ARAŞTIRMANIN ARAŞTIRMANI N DİZA Dİ ZAY YNI VE VERİ ANALİZİ
DENEYSEL DESENLER
0
DENEYSEL DESENLER Araştırmada desen geliştirme sosyal bilimler üzerine araştırma yapanlar için önemli bir konudur. konudur. Geçerli ve güvenilir bilimsel bilgiye ulaşmak, bilimsel araştırmanın temel amacıdır.
Araştırma deseni (modeli), araştırmacının sorularını cevaplamak ya da ipotezlerini test etmek amacıyla araştırmacı tara!ından geliştirilen bir plandır. "#üyüköztürk "#üyüköztürk ve ark., $0%%& Araştırma desenlerini veri toplama tekni'ine göre ikiye ayırmak mümkündür. mümkündür. #elgesel "documentery& araştırmalar, kütüpane ve arşiv taramasına dayanır. Görgül "ampirik& araştırmalar ise araştırma sorularını yanıtlamak ya da ipotezlerini test test etme etmekk için için iti itiyyaç duyu duyula lann veri verile leri rinn gözl gözlem em ile ile topl toplan anma ması sını nı gere gerekt ktir irir ir.. Görg Görgül ül araştırmalar deneysel ve tarama türü araştırma desenleri olarak iki başlıkta ele alınabilir. (eneysel desenlere başlamadan başlamadan önce deneyi tanımlayalım. (eney) bilimsel bir gerçe'i gösterme göstermek, k, bir yasayı yasayı do'rulama do'rulamak, k, bir varsayım varsayımıı "ipotezi& "ipotezi& kanıtlama kanıtlamakk amacıy amacıyla la yapılan yapılan işlem, tecrübe. "*(+& (eneyse (eneysell desen desen "model& "model& ise araştırma araştırmacını cını kontrolü kontrolü altında altında de'işken de'işkenler ler arasında arasındaki ki nedenson nedensonuç uç ilişkilerin ilişkilerinii keş!etme keş!etmekk için gözlenme gözlenmekk istenen istenen verilerin verilerin üretildi'i üretildi'i araştırma araştırma alanıd alanıdır ır "#üyü "#üyüköz köztür türk, k, $000) $000) +arasa +arasar, r, $00-) $00-) ence encer, r, %/1&. %/1&. #u araştı araştırma rmada da ba'ım ba'ımsız sız de'iş de'işken kende deki ki de'işi de'işimin min "vary "varyans ansın& ın&,, ba'ım ba'ımlı lı de'işk de'işken endek dekii de'iş de'işime ime etkisi etkisi anlaş anlaşılm ılmay ayaa çalışılır. 2raenkel ve 3allen, 3allen, tüm deneysel araştırmaların altında yatan temel !ikri, 4bazı şeyleri dene ve neler neler olup bitti'ini bitti'ini sistematik sistematik olarak olarak gözle5 gözle5 şeklinde şeklinde açıklama açıklamaktadı ktadır. r. 6azarla 6azarlar, r, deneysel deneysel desenlerin iki temel koşulunu ise şu şekilde açıklamaktadırlar7 %& #a'ı #a'ıml mlıı de'i de'işk şken en üzer üzerin inde deki ki etki etkile leri ri karş karşıl ılaş aştı tırı rıla lann ve ba'ı ba'ıms msız ız de'i de'işk şken enii tanımlayan en az iki !arklı koşulun olması) $& #a'ımsız #a'ımsız de'işken de'işkenin in araştırma araştırmacı cı tara!ından tara!ından do'rud do'rudan an manipüle edilmesidir.
%
(eneysel deseni tanımlarken kullandı'ımız de'işken kavramı ise, bir deneyin gidişatı do'rultusunda, de'işebilir de'işebilir olan de'erlerin niceli'ini i!ade eder.
a!ımlı De!iş"en (de#endent $aria%le)& #a'ımlı de'işken nedensonuç ilişkisindeki 4sonuç5 anlamına gelmektir. #u ilişki matematikte 68 !"9& olarak gösterilir ve 6 ba'ımlı de'işkeni temsil eder ":ovardao'lu, $000) s.;&.
a!ımsı' a!ımsı' De!iş"en De!iş"en (inde#enden (inde#endentt $aria%le)& $aria%le)& #ir araştı araştırma rmada, da, ba'ıml ba'ımlıı de'iş de'işken ken üzerindeki etkisi incelenen incelenen de'işkene ba'ımsız de'işken de'işken denir.
eerli" , bulguların genellenebilme derecesidir. #ulguların genellenebildi'i evren büyüdükçe, büyüdükçe, araştırmanın dış geçerli'i artacaktır ":ovardao'lu, $000&. >rne' >rne'in in)) +ans +anser er ast astal alı' ı'ını ınınn teda tedavi visi si için için ? % ve ?$ ilaçlarını ilaçlarınınn geliştirild geliştirildi'ini i'ini düşünelim. #u örnekte ba'ımlı de'işken) kanser astalı'ının iyileşme durumudur. #a'ımsız de'i de'işk şken en ise ise ? % ve ?$ ilaçlarıdı ilaçlarıdır. r. #a'ımlı de'işken de'işken olan kanser astalı'ı astalı'ının nın iyileşme iyileşme durumunda meydana gelen gelişmenin nedeni ? % veya ?$ ilaçları ise araştırmanın iç geçerli'i sa'lanmış olur. ? şirketinin geliştirdi'i ilaçlar "?% ve ?$& kanseri iyileştiriyor, diyebiliyorsak araştırmanın dış geçerli'i sa'lanmış olur. Araştırmalarda iç ve dış geçerli'i tedit eden pek çok !aktör vardır. #u !aktörlerden bazıları şunlardır7
İ *eerli!i Te+dit Eden ,a"t-rler&
$
1. Denek Seç Seçimi: mi: >rnekleme seçilen elemanlar "denekler& ya eşleştirilerek ya da yansız atama ile gruplara ayrılmalıdır. 6a 6anlı gruplama yapılırsa daa başlangıçta ayrı özellikte grupların do'masına neden olabilir. >rne'in) geleneksel yöntem ile yapılandırmacı yöntemin problem çözme becerileri üzerine etkisinin araştırıldı'ı bir araştırmada, denek gruplarından birini daa zeki ö'rencilerden oluşturursak, bu ö'retim yöntemlerinin deneme sonuçlarının karşılaştırılmasına engel olabilir.
2. De Dene nekl kler erin in Olgun Olgunla laşm şmas ası: ı: (eneklerin zamanla !izyolo@ik ve psikolo@ik yönlerden olgunlaş olgunlaşması ması "de'işme "de'işmesi& si& ba'ımlı ba'ımlı de'işken de'işken üzerinde üzerinde görülebile görülebilecek, cek, deney deney öncesiden öncesideney ey sonra sonrası sı ayrılı ayrılı'ın 'ın bir nedeni nedeni olabili olabilir. r. 2izyo 2izyolo@ lo@ik ik ve psikol psikolo@i o@ikk de'işm de'işmele elerin rin ızlı ızlı oldu' oldu'uu deneklerl deneklerlee yapılan yapılan araştırma araştırmalarda larda bu !aktöre !aktöre dikkat dikkat edilmesi edilmesi gerekir gerekir.. >rne'in) >rne'in) ergenlik ergenlik ça'ında olan bir grupla yapılan araştırmada gelişim çok ızlı oldu'u için sonuçlar !arklı çıkabilir.
3. Veri Toplam plamaa Aracı racı:: *estleri estlerinn !arklı !arklı kişilerce kişilerce verilmesi verilmesi,, deney deney önceside öncesideney ney sonrası !arklı testlerin uygulanması sonuçların !arklı çıkmasına neden olabilir. #u nedenle olabildi'ince aynı işlemler uygulanmalıdır. >rne'in) ılıman bir ö'retmenle sert tutumlu bir ö'retm ö'retmeni eninn uygul uyguladı adı'ı 'ı teste teste ö'renc ö'rencile ilerr !arklı !arklı tutumd tutumdaa yanıt yanıt verebi verebilir lir.. eya veriy veriyii e'er e'er gözlemciler topluyorsa !arklı gözlemciler olayları !arklı de'erlendirebilir.
4. De Dene nekl kler erin in Ge Geçm çmiş işi: i: (enek (enekler lerin in geçmiş geçmiş yaşan yaşantıla tılarıy rıyla la ilgili ilgili bilinm bilinmey eyen en bir de'işken, denekleri etkileyebilir. Araştırmacılar Araştırmacılar deneklerin geçmiş etkilerinden sakınmak için, aynı deneyimlere saip denek grupları seçerler. seçerler.
. De Dene nekk !a"# !a"#ıı $%ki $%kisi si:: denekler deney başladıktan sonra çeşitli nedenlerle deneyden ayrılabilirler. (enek kaybının kaybının sonuçlar üzerindeki etkisini azaltmak için büyük denek grupları seçilmelidir. >rne'in >rne'in %0 kişilik bir gruptan iki kişinin ayrılmasında etkilenme oranı B $0 iken -0 kişilik bir gruptan iki kişinin ayrılmasında bu oran B CDtür.
&. 'n%es% 'n%es% ( Dene" Dene" 'nce 'ncesi si 'lç)m* 'lç)m* $%kisi: $%kisi: Aynı Aynı testin aynı deneklere belirli aralıklarla iki kez uygulanması kişinin >ntest uygulamasıyla testin !ormuna ve içeri'ine aşina olması neden nedeniy iyle le sontes sontestt puanla puanları rı üzerin üzerinde de belli belli bir etkiy etkiyee saip saip olabil olabilir ir.. >ntest >ntest denek denekler ler için için güdüleyici, uyarıcı olabilir.
;
+. ,s%a ,s%a%i %is% s%ik iksek sek -eg -egres res"o "on: n: #irinci ölçmede çok iyi, çok kötü puan almış deneklerin, sonraki ölçmelerde genellikle tüm grubun ortalamasına do'ru kaydıkları görülmektedir. #u uçlarda bulunmada şans !aktörünün oldukça etkisi bulunmaktadır. Ancak aynı bireylerin er zaman çok iyi ya da çok kötü olması beklenemez. #u nedenle de sonraki ölçmelerde önce çok iyi olanlar biraz daa az iyi, çok kötü olanlar ise biraz daa az kötü olmaktadır.
. $%ki $%kile leşm şmee $%k $%kis isi: i: ba'ımlı de'işken üzerinde etkisi incelenmeyen iki ya da daa !azl !azlaa de'i de'işk şken enin in komb kombin inas asyyonu onu bu de'i de'işk şken enle leri rinn birb birbir irin inii ba'ı ba'ım msız sız bir bir
şeki şekild ldee
etkilediklerinden daa !azla etkileyebilir. #u etkiyi azaltmak için deneklerin yansız atama ile seçilmesi gerekir.
/. 0e 0ekl klen en%i %ile leri rin n $%ki $%kisi si:: (enekl (eneklerd erdee ya da araştı araştırma rmacıl cılard ardaa deney deneysel sel koşull koşullar ar akkında oluşan beklentiler, araştırma sonuçlarını beklentiler yönünde etkileyebilir. >rne'in) placebo etkisi. Ensanlarda bir konu ile ilgili bir beklenti uyandırıldıktan sonra onlara sonucu do'rudan etkilemeyecek etkilemeyecek bir işlem uygulandı'ında uygulandı'ında sonuç beklentiler yönünde olabilir. >rne'in bir astaya verilen ilaçların onu iyileştirece'ini söyleyip söyleyip ona ilaç yerine şeker verildi'inde asta astada da bir iyile iyileşme şme görülü görülür. r. Ayrıca rıca denek denekler leree deney deney önces öncesind indee deney deneysel sel koşul koşullar lar ve uygul uygulan anaca acakk testle testlerr akkı akkında nda bilgi bilgi verilm verilmeme emesi si gereki gerekir. r. #u da denekl deneklerd erdee bir bekle beklenti nti oluşturarak sonuçları !arklı bir yönde etkileyebilir.
Dış *eerli!i Te+dit Eden ,a"t-rler&
1. 'r 'rne nekl klem emee $%k $%kis isi: i: ınırlı bir alandan seçilen kişiler genelleme yapaca'ımız grubu yani evreni temsil etmeyebilir. (ış geçerli'i artırmak için araştırmayı daa !azla sayıda denek üzerinde yapmalıyız.
2. Tepkis pkisel elli likk $%ki $%kisi si "a a 0e 0ekl klen en%i %ile leri rin n $%ki $%kisi si:: (enekleri (eneklerinn deneyde deneydenn abersiz abersiz olması gerekiyor. Fünkü deneysel işleme dair bilgisi olanlar olmayanlara göre davranışlarını !arklılaştırabilir.
3. 'n%es% es%Den Denee"se "sel Deişken $%kileşim şim $%kisi: >ntes >ntestin tin uygul uygulanm anmadı adı'ı 'ı bir deneydeki deneysel de'işkenin yol açtı'ı de'işkenlik, öntestin uygulanaca'ı bir deneyde oluşacak de'işkenlikten !arklı olabilir. C
Dene.sel Desenleri Temel /'elli"leri 2rae 2raenk nkel el ve 3allen llen "$00 "$00& &,, dene deneyysel sel dese desenl nler erin in dört dört teme temell özel özelli li'i 'ind nden en basetmektedir. basetmektedir.
1. Grupların Grupların !arşılaş%ırılma !arşılaş%ırılması: sı: (eney (eneysel sel çalış çalışmal malard ardaa geneld geneldee bir deney deney ve bir kontrol grubu vardır. H'itim araştırmalarında er iki grupta genellikle işlem alır. >rne'in) bilgisayar destekli e'itimin geleneksel yönteme göre ö'renme üzerindeki etkilerini inceleyen bir araştırmacı, kontrol grubunda do'al süreçte ders işlenirken deney grubunda bu sürece ek olarak bilgisayar destekli e'itim uygulamalarını da alır.
2. 0aıms 0aımsı ı Deişk Deişkeni enin n 5anip) 5anip)le le $ilme $ilmesi: si: Araştırma Araştırmacı cı ba'ımsız ba'ımsız de'işken de'işkenin in ne şekilde uygulanaca'ına karar verir. Ayrıca birde manipüle edilemeyen de'işkenler vardır. >rne' >rne'in) in) bir e'itim e'itim araştı araştırma rmasın sında da cinsiy cinsiyet, et, yaş, yaş, yerle yerleşim şim birimi birimi vb. #unlar #unlaraa seçilm seçilmiş iş de'işkenler denir.
3. Seçkis Seçkisil ilik: ik: eçkisizli'i açıklamadan önce seçkisiz atamayı tanımlayalım. eçkisiz atama deneklerin kontrol ya da deney grubuna yansız olarak atanmasıdır. #urada seçilecek olan elemanların elemanların epsinin epsinin seçilme seçilme olasılı'ı olasılı'ı birbirine birbirine eşittir. eşittir. +üçük gruplar gruplar için seçkisiz seçkisiz atamanın pek işe yaramadı'ı söylenebilir. #üyük #üyük gruplarda oldu'u durumlarda denk grupların elde elde edilme edilme olasıl olasılı'ı ı'ı artar artar.. eçkis eçkisiz iz atamay atamayaa izin izin verilm verilmey eyen en veya veya mümkün mümkün olmadı olmadı'ı 'ı durumlarda olabilir. #öyle durumlarda araştırmacı azır gruplar üzerinde çalışabilir.
4. Dışsal Dışsal Deişk Deişkenl enleri eri !on%ro !on%rol): l): (eneyse (eneysell çalışmala çalışmalarda rda araştırmac araştırmacının ının çok !azla kontrol olana'ı vardır. #a'ımlı de'işken ile ilişkisi olan ancak çalışmada test edilmeyecek olan ve dışsal de'işkenler olarak bilinen de'işkenlerin kontrol edilmesi iç ve dış geçerli'i de arttıracaktır. #ir deneysel deneysel çalışmada dışsal dışsal de'işkenlerin etkisini azaltmak veya kaldırmak için şu yöntemler kullanılabilir "#üyüköztürk ve ark., $0%%&7 $0%%&7
a. Seçk eçkisi isili lik: k: Gruplara seçkisiz atama varsa gruplar denk kabul edilir.
-
#. Dışsa Dışsall eişk eişken enii sa#i% sa#i% %u%ma %u%mak: k: >rne'in) cinsiyet ba'ımlı de'işken üzerinde etkili ise grubu sadece kızlardan seçmek.
c. Dışsal Dışsal ei eişke şkeni ni çalış çalışma" ma"aa 67il 67il e%me e%mek: k: #ir önceki örnekte çalışmada em kızlar em erkeler varsa sonuçta cinsiyetin etkisini istatistiksel modele dIil etmek.
. $şle şleş%i ş%irme: me: (ışsal (ışsal de'işken de'işkenee göre deneklerin deneklerin eşleştiril eşleştirilmesi mesi ve iki gruba gruba ayrılması sonucunda !arkın sadece deneysel işlemden kaynaklandı'ı iddia edilebilir.
e. !o8a !o8ar" r"an anss ana anali lii i:: #ir deneysel işlemin ya da !aktörün ba'ımlı de'işken üzerindeki etkisi incelenirken ba'ımlı de'işkenle ilişkili oldu'u düşünülen bir ya da daa çok de'işkenin kontrol edilerek, ortalama puanların karşılaştırılmasının tanımlayan kovaryans analizidir. "#üyüköztürk, "#üyüköztürk, $00/&
DENEYSEL DESEN T0RLERİ (eneysel desenleri seçkisizlik temelinde ve deneme koşullarına göre olmak üzere iki temel grupta toplayabiliriz.
1. SE12İSİZLİ2 TEMELİNDE DENEYSEL DESEN T0RLERİ
Şe"il343
eçkisizlik *emelinde (eneysel (esen Feşitleri eçkisizlik temelinde deneysel desenleri zayı!, gerçek ve yarı deneysel desenler olmak üzere ; grupta toplayabiliriz.
1.1. 9a"ı Dene"sel Dene"sel Desenler Desenler Jayı! desenlerin ortak özelli'i desende iç geçerlili'i tedit eden !aktörlerin kontrol edilememesi ve seçkisizli'in söz konusu olmamasıdır.
1.1.1. Te Te" " r5# -ntest6sontest desen
*ek bir grup
Kygulama öncesi öntest
Kygulama sonrası sontest
Aynı Aynı denekler
Aynı ölçme araçları kullanılır.
eçkisizlik ve eşleştirme yoktur.
*r5#
/ntest
İşlem
Sontest
*
74
8
79
Ta%lo343 *ek grup öntestsontest desen "*e one group pretestposttest design&
1.1.2. Stati" r5# "arşılaştırmalı desen
:azır gruplar kullanılır.
eçkisiz atama ve eşleştirme yoktur.
(eney ve kontrol grubu vardır.
*r5#
İşlem
Sontest
D
8
74
2
79
Ta%lo393 tatik grup karşılaştırmalı desen "*e staticgroup comparison design&
1.1.3. Stati" r5# -ntest6sontest desen
eçkisiz atama yoktur.
Grupların başlangıçtaki nitelikleri de'işimin ölçülmesine ve test edilmesine imkIn verir.
(esen işlem koşulları ve tekrarlı ölçümler vardır.
*r5#
/ntest
İşlem
Sontest
*
74
8
7:
2
79
7;
Ta%lo3:3 tatik grup öntestsontest desen "*e staticgroup pretestposttest design&
1.2. Gerçek Dene"sel Dene"sel Desenle Desenler r 1.2.1. /ntest6sontest "ontrol r5#l5 se"isi' desen 1
H'itim ve psikolo@ide kullanılır.
eçkisiz atama ile iki grup oluşturulur.
#a'ımlı de'işken ile ilgili ölçümler alınır.
*r5#
/ntest
İşlem
Sontest
R
D (dene.)
74
8
7:
R
2 ( 2 ("ontrol)
79
7;
Ta%lo3;3 >ntestsontest kontrol gruplu seçkisiz desen "*e randomized r andomized pretestpostest pretestpostest control group design&
1.2.2. Sontest "ontrol r5#l5 se"isi' desen
#a'ımlı de'işkene ait ölçümler elde etmek için öntest yapılmaz.
*r5#
İşlem
Sontest
R
D (dene.)
8
7:
R
2 ("ontrol)
7;
Ta%lo3<3 ontest kontrol gruplu seçkisiz desen "*e randomized posttestonly control group design&
1.2.3. Eşleştirilmiş se"isi' desen 1.2.3.1. /ntest6sontest eşleştirilmiş r5#l5 se"isi' desen *r5#
/ntest
/
İşlem
Sontest
D (dene.)
74
2 ("ontrol) 2 ("ontrol)
79
8
7: 7;
Ta%lo3=3 >ntestsontest eşleştirilmiş gruplu seçkisiz grup
1.2.3.2. Sontest eşleştirilmiş r5#l5 se"isi' desen *r5# D(dene.)
2 ("ontrol) 2 ("ontrol)
İşlem
Sontest
8
7: 7;
Ta%lo3>3 ontest eşleştirilmiş gruplu seçkisiz desen
1.3. ;arı Dene"sel Desenler
eçkisiz atama içermezM
1.3.1. Eşleştirilmiş desen
eçkisiz atama içermez
:azır gruplardan ikisi belli de'işkenlere göre eşleştirilir.
Hşleştirilen gruplar işlem grubuna seçkisiz atanır.
(eney öncesi öntest verilebilir ya da verilmeyebilir. verilmeyebilir.
1.3.1.1. /ntest6sontest eşleştirilmiş "ontrol r5#l5 desen *r5#
/ntest
İşlem
Sontest
8
7:
D (dene.)
<
74
2 ("ontrol) 2 ("ontrol)
<
79
%0
7;
Ta%lo3?3 >ntestsontest eşleştirilmiş kontrol gruplu desen
1.3.1.2. Sontest eşleştirilmiş "ontrol r5#l5 desen *r5# D (dene.)
<
2 ("ontrol) 2 ("ontrol)
<
İşlem
Sontest
8
74 79
Ta%lo3@3 ontest eşleştirilmiş kontrol gruplu desen
1.3.2. Zaman serisi desen
*r5# *
İşlem -nesi -lmeler N%
N$
N;
İşlem 8
NC
İşlem sonrası -lmeler N-
N
N
N1
Ta%lo34B3 Jaman serisi desen "*ime series design&
*ek *ek bir grup üzerinde ? işleminin etkisi test etmek için,
(eney öncesi ve sonrası birçok test uygulanır.
Aynı kişiler üzerinde ve aynı de'işkene ait ölçümler yapılır.
>ncesi >ncesine ne göre göre dikkat dikkatee de'er de'er bir de'iş de'işme menin nin olması olması ve sonras sonrasınd ındaa karar kararlılı lılık k göstermesi işlemin ba'ımlı de'işken üzerinde etkili oldu'unu gösterir.
*ekrarlı ölçümlerin sayısı probleme göre de'işir.
Jamana ba'lı de'işim göstermek için çizgi gra!i'i kullanılır.
? ekseni a!ta, ay, yıl vb. gösterir.
6 de'işkeni ise ölçülen ba'ımlı de'işkene ait de'erleri gösterir.
%%
*estin öncesi ve sonrası ile ilgilenilir ancak temek odak deneyin emen öncesi ve emen sonrası arasındaki !arktır.
*raCi"343 Jaman serisi deseni için örnek
2. DENEME
27ŞLLARINA
*/RE
DENEYSEL
DESEN
T0RLERİ
(,A2T/RYEL DESENLER)
#a'ımlı de'işken üzerinde aynı zamanda iki ya da daa !azla ba'ımsız de'işkenin "!aktörün& etkinlerini incelenmesine olanak tanır.
#a'ımsız de'işkenlerin ba'ımlı de'işken üzerindeki ortak etkisini de test edebilir.
Şe"il393 (eneme +oşullarına Göre (eneysel (esen Feşitleri
2.1. *r5#lararası Ca"t-r.el desenler
%$
Eki !arklı ö'retim yönetiminin "drama ile ö'retim ile karikatürle ö'retim& Engilizce ö'renme ö'renme düzeyi düzeyi üzerinde üzerindeki ki etkilerini etkilerininn araştırıld araştırıldı'ı ı'ı bir çalışmad çalışmada, a, araştırma araştırmacı cı cinsiyetin etkisi ile uygulanan yöntem ile cinsiyetin ortak etkisini de test edebilir.
*r5#
insi.et
(,a"t-r 4)
(,a"t-r 9)
(eney %
(eney $
İşlem
Sontest
%. +adın
? % "( "(rama&
N% "Eng. *esti&
$. Hrkek
?% "( "(rama&
N$ "Eng. *esti&
%. +adın
? $ "+ "+arikatür&
N; "Eng. *esti&
$. Hrkek
?$ "+ "+arikatür&
NC "Eng. *esti&
Ta%lo3443 Gruplar Arası 2aktöryel (esenler "#etOeen groups !actorial design& >LPH+
2.2. *r5#larii Ca"t-r.el desenler
Hn az iki ba'ımsız de'işkenin ba'ımlı de'işken üzerindeki temel etkilerini ve ortak etkilerini test etmeye olanak verir.
/rne"&
:ar! türünün "normal ve italik& ve ece uzunlu'unun "iki ar! ve üç ar!& atırlama düzeyine etkisinin incelendi'i bir çalışma düşünelim.
(eneme koşulu için eş gruplar oluşturdu'unu alt grupları da seçkisiz atadı'ını varsayalım.
İliş"ili /lFmler A4 (Normal)
A9 (İtali")
#%
#$
#%
#$
*r5#
"iki ar!&
"üç ar!&
"iki ar!&
"üç ar!&
G
N%
N$
N;
NC
Ta%lo3493 Gruplariçi 2aktöryel (esenler "3itin groups !actorial design& >LPH+
Falışmada, normal ar! türünde iki ve üç ar!li ecelerin) italik ar! türünde yine iki ve üç ar!li ecelerin ezberlettirilir. %;
(aa sonra ezberlenen ecelerin atırlanma düzeyleri ölçülür.
Htki testlerini yapmak için APNA"tek yönlü varyans analizi& kullanılır.
Aynı deneklerle geliştirilen bu çalışmada ölçmeler arası makul süreler bırakılması ölçmede sıra etkisinin kontrolünde önem kazanır.
2.3. 2arışı" desenler
#a'ımlı de'işken üzerinde etkisi incelenen en az iki ba'ımsız de'işken var.
#a'ımsız de'işkenlerden biri deneysel işlem koşullarını, di'eri deneklerin !arklı zamanlardaki tekrarlı ölçümlerini tanımlar.
DenemelerG te"rarlı -lFmler()
& A " p u r G A
#%
#$
.
.
.
#Q
A%
.
.
.
.
.
.
A$
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
A p
.
.
.
.
.
.
Ta%lo34:3 +arışık desen "
%C
2AYNA2LAR #üyüköztürk, Rener. "$00%&. (eneysel (esenler. Ankara7 Segem 6ayıncılık. #üyüköztürk, Rener. "$00/&. eri eri Analizi Hl +itabı. "%0. baskı&. Ankara7 Segem Akademi. Akademi. #üyüköztürk, R., Fakmak, H. +., Akgün, >. A., +aradeniz, R., (emirel, 2. "$0%%&. #ilimsel Araştırma 6öntemleri. "1.baskı&. Ankara7 Segem Akademi. Akademi. 2raenkel, T. L. U 3allen, 3allen, P. H. "$00/&. :oO to design and evaluate researc in education. ". baskı&. PeO 6ork7 6ork7
%-