, rajoneve dhe burimeve; do të dinë të përshkruajnë arsyet e kësaj vendndodhjeje; do të zbulojnë se si kanë ndikuar dhe ndikojnë ngjarjet historike, faktorët zikë dhe njerëzorë në zhvillimin e fshat/qytet/krahinës ku ata jetojnë; si kanë ndikuar ato në zhvillimin e Shqipërisë, vendeve ballkanike, europiane e më gjerë. Përmes mësimit të kësaj temake nxënësit do të kenë mundësi të vëzhgojnë dhe të debatojnë rreth pasojave shoqërore dhe ekonomike të ndryshimeve mjedisore; do të propozojnë, krahasojnë e vlerësojnë mundësitë e përdorimit të burimeve natyrore në rajone dhe vende të ndryshme.

Nëntemaka 1.2 Shoqëria dhe ndërveprimi me mjedisin PLANI ANALITIK I ORËVE MËSIMORE SIPAS TEMATIKAVE DHE NËNTEMATIKAVE

TEMATIAKA 1 Proceset natyrore dhe shoqërore Nëntemaka 1.1 Toka në hapësirë (6 orë njohuri të reja; Punë prakke 1 orë; Përsëritje 1 orë) Nxënësi: Përshkruan: formën e Tokës; përmasat dhe rëndësinë e tyre; pozicionin e Tokës në sistemin diellor. Idenkon provat që tregojnë se Toka rrotullohet rreth bosht të saj. Ndërton dhe përdor modele: që tregojnë lidhjen ndërmjet rrotullimit të Tokës rreth vetes dhe gjatësisë së ditës; që përshkruajnë pozicionin e Tokës kundrejt Diellit në ditët e ekuinokseve dhe solsceve. Tregon objekvitet kur kërkon të dhëna dhe informacion për të bërë të vlefshme shpjegimet e j mbi formën dhe përmasat e Tokës. Paraqet dhe komunikon lirshëm mendimet e j. Ndan me të tjerët përvojat dhe njohuritë e përuara nga vëzhgimet individuale. Demonstron bashkëpunim gjatë punës në grup për 12

përgatjen e modeleve. Materiali burimor dhe mjetet mësimore: teks mësimor, harta e sferës qiellore, paraqitje skemake e sistemit diellor, imazhe satelitore, video ilustrave, foto, globi tokësor etj

MËSIMI 1 MËSIMI 2 MËSIMI 3 MËSIMI 4 MËSIMI 5 MËSIMI 6

Krijimi i Gjithësisë Toka në sistemin tonë diellor Forma e Tokës dhe përmasat e saj Toka, plane ku jetojmë Rrotullimi i Tokës rreth vetes Rrotullimi i Tokës rreth Diellit, formimi i snëve

SITUATË E SUGJERUAR 1 Trashëgimia gjeograke zbuluar nga hapësira PËRSËRITJE 1 Toka në hapësirë

Nëntemaka 1.2 Proceset dhe dukuritë natyrore në Tokë 1.2.1

Atmosfera (9 orë njohuri të reja; Punë prakke 2 orë; Përsëritje 1 orë, tesm 1)

Nxënësi: Modelon strukturën verkale të atmosferës, duke përdorur informacion nga burime të ndryshme të të nxënit. Dallon brezat e nxehtësisë dhe rëndësinë e rrezamit diellor, si rrezami bazë për planen tonë. Përshkruan shkaqet dhe pasojat e shpërndarjes së pabarabartë të nxehtësisë; ndikimin e saj në qarkullimin e rrymave oqeanike dhe erërave. Shpjegon marrëdhënien ndërmjet të dhënave të temperaturës ditore, shtypjes atmosferike dhe lagëshrës relave për të kuptuar mon, si ndryshim afatshkurtër i këtyre treguesve. Përdor instrumentet për matjen e temperaturës së ajrit, shtypjes atmosferike, lagëshrës dhe përcakmin e drejmit të erës, për të mbledhur të dhëna në lidhje me mon; hartat sinopke për të bërë parashikime të mot. Përshkruan klimën si rezultat i modeleve afatgjatë të temperaturës, reshjeve. Idenkon faktorët që ndikojnë në formimin e klimës; zonat kryesore klimake në hartë. Sjell shembuj se si modelet globale ndikojnë mikroklimën (p.sh., rryma e Golfstrimit, pasojat në klimën e Europës

Veriperëndimore); Ndërton dhe interpreton grakë klimakë për zona të ndryshme. Argumenton rëndësinë e proceseve dhe të modeleve të klimës për jetën dhe proceset në Tokë (p.sh., thatësira, turizmi ) dhe rolin e veprimtarisë njerëzore (p.sh., shmi i gazeve serë). Idenkon disa ndër pasojat dhe format e relievit që krijohen nga veprimtaria gërryese, transportuese dhe depozituese e erës. Tregon objekvitet kur kërkon të dhëna për treguesit e mot dhe klimës. Paraqet dhe komunikon lirshëm mendimet e j. Ndan me të tjerët përvojat dhe njohuritë e përuara nga vëzhgimet individuale. Demonstron bashkëpunim gjatë punës në grup për përgatjen e modeleve dhe kryerjen e detyrave/projekteve. Materiali burimor dhe mjetet mësimore: teks mësimor, harta sinopke, harta klimake, imazhe satelitore, video ilustrave, foto, globi tokësor, instrumente matës etj

13

LIBRI I MËSUESIT - GJEOGRAFIA 7 Mësimi 1 Mësimi 2 Mësimi 3 Mësimi 4 Mësimi 5 Mësimi 6 Mësimi 7  Mësimi 8 Mësimi 9

Atmosfera. Rëndësia, përbërja dhe struktura

Rrezami diellor dhe temperatura e ajrit në Tokë Lagësha e ajrit Trysnia atmosferike Retë Erërat Reshjet

Mo dhe klima Atmosfera dhe problemet mjedisore të shkaktuara nga njeriu

SITUATË E SUGJERUAR 2

Shtresat e atmosferës

SITUATË E SUGJERUAR 3 Zonat e ndriçimit dhe temperatura e ajrit në planet PËRSËRITJE 2 Proceset dhe dukuritë natyrore në Tokë-Atmosfera

1.2.2

Hidrosfera (12 orë njohuri të reja; Punë prakke 2 orë; Përsëritje 1 orë, tesm 1)

Nxënësi: Interpreton lidhjen e Hidrosferës me Litosferën, Atmosferën, Biosferën; Idenkon veçoritë e ujit të deteve dhe oqeaneve (temperatura, kripësia, dendësia); Bën dallimin ndërmjet lëvizjeve të ndryshme të ujërave të oqeaneve dhe deteve si dhe të faktorëve që ndikojnë: valët detare; rrymat oqeanike; bacat dhe zbacat. Skicon në hartë drejmin e lëvizjes dhe rrugën që ndjekin disa nga rrymat oqeanike, si dhe përshkruan rolin e tyre në klimën e rajoneve që përshkojnë. Idenkon, bazuar në vëzhgime dhe në modele të ndryshme, elementët përbërës të lumit dhe llojet e lumenjve. Përcakton drejmet kryesore të shtrirjes së disa lumenjve në hartën e botës dhe të Shqipërisë. Krahason liqene me origjinë të ndryshme, duke sjellë shembuj dhe përcakton vendndodhjen e tyre në hartë. Vëzhgon në zonën (qyten/fshan) e j praninë e burimeve dhe diskuton për llojin dhe përdorimin e tyre. Idenkon disa ndër pasojat dhe format e relievit që krijohen nga veprimtaria gërryese, transportuese dhe depozituese në brigjet detare, e ujërave rrjedhëse dhe karst. Përshkruan formimin e borës dhe të akujve dhe veprimin e tyre në mjedis. Heton për një çështje mjedisore që lidhet me ujërat (p.sh., erozioni lumor, tharja e një liqeni arcial etj.) në zonën e j: idenkon problemin; përcakton faktorët e mundshëm që e shkaktojnë; ofron zgjidhje; vlerëson përmet dhe riskun e zgjidhjeve të mundshme. Materiali burimor dhe mjetet mësimore: teks mësimor, harta e zike e botës, harta zike e Shqipërisë, harta e shpërndarjes së rrymave oqeanike, imazhe satelitore, video ilustrave, foto, globi tokësor, paraqitje skemake etj

Mësimi 1 Mësimi 2 Mësimi 3 Mësimi 4

14

Hidrosfera dhe lidhja e saj me sferat e tjera të gjeosistemit Qarkullimi i ujit në natyrë

Oqeanet dhe detet Veçoritë e ujit të deteve dhe të oqeaneve

Lëvizja e ujit të oqeaneve dhe deteve (bacë-zbaca, valët detare) Mësimi 5 Mësimi 6 Rrymat oqeanike si pjesë e lëvizjes së ujit të oqeaneve dhe deteve Veprimtaria gërryese, transportuese, depozituese e det Mësimi 7 Mësimi 8 Ujërat rrjedhëse sipërfaqësore dhe paret e tyre Mësimi 9 Veprimtaria e ujërave rrjedhëse sipërfaqësore Mësimi 10 Liqenet, origjina e formimit të tyre dhe paret e tjera Mësimi 11 Ujërat nëntokësore dhe veprimtaria karske Veprimtaria e borës dhe e akujve Mësimi 12

SITUATË E SUGJERUAR 4 Idenkimi i oqeaneve, deteve dhe gjireve detare kryesore të botës SITUATË E SUGJERUAR 5 Rrymat oqeanike PËRSËRITJE 3 Proceset dhe dukuritë natyrore në Tokë-Hidrosfera 1.2.3 Litosfera (9 orë njohuri të reja; Punë prakke 2 orë; Përsëritje 1 orë) Nxënësi: Modelon ndërmin e brendshëm të Tokës, duke përshkruar veçoritë kryesore për secilën shtresë. Klasikon shkëmbinjtë sedimentarë, metamorkë dhe vullkanikë. Idenkon faktorët kryesorë që ndikojnë në formimin e dherave. Argumenton rëndësinë e materialeve që përbëjnë Tokën (p.sh., shkëmbinjtë, mineralet) për shoqërinë. Nxjerr përfundime për proceset historike që kanë kontribuar në format e tokës: lëvizjet e konnenteve përgjatë kohërave; pllakat tektonike. Diferencon format kryesore të relievit të konnenteve dhe bën dallimin e tyre në hartë. Idenkon në hartë vendet me lartësi absolute të ndryshme. Krahason ndryshimet e sipërfaqes së Tokës që ndodhin si pasojë e lëvizjeve të ngadalta (p.sh. formimi i maleve) dhe të proceseve të shpejta (tërmetet, vullkanet). Demonstron në hartë lidhjen e brezave vullkanikë me zonat e tërmeteve.

Materiali burimor dhe mjetet mësimore: teks mësimor, harta e zike e botës, harta zike e Shqipërisë, harta e shpërndarjes së vullkaneve, harta e shpërndarjes gjeograke të tërmeteve, imazhe satelitore, video ilustrave, foto, globi tokësor, kampione minerale, copa shkëmbinjsh, paraqitje skemake, forma relievesh te krijuara etj Mësimi 1 Ndërmi i brendshëm i Tokës Mësimi 2 Konnentet dhe formimi i tyre Mësimi 3 Relievi i konnenteve si pjesë e relievit të sipërfaqes së Tokës Mësimi 4 Format e relievit në konnente: malet dhe luginat Mësimi 5 Format e relievit në konnente: fushat dhe kodrat Mësimi 6 Shkëmbinjtë dhe llojet e tyre Mësimi 7 Tokat (dherat), faktorët e formimit të tyre Mësimi 8  Tërmetet Mësimi 9  Vullkanet

SITUATË E SUGJERUAR 6 Plotësimi i hartës zike të botës SITUATË E SUGJERUAR 7 Plotësimi i hartës së shpërndarjes gjeograke të tërmeteve dhe vullkaneve

15

LIBRI I MËSUESIT - GJEOGRAFIA 7 PËRSËRITJE 4 1.2.4

Proceset dhe dukuritë natyrore në Tokë: Litosfera

Biosfera (4 orë njohuri të reja; Punë prakke 2 orë, Përsëritje 1 orë)

Nxënësi: Idenkon faktorët që ndikojnë në shpërndarjen e pabarabartë të botës bimore e shtazore sipas brezave të nxehtësisë. Materiali burimor dhe mjetet mësimore: teks mësimor, harta e zike e botës, harta e shpërndarjes së mjediseve jetësore të ndryshme, sipas temave mësimore, video ilustrave, foto etj

Mësimi 1 Mësimi 2 Mësimi 3 Mësimi 4

Mjediset jetësore të brezit të nxehtë Mjedisi jetësor i brezit mesatar

Mjediset jetësore të brezit të ohtë Mjediset jetësore mesdhetare dhe mjediset jetësore në zonat malore

SITUATË E SUGJERUAR 8 Plotësimi i përhapjes gjeograke i mjediseve jetësore të brezit të nxehtë dhe brezit mesatar SITUATË E SUGJERUAR 9 Plotësimi i përhapjes gjeograke i mjediseve jetësore mesdhetare, malore dhe i mjediseve  jetësore të brezit të ohtë PËRSËRITJE 5

Proceset dhe dukuritë natyrore në Tokë-Biosfera

Temaka 2 Ndërvarësia midis njerëzve, vendeve, rajoneve dhe mjediseve (5 orë njohuri të reja; Punë prakke 1 orë; Përsëritje 1 orë, tesm 1) Nxënësi: Diskuton mbi potencialet turiske, ekonomike, mjedisore të hapësirave bregdetare, përmes shembujve nga vendi dhe bota. Heton disa ndër problemakat e krijuara, si pasojë e ndërhyrjeve të veprimtarisë së njerëzve (p.sh., ndërmet e shumta dhe pa kriter, mungesa e kanalizimeve dhe e trajmit të ujërave të zeza etj): në një zonë bregdetare; në një qendër urbane; në një zonë rurale. Respekton diversiten natyror të mjediseve të ndryshme. Demonstron përgjegjshmëri në shfrytëzimin dhe ruajtjen e burimeve natyrore. Vlerëson ndërvarësinë globale të ndikimeve

mjedisore (p.sh., transferimi i ndotjes). Paraqet dhe komunikon lirshëm mendimet e j. Ndan me të tjerët përvojat dhe njohuritë e përuara nga vëzhgimet individuale. Demonstron bashkëpunim gjatë punës në grup, për përgatjen e modeleve dhe kryerjen e detyrave/projekteve. Materiali burimor dhe mjetet mësimore: teks mësimor, harta e zike e botës, harta e shpërndarjes së zonave të ndotura në Shqipëri, video përshkruese, foto sipas temakave mësimore etj

16

Mësimi 1 Mësimi 2 Mësimi 3 Mësimi 4 Mësimi 5

Hapësirat bregdetare, si hapësira të jetës njerëzore dhe mbrojtja e tyre Ndotjet mjedisore Ndotja në zonat urbane Ndotja në zonat rurale Ndërveprimi njeri–mjedis

SITUATË E SUGJERUAR 10 Harta e problemeve dhe e zgjidhjeve mjedisore PËRSËRITJE 6 Shoqëria dhe ndërveprimi me mjedisin 6 ORË PROJEKTE Shënim: 1. Situatë e sugjeruar nënkupton zhvillimin e një punë prakke; 2. Orët e përsëritjes janë vendosur në fund të kapitullit. Ju sugjerojmë zhvillimin sipas këj plani analik, por, ju lutemi, mos anashkaloni udhëzimet e herëpashershme të dhëna nga MAS dhe IZHA; 3. Tesmet janë vendosur nga 1 për çdo semestër; 4. Bashkangjitur do të gjeni model projek, të cilin e vendosni sipas udhëzimeve të MAS-it dhe IZHA-s. Sipas IZHA-s, Programi Gjeograa shkalla 3, kl 6-7, fq. 33 citojmë se: “Orët e sugjeruara përfshijnë njohuritë e reja, punët prakke, detyrat apo projektet, vëzhgimet në natyrë, tesmet e ndryshme. Përdoruesit e programit duhet të respektojnë sasinë e orëve vjetore të lëndës dhe janë të lirë

të ndryshojnë me 10% (shtesë ose pakësim) orët e rekomanduara për secilën temakë.

17

LIBRI I MËSUESIT - GJEOGRAFIA 7

KRITERET BAZË PËR VLERËSIMIN E NJË MËSUESI Këto janë kriteret me të cilat kompetencat tuaja mësimdhënëse do të vlerësohen.

A. PRAKTIKË MËSIMDHËNËSE 1. KOMPETENCA SHKENCORE

1. 1 Njohuri shkencore të thelluara. 1. 2 Gjuhë të saktë shkencore. 1. 3 Aësi për të vlerësuar nxënësit nga njohuritë shkencore. 2. KOMPETENCA PEDAGOGJIKE 2.1 Planifkim

2.1. 1 Përshtatja e zbatueshmërisë së planit mësimor të hartuar në përputhje me programin e MAS-it dhe udhëzimeve të IZHA-s, për lëndët që jep mësim dhe me kushtet konkrete ku shkolla zhvillon veprimtarinë e saj.

2.1. 2 Harmi i ditarit (përgatja ditore) në bazë të planit mësimor, mjeteve, burimeve që ka në dispozicion për realizimin orës mësimore dhe edukave, si dhe në përshtatje me nivelin e nxënësve të klasës. 2.1. 3 Përcakmi i saktë i qëllimeve dhe i objekvave të rezultateve të të mësuarit. 2.1. 4 Aësi për të planikuar në mënyrë koherente dhe progresive punën në klasë. 2. 2 Realizim

2. 2. 1 Informacion shkencor të përshtatshëm me temën. 2. 2. 2 Movim. 2. 2. 3 Metodologji të përshtatshme me nxënësit e klasës, mjetet dhe burimet e zgjedhura.

2. 2. 4 Aësi për të zgjedhur metodat dhe materialet në përshtatje me aësitë e nxënësve; përdorimi i një shumëllojshmërie të sleve të mësimdhënies, teknikave, mjeteve; përdorimi i teknikave të të pyeturit në përshtatje me moshën dhe aësitë e nxënësve; përdorimi i gjuhës së përshtatshme, aësi komunikimi. 2. 2. 5 Aësi për t’i demonstruar ato duke krijuar mundësi të barabarta për nxënësit. 2. 2. 6 Aësi për të marrë parasysh nevojat specike të nxënësve, duke përfshirë si ata që kanë aësi të kuzuara, ashtu edhe ata që janë të talentuar. 2. 2. 7 Zhvillim i kapaciteteve të nxënësve. 2. 2. 8 Krijimi i situatave ku nxënësit të kenë mundësi të mësojnë e të arrijnë rezultate. 2. 2. 9 Aësi për të ruajtur një mjedis të qetë të të mësuarit. 2. 2. 10 Aësi për të krijuar kushtet për të mësuar; aësi për të movuar nxënësit në procesin e mësimdhënies e mësimnxënies dhe të ruajtjes së paqes.

18

KRITERET BAZË PËR VLERËSIMIN E NJË MËSUESI 3. VLERËSIM

3. 1 Teste zhvilluese. 3. 2 Kritere vlerësuese. 3. 3 Analiza të përshtatshme dhe përdorim i rezultateve. 3. 4 Aësi për të monitoruar dhe vlerësuar progresin dhe arritjet e nxënësve. 3. 5 Aësi për të regjistruar dhe raportuar arritjet. 3. 6 Aësi për t’iu përgjigjur të dhënave vlerësuese, në planikimin e mësimdhënies së ardhshme.

3. 7 Vetëvlerësim. 4. I HAPUR NDAJ TË REJAVE PEDAGOGJIKE

4. 1 Brenda në klasë. 4. 2 Jashtë klasës.

B – QËNDRIME

1. Përgjegjësi. 2. Kapacitet për analiza krike dhe analiza vetëkrike. 3. Iniciator dhe krijues. 4. Fleksibël.

5. Lidhje njerëzore 5. 1 Me nxënësit. 5. 2 Me kolegët e departament ku bënë pjesë, mësuesit e drejtuesit e shkollës. 5. 3 Me prindërit e anëtarët e tjerë të komunitet.

19

LIBRI I MËSUESIT - GJEOGRAFIA 7

MODELE TESTESH Ç’është tesmi? Tesmi është një nga gjashtë teknikat e vlerësimit të njohurive, aësive, qëndrimeve dhe vlerave të nxënësve. Teknikat e vlerësimit janë: 1.

Vlerësimi me shkrim (testet)

2.

Vlerësimi me gojë

3. Vlerësimi me anë të dëgjimit 4. Vlerësimi prakk 5. Vlerësimi me anën e pyetësorëve të nxënësve 6.

Vlerësimi i projekteve, punëve kërkimore dhe i punëve në terren

Tesmi si koncept shpreh zhvillimin e matjeve sipas një synimi ose objekvi të caktuar. Tesmi shoqërohet me vlerësimin. Pyetjet në harmin e testeve duhet të respektojnë taksonominë e pyetjeve, i cili është një sistem për klasikimin e pyetjeve sipas niveleve të vëshrësisë. Nivelet e ndryshme të taksonomisë së pyetjeve janë: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Njohja: mbajtja mend e përkuzimeve, vlerave. Kupmi: ndryshimi i informacionit nga një formë në një tjetër. Zbami: përdorimi i rregullave dhe i parimeve për të zgjidhur problemat. Analiza: të shihen lidhjet shkak-pasojë. Sinteza: përmbledhja e ideve duke ruajtur kupmin bazë. Vlerësimi : krijimi i kritereve ku të vlerësohen situatat dhe të jepen gjykime.

20

MODELE TESTESH

TEST SEMESTRI I - TOKA NË HAPËSIRË (I SUGJERUAR) Emri Mbiemri i nxënësit:_________________________ Klasa___________________________________________

1. A) B) C) D) E) F) G) H) I) J) K) l)

Përkuzoni alët: 12 pikë Diell______________________________________________________________________ Gjithësi____________________________________________________________________ Xhordano Bruno____________________________________________________________ astronom__________________________________________________________________ teleskop __________________________________________________________________ Galakkajonë_______________________________________________________________ Rruga eQumsht____________________________________________________________ asteroid___________________________________________________________________ kometë___________________________________________________________________ “Apollo 11”________________________________________________________________ kohëlokale_________________________________________________________________ kohë zonale ______________________________________________________________

2. Renditni planetët sipas largësisë nga Dielli.

9 pikë

a) Mërkuri

b)Toka c) Afërdita d) Jupiteri e) Marsi

f) Saturni g) Urani

h) Neptuni i) Plutoni

3. Përcaktoni nëse alitë e mëposhtme janë të vërteta (V) apo të gabuara (G)

8 pikë

a) Yjet janë trupa qiellorë të zjarrtë që lëvizin në hapësirë dhe që rrezatojnë dritë dhe nxehtësi përreth tyre.______________ b) Të gjitha galakkat largohen gjithmonë e më shumë prej galakkës sonë dhe prej njëratjetrës.____________ c) Gjithësia nuk ka një moshë të caktuar dhe një masë të caktuar.

 __________________________________ d) Gjithësia, si një tërësi, nuk ka llim të përcaktuar, as fund të përcaktuar, por ajo zgjerohet vazhdimisht dhe në pafundësi.___________

21

LIBRI I MËSUESIT - GJEOGRAFIA 7 e) Dielli është qendra e sistemit tonë diellor _________ e) Pozita e planet Tokë, as shumë afër dhe as shumë larg Diellit, por edhe prania e atmosferës përreth saj, bëjnë të mundur që Toka të ketë temperaturë të përshtatshme për ekzistencën e jetës në të.

f) Nikolla Kopernik zbuloi pozicionin e saktë të Tokës, si e treta në raport me Diellin, dhe se Hëna rrotullohet rreth saj.________________________________________ g) Këndi që formojnë rrezet e Diellit me sipërfaqen e Tokës, nuk është i ndryshëm në pjesë të ndryshme të saj.

4. Shpjegoni se cila është forma e Tokës duke argumentuar njohuritë tuaja. 5 pikë  ____________________________________________________________________________  ______________________________________________________________________________  ______________________________________________________________________________ 5. Përse në planen tonë ka jetë ? Argumentoni. 5 pikë  ____________________________________________________________________________  __________________________________________________________________________  ____________________________________________________________________________  _________________________________________________________________________

6. Paraqitni skemën e formimit të snëve dhe shpjegoni pse formohen ato? 5 pikë  ____________________________________________________________________________  ______________________________________________________________________________  ______________________________________________________________________

7. Përshkruani rrjedhojat gjeograke të rrotullimit ditor të Tokës. 5 pikë  ____________________________________________________________________________  ______________________________________________________________________________  ___________________________________________________________

8. Vlerësoni, pse është e rëndësishme ruajtja e planet ku jetojmë?

 Notat Pikët

22

4 0-17

5 18-23

6 24-29

7

30-35

 

8 36-41

5 pikë

9

10 42-47   48-54

MODELE TESTESH

TEST SEMESTRI II (I SUGJERUAR) Emri Mbiemri i nxënësit:_________________________ Klasa___________________________________________ 1. A) B) C) D) E) F) G) H)

Përkuzoni alët: 8 pikë Atmosferë______________________________________________________ kuri i ngopjes ________________________________________________ ciklon_______________________________________________________ anciklon trysni_______________________________________________________________ shiu acid _____________________________________________________________ smogu______________________________________________________________ trysni________________________________________________________________

2. Renditni llojet e brezave të ndriçimit dhe pesë brezat e tyre. 2 pikë  _______________________________________________________________________________  _______________________________________________________________________________ 3. Renditni zonat klimake të Europës.

2 pikë

4. Përcaktoni nëse alitë e mëposhtme janë të vërteta (V) apo të gabuara (G)

9 pikë

a) Rapor midis peshës sëajrit dhesipërfaqesmbi tëcilën ai ndodhet quhet trysni.______________ b) Breshëri formohet kur masa ajrore lëviz menjëherë në lartësi, për rrjedhim

ndryshojnë shumë shpejt kushtet e temperaturës së ajrit ku reja gjendet. __________ c) Aësia e Atmosferës për të larguar ngrohtësinë në afërsi të Tokës, quhet “efekt serrë”________________________ d) Musonet krijohen në brendësi të konnenteve_________________________ e) Era është zhvendosje e ajrit me një forcë që mund të shkojë deri në disa dhjetëra metra në sekondë.___________________________ f) Izobari është një vijë që bashkon pikat me temperaturë të njëjtë atmosferike në një territor të caktuar.___________________________ g) Mo është gjendja njëvjeçare e klimës në një çast të caktuar dhe në një vend të caktuar, për sa u përket vlerave të temperaturës, trysnisë dhe lagëshsë, si dhe për sa u përket dukurive meteorologjike si vranësira, reshjet, dhe erërat. _____________________ h) Energjia diellore mund të shndërrohet në energji elektrike ose në energji termike. ________  _________________________________________________

23

LIBRI I MËSUESIT - GJEOGRAFIA 7 h) Energjia diellore mund të shndërrohet në energji elektrike ose në energji

termike._________________________________________________________  j) Shkenca e gjeograsë parashikon mon.  _______________________________________________________________ 5. Kur asim për lagëshrën në ajër, ne përdorim disa tregues për ta matur. Të lla janë: lagëshra absolute, kuri i ngopjes dhe lagëshra relave. Shkruani nga një ali për secilin tregues ku të tregoni se në ç’mënyrë e mam lagëshrën në ajër. 5 pikë  _______________________________________________________________________________  _______________________________________________________________________________ 6. Emërtoni situatën në foton e mëposhtme.

5 pikë

7. Vëzhgoni hartën e izobareve të Europës. Shkruani zonat që tregojnë trysni të lartë dhe ato me trysni të ulët. 5 pikë

 Notat Pikët 24

4 0-7

5 8-12

6 13-18

7

19-23

 

8 24-28

9 29-32

10 33-36

MODELE TESTESH

TEST SEMESTRI III (HIDROSFERA) (I SUGJERUAR) Emri Mbiemri i nxënësit:_________________________ Klasa___________________________________________ 1. A) B) C) D) E) F) G) H) I) J)

Përkuzoni alët: 10 pikë Oqean_____________________________________________________________________ Det_______________________________________________________________________ Gji detar___________________________________________________________________ Bacë-zbacë_______________________________________________________________ Rrymë oqeanike_____________________________________________________________ Kep_______________________________________________________________________ Abrazion___________________________________________________________________ Erozion____________________________________________________________________ Ujëra nëntokësore____________________________________________________________ Liqen______________________________________________________________________

2. Lidhni me shigjetë detet me llojshmërinë e tyre: b) c) d) e)

dete të brendshme dete ndërishullore dete anësore dete të mbyllura

4 pikë

De i Veriut De Kaspik De Egje De Mesdhe

3. Përcaktoni nëse alitë e mëposhtme janë të vërteta (V) apo të gabuara (G).

10 pikë

1. Litosfera, hidrosfera, atmosfera janë tri sferat që u përkasin sistemeve abioke.______________ 2. Hidrosfera ndërvepron me atmosferën, por nuk ndikon në formimin e klimës dhe të mot.______ 3. Uji kur është në gjendje të ngurtë, zhytet në ujin__________________________________ 4. Avullimi është procesi i shndërrimit të ujit nga gjendje e lëngët në gjendje të gaztë___________ 5. Uji i det është më pak i kripur në zonat e nxehta (ekuatoriale) sesa në zonat e ohta (polare)___ 6. Pjesa më e cekët e det, që është nën ndikimin e bacë-zbacave, quhet fushë abisale_________ 7. Cunamit njihen ndryshe si valë detare sizmike, pasi 80% e tyre ndodhin për shkak të tërmeteve nënujore. ____________________________________________________________________ 8. Materialet e depozituara në plazhe, duke iu nënshtruar veprimtarisë së erës, krijojnë dunat

bregdetare.____________________________________________________________________ 9. Shpejtësia e një rrjedhjeje ujore, nuk varet shumë nga pjerrësia e terrenit.___________________ 10. Liqene quajmë gropa të mëdha të mbushura me ujë, të cilat nuk komunikojnë drejtpërdrejt me den_________________________________________________________________________ 4. Shpjegoni: Përse gjatë snës së dimrit, në temperaturat nën 0°C, mund të ndodh çarja e tubave të ujit? 5 pikë  _____________________________________________________________________________  _____________________________________________________________________________  _____________________________________________________________________________ 25

LIBRI I MËSUESIT - GJEOGRAFIA 7

5. Përse brigjet perëndimore të konnenteve të Hemisferës Jugore janë më të ohta? Nga cilat rryma oqeanike ndikohen ato? 5 pikë  _______________________________________________________________________________  ___________________________________________________________________________  _______________________________________________________________________________  ___________________________________________________________________________  _______________________________________________________________________________  ___________________________________________________________________________

6. Paraqitni skemën e qarkullimit të ujit në natyrë dhe shpjegoni sesi ndodh ai?

7. Skiconi skemën e një vale detare në lëvizje dhe paraqitni elementët e saj.

5 pikë

5 pikë

8. Vlerëso shkurmisht: përse uji është një e mirë me vlerë e cila duhet ruajtur dhe mirëpërdorur? 5 pikë

 Notat Pikët

26

4 0-12

5 13-18

6 19-24

7

25-30

 

8 31-36

9

10 37-42   43-49

MODELE TESTESH

TEST SEMESTRI III (I SUGJERUAR) 1. a) b) c) d) e) f) g) h) i)  j)

Përkuzoni alët: 10 pikë Mantel_____________________________________________________________________ Reliev_____________________________________________________________________ Izohipsë___________________________________________________________________ Mal_______________________________________________________________________ Fushë _____________________________________________________________________ Shkëmbinjtë magmakë_______________________________________________________ Tërmet ____________________________________________________________________ Epiqendër__________________________________________________________________ Krater _____________________________________________________________________ Vullkan____________________________________________________________________

2. Plotësoni strukturën e brendshme të Tokës në gurën e mëposhtme:

4 pikë

3. Përcaktoni nëse alitë e mëposhtme janë të vërteta (V) apo të gabuara (G)

8 pikë

1. Në vendin tonë, trashësia e kores konnentale, arrin 34 km. ___________________________ 2. Manteli është shtresa më e brendshme e Tokës. ____________________________________ 3. Të gjitha konnentet e sotme, kanë qenë të bashkuar në konnenn e madh, Pangea, i cili lloi të ndahej në konnente rreth 200 milionë vite më parë. ___________________________________ 4. Malet e vjetra janë më të larta se malet e reja dhe kanë maja të mprehta.____________________ 5. Alpet shqiptare janë alpe tëreja._____________________________________________________ 6. Rrafshnalta më e madhe dhe më e lartë në botë është rrafshnalta e Dekanit.__________________ 7. Shkëmbinjtë janë bashkime në mënyrë natyrore i një ose më shumë mineraleve.______________ 8.Mermerët

janë

shkëmbinj

metamorfik.________________________________________________ 4. Cilat janë zonat e përhapjes gjeograke të tërmeteve? 6 pikë A)_____________________________________________________________________________ B)_____________________________________________________________________________ C)_____________________________________________________________________________ 5. Përcaktoni se në cilin brez të dherave (tokave) ndodhet vendlindja juaj, në varësi të lartësisë? Cili është përdorimi ekonomik i tyre? 5 pikë  ________________________________________________________________________________ 27

LIBRI I MËSUESIT - GJEOGRAFIA 7  _______________________________________________________________________________  _______________________________________________________________________________  ___________________________________________________________________________  _______________________________________________________________________________  ___________________________________________________________________________ 6. Plotësoni mjediset jetësorë sipas brezave të nxehtësisë:

Brezat e nxehtësisë Brezi i nxehtë Brezi mesatar  Brezi i ftohtë

10 pikë

Mjediset jetësore

7. Plotësoni skemën e një vullkani duke paraqitur pjesët përbërës të j

5 pikë

8. Shihni foton ku paraqitet pamja nga fusha e Myzeqesë. Vlerësoni shkurmisht rëndësinë e përdorimit ekonomik të fushave në ndërveprimin shoqëri-mjedis. Si mund t’i mbrojmë tokat nga ndotja? 5 pikë

 Notat Pikët

28

4 0-13

5 14-20

6 21-27

7

  28-34

 

8 35-41

9

10 42-47   48-53

MODEL I NJË PROJEKTI

MODELI I NJË PROJEKTI MËSIMOR Lënda: Gjeograa 7 Klasa: 7 Tema: Ndotja mjedisore dhe llojet e saj SYNIMI I PROJEKTIT • Aësimi i nxënësve në punën kërkimore dhe studimore në hulummin e problemit. • Analiza e problemeve dhe bashkërendimi i ideve në zgjidhjen e problemeve të shkaktuara nga ndotjet.

• •

Aësimi i nxënësve në një punë kërkimore dhe studimore duke punuar në grup. Përcakmi i llojeve kryesore të ndotjes, shkaktarëve që ndikojnë në formimin e ndotjes,

pasojat e ndotjes së tokës, ujit, ajrit dhe marrja e masave konkrete për mbrojtjen e mjedisit.

•

Krijimi i një produk (poster, etëpalosje, raporm etj)

Suksesi nal i projekt është ndërthurja e njohurive me veprimtaritë prakke, të cilat zhvillojnë dhe aësojnë nxënësit.

KOHEZGJATJA E PROJEKTIT: 3 orë mësimore Teori 20% Prakkë 70% Vlerësimi 10%

PJESËMARRËSIT NË PROJEKT: Nxënësit e klasës 7 PARTËNERËT : Prindërit, mësuesit PËRFITUESIT : Nxënësit e klasës 7 Akvitetet që do të kryhen gjatë projekt: 1) Kërkime dhe mbledhje e informacionit nga burime të ndryshme mbi ndotjen në zonën tuaj. 2) Grumbullim, seleksionim dhe analiza e informacionit.

3) Prezanmi i projekt në klasë dhe në “POWER POINT” ose në forma të tjera raportuese si postera, broshura, përmbledhje, album fotosh në varësi të mundësive,

Burimet e informacionit 1)Internet, 2)Teks shkollor, 3) Enciklopedi dhe literatura te shkruara mbi ndotjen në zonën tuaj (shkaktarët, gjendja, masat e marra)

Buxhe: nevojitet për përgatjen e posterave, etë palosjeve, prinmeve, nevojave të tjera të vogla etj. Realizohet nga shkolla, vetë nxënësit, prindërit, donatorë etj. Lista e njohurive lëndore që do të përohen nga projek Përmes informacionit të grumbulluar, nxënësi do të mësojë se çfarë është ndotja e mjedisit, nga se shkaktohet ajo dhe cilat janë masat që mund të përdorim për të mbrojtur mjedisin nga ndotja. 29

LIBRI I MËSUESIT - GJEOGRAFIA 7 Do të konkrezojë njohuri të përgjithshme të marra për: • Ndikimin e shoqërisë njerëzore mbi mjedis • Ndotja e tokës • Ndotja e ajrit • Ndotja e ujit Duke i konkrezuar këto njohuri të marra në studimin e ndotjes dhe të mbrojtjes së mjedisit. Do të vlerësojë larminë e ndotësve në natyrë. Do të evidentojë problemakat dhe do të ofrohen zgjidhje për to.

REZULTATET E PRITSHME TË PROJEKTIT • • •

Nxënësit të plotësojnë njohuritë e marra në tekst për ndotjen mjedisore. Të aësohen në mbledhjen e informacionit dhe evidenmin e problemeve. Të kenë sukses në një punë të thjeshtë kërkimore.

VLERËSIMI I NXËNËSVE Nxënësit do të vlerësohen individualisht me notë. Nxënësi do të vlerësohet për: -përmbushjen e objekvave të projekt; -respekmin e afat kohor; -bashkëpunim të mirë në grup; -aësi në prezanm.

FAZAT E PROJEKTIT FAZAT FAZA I

Veprimtaritë Prezanmi i temës; ndarja e grupeve; diskumi i

Afa 45’

planit të punës dhe krijimi i strukturës FAZA II

Diskum i materialeve, përzgjedhje, seleksionimi i

45’

informacionit, formulimi i materialit përmbledhës FAZA III

Prezanmi i punës dhe vlerësimi

45’

Përgjegjës Mësuesja/i dhe nxënësit Nxënësit dhe mësuesja/i Nxënësit dhe mësuesja/i

FAZA I (ora 1) Prezantohet tema e projekt Ndarja e punës në grupe Ndarja e detyrave specike sipas niveleve dhe dëshirës për të bashkëpunuar Orienmet për projekn që do të nisin Hapat për organizimin e temës së caktuar Marrja e mendimit ( kua e sugjerimeve, ankem, tryeza, diskum) Shpallja e vendimit dhe harmi i planit te veprimtarive

30

MODEL I NJË PROJEKTI Objekvat për mësuesin: -të idenkojë temat që do të shtjellojnë projekn; -të organizojë punën në grup dhe ndarja e detyrave.

LËNDA: Gjeograa 7 Temat që do të ndiqen në teksn Gjeograa 7, kryesisht kapitulli 6 dhe tema apo nënçështje të veçanta nga kapitulli i Atmosferës për ndotjen e ajrit, kapitulli i Litosferës për ndotjen e tokës dhe Hidrosferës për ndotjen e ujit. Specikohen temat mësimore. Temakat e grupeve sipas zgjedhjeve • Grupi 1: Shkaktarët kryesorë të ndotjes së ajrit, dukuritë dhe efektet që lë ndotja e ajrit në botën e gjallë.

•

Grupi 2: Format kryesore të ndotjes së tokës dhe pasojat e saj. Rreziku dhe mundësitë e

zgjidhjes së problemeve.

• •

Grupi 3: Llojet e ndotjes së ujit dhe pasojat e ndotjes së j. Grupi 4: Rrugët që mund të ndjekim për parandalimin dhe minimizimin e ndotjes mjedisore.

FAZA II (Ora 2 e projekt) Grumbullimi i materialit

Ngritja e strukturës së punës me projekte Lidhja në mënyrë koherente, logjike e materialeve me njëra-tjetrën

Formulimi i një materiali përmbledhës dhe diskumi i materialeve dhe i punës së kryer deri në këtë fazë.

Përcakmi i planit të mëtejshëm të veprimtarive Çfarë do të bëhet më tej? (Veprimtaritë)

Kush? (udhëzohen konkresht grupet, nxënësit duke respektuar afatet kohore) Diskumi i materialeve dhe i punës së kryer deri në atë fazë. Udhëzime për formulimin e një materiali përmbledhës.

FAZA 3 (Ora 3) Në këtë fazë nxënësit prezantojnë punimet e tyre të ndarë sipas grupeve. Prezanmi do të bëhet në “Word” dhe “PowerPoint”. Ai mund të jetë një poster, i cili mund të reklamohet në ambientet e shkollës; një etëpalosje, e cila mund të shpërndahet në klasat e tjera apo t’u përcillet edhe prindërve; një raport i cili mund të botohet në revistën e shkollës; një vlerësim i cili mund të jetë pjesë e një konkursi etj.

Në këtë orë mësimore nxënësit do të vlerësohen për punimet e tyre.

Vlerësimi do të jetë në këtë mënyrë: -20% prezanm me gojë; -80% materialet dhe bashkëpunimi në grup. Reekm Materialet do të depozitohen në dosje të veçanta dhe do të ruhen nga nxënësit.

31

LIBRI I MËSUESIT - GJEOGRAFIA 7

TEMATIKA DHE IDE TË TJERA PËR PROJEKTE MËSIMORE 1. Lumenjtë (Ujërat rrjedhëse sipërfaqësore)

Ide: Grupi 1: Fakte mbi lumenjtë (koncep lum, lumenjtë me të gjatë, lumenjtë më të mëdhenj,

Grupi 2:  Përse përdoren lumenjtë? (foto ilustruese nga bota dhe individuale; si përdoren lumenjtë për kalimin e kohës së lirë? Rrjedhjet ujore, erozioni i tokave dhe mbulesa bimore, etj.

Grupi 3: Modelimi i një pellgu lumor duke evidentuar pjesët e një rrjedhje ujore sipërfaqësore nga burimi deri në grykëderdhje. 2. Bregde Ide: Grupi 1: Çfarë paresh evidentoni në një bregdet (evidentojini nëpërmjet fotove dhe ngjiteni ato në një letër përmasa dhe: gji detar, shpellë, kep, plazh, duna, lagunë, orde, shkëmbinj etj). Krijoni një album fotogrash me pare zike të vijës bregdetare. Grupi 2: Cilat procese modelojnë brigjet? (bacë-zbacat, dallgët detare, rrymat oqeanike, ndryshimi i nivelit të det ). Modelimi i zhvillimit të një kepi nga veprimtaria gërryese e det. Grupi 3: Modelimi i një vije bregdetare, duke evidentuar format kryesore të krijuara përgjatë j nga veprimtaria gërryese dhe depozituese e det.

3. Vullkanet Ide: Grupi 1: Cilët janë vullkanet e etur? Po ata akvë? (modeloni pjesët e një vullkani me mjete

32

MODEL I NJË PROJEKTI të ndryshme: plastelinë, letër me ngjyra etj). Grupi 2: Cilët janë vullkanet më akvë sot në botë? Sillni fakte dhe foto nga shpërthimet e tyre më të fundit.

Grupi 3: Paraqitja e përhapjes gjeograke e zonave vullkanike në një hartë të botës, të skicuar nga nxënësit, ku evidentohen oqeanet dhe konnentet. Të tria punimet e grupeve mund të bashkëngjiten në një të vetme dhe të ekspozohen në muret e klasës, duke i shoqëruar nxënësit gjatë gjithë vit.

4.

Mo

Ide: Grupi 1: Matja e shpejtësisë dhe drejmit të erës realizohet me anemometër. Gjeni foto të këtyre instrumenteve dhe i prezantoni

ato në një aset fotogrash. Ndërtoni një anemometër. Shihni gurën (pipëza, gota plaske, laps etj)

Grupi

2:

Matja e temperaturës gjatë një periudhe kohore, të cilën e vendosni bashkërisht mësues-

nxënës. Kujdes temperatura matet në hije dhe në një lartësi 1 m nga sipërfaqja e tokës. Ndërtoni një grak dhe interpretoni të dhënat. Gjatë ditëve të projekt, merrni foto të mot, të cilat ju nevojiten në përgatjen e prezanmit përfundimtar.

Grupi 3: realizoni një paraqitje të skemës së qarkullimit të ujit në natyrë duke evidentuar avullimin, kondensimin,

reshjet, rrjedhjet ujore sipërfaqësore etj.

KONDESIM

RESHJET

AVULLIM TRANSPIRIM

33

LIBRI I MËSUESIT - GJEOGRAFIA 7

KORNIZA KONCEPTUALE E PROGRAMIT (IZHA, 2015) Dy grupet e kompetencave që ju duhen për të qenë të informuar janë: kompetencat kyce dhe kompetencat lëndore Kompetencat kyçe janë: Kompetenca qytetare Programi i gjeograsë, si pjesë e fushës “Shoqëria dhe mjedisi”, përmes kërkimit, krijon kushte në mënyrë të veçantë për ndërmin dhe demonstrimin nga nxënësi të kompetencës qytetare. Ky program kontribuon edhe në zhvillimin e kompetencave të tjera kyçe: Rezultatet e të nxënit, të synuara nga programi i lëndës së Gjeograsë, në shkallë të ndryshme. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Programi i gjeograsë krijon mundësi për zhvillimin e shkathtësive komunikuese. Nxënësi përdor materiale të printuara, vizuale dhe digjitale, për të eksploruar dukuritë, proceset

gjeograke, vendet dhe rajonet. Ai mëson si të vlerësojë këto burime dhe të kuptojë se si gjuha mund të përdoret për të zhvilluar më tej të nxënit. Përmes diskumeve, lojës në role, debateve, prezanmeve etj, nxënësi zhvillon shkathtësitë e të shprehurit; në mënyrë progresive, ai zhvillon dhe përdor alorin gjeograk, informacionet etj, në mjedise dhe për audienca të ndryshme.

Kompetenca e të menduarit Nxënësi zhvillon të menduarin krik dhe krijues gjatë vlerësimit të të dhënave dhe përdorimit të tyre, teston shpjegimet dhe analizon argumentet. Ai zhvillon shkathtësitë për marrjen e

vendimeve dhe strategji që e ndihmojnë të mendojë në mënyrë analike dhe logjike. Programi mundëson që nxënësi të kuptojë vlerën dhe procesin e drejmit të pyetjeve, të jetë krijues dhe të zhvillojë imagjinatën në vëzhgimet që bën në terren. Nxënësi nxitet të mendojë në mënyrë krike dhe krijuese për mënyrat e përdorimit sa më racional të burimeve natyrore. Programi i gjeograsë mundëson zbamin e shkathtësive matemake për ndërmin e grakëve, tabelave, llogaritjen dhe interpremin e të dhënave. Në punën me hartën, nxënësit punojnë me koncepte numerike, si shkalla, largësia, koordinatat, projeksionet.

Kompetenca e të nxënit Për të mbështetur kërkimin gjeograk, nxënësi përdor metoda efekve të punës, shfrytëzon informacionin nga burime të ndryshme, gjykon vlefshmërinë dhe rëndësinë e j. Në procesin e kërkimit, ai përdor teknologjinë e informacionit dhe komunikimit për përgatjen e prezanmeve të j, si dhe komunikimin e gjetjeve. Nxënësi mendon në mënyrë krike kur konsideron pasojat e veprimtarisë njerëzore në një mjedis të caktuar, kur vlerëson zgjidhjet e problemeve globale,

kur pozicionohet dhe mbron qëndrimin e j. Ndërgjegjësimi për dukuritë e ndryshme gjeograke e ndihmon nxënësin të njohë kulturën e j dhe kulturat e tjera. Ai mëson se ku është dhe se si pozita e j lidhet me të tjerët. Nxënësi mëson të bashkëpunojë, përballet me detyra komplekse që kërkojnë bashkëpunim. Në procesin e realizimit të detyrave demonstron respekt dhe mirëkupm si dhe pranon mendimet e ndryshme. Përdor gjuhën e gjeograsë, për të komunikuar mendimet dhe idetë e j, si dhe për të organizuar përgjigjet.

Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin Nxënësit zgjidhin çështje të ndryshme që lidhen me mjedisin gjeograk, analizojnë elementë 34

MODELE MËSIMORE të situatës, kompleksiten e saj, vlerësojnë rëndësinë dhe efekviten e zgjidhjeve të propozuara nga njëri-tjetri. Ndërgjegjësimi për dukuritë e ndryshme gjeograke e ndihmon nxënësin të njohë kulturën e j dhe kulturat e tjera. Nxënësit mësojnë të bashkëpunojnë ndërsa përballen me detyra komplekse, që kërkojnë bashkëpunim.

Kompetenca personale Programi i gjeograsë smulon të nxënin e bazuar në kërkim, duke zhvilluar aësinë e nxënësve për të menaxhuar veten. Nxënësit kuptojnë rolin e tyre në procesin e të nxënit dhe në kryerjen e hemeve, aësohen të jenë të pavarur në zbamin e njohurive dhe shkathtësive dhe në marrjen e vendimeve. Përmes punës bashkëpunuese në klasë dhe në terren, nxënësit zhvillojnë aësitë ndërpersonale dhe mësojnë të vlerësojnë perspekvat e ndryshme të anëtarëve të tjerë të grupit. Kompetenca digjitale Nxënësi zhvillon kompetencën digjitale përmes përdorimit të TIK-ut në mënyrë efekve dhe të përshtatshme kur heton, krijon, komunikon idetë dhe informacionin për dukuritë gjeograke, për vendin e j, marrëdhënien e njeriut me mjedisin. (Referuar IZHA, 2015). Grupi i dytë i kompetencave që ju mësues duhet të kini parasysh gjatë procesit të mësimdhenies në lëndën e gjeograsë, janë kompetencat lëndore, të cilat, për shkallën e tretë, lidhen më kërkimin gejograk. Paraqiten më poshtë (referuar IZHA, 2015, fq.21): • Vëzhgimi dhe hemi i dukurive gjeograke; • Përpunimi i informacionit gjeograk; • Marrja e vendimeve mbi bazën e informacionit të mbledhura. Rezultatet e të nxënit të kompetencave të lëndës për shkallën e tretë: Vëzhgimi dhe hemi i dukurive gjeograke Nxënësi: - Formulon dhe drejton pyetje për çështjen gjeograke për të cilën zhvillohet kërkimi gjeograk. - Spekulon me përgjigjet, duke shpjeguar idetë e j ose duke formuluar hipoteza. - Përcakton marrëdhëniet shkak-pasojë të dukurive gjeograke, që ndodhin në sistemet natyrore të Tokës dhe në mjedisin lokal. Përpunimi i informacionit gjeograk. Nxënësi: - Idenkon dhe shqyrton burimet e informacionit që përdor për kërkim. -

Vlerëson burimet për vlefshmërinë dhe besueshmërinë e tyre.

- Ndërton njohuri për mjedisin lokal dhe proceset e dukuritë gjeograke në gjeosistem, duke përdorur mjetet dhe shkathtësitë gjeograke, si hartat, vëzhgimet në terren fotogra etj. - Komunikon (me shkrim, me gojë, grakisht, vizualisht) shpërndarjen hapësinore të dukurive gjeograke, përmes përdorimit të hartave të shkallëve të ndryshme, duke përdorur alorin e përshtatshëm gjeograk. Marrja e vendimeve Nxënësi: - Sintezon të dhënat dhe zhvillon një përfundim, p.sh., një parashikim apo një gjetje kyç. - Nxënësi idenkon rrugë të ndryshme të veprimit dhe parashikon pasojat për to. - Përdor pyetje për të reektuar në çdo stad të kërkimit “Çfarë funksionoi?”, “Si mund të përmirësohet”. 35

LIBRI I MËSUESIT - GJEOGRAFIA 7 Shënim mbi modelet e orëve të konkrezuara si më poshtë. Atombështetennëstrukturën eplanit ditartëprezantuarngaIZHA2015,gjatëtrajnimittëmësuesvetëgjeograsëpërfushën“Shoqëria dheMjedisi”.Gjatëplotësimittëtyrekasygjerimetëparaqiturangaautorët.Konkrezmiityrepër ngapërmbajtja,gjatëpunëstuajmbetetnëvullnentuaj.Fillimishtjepetnjëmodelboshtëcilinju mundtashfrytëzonipërorëtetjera.Nërubrikën:“Rezultatetetënxënitsipaskompetencavekyçe”, nëskemënboshjanëprezanuartreprejtyre,juvejenitëlirëtëvendosnisamendonitëarsyeshmë nëarritjenepërmbushjessëprocesittëtënxënit.Nëtematmodeltëplotësuarajanëvendosur shtatëkompetencatkyce,porjanënënvijëzuarvetëmatoqëpërmbushengjatëasajoremësimore.

Model bosh për përgatjen ditore të mësuesve, lënda: Gjeograa 7 Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Gjeogra Tema mësimore. Situata e të nxënit:

Shkalla: 3

Klasa:VII

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: Kompetenca e ___________________________________________ Kompetenca e ___________________________________________ Kompetenca e ___________________________________________ Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore. Nxënësi: Lidhje me fushat kurikulare:

Fjalë kyçe: Burime dhe mjete mësimore:

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve Organizimi i orës së mësimit: ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................

Vlerësimi i situatës:  ................................................................................................................... Detyrë shtëpie:  ............................................................................................................................

36

MODELE MËSIMORE Vlerësimi i situatës: Detyrë shtëpie: Fusha: Shoqëria dhe mjedisi

Lënda: Gjeogra

Nëntemaka 1.2.4 Biosfera Tema mësimore: Mjediset jetësore të brezit të nxehtë

Shkalla: 3

Klasa:VII

Situata e të nxënit: Tregohen foto të orës dhe faunës së mjediseve jetësore të ndryshme dhe tregohen adopmi i tyre me vecoritë klimake.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: 1. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: • Shpjegon qartë dhe saktë kupmin e termave mbi Biosferën dhe mjediset jetësore. 2. Kompetenca e të menduarit: • Interpreton faktorët kuzues të mjedisit jetësor. 3. Kompetenca e të nxënit: • Analizon disa karakteriska të secilit mjedis jetësor të brezit të nxehtë. 4. Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin: • Bashkëvepron me shokët për realizimin e detyrave në grup. 5. Kompetenca personale: • Ndan përvojat dhe mendimet në grup. 6. Kompetenca qytetare: • Kontribuon në rritjen e cilësisë së akvitet të grupit. 7. Kompetenca dixhitale: Analizon,vlerëson,menaxhon informacionin e marrë elektronikisht Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore. Nxënësi: • Përcakton marrëdhëniet shkak-pasojë të lokalizmit të mjediseve jetësore të zonës së nxehtë nën ndikimin e kushteve klimake, • Ndërton njohuri për mjedisin jetësor të brezit të nxehtë

Fjalë kyçe: • pyje ekuatoriale, savana, shkretëra

dhe përshtatjes së botës bimore dhe shtazore në mjedise

të lla. Përdorur mjetet dhe shkathtësitë gjeograke, si hartat, fotogra, etj Burime dhe mjete mësimore: harta zike e botës, libri, atlasi gjeograk, harta memece.

Lidhje

me

fushat

kurikulare: Biologjinë, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

37

LIBRI I MËSUESIT - GJEOGRAFIA 7 Organizimi i orës së mësimit: Parashikim/Evokimi:   Brainstorming. Nxënësit njihen me temën e orës së mësimit. Në këte fazë ata diskutojnë rreth kësaj teme me njohuritë që ata dinë lidhur me këtë temë. Jepet situata e rast, duke demonstruar fotot e mjediseve jetësore të ndryshme. Menjëherë në tabelë ndërtojnë brainstorming me alën kyçe të mësimit ku nxënësit japin idetë e tyre dhe i shkruajnë në tabelë. Mjedisi jetësor dhe faktorët kuzues. 10 minuta

Mjedis jetësor dhe faktorët kufizues

Në fazën e dytë të mësimit në atë të Ndërmit të njohurive/ Realizimit të kupmit, prakkojmë teknikën “Veprimtari me lexim të drejtuar”. Klasa ndahet në grupe dhe mësuesja u cakton nxënësve çështjet e mësimit, që ata duhet të trajtojnë. Ndërkohë që nxënësit lexojnë, mësuesja krijon pyetjet për secilën çështje në tabelën e zezë. Kjo teknikë zgjat 25 minuta. Pyetjet janë: Cilët janë faktorët kuzues të një mjedisi jetësor? Cilat janë mjediset jetësorë të brezit të nxehtë? Cilat janë të përbashkëtat e mjediseve jetësore të brezit të nxehtë? Cilat janë dallimet e mjediseve jetësorë të brezit të nxehtë?

Përforcim/Reekm:Teknikë e të Pyeturit, 10 minuta Çfarë është biosfera? • Çfarë kuptoni me mjedis jetësor? • • Cilët janë faktorët kuzues të mjedisit jetësor të brezit të nxehtë? • Çfarë kanë të përbashkët mjediset jetësore të brezit të nxehtë? • Tregoni disa karakteriska kryesore të pyjeve ekuatoriale? • Tregoni disa karakteriska kryesore të savanave? • Tregoni disa karakteriska kryesore të shkretërave? Vlerësimi i situatës: Realizohet te puna individuale dhe ajo në grup, shihet akvizimi gjatë gjithë orës.

Detyrë shtëpie: Ushtrim apo detyrë nga rubrika “Punojmë”: punoni me hartën memece, mendoni në mënyrë krike.

38

MODELE MËSIMORE Fusha: Shoqëria dhe mjedisi

Lënda: Gjeogra

Nëntemaka 1.2.4 Biosfera Tema mësimore:  Mjediset  jetësore të brezit mesatar

Shkalla: 3

Klasa:VII

Situata e të nxënit:  Tregohen foto të orës dhe faunës të mjediseve jetësore të brezit mesatar. Pritet “feedback”, prej nxënësve.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: 1. Kompetenca e komunikimit dhe te shprehurit: • Shpjegon qartë dhe saktë kupmin e termave: pyje gjetherënëse, pyje halore, preri, shkretërë e gjerësive mesatare. 2. Kompetenca e të menduarit: • Interpreton faktorët kuzues të mjedisit jetësor në brezin mesatar. 3. Kompetenca e të nxënit: • Analizon disa karakteriska të secilit mjedis jetësor të brezit mesatar. 4. Kompetenca për jetën,sipërmarrjen dhe mjedisin: • Bashkëvepron me shokët për realizimin e detyrave në grup. 5. Kompetenca personale: • Ndan përvojat dhe mendimet në grup. 6. Kompetenca qytetare: • Kontribuon ne rritjen e cilësisë së akvitet të grupit. 7. Kompetenca digjitale: Analizon, vlerëson, menaxhon informacionin e marrë elektronikisht Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore. Nxënësi: • Përcakton shtrirjen e mjediseve jetësore të brezit mesatar.

Fjalë kyçe: pyje

gjetherënëse,

pyje

halore, preri, shkretërë e gjerësive mesatare

• Ndërton njohuri për mjedisin jetësor të brezit mesatar dhe përshtatjes së botës bimore dhe

shtazore në mjedise të lla. • Përdorur mjetet dhe shkathtësitë gjeograke, si hartat, fotogra, ilustrime të mjediseve të lla etj

Burime dhe mjete mësimore: harta zike e botës, libri, atlasi gjeograk, harta memece.

Lidhje me fushat kurrikulare: Biologjinë, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

39

LIBRI I MËSUESIT - GJEOGRAFIA 7 Organizimi i orës së mësimit: Parashikim/Evokimi: Brainstorming. Nxënësit njihen me temën e orës së mësimit. Në këtë fazë ata diskutojnë rreth kësaj teme me njohuritë që ata dinë lidhur me këtë temë. Menjëherë në tabelë ndërtojnë brainstorming me alën kyçe të mësimit, ku nxënësit japin idetë e tyre dhe i shkruajnë në tabelë.

Mjedis jetësor mesatar

Ndërmit të njohurive/ Realizimit të kupmit :Tabela e Koncepteve Nxënësit ndahen në dy grupe për të plotësuar tabelën, pasi janë konsultuar me teksn dhe me njëri-tjetrin. Secili grup do të plotësojë pjesën e j të tabelës. Mjedisi jetësor i brezit mesatar

Pyjet gjetherënëse

Pyjet halore

Preritë

Shkretërat e zonave mesatare

Shtrirja gjeograke Temperaturat Reshjet Bota shtazore Bota bimore

Përforcim/Reekm: Turi i Galerisë Secili grup e vendos tabelën e plotësuar në mur dhe secili shikon punën e bëre nga shokët me anë të vizitës në galeri. Jepen komente e sugjerime për secilin grup.

Vlerësimi i situatës: Realizohet gjatë punës në grup, shihet akvizimi gjatë gjithë orës.

Detyrë shtëpie: Në hartën memece, plotësoni vendndodhjen e pyjeve gjetherënëse, halorët, preritë dhe shkretërat e zonës mesatare. Përmbushet rubrika “Zgjidhni situatën”.

40

MODELE MËSIMORE Fusha: Shoqëria dhe mjedisi

Lënda:

Nëntemaka 1.2.4 Biosfera Tema mësimore: Mjediset  jetësore të brezit të ohtë

Gjeogra

Shkalla: 3

Klasa:VII

Situata e të nxënit: Tregohen foto të orës dhe faunës të mjediseve  jetësore të brezit të ohtë ose video ku paraqiten fauna dhe ora e zonave të ohta Pritet “feedback”, prej nxënësve.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: 1. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: • Shpjegon qartë dhe saktë kupmin e termave tundër, mjedis jetësor i zonave polare, eskimez 2. Kompetenca e të menduarit: • Interpreton faktorët kuzues të mjedisit jetësor si rrjedhojë e kushteve klimake. 3. Kompetenca e të nxënit: • Analizon disa karakteriska të secilit mjedis jetësor të brezit të ohtë?. 4. Kompetenca për jetën,sipërmarrjen dhe mjedisin: • Bashkëvepron me shokët për realizimin e detyrave në grup. 5. Kompetenca personale: • Ndan përvojat dhe mendimet në grup. 6. Kompetenca qytetare: • Kontribuon ne rritjen e cilësisë së akvitet të grupit. 7. Kompetenca digjitale: Analizon, vlerëson, menaxhon informacionin e marrë elektronikisht Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore. Nxënësi: • Përcakton shtrirjen e mjediseve jetësore të brezit të ohtë. • Ndërton njohuri për mjedisin jetësor të brezit të ohtë dhe përshtatjes së botës bimore dhe shtazore në mjedise të lla. • Përdorur mjetet dhe shkathtësitë gjeograke, si hartat, fotogra, ilustrime të mjediseve të lla etj

Fjalë kyçe: tundër, mjedis jetësor i zonave  polare, eskimez

Burime dhe mjete mësimore:

Lidhje me fushat kurrikulare: Biologjinë, TIK, Anglisht nëse  përdorni video në gjuhën angleze.

harta fzike e botës, libri, atlasi gjeografk, harta memece.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

41

LIBRI I MËSUESIT - GJEOGRAFIA 7 Organizimi i orës së mësimit: Parashikim/Evokimi: Teknika: Parashikimi me terma paraprak, 10 minuta. Mësuesja duke diskutuar edhe situatën e të nxënit, shkruan në tabelë këta terma paraprakë që lidhen drejtpërdrejtë me mësimin: tundra dhe zona polare. Nxënësit nëpërmjet tyre do të përafrojnë dhe formulojnë koncepte me njohuritë që kanë nga mësimet e kaluara. Idetë e nxënësve shkruhen në tabelë.

TUNDRA

ZONAT POLARE

 Ndërtimit të njohurive/ Realizimit të kuptimit: Tabela e Koncepteve, 25 minuta. Nxënësit ndahen në dy grupe për të plotësuar tabelën, pasi janë konsultuar me tekstin dhe me njëri-tjetrin.

Mjedisi jetësor i brezit të ohtë Shtrirja Temperaturat Reshjet Bota shtazore Bota bimore

Tundra

Zonat polare

Secili grup do të plotësojë pjesën e j të tabelës.

Përforcim/Reekm: Teknikë e të Pyeturit • • • • • •

Cilat janë mjediset jetësore të brezit të ohtë? Cila bimësi rritet në zonën e tundrës? Cilat kafshë jetojnë në zonën e tundrës? Cilat kafshë jetojnë në zonën polare?

Si i është përshtatur bota shtazore mjedisit jetësor të brezit të ohtë? Ku jetojnë eskimezët ?

Detyrë shtëpie: Plotësohet rubrika: “Mendoni në mënyrë krike dhe zgjidhni situatën”.

42

MODELE MËSIMORE Fusha: Shoqëria dhe mjedisi

Lënda: Gjeogra

Nëntemaka 1.2.4 Biosfera Tema mësimore: Mjediset jetësore mesdhetare dhe mjediset jetësore në zonat malore

Shkalla: 3

Klasa:VII

Situata e të nxënit: U kërkohet nxënësve të diskutojnë mbi klimën e vendit tonë, duke u theksuar se jemi pjesë e mjediseve  jetësore mesdhetare. Në analogji me mësimet e mëparshme, ndaluni në diskumin me ta në paret klimake, si dhe në pasuritë e orës dhe të faunës së këj mjedisi. U kërkoni te improvizojnë një peizazh malor.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: 1. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: • Shpjegon qartë dhe saktë kupmin e termave mbi mjediset jetësore mesdhetare dhe të zonave malore, duke theksuar karakteriskat e këtyre zonave. 2. Kompetenca e të menduarit: • Interpreton karakteriskat e kushteve klimake të zonës mesdhetare dhe të zonës malore, duke u ndalur në shtrirjen gjeograke të tyre. Ndalet në ndryshimin e karakteriskave të mjediseve malore sipas ndryshimit verkal (lartësia nga niveli i det). 3. Kompetenca e të nxënit: • Analizon disa karakteriska të mjedisit jetësor mesdhetar dhe të zonave malore. 4. Kompetenca për jetën,sipërmarrjen dhe mjedisin: • Bashkëvepron me shokët për realizimin e detyrave në grup. 5. Kompetenca personale: • Ndan përvojat dhe mendimet në grup. 6. Kompetenca qytetare: • Kontribuon në rritjen e cilësisë së akvitet të grupit. 7. Kompetenca digjitale: Analizon, vlerëson, menaxhon informacionin e marrë elektronikisht Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore. Nxënësi: • Përcakton shtrirjen gjeograke të mjediseve jetësore mesdhetare.

• Ndërton njohuri për mjedisin jetësor mesdhetar dhe të zonave malore, duke u ndalur në përshtatjen e

Fjalë kyçe: mjedisi jetësor mesdhetar, mjedisi jetësor në zonat malore, klima në zonat mesdhetare, klima në zonat malore

botës bimore dhe shtazore në mjedise të lla. • Përdorur mjetet dhe shkathtësitë gjeograke, si hartat, fotogra, ilustrime të mjediseve të lla etj

Burime dhe mjete mësimore: harta zike e botës, libri, atlasi gjeograk, harta memece.

Lidhje me fushat kurrikulare: Biologjinë, TIK.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve 43

LIBRI I MËSUESIT - GJEOGRAFIA 7 Organizimi i orës së mësimit: Parashikim/Evokimi: Teknika: Parashikimi me terma paraprak, 10 minuta. Mësuesja, duke diskutuar edhe situatën e të nxënit, shkruan në tabelë këto terma paraprake, që lidhen drejtpërdrejtë me mësimin: zona mesdhetare dhe zona malore. Nxënësit nëpërmjet tyre do të përafrojnë dhe do të formulojnë koncepte me njohuritë që kanë nga mësimet e kaluara dhe shtojnë njohuritë që ata dinë. Idetë e nxënësve shkruhen në tabelë. ZONAT MESDHETARE

ZONAT MALORE

Ndërmit të njohurive/Realizimit të kupmit: Tabela e Koncepteve, 25 minuta. Nxënësit ndahen në katër grupe, për të plotësuar tabelën dhe më pas e diskutojnë atë midis tyre.

Klima në zonat mesdhetare

Portet kryesore Klima në zonat përreth det Mesdhe malore

Katet bimore, (në cilin kat bën pjesë vendi juaj?)

Secili grup do të plotësojë pjesën e j të tabelës. Përforcim/Reekm: Teknikë e të Pyeturit, 10 minuta. • • • • • • •

Ku shtrihen mjediset jetësore të Mesdheut?

Nga se përbëhet bota bimore e mjedisit jetësor të Mesdheut? Për çfarë dallohen zonat mesdhetare? Cilat kafshë jetojnë në zonën mesdhetare? Ku shtrihen mjediset jetësore të zonave malore? Përse nuk ka peme të larta në zonat malore? Cilët kafshë jetojnë në zonat malore?

Vlerësimi i situatës: Realizohet gjatë punës në grup, shihet akvizimi gjatë gjithë orës. Detyrë shtëpie: Plotësohen rubrikat: Mendoni në mënyrë krike dhe zgjidhni situatën.

44

MODELE MËSIMORE Fusha: Shoqëria dhe mjedisi

Lënda: Gjeogra

Nëntemaka 1.2.3 Litosfera Tema mësimore: Vullkanet

Shkalla: 3

Klasa:VII

Situata e të nxënit: U kërkohet nxënësve të vështrojnë me kujdes një video të shkurtër, ku jepen shpërthime vullkanike të kohëve

të fundit. Këtë ju duhet ta përgasni paraprakisht duke shfrytëzuar internen apo produkte të tjera pedagogjike (CD me material didakk)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe: 1. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: • Shpjegon qartë dhe saktë kupmin e termave vullkan, magma, produkte vullkanike etj. 2. Kompetenca e të menduarit: • Interpreton shpërthimin vullkanik, përshkruan përhapjen gjeograkë të zonave vullkanike 3. Kompetenca e të nxënit: • Analizon pjesët e një vullkani, njeh produktet e j, sintezon pasojat e shpërthimeve vullkanike. 4. Kompetenca për jetën,sipërmarrjen dhe mjedisin: • Bashkëvepron me shokët për realizimin e detyrave në grup. 5. Kompetenca personale: • Ndan përvojat dhe mendimet në grup. 6. Kompetenca qytetare: • Kontribuon në rritjen e cilësisë së akvitet të grupit. 7. Kompetenca digjitale: Analizon, vlerëson, menaxhon informacionin e marrë elektronikisht Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore. Nxënësi: • Përcakton termin “vullkan”. • Ndërton një vullkan dhe pjesët përbërëse të j. • Njeh shtrirjen gjeograke të zonave

Fjalë kyçe: vullkan, magma,

produkte

të vullkaneve, vullkan i etur, vullkan i shuar, krater, dhoma

e ushqimit.

vullkanike.

• Përdorur mjetet dhe shkathtësitë gjeograke, si hartat, fotogra, ilustrime të mjediseve të lla etj

Burime dhe mjete mësimore: harta zike e botës, libri, atlasi gjeograk, harta memece, videoprojektor, model 3D të një vullkani ku pasqyrohen pjesët përbërëse të j.

Lidhje me fushat kurrikulare: Fizikë, TIK.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

45