Ma
B. Ro
Cornunicacion GU
Ph D.
Contenidos
si Bu
200 p.
23x16 em. n e
ISB
978-98 978-987-2 7-2183 1834-9 4-9-3 -3
Ag radecimientos
11
Prefacio
13
1. Autoayuda, Autoayuda, 1.
Da
corazon
es
17 17
Trad Traduc ucci cion on u id id ad ad o
Un
Este Estela la Fali Falico co
d e l a e d c io io n
E st st e
R ev ev is is io io n
J ul ul ia ia n L ic ic ht ht ma ma nn nn ,
I lu lu sr sr ra ra ci ci o
d e t ap ap a P er er ic ic a
F al al ic ic o J or or g
centrar
n er er a
18
la atencion
EI prcceso
21
l ic ic ac ac i6 i6 n
R ub ub io io - V ol ol le le r
e n nuestra
la
23
Ve
reirnpresion:
comunicacion
abril d e 2 01 01 1
e b
ISBN: 978-987-2 978-987-218341834-9-3 9-3 T ra ra ns ns la la te te d f ro ro ~ t h b oo oo k N on on vi vi ol ol en en t C om om mu mu ni ni ca ca titi on on : L an an gu gu ag ag e o f L if if e 2 n d E di di ti ti o 0-89 0-8920 2005 05-0 -033-4) 4) by Mars Marsha hall ll B. Rose Rosenb nber erg, g, Copy Copyri righ gh 2003 2003 Pudd Puddle leDa Da~c ~cer er Pres Press. s. Al r ig ig ht ht s r es es er er ve ve d U se se d w it it h p er er mi mi s i on on . o r f ur ur th th e i nf nf o m a i o a b u t o nv nv io io l n t C om om mu mu ni ni ca ca titi o p le le as as e v i si si t t h C en en te te r f o N on on vi vi ol ol en en t C om om mu mu Dl Dl ca ca no no n o n t h W e a t www.cnvc.org. Trad Traduc ucci cion on dell dellib ibro ro Nonv Nonvio iole lent nt Comm Commun unic icat atio ion: n: Lang Langua uage ge of Life Life 2n Edit Editio io 0-89 0-8920 2005 05-0 -033-4) 4) de Mars Marsha hall ll B. Rose Rosenb nber erg, g, Copy Copyri righ gh 2003 2003 Pudd Puddle leDa Danc ncer er Pres Press. s. Todo Todo los derech derechos os reserv reservado ados. s. Usado Usado con autori autorizac zacion ion Para Para mayo mayo info inform rmac acio io acer acerca ca de Corn Cornun unic icac acio io No Viol Violen enta ta visi visite te la pigi pigina na we de Cente Cente for Nonvio Nonviolen len Commun Communica icatio tion: n: www.cnvc.org. Gran Gran Alde Alde
Edit Editor ores es
ec
Laform Laform Distin Distinci6 ci6
La CN en accl acclon on "iEI disert disertan ante te
Elab Elabor orac acio io e st st ab ab le le c
oe aa
de un voca vocabu bula lari ri
es para para 105
l a e y 1 1. 1. 72 72 3
Se prohib prohib la r ep ep ro ro du du cc cc io io n t ot ot a ec ni in lu nd f o o co co p a s g ra ra b l o a gn gn et et of of on on ic ic a d e a lr lr na na c n ar ar n e nt nt o d e n fo fo rm rm ac ac io io n i n a ut ut or or iz iz ac ac io io n s cr cr i
: L c u l qu qu i o tr tr o d e e d t or or .
i st st em em a
ma arroga arrogante nte
r l
ss
www.granaldeaeditores.com.ar
hu an
Ejercicio 1:
ss
[email protected]
qu
de la inte inteli lige genc ncia ia
entre entre observ observaci acione one
4. lden ldenti tifi fica ca
(5411) 4584-5803 4584-5803 14585-2241 Tel.: (5411)
Hecho el d ep ep o i t
supr suprem em
e la v
mi
e l s s
41
Contenidos
si Bu
200 p.
23x16 em. n e
ISB
978-98 978-987-2 7-2183 1834-9 4-9-3 -3
Ag radecimientos
11
Prefacio
13
1. Autoayuda, Autoayuda, 1.
Da
corazon
es
17 17
Trad Traduc ucci cion on u id id ad ad o
Un
Este Estela la Fali Falico co
d e l a e d c io io n
E st st e
R ev ev is is io io n
J ul ul ia ia n L ic ic ht ht ma ma nn nn ,
I lu lu sr sr ra ra ci ci o
d e t ap ap a P er er ic ic a
F al al ic ic o J or or g
centrar
n er er a
18
la atencion
EI prcceso
21
l ic ic ac ac i6 i6 n
R ub ub io io - V ol ol le le r
e n nuestra
la
23
Ve
reirnpresion:
comunicacion
abril d e 2 01 01 1
e b
ISBN: 978-987-2 978-987-218341834-9-3 9-3 T ra ra ns ns la la te te d f ro ro ~ t h b oo oo k N on on vi vi ol ol en en t C om om mu mu ni ni ca ca titi on on : L an an gu gu ag ag e o f L if if e 2 n d E di di ti ti o 0-89 0-8920 2005 05-0 -033-4) 4) by Mars Marsha hall ll B. Rose Rosenb nber erg, g, Copy Copyri righ gh 2003 2003 Pudd Puddle leDa Da~c ~cer er Pres Press. s. Al r ig ig ht ht s r es es er er ve ve d U se se d w it it h p er er mi mi s i on on . o r f ur ur th th e i nf nf o m a i o a b u t o nv nv io io l n t C om om mu mu ni ni ca ca titi o p le le as as e v i si si t t h C en en te te r f o N on on vi vi ol ol en en t C om om mu mu Dl Dl ca ca no no n o n t h W e a t www.cnvc.org. Trad Traduc ucci cion on dell dellib ibro ro Nonv Nonvio iole lent nt Comm Commun unic icat atio ion: n: Lang Langua uage ge of Life Life 2n Edit Editio io 0-89 0-8920 2005 05-0 -033-4) 4) de Mars Marsha hall ll B. Rose Rosenb nber erg, g, Copy Copyri righ gh 2003 2003 Pudd Puddle leDa Danc ncer er Pres Press. s. Todo Todo los derech derechos os reserv reservado ados. s. Usado Usado con autori autorizac zacion ion Para Para mayo mayo info inform rmac acio io acer acerca ca de Corn Cornun unic icac acio io No Viol Violen enta ta visi visite te la pigi pigina na we de Cente Cente for Nonvio Nonviolen len Commun Communica icatio tion: n: www.cnvc.org. Gran Gran Alde Alde
Edit Editor ores es
ec
Laform Laform Distin Distinci6 ci6
La CN en accl acclon on "iEI disert disertan ante te
Elab Elabor orac acio io e st st ab ab le le c
oe aa
de un voca vocabu bula lari ri
es para para 105
l a e y 1 1. 1. 72 72 3
Se prohib prohib la r ep ep ro ro du du cc cc io io n t ot ot a ec ni in lu nd f o o co co p a s g ra ra b l o a gn gn et et of of on on ic ic a d e a lr lr na na c n ar ar n e nt nt o d e n fo fo rm rm ac ac io io n i n a ut ut or or iz iz ac ac io io n s cr cr i
: L c u l qu qu i o tr tr o d e e d t or or .
i st st em em a
ma arroga arrogante nte
r l
ss
www.granaldeaeditores.com.ar
hu an
Ejercicio 1:
ss
[email protected]
qu
de la inte inteli lige genc ncia ia
entre entre observ observaci acione one
4. lden ldenti tifi fica ca
(5411) 4584-5803 4584-5803 14585-2241 Tel.: (5411)
Hecho el d ep ep o i t
supr suprem em
e la v
mi
e l s s
41
M a rs rs ha ha l
C001 C001uni unica caci6 ci6
B . R os os en en be be r
E I d o lo lo r d e e xp xp re re sa sa r
n ue ue s a s
La ernpatia
n ee ee es es id id ad ad e
no viole violenta nta
n v
r d P as as a d e s e e sc sc la la vo vo s d e n ue ue s a s
e mo mo ci ci on on e
i be be ra ra rn rn o
expresandolas
d e e lili a
67
70
Resumen
accion:
" R s t u ra ra r
d e la ilegitimidad"
el es gm
I r
70
9.
La conexion
traves de la
Recordemos
s
N ue ue s
s n
u ac ac i
q
n os os o o s
Traduccion a d
mi s
e a
H ag ag am am o
n ue ue st st ra ra s
p et et ie ie iioo ne ne s
m is is mo mo s
i
82
e on on se se iiee nt nt em em en en t
a e La leccion L a p e e io n La
gr po
p et et ie ie iioo ne ne s
v er er su su s
a s e xi xi ggee ne ne iiaa s
A el el ar ar em em o
n ue ue st st r
objetivo e u n d
La
accion:
C om om pa pa r i r
edmo
86
iHaga
87
T r d u c i6 n
te ne ne r q ue ue » a l « e e qi qi r d e « te
13
89
go
e n o s m ie ie do do s
l t
e u
: L
10. La expresion
e l s p
D is is t n gu gu i
ce p ci ci o n e r np np a titi c a 7. La r e ce p r s e c ia : E s cu cu c he he m o
no lo
os
m i e mo mo s
h ae ae e
s e nt nt im im i eenn to to s
a lg a
st mo
p r s en en te te s
99
a i
99
I e
la
en
esim muu l s u
a v
a l a e
s n s
q e
n
y q e t C ua ua n
door no
mpde
ernpaticamente
on ct no
demas
a c ci ci oonn : D i a lo lo q o e n r e u n a do do le le sc sc en en t
10
accion: La conexion de a e E je je rc rc ic ic i
a c n su su r 5 : D i e re re nc nc ia ia s n
en
e ce ce pc pc io io n
e rn rn pa pa titi c
CUd
o e
o de de l
s p
s
a Do L a e m pa pa titi a r la e
a c
e gu gu n
p qu
on
d e m an an i s t
e la f
n l s e
e s r v l p
Marshall
B. Rosenberg
1 2 C om o i be ra rn o C om o i be ra rn o
asesorar proqramacion
n os o r o d e n ue st r
v ie j
16
E N C A T EL LA N
n de l
la preocupacion ustltuyamos lagnos tico
E l c u id a d o
r n CN or
o i
La
e n a cc io n C om o a bo rd am o l o resentimientos o s u ic io s d ir ig id o
13. E x pr e sa r a gr ad e ci m ie n t
La lntencion
m e d ia n t
17
la c om un ic ac i6 n
181 182
18
d e a gr a ecnruen
d e e lo qi o
S up er a l a r en ue nc i
17
no
d e a gr a ecrrmen
La recepcion d e a s e xp re si on e E I h am b
n os ot ro s r ni sr no s
existente detras d e l a g ra d e ci m i e nt o
L os t r es co m po ne nt e
J U LI A N L IC H T M AN N ·
17 '"
185
18
e xp re sa r a gr a ecrrmen
Esu
h on o p re se n a r e s
ha e nr iq ue ci d
br qu
representara
u n a po r
n ue v
d e C om u ni ca d6 n
e di ci o
i nm e ns am e nt e m i practica s ig ni fi ca ti v
p ro fe s o na l
. .. .. .. .
q ue , n o
dudo,
hispanona-
m i e s d e e c o re s e n e l m un d
blante.
C om u ni ca ci 6
n o v io le nt a expresa u n c la r
s is te m a ti c
programa educative d es ar ro ll ad o p o M ar sh al l R o se nb er g . . . .. .. .
n o v ia /e nt a u n i -
presentacion
p ar ti r d e s u experien-
c i c om o m e di ad or , e du ca do r
. .. .. . •.••••••.••••.•••
t er ap eu ta , o y e n di e s c o p a i d e n m a palses, l ar g d e s u p aq in as , R o se nb er g n o i nv it a s e t es ti go s d e i nt er ve nc lo -
ne qu
h a t en id o c a
c un da ri a
p a e s i no s e n u re ci do s e n c am po s d e e fu gi ad o
c o s u p ro pi o
i nv o u c
d e r e e xi 6
a lm e
mo
m un i m o c oh e re n t
ca
Qu
an
( Co m
E st o i nt er ro ga nt e
S o ci ol nq o
t or a q u
er
t ie m po , n o
c a c om o n o c o
d e u n m od o m a e fe c
d es co ne x o n en
de
a n gu st i
p la nt ea m o
i de nt if ic a
en
er
d e se s pe r a nz a d e a lg ui e n
p ar ti ci p
d e o s e sc en ar io s p la nt ea do s e n e l i br o
n ue st ra s p ro pi a f or ma s d e a ct ua r q u a ur ne n p od em o
e du ca rn o
er
cspcciallsta
e n v ar io s e nt re na mi en to s
o tr ec e capacitation
q ui e n
p ed id o e n r eu n i on e d e t ra ba jo ?
me
( Un iv er si da d d e B ue no s A ir es )
do
a r u me n
pa
e s a r p re se n e s d e u n
ue
es on er
n e c e si d ad e s . l C o m o h ac er lo ? E n e st e l ib ro , R o se nb er g p la nt e
n u e st r a
mediation
ct
en
i lu st ra n a lg un o
M ie nt ra s a pr en de m o qu
es mo
r es po nd em o
q u et e mo s a vu d ar ? l e o m o
an e! on
d em o
A I m is m
r e a c o na d
i nc u a ma s c a o tr a p e s on a c ua nd o s en ti mo s r nu ch o e no j
a ce m
p la nt ea do s
c ot id ia na s
a pr en d z a
rna-
n ue s tr o v al or es .
C om o n o
mo
h ij o e n s it ua ci on e
e n u n p ro ce s
co
asesoramiento
co
u n s er i
encducacton(Univn~'ld"d de B r is t ol ) . L s tu d i o
M ar sh al l R o se nb er g E s r n ie rn br o d e u n
o r q a ni z a ci o n e s
e n m a ne j
d e c o n fl i c to s
c on su l
cornur ica-
M a rs ha l
B . R o se nb er g
d e p a ut a
h ab il id ad e s acornpanadas
de un
g ra n v a e da d d e e je mp lo s
i n e nc io n d e c o a bo ra r c o e l c am in o p er so na l d e c ad a e c o r E s t a o b r a constituve a n u n r ec ur s a t a c i v p a o d p er so n e n s u d es ar ro l
p er so na l c om o u n v a i os o c om p e m en t
i n e re sa d
p ro q a rn a
c io n e n m e di ac io n , p si co te ra p ia , c on su lt or ia , t ra b aj o s oc ia l l id er az g d o ce n c ia , m e d ic in a
o tr a s d i sc i pl in a s e n l a c u al e l a h a b il id a d e
r es ul ta n U n a c o m p et en c i c la ve . E n m i e xp er ie nc ia , r ep re se n un
u en t
d e i nr ne ns a u ti li da d
p er io di ca m en te , p a r s u br ay ar , r ee o me n da r c it a g a s , f a m i ii a re s un
e x e ns a
m in uc io s
A l de a E d i to r e d e M ar sh a s en ti d
e o le ga s C e le b r e st a n ue v
m e ne io n a
t ra d uc ci o
t a e a d e c oo pe ra ci o
R o se nb er g
p e e ib i
de fo mad e e qu ip o s
i n te r pe rs o n al e pa
c on su l a r
e n charras c o
ami
a l c as te ll an o , p ro du ct o d e
d es a r o a d
P u d dl eD a n c e P r es s , e sp e r q u e p er m it s
d e h um o r
AGRADECIMIENTOS
on
e n c on ju n
p o G ra n
l o l ec to re s oir l a v o z
s u c a d a p re se nc ia , s u i mp ec ab l
c la ri da d
su
A g a de zc o
p os ib i d a
R o ge r c ua nd o e l e s ta b
qu
uv
L o r es u a do s d e e s i nv es ti qa ci o c om p re ns io n d e p ro ce s
de
e n e nd e
a ca r e a qu
a s m i a ci on e
p ra c c e d e
i en d
un
p ra c c a d e u n de
en qu
o s p si co lo qo s s ob r r eq u e r
qu
p ue d e Q ue r
a ci o
en
ut za a:
p a o lo g a . P e d b
b us ca r n ue va s c ar ni no s q u
d i e re n e , b as ad a e n u n
G eo rg e M i e r
as
c on du je ra n
c on ce pc io n c ad a e z m a
p od em o
e ga r
G eo rg e A lb e
v iv i
s u e s u er zo s p o a le r a r
d e e ne on t a r m e o re s m a ne ra s d e e je rc e
v e q u e l e n o m e s u m ie n
da
a s g ra c a s
e l m an u c r
e di ci on ,
B e g ra ve , M a ri a
p o i ti co s q u
qu
exst
a s h ab i d ad e
ps
e n n ue s d e a vu d
p la qu
as
l o e n fo qu e s c li ni eo s
g ua lm en t
h ab e p re pa ra d
en
b ro .
o s p e g ro s s oc ia le s
m a ne ra s m a s e fe c i va s d e d is tr ib ui r o fr ec e
d e e rm in an t
d es cr ib o e n e s
a l c om o m e h ab ia n e ns e a d
o s s e e s h um an o
n ec es id a
o lo q a . M e a yu da ro n
e l p ro fe so r C a
r e a c o n d e a yu da .
a l p ro fe so r M i ch ae l H a ke e m p o r h a be rm e a yu -
m e i nc i
pscooq
m a ne r
T ar nb ie n a g a de zc o
ne
qu
c ie n i ca s
pscoog
m o de l
co
d es em p ei ia ro n u n p ap e
c om p re ns io n d e s e h um an o b as ad a e n
m i a c o ne s d e e s c la r
a ba ja r
o s c om p on en te s d e u n
c om u ni ca ci 6
E s ta r e te rn a me nt e a gr ad e ci d d ad o
de es udar
i nv es ti ga nd o
D ar o
na
Lu Ri
M i i ga n
L e p a h ab e He og
ed ad
Kahy Sm
S o ni a N or de ns an , M e a n
M o or e K i e l M c Co rd , V ir gi ni a H oy t
es
br
p o s u c o la bo S e ar s, B ri dg e
P e e r W e is m e r p o s u
avuda.
F in a m en te , a mb ie n q u e r a le n di
n os tr a m ay o
ue
m a c la ra rn en t
da
a s g ra c a s
m i a m g a A nn i
Mu er El
me
o s u nd am e n o s e sp ir i u a e s d e m i o b a , 10 qu
a rn b e n e n q ue c
m i v id a
PREFACIO ARU
Cr
G AN D HI '
d e apartheid
S ud a
me d e n an e
I. S i
b ru ta l
ma ue
po
n s e ra b
d em a
o,
pe
nc
es
ma ta
e ac ci on e Me
en
d e v en ga nz a a n a fe c a d
ar
pe
n ca s
da
eI i ra , f ru st ra ci on . es
d is cr im i na ci o En
os
h u n i a ri o ho
me
dr ma ej
p ro vo ea do s
ap
m uc h
se
po
qu
y, me ad
Si mu
mo
ma ma
ho
no
eb
de p re ju i
e sp e a ba . S o
e rn a
ma Pe
mi
o s v io le n o s
ma
me
d e d ie ro n
m a s r e fl e xi v o esar
nt
qu
le6mo p o d r i o lv id a rl o
ta-.
Un
mu
mi
mp
mo ue
pe mo
un
mo
mb
nu
me Su es
d e c os a Pa
s.
mo
mo e nc i
ac
mo a so ci ad a
qu
mo co
a s p e s on a
nc came
m aq en e
d e p e e as , p a i za s
c o n un e n cp i
c o i en te s mi ab el
mi
a se si na to s
g ue r a s
el ip
n o h ac en .
me me
b ua r
u n a rb o
q e e ao q
M a rs ha l
Comunicacion
B . Rosenberg
o gi a f am i i ar . C on si de ra b e co no c c ab a
v io le n
qu
en
a na li za r c on rn iq o t od o
y o h ab i v iv id o l a q u h ab i a yu da b
h ab i
13
p lo s d e a ct o d e v io le nc i q u l o d e v i o e nc i g en e a r i r
en
v a e s e l c o mb us ti b
c ub ie r
od
a li me n
p a n o d ie ro n s us f ru to s qu
M i a bu e hac ano
p ro c a m
v io le nc i
om co
n a o mu n
p al ab ra s l a v io le nc i
v io le nc i
p as i
i s c a C om o n o e n e n
e nc am in ad o
h em o
au
p as iv a a ca b p a
mi mb
o tr a
de
pa qu
e je rn -
p a m i a bu el o m a s i n si di os o
n ue s r o e sf ue rz o
b ie n
co
a lc an za d
t ra ba ja r p o
so
h a s id o e m
p ri me r
e l c om b us -
n ec es id a
R os en be r
t ra v e d e s u s e s c ri to s br
u n e ng ua j
om
m u nd o» , a m a s e p r oc uc ir a c am b i qu se el ot
L a n o v io le nc i
no es un
c i e s d e m an ip u a r
L a n o v io le nc i
pa mo vo
s oc ie da d t a
a or um a do ra m en t
ma
c re a u n
f am il ia , c om u ni da d
N o e s i mp o a n
qu
m o s n ue st r
p at ri ot is m o
mo en un
s up e p o e nc i
T ie r a ; n o b as t c o ar pa qu
qu
n o s e p ue d
p ue d
s e c en t qu
e n u n m om en t o rm an d
d es ca r a rs e m a
a c u de s p os i v e
n o d om in an . T od o es o"
c om o
qu
h ac em o
e sp ec ia lm en t
fap ar a es
en un
n ue s r a b as ad a e n e l i nd iv i n o I Ie va r
n a c io n h o m o q en e a . d e c ri si s n o u na mo s o do s b an de ra ; n o b as t c o
u n a rs en a c ap a
s om e a mo s a l e s e d i ca r
e st am o s e s
d e e s o s c on ce p o s n eg a v o
s oe ie da d
e na rb ol an d
t od o
u sa rs e h o
e n i nc u c a
m a te ri a! is t
d es p a da do . N in gu n
m e i mp re si on ar o
c on ve rt ir no s e n p er so na s d oc i e s
e go is ta s " qu e g an o c o
d ua l s m
de Ro-
p ri me ro .
q u v ay a
e em p a za r a s a c i tu de s n eg a v a c on d c io na d
da
d es d
e ll ib r
d e l a s o lu ci o ne s .
a lg un o L am e nt ab le m en te ,
e s a te gi a q u
p oc o e s a l g
e n a s c om un ic a
g ra n i nt er e
de
s im p li ci da d
q u e n c am b
n an a a s c om o t a
n o v io le nc i
h ac ie nd o d e o rm a a dm ir ab l
s em in ar ie s L e c a
o le n
p r u nd i a d d e
de
v ie n
p a s ab r
d e m un d
qu
d e d es t u i co
n ue s
d e n os tr e
n o c or wi rt a v a a s v ec e p od e
o s c i n ie n o s d e m ie do .
mi
d e a rn o
d o n in a
a g ra d ee im i en to , l a c o mp a si o a s c en t a da s e n u n Lagen
n ec h mundo
m is mo , m o i va da s p o « Es t m un d
h um il da d
m un d c ru e c a
e s 10 q u
e n n os o r o
e ch o
mp
c am bi a
s ob re vi v
el S i h ay e
n o v io le n
cornpasion,
ha qu se
d e v is ta .
c a lu ro s am e n t
n ue s
el
p e ns a mi en to s .
a rn bi e
c ru e e s p o rq u
qu
10 hemos
n os ot ro s p od em o s c am b ia r e \
c om ie nz a c am b a nd o n ue s
R e co m ie n d
d e e om un ic ac i6 n
p ri me r p as o p a
mu do en on
e mo s
d o rn in a n n u es tr o
pa
e st e p un t
c o rn p re n si o n
n o p a a c i tu de s e go i s -
c od ic ia , e l o d o , o s p re ju ic io s
n ue st ra s a ct it ud es . S i c am b ia m o
el ca nb
q ue n e J p ro ce s
e s c ru e
d is ie nt o c o
t od o s d e c o rn u ni ca ci o n an
p o e l a mo r e l e sp e o . \3
e l . nt er e p o l o o er na s
l a a g re s iv id a d q u e h a bi tu a lm e n t
s ue l d ec i
c ru el n C a Es
p a e d d e m i h ab i a ci o
d es pu e q u
e l f ue g
s ie mp r
M a s ha l
d en t o . S ig ni fi e
d e se o nf ia n z
«ftsica» ( c ua n d o e r a v i o l en -
e x i ng ui r u n i nc en di o s i n o e li mi na m o
senberg, C om un i a c 6 n
p er an d
- la s c os a q u o s d em a s
a li me nt a e l u eg o
c io ne s a lg o q u
an
eI d i
ed
de ta c at eg o ri a « p as iv a » [ c u an d o e l
un
v io le nc ia . D ic h
d em o s n i v al or am o s e st e c on ce pt o p or a 2 .C om o va m o
s i e nt en di a o ch e
h ec h
c at eq or i
q ue , c om o n di v d u
qu
or
d ur an t
v is t
« pa si va », c o ns id er ad o
v ic ti m
n,
u n d an a d e c ar ac te r m a s e rn oc io na l
« f s ic a» . M e e xp li c
d ad , r es po nd e t ar nb ie n c o
t ib l
h ab i
f u er z a f is i ca )
c au sa d
o s p ec o m es e h ab i
es
o s n ec he s o cu rr id o l ei d o l a q u
s e h a bi a u sa d
d e v io le nc i
m e jo r l a n o v io le nc i
mu do
a no ta r a s e n e l a rb o d en tr o d e
c i e n d on d ip
y o c om p re nd er i
qu
no violenra
e ng ua j
q u e l ea n e s t l ib r e ns e a . C on s u y
o rm a d e c om un ic a n o
os me q u e a p li un
n po r
p ar a c re a u n
M a rs ha l
B . R o se n be r
La palabras on entana (0 so paredes) S ie nt o q u qu
u s p o a b a s m e e nt en c a n
me
Loqu
me
sf
qu de
a nt e
d e h ab l
q ui er e me
da
d ec ir me .
e ri d
L a p a/ ab ra s s a n a c an de na n
v en ta na s no
c as a S!
mu
qu
es mi
pa
c la r m en t
ue de
uc
l o s en ti mi en ta s
pa
d e m i v id a
no
d ec ir ,
i g i fi ca t v a
C om o e s o y p le na me n
ev
m i p a/ ab r s ,
Ou
o cu r
c om po r a rn o
o rm a p a
i n i ns ec a d e n ue s
d e n ue s r a n a u ra le z
s o d ar i
a bu si va ? Y a la i nv er sa , W o r q u
violenta
e st a a ct it u d s a li d a r i a incluso e n a s cir-
co
M i p re oc u p ac io n p o estas preguntas se u an d
me importabas, de mi po
h ab e
e ga do , u n i nc id en t
qu
r en t
mi am
r ac ia l D u ra n
s e r nu d
De oi
d on d
e mo n
s ig ui e o n a l h ec h v iv ia m o
d e v io le nc ia , 1 0c ua l n o o b q o
m i n fa nc ia , a l v e a n
M i h ig an )
de
D o s em an a d es pu e d e
p ub l c o desencadeno
en un pa qu
o s dlas q u
p er so na s E I b a rr i
alid R U T H B E Bf R M fY E R
n o d es co ne c
cunstancias m a s a d v e rs a s ?
1 94 3
c om p ar ti mo s
qu
d e m an e
p er so na s s o consecuentes
a lg un a
mi ca
c on ve nc id o d e q u
e ci b m o a lg o d e m an er a cornn a tu r al ez a s en ti mo s satisfechos cuando d am o pasiva s o d a a , h a d o p re gu n a s q u m e h a p re oc up ad o d u a n m ay o
y ud a a s er ib e? im Sf te pa ec q u q ui s r e a j r te , si
R O SE N BE R G
Introduccion
paredes;
J i be ra n
n ec e i t
me e xp re s
yo
de de
asustada,
Ojala qu a l h a bl a a / e s cu c ha r d ez c uz de mo H a c as a
d em o
un mu ua
M A RS H AL L
de pa/abms, s i v e d ad er am e t e id
s ab e
c om p o si on ,
uy
mi deen pa
qu er
vida
ue
itme, e ng o q u s ab e An
ui
u n e n f re n t am i e n -
u e o n a se s n ad a m a d e cua-
estaba s i u ad o e n e l c en t p er ma ne ce r
m is m
de es
e s d ia s e nc er ra do s e n n ue s
tra casa, Cuando terrnina r o l o d is tu rb io s
e m pe za ro n a s c l as es , d e sc ub r q u u n a pe -
mo m ae s e nt r
p ro nu nc i
mi
EI
o rn b e , d o c h o s m e m i a ro n
d ie nt es : « LE re s u n k i k e ? 1 1 , d i e ro n
n a p e s on a
u sa n d e m an e
N o c on oc i
d es pe c v a p a
d e c la se , o s d o c h c o
m e e s a ba n e sp er an d
s ue l
pa a.
m e d ie ro n u n
D es d a qu e v er an o d e a n
1 94 3 h e e s a d
1 0 la rg o d e este i br a c om o e n t od o s u o br a s ob t ut iz c am u
co qu
r cc ue nc i e xs t
el
en{o
diferencia d e l u s o h a bi tu a
me
a me n
m u m u a ro n
p a a br a n i s ab i q u r e e ri rs e
osjudos
y , d e u n e mp u o n a na li za nd o
c om un ic oc io n
m e d e r ib ar o
en c as te ll an o
c ua nd o n o qu
c om un ic om o
o so ri o 1 0 c o mp as io n
n o v io le n » ; M a rs ha l
sin v io le uc i« . f s t ca
al
a s d o s p re gu n a s q u
termino " co mc os io n" . L a h ae e a pe lo nd o 0 1 p ro fu nd a i mp ul s se-es h um an o
a lg u sa da
1 0 c on mi se ra ci o
R os en be r
d e h u m an id a s ig n if ic ad o
Sf
10 lostim o
M a rs ha l
B . R os en be r
forrnule al principio.
n ue st r
n at ur a e z
n a c om o E t a be r a n e s
i'.L C:ORAZ6N
Dbl)L
Oue no
p er m e , por e je mp lo , m an te ne rn o
c or np as iv a a u
H i e su m
qu
e n a s p e or e c ir cu ns ta nc ia s
c on se rv 6 la c om pa s 6 n p e
o nd i o ne s d e u n c am p
d e c on ce n a c o n
v in eu la do s
m a e x e ma s
P ie ns o e n p er so -
v e s e o me t d a a le ma n
as
E n e l d ia r
qu
No se at
m od o h em o
u ch a
N o p or qu e s e
um
v al ie nt e s in o p ar qu e Sf qu c om p d e us
de
c lo ne s L a q u e e a m en t
en
ma
10
u n a ir e a to rm en ta do ,
ten desgraciado
se e an v e rt e
p as am o s
t en e
e n c ue n
d et ec ta r c on du ct a e xp re sa r c o
c io n d ad a E I m e to d
DIARY
b as e f i m e e ~
C'NV
necesidades
mas profundus
de p er ci bi mo s
cu
a s r e a ci on e
s it ua ci o mo
c la ri da d 10 q u
e s s im p e , p e
un
e sc uc ha r n u s t a s
co
o bs er v
de es
autornaticas,
an pa
n ue st ra s n ec es id ad e m a s p ro fu nd a
i de n i ca r
E T T Y HILLESUM:
de
o s d er na s E n
ap
e n u n p e i gr o p ar a o s d em os .
qu
manera
o rm a d e e xp re sa rn o
mo
c ua lq ui er 'T n te ra cc i6 n
dadosamente
mo
r ea ec io ne s h ab i u a e s
srncen
mp e rn pa ti c
m o a s a je na s L a C N V n o e ns en a
a yu da rl o
n ue s
s en t m o
expresa r no s c o
e sp e u os a
t a t an t
ue
e n e sp ue s a s c on sc ie n e s c o
percibimos,
mi mo a te nc io n
d e v ie ti ma , e st o
b a t r s te , p ar ec i s en ti rs e d eb il . H a br ir i Q u er id a e mp ez a en ese m i m o m om e po qu qu cu da s j ov e
10 qu
s ea m os . N o s a y
q u u n j ov e c ia l d e G e a po , x a p e a do , h a y i nc r ep a d o 10 g r o s no qu yo me h ay a e nf ad a d q ue , p o e l c en t o r ia , h a y p ro eu ra d e om p re nd er l h os t me h ay a e n r ad a g an a d e p re gu n a rl e ( (i ,F u is t i nf el i c ua nd a e ra s n in o , T n ov i te de c ep ci on o? » S i e t jo ve n t en i
e es t u c u ra r
o s dernas. E n u ga r d e o be de ce r
~gistrode
es
ma
o do s o s
y a s ab em o - d
este conocirniento.
pa
[email protected] s e c o n v ie r t e
me
m p ar t
o s seres
a b ie rt am e n t
LaCNV no oren
s e o no ce n
e s q u e r ec or de mo s a lg o q u
d e e la ci on a n o
q u e m a n if ie s t
l le v a ba , e s c ri b io :
a su st o t ac il me nt e
d e n ad a n ue vo : h ae c siq o s q u
e le m en to s d e la C NV . E l o b e ti v
e sp er am o
s u p od e d e
e n c on cr e
de un
a ns fo r n ac io n
siua
e s e x tr ao rd in a
rio. M i en tr a
e st ud ia b
v os , m e s or p e nd i
o s f a ct or e
c om p o ba r
C N V : un
qu
manera
e st e e nf oq u
m an t
e l n om b r
qu
P es e a q u
q ui z
d e s e c om p as i
d es em pe r a n a n
D ad o q u
d as . C u an d
e sp ec if ie o. d
ue n o cucharc on e a rn o c o qu
afor
l a c om u ni ca ci o
- ha b. .I .a r y e s
ev d a d es d e l c o a zll !, n os o o s m i m o on otas
n ue s
co
p as io n n a u ra l D o
u t z ab a G an dh i a l e fe ri rs e
co
"n
n o c on si de re mo s «violenta» h ie re n n o s ol o
p as io n q u
m o s E n a lg un o a m bi to s e l p ro ce s
q u d es cr ib o s e d e n om i n
pasiva»,A 10 l ar g d e e st e l ib ro , u ti li z
el
v io le nc i
n ue s r a a c u d a l h ab la r
l o d er na s, s in o t ar nb ie n
v io l e n -
m en ud o
l a «comunlca-
c o r np a s i va » ,
e la ti va s a l e ng ua j
n os o r o
n ue v
m os ," e
n ue s a s a n g ua s p au ta s d e d e e ns a d e h u d a
a s c r i ca s d e o tr a
m is mo s a s c om o
u z L a r ea cc io ne s d e e s s te nc ia , d e e ns a n o c en tr am o s e n c la ri fi ca r
u ga r d e d ed ic a n o
d i : i ' e s i iu es t
c om pa si on .
o s d e m as , s in o a rn b e n
p et o
a em p at i
Au
~ ng en d
13CN
ma
qu
n ec es it a
u zg ar , d es cu b i mo s c ua n p ro fu n e sc uc h CN
a te n
p ro fu n
p ro p c i
el es
m u u o d e d a r d e sd e e l c o a zo n c om o u n « p o ee s d e
o rn un ic a o n
H aq am o
ma rn
a te nc io n e n u n u ga r d on d
nt ne
u c st r
n ue s r a
e s m a p ro ba b
qu
un
d e h om b
qu
es ab
Un po cl
qu
p as ab a p o e l u ga r
p re -
d ec e c o nc ie n ci a
ue
encontremos 10 q u e b u sc a rn o s
a ro l
s e y e n e du ci -
d e c or np as io n» , e n r ea li da d e s b as ta n
E s c on oc id o e l c ue n
c om un ic ac i6 n
v io le nc i
n os o o s m is mo s- ,
u n d es e
p e c ib i
e la ci on es , b a
o bs er va rn os . s en ti m o
a ve s d e s u e n a si s e n u n
c ua nd o m e e f e r
« le nq ua j
qu
d ia gn os ti ca r
d a: ': n
so
p er so na s e mp ez am o
n ue s a s n te nc io ne s
e n l a c al le , a ga ch ad o b us ca nd o a lg o d eb aj o d e u n
atencion L a C N V s e b a s e n a s h ab i i da de s
un
o s j u c io s
n os ot ro s m i s
«comunicacion c o m -
l a s ig l « C NV ) p ar a r ef er ir m
C N V e em p a z
d e a ta qu e a n
qu
d e u n m od o n a u ra l c ua nd o s u c o a z6 n e nu nc i
c o m u n i ca c i 6
el en
os de na
d e « co rn un ic ac io n n o v io le nt a» : u s l a e xp re si 6
n u e s tr a s p a la b r a s o f e n d e n
c io n n o v io le n t
c ap ac id a
g ua j e n s l c om o e l u s q u h ae em o d e a s p a la b ra s D es d e n o nc e u i i de n i ca nd o u n e n o -
p er m
a " e n e l m i sm o s en t d o e n q u s e h um an oe xp re s
n ue st r
u nc i6 n p ri mo rd ia l q u
comunicamos ue no lleu da de de or zo p er so na s d e u n
a fe ct a
se
do
mas p r ob a bl e e nc o nt ra r
lo q u
e s a mo s b us ca nd o
qunto que e s t ab a h a c i en d a . «Estov b us ca nd o l a I la ve s d e a ut o» , r es po nd i
e l h om -
M a rs ha l
B . R o se nb er g
el
«N
I. DAR DESlX.
me
ay on
expresion d e d es eo ne ie r luz».
de
on
de
policla, se apresuro
mbe.
mb
centrar
en
de
mp ba
nt
NV d on d
hallare
s eg ur am en t
10qu
De
la
c on oz ca n
Rut
e x pr es ad a
un
r el ac lo n s o li da r i
e ci o
Si
d es d
En
mi
h ac e ce
z on as ,
ooservomos
en un
situacion
o s dernas: lsirve v id a
qu
dada;
qu
1.
mo
Observacion
3. Necesidades
e n i qu e
4. Peticion
consiste
EI uc
mp
2. Sentimiento
o cu rr e d ic e
no sive pa
ua
la CNV:
as
compo-
C NV .
me
nuestra
Lo
om
de dar.
nc po
nq
on
mp
De mo
/a otra. mo
t v me d a a lg a ma
n o s s e nt i m os :
gr
Iiernos
mi
mo
ga
Si mp mo
yo qu
ec
mo
mo
es
NV
ma
es
en
componentes. C an c 6 n
de Ru
((Given T a l l R e
B eb e m ey e Gi
ma
u la d c ie nd o
T o 1978.
su hi
ma
a do le sc en te :
« Fe l x , m e m o e s
ve do
c a c e i ne s de
mo
mo
ma
al Ac
desearnos
tici6n m u
Esa do
t::Nos senti
necesidades
ma
e/ recibirlo.
recibe.
Cu
n-
CN
la
cuatro
mi ef
e ~ n en t
f or m
nc
e s d e se o
ar
mo
s ep ar o
ue
el un co
ma me
e n fo c a re m o s
mo
da
S e /0 m ay o
Cu da
mo
e l c o ra z 6n , mo
q u s ie nt o p a ti. R e ci bi r c a g ra ci a
siento
mp
este
qu
proceso
de mi
ue sino vivir eI timor
Cu nd
ma an
pa
l o s p r in c ip i o
mb
a l d a rt e /o . qu ofrecimiento
yo te da
a te ne mo s
recibir
mo
c u an d o c o m pr e nd e s l a a le gr f q u e siento
un
Si no
mo
esten m o i va da s
qu
mo
t an t
pt
N o p ue d
n os o o s
demas
c a nc io n , e s cr it a
kimos i e t o q u
q ui z
co
0po
B e be rm e ye r
S ab e
este proceso, n i s iq u e r
me
en la
ua
a. mu
la unic mo
5d
mo
me
qu
l a p ar ti cu la ri da de s
corazon. zan», e s t
oe ma
de la C N
e s a b e ce r
0qu
mp
en
es
La practice
3lu z on a
EIq
tamos
cuenta
e n a qu el la s
AI
«Pero
e x pl ic a r
El. CORAZ6N
mp
an
m-
eg
o,
e sp ec if ic a me
de
en
bi
ma
es
ue
d is pu es t
lavadora?».
nm
mo n a pe
mp ( lE s ta ri a
S UC i0 5 he ch o or
e co ge r l o mp
c al ce ti ne s me
l le va rt e o s
tu
M a rs ha l
J.
B . R o se nb er g
verbalment
po otro
medias informacio
otro aspect de e st e p ro ce s informacio
mas percibiendo primer
este cuatro componentes.
el
componentes. No conectamos co
10 qu ello observan siente
necesitan,
lo de
descubriendo
despues en qu enriquecera su vida recibi 10 q u n o p id en , s u peticion. Cuando c e nt ra rn o s
demas
hacer
n u es tr a
sientes
qu
l o a s e ct o
se
n ec e i to ;
a ni fe st a
de un
u e m e h ac e f al t
i ta do s
y u a mo s
de cornunicacion
mismo, establecemos un corrient
rre e n m bo s e nt id o v er ig u
a te nc i6 n
ma er
n at ur a
p ar a e nr iq ue ce r
lo
que discu-
b s r vo , s ie nt o u e observas,
m i v id a
necesitas: q u t e hace f a I t p ar a e nr iq ue ce r t u i d
E L CORAZON
La aplicacion
de comu nicacion consiste en recibi de otras personas
esos mismos cuatro
sabr
sabr
ES
DAR
usamos la CN
Siempre qu ma
co
tr
tural. tiva
en nuestras relacio nes -v
p o 10 t an t
tr ta
se co
basarnos en nuestr
p er so n d e un enfoqu
qu
o do s l o n i e le s d e c o u nc a i 6
nosotros mis-
c om p as io n n a
pued apllcarse de rnanera efec-
en la
m a diversas:
t ua ci on e
relacio nes inti mas; familia;
e sc u el a organizaciones
t er ap i
instituciones;
a se so ra rn i en t
d i sp ut a
p si co lo q ic o :
diplornaticas
negociacione
comerciales;
tipo.
c o f lc to s d e o d
Actos concrete que observamos
que estan afectand
Alguna
bienestar,
nuestr
personas usan la CN
profunda C om o n o
C u an d
bservamos.
a pr en d t od o
p ue d qu
da
los valores,
origen
los deseos
qu
d a ( ex p e sa r
p u ed o r ec ib i ( es cu ch ar )
r ov e
de
abandone el popel de v ic t m a
etc.
l a p a la br o
nuestros sentimientos concreta
p ar a e nr iq u c e
n ue st r
Cuando usamos este proceso, podemo sand
la informaci6n
qu
me dispuse
Do pa 1 . E xp re si o h on es t
n ic i
municado qu
q ue ri o d iv ar ci or se . D i r p ar a r es um i q u e h os t
ro
C NV : m e di an t
l o c u at r c o m p on en tc s 2 . R ec ep c u empatica ed ia n t l o c u at r c o m p on en te s
e xp re sa r v er b l m n t o m o ne nt es ,
qu
la CN
m p or t
conttioucion
q u e v a lo r
C N V e n ese f i na l f e li z . .. A p r e n d
p r e s ta r o t e nc i o
tos,
a ce pt a c ie rt a
expresar mis necesidades,
s ie m p r
p re se nt e
t o s oj a p ar a h ac er l
q u er i ma
preestablecida
tuaciones culturales
diferentes Au
cuandopo
estilo
«Ienquaje» se pueden experimentar de proces
si
practica
qu
a ce p
q u c od a u n p u ed a s en ti rs e r ea l z ad o de un taller en Sa Dieg
necesida
intercambiamos
t ro s a pl ic a jo Escrib
un
la CN
ar
re
r el ac io ne s m a e f c tv a
e n s u u ga r d e t ra ba -
maestra:
la cuatro de articula
l a c on ce n i a q u t en em o
cuatro componentes, no en la palabras concreta
y o n o e xi s
person le
razone
un
p aa br a L a e se n i a d e l a C N e st a
s u s s e n ti m i en r es p ue st o q u n o
f el iz . H e m o c re ei d l o d as , a p r en di mo s
de m o d
10fe
qu ha endo 10
a ir . £1 no existe 5 6 10 p ar a h ac er m e f el iz ,
de esos
t e t en e
el qu
e l t a e r ( sa br e t o C N V mi morido me habia co-
c h o s e gu im o s j un to s ,
c ad a u n
no esuna formul
qu
-Participant
faceta un so
u n h om br e h e d o c o
0 1 d i a en q u
bien recibiendola ernpatica
v ei nt io eh o a ii o
e st ab a c as ad a E I f i de s e m a n a a n t er i o
v id a
de esos cuatro componente
aprenderemos c6mo escuchar
e s c uc h a r a t en t a m e nt e
h ac i
empezar de do rnaneras ya se expre-
qu
d e 1 0 o t r p e rs on a y o t ro ta r de d e s cu b r i l o s s e n ti m i en -
pedimos
ra sext
t od o
C N V . d e j e de s e n ti rm e a t a ca d a ,
o s s ub ya ce n e s D e sc ub r e n o ne e Las acetones
sean ma
sentimos en relacion
con 10 que Las necesidades,
para hace qu su relacianes intima
afectuosas
d e e so s
Ha
pr
e d u co c io n e s p e ci a l e fe ct iv o n c/ us o c o
ma
me
p ue d
qu o ec i q u
n if Ja s q u p re se nt a
10CNV
es u n m e o d
mi qu
su
r et ra so s d e l en gu oj e p ro -
M a rs ha !
1. DAR
B . R o se nb er g
b le m a s d e a p re n di za } a lu m n
l a pi z c u o n d
se a ce rc a
otro m a ne r a U s a
p in ch a
s u c om p an er o
l iz o n t it e re s de j ir af a
c om o u n r ec ur s p ed ag 6g ic o en l a s d e m o s tr a C N V . E I n in o se p o n
e rg ui do , m ir an d
bia, /e d ic e c a
h ac i el qu
e no j
cu nd
pa as an
va d ir ig id a s u r a a po r a r
r es ul t
mu
p a el pronostico
o rr os tr o
o le n a r
i nm e d ia ta m e nt e
c a m a ((iMe haces el favor
od
m es o S ie n
0 1 co m pa ne r
de pi
CN
u ti l A n te s c ua nd o me enterabo
d e q u e u n de m i p ae ie nt e s uf ri a u n j or m
d e la j ir o fO ! ! . { E n a l g un o s t a l/ e re s se uti-
ciones pnicticos de y. m u
re aspecto
c a e/
s u meso. L e s u g ie ro : ( (P ar f a vo r d is e/ a d e
/ en g ua j
d e s u v id a c o d io no . E n es-
p a r e n eo n tr a m a ne r a de q u d is f u ta r
t ra s to m o s de c o ni iu c ta . H a y e n mi c la s e u n
q u e sc up e i ns ul ta , g r t a
pa
qu
s ig u e r
a dq ui r u n
n ue v
10 b ie n q u
s e n te gr a
u n n ue v
on
l en gu aj e
proctico d e
p ro cu r
d es cu br i q u era 10 q u
c rm o ni o y o rd e n) .
d i c u en t
p la n f ic ac i6 n d e a s c lo se s v id a d
r es pe ct o
y o n ec es i a b qu
se v e
f ru s r ad a
d e q u e st o me obligaba
ccenro t am bi e
d e d e o s d em o c lu tn no s eomenzaba
c o c te o c au s
de as
p a e , me di
d e sa te n de r l a n e ce s id a -
E n o n c es , c ad a v e q u
a ct ua r c om o t en i
t ie mp o en
de oc uo
q u e me imponia su c on du e a . P a o t
de
v er a q u e el nino
p o c os tu mb re , Ie t ie c io : ( ( N e c es i t
me prestes tnencion». T e n g q u e r e eo rd a rs e l c o m c ie n veces al d ia , p er o 0 1 f in a a ca b p o c ap to r el m e n sa } e s u ei e p a rt ic ip a r en l a a c ti vi da d e d e 10 close. qu
Maestra d e C h i ca g o , I ll in o i s U n m e di c
e sc ri b
de 1 0 m e d ic in o . A l g un o s
m i p o ci en te s i nc tu s o me p re gu n a n s i s o p s c 61 og o y o q u no estrin a co s u mb ra do s
CN
m an e a s
me ayudo
be qu
n ee es it a
a s e nf e m ed od e
e nt en de r o s n ec es id ad e e sc uc ha r
qu
p ad ec en . L a
m o me nt a
sa Est
i nl ! e n m i r ei oc io « c o q u e ne s s uf re n h em o e va n a n
a cu mu la do s d en tr o s uy o q u e s o ca o l a ei o n e n t r e/ p oc ie n
qu
d e m i p ac ie nt e
d et er mi na d
s id a p or qu e esrns p e s on a
m u je r c a s id a
s e interesen
o s m ed ic o
e n r en ta r
r es u lt a p o rt ie u la rm e n t f il i
qu
r ob i
an
p o c te ct a s er ia me nt e
el profesional t ra ta b
ver
e s o y c od a
un
r es po nd er s
nicarse
a s d es cr ip ci on e
mo qu
ev
I e h i ci er o
m is m
E n J er us a e n d ur an t
d e c or nu -
s er na n A rg e
po
s ig ui en t
on
d eb r
s pe c
os e nv ia -
e x pe rt a e n C N V p ar a trabajar d e exito d e l a s n e g oc i a ci o ne s
a s t ec ni ca s d e c om un ic ac io n rec.en adquiridas.
un tale
al qu
lies e st ab le ci do s e n C is jo rd an i
a si st ie ro n i sr ae li e
s e s i v ie ro n d e
la conflictiva
m an d
m an e
ma do Anma
d is po n a mo s d e p oc o e mp o
a t b u i a g ra n p a
o s p a i c p an te s
e sp ec t
en
qu
e n tr e F r an c i
P es e a q u
p e s on a d e h ab l f ra nc es a
a rd e e l
a e o ne s p o i ca s
ar
m in is tr a f ra nc es a c ua n
s u h er ma n
de la CNV le di
a do pc io n
c ab o e n A rg e i a
niones c o
e nt r
d e li e ad a s cuestiones pa
Pa isa un
m in is t a . M a
m u tu a m e n
qu
n e go c ia r c ie rt a p ro ce di m e n o s
e n e l c am p o p o i ti co . U n
h e m an a s uv a o bs e v 6 u n g ra n c ar nb i
d e d if er en te s o ri en -
pa
e xp re sa r s u o pi -
cuestion d e C is jo rd an ia . M u ch o
c on si de ra n q u i sr ae li e q u
d e l o israe-
a l p ro ce de r a s n o h ac e
c u a I estan e n
g io so , d eb id o o tr o
CN
nf
r ec on oc e
no ol
l a e sp er an z
s in o a ca o n 10
pa
d e s ob er an i
n ac io na l d e o s palestinos en esta r eg io n E n u n seslon, u n o d e m i s i ns tr uc to re s
C ad a v e a pl ic o m a /0 C N V e n 1 0 p r ac ti c
pa su
u t il iz a n este p ro ce s
Otro d o v is i a b
l e st in o s , s i n o tarnbien c a
siguiente:
s o rp re n d qu
U n m ed ic o d e P a
e s t n in o
d e el ( ad em o
i nv er ti a m uc h
q u m i n ec es id o
p a rt ic ip a r m a s a c ti va m en t
o b li ga c io n e
ca
la CN
C N V d is fr ut o m a s
c o mp a ne r o s u e/ e r es p on d e d ic il ~n d ol e o lg o a s f ( qL o s i en to ! H a b i o lv id a d q u e e s t te motesto». E s t uv e r ef le x io n on d o s a br e mi i tu st ro c o n
n im o
c o s u v id a G r ac ia s
m a s I le n o d e energio en
me s ie n
a ba j
s ot i d e
di eU da
m i p ra c c a m ed ic a A h a
v e z m a s e o m pr om e ti d
de mi
e re a d e m i» . L o d em o
e nf er me do d m o rt a
me er mu
o de /a n
c on c e nc i
CORAZON
d es d h ae i
door re
s al ud . H a c e p o c o u n c in c
a no s me d i
qu
y o e je m p i fi ca m o
l a e sc uc h e mp at ic a
o s p ar ti ci pa nt e
e s ta o le c e
n e s e e n e l luqar d e o t o .
expreso
qu
a ba nd on a
m o p er te ne ci en t m is m
o s v ei n
d is pu es t
estaria C is jo rd an i
rnetudos
C NV , e irwitarnos
un
su
d e a s e s d en te s d e
e c a mo s s ab r
a ca ba ba n d e h ac e en od
c om u ni da de s q u s e e n fr en ta n
e l m un d
ap ca
co
escucharla de
a li i
c on fl ic to s v io le nt o de
e l e rr i o r
c om o u n e cu rs o v a o s
M e r es u t a p ar ti eu la rm e nt e CN
oz on a
l a z on a r ec on oc id a i nt er na ci on a m e nt e
l o i sr ae li es , s i s u s adversaries p o li ti co s p u di er a
m an er a e n q u
p o i ti ca s
lo
minutes,
e nu nc ia r
p ar a m u da rs e
L a C N V s e u t z a a ho r religiosas
s eq u
t u rn o s p a r d ra m a ti za r l o d if er en te s papeles
e n a qu e a s
g ra v e t en s io n e
e tn ic a s
s a i sf ac to ri o
c om p ro ba r l a u ti li -
mediation
p a r r es o lv e r c o n
M a rs ha l
B . R os en be r
un
DESDE
de mi
does
tres dias de intense
trabajaban
ua
d e d e se sp er an z
eson
nallaba
p ai s
dida
me
en Be
prme
qu
do de
ciudadanos qu
a dv e t im o
es
ue
ut
a va nz ab a
desatada
en
d e su
u nd a
uy
C r oa c ia ,
no tardarnos
me
risas, ud
eg
ha er
cu so de as do
ue u ie n e s
du
es
v o v im o
es
ne
ma de
peracion en paises d e a r a do s
er
e le b d a ma
o r la guerra
M e s ie n t
mi
ec
e c o re s
el de
qu
de es
recupera-
on
ue
de
a n satisfaccion
riqueza qu
e n ci er r
eg
mp la C N
pa
de qa
l a comunicacion
al p o d e r
n o v i ol e nt a
efectiuas
en
la C N V s ir v
encontraba
po
p ar a r es ol ve r disputes
Ha qu mp de o. En
se sirde sf
do
mundial,
oleada
conmocio
el
CN
a pa r c e pr nd
ba
audiencia
m e a d vi rt i6 :
«[Murrnu-
grito: «[Asesino l».
suerte
adhiri6
de
la atencion
en
senna
lacrimogenos la
M a d e in USA S a
uy
mucho
n e ee si ta b
el carnpa-
refugiados,
abrigaban
di
Es do
Undo
ue
ug do
surninistraba
ue
ga
lacrimogenos Dirigiendorne u ie n
llamad
«asesino
inicie co
d ia lo go :
rnanera s u
da
DE NINOS!
qu
puesto
al campamento
lanzadas
se
d e nifios!».
A se s
pude centra habi
mente
o s o jo s
«[Asesi-
no!», «[Ctiminal!», Po
lejos
mu
detecte
inrnediatamente
niveles.
d ia lo qo s e nc ab ez ad o c o e l t u «l xp ar d o el a bo r d e u n d id lo g
no
Deheisha,
Mirandorne directarnente
se
c on ec ta rm e largo del i b a cc io n» . E s
comunicacion
encubierta,
estadounidense!».
de ot
CRIMINAL ASESIN
ex
fa en accion» qu a do s a o e vi a
estadounidenses
un
md am
p ue d expresion
170
epoca
aquella
el el
"jASESINO,
a mb i
principios
el
muua da de ma ut mp
c am p
mp
mi interpret
uc
un
de l a s p a l ab r a s
da d e e p is o di o de v id a a l do de m om e o s d e c io s e mp a a , a s anecdotes, o s qo de um lo qestos s e g r a m e n t qu la c o ne xi 6 n g e ne ra d a entre m b pa ue m a natutoqraro» ral de /0 q u p ar ec e en estos dici/ogos impresos.
un
eI
qu qu u ga r d e a ba j
c ep t v a q u
c o ns ci en t
mp me
1"5
us
da
Mi
ma me
pl
er on
un enorrne entusiasmo
mi us
a c ti tu d
NV
de
campamento
La CN y ud a o n c ta r o s c o los o t o s c o o s mi mo pe qu mitiendo q u e a fl or e n u es tr a comp a su m n a u ra l N o o r e n de a l m a no permit reestructura ue m a d e expresarnos de c uc ha r los demas, h ac ie nd on o c on sc ie n e s d e q u o b e rv am o en mo n ec e a demos para hacer m a qu les pedimo c a nuestra promueve
mb u n c on ju n
pr p o m ed i d e nc mp pr nc cial CN ei e ng ua j c o p o a l L o duiioqos a pa re ce n e n e 1 b r o n v e o ne s n ec es a i am en t de
C NV .
Resumen
L a CN
mu n gu a
do
comunicacion
e st e i b a , siento u n
cornpartir c o
ue
p a r t en e r la
a fo rt un ad o
sefiando un proceso
ma
cornprobar
pudimos
e ma -
en Cr
u d d an o
la capacitacion
ahora, c o
do
ofrecirnos
qu
eg mo
en un
perrnltio p a t ic ip a
ad
mi
9 r a ba d a
c ap ac it ac lo n
ue
esuver
e n un e n e n m ie n
a ba j
EL COR/\7.0N
r ec u rs os ?
ue ca
(Y
no sabia mi
mo di
u s s en t m ie n o s
suposicior:
ue
n ec es id ad e
EI og no Ne es mo
Ne
mo da
es Ne es mo
vi
en
mo en ue
er
era
Marshall B. Rosenberg
mejorar
1:
us
p o l it i c a ? Used te afios 10 q u
gustaria
nd
po qu es de da
consegui
mo esvi mo yo mi on mi hi mo
er na
1:
esta u r o s
ua qu er
es
y ud a
de de ha ei eT ie n m en o d e d e
d e e n e nd e
qu
L4 B IB LJ A , M A T E O : 7,1
es
E n c ua nt o s in ti o c or np re nd id o e st uv o e n c on d ic io ne s d e e sc uc ha r q u m e p er m t i e xp on e a s a zo ne s d e m i p re se nc i e n a qu e ug
Un ho
ma ca
d e e l h om b pa
c o n pa r i r
qu
me ha
H am ad a
n o s e re i s j u zg a d os ,
o s d em as , a s setei» j u zg a d o . .
ni
U s e d u ie r ue mp da qu us hi u e q ue l qu do dr do uc unda deju e ce r un mb i Ex ac ta me n e ! i La s c a a s b a c a L o d e e ch o h u m n o on El: eso, lNo o s H am a a s u s e de s o s e st ad ou n d en se s P ue s e n ue de de d e e ch o h u ma no s d i u ta mo s n o o t o s g ra ci a u st ed e Yo Us ue qu hu m a e s d ou n d e e s ue d ie r ue de e n m id a d e o s u f m ie n q u u s e de s de ce qu hi er de e cu en c de ue a c e to n e s p o li t ie a s Eldia go pr ui en esos er no e l h om b ue ma es do do du mi ut ma en es uha nd de de os en en os e ce s d ad e de de da un de us ma No ex ue do mi de ec us me mo ue mo cuerdo, eg es ue ha u n e r h um a mi di ue mp a t i c on mi g a lm a u s p ro fu nd a v u n e a bi li da de s
m e n v t ab a
N o j u zg u e i p or qu e t a c om o u zg ue i
en nd es en qu v e u s e d lE es 10 ta d i c i e n d o ? ui e nd e me used hi Va es ue T ie ne n mp d e d ep o e s M i e , m i h i e s e n e r mo ue en un en e. es ue ha S e u ed e m ag i un es ue br di
C OM U N IC A O N B LO QU E L A C OM P A S O N
la independencia
esno
o n e l u n a c en a d e R am ad an .
AIesudi
q u n o a li en a d e n ue st r e st ad o n a u r
c an d o c ie rt a f or ma s e sp ec if ic a d e l en gu aj e c om un ic a i o q u m i e n e nd e c on t b uy e q u e n o c om p or te m o d e m an er a v io le nt a c o dema c o n o so tr o m i sm o s. P a r r e fe r ir m e t a f or ma s d e c om u ni ca ci on . u ti li z e x pr e « co m u ni ca ci o q u e a li e n d e l a vida»,
Lo juicio
de os esio
d e cornpasion, f u i i d e n ti fi -
C i r ta s J o m a s d e c om u n de nu
ad
compasion
na ur
de
solidaridad.
moralistas
d e cornunicaclon q u en de d a e s a qu e e n e l q u e mp le am o u ic io s m o a li s a s q u p re su po ne n u n a c i tu d e r o ne a ma da or de a qu e ll a p er so na s q u e n o a ct ua n d e a cu e rd o c o n u es tr o v a o re s E st os j u ic io s s e r ef le ja n e n c om e nt ar io s c om o « Tu p ro b e m a e s q u e e re s m u y e q oi st a» , « Es u n p e Un
r ez os a» , « E st a l le n o d e p re j ui ci os » « E st o e s inapropiado», E ch a ul g u i e n i n su l t ar lo , r e b aj ar lo , p o n er l e t i qu e t a s c r it i ca r lo , e s ta b le c e r c o m pa ra c io n e s e m it i d i aq n os ti co s s o d i st in ta s rnaneras d e f or m ul a j u ic io s . . _ Elpoeta R u m e sc ri bi o e n c ie rt a o ca si on : « M a a li a d e l a i de a d e a ct ua r b ie n c tu a m a e xt ie nd e u n a mp o A l n o e nc on t a re mc s S i e mb a g o mu qu en de da a t a p e n u n m u nd o d e d ea s p re co nc eb id a c o r es pe ct o 10 q u e s b ie n qu es ma ,un m un d el qu
d
d
I
os
)UlClOS
n u es tr o p r eo c up a c io n se c en tr a e n quien "es" que.
h e h o d e u ic io s E mp le a u n e nq ua j e n b un d p a a b a s q u e s a b e ce n c la ne d i o to m es ec er u s o rm a d e actuar, C u an d o u ti li za mo s e st e l en gu a e ju zg am o l o d e m a s y s u c om p or ta mi en t no c e nt ra m o e n q u i e e s b u e no , m a lo , n or m al , a no rm a l r es po ns ab le , i rr e sp on sa bl e l n te l iq e n t e , i g no r an t e , e t c et e r a
M a rs ha l
2. L A C OM UN lC AC IO N
B . R os en be r
Mu
nt
ma de un
de
m a ne r
ga
pasando i n e rn am en te . n o m e g us ta ba n
El
ui
e da d
C ad a v e q u
ot os
necesidadcs
c ad o me
a lg o a l
en os de na
no
gumo
on
En
s e c on ve r a n
s e c om po r a n
n se c e n a ,
de un
mi pa ej
qu
ma
5i mi
insensible»,
a rn o d e
0,
de
ba
c om p u s lv o» . E n c am b io ,
o s d e a ll es , e l e s « d es cu id ad o
d es or ga ni za -
do»,
C re o q u e s g ic a e xp re si o
po de an
d e n ue s r o
de ot
p ro pi o
e xp re sa mo s n ue s o s v a o re s g ui mo s e s p o e nc ia r u n n a c uy a c on du c e sc a bl
q u s 61 0 10 h a a n
v al or e
de es
a c u d d e e ns iv a
o r m ie do ,
e n n ue s u lp a
n ec es id ad es , n o p o q u
s e s ie n e n c u p ab le s m u y a lt o T a rd e d e b ue n
voun ad po pa
c oe rc io n e xt er n culpa
e n c on so na nc i
a na l s i
c on t
qu co
d e s u i ne p i tu d
ac ua
d e a cu e d o c o
e l p re c
qu
no
oe
a s c o ns ec ue nc ia s b a
d e a qu e o s q u
er a. Po ot
do
n os o o s a l q ue da r
o t a s p er so na s n o a so c e n c o
a-
c on se n ue s
e s p ro ba n ue s o s v a
an
e sp on de n a lg u
e ba ja d c ua lq u e r
n ie d
p ag a e s e a m en t o rm a d e u n n ue s r o h ac e
v er qu en za , t ar nb ie n p ag a u n p re ci o d e t ip o e m oc io na l ya q u
e se n m ie n ve qu
v en d a n
na
e n a s m is ma s p e s o
1 0 de se e d e c o a zo n s in o p or qu e i en e
a ve rg on za do s
e mp ra n
ue
verquenza,
S i e mb a g o c ua nd o o s d e n a a cc ed e o re s
m an e a , 1 0 u ni c
d e e si s e nc l
s i a ce p a n a c u a
concde
ma
n e ce s id a de s . T r aq ic a p o rq u e c u an d o
n ec es id ad e
no mo ess.
d e v a o re s p o q u
s e e s u ma no s n o
al
d es eo s p a po mi do a b i qa r
un
s u a u o es ti ma . A de ma s c ad a d e e s o s s en t m ie n o s ma
j ui ci o
p az . L o
. h: ~ ng u aj e q u e p ro p ic i
d is mi ~
JUICIOS
d e v a o r r ef le ~a ~
v id a E n c ua n
o s jUI-
c on du c a s c ua nd o n o c on -
d e v a lo r D e ci m os , p o r e j~ m p lo : « L a_ v io le n ci a e s m a la .
rhu
sr
n o n ub ie ra n e ns en ad o
l a c o rn p as io n , h a br ia rn o s a p re n di d
e m pl ea r u n
e x pr es a r n u es tr a n e ce -
C la s c a Ju ar on pr mu ve vi
e n v e z d e d ec ir : « t v io le nc i e s m a l a» , p o dr ia m a s d e ci r i iM e a su st a e l u s d e v io le nc i p ar a r es o v e c on f i ct os ; y o v a o r o le o ot me L a r e la ci o e nt r " fe so r
ue yo m a c ar in o
o rn pa ne r
i be r a d
. . 7 " " s - m - o r a l i s t o s , o s n ac em o e n e la c o n c a p e s on a ' ~~ e rd ;~ " <: 'o n n u es tr o
L A C OM PA SI O
o s j u ic i o s m o r a li s ta s : Todos
c 6m o podria mejorar
n o c o in c id e c o n n u e s: r o c r ~t e ri o s P o r e j em p . lo ,
l o d er na s
s i y o q ui e
h nn ra de z r es pe ct o
de
m an e
a na li za r
p o e je mp lo ,
s tr a c re en ci a c o
B LO QU E
a s cosas d e l a v id a q .u ~ ~ s ti m am o s . P o de n :o s
s id ad e n ue s r o v a o re s d e o rm a d ir ec t e n u ga r d e d ic ta m n a q u a lg o e s m a c ua nc o
n o r es p on d e
( no so tr o
d es va li da » . . P e
mas po
d e e rm in ad a
valo ra
o s u ic io s d e v al o c a
d e 'v al o c a n respecto
ue
p er sp ec ti v
a te nc i6 n e n c la si f c a n ec es i a m o
m a q u y o p o 10 d et a e s e s « q u is q u i l o s s e p r eo cu p
os
«idiota», 5 ie mp r
u e n o c om p e nd em o
e n 10 q u
p e s on a « de pe nd ie n
s i s o y o q ui e
ma
m i o jo s e n u no s
n o c or n n ic ar no s d es d
me p re o u p
C ua nd o m i
n o c on fu nd i
hacemo j ui ci o nu
l la r n an d o l
C en t a mo s n ue s
n iv e e s d e e r o r m a q u
o fr ez eo , e s u n
e ra n e l
ue
r e a cc i on a b a
po qu
e rm in a
h ec ho s q u
unos «Imbeciles», C ua nd o e s a b a lg u e n m e p as ab a p o d e a n e , y o
a lg o a 1 Ia e n n os o o s p o
m o c om o n o qustaria,
p e s on a
«pesados» r na ne ja nd o
e m p e am o s e st e l en gu a e , p en sa m o v ec es , d e q u
me esab
m i e ac c o n consistia e n d ic ta m a r
g an a d e n ac e
valores.
revelar 10 q u co
m po r a n
on os de
comunicarm
m e e nc on tr ab a
eq me
r ea li da d u n a e xp rc si o d e n ue st ra s p ro pi a
qu
aprend
necesitaba
n o c om p e nd ia ,
de
du
i m pe rs o n
QU
d e p si co lo gi a O J . H a v ey , d e c on ta bi li za r
U ni ve rs id a
d e C o o ra do . 5 e o ed ic o
n o v io le nc i
r ev el a u n a a lt a c or re la ci o
e co ge r
p ai se s d e t od o eI
e n tr e e l u s a f r ec ue n t
o s h ec no s d e v i o e nc ia . N o m e s or pr en d
e n a qu e l a c ul tu ra s e n a s q u e
d e o s d er na s q u «buenas»
d e m u ch o
f re cu en ci a d e a s p a la br a u ti li za da s p ar a c ia si fi ca r
l a p e rs on a s 5 u e s tu d i p o c e p a la b ra s
elem-
en e so lu c o n on h um an os » e l l en gu a v io le nc i e s e l t em a d e l a H lv es t g ac lo n d e p ro -
m u es tr a a l a za r d e r ag m en to s \ it er ar io s p ro ce de nt e m u nd o
pe ci
e n a qu el la s d on d
g en t
s e e t iq ue t
s ab e q u
t ie n
u zg ~
d e e s t ti-
h a m u ch a m e
e n c ue n
a s n e ce si da de s
a s p er so na s COn e l c al if ic a ti v
de
l a c o nv ic c io n d e q u e l a « rn a la s » m er ec e n castiqo, En
« m al as » y p re d om i n
E st ad o U ni do s e n e l 7 5 p o c ie nt o d e l o p ro gr am a s d e t e le vi si o
e m it id o e n a s h o o s y ea n o s n in es , e s h ab i u a q u e l p ro ta go ni st a 01
r as e n q u e s m a s p ro ba bl e q u pe
mat
o tr a p e rs o na s E s n o rm a l q u e l a e s ce n as d e v io le n ci a c o ns ti tu y a
m a x d e p ro gr am a .
o s e le sp ec ta do re s
e \ucli-
q ui en e s e e s h a ensefiado q u e l o « rn a -
l os » m e r ec e n c a st iq o . l e e n ca n t p re s en ci a e s t t ip o d e v io le n ci a a i d e m uc ha , s i n o d e o da , v io le nc l va se ve ba pscoogca ca en
o s m le rn br o
u n e sq ue m
m en ta l q u
d e a dv e s a o , c o d em a
d es d
h e a mo s q u r an t el
no
c on se cu en t
e n r e d if er en te s t ri bu s
n ca pa c d a
v u n e a b d ad :
a i a , e tc . F u m o
1 a g u e rr a fria, N u es tr o mp
a mi li a
a tr ib uy e la c au s d e c on f i c
e l a nq ui o d e
L o l id er e
es qo
g ob er na nt e
de man, es elos
d a e st ad ou ni de ns e t ad o
de un
qu
s en t m os , q u
de es v ei a
e l m ie d
n is rn o
en os
e me mo s q u
an
p e g ro s
o rm a d e p en sa r d u
l o r us o
c om o r ep re s. en ta nt e
ac ba de un ve po
r us es , p e s u p ar te , t i d ab a qu
ha
a c u d e qu iv oc ad a
d e p en sa r e n u n
U ni do s d e « op re so re s i mp er ia li st as » d ec id id o
c o n an do s r ec on oc i
un
fisi-
n ac io ne s
da
on eles
VI-
o s c iu da da no s d e E s
a va sa ll ar lo s
N in gu n
s e e sc on di a d e a s d e a qu e a s e t q ue ta s
de lo
M a rs ha l
2.
B . R o se nb e r
ot
o rm a d e j uz qa r q u
c on si s
e n e l u so d
C o m o se u n p er fe ct o d e sd ic ha d o D a n G re en bu r m o r e l i ns id io s na qu
p od e r q u
n ee ra me n
h ac e e s c o mp a a rs e c o
e r d es g a c a d
e je rc id os . E I p ri me r
rnujer q u
d e d i e re n e s p a e s d e c ue rp o
c um p
a s o mp a e n
1 0 qu e p ro me te : c ua nd o h ac em o
n o s en t m o s p ro fu nd am en t
d es gr ac ia do s Y a h un di do s e n u n
s ia n d es cu br im os , a l d a v ue l e n a mi en to . P ar ti en d i c a l G re en bu r c io n q u o ni c ca
de
h ab la b
Am de
M oz a
p e c ib e
p o n os o r o
h as t
i nv i
qu
an as
e sp re gu n a ba ,
p un t
es
r es po ns ab i d a s ia n a n h ab i u a t ie ne s q u
qu
en 10qu
h as t
om
Limp/(~
s up e
N ue s
g ui a e le -
16gica:
qu
Laqu
ah
qu
s o e mo s
s er : « Te ni a q u r es pu es t
p od i
h ac e o »
si se
s er : « E a n o r de -
I IE r a l a e vu . c ua n d
a tr ib u im o s s u c au s a :
p or qu e t en i
qu
h ac er /o . n ue st r
h is to ri a p er so na l
p si co -
s o y a fc oh 6 li co . o s d e n as :
mi hi
O rd en e d e
po qu
ctuz/: f a c a il e c o rr ie n d o
a u o ri da d
Mentf
1 0 qu e
Ha
personal.
p od i
d e s a u d u n d ia qn os ti c
h ac e
L e p e gu e
un
o s c r m en e
u sa r o sc ur ec e c on c e nc i de nuestr responsabilida
h ab ia n
r es pu es t
pa Ei hm
E 1 e ng ua j
« te n a n q ue l h ac er lo ,
h ab it ac i6 n
nt
o rq u
mij
me di
qu
hiciera.
P re si on e s d e g ru po :
Mo
f um o
P o li ti ca s , n o r
po es
T e ng a q u
c o n pa si on ,
p or qu e o do s m i a m g o
hacion.
a s V r eg l a s i ns ti tu c io n al es :
e xp u s ar t
L o r o e s a si gn ad o f as ti d
ir
pa es s eq u
n f a cc io n p or qu e e s /a p o l t ic o d e l a e s cu el a
s ex o p os ic io n s oc ia l
t ra b aj ar , p e r
t en g
e da d
q u e h a ce r/ o p o rq u e
SO
m a ri d
V p a dr e
I m p u 1 5 0 5i r r e fr e n ab l e s
a li en a d e
v id a e s l a n eq ac io n d e
v id a n o n ub i
e n e l c as o d e
u es tr a a cc io ne s s e v e o sc ur ec id a p o e s
p od am o
i m p e rs o na le s :
es ad
B e b p o rq u
d ic e h ab e s a
o rm a d e p en sa r b lo qu e
q u e p un t
pa qu
Empec:
p en sa mo s s en t m o s
« te ne r q ue »
h ac er lo » i lu st r
ae os
F u er z a d if u sa s
o s d e n as .
a li en a d e
qu
e l c om o s u c om pa r e ro s u ti i z ab a
« E r l a p ol it ic a d e m o m en to »
Negacion de la responsabilida O tr a o rm a d e c o rn un lc ac io n q u
an
. Ne qa rn o l a r es po ns ab i i da d d e n ue st ro s a ct o
c o n pa ra -
c om p a r a r t o d
qu
p o e je m p o , p o q u
d e e rm in ad o
er de cs
n o c on s g ue n s up er a eI m a e s a r c au sa d
qu
E ic hm an n d ec la r
elju ci Ad
)htssprache, q u e p od rl a t ra du ci rs e l ib re rn e nt e m o « Ie n gu a o fi ci a « je r q b u ro c ra ti ca » . S i
d e a s p r n ci pa le s o b a s q u
10q
ei
. pa la br a e sp e ci a p ar a r ef er ir s a l l en gu a j n e q u e lu d a n n eg ab a e sp on sa b
c o n pa ra c o n
d ic e a l
ac
al ec or
da
m is mo s c om o p o
s ab i i da d _ L c or nu ni ca ci o
L A C OM PA SI O
10 q u e s e nt im o s
d oc um en t
me
n d d ic e q u
q u e o b se rv e l a d i fe re n ci a s
n cl u s a o s e c o re s q u an
n om b r
Gr
d es d s u a do le sc en ci a
m om e
d o c a fi o s
g L Q UE A
el amno pa
r es pe ct o
So
p ro fu nd a d ep re -
d e h ac e
R e cu r e , s eq u
Mo
e s e da d E I e e rc ic i
ha og
E i c hm a n n i n J e ru s a ie m , q u
um
un ab
so
no alan
En s u l ib r
o s n om b re s d e u no s c ua n o s i nd iv id uo s e le gi do s a l a za r
esWo
v a h ab i c om pu es t
e je rc ic i
p e s on a
··,'.,·",·",',c'-··
observen
s ic a e s r e a ti va m en t
o po r u n d a
d e e s a b e ce r c om pa ra ci on es , E I p r im e gu
105
e s p r m e r e je rc ic i
be ez
c on t n ua ci o
m po r a : e l e xi t
p ar a s ac a d e e l
d io ma s q u
b as e d e q u
n o b ri nd a
e a m en t
el obet
p aq in a q u
m a d e c om o e l e ng ua j
r es po ns ab i i da d p er so na l c o
no es an a-
qu g u a n e n a s f o to s d e e so s a t a c i vo s e je mp la re s d e s e h um an o las diferencias. qu
qu
c on si st e e n p re se nt a . fo to g ra fi a mb
a s m ed id a
E s u n e je rc ic i
A fi r
en
u n r ep re se n a ci o d e 1 3 b e e z s ic a i de a s eq u os o s m ed ia s d e comunicacion, S e a co ns e o s e c o re s
pa
QU
de hu
10unco qu
o s d e n as . P ar a b en e i ci a d e a qu e o s q u
L a s c o m !, ar a cw n ~ s . s~ n u n a j or m a de )UlClO. a no ne s d i u nd id o
d em u es tr a v a i en do s
e je mp l n ue st r
c om pa ra ci on es . E n S U l ib r
p ue de n e je rc e s ob r n os ot ro s l a c om p ar ac io ne s
a lg u e n a sp i
q u s e t om e
O MU N1 CA Cl O
r es io n « h ac e s en ti r» , c om o e n e l c as o d e « m e h a ce s s en ti r c u p ab le » c on st it u
Las comparacione _Ha ot
LA
n ue st r
s up er or o
e sp on -
c on ci en ci a d e n ue s
h ac em os . E I u s o d e a f m a~ io n
« te qu s
e xp re no
r es po n sa b il id a d p er so na l p o
m an er a d e h ab la r E n c ua n
ex
C ie r
ez du an
1 05 pe li gr o
r ac uc c o n
d e comer b o m b o n e s
u n e n u en t
d e u n e ng ua j
o b e to , i nd ig na da : Ha
a s g an a
qu
d e p ad re s
p re su po n
i Pe r h a c os as q u e u n
a 1 castellano:
Eicilmann
en ierusotcn,
me
/05
m ae s o s e n e l q u s e h a b
i mp os ib i d a en
comi.
qu
h ac e
Lumen, Barcelona
d e e le gi r u n g us t
de
m u je r
no No ve
1967. ( N d e 1 3 T. )
MarshalL
qu
B. Rosenberg
en
de ma
d e e rm in ad a
qu
y o e s d ig a
c os as ». A I p ed i
mi nios qu
qu
ci ar
c er » r ep li ca : u iN ad a m a f ac it ! H o er pe
er h ac e v e n t
na al
qu
e rn ed i
de
h ac e
« te ni a q u
m is mo , c ua nd o s a q a d e a qu i
e ng o q u
ar Esa
10 h ag o d i
q u a pe na s p ue d
a m o ie n e l a s e ne n q u
u n d e a s c a sa s q u e e l
De es
alos qu
n o e ng o m a
qu
r a d ia , i nc lu s
ca na pa
s im p
q u hacer», L e d i j
di
od
Pode os reemplazar el
vo
n o ci o
a lm a
tre
lenguaje qu implic
una·
opcum
reconoce un
de as co as
posibilidad: de eicccion.,
a p e nd e e l e ng ua j
e sp er ab a q u
de
aplicada, A l i na l z a
g ra n c u i os id a
p a c on oc e
d ec is io n d e s u m ad re . E I m a yo r e xc la rn o c a
e ni d
v ez , d u ra n
un
c on su l o ri a q u
e a c e e n u n d is t i t
e l h ec h
m ae s
m e d i o : « Od i p on e n o a s C re e q u n o s i p a n ad a y q u a us a u n g ra n a ns ie da d e n e l a lu m na . P e o t en g q u p on er la s
Somo peligrosos cuando no so os onscientes de la responsabilida
pa nuestr
comportamiento, pensamientos
sentimientos.
o r de n a n l a norrnas», A c a ba b a rn o s d e r e al iz a r u na s p ra c i ce s s ob r c la s u n e n gu a j
m an er a d e n t o du ci r e n
q u e p ot en ci ar a l a c on ci en ci a
plicita
i m pl ic it am e nt e
od d e c o n un ic ac io n m u
asen 10qu
efer
m in ad a
p o e s c on se qu i so ro qu mo
o s d em a
s e a m i d es eo s a n t
c on se rv a m i t ra ba jo »
g ra r q u
qu
haqo»,
d ec i
yo
C om p a t o e l p un t n o c ua n d d ij o " H ac e m u c h
te e i c ie nc i
as po qu
m e h ac e s en ti r d em a si ad o e sp on sa b
r es po nd i « Po r e s q ui er o q u d e v is t
d e n ov e i s
p e i od is t
a nc e
de qu e mp o q u p ie ns o q u si Ilego el di
en q u e 1 0 c r e c ie n -
d e f o e cn ic a d e 1 0 de st ru cc io n h ac e q u
n ue s
e xa m in a
L a c om un ic ac io n
B er na -
e sp e
Es
qu
e xi gi r e s d et e
qu
a s h ic ie r n , n o
pa
a qu e o s d e n o
d e s e p ad re s m a es t o s h ag a r av e
V O c om et i
qu
es
c ie rt a de
q u h iz o
qu
alen
e l a s h ic ie ra n
d e c as ti qo , e r q u
S u po n
en
paab
e l e mp o
r nu v i mp o t an t
d e m e di o
de
p ar a 0-
d i e re nc ia r
qu
o tr a
co
ac ua
e l c on ce p
m e re ce n c as ti go .
" me re ce r" , c om o e n "E r ne re c d e a s p er so na s q u
a s p e ti -
CNV
v id a a rn b e n s e e la c o n
" rn a d ad " p a p ar t
am
s om e te r
e s r ne to do .
a cc io n e m e re ce n r ec or np en s a m i en tr a
s e e xp re s
ue Va s e a rr ep in -
e l e rr o d e o b i ga r o s
e m a c ua nd o a pr en da m o de
j ef e s v a -
n os o o s q ue re mo s
d e c as ti qo , e l o s d is po n i a
e cu rr id o
c lo ne s d e a s e x g en ci as , u n a sp ec t G eo rg e
e s e x ig ie r
y o n o c on se qu in a q u
p e s pe c i v
V a d es ea r n o h ab e
V o v er em o s
po
digas asl»,
b ie n p o q ue . y o e s a b
d es ea ra n n o h ab e a c u ad o c om o 1 0 ha b a n h ec ho . C o
l a t er m in a ra . L a m a es tr a r es po n di 6 s i t it ub e ar : « E ii j p o -
m o do s n o m e g us t
h ec h
c on se gu ir ,
b ie n m e e ns er ia ro n q ue . s ie m pr e q u
ne no as po qu
a na di r « D e t o do s
a be r n u
cosa
d e p ad re , m e c or re sp on d
c on se gu i
p od i
e l c a s ti qo , e n c a
determinad
vaio
m i p ro p6 si to . E s u n a e cc io n d e h um i d a
n i h i o s m e e n e r a ro n q u
e se n
la cu pa
po
a s e x g en c a s S i
c re em o s q ue , p o e l s im p
ca nbar
c on st i
e n n ue s r a c u
c os as . P e r a pr en d q ue , p o m u ch o q u
mi
macion: «Ienqo q u p on e r n o ta s p or qu e 1 0 or de n a n l a n or rn a s» , e n e st a o tr a f ra se : « E li j p o ne r
l a e s c uc h c o
c on ve nc id o d e q ue , p o m i c on d c io n
q ue ri a L o m ax im o q u
a fi r
l a p e rs on a q u
s i c io n e s d e autoridad, M i h i o s m e h a d ad o e cc io ne s m u
l es . S u ge r
s e a pr es ur o
qu
d e h o mb re s o be d ie nt e
d e se o e xp re sa d a e n f or m a d e e xi ge n ci a
p o p ar t d e q ui en e s o cu p a
n ot a p o rq u e q ui er o . . q ui e
p eo re s
q u e b lo qu e a l a c o mp a si on . T o d e xi ge n ci a a m en a z e x
et c or ri en t
d e l a r es po n sa bi li da d p a r l a a cc io ne s p e rs on a e s m a es tr a q u e c o nv ir ti es e
ou
i nd o ma b le s , s in o q u e
e o ns ta nt e e s eI n um e r
t uy e o tr a f or m a d e l en g ua j
t ur a s a br e t o d
G ra c a s
e sc o a r u n
o s h o r or e
e n e l m u n d esre aumentando eI n u m e -
c om u ni ca c io n d e n u es tr o
s u c as a y
D io s » . A l v e q u y o 10 r ni ra b a e xt ra n ad o . m e e xp li co : « C ua nd o n o s 10 a n un ci o y o Ot
de hom
v ig e nt es . L o s
tras formas de cornunicacion
c om o h ab ia n r ea cc io na u n s us p e :
v e ng a n za s q u e
dociies."
al
a nu nc i s u f am i q u n o q ue r i v o e r oc in a e n s u v id a T re s s em an a m a a rd e u v e pe rc us io n h ab i
s id o e s g o
qu
r e b e /d e s . l o s i n s ub o r d in a d o s
/05
aumenta de m a ne r
CNV
eltaler vo vi
h em o
q u e v er em o s n o i nd ic a
p ud ie r
d e f el ic id a
ctuekkut, n l l a r e pr e sa li a
docilidad. /0 f a t a d e r es po ns ab il ld a
h or ro re s d e o s q u
mn
de su do hios qu
a m i i a Y o s en ti a u n
do an
qu
Me
o ca s o n d e s ab er . a r av e en
n a ce rl a
m a vo re s p o si bi li da d e
q u e d e sp ie r t
c o n s ig o . .. . s in o
ro de
e nc on tr a
d e sa pa re ci en d o d e la T ie rr a, n o s er a l a c ru e ld a d f o r es po n -
b r m a de rn o s u s er v o cc pt ac io n b a s e a d e o s c 6d ig o
m e e n tr is te ci a p ro fu n da m en t
o b li ga d
LA COMPASJO
s o bl e d e n u es tr o e xt io ci on , n i m u eh o m e no s p a r s u pu es to , la indig-
c ua nd o e s o y a n e n e rm a
a z6 n d e q u e s u n qu
c i a ca b
ha
mp
lt
RLOQUEA
U NI CA 0
c as ti g
p a r 10
d e d e e rm in ad a
M ar sh al l B . R os en be r
o . C re o q u c as ti g
2.
n te re s
od
e l r nu nd o q u
s in o p or qu e c on si de ra n q u
L a m a yo ri a d e n os o r o q ue ta r c o n pa ra r e xi g mo
n t e nd o
c re c m o
h ab la nd o u n e ng ua j
n e e s a nd o
C re o q u
n a u ra le z
C ua nd o p en s a m o q u a lq u merece a lg a b lo q ue am o s c om u n c ac i6 n c o a s v a co
el enas
dear
un ad
L a c o m u ni ca ci 6 d e d om i na ci 6n ,
n ec es id a
qu
i nc or re ct o
qu al en n e p ro fu nd a
La comunicacion
raices
If:;
OSOJ
teas
pO
I'
r no s - a a s a u to ri da de s e xt er na s c o rr ec to , 1 0 i n co rr e ct o 1 0 b u e n nuestros sentimientos vos
du
e n n ue s a s n ec es i
o n o l n ue s n de se ab le . T a
s i h a a lg o i nc or re ct o e n c ua l
p od a mo s t en er . D e sd e p e q ue n o
a pr en -
in eror
l o p u eb lo s e st a c on tr ol ad o p r op i o
l a r na sa s s e e d uq u e c o
e fe ct o e l e n gu aj e d e
da
da se
n o a li en a d e l a v id a s ur g d e l a s oc ie d ad es j e ra rq u ic a
l a s us te nt a C u an d
l es r e su lt a m u y u ti l q u
e st a
de
a s c om o e n
e du ca c 6 n q u n he re n e m en t
1 0 q u s uc ed e e n n ue s
qu
a le n
Es sc mada
n na ta s
da de un n a u ra le z
e ti -
d e 10 q u
e je rc id o s u i n u en c
e n n ue s
d e i ci en ci a
p e qu e n o d e i nd i vi d uo s q u e b u sc a n e l b e ne fi c i
de
ha
f re cu en ci a n o d ej a p re qu n ta nd on o
q u ie r t ip o d e s e nt im i e nt o d em o
c o n un ic ac io n q u h um an a q u
n o e s i mu l
c ue n
p o r u n n u rn er o
l o r ey e s, z a re s , n o b le s , e tc .
u n a m e nt a1 id a d e e sc la vo s
d e e xp re si on e s c o m o "debertas"
" ti en e
ta q ue "
e s t ot al me nt e a de cu ad o p ar a e s p ro p6 si to : c ua n t m a s a co st um b ra rn o l a p e rs on a p e ns a e n t er rn in o m p i ca n 1 0 q u
es
d e j ui ci o ma
m o ra li st a i nc o r ec to ,
ma p ar a e nc on tr a
m a lo . C u an d
qu an
51
l a d ef in ic io n d e 1 0 q u
mls-
c on st it uy e
n o p on e mo s e n c on ta ct o co
n e ce s id a de s , lo s s e r e s h um a n o d e ja m o s d e s e r b u en o s e s cl a
subordinados,
Resumen D i f ru ta r c ua nd o d am e recibimos de nuesc om p ma pa n a u ra le za . S i m ba rg o u i a n p ro fu su la mc n a r a iq ad a en nosotros un s e i e d e formas de ( Ic om u n ic ac io n q u e a li en a de la vida», qu es no lleconducimos de m od o q u h e m o rimos no ot os mi mo U n o rm a de c om un ic ac io n q u a l n a de v id a consiste en e m it i j u ic io s m o r al is t- a s q u e presuponen error ma qu qu comunicacion
c tu a de qu
B I O QU E
ue do co ue ma de ua Ot ma de a li en a de f a v id a consiste en el us d e c o m p u r a c io n e s qu
Lt\ COMI'ASION
I1U(,S-
p on sc ou id a qu
da no
QU
ev ar el
beneficia.
105
e m i r u ic io s m a q u
b as a e n c on ce pc io ne s d e
e du ca ci 6
a s p e r o na s c am b e n n o p a
e l c am bi o
C OM U I CA CI () N
ca
Otra de l a s c a r ac t er i st ic a s l a c o m un i ea c io n
de nuestros
p ec t
od ua
10 q u e p en sc m os ,
ue
deseos en forma
ntmo
ue la c0l11pasi6n de cxiqencias.
h ac em n ~o!1siSle e,~
OB ER AR
E VA L A R "iOBSERVAR Existen poca ta
importantes,
ta
retiqiosos
casa
como esto."
F R E DE R IC K B U EC H NE R , C LE R IG O
Pued acepta qu Y p ue d
me digos
qu
hice
qu no hice
a ce p a r q u
interprftes,
p er o p o f av or , n o quiere pued
confundi
cua/quie
qu
y o h ag o
r e c ci o
Dime qu
p a e ll o
te decepciona
qu deje la cosa si pero ca
motivor.
qu
wand
s ie nt e
no mejora Si pued Ypued
d ol i
no ocepto tu
p er o a / e ci r
10 qu
terminer
lIomarme "irresoonsobk:"
no me vos Ydim
cuestion
decirte c6mn hacerlo:
mezclo co
e rc ie s l o d 0 c as as .
tu
qu
10 qu
acepta
r ig id o
perspectivas.
acepta
hic
insinuociones,
ue so un ho br
me digas
no bice
qu
intetprctes,
e ro , o r f av or , n o mezcles la do casas. MARSHALL
ri
plic
evaluacion mo qu
Necesitamo
afecta
nuestr
l a separaci6n
observar claramente aquell bienestar, si
ROSENBERG
mezclario ca
entr
observaci6
qu
vemos, oima
un
evaluaci6 n
toea
M a rs h al l B . R o se n be r
H ac e o bs er va ci on e
c on st it uy e u n e le m en t
e u a l i n te n ta m o s cornunicar t im o s S i
o tr a p e s on a d e o rm a c la r
e m ba rg o s i m e zc la mo s
p ro ba b i da d d e q u
e va lu ac io n c a o po nd r
3.
el
s in ee ra , c 6m o n o s en -
transmitirle.
p re te nd em o
r es is te nc i
C N V n o n o d ic e q u searnos t ot al me n t m o s d e h a ce r e v al ua c io n es . L o u n i c
d e l a C N V m e di an t
J am a
o bs er va ci 6n , r ed uc ir em o s l a
o tr a p e s on a e n e nd a 1 0 q u
u ga r d e e l a , r ec oq er a l a c ri ti c
entre
i rn po rt an t
observaciones
evaluaciones.
g a d e ello, las
del cantexto.
W e nd e l J o hn s on , e x pe rt o e n sernantica, serial q u
n o creamos m u ch o s p ro b le m a
u s a r u n l e ng u a j e s ta t ic o c u a nd o q u e re m o s expresar c o ns ta n te m en te : « N ue st r l en g ua j
v ac i 51 c om b a mo s la evaluacion equramente otra person escucharti un critica.
al
c re ad o p o r h o mb re s
e v u n e ng ua j
tiempo. nv
A n e s d e l Ia ma r t on t
A un qu e h e m i a d n un c
h a e c mueho
a ni mi st a q u
h ab la r d e cosas e s ta b le s
no
u n p er so n vigilaba
t an te s , d e s im i li tu d es , n o rm a li da d e tip o s , d e t ra n s fo r m a ci o ne s r n aq i ca s , c u ra -
c on s ta n te m en t
aquel
U n d e rnis c o e ga s R u t j e e s ta t ic o
pr es
e v al ua c i6 n
o b se rv a ci on .
B eb er me ye r e s a bl ec e u n c on tr as t es
he vi
se d e u n
n a c an c o n q u
u n h om b r qu
entre el a lm u er z
q u h ac e c a a s q u
q u ie n a lg u no s / lo m a
cocinera.
a ma mo s c oc in a
p er ez os o
d e I am a m e
De aquel
nt
o ca ,
~ ' E ra u n p e re z os o c as a q u c an si de ra mo s
c as a c a
q ui e
a lg un o
/ la ma n t on to ,
o tr o d ie m q u s ab e c as a d i e re nt es . la conclusion H e I le ga d o p u es , d e q u e p a r e vi ta rn o
c on fu si on es ,
m e o r q u no m ez c e mo s n un c ca q u e o p in am o s
q u v em o
P o rq u e t a vez ttl h ag as , q ui er o t a b ie n d ec ir ; es tan 5 6 1 0 m i o p in io n . qu
c u an d o i lo vi a
p ie ns a u n m om en ta : o l h ac i
er nc
105
calma.
e l l en qu a
p er ez os o
perc no era oerezoso.
"de perezoso"
e nt r
u n v i coria. v e c e s dormia la cena
se quedaba en ca An
fuego
ma
p a rt e d e l p r ob l em a » .
J am o
q u e nc en di a
i ng re d ie nt e
carne mientras se cocio
un pe on
el d e sa c ue rd o e n tr e n u es tr o m u nd o
ciertas f o rm a s d e l en g u aj e r e la t iv a m e nt e estaticas forma
c am b ia n t
m uc ha , u n a c o ei n er o ;
E sa s c a a s a s h e v i a , pero no un Dime ie u n c oc in er a q ui e ves,
difereneias,dimensiones, funciones, relaciones,crecirnientos, interacciones desarrollo c o m p le j id a d es .
he vi
he visto un persona q u e m e zc la b q u d es pu e c om i mo s
c o ns -
c lo n e s r ap i d as , p r ob l em a s s i m pl e s s o lu c io n e s d e fi n it iv a s . P e r o el m un d q u intentsm o s s i m bo ii za r p o r m e d i d e e st e l en g ua j se e n cu e nt r s u je t u n proceso, a l c a m b io , a p re n d iz a je , e n fr e n ta m i e nt o s
u n n in o
pensot; p6 u n n in o o n o , simplemente c an ad a c a a s d i e re n d e a s q u ttl conocios?
captar u n a r ea li da d q u e c a mb i
e s u n i ns tr um e nt o i m pe rf ec t
no entendia
no e ro n C O m o y o habia previsto vi uti n in o q u n o h ab r v i os mi mo o s d on d y o e s u v p e n o er u n t on to .
o b je ti vo s n i t am p oe o q u e n o s abstenqa-
e v a lu a ci o ne s d e b e n basarseen observaciones especificas d e l m o m e nt a
qu
qu
q u e n o s d i c e e s q u e m a nt en g am o s u n a s e pa ra c io n
narnico (0 d e p r oc e s o q u e r e ch a z a l a s g e n er a li z ac i on e s estaticas: e n
E VA LU A
veces
ca
1 0 qu e l e e s ta mo s d ic ie nd o
SI
un
vi
En
O BS ER VA R
Au
c ua nd o o s e fe c o s d e e t
m a s e v id e nt es , i nc lu s c in e a »
mi an
u e a s n eg a v a
l a e ti qu e ta s p o si ti va s
p e c ep c 6 n d e
o ta l d a
in ig
c om o «perezoso»
a pa re nt em e nt e de un
p e s on a
n eu tr a
«tonto» sean
c om o
«CO-
3.
O J1 SE RV A
SI
E VA LU A
M a r sh a l B . R o se n be r
ci
ij
j OU e t o t er ia l
v al u c i n . A l uca,
m ay or i
xe ta e rs o a l
st
cu nd
d ir ec t
E l s u e rv is o
P ri me r
cu nt
d e u e a c b ab a d e m it i
ra aj
s e q u j ab a
lo
r o e so r s ,
desu co
un
e sc ue l
qu lo
p ri rn ar i
d on -
r a r eu ni o
r es ol v
lo
ti
lo
r o e so r s : « lO u
C o r n p r g un t
V Oh ab i
e di d
c os a
ac
ue
ij ra
a lg o q u
ue
j uz ga b
taci6n de maestr
q ue l m ae s r o
qu
dec{a
AI set'i ala esto otro maestr ra de comportamiento qu
qu
t er c
o tr a
qu
person
qu
si
c ir m
aquell
a-
interpre
a qu el l
e rs o a , d o
b it o
se refier
rn compat'iero; quiere un ooservacio
cla-
caer en un evaluacion sobr 10mu-
d ij o e nt on ce s
d ec ir »
C on si d r a q u
e s e xp li q
no es10mism
qu
t ar nb i
a es tr o
er un
s al t r o
qu le
n to nc e
qu
el
n ic o
i nf er i
observar su conducta
i nf er e c i
ca
r es p c t
uv
l ab or a o s j un to s
n a l is t
la qu
i fi ci l d e
u bi er a
i nq u
ti
d e v al u c i n . P o
el cuerpo docente, el director contab que-habl vivido durant
ar
lo so
a es tr o
de ip
-t le
c om o l a
ue
v al u t iv e
la siguiente reunio Encu nt
h as t
s i l gu n
r es po nd ie r
a ri o
v ei nt e ve
j e p lo : d ur a t e l a r eu ni on e de su nifiez
i nu to s
0 h ab i
i nt en ta do ,
s e h ab ia n r ef er i
oportunidade
a s d e 1 0 pr ev is t p er o
C ua nd o
6 10 a t ra v c o d uc t
c ce di er o
la re
co
lo docentes ca
uv
oc si
p la nt ea r e l t e
respecto al director
co pr ba
q u s e p as o t o in
se ar
la
re
qu ha
bs rv ci
la
e st a
L a i nt er r
te ci
pi
rn ez (c
hacienda 10mismo. Terminamos la reunio c e t e p od ri a
l la m ar , n ec d t e
l o v ie jo s h a
i na l e nt e
a bl e e nt e ue
f in a
e rf ec ta m n t
c on ta r h is to ri as , i y
s ie r
a ci l l i r ar s v al u c i n .
de sefialarle al director la casa especifica
n te s » , R ec on oc i s uV ~
b oc o » .
s i m pr e r es ul t
co ta
un
c or di al id ad ]
l a a te nc i
i nt er es ab a
ij
q ue ll o
qu haci
( li Po r
a l c or ri en t
considerando
Distlncion
en
0qu
Independientemente
entre observacione
ue no
d e a qu el l
al
h is to ri a q u
i l s tr a
b s r va nd o q u
esab
de qu
e l d ir ec t
manera 105do-
ca
ve
ue sepu
n ad ie .
Lasiguient ca
tabl
evaluaci6
sirv
evaluaciones
para establecer un
la observacione
si
distincion
entr
la observacione
evaluaci6n:
E j em p l d e o b se r va ti o n c o n e v a lu a ti o n
1. U s d e v er b
« se r s i
i nd ic a
E je m p l d e o b se r va c lo n s i n e v a l u at i o
sde
s i \ a persona q u e e va lu a a ce pt a no
alguicn
responsabilidad
d e l a e v a lu a c io n . 2. Us
de
c re o q u
d e ma si ad o can
d e v er bo s
c o nn o ta c i cn e s
el dinero p ar a t u
a lm ue rz o
e v a lu a ti v as ,
D o u g s i er u pr e
D ou g 5 61 0 estudia los exa-nenes
l a c os a s
e re s
q cn er os o
p os te r g
n-
s p c lf ic a
conjunta l a s e u nd a r eu ni o
un
de co
su disgusto al director
n un c
O ve , E d
n ec d t e
Comunicacion
de la experiencias
qu en alguna
Ie habian manifestad
c on ta r a ne c o ta s- , p o 1 0q u
s e i n ic i
habian comentad
anecdota
la guerra 10qu haci
r e n io ne s s e p r l o g as e q un t
d ij o
st
b a e st a m al a c os t m br e
e nu m r a o s a qu el l
c o n d u c ta s e s p ec i ii c o s de director qu le resultaban molestas asequrandono qu
ub
0qu
Finalmen l o d es e
n is o o : ( qS u p r g un t
lo
la co u-
levantaron lo ojos
en 13reunion anterior se arm6 de coraje mir6 directarnent
i r c to r
c on ta r
r ec ur ri r
la
r e c up ab an . E I di r c to r e sc uc h
1 0 di j r o
contestar!n. c o t i u ac i
primer
a c r ta r
c os tu mb r
senate: «Ouier se el centro de la atencion en todo momen-
te un cuarto maestr A I e ci rl e
dijo elSe qu
e st r
i en e c os a i mp or t n t
to
1 d ir ec to r conducir
dernasiado». Enlugar de expone
de director volvia
hablaba.
esta pensando un
p ar ti cu la r
hocio qu pudier
10tildaba de «bocon»,
deci qu el director habl ch
hablad
l ug a
no verbal Alguno
s i d is i
la ex
el personal expresar
deci nada?» Sigui6 un inc6modo silencio EImaestr
maestros fueron capace
da sabr 10que el director
b os te z
qu
s u r ei o j
C om o i lu st r ,'.-
un sanci6
rt
l o o jo s a l
la res-
un perorata sobr su infancia
la guerra Espere
s u c o d uc ta . S i e mb ar g
n za r
ir nd
qunte: (liNadie va
i r c to r
se lanzab
aplicaro
seu i-
io co
s ob r
t ro s c o
po
el co
r of es or e
ca 10que ustede necesitan?», lliE un coconl», fu
qu entran en conflict p ue st a i n e di at a
r e u nt e
habi
d id a
1t ch
bi
ri
r es pe ct o
vivido durant
s u i nc o
rector juntos Enla
seguid
periencias qu
d e i fi cu lt ad e
vu ar
d es p e s c o
pa en que...) },Vact
nicaci6n no violenta
c o f re c e nc i
l a z on a m e p id i
r eu n c o
l a e nt e
un
analisis,
o tr a f or rn a
d if ic ul t
oc nt
c om un ic ac i6 n
ar
o s c ue st a h ac e o bs er va ci o e s
d e j ui ci os , c ri ti ca s
P ud e c o p r b a
l ic t
si
para
la neche
anterior. 3 . D a r p o s en ta d e re n
qu
qu
as
No terrninara
un
hare de
e l t ra ba j
t le rn po .
qu t ra b aj o
e l t ra ba -
l a i d e as , l o s e nt im i en to s
qu
n o t er rn in ar i
jo
t ie rn po .
p e rs on a s o n l a ( m ic a
p os .b le s .
el
Ell dij
l o p ro ye ct o
l o d es eo s d e o tr a
e rm in e
t ie r np o
M a rs h al L B . R o se n be r
3.
Comunicacion
4. C o nf ul ld i r
Ejemplode observaci6n con evaluaci6n
u n a p r ed i cc io r
Si tu alimentacion
equilibrada.
n o e s e q u il i br a d a
e n f e rm a r te .
em
can u n a c e rt e za , vas
qu
tf
EIpr me
5 . N o s e r e s pe c if ic o
Las minorlas no
No hevist
al citar ejemp!os.
c ui da n s u vivienda.
que v iv e e n e! nurnero
. · im pr es i6 n
1679
H an k S m it h j ue q
H an k S mi t
habi!idad
mal al futbol,
u n g o e n v ei nt e p ar ti do s
se har
un
que
d e m an e a s q u
no indiquen
qu
evaluaci6n.
s e h ac e u n
m e
Si mp
f i si c a me n t e
aJac
bl nd
e p r ac i
c ri ti ca nd o
pa
en
t an t
/0
o po n
os ua suete tenet fa
peso
r es is te nc i
accion
As
A R O GA N
UE
MO
S CU C A DO !
a t ra c ti v o ,
c ua n d
seem-
s ig ui en te :
qu
mp u:
o e
~~Not? Las palabras siernprr, nunca, e t . . e xp re sa n o bs e rv ac io n e p le a n d e l a m a ne r
CN
a s m ez c m os ,
L a C N es un lenguaje d in am ic « q u r ec ha z a s q cn er a i za L a o bs er uo ci on e t ie nr n q u ser e sp ec if ic a d e m o m en t e je m pl o «Hank: m i ma ga/ e n u ei nt e p ar d e «Hank: S m u eg a m a a l [ u u o » .
"jEL DISERTA NTE
adjetivos
EVALUA
n o h a m ar ca d
evaluac'un.
7 . U s a r a d v e ro i o s
de
d e q u 1 0 e sr am o
mo . c t o n e S e st ti ti ca s el conterta; p a tides», en J u ga r
qu !afamili
6 . U sa r p a la b ra s q u e i m pl ic a n
o r cc is a
nt
Cu nd
.que
d e l a c a n Rossretire ta nieve de e r d e s u c a sa ,
Sin
c om p
eu
enfermes.
SI
Re5U111.en
Ejempl de observacio sin evaluaci6n
S i t u a li m en ta c i6 n
aSERvA
....
e lI o
'.
zo
ec ro
he
ed
an
as
rr an
cu ad
telefono, l a c on ve rs ac io n d ur a c om o
m in im o m e di a h or a No ec
do
ue me
as
nunca.
er
En ocasiones estas palabras se utillzan c om o e xa ge ra ci on es , e n c uy o c as o s e mezclan observaciones
evaluaciones:
a ct it u
d ef en si v
P a la b ra s c o m o servacion co
er
nunca la encuentras.
rora ve
c o nt ri bu ye n
m en ud o p ro vo ca n
t ar nb le n
c on fu n di r
ob
R ar a v ec e
h ac :e s 1 0 q u e q ui er o
L a t re s u lt im a v ec e s q u e e -n pe c una actividao, m e d i i s qu no q u e ri a s h a r er ta .
m en ud o v ie n
si
a vi sa r
ca
es co
er Phil:
No, u st e
V ie n s i a vi sa r a ! m e no s t re s v e ce s
reu enra
e n 10
ri
er
b s v ac i
qu
h ac i e s
as
es
r le s
or
Phil:
R:
e st e p ro ce s
No, Entonces,
al
as
Correcto.
R:
E nt on ce s
p ue d
l.Su reaccion se
r es ul ta r d e d if ic i a pi ic ac io n as
d!
lSU
v ee es , e l p ro ce s Phil:
abar
s im pl if ic a l a c as a
{ tr at an d o d e l og ra r um m a y o r c l ar i fi c a ci o n } na
Observaciones
ce en
persona}:
evaluaci6n.
Evaluaciones
an
a nd o d e d iu i a r c w
e n u ga r d e c om pr en si 6n . menutio
an cu
r ce r ri
Cuando estas palabras s e e m pl ea n c om o e xa ge ra ci on es ,
un
es
on
ec
estas ocupado.
necesitas,
ag
me, defenderme
m e r es u t s d if ic il ?
L us te d s e s ie n
m ol e t o p or qu e
h ab r
g us ta d
M a rs ha l
B . R o se nb er g
Phil
3.
ue d e u n p au sa } Correcto. [ si nt ie nd o m e a ho r mas r el aj ad o l ue q d e h ab e o rn ad o c on ac c a los n t m i n to s n ec c d ad e d e la otra persona, d ir ij o m i atencion que el quizas requeria de mil: z.Quie-
qu
r e d ec i
qu
le gustari
Esta
significa u n g r
ue de
Si. (Iuego de e ne r c la r d a
MR
p et ic io ne s
ob
describir diversos
n id o
qu
ea
de
do contacto completament zacion qu
.. o n e s
les e s o y p re se n a nd o
proceso, e s t
hace u n
c ua nd o
logro s e f ie l
4,
Si
mantle-
da
mpet e de n
elsi ui nt
da
e je r
ue
1 . A ye r J oh n
on en
mi
.3 S a Mi
di
di
6 . H en r
e s a gr es iv o
ur er
qu
vaua
ufias m ie n tr a
os
e-
e va lu ac i6 n
mu ha
e ce s
un
ob er
ez
qu
on un
mi
Un
horas».
C on s d e sin
observacion
veces» e s h a
de
un
ua
de
v e l t el ev is io n .
di
do
evaluation.
ul d e i r « mu ch a
P od r
do er un
de er
do
d e acostarse»
il va
ar
d e acuerdo, Considero
de
da dientes,
di
lQ, C u d o h a
ue do
do
serla:
Si
Si de
de
evaluation.
d e ma si ad o
do ke
clrculo, n o
ho
t ra ba j
J~ Mihi
ul
rn
Podria se u n a o bs er va -
de ha
du
dr
5 . J a ni c 7 .. P
ue
b-
d e television».
mo
Na
.2.,
un
no
un a li o
d e caridad».
decir: «Esta s em an a J an ic e trabajo sesenta
nurnero
evaluacion
de un
Ma ue qu
o s ultimos v e in ti ci nc o
evaluacion,
«aqresivr» es hacer u n
de di
evaluacion. S e
salario
d e ci r « d e rn a s ia d o »
cion sin evaluacion
EVALUACION
un
estarnos de acuerdo. Considero
qu
proceso.
aqui se
e va lu ac i6 n acuerdo, Considero
5. S i
ot
Ejercici
de
do un
« Du ra n
decirna
t ri s
d e observaciones s i e va b ie n « Jo h di un purie-
clrculo,
d ec i
un
a su st ad o ,
o s d e acuerdo evaluacion.
buen hombre» e s h a
sin evaluacion
6. S i
lOBSERVACIO
e r e je m enfadado»,
rnezclarla c a
nurnero
servacion
c o nc i en t i
ue es
Ouiza se sintio h er id o
circulo,
o b e rv a i 6 «u
he pe di
h oy . Pero,
es la conexion e s e ch a
p er so na s
nc us
marco este numero
3.
incidentes en donde
esfuerzo ...
no
hace un
d id a escuche
hn
circulo, marco est nurner observacion sin rnezclarla
n cc es id ad e
o bs er v e n m i i nt er io r p ar a u e si e s o y d is pu es t do me pide}: Sf,
uy di he
us ob er acon s,
ue
luaci6n:
quiero aplicarlo?
Phil:
A d em a s c on s d e
e v al ua c io n .
c ua lq ui e o tr a cosa, o d «Iohn m e d i ue es
te
E YA LU A
acuerdo. Considero
circulo,
«sin
e v al ua c io n d e ci r
es ue
SI
respuestas a l E je r i ci o 1 :
mi
marco este nurnero
1,
admitiera
tambien para mi e st e p ro ce s
so
O BS £R YA R
ue
do e.
e rv a
do ev ua da
personas».
de
ha
un
em ue
Se me
us
e ce s p o
Marshall B. Rosenber
La mascar 5 ie m pr e t en i
en
u n m a sc ar a
f in o m o n
siempre u n
D EN T F IC A E XP RE SA R L O S S EN T IM I EN T O
s os te ni d a
m a c ar a d e a nt e d e s u r o t ra . .
m a a , e n v er da d sosteniendola gracil, c u p li o s u f un ci 6n . veces, n o o b st a nt e ,
E I p ri me r c om po ne n
h ab f u n t em b lo r un t e n u e e sp o m o d e d ed a tan teve, ta teve, ialsostener mascara? A t io s a no s si
a p as io n ad o s
m u si ca le s d e u n
decino,
m ie n o s s o
de ra
de
Ro
Ma
a fr m
qu
s en s b le s c om o s i u er a
s in fu ni a» , P er o e n m u ch o
eI v oc ab u a ri o
de qu
c as os , c o m
o s d i e re n e s p as a e s d ir l
c on ve rt io o en u n m an a 5 6 1 0 u n m o no , u n m an a q u s o t en i u n a m a sc ar a c o m u ch a g ra ci a
qu po
s e v a o ra b
p ar a o ri en ta rn o
AUTOR A N O N I M O
Un
ez
qu
usra de qu
u an d
c ue l m e e sp er ab a
qu
c ab ez a
ni
o s s en ti mi en to s
e s a do un id en se s
ar
c om o m e
f ue ra n i mp or ta n e s d e p en sa r» , d e n id a
d e a u o r d ad . S e n o e du c esar en onac
s ig ui en t
u no s n ue v
m od o p ue d
p re gu nt a
a no s m e
e mp ez a u n
ur
I [Q u
me n o i en e
q ue ri a
rnisrna a c u d a l p ra c c a
a qu e o s d ep o s ta s q u
po qu
p eg ar m
m i casa, A I d ec ir l
m ie do » U no s a r a s m a d ep o e s
Er
na
p e s on a
a s m e e s o nd i e n u n a u u no s c hi co s q u
me
a ra n
e du ca t v a
on
o so t
q ui er e
lo de
haqa?».
m ie n o s A I e rm in a
es
qu
o s oernas m a en
s e m a s a rn p i o
c ia r i a d n ue st ro s e s a -
o do s e s o s a r e s m e h ay a p re gu n a d
o cu pa ba n p ue s o s e ra rq u c o
h ac i
d ig a
« Lo s m uc ha ch o
co
e n e s o s u ga re s e r « l m an er a c o e c
m is m os . T en em o s m e ti d ue
a s p er so na s s ue l
p ar a d es cr ib i
n o s e c on si de ra b
a s p e s on a q u
ma
M a y n ue st ro s s en -
xpre ad
a no s e n n s u c o ne s
n ad ie , d u a n
s en ti a S im p le m en t
a p i ca rn o
d is po ne m o
P as e v ei n i u
n o r ec ue rd o q u
E ll a s e h ab i
e s e xp re -
i l p e s on a m ad u
a n « li m a do s c om o a s n o a s d e u n o qu e d e c o n e s »
do de anmo
cara.
e l s eg un d qu
l o s en ti mi en to s establecierido m u ch o s m a ti ce s . i nt en -
d e i ca do s
r ep er to ri o d e a d e ti vo s q u
mascara.
Pero no enconrre nada:
n o h ab i
e s o us e v a s i e va lu a
.E1e1 vado co to de os entimiento
fin,
ormondome d e v al or ,
mi
CN
E I p si co an a s t
r a e s c a pa z d e d if er en ci a sos
as orios estuve pregunt6ndome
atreverm
ha ta qu
de
s a c om o n o s en ti mo s
os
un
en
ue
de
u n p a i za . U n a m a es tr a m e qu
e ni a m ie do , d ec la re :
a rd e e c b i
c an fi rm ac i6 n
p ic o d e o s e n e na do re s q u
e s a ba n d is pu es to s
m ae s
a i e na rs e d e s us s e n
« da r
o do »
de
vae-
c on ti nu e
4.
IOENTIFICAR
EXJ'RESAR LOS SENTl,\IlENTOS
Marshal! B. Rosenberg c ad o 3 1 ve rs e e qu ip ar ad o u n a ll e c io n q u
de
p on i
a rl e q u
N V u n a lu mn o c o e nt o
la mu ic
s en t
ca
u n o lu m
ve
qu
ie i nd iq u
qu
e l v er b
ta
u e e ni a u n c o n pa fi e
a lt o
e n o nt r b a
u an d
p on di o « Si en t
pe
qu
qu
un
i nt en ta r
p e s on a s e c o p or t
d e p er so na li da d» . L e d i j
u n s en ti mi en to .
S e q ue d
c al la d
«N siento absolutament r a o bv i
qu
e z e xp re sa r
qu
d e e st a
a qu el l
pensativo
a ne r
s eq ui a s ie nd o u n
despue anunci
i ng en ie ro s
sequ
p ar a r ec on oc e
e x r es a
p er so na s c uv o c 6 i g
io ie br
n o s ab e
od
e s t er ri bl e i E c om o h ab la r c o
no
u ch o
e no s e x
s en ti mi en to s
l o e mp le ad o
p as e u n i e p o
es
ca lo ba qu
le im id
a ni fe s
. .c e
u s m o i on e
esmu
a lt o
co
De
de Oe te Re it
S ue l
e s u ch a
om
e st e « N
po qu
e n r en ta r
i ns a i s e ch a
si6n de taller,
a ni fe s
t a c as ad a c o l en t
de un
e l an t un
p ar e
e xd am 6 i n d ec i n a a .
de el
p a e d» .
m a i do ,
se qued
inmovi
i nu ar , u n
« M d a l a i mp re si 6
i vi r
on un
de qu
su ma id
un
« Te ng o l a i r p re si o
o i s u p al ab ra s h iz o u n
d e o s r ar l
l a q u h ab i
t i i en to s
un
r lt i
P a o tr a p a t e e s
qu co
e l t ie mp o
s ol a
a ri do »
d ij e
lo
ip
de
om
co
i n i ta ci o
a ni fe st a i on e
elias.AI pree s g en t
a ni ma nd ol o
d e t ra ba jo .
l o a d n in is t a do re s
q u l o a po va ra n
d e u n o sp it a
u ti li za r l a
u an d
NVen su tr to co
vi ir
an un
de qu
m e i nt e r u p i
co
r e p on di 6
e ni a
de es te a. Si ca
co e-
s eq u
n un c
l o m ed ic o
i n t i u be ar :
s e l e o cu rr ir i
a rr ie sg ar s
d e a do p a r u n
t en i
a ca ba n c on vi rt ie n o s
a ne r
«S
en
r ni ed o
v ol ve r c on -
p ro te s s : « iU s e d n o
qu
e st am o a su st ad os »
1 0 di je ra mo s n o h a l a va qu
h ab i
e sc uc ha d
m an if es ta r s u v er da de ro s s en -
c on fe sa r s u v ul ne ra bi li da d
a c i tu d e s r ic ta m n t
qu
e n l a t er ni -
1 6g ic a a ci on a
p a c os tu mb re , o pt 6 p o e xp re sa r s u s en ti mi en to s
lo
u v d i e re n e .
lo
s u s en -
e mp e
r n
e di co s r e p on d i a f in a s e s or p e n
nae xp o
a v
da pu ud r e so l v e c o n fl ic t os .
di6
inen p ar ed »
e di co s
d a m e i em p
es
n o m e s or pr en di o 1 0 ma s m in im o
d ec id ie r
l ug a
p ro ba r e n o nc e de
lo
e-
d es ea -
d ra ma ti za ci on ,
l o a d n i i st ra do re s
p ro p6 si t
l o m ed iC OS c ar nb ia ra n d e a ct it ud . P ud o c om -
lo
de actitud bi
o ne c a r
en un
e xc e
se qued
qu lo
in
d a e m ot iv a
e ne r u n
e ll a a si n i 6
u n p ro ve c
u no . L o a dm in is tr ad or e
d e l o a d i ni st ra do re s
e di co s
pa qu
l o a dm in is tr ad or e
de es
i mi ta ci 6
S e s ie nt a
l e g u t ar i
d i h o - «e s o m un
e on se gu i
p er so na s d ec i q u
d a e un i6 n
id te di se ma co
r ab aj a
d e l o a d i ni s r ad or e
se
p a e d» .
u s e d s e s ie n
de de
d es pu e d e q u
t e n ol 6g ic o
s u c om pa ri er o
ie
m ud o L a m u je r e xa sp er ad a s e v ol vi 6 h a
on su
ra es co
m e i nt e p re t
s up e c ua le s s o s u s en -
un ve
1 0 si gu ie nt e
x io n e m c io na l m a i n e ns a qu
l Ie v
« ( e ? E st o e s 1 0 qu e p as a o d s c om o
evitaban relacionarse co
m aq ui na sl » E I p ro bl em a s e r e so lv i
qu
m e d i c ue n
co
p re gu n a rl e
me gu ta ia qu
u n h om br e m ar av il lo so , p er o n un c
i mi en to s» . U n d e e sa s m uj er e
1 0 e mp le ad o
l a s ig ui en te s p al ab ra s « M a su st a p la nt ea r e st a c ue st io n» . E le g a qu el la s
. a r nu ch a
c o e nt a i o
v en ta -
e n e l c am -
d ep ar ta me nt os , d ij er on : « Ha bl a c o
e nt ie nd e l a s it ua ci 6n ! N o p od er no s d ec ir le s
q ue ri do .
m al . E st o c as ad a c o
uv
el ol de un
pedazos», L a r es pu es t h ab ri a
a se so ra r
o n l o i nt eg r n te s d e d ep a t a e nt o
l e d em os t a r
d op ta n
5s c io na l q u
d e o tr o
e di co s Q ue ri a
. . p al a r a
i bi 6
p ar a q u
d ic o a ca ba ba n d e r ec ha za r p a d ie ci si et e v ot o
i ti ta re s d e c ar re -
3m in
n ue st ro s s en ti mi en to s t ie n
r ev el a s u f ac et a h um an a e n s u r el ac io ne s c o
e n e l c as o d e a bo ga do s
p ro fe si on a
o mu ni ca r
r es pe ct o
e n l a r el ac io ne s i nt im as , s in o t am bi e
departamento
uf
ia
a l u no s d e u s
co
n o r es -
q u s u e sp os a i en e d e e l
a l r e p ec to , p er o l a e n
l o p ro pi o
10 e s s ob r
mi experiencla,
a qu eH a
de otro
g un ta rl e
E n o tr a o pa r u ni da d t e i a s en ti mi en to s
a ge n e s d e p ol ic ia , q er en te s d e o rg an iz a i on e
ra es de ir
.' elias los empleado
r es -
ca vehemencia
i a y, muy corriente
o pi ni o
v oc ab ul ar i
la im ge
p ar ta me nt o d e t ec oo lo qi s d e u n g ra n e mp re s s ui z c uv o p ro bl em a e r q ue , s e qu n
s in o 5 61 0
e s p o rq u
n ue st r
o nf i m a
p o p ro fe si on al . U n v e m e c on tr at ar o
nada».
a qu e e s u di an t
p re sa rl os . E st a d if ic ul ta d
inclui
u s s en ti mi en t s ,
p ar ed . E nt on ce s s e o f en de , s e d e sa li en t
j a q u n o s ol o s e h a ce n e vi de nt e ~e
s u v er da de ro s s en ti mi en to s
un
1 0 cu a n o h ac e s in o
A mp li a
e l e s u di an t
d e " qu e" , 1 3oracron, pese
o tr a
p on de , c o
d o m ir . A I p re gu n
s i u ac i6 n ~:
« se nt ir » e n r ea li da d n o e xp re sa b
u n t ra st or n
i mp ed i
3no
3 1d ec i 1 3 pa la br a " si en to " s eg ui d
s u o pi ni on .
ue
e n a qu el l
d e h ab i s -
ta
ot ba
hacian pedazos, sino qu cambiaba
a vo r d e SLi p ro ye ct o p o d ie ci si et e v ot o
e sp ec ta cu la r c on tr ib uy 6
a n l a r ep er cu si 6
u e p od i
t en e
qu
l o a dm in is tr ad or e
l a e xp re si o
de
radicaimente
u no . A qu e c am -
a dv ir ti er a
aprecia-
propia vulnerabilida
.. in
M a rs rs ha ha l
B . R o se se nb nb er er g
F i a lm eenn te te ,
me gu
un
i en en e ocultar o s s en en titi m e n o s
q u e fe fe ct ct o g ru ru p
4.
d e a lu m mnn o
de un
s e q ue ue da da ro ro n c a a do do s
M e s en en t incomooo, p e nera m a s p ro ro fe fe si si on on a
su
( {i{i Bu Bu en en o
uv
qu
m iiee d
en un
ue
a ni ni ma ma d
di e l s i e nc nc io io .
er
am
ea
us
esudar un ac ne
C N p es es e a e ne ne r
m p e s o n d e q u e n ad ad i ma
us
o s c riri st st al al es es , c om om o a sc sc in in ad ad o ds
ma
po
m a v al al ie n
qu
negros, L n o ? ] ) . E I c om om eenn ta ta r
qu
n c m oodd o me
se pus
p ud ud ie ie r gu
pr
l im im a rs rs e e ne ne rq rq ic ic a me me n -
di
ca
p eg eg ad ad a
e st st a o cu cu rr rr ie nd nd o a fu fu er er a A un un ec
y o r om om pi pi 6 el
ue re re r d is im im u a r q u m e sentia q u e , a l q ue
m e e sc sc uc uc ha ha -
a s v e n a na na s e n i a na a, Po
o.
un al
used
pe
o,
usan
en da
n c6 c6 m moo do do , h ab ab i
en
c on on t b u d o
qu
el ch
c o s e hiciera a qu qu e l a i de de a . er da da d e s q u e estoy nervioso de s s ea ea n n e «ta v er nervioso -admitl-, -admitl-, p e n o p o q u u s e de a qu qu i n o c on on oz oz c n ad ad i m e g u st st a riri a caertes bien.»
g ro ro s L o q u e m e p as as a e s q u
Distin Distinqam qamos os los sentim sentimien iento to pensamientos de los pensamientos
E xxpp re re sa sa r m i v ul ul ne ne ra ra bi bi lili da da d u v u n e fe fe c muy i mp mp or or ta ta n e n o s a iu iu rn rn no no s E n s e gu gu id id a c or or ne ne n z ar ar o sa
b ac ac er er rn rn e p re re gu gu n a s c on on ta ta rm rm e s u c a m os os t a r c u o si si da da d p o C NV NV .
Lo sent sentim imien iento to vers versus us la ause ausenc ncia ia de sent sentim imien iento to E\ en ua « se se n i r
pi
c ua ua nd nd o e n e a d a
en
n fu fu s n e
Fr e:«Si nt
decir «reo» q u imenos
he
« si si en en to to » E n g en en er er a
c ua ua nd nd o e n u n
mo
nd
ut
am
el
no esam moo s e xp xp re re sa sa nd nd o u n s en en titi m e n o .
o ra ra c o n
ue
»,
er
n o e xp xp re re sa sa mo mo s c la la ra ra me me nt nt e
d es es pu pu e d e " s e n o "
u t i za za m mee s
Po otra p ar ar te te , t am am po po c e s i nd nd is is pe pe ns ns ab ab l q u u titi lili ce ce m o l a p a la b r « s en en titi r c u an an d o r ea ea l m en en t
pero
conversacicn,
esta clase
«E
b a U n c h c a h u g 6 e n s u b o s o s ac ac o u n
i nd nd ud ud ab ab le le me me n
me
dias!», los salude. C on on titi nu nu o
os q u e e s a ba ba n s en en ta ta do do s u n te las unas. L os nt
c iu da da d
un
amiqos».
S eg eg u h ab ab la nd nd o d e
me
me en no
d e e xp xp re re sa sa r o . E n u ga ga r d e e so so ,
p ud ud e c on on titi nu nu e
p ro ro ce ce s o d e comunicacion f am am i li a r e
on
un cu so de CN
z on on a e mp mp ob ob re re c d a d e
a r e n e l a u a , o s encontre e nt nt re re te te ni ni do do s v er er m
pe en E s a b d an an d
P o e je m
esam moo s e xp xp ~e ~e sa sa nd nd . " "
E n l a C N V e st st ab ab le le ce ce m o
LO
S EN EN TI TI M[ M[ EN EN TO TO S
ti
que
mg mo
sentimos lo qu pens pensam amos os somas. s. creemos qu soma
simple-
u n d is is titi nc nc i6 i6 n e nt nt r
p a la la b ra ra s q u e descrioen /0 q u
tDS reales
E XP XP RE RE SA SA R
[;
s en en titi ~i ~i en en t
. .... .P .P a de de m o d e w ( IM IM e siento irrrtado», m e nt nt e « E s to to v i rr rr itit ad ad o »
p a la b ra ra s q u e x pr pr es es a n s e nt nt i m i e n
c r e mo mo s
et
1. D e sc sc riri pc pc i6 i6 n d e
qu creemos ser: u n incapaz c o m o q u i to to r ri ri s io io » .
«M
En e s t o r ac ac i o estoy evaluandorne r am am en en t m i sentirnientos. 2. E x pr pr es es i6 i6 n d e s en en titi m ie ie nt nt o
decepcionado
(eMe sient
(eMe siento impaciente ((Me siento frustrado
c om om o g ui ui ta ta rr rr is t
e n l ug ug a d e e xp xp re re sa sa r eta-
r ea ea le le s como quitonisto».
c o m o g u i ta ta r ri ri s ta ta . » c o m o quiratristo»
EI sentirniento r ea ea l q u se esconde detras d e m i a ut ut oe oe va va lu lu ac ac i6 i6 n p ue ue d s e d ec ec ep ep titi on on ,
Dist Distin inqa qamo mo
l a i m p ac ac i en en c ia ia , l a f ru ru s trtr a ci ci 6 n
sentimos
T a m bi bi e
e s u t i d ifif er er en en ci ci a
c u a lq u ie ie r o t ro ro . l a p a la b ra ra s q u e
entr entr 10 que 10
qu pens pensam amos os
de la reac reacci cion on
compor-
q u e d e sc sc riri be be n
tamiento
ot
s en en titi mi mi en en to to s r ea ea !e !e s c on on titi nu nu ac ac io io n d o u no no s e je je mp mp lo lo s d e a fifi rm rm ac ac io io ne ne s q u p ue ue de de n o m ar ar -
nosotros.
describen na qu
qu
no
s e f ac ac ilil rn rn en en t
creemas q u e h a ce ce n l a p e rs rs o -
o de de a
a q ue ue llll a
p a e xp xp re re si si on on e
d e s en en titi mi mi en en to to s
c 6m 6m o c re re em em o s q u e s e c om om p or or ta ta n
/05
p er er o q ue ue , e n r ea ea lili da da d r ev ev e a n m a
d e mo mo s q u e
q u e v e rd rd a d er er a m en en t e s e nt nt im im o s :
ma ad ua n ue ue st st ro ro s s en en paab as co
ie n 1. « S ie
qu so
u n v e d ad ad e
tris tell,
0:
p a r m i s c or or np np a fifi er er o
insignificante
L a p a la la br br s u in in si si gn gn i i ca ca nt nt e qu
m o l a s ig ig u ie n te te s :
I DE DE NT NT IF IF IC IC A
e n e l t ra ra b aj aj o. o. »
d es es cr cr ib ib e c 6m 6m o c re re o q u l o d er er na na s m e e v a t u a n
s en en t m iiee n o ,
qu
en es
s i u ac ac i6 i6 n p od od r
se
ma
M e s ie ie n
« M e s i en en t o desoientodo».
a) que
Siento qu
d eb eb e riri a
h o be be rlrl o s ab ab id id o
2 . « M e s i en en t o incomotendido»
b} como
A qu qu i
ac a s a d o Me sienio como un f r ac
p re re n si si 6 d e l a o t r p e rs rs on on a e n l ug ug a d e e xp xp re re s a u n s en en titi m ie ie n t
c}
mo si
p al al ab ab r « in in co co m pr pr en en di di do do » i nd nd ic ic a l a v al al or or ac ac i6 i6 n q u
c i6 i6 n s er er l m e jo jo r d ec ec i q u m e s ie ie n t
cnsioso
m o te te st st o
h ag ag o d e n iv iv e d e c am am r ea ea l.l. E n e st st a s i tu tu a -
c u al al q ui ui e r o t r
emocion
M a rs rs ha ha l
B . R o se se nb nb e r
4. U n v e m as as , l a p a a br br a ignorado e s m a s b ie ie n u n d e o s d e ma ma s q u u n c ec ec la ra ra ci ci o n a o ca ca si si on on e e n q u ma qu
i n e rp rp re re ta ta ci ci o
c om om o e s p ro ro ba ba bl bl e q u
m e s ie ie nt nt a c ua ua nd nd o m i
p or or qu qu e
s i e mb mb ar ar go go , n o s en en titi -
qu
e ra m
er
no
ip
l o d em em o s de paa-
abierto
despejado
absorto
despierto
prestasen prestasen atencion. o n. H a y p a la la b ra ra s , c o m o «iqnorado», q u e e xp xp re re sa sa n c om om o interpretamos m as as q u e c om om o n o sentimos.
S EN EN TI T I MI MI EN EN TO TO S
n ec ec es es id id ad ad e
e st st a
s at at is fe fe ch ch as as :
s en en titi mo mo s oiivio p o rq rq u e d e se se a ba ba -
n o d e a se se n e n p az az . E n o trtr a o po po r u ni ni da da de de s
m o o f e n d i d o s a l c re re er er no no s i gn gn or or ad ad o
E XP XP RE RE SA SA R L O
d e p ro ro ce ce de de r
c la r d e c om om o m e s ie ie n o . S i d ud ud a e n a lg lg u
n o c re re im im o s i gn gn or or ad ad o
I DE DE NT NT IF IF IC IC A
c cn cn tm tm ua ua c o n d o u n
is
de es
bras: manipulado
interesado intrepido intrigado jovial libre
afectuoso
dichoso
afortunado
divertido
agradecido
efusivo
ligero Iucldo
alerta
emocionado
maravillado
animado
encantado
optimists
motivado amenazado
.,
atacado
apacible
enerqico
orgulloso
atrapado
apasionado
entusiasrnado
preparado
subvalorado
atraido
esperanzado
prudente
superfluo
audaz benevolo
estimulado
radiante
estupendo
realizado
euforico exaltado excitado
reconfortado
capaz carifioso cautivado
expansivo
coaccionado
forzado
degradado
humlllado incomprendido
desamparado
prospero
desdef\ado
invisible
ultrajado
desfavorecido
maltratado
utlllzado
Elaboracion Cuanda expresarnos r en en d a
vocabulario par lo sentim sentimien ientos tos n ue ue s trtr o
e m oc oc io io n e e s pe pe c if ic ic a s e n l ug ug a r d e u titi lili za za r p a la b ra ra s v a qa qa s
«bien»
n o s en en titi mo mo s «fetices», «entusiasmados», « m ai ai n i m pi pi de de n q u
ie n «sentirse b ie
d e s en en titi d
p ue ue d e s ig ig n i
c la la ra ra m en en t
co
q u e s e nt nt im im o s e n r ea ea lili da da d . E l ab ab o ra ra m o
l a s ig ig u ie n te te s l is ta ta s p a r a yu yu d ar ar l
d es es cr cr ib ib i d ar ar am am e nt nt e u n a mp mp lili o a ba ba ni ni c
ge
tc . P a la la b ra ra s c om om o «aliviados», e tc
l a p er er so so n q u e sc sc uc uc h s e c on on ec ec t
e xp xp re re sa sa r s u s s e n titi m ie n to to s
d e e s a do do s e m oc oc io io na na le le s
regocijado relajado renovado satisfecho
s e nt nt im im i en en to to s , u s ar ar no no s p a la b ra ra s q u e h a ce ce n r ef ef e
n e ra ra l S i d e ci ci m os os , p a r e je je m pl pl o { {M {M e s i e nt nt o b ie ie n» n» , e s t f ic a q u
calmado
10
cornpasivo
exuberante
segura
competente
exuttante
sereno
com placido do
comprensivo
feliz
sorprendido
cornprornetldo
fortalecido
sosegado
confiado
fuerte
tierno
conmovido
generaso
tranquilo
contento cordial
humilde
vigoroso
decidido
ilusionado
vivo
descansado
independiente
deslumbrado
inspirado
4.
IDENTI IDENTIFIC FICAR AR
EXPRES EXPRESAR AR LOS SENTIM SENTIMIEN IENTOS TOS
Marshall B. Rosenberg
Resumen Co
pr
ue me
en
ua do
abatido abrumado aburrido
desalentado desamparado desanimado
acongojado afliqido agitado agobiado agotado alarmado aletargado alterado amargado angustiado
desconcertado desconfiado desconsolado descontento descorazonado desdichado
apagado apatico apenado aprensivo arrepentido asqueado asustado atemorizado aterrado aterrorizado aturdido avergonzado cansado celoso confuso
desilusionado destrozado desvalido disgustado distanciado dolido enfadado enfurecido enojado escandalizado esceptico estancado
desenqafiado
desespera do desesperanzado
e ce ce s d ad ad e
es incornodo
indeciso indefenso indiferente indignado inestable infeliz inferior inquieto inseguro inut;1 irritado malhumorado melancolico
conmocionado
consternado contrariado
culpable
exasperado
fastidiado fatigado frio frustrado f u r io io s o hastiado
debil
herido
decafdo
horrorizado
defraudado
impaciente
molesto rnortificado nervioso paralizado pasivo perezoso perplejo perturbado pesimista postrado preocupado reacio receloso rencoroso
resentido retraido
e ch ch a
E l s eg eg un un d c oom m p on on cn cn tr tr : q u n ec ec es es itit am am o s p aarr a e xp xp re re sa sa rn rn o es ef d e sent im im ie ie nt nt os os . C u an an d elaborall1os u n v oc oc ab ab u a r d e e n m ie ie n o s q u nos permire nombrar d en en t c a d e f o m a c la la r p re re c n ue ue s a s e mo mo c o ne ne s n o r e su m a J ac ac i c on on ec ec ta ta rn rn o c o o s d em em a mi mo mp ue ma v ul ul ne ne ra ra bl bl es es , l a e xp xp re re si si 6 d e n ue ue st st ro ro s smtimientos p u d e a yu yu da da rn rn o e so so lv lv e c on on j c to to s L a C N V d i n gu gu e e n e xp xp re re s 6 n d e o s e n m ie ie n o s ea las palabras
a jiji rm rm a ci ci on on e
r in in te te rp rp re re ta ta c io io n
s ir ir ve ve n p aarr a d eess cr cr ib ib i
p en en sa sa m ie ie nt nt os os ,
e va va lu lu aacc io io ne ne s
Ejercicio LA 5i quiere saber los sentimient sentimientos, os, en
1.
DE LO
estarnos
SI
S EN EN fI fI Ml Ml EN EN TO TO S
expresion v e b a
acuerdo
ue
expresan v er er ba ba l m e nt nt e c ie ie rt rt o me ui es qu
asusta q u
de
un c fr fr c ul ul o l o numerus
ue
2. M e e n
s en en titi mi mi en en to to s
ya
esto, saludas, m e s ie ie nt nt o r eecc ha ha zzaa da da .
d ig ig a
4 . C u an an d o
le g 5. M e a le
E XP XP RE RE Sr Sr O
rodee co
qu
v en en ga ga s
Eres repulsive. repulsive. Me da
de
8 . M e s ie ie nt nt o i nc nc om om pr pr eenn di di do do . ue hi me hi 10. N o i rv rv o p a
u cchh o
en
n ad ad a
He aqui aqui mi resp respue uest stas as a1Eje a1Ejerc rcic icio io 2: 1.
ma qu
um d ec ec i
sobresaltado
solo susceptible temeroso tenso trastornado triste
qu
es
un
ul
es
de
10q en
er
ve
e xp xp re re s
en
es
guen
u n e n m ie ie n
ua do 1 0 e s t m a h ac ac ie ie nd nd o ur
v er er ba ba lm lm en en t
Noco
de
E n m i o pi pi n o n
10q Cu do
ue n qu qu s a do do : Si
ue do
« N m e q u e re re s» s» , e a e xp xp re re sa sa r u n e n m ie ie nt nt o
u n s en en titi mi mi en en to to .
de
e gu gu id id o 10ge er
«Estov trlste»
de
do
ex « M e s ie ie n t
M a r sh a l
B . R o se n be r nurnero v er ba lm en t u n s en ti mi en to .
e xp re s
,~~
4.
ro q u
de
siento rechazada» s e e x pr es a
«M
express
de
o tr a p e rs on a
)0
qu
en
er
u n s en ti mi en to .
h a bl a s ob r
qu
S e r i e x p re s a r un sentimiento,
MI
mi mo-~'
10
en c am b io , d e ci r « C ua n d
no'l
me saludas, me siento m ar c e st e nurnero c o u n c ir cu lo , estarnos express v er ba lm en t u n s en ti mi en to . 6.
S i m a rc o e s t n u rn e r ue de m od o d e e r el en decir:
7.
un
eu
es mo
de
er
S i r n reo este nurnero
Se
ex es
u n e n m ie n t o e n
u n circulo, n o e s m o
d e c ue rd o
Me timiento.
5 i m ar c
es
un
numero
ue de
ex es
ui
qu
la
Seri
ue ha f u ri os o ul
en
er
otra persona e s t de
en es un en es viado»
ue
a s p ar t u la r p od ri a «Me en a n n ad o» . um
qu de
de
me
10 Sima de
u n e n m ie n
ma er
ma
de
er
ex es
mi ma
e nt o e s e p c o
dr
Si
em
mi
1 0 qu e u n ut
e r { (M e s e n
de un en « M e s ie n -
13p de mi
ene.
de
(M
ue do
ue e nt o» ,
d em o
ex equ
u n e n m ie n
ex es
mu ho
en No
de
10qu d e u n e n m ie n
( M e s ie n t
d e sq r ac ia d o» ,
Me
mp ic
e n m ie n
e l r e o no c m ie n
de orge
de ue
10
hI
toque
irmen os.
ser el estimulo de nuestros ntimient s, er la causa.
men-
: ;~ aj e, ne g at iv o s ~ v e rb a m D . cuatro opciones ; ~e r a d e r e ci bi rl o es .ciones
ri ca
13 er
n o v er b
ma eq en
ql co
de
er
l gu ie n e s
qu
he
o de mo s
o, ya qu
U n ~ ~g un d
ue no
ev
p r ot e st e r d i c ie n d o : « ( N o e ch am o
L a( fe rc e
en ha er qu
ul
m a e qo ce n r i e ne s d e e ch o
c ul p
op on qu
e \ p un t
c ul pa b e s
n ue st r qu de
uz de
ue
.5
us
m am o
6 i d eb e i a de
ot
er ma pe on
en no
es
ue
v er go n a do s
deprimi-
i nt er lo cu to r
me es
C ua nd o n o u an d
en el
n o d ic e u iE re s
E n r e sp ue st a
un
l a a fi r
h e o no c d o e n m i vida», podriamos
o tr a p e o n e ne mo s
de vi
ue
e nt im o
necesidades. jTu e re s e l e qo ce n i co b
da
r e p on d e nd o
o pc io n e s e ch a l a c u lp a
q E e s 1 3 p er so n
do
an no ot os
do en mi
e a c io n
sun
er
rr ad
o s d e n s » . E s d e r , c ep t r no s
r ec i m u
manera
e ne -
ma
P o e je mp lo ,
d e o rm a p er so na )
m ac i
d e c o m o e le g im o s t or na rn o
e \ e su l d o
demas, m b e n d e nuestras n ec es id ad e s e xp ec ta ti va s e n e s m om e f te r e r mp en ep es
e th a
m i m od o
d e la C N
ha en
se
Me hi
g ra t c ad on ,
mi
e r e je m o n e sp e
u ~e s icen ldad de
do
es mo da
(0
de
e n m ie n
un
No
.I
d e acuerdo. N o c o ns id e -
h a ci e nd o . L a e x e s Me en us do
er en es
mp en
negative
m ie n o s L a C N ~ p o e n i a n ue s r a conciencia d e u e el ue ha l o s d e rn a s puede se el estimulo, pero nunca la causa, de n u e st ro s s e n ti - :
q u e p ie ns a la
express
me
.te er
•.•
Sima ex es
opciones para recibir un mensaj
«incomprendido»
u n s e nt i mi e nt o . h a bl a s ob r m ie n t o d e s al e nt a do » .
mb
ha
{ a c os a en sf
'I'
N o o n d e- "
qu
n o los p er tu rb a n
A · . .. •• . .. .. .. .
e x pr es a
es mo
ue un
er
seres h um an o
sino como l a v en .
expresar u n s en -
m i m od o d e e r
t e s in o ue c am b io , d e ci r «Me s ie n t 8.
No conside.
ue do
u ie n u e es «repulsive» s e e xp re sa r u n s en ti rn ie nt o e x e s 10 qu s l e n t e p er s n a q u h ab l no
de
105
...•....
S ie m
om mo
en
m a p ro ba bl e e s q u r ee i i m en
en ue
asaf rm
u n m en sa j er
us
o ne s d e e s s in ta mo s r ab ia .
e g v o c on s da
ue
M a rs ha l
B . R o se nb er g
s en ti mi en to s
n ec es id ad es . A s p od ri am os , p a e je mp lo , p e rs on a m a s eqocentrica
d ic e q u s o
C ua t
5.
cc bi
r id o p or qu e y o q ue rr i u e z o q u h ag o p a
mensaje negativo:
ferencias». AI c en t a r
o pc io ne s p ar a
'I
sentimientos
1. Culparnos. 2.
Cu pa
4.
o s o tr o
qu
e n n ue st ro s
nemos,
i na lm en te ,
c on si s
e n i lu mi na r c o
un
operon,
2 ua r
n ec es id ad e
( (i T e sientes h e ri d
qu
conciencia
de
otro per-
de
s an a e n e s m o me nt a sequn e ll a m is m
p o e je m pl o
ot
p e s on a p o
n o c or re sp on d
r ec on oc ie n d
t a ti v as , v a lo r e
i d ea s . O b s e rv e
os ex
p or qu e n e ee si ta s
q u s en ti m os , a ce pt ar no s f a r es po n n ue st ra s necesidades,
d if er en ci a e nt r
deseos, expec-
l a s ig ui en te s e xp re si on e s d e
contrariedad:
A : « Cu an d
otra n oc h
me ener
de qu
no ba
v en i
m e d is t
u n g ra n
ma
e s p e s on a a va nz a u n p a
des,deseos, expectativas, tendremos
co
de un
n ue s r a
E!me ansm
s ic am e nt e e n a tr ib ui rl e l o p r op i o s sent.mientos.
dicen po
ma qu
m o i va r
a ve s d e
n iv e s up er fi ci a
e l h ec h
corazon
tris-
c au s d e
p a sa d o. »
c u p a c on si s
e st a culpa.
i nf el ic id a d q u
e ll o
facilrnente
e.
m o ti u ad o s
s ie nt en ,
d e s en ti mo s r es po ns ab le s d e e st ad o d e a ni m
p o d rf a c o nf u nd i rs e
ba
es
esd ic en , e n realidad. de manera
~ nc ub ie r a , e s q u e s u p ro ce de r e s p e rs o n
a lg u e n
mama estan mu
s u s en ti -
p or qu e y o e sp e ra b l a opor-
q u d es pe di mo s e l a f r
r e sp o ns a b il id a d d e C ua nd o o s p ad re s I e
s u h i o : «Papa
m a f ac i s er a
p o di d o d e c ir :
h a or t
l o e mp le ad o
b as ic o p a
s at is fe ch os ? C o m
n ee es id ad es , t an t
q u a nu la ra n e l contrato,
( fM e m o le st 6 m uc hi si m
d es ea . lQue necesida-
qu
m an er a c om pa si va . P ar a r e a ci on a
mientos can su deseos, l a p e rs o n u ni da d d e r ec on tr at a
causa
m a a de la n e , cuanto m a s e st re eh am e nt e c o
- - ~~ ~. ~ n ue st ro s s en ti mi en to s o s d e m a r es po nd e
i de n ti fi ca n d
qu
C NV , propondrla-
v a lo r e n o se h a n v is t
esperanzas
ocasion d e c om pr ob a
e mb a g o u sa nd o
un
d e o tr a
i n te r e s p o s it i v
an
p o r n ue st r p a rt e qu s u s p a d re s s u fr e n e s s ig n e a q u o s q u e re . H a q u e ne r e n cuenta, s i e mb ar go , q u o s n in o q u e a ce pt a t a r es po n sa b il id a d m od if ic a s u c om po rt am ie nt o d e a cu e d o c o o s d es eo s d e s u p ad re s n o actuan d e m a ne r espontanea s in o p ar a e vi ta r sentirs i e l n in o s e s ie n
ma po qu
se culpables
disgusto.1l
uv
mo
DE NUESTROS S£NTIMIENTOS
s e basa. R e co no c
en el qu
e s s u o rm a d e p en sa r S i
e n e st e caso p a i cu la r
Ejempl
B:
i m e n o s a l e co no ce r e l p en sa m e n d e s u i rr it ac io r
he
preferencias?».
E n l ug a d e c u p a sabilidad
a te nc io n
n e ce s id a d es , t o ma m o s c o nc i en -
o s s en ti rn ie nt o
n ec e i da de s d e o s otros. tomen
q u reconocieras los es e ne r e n c ue n t u p re -
C u an d o r ec ib im o s u n m e ns aj e n eg at iv o te-
Percibir lo sentimientos
p re gu n ta rl e
me
e st a c ir cu n s a n c i d e v a d e nuestra n ec es id a d e q u S f : ' r ec on oz ca n l o e sf ue rz o q u h ac em o s
necesidades.
p re sa . P o dr ia m o
« Cu an d
en tu vida, me sienta he
mo
3. Percibi nuestros propios
sentimientos
e sp on de r
conociste
qu
ASUMIR LARESPONSABI!.lDA
Es uti! reconocer a lg un a
u n g ra n d is gu s
a l e nt er ar m
p or qu e q ue ri a h ab la r ( an ti g
l a o tr a
d e c ie r a s c as a q u
venir m e e st a
m o e st an do .
e xp re si on e
de us
r a l a r es po n sa b il id a d p o n ue st ro s p ro pi o 1)
cornun q u
i en de n
enrnasca-
s en ti m ie nt os :
E x p re s io n e s d e caracter i mp er so na l
« M e i nd ig n
d es cu br i f a t a
d e orto-
g ra fi a e n o s f o l e o s d es ti na do s a l p ub li co » , « E st e p o d e cosas m e s ac a d e L a p e rs o n a
a tr ib uy e
r es po ns ab i i da d d e s u d is gu s
c io n d e otra p er so na , m ie nt ra s q u m ie n
d e d is gu s
Ejempl
s u p ro p
p er so n
a t i bu y
unicamente e l o rg e
la ac-
d e s u s en t
d es e n o satisfecho.
2: qu
B: «Iuve
us
L a p e rs on a
«M
el
na
co
u n a f al t
h av a
a nu la d ue
c io n
e l c on t a to b
i da , m am a
ab
an
d e r es po ns ab il id ad .
a tr ib uy e l a c au s d e s u i rr i a ci o
p or qu e . .
p ro no mb r 10
s e h a e r e e re nc i
me e xp re si o
A : u jM e p us o u r o s
c on si de r
quicio.» A fi rm ac io ne s e n a s q u s o
ia
p on d
« M e s ie n
( ha ci en d
h ac e
o s dernas: n o t e t er mi -
m u y t ri s te . . . ( ma s u n
paab
u eg o r ef er en ci a
p er so na l q u n o s e " yo ") : u M s ie n
n o m e q ui er es » . « E st o e no ja d
qu
d e m i c um p le af io s» .
p or qu e
q u e xp re s u n e rn o
o tr a p er so n r is t
s up er vi so r
u sa nd o u n
p or qu e d i i s n o c um p li o
qu pro-
metido.» u ni ca me nt e a l c om po r a mi en -
E n c ad a u n
d e e s e s e je mp lo s p od em o a ho nd a m a e n
c o nc i en c i d e n u es -
5.
M a rs h al L B . R o se n be r g
AsUMIR LA RESPONSABIUDAD
l.J~
i'lUL~ ••""
'~
1} tlM: indigna
descubrir f a t a
blico poroue
e n o s a l e to s d es ti na do s a l pu-
me qustana q u e n u es tr a empress provectase u n
C o n e ct a r e l s e nt im i e nj o c o l a n ec e si da d : "M siento.. porque yo..." cum~lio para Ir
d e o r o gr af i
fuerte
sano.»
e no ja d
a(ve qu
s ~ ~ r om e s ~ , porque yo h a b i ml hermann» v rs it a
c o nt a d
co
~ ac em o
~ a d e s 5 , a ! gU J e n nos dice: «T
I id a d e s u e e sp os a n o
t ar ~e ; t u trabajo te unporta m a q u y o » , cesrta q u s ea mo s m a afectuosos c a n e ll a 5 ie mp r
qu
m an i e s a m o
L o u ic io s q u h ac em o
n ue s r a
ab
e s a re m o t a~ en t s er a q u
qu
e s a di ci en do no s
manera
E n c am bi a
mu ne-
e sp ec i d e a lc a d e r ur a
p en sa r e n c ua le s s o
q u e le g us ta ri a p ed i
5i
m a s direca ci l
ted acaba
de decir d e mu e st r
s u necesidades, un mujtar pales-
u n a g ra n msensibilldad
c om o o s n az is ». H a y
d e p a a br a
q u s ue l o cu r i r c ua nd o
d e s u p a rt e» . A l i h a bi a u n g ru -
r eu n id o p a r reforzar l a c o n fi an z a g en t
s i u ac i6 n s e h ab i s e d e d ic a
p ue s
a na li za r
c u e nt a s u s n e c es i da d e s
p e ti ci on e s h a br i
p o di d
f a a r mo n ia , p e r c o n p eo r q u antes, Es 10
c ri ti ca r
de manifestar claramente cuales son su necesidades, 5 i
«ln q u y o necesito e s m a s r e sp e t en nuestro dialoqo. E n f ug a r d e d e ci rn o s c o m c re e L a e xp e e nc i
me mu st
p e rs o na s c o mi en z a m u tu o
de ec os
neras de satisfacer
na
otra
ez qu
converser s o br e q u e necesitan.
a um en t
e n g ra n r ne di d
s u s n e c es i da d e s
e sd e e l memento
necesidades hurnanas q u e t od o s e o mp a rt im o s
E l e cc i o
d e i d ea l es / o bj e ti v os ! va l or e s
o s c a i fi -
E l ec ci o
d e p ro ye et o
n u es tr o
o b je ti vo s
. E n u n o po r u n d a
m e n v a ro n
acua
c ab o s u d e mediador
a re a
c om o n o q us ta ri a
e n u no s c on f i c o s
qu
v a lo re s
p ar a o gr a
n ue s r o
e nc ue n r e
s e e nu me ra n a lg un a
n ue s a s
c o q a s u a br ig o
en qu
as
en luqar de hacerlo s a b r s u s
I a p os ib i i da d d e q u
continuacion
n ue st ro s h lJ o s e a co s u m br e
c o a ba ra do re s d e i rr es po ns ab le s s i n o l le va n
o m ad o en
r es p on d e a l m u jt ar , p a r e je m pl o
Autonomia
t ac h ar em o s
los demas e n l uq a r
m u je r h ub ie r
q u e a c tu a mo s , s e ri a m e jo r q u e n o s d i je r q u e I e m o l es t d e n u es tr a rnanera de actuar».
n u e st ra s n e c es i da d e s A s i p u e s s i q ue re mo s q u
q ue mo s d e h a a ga ne s c ua nd a o s d e e n score l a c a rn a .
es
o s otros p a r s a -
un
vocan c ua ~d o n o satisfacernos
e n e l a rm ar io , q ui z
on
manlfestacion d e e s po no ac ab p re c s am en t c oo pe ra ci o d e o s israelles, C a s i d e inmediato i nt er vi n u n a m u je r i sr ae l q u e c o nt ra a ta c o « M u j ta r , q u u s e co no ce r q u
e l p r im e r intercambio
indireeta
me
mutua ne
p a e n u s respectivos paises. lnicie la sesion c o
e in a
qu
un
eu
l a c on fi an z
e n r ea -
c o nt ra a ta q ue n .
c ua n
pa ci
e st ab le ce r
e sp on di o « Us te de s a c u a
n u e st r
c on ec te m o n ue s o s s en ti mi en to s c o n ue st ra s n ec es id ad es , m a o s demas e sp on da n e li a d e o rm a c om p as iv a
u ac i
querian
d ir ec ta me n
no d ic e e n r ea li da d es qu
t an to , s e d e fi en d a
pa
un
qu
in
o da s a s n ac he s h as t
necesidades
n o s e n o h a e du ca d
palestinos
p o d e p e rs o na s C ; C l e se h a bi a
a ct ua nd o d e m an er a c on tr ap ro du ce n e .
p ar a expresar c o n c la ri da d s u p ro p ia s necesidades.
me en on
i s a ce r a s? II , E n u ga r d e e xp on e
aspiramos cernas no e sp on da n d e n m l m e l d ia gn 6s ti c d e su comportamiento medi c de la interpretacion
L am en ta b e me n e ,
qu
e p
n e ce s i
i n te r pr e ta e io n e s imagenes, m a p ro ba b e s qu los dernas perciban criticas e n n ue s a s p a a b a s q ue , po
u nd a
d e israelies
cesaria p a
n o s v a le m o s d e e v a lu a c io n e s
o tr a p e rs on a s s o e x pr es io ne s a li en a da s d e n u es tr a p r op ia s necesidades insatisjechas cesidades pa
qu
op
es qu
nuestras e s mas probable ti a i r a
n ec e d ad c
p r eg u n ta : « l Cu a le s son s u s n e c e si da d e d e nuestras p r op i a
a ba ja nd o
e n o s otros q u
p er ei bi a
o s o t o s p ar a satis« iE I p ro b e m
57 expresamos
u e e l o s n o respetan
g ru p
e m m os , a s c om o a s interpre-
n o m e e nt ie nd es l , 1
« E s t asernana e s u v s t
es
En
e xp re si on e
h ic ie ra n
Como suel ocurrir, ambos q ru po s e st a m e jo r p re p ar ad o s p a r a n al iz a r l o d e fe c to s
no
estr
u s te d es ? l Qu e querrlan q u
gente es racista [», P e u n d e o s g r a nd o m a q u e l d i o : « jN o e l p ro -
d e semana largo
es
necesidad d e s e c om p e nd id o n o e s t a s a ti s fe c h a . C u a n d d ie :
«lOUe n e ce s it a
;''''''''-i.,';.'LlU,"
qu
diaqnosticos
d e o s demas, s o
s up e v is o
e n e l s u d e C a i fo rn ia . I ni ci e e l e nc ue n r o h ac ie nd o e s d o p re -
e s a s n e c e si d a d es ? » . U n o d e o s trabajadores e xc la m 6
.U<.:b"''c',.h1"m:l
3 ) « E st o
. T o do s l o j ui c io s , criticas
e m po ra ri o
i ma ge n
profesiona1.» e rm in a c om id a m am a se sienno t e d e c ep c io n a d a porcue q ui e q u c re zc a
La necesidade qu estan en la raiz sentimientos t ac lo ne s q u
d or e
p ro pi o
i de a e s
rnade as
=~~~
I "
f;) .:.,}~,~:-),.t
~ •
;~,",~¥;{j~
~ M a rs h al ! B . R o se n be r g
Nutrici6n
5.
cuidado fisico
C o n fi an z a C o n s i de r a ci o n
D e sc an s
C on t i bu t o n
E x p e s i6 n s ex ua l
a l e n i qu ec im ie n
de
v id a
Empatia
f is ic o
H on es t d a
M o v im i en to , ejercicio d e a qu e a s o rm a
d e v id a q u
a me na za n
h cn es t d a
qu
no pe mi
a p re n de r d e n u e st ra s p ro p ia s l im i ta c io n e s
la vida:
P ro x im i da d •• Respeto
virus, b a c te r i a s i n s e ct o s , a n i m a le s d e p re d a d o re s V i vi e nd a Celebraci6n
DE NUESTROS SENTIMIENTOS
C o mu n id a
Ag A l im e n t a ci o n
P r ot e cc i o
LA RESPONSABlLlDA
C o m p re n si o
Ai
C o nt ac t
AsUMIR
S e g ur id a d S e gu ri da d e m oc io na i
conmemoraci6n
Ce eb ac6n de
creacion d e
v id a
d e l o i de a le s a lc a nz a do s .
C on me mo ra c 6 n d e a s perdidas: d e l o s e re s q u er id o s ,
resa no expresarla
l o s i d e a I t' s , e t c . ( d u e lo s ) Espardmiento
E n u n m un d
d on d
estr
id
m en ud o s e n o
u zg a
re
o n e ve r d a cuando reconoce
e x p re s a m o s n u e s tr a s necesidades, h a ce rl o p u ed e s e r a te rr ad o r L a s m u je re s , Ri
~ ~ ar ti cu la r
so
m u y susceptibles
asocia d e sd e h a e siqlos c o Integridad
d e e n b en e c i
A u t e nt ic i d a
cuya obtiqacion
C r ea ti vi d a
C o m u ni 6
E s p ir it ua l
d e a s ajenas, C om o
m u e r se v e e n
D ed i
mo
c im ie n
de qu
B el le z
des, da
O rd e
e l a . L a s p a la br a
p ro ba b
qu
unco qu
d ig a q u quer
d es ea r t o d m u je r t ie n
uv
op
A g r a de c i m ie n t o A mo r
de od
s em an a os de
i mp lo ra nt e
n o a st im e r
set at
i st o
d e deseos si
m ie d o d e m a ni fe s a r s u n e ce si da -
I e s a le n d e l a b oc a c om o si estuviera delante ev
mi: p la nc h
al pe
. ." ( n o p od ri a
d e l p ed id o p ro vo c
t od a
uy cansaa rd e p a
d e u n t ri b un a l
«E
a s c am is as , l a v
a l v e e r n a o , c oc in e fa c e na , p re p ar e l o
par el di
v ec in o d e e di fi ci o p ar a n ot if ic ar le s enton
qu
e s d is po ne r d e u n p oc o d e e mp o p o
o l m om e a lm ue rz o
r e fu e rz a s u convert-
efej
es
o rn ad a a go ta do ra , q u esta
un
tienen in-
e sa s mujeres cuales s o s u d e
de u n m od o q u
q u e l o e x po n g a n o tienen d e e ch o
P o r e j em p lo , c om o
I n sp i ra c io n
qu
l a s m u j e re s qu
q u e l e o c ur r
seos,es frecuente l mp o r a n ci a
A c e pt ac i6 n
n e c es i da -
s oe ie da d c om o ur se
e n c ui da r d e o s d e rn a s , e s frecuente q u s e I e
p ri mo rd ia l c on si s
t er na li za d a s e s ta s c re e n ci as . C u a nd o s e p re g u nt a
A rm o ni a
lnterdependencia
mujer amorosa
n eg ac i6 n d e s u p r op i a
i g no ra r s u s n e ce s id a d es .
P ro p os it o A u to e st im a
a s criticas. L a i ma ge n d e
e l sacrificio
s ig ui en te ,
l a p ro xi m t U .. .
am r eu ni o
po
e le fu n
d e p ro pi et ar io s
o do s o s sea,que
« iN o !) ), e s 1 3 r e sp u e st a i nm e d ia ta . E I t o -
fa r es is te n ci a m a s q u e l a c o
n as io n d e o s o ve n
5.
M a rs ha l B . R o se nb er g
mujer y, po di ut
e,
de de
ea
ur
eg
n ec e u ia dc s e s p o b l
d on 6 g ru p o Ma
m an er a q u e d if ic il me nt e
e ne r u n
T ar d I e p re q u nt e :
un
es
un
di de
ez
ma
en
ea
ud
m u e re s hablaban
e pe n
m i m ad r
ec
d e m ie -
ev
].
Es hi t fe s a r
e ve l lo de na
ma es E ! de s u b m ie n ue
ub
es de d ec i
mavoria
d e h a e r m i m ad r
di ho
di ec
un
en mo
qu
er ua
es Te ma
ha
de un
criticas
e re s de
d ad e
de ei un qu
qu mi
a s «tC6mo
ee qu
es
us
do
er
un
e eu r
ec
ue es
er
10qu
er me e.
es
di
h e rm a
Yono ec da un
ba
e, ua do
hermanos
uaes
ed
n ee e
er do en el en
da
dr
ex es
er ex et
un
ed
de
e ee s
farnilia?»,
qu
en
e cd o
qu
Ac
M i m ad r
mi
ec
ep
Sa
de us ue
e n e nd o qu
m ie d
de
ep
e ch o
el
u s h er ma n he ma
q u e n h ab i ha
eg
do un
Au qu n te n
m ed i
q ue , ug
di
e su l d o
o pe ra d
e nd o
ex ya ue
d e a pe nd ie i
he mo
di
d o o r e n eI costado
un
da
en
ec et
me
m ed i
M i m ad r ui
e s m om e
he
mp ue
e fe re n
da ha
de em he ho un
eg
un
c om o c or np en sa ci on ,
er
e gu i
ha
m i m ad r
el eg
de o tr a en
de un
ev
on ul
er
es da de
':L
d e e l a . M i m ad r
q ue d
e n e rm e dr ot
ca er
en er
~ < l E s p ar a m i i M u eh is im a
d e e on ce r d a
n o e s p ar a u s e d
ev
i De vu e v ar ne l
qu un u ed e e r d o u a e s o n u s n e e si da de s
pa
av
».
er
de ede
ue
uc
ha
erno ione
ma
aqu m o e s c fa v it u d e m o c io n a l nos
el es
de do
ua do
er
er es
de
r e a e o ne s
m ~ m o t em a
P r im e r
e ta p a Esciavitud emo clonal: nos percibimo response-
es el un
_relacion ee
ha ua
qu
mo
e ee s d ad e do
em
un de eo de de un
el
d.daqu el en es on bl Siyo
er
es
e ce r
mp en
qu
un de
qu
en de
ej
muua
un er
ua do un
ex
de es
ha ua
d e q ue -
la obliqacion
de
da
en
m ar av i o s
el
eo qu
mp es
el
es de
de
e-
er d.
S i e m a rg o
u ed e
de
br
ez qu
u n e n m ie n
un
e s o n n ea ,
e c e nd o
erud
de
me ex erme en
e nd o en el
er mu
e ce s d ad e
e r m ad o de
ev
Te da
es ue
de us
de
da
da
e» Se
en ua
u ed e
ec
eq
ue
e s u eh o v ar i i on e
el
me
o n e s i mu la n e , de
un
ud e rd ad e
de
r ec ue n
en
en
el mo
de
m uc h
ho
ma
de
Co
s on , n o s en ti mo s r e sp on sa bl e s
ea Se de x im a mo un
e ce s
e)
ue ye
h a e rm e
ed
bles de lo sentimientos ajenos ue
e n m ie n
ntma
Meda
rm pareja
S: tr
qu ma
ue
er ia en
1105
ec
ha er
liberarn
e m oc io na : u n e s d o d e l ib e ra ci o la en es d e relacionamos
.s de mo es es de en m ie n o s o s dernas. C re em o s q u e d eb e m a e s o rz ar no s o n t an te me n en ha er
grfa
un di qn ugad
e x cl am 6
1: n e
es
desaprobacion.
Ap
mo ab
demas,
W fe r e m
ez
qu
di ec me te
ha
un
urnrn!», m ie n a s
c a rt e
SENTIMIENTO
he da La en do e n la b oc a C om o rn
Ie e st ab a d e st in ad a
« iN o
de
m i n e e s d ad e
me
a r te r an u n e rm 6m e
se es la os de nuestr expresandola
uy ,,
no at ac
p ro p d ie ie nd o
- , , : -: " } A , - ~: -
po qu
qu
pr te
.. sa de ella
en cosa
p ad r
< iU m
LA RESPONSABILlDAD DE NUESTRO
aban-
u y pallda por cierto. F re n
f ie i l d e aceptar.
co
ue
mera, esta, r ey en d
respuesta positwa.
er do de
u s e ce s d ad e
un
en da
ue ha e gu id o de e u e s le du
un
ec bi de os
«mereceria»
el
de
r ac i un
ex es
qu
en
qu
C ie r t v e z mi m ad r esda
de
d e rn a s A I
t am p o c
do qu
u s oebiles
d e 1 o qu e «deberia»
Si n o v a o ra mo s n ue s
o tr o
me
ASUMI
ue de es mo
me
da un er u ie n e :
Sf
dr No
5. Nutrid6n
cuidado
Co
Ag
C om un id a
C o nf ia nz a
D es ca ns o
C o n si d er a ci 6 n s ex ua l
C o n tr ib u c i6 n
Contacto fislco Pr
Ho ma
insectos,
animates
me
nr
31
da
e c m ie n
es
a pr en de r
depredadores
de
d e n ue st ra s
ue p ro pi a
pemi
I im i a ci on es J
P ro x im i da d
V iv ie n d elebraci6n
R es pe t S e gu ri da d
conmemoraci6n
S eg u d a
C e le b ra c .o n C o m em o
d e o s i de a e s de
e rd i a s
sees qu
Esparcimiento
do
ol
re
es ra
ne
sidade
e xp re sa mo s
n ue s a s
n ec es id ad es ,
h ac e
p ue d
se
ci
sd
ha
gl
on el
ajenas, ga 6n
C r e at iv i da d
enserie
as nt
Cu
qu
de 10
mu
do
po
nt
an
desear mp
Pa ej mp
om
sa mu
de un mo
A rm on i B e l ez a
dernas,
de
cr en
e s f re c
C o m u n i o n Espiritual
ue do
mu
ej
r ef ue rz a
mi do
ma
ec
esta m u da
qu
e ll a
La
p a a br a
Ie saen de
oc
om
si es vi
el nt
sernana,
Interdependencia A c ep ta ci 6
almuerzos
A g ra d e ci m i en t o
v ec in o
de ed ci no me
m p o r n re ]
pa
ev
al pe
no ca es .Ln
od
ar
31
p ro xi m
e un io n
iNo ma
da c an sa -
«E
un
carnisas,
todo
A pa y
s u c on ve n
so
I ns p ir a ci 6 n O rd e
es a-
la
Como
hablar
e rn a
arnorosa
su
n ec es id ad es .
De
A u to e st im a
L a m u e re s mu
eq
modi
i g n o ra r s u
s e a te r a do r ma
Autenticidad P r op 6s it a
ol
En mo
mu Integridad
rent
de no ex resarl
D i ve rs io n Ri
e mo ci on a
a lc an za do s
o s i de al es , e tc . [duelos]
A rn o
S EN TI M! EN T O
E mp a i a
e je rc ic i
virus, bacterias,
N lJ E ST R O
1)
p re ns io n
Alirnentacion
M ov im ie n o ,
L A R E SI 'O NS Al \I Ll DA D
Fisico
Ai
E xp re s o n
A SU MI R
co ne
mp
Ja
p re p
d e p ro pi e a r o s ue
av
ed
s ea , q u EIto
5. Marshall B. Rosenber
mujer y, p or .o tr a
are,
ea ci na
d is cu ti r d es d l a p os tu r
de
e g t i a me nt e
que «deberia»
10
de
an
10
u s e bi l
i nt en to s
que «mereceria. r ec ib i
bi
porqu
d e los
ie ta ez
ad
a si s i 6
ad
in
ar
ue ta
u n a ll e
d on d
o tr a
d o q u l e d ab a e xp re sa r s u n ec es id ad es . D e r ep en t on
ue la
x pr e
d ec i
s al a T a d 6 u n b ue n r at a e n e a a r c er ,
uj re
h a l ab a
m i m ad r
nu
p al i d
el
po
ie to
Fr nt
1 0 l ar g
ca
c la ra me nt e n i u n qu
e r p or qu e n o
s ol a v ez .
a ca ba b
d e h ac e m i m ad r
i ch o n u c a
p ad r
e r e xa ct o Y o n o r ec or da -
c ua le s e r
s u n ec e i d d e
t ra ve s d e i nd ir ee ta s s e e x pr es ab a m ed ia nt e t od o t ip o d e c ir cu nl oq ui os , I nt en ta mo s a ve ri gu a
po qu
I e c o st ab a t an t
s e n a bl a c ri ad o e n e l s en o d e u n f am il i qu
u an d
hermanos
er
n ii ia , s ol i
{(lC6mo
hermanas
b re s. iT e c re e q u e re s l a u ni c m an if es ta r
criticas
l o d em a
h er ma n co
t nt en s va io
quie
d ol o
di
p e i r c as a te
t re ve s
p er so n
h ab la r a bi er ta me nt e
u e Ie
aH
un
p e i r t a c os a
e la ta r u n
d es co nc er ta d
n o po-
tr
no
Devuelvamela
emocione
ue
de
ij
R ec or us
ue so os po de
s 61 0 l e r ep or ta ri a
a ci a r ef er e c i
y, como eompensaci6n
c ar te ra . E n e s e m om en t
n h l ab a s ec re t
un
en
e gu i c o
l a c o e di a
e n l a i m o si bi li da d
otra
m i m ad r
t en i
r eg al o d e u n
M i m ad r
o n i qu i
ue
h ab i
L a l I ev ar o
d e e mi ti r h ec h
e g l ar a
ha ia
s ta d
n fe r atrevro
par favorl».
liberarnos
s t e ta pa ,
m ie nt o
la q~
c ar -
Haeers responsabl
o pt a
u n j ug ad a a rr ie sg ad a u n c a t er a i de n i c
pa
pe la
qu
m is m
m i p ar ej a
no
s ta r e n
na
e li z ar el
lg i en t
r el ac i6 n 1 0 m a r ap id am en t qu
ye
h ab i u a gria S e t ra t
lo do
ie
ro
de un
si nt
a g b ia d
la rg nt
ar
l a s i u at i6 n
x p r i e nt e ca
e sp on ta ne a
un
un
sa
h ab it ua l d e a qu e l a o bl ig ac i6 n
f as e d e t od a r el ac i6 n e s u n e nt i i e t o
g ra n s en sa ei 6
de al
d e l ib er ta d
m ar av il lo sa . S i e mb ar go ,
a s « se ri a» , p u d e o cu rr i
o f e ci en d
s ab r e l
T e g o l a i mp re si 6
n ec es ld ad e
s ie nt a r es po ns ab l d e 1 0 qu e s ie nt e eI otro. Si f ue r u n p e s o o n d en t d e e st a a ct u n d a ce r
perjudl-
n e e si da d d e l ib e a r
d e s u p ro pi a
la pa ej
Sf v a v ol vi e d o
se mu
v ar ia ei on e
r el ae io n p or qu e c ad a v e q u v e q u
m ut ua , j un t
r el ac l6 n e st im ul an te ,
a je no s
u e n o l Ie v
de 105dema pued
d e s e a ma do . E n l a p ri me r
u n d es e d e c om pr en si 6 u e l a r el ac i
acit
p os ib le » S e t r at a d e l a r es pu es t
e l a mo r c om o 1 3 ne ga ei o
qu
un
f re cu en ci a e sc uc h
e st ab le ee r u n
a ho g
Esclavitud emo-
n o 1 0 so n n o s en ti mo s r es po ns ab le s
1 0 s a n S e t ra t
n e e si t
ap
b le s d e l o s en ti m ie nt o
de lo sentimientos
t em a « M d a m ie d
d e r el ac io na rn o
donal: n o s p e rc i bi m o s r es p on s e
d eb e
c ia l e n l a r el ac io ne s i nt im as . C a m ue h
di
1 3 co n u l d ia gn 6 i co ,
lg
o ci on al ,
f or m
~r me
os e-
d e l o d em as . C re em o q u
ac
d e l ib er a i 6
p o t re s e ta pa s e n n ue st r
d e s at is fa ce r l a n ec es id ad e
in
i en do s va qu
qu
de apendiciti
h er mo s a da ,
ne do
v ol uc i
feriremo como e s ci a vi t u e m o c io n ai , nos ~ on si de ra mo s r es po ns ab le s d e l o s en ti -
M i m ad r
t en ie nd o m ie d
qu
ue tr
V o bl ig ad o
na
e n e l e os ta d
e su l a d
m ad r ,l
s e d ol or os o p ar a l a p er so na s n o m a
H a l ab a
r ep r n si 6
ab
d e l a f ar ni li a? » A ca b
ar
habian operad
su er
d ic o
p ue d
lo demas.
1105
u nq u
la
p un t
p er o n un -
e sc as o r ec ur so s e co no mi co s
n ec es it ab a p or qu e p en sa b
ciruqra e xp lo ra to ri a ro
co
qu
I e h a bi a r eg al ad o u n
a to rc e a no s er
s e q ue d
mo esforzarno eonstantemente en hace f el ic e l o d em as , c ua nd a n os pa re e q u
desaprobacion.
p ro ve eh 6 l a o ca si o su hermanas
qu
d e n 05 0t r0 5 p as am o
1:
E I d es cu br lm ie nt o
da
3 c ar te r
e s p ar a u st e
de se es la os de nuestr
al
i en ?
p or qu e n o s at is fa ci a m i n ee es id ad es , V a h or a y e q u
h u i er a
osra
011
ie
D e q u e s e t r at a
ba ue
i e t ra s
d o e nf e( me ra s
om
lo dema cuales so su necesidades.
aban-
fici de aceptar.
t u p ad r
L a a te nd ia l
en la bo a.
ella expresandolas
a, le is
s e l a m an if es t
!»
diciendo: «j N o 1 3c ar te r
m ay or i
co
jU
h is to ri a r ev el a h as t
qrupo, Ie pregunte: =M
a nh el ad a
s e a p ro pi 6 d e e ll a M i m ad r
si».
oh
s e l e va nt 6
as qu
ta
e r o me tr o
ta creyendo qu Ie estaba destinada, exclamo: K,:E para ml iMuchlslma
de
na ne q u d i i ci l n t l a a vu d r a tene un respuest positiva
c on se gu id o l a c ar te r
l a c ua le s I e i nt ro d j o
d e rn a s A I f in a e ll a a ca b c on ve nc id a u n ve a s d e q u s u e ce si da d n o u en t p ar a
necesidades es p os ib l q u o s o tr a a m po c [0 hagan.
ASUMIR LA RESPONSAlIILlDAD DE NUESTROS SENTIMIENTOS
x pl ic a i 6
de es om
ue ad
me un
a n r a p od r i l a i g i en te : « N
Marshal
5.
B. Rosenberg
J ue ga , b a u ee an do ,
ASUMIR
o:
S1
h..
mp 0ma
mp En
al
ma
de es
mi
ma
ct ».
S i a ce p
es
a eu sa c n ,
haria
har
empe ar
ue
es
esad
Tec
d e e sc la vi tu d
de qu
qu
e be r
be
or ue
un
ee
bl ac n.
u e d eb e
Ti ne
na
oj
c up a
o ns ta n e -
ob ma
g us ta r o s
T a b ie n
am nt
ad
de
s en t m i n t
de
qu
co
o pu s
as
me
us
J gu na s o rm a
er na
u an d
er as
de
u e e x e sa r
s en o a s
es
en
qu
No
s po n a b
mo us
e n m ie n o s
Te em
de
n t n ee s
no
di us
s te n
de
sa
al ma
es
or
mpo,
p r e is a
s u s in ee r d a
c on ee t
e sp on sa b
pa
a rs e
pa
c la v
e m e io na l
qu
a c b em o
s ig am o
x p e s n do l
un
un
muer
esad
es
o no c
qu
ab
Ma a ne r » .
_ Yu a
u da ,
o da v
pa
am da
eb
o eu r
co
el
3: En
e s u es t
m oe io na l
AI
a nu da r
iMa
a p e nd e
e mo c n a
e s o nd em o
be e ce s
ma
T e rc e r
es
u s n ec es i
i za m o no ot
mi mo
mo
e ta p a . Liberacion
emocional: n o s r es p on s ab i
ue s 61 0
na
M a a ? < ! V ay a
em o. ce
s-
mane
d qu i d o
di
10e
o s d e n as . S i
E ta p
Du mi
e eu en -
c ta r
e i6 n
ar
qu
abi
mi c es id ad e
ma
po
di us da
m . .. ! ) C
e r no c i on a lm e n te . q ue , a l a l
er
C ua nd o
Ma
10e
ajenos
oy
n in a
os otos
muc
es
o eu r
np
er
ema
ma P ue d
s id o
conp
EIdi p on sa b
Yo
ar
s e n t m i e nt o s
mb
tu
h ab i
pa
Ma
os
p on sa b
( !j Es e e s
Ma
e ce s a de s
etapa. "Antipatica":
lo sentimientos
vic
dena
en
?", 1 0 c
e m s ia d
as
e mo ci on a
n e e s a de s
mo
Es xi
mo
n ue s
e mo ci on a
s po n a b d ad ,
e ab a
im
mu
b e a ci o
mu
ma
Seqund
mo
u s p r p ia s
me
co as En
Si poqu
d e n os t
Irate d e d em os t a r na
me ns
a n i pa t c a» ,
mu
on ac
o n s io n
«eap m an i e s c i6 n
er
g no r b a
c om p a ee r p ro vo c
mp
O) Su
SENTIMIENTO
Mi s u t ra n s ic i o
En
qu
DE NUE~TRO
i\ RESPONSABII.lOAl)
d e n ue s r a
intencione
as pe
acetones.
mp en
a le r
s ug e
n ue s a s
nc ne
n ue s
cc ne
pe
os
a ce mo s
s po n a b
xp sa
m en t
de
mo de ch o po ni a Pa
ec
e se ub ie r
e x e sa r
as de os de na n im a
ma
u s n ec es id ad e
u nq u
a qu e
as
c os t
de
er as
er
er oc na
mp
p a e ip an te s
esar mis
s u d e e os ,
p r q un te : qu
~Q
a ce r
un
un ya os
na
a lc an za d
es
el
c ua le s
M a rs ha l
5.
B . R os en be r
Resumen
gu
e on oe im ie n
el
de
a s n ec c d ad e
mi
quie
se comunica neqatiuament opciones:
cuatro
cuenta de nuestros sentimiento mi
d ad e os juicios,
nosotros, al recibi
ca
1) e ch ar no s l a culpa;
qu
criticas
2} culpar
necesidades ul
Si
nd ba
do
tenemo
de
necesidades
(tanteando
Mujer
es br
pe
ualores, C u
Cu
nuestras po de
En
ma
necesidades,
d e u n m od o
di
6n
as faci! sera para
exteriorizarlas
manifestamo
demos no
juzque
nuestras necesidades,
especialment
en e l c a
do
Mujer
do
po
mi
si
un
as
mi
en
mi
g un a
ca seuerida
no
br
u je r
dr
s ea , q u
pa
C o p an e
ye
necesidades
es abe? di
me ha es
Sa
compoiiero
ciertos
eneubrir
Te
a mi li a
do
e cu e d a
q en e a ci o
educada
de
pudieron
de qu
0qu
ueces
mujeres
ue
obser-
hacic Es
comprendernos
o s d em u
de
d is gu s a do .
Companera:
mp
es [recuente q u
mu
cuando identificamos
ue
qu
c ua n ue
e m ba ra za d as ?
insatisfechos): qu
m ed i a r ce
1 8 ha b a n
mp ur
SENT1M1ENTO
ue
n t m ie n an
/0 s up os ic i6 n
a d ol es c en te s
pa
oc si
de as de as paab as qu
mu
mied
de
NLJESTROS
e f e xi 6
en aq el
3) darnos
hacemos
qu
c as o g ua rd a s e
ad
rn:
LA RESl'ONSAlllLlDA
e m a rg o
op
s e e sc on d a n
4) darnos cuenta d e
interpretaciones
nuestras propia
mo
e! mensaj
la otra persona;
el m e
diaqnosticos
Cu
0, e n o d
es
ma
sentimientos.
mu
c o me n ta ri o
ASUMIR
c ua nd o mo
q ue da ba n
e mb a a za da s
10
ma Cuando
se
at
de de ar olar
nu
e sp o a b d a
ties etapas:
m oc io na l
a-
»,
qu
za as no em
«etapa
10
mo
1)
2)
mi pu da
nt
mo
po
da
»,
qu
mbes
mi de
ol
05 n in os ,
ma
mp
as o?
qu mo
3)
mo
el
mimo
mo
La m u
di
ba do
e n m ie n o s qu
pa
qu da
n os o o s
de
ue
em
za as
s oc ie da d
es
qu
u ed o
do
ue do
ID
mb
a f r ma c 6 n
s u c om p a e r
da
di
un
po ue
ma Op
pa
us
i em p
L a r e c co n h a de
ua ar
en
mu uz
st ma nt p an e
e g m id a n . na
ec a n severidad.
en
do
Cornpanera el
p re s mo
q ue l
ab
mp
reputation,
1 e5 i m
s ta u
e xp te so -
sentimimtos.
co se ue ci s,
al
ne
d i r en t mp
accion
es el
p ag am os !
el d e
un
qu qu di
es an
ad
e c n om i
las
od
m po r a nc ia ?
nte en o,
ut pa
C om o
m ez cl a de sentimientos,
56 o eu pa rs e ur
Me d e o tr o s e mp
qu
10
m ie nt o
·rrrv··· M a rs ha l
B . R O Je nb er g
5. A SU M
tror
en aque/los
es precis
ia p er so n q u e sc uc h r ef le j en seguida 10 mezcla de s en ti m ie nt os , y a u e l a c o rr ie n t d e comprensi6n proseguira m ed id a q u c ad a sentimlento vaya emerqienqu
i,
d o p a t ur no }
eq ne C om pa f e ra :
a di vi n
qu
e l d in e
A s es
te d a m a r ab i
d e lo
Ie d i
.'
i:
'" t.
q ue , a u
am
qu
ue
qu
d e q u c on fe so r
51 s er i
mu
e di a
om nt
w an d
h ub ie r
ot
om on t» uj
enio
a s t ra n d es cu b i r
e xp re sa r s u o pi ni on es , s e h ob ia n t ie sv o f a t en si on . Y o n o s e s en ti o e nf re nt ad a
Comprendia lo
sentimientas
c om po ti er o h ob /
e xp re sa d
c o s u p ot ob ro s
n ec es id ad e
y a n o t en i
qu
d ec i q u h ab i q u i le gi ti mi da d ( 0) ,
v er da d es
restaume
q u t ie ne n h i o s ( 0) , y m e qustaria q u s e sintieran bien recibidos (N). ( Q u ie r e d e e ir m e q u e s i en t e cuando y e Am
Lamujer sehabr expresad
Das-
c ua nd o v ie n c o s u n ov io ? P ) ca et fenguaje de 10CN usondo la cuatro
partes del proceso: ooservacion {OJ,sentimiento
uq
experiencla
n ue v
en
la relation
t an ta s adoles-
h ub ie r
e om p re nd id as ,
p ar ti r d e h ab e p od id o co
p a rt i s u s
d i fe r en c ia s s i n hostilidad. De no h ab e m ed ia d
h ab ri a p od id o d e e ri or ar s 13
r es pe to .
se quedo s at is fe ch a p o h ab e s ab id o e x
r el ac i6 n e n r e a m ba s s e b en ef ic i puntos d e v is t
oma im
q u e s e r ef ie r
l a s in ce ri da d n i e l m ut u
p ro du ci a e l h e c h e d e q u
qu
o da v
c en te s e mb ar az ad as . A s p ue s l a d o p ar te s s e s in ti er o
CNV,
p ar ti r d e a qu e m o me nt o
p ar a e l t ra ba j
q u q ue ri a
eual
hacer en comun: cuidar
gente.
P ar a p ra ct ic a m er o q u
(5), necesida
{N
peti
i de nt if ic ac io n
p re ce d
nuncia a su m e
t od a
aquellas
2.
en asque
u n c lr cu l
e l nu-
p er so n q u
las pro-
co
c ua nd o d ic e
e mp re s e n e l piso d e
Sa
deReu
eso. p o rq u e e s to y q u e ri e nd o respeto
me
u s palabras c om o u n i ns ul to .
3. M e d ec ep ci on a q u M e e nt ri st ec e q u
ch
N EC ES I A DE S
d e n ec es id ad es , m a rq u a fi rm a ci on e
d e ja s papeles d e
M e s ie nt o f ur io s om
LA
d e s u s s e n ti m i en t os .
responsabiiidad
1. Me irritas c ua n d niones.
4.
asuste (5), p o rq u e m e parece q u a qu i t od o d eb em o s a y u d a r l o s n e c es i ta d o s (N). A q u i v i en e n a l gu n o s a d o le s c en t e
ha
su
/0 sensoci6n de
e n m un do s d if er en te s
?C
ue un
es
s i v io le nt a
s eg ur a
e l d eb id o e sp e
Ejerdcio
u n h er ma n i to .
or re di
/o
que
su companera,
presar la inquietud
q ua rd a
E CO NO C M IE NT O
su interfocutora.
rar e l e st ig m a d e
En cuanto
S EN TI MI EN TO S
1 3 m uj e e st uv o c or np le ta m en t
a yu d
e m o ti a
n ec id o p o c am p/ et a f a u rg en ci a
q u l a d o e st ab o
q u c on si gu i
e x p re s a r desacuerdo
e s t ri s e .
K at i t uv ie r
qu
d e s ii en ci o L a q ue ri d
portante,
o tr o i nq ui et ud .
u ni c
qu
D E N UE S R Cl S
l a p r o cu p c i n e
o r i en t
b ue no .
e st e p un to , 1 0 u je r ub
h as t b r n da r
d o s l o a d ol es ce n te s s o lt er o
ayudar
I e g u s a ri a e ne r .
i nt er ru mp i r a
c om pr en do , t e g us ta ri a q u
A I l eg a j)
uver
mi me pa ee qu se hi
Chiea:
q ui /a .
ej
p ro si gu i
s u c om pa ne r
h ab ri a s id o p er ju di ci a
a di vi n b a
no
f a o po rt un id a
Compaiiera: ',
hi
u e l a c hi c
Compafiera:
t en e r
or mi
qu o mp ot i r o
2 .E s asl?
a ba ja n o s d o s pesar d e q u q u m a te e n r is te c q u t e e nc an ta ri a
es es t en e o tr o n ie t . .
desu
se u t l ic e p a r e s o
no
o q
( Pe s : :
es qu
m i nuera l e g u st ar i
e gu nd o h i
5 1, y
a c b a p aq an do .
c on tr ib u ye n te s .
sq
c os ta ri a m an te ne r
Companera:
q ui e
EIdiaoq de qu
E SP ON SA l lU DA O
I eg ue s t ar de . n o v en ga s
c en ar , p o rq u e e sp e ra b a p o de r pasar la no
contigo.
M e s ie nt o d ec ep ci on ad o p or qu e d ij is t
6. E st o d es an im ad o p or qu e s ad o m a e n m i a ba jo . veces 8. M e a le g
g en t
d ic e ciertas c os a q u
qu
h ay a
d ad o e s
asustas c ua nd o e va n a s 10 T e a g ra de zc o q u
qu
mi hios
harias
qu
no
e st a a lt ur a m e h ab ri a g us ta d
hiciste.
h a be r p ro qr e
m e o f e nd e n
prernio,
v oz .
m e I ev ar a e n c ac h
c as a p or qu e q ue ri a I le ga r a nt e
Marshal
5.
B. Rosenberg
al Ejercici
He aqui mi respuestas 1. S i m ar c
es
de er r es po ns ab l
p re su po n
ue
no
de
ot
p e s on a q u
p e s am ie n o s
p ro vo ca r
p e s on a
e so s s e nt im ie nt os .
m i m od o
pe on
es
as
ue
a n c on t
po ri
h ab e
mp
R e u n i on e s , p o rq u e 10 q u
un ea
h ab la . N o m an i e s u e h ab l
P ar a m a ni fe st ar lo s
HM
di
Sa
y o q ui er o e s q u e q ue de n b ie n g ua rd ad o
sean
de encontrar».
faciles
Sima
me
s on a q u 3.
a mo s d e a cu e d o
o nd u
d e o s s en ti mi en to s
necesidades b ui d
an un ci ul
numero
as
n ab l
5i ma co es m i n to s
er on
d e p ri me r
ma co es
qu
ma
co
a su m e u rn e
harias
en
s e e sc on de n detras d e s u s en -
ha er
o: «M
e ga r e mp ra n
h ab l
Sima
ue
a cu e
qu
la per-
d e s u s en ti mi en to s
o n u n circulo, n o e s a mo s d e acuerdo. Para expreh ab l
qu
po
s e e sc on de n detras d e s u s en -
h ab e d ic ha : « Co m
me diis
qu
p or qu e m e g us ta ri a po-
pa labra»,
on
circulo, e s m o
a su m e l a r es po ns ab il id a on un
nurnero
mi nt s,
de ep on
a l teatro p ar a s ac a l oc a
u n clrculo, e s m o
l o p en sa m ie nt o
nu er
sa las necesidades c ie r
qu
po
no 10 h ic is te , m e s ie nt o d ec ep ei on ad o es
s on a q u
n o e s a mo s d e acuerdo, P a r a e x p re -
r es po ns ab il id a
p e s on a q u
er on ma
d e s u s en ti mi en to s
fia»,
sar l a s n e c es i d ad e s
m ie n a s
h ab l
y o q ue r
u rn e
h ab l
un clrculo
l o p en sa m ie nt o
U eg ue s t a d e p o q u
s on a q u
r es po ns ab il id a
numero co
s a r l a s n e c es i da d e s
l id ad e
mo
a su m e
u lo ,
o s p en sa m ie nt o
e rs on a q u
ab
la per-
s ta mo s d e acuerdo, P a r a e x p re qu
po
o sa s u e m e o f e d e n
d e a e e rd o e n q u
d e s u s en ti mi en to s s e e sc on de n detras d e s u s en -
a be r o rq u
u ie r
h o H A ve ce s
ge
di
u e m e aprecien,
me critiquen», 8.
ma co es
n u m er o c o
s a r l a s n e c es i d ad e s i mi en to s an
ad
u n c ir c
o , n o e s a mo s d e a cu e d o
o s p en sa mi en to s q u
p e s on a q u p re m
h ab l o rq u
p od r
s e e s co nd e
h ab e d ic ho : « M a \e g
ni
e sp e n z
cicu
no st mo
de qu
Pa
e xp re -
d e a s d e s u s en qu
ha
e co n c ie ra n
l ab o r e n e s e p ro v ec to » . 9. 5i ma co es
nu ne
s a r l a s n e c es i d ad e s
on
d e a cu e o . P a
o s p en sa m e n o s q u s e e s co nd e
e xp re -
d e a s d e s u s en -
10.
A SU M1 R
vo
m e a su s o . p o q u
si
s ab e q u ma
st
s on a q u
n ab l
L A R E. SP ON SA BI !. lO M
p ie ns o q u
a lg ui e
D E N UE ST RO S
p od r
S EN Tl MI EN TO S
s a i r a s m ad o
nece-
o do s e s a mo s s eg u r OS H n um e
co
u lo , e s m o
a su rn e \ a r es po ns ab i i da d
d e a cu e d a
d e s u s en ti mi en to s
qu
pe
AR
H as t
NR QU CE
a qu f d e a r o l a mo s
os
N UE S R A
p r m e o s c om po ne n e s
c en tr a
e n 1 0 qu e observomos, sentimos Vnecesitomos
c ri ti ca r
a na li za r n i e ch a
de un
m an e
c om po ne n
qu
cu pa
p ro p
de es
para entiouecer
nuestr
mos co
un
EI us
e xp re si 6 qu
el lenguaje
a gm en t
de un
« l C 6 m o hago
co qu seesqu qu
e sc r
en
e la t m an a
ma
ha
su ge
c ua nd o a 1
p er so n
e n u n a l e r e l e su l a d
f or rn u a do :
« Le p e d i qu
po
p on e d e e -
F ru s r ad a p or qu e s u m a i d
qu
qu
o s d e rn a
no petiirnos
Reeuerdo
c or np as lv a
positiva
c an ci o
o s e n o rm a n eg a v a
necesita-
p ue da n s at is fa ce r n ue st ra s n ee es i
que pedimos, no
nf nt
ul mo
n e ce s id a de s s e e n cu e nt ra n i ns a ti s
m a ne r
qu
mi coeg
Ru
B eb e m ey e
Usa le.n~uage positive las peticiones.
L a g en t
p id e e n e a d ad ; a de ma s 1 0 m a p ro ba b q ue n e s s te nc i
E I c ua r
q ue re mo s p ed i p ar a c on se gu i
ue
o s d o p ro b e ma s q u
g u e n p id e u n
h ac er l s i
q u e o b se rv a m os , s e nt im o s
ardo
a nc io n
de es
C NV , q u e
lo
no quiero hace:,'o que no
h ac e » . L a l e
ev
de
n ue st ra s n ec es id ad e d e u n
E n p ri me r u ga r e xp re sa m o un
c om pa s o n
vida C u a nd o n u es tr a
expresaremos
r es po nd a
de
A p re nd im o s
s e o c up a d e
p et ic i6 n e sp ec if ie a a cc io ne s q u
dades. l C 6 m o
DA
n ad ie , s i e st ab le ce r d ia gn 6s ti co s y ac tu an d
c om p e ns i6 n
p ro ce s
e ch as , n o a te ne mo s ·r
DEMAs
o n u nd e
n o s ab e q u
para
seI
e s q u e a s p e c io ne s n eg a i va s p ro vo -
a s e ci be ,
d ed ic ab a d em as ia d
i em p
a l a ba jo , u n
nuer
qu
on
p e c i6 n q u
n ab l
el
po
n o a ba ja r
a rd e m e o mu n c 6 q u
h ab i
ob endo
an
me al
sehab
n sc r p t
pa
c u a ta :
p a c ip a
esse
en un or
Lo
DEMAs PARA ENRIQUECER
N UE ST R
V ID A
1vlarshai B. Rosenberg
ia e ll a no habi
jo ua qu r na ne ra . s e q ue d o un moment
dich
c io n d e o t h ub ie r
d ic h
c on mi g
qu
desoues d ij o " iO ja li i I e t a d e p o sernana e n c as a
un
l a g ue rr a d e V i et na m
v is ad o e n e l q u
participara
p id ie ro n q u
u n h om br e c u v
i nt e v en i
e l p ro gr am a e n video,
a qu el l
,.
eq
gn
t uv e ocasion
de observar mi interven
pantalla diciendo
qu
r id o d ec ir , m e s en t rnuv d is gu s a d
h ic e
5 ig ui en t
p ar ti ci pa r e n o tr o d eb at e no q ui er o t en e
un
intervencion
determinadas
n o h ab ri a q ue -
l a s ig ui en te s tudiante
la
Un semana ma tarde, cuando me invitaron
continuar e ) d eb a e n e l misocasion d e r ei nv in di ca rm e C am in o d e e st ud i todo 10 que no q ue ri a h ac er . A I e mp ez a e l p ro gr am a e l h om -
hablar, me quede a lr ed ed o
a nt er io r
heche u n
s em an a a nt es . No
r ec or da b
e n s il en ci o S i e mb ar go , e n c ua nt o despeque los labios, la palabras
re hacer, si ri
definir claramente
Un
ez
i nv it a o n
qu
habian
a cu mu la d
sideraban un racista. u n p as to r q u u pa d
r ab aj a
que no quie-
unos estudiante u en ta s
o nt ac t
d e l a v io le nc ia .
on
describiendo
r ec to r T ra s e s cu ch a a lg un a en clam qu Pero un
de ensenanza secundad ir e t or . L o c on -
a n l os j 6 ve ne s
esab
u y p re o
o r r e p et o a l p as to r l o e st ud ia nt e c om o discrlmioacion
v ei a
d e s u q ue ja s l e aconseje
de lo estudiantes refunfuno v er l
p ar a d e ci n
de aqul: No necesito qu e n o nc e
10 q u
qu
ustede vengan
decirm
p ro ce di er a
p on e
l o e st ud ia n e s q u
q u l e h ab ia n d i h o q u
d e el s u r es pu es t f ue : " i Fuera
10 q u t en g
qu
A qu el l
m is m
Re or
l e d ij er a c 6m o t en ia n q u
p ei -
qu .traves
su perro,
qu
v e o s a l p er r g un o
i en tr a
e n t ie rr a
t el :f on ~c a d e l o
c on vl en e e vi ta r l a f ra se s d e
Un
en
muestr
.1
a lg ui e
p ro bl e a s q u
a si s i a
SI?Ulente
u y b ie n q u
p re st a a yu da . A l uden av
le pid qu
s up er vi sa r c om o l a otra person
l av a l o p la to s " ay ud ar " s ig ni fi c
u.n
oflll~, I~gfl-
T od o s ab em o
q u s e r e fl er e
q ue .. c u a~ d
e n o rm a d e
hlstoneta
avuda !1).En l a v in et a
d e u n p si qu ia tr a
pueden variar e no rm em en t
p re -
e l d ir ec to r , ha bl a a ce pt a
i n e nt a l ie ga r n ad an d
« jL as si e b us c
e n e l d iv a
! a f or m
n ue st ra s p .e ti ci ?n e
r ea li za r
l o dernas pued
r ep re se nt aC lo n
n os ot ro . n o c om o
l Ia ma d
qu
t am bl e
f o m ul a
i e b ro s d e mi f a i li a c re e p ar ej a c o
un
r es pe c
s lg u, .e nt e l o e :t ud ,a ~t e
recibi u n
n oc h
a mb ig uo ,
s ig u
t en di d
co
e l l en gu aJ e d e accron ~o~ltlva qu
e nt us ia sm ad o
u n l en gu aj e p os it iv e
qu
lo lava..
u n t al le r n o p ro po rC lo n
if
ot
e !~ m
comprenslon
L a m uj e I e e ch o e n cara al mando: «t q u y o quiero e s q u " " ,' ' Pe ' s i v a 10 haqnl Ella ltl~ dejes ser simplemente q u ie n s o v» . E I h o mb r r e ICO. (q l a c o u ni ca ci 6n .
sitiva,
hacesl». A I p ed ir l ij
mall. Esta afirmacion p ro vo qu e u n
10 q u
q u s e e xp re sa r
«Q si
r es pu es t
d e accron p.o-
e n e l l en gu a
crecer
ib embargo, es
ser yo m's~
e s p ro ba bl e q u
d ef en si va . L a m u je r h iz o e sf ue rz o
ridad
p ar a f or mu la r c a
cla-
1m l (l bl o
od
«Suena
c!::lr:Jmente, 10
h ac er '» .
I e h ab ia n p ed id o a l d i e ct o
no l e g u t ab a q u
n eq ro s' » A I d i
m e c om un ic ab a
abstract
sistio: «(jNo no
or
en tono d e b ur la : « ~P ar a qu e L a u lt im a q ue ri am o
ta
f lu e s e f or m
a ma r d e i si on e
a l d ir ec to r u ti li za nd o
do la treint A de ma s d e e mp le a
Un
l.
pretendian de director
v e q u f ui mo s r eg un t
10 q u
en la qu
la opinione
reunirse conmigo.
Comenzaro
c!jf(li"l
e vi ta r F u u n
d ec id e s ol o
tista d e a gr av io s c on tr a
a ju s a r
r ab aj ab a e n e s r ec h
p o l a p er sp ec ti v
acordaron
co
l ar g
a cc ed ie s
« No s g us ta ri a q u . se ~ i ri ~i er a
h om br e q u s e cavo e n u n l ag o
que sf quiere hacer.
un
q ue ri a
je
nabla p ro pu es t
triste leccion q u m e ensefio )0 q u o cu rr e c ua nd o u n
de
a lu mn o
a cc io ne s c on cr et a
m an e
ca salieron atropelladament
( No s g us ta ri a q u
habiamos practicado
sent do vago
m an er a e n q u s en ta d
h ab er l
C ua nd o e r i n
de no
d e d ie z s eg un do s tratando
la manera de expresar su p~tlclones
" us te de s" , s in o c om o " lo s a lu mn o
m o p ro gr a a , s e m e presento
~ n r at o
l a d ef en s iv a
a n e ll os . L e expiique
negros cuando h ay a q u
e s tu d ia n te s »
cosas
a sp ir ab a
especifico e n u ga r d e ndicar e v a ga me n
T ra ba ja nd o j un to s e nc on tr am o
s en ta ro n s u p e i ci on e
b r a rr em e i o e n l o m is mo s t er mi no s d e l a s e a n
e n t uq a d e m an if es ta rl e qu
de u n l en gu aj e d e accion p os i i va . A I f in a d e l a r eu ni ~ l o e s u dl an te s h ab l~ n e d ae ta d t re in t o ch o cosas q u s o( ic i a ba n d e s u d ir ec to r e nt r l a q u l gu :~ -
p ro me sa : H Si v ue !v o
ponerme hacer otras.
estuve repitiendcm
q ue ri a
ie
tI nunca nabla s id e i nj us t
g ra ma . N o estare
tonto». O bs er ve n q u m e propuse n o h oc c
10 q u
e51e
e n u n d eb at e tele-
p os tu r a d i e ri a d e la mia. Como qra-
n oc h
casa. Cuando me vi
al
qu
eran pedido un comportamiento
l o n ii lo sh 1
D ur an t b ar o
pensativa
di
q ue ri an . D e p ue s I e h ab ia n d i h o a l d ir e t o
IS
..•..•. 10 ,qu.e .to d e s u p ar te , 10
ie
p a s a l m en o
m e g us ta ri a q u
..
br
le
squ
h ag o e st a b ie n1 ). E I u s
j ue go s i nt er pe rs on al e
ig
d e u n l en gu aj e vago
o pr es iv o
c om o e l q u
abstract
:uel
t ra sl uc e l a s rt ua ci o
qu
enmascarar
a nt en or .
Marshal! B. Rosenberg
Ex
().I.o
na er
da mi
esqu
ul
e m e ce s
mi E I p ad r
un
qu
mente
C om o e s
p ad re ,
p er so n
ce un autentico
a f r rn ac io n
qu
c om un ie a
o s e mp le ad o
de
ma er
qu
u sa r u n e ng ua j
sientan e n p le n
U n e je m ue J en gu a v ag o c on tr ib uy e na es me
h as t q u p u n
e ra n p ro fu nd o
iQue es No se q u
s e d e sa rr ol la b
qu used quer q ui e ro .
q u a ca ba b
a ho r
m ie n
h i i er a
B u en o u st e
g us ta r
qu
en me
er
No esmuc
Ah
quer
me di h ac e y o e n e s
de
m om en -
s ab e .. .
s ie nt a a ma d Consu!tante:
qu
d e la m a ne r
qu
m e d ij er a c la ra me n ed
oemas
q ui er e
e s d i fi ci l h ac e p et ic io ne s c on cr et as . P er o p ie ns e
todavia e s m u
n ue s tr o p e di d Consultante:
h ic ie ra n
diflcil.
E st o e s m u f, v a s e q u
C om ie nz o
ma
dernas r es po nd e r
si ni siquiera nosotros
v e c la r
q u q ui e
tenemos c l a r e . o s dernas p a r s a -
q u h ag a
t is fa ce r m i n ec es id a d e a mo r p er o m e da verg uenza decirlo. me g us ta r
Consultante:
qu
hi ie
verquenza d e ci rl o
yo
m a a d v in e qu
qu qu
qu
e n g ra n r na ne r
p id o cuanosde
t od o e l t ie m po .
ahora c om p re n d
m e nu do , l a p er so na s q u c on tr ib ui a
qu
m i sm a l o c on oz ca .
L e a g r ad e ze o q u s e h ay a e x pr es ad o c o qu
es
q u q ui er o e s q u
m i d es eo s a n te s d e q u
h ag a
E n to nc e s L q u
otras personas?
h ic ie r a
pensar e n s e i o o b
Sime
d o p id o s e a ma da , m e p ar e
de ex
e ci b e nd o
i do s L a d e -
o s dernas p ar a s at is fa ce r s u n ec es id a
g us ta ri a q u
q u s at is fa g no es
estar d e pr i
s u v id a s e m a s at is fa ct or ia .
e se o e s q u
en qu
qu
a sf : qu
s e b ue -
ser a s d e b ue -
o b e ne mo s p o s e «buenos», Pero SI
N o e st o s eg ur a d e s ab er lo ; d es ea ri a q u
a cu d a n m i c on su l u n c on su J a n qu
o s s en ti mi en to s
qu
to?
Consultante:
en mi
cornprendta
t ip ic am e n t
y o s os te ni a i nv ar ia b e -
b ue na s nifias,
Si t en em o
n o a co st u m br em o
Si
mo elus c re a c on fu si o i nt er -
c on ve rs ac i6 n q u
a s m uc ha s p e s on a q u de d e pr es i on . D e s pu e s d e h ab e d em os t a d
Consultante:
p ue -
s e b ue no s nines b ue na s m ad r e
no
q ue re mo s E n a mb io , s i n o
s e a ma da . P o e je mp lo , i qu e p od r
i be r a d d e expresarse»,
quejandose
p re s ar , l a c on ve rs ae i 6
for-
m e dijeron q u
qu
s en ti rs e m e jo r I e c on vi en e aclarar q u
Esu
e l d es e d e e rn p e -
d e accion positiva
o bt e ne r
qu
taria
p od r a n h ac e p ar a s en -
u ie n e : « M
s i n o c on se gu im o
c o ns e g ui m o s p o rq u e n u n c a
pedir, lno?
i nd i a r
accion
en efad
Consu ltante:
e sf ue rz o p ar a q u s u e m p e ad o
l ib re s» , p er o n o c or nu ni c
mi e c b im o s p o e r "buenos':
pa
r e e r r no s
s e e o m n iq ue n abierta h on es ta me nt e a nt e el, este en en er ex es
e l e mp re sa ri o p od r
qu
a b r ac t
n o d ep r m im o
hicieran los dernas p ar a q u
ma
concreta q u e sp er am o d e e l p ar a q u o gr e a l canzar e se ,e s ta do . P o r e j e m pl o u n e m pr es ar i ha
en
er
v ag o u er a s i
ha
q ui e r
er
c om po rt ad o d e a q u el l
de qu
presion es e! p re mi a q u
r e p on sa bi l d ad : en
ensefiado
n os , m e jo r q u
mi a-
r es po ns ab i i da d
se inie
mu do
se h ub ie r
o be di en ci a m a q u
t ir s a si , P ar a e l et
po mu
ha
n o p ad re s
q ue , a de m a s senna mientras 10 hace», M a t a r d es
un
« se s ie nt a
ex
e l e n e nd i ue
e n q ue , s i s u h i
l e s d i ce : «Ouiero de qu
c on -
d ig o q u q ui er o q u d em ue st r r es po ns ab il id ad , h ag a s i c hi s a r q u I e p id o e s d ec i q u s aJ -
U n e ng u aj e v ag o a u me nt . c on fu si o i nt er n
s ar i
qu
e, el
m en ud o u sa mo s u n e ng ua j
c om o q ue r a mo s q u
p re se n e » E s u n
ma
«B en
esqu
d e a e ue rd o e on mi g
n er a h ab ri a d em o st ra d
s u h i j d em o r a de un
e or f ue em
amen
e l q ue ri a L ue g
l Po r q ue ?
Sostenqo
c om o p od ri a o rm u a r s u peticion
mo
queremos. t e c ua nd o le d ig o q u s a
ob
qu
ConsuItante:
E s m u c h o pe-
es ec
m od o c on s d e a b
versacion
q u e v e rd a d e ra m e n t
e n r ea li da d q ui e
er qu
;"
«L un
d e r e sp o ns ab il id a d
r es po ns ab il id a
p o si ti vo , c o nc re to , r eu e la n
hi
en
ir?»,
e ng u ag e d e a cc io n c la ro ,
uv
un
dernostrar u n p o c
pe
qu
en di
tanta c la r id a d . E s p er o
q u e d if ic i m e nt e e n co n tr a ra
s u n ec es id a d e a mo r s i e st o e s m e c on s I ta b a n l og ra ba n
s u f ru st ra ci on e
vel'
la persona
q u e p id e .
e n to n ce s q u e
qu
d ep re s 6 n e r q u e l o s m is -
P A R A ENIUQUFlTR
-1
N UE ST R
V ID A
.MarshallB.Rosenberg
nuestras peticione
Hagamos si
Hay
ue
mo
ma
es
pe
cases,
mb
e r 6 ne am en t
en qu
cita e n n u e st ra s palabras.
Pa
e mp l
m uc h
do
qu
cena», A u
ma
ui
ma
da
No
6n
viendonos
e sc u ch a , i nc ap a
es
situaciones
So
la perso-
neeesidades
c io ne s q u cortarte e \ p e lo ? »
palabras d e
p e s on a
Es pe
l la s . E I v eh i cu t o
mi
el
a va nz ab a
ue
acaoar
0qu d e o s p as a e ro s
soma que pedimos
conscientes
al av6n
p a re c i
t e ns a
ma
e r e xc la m
d e n 05 0t r0 5 c ua nd o
no n o ma
mu
e sp on de n
al
ue
p ac ie nc i p ri s
ma Pu
como
mu c om e nt ar i
«[En
no supiera m u
es
c om o e sp e a mo s m6
mu ho
qu acababa de repitio IliEn mi vida vi u n t re n
de nuevo;
de
ar
da
ez ma
«Este tren esta regulado su marido
nc mo
m en t
electronicamente». e n e fe ct o
no
a lg a
ca
I e p e dl m o
o
un
E ve
aron
b ra s q u
ant
q ue re m o tr
n ue st ra s
e l pelo?».
so
conslgamos. t ra ta rs e s ir n p le me n
ed
o ne -
a-
mb
al ve
e a cc i r
s i n ce r
de
accion q u
Iguna
p er so n e sp e a mo s
qu qu
respecto pro
tenernos
b ld < ld l' s
de qu
s e s a ti s -
n ec es id ad es .
labras
Solicitemo
e m it il 11 0 s n o s ic m pr e
.'t1
demo
de un
ba
3b mo
mu
me ,:'~s v ~ b a e S q u
no
t ra n s l~ n it i
se cntendi6
.pC;'ur;( "::~ _,b-,,)iut~l rJc que
d e m an er a . a
58
1\
me OI ' .
.'
es el
Inclic~ln si
todo
cibe. Pense
pen-
no va
Po
os c a p ec t q u e q u er em o s es probable
~i
t3
s a s fa g nu as 1 0 q u e e sp er a m o s de l a o tr a persoll a ga ~
em
si te c o a ra s
c on oc e
palabras as e ce si da de s Cu nt
ue
or
e,
p e s on a
n e
C om o I e d ij o
no
d ec im o
5 6 1 0 pedirnos sllleen·
estel».
.y n.
N o pido nada, ocurrio».
de
d e o s s en ti m ie nt o
os
mb
n o s e sc uc h
ue ha mo ex
p o s ub i
diriqiendose
i nd ig na do :
mo
Da
c om o e st el »
d e desesperacion, es
mo
ca
tenlan
E I h om b
decir. E n v o
t a l en t
qu
E I h om b e ,
lento d ij o n ad a a un qu e
Wo
a,
ep
siempre
ma mo er
f'acil
rno
te
anec-
me
qu
p a r ec e r e x ig e n ci a s
Ce ,e
gu an
n ec e i da de s p u ed e
pn mero de
de
q u e s e n tl m le n to s
s i gu i en te . pa
qu
de
ei qu
qU:.r13
ui
u n a ta qu e
dernas
Un
me
qu
mi mo
a s varnos e eh an do .
nd
es
f re eu en ci a
prestar
qu esperamo qu haqa pa
m ay o
ernpuNe
poqu
nversa ta mbien e s p ro -
ue
ni
s en ti mi en to s q u z a n ue st r i n te r lo c u to r n o ie result c la r l o
pecie
ocurre
co
e ve la r
clare qu
se s i en t a c u lp a b le .
Lo qu
Cr
stas
La pe
p od id o
b aJ e
(1<'.
de pe de
necesita, p ue d e o cu rr i
toea fond
~ Qu ie re s q u
a co m pa ii ad a
molesta ue
esta mu
paec
muje n aq a
ma
po
o la s
ed
C u a nd o s 61 0 e x pr es am o s n u es tr o
«M
ma
1 0 dice p ar a q u
61
to ;1
m om e O ue · c u e re s q u
b.
la peticion implf-
e nt ie nd e
cornprar 1 0 q u e e l ma do pi
En
o. m ie d
rnolestos p or qu e d am o
mo
nos e sc uc h
el
E ST E
malhumorada.
ma
na muer
0q
dot
esta
os
po
sala d e e st ar : « iT en -
10
la p e s on a q u
qu
d e exma
Ie
t el ev is i6 n
obvio qu
H a y a tr o
ne
st
go sedl», E n
s en ta d
(I
ep
a me n
mo
esta m i ra nd o
momenta
conscientement
re-
que preten~
no tenernos
\)'('(./·1.\<' ~ I" ra me n
1 I j [. ' t . . . ~ I).liobras ,.0
la un
poder
G.Lo
M a rs ha l B . R os en be r co
gi
e ta c
s im p
p re gu n
qu
qu
vi mo p id am o
confirme.
d e n ue s r o m en sa j did
el
al qu
r ec ib e q u e
ue
de qu
e c i ca r
os mo
»,
de
er on
c om p e nd i6 . pia
c ua lq u e r
d is c e pa nc i
qu
na
entonces as
o m s i6 n
I(
Por e je m pl o
un
le d ic e
p ro fe s or a
faltan
po-
h ay am o
pacho
clase?». T a
g ui da me n
s os pe ch a
decirle, la profesora
se
de qu
d ij e? »
qu
intentara
Pe
no le g us ta ro n
p or qu e ol
ue
de
su
ar
palabras,
Peer
d e ci rl e
podria
m e exprese c o
Ve
eso»
v e ce s n o g us ta ri a es muad
an
se
«I
ez
c la r d a
qu
n ue s a s
qu
h ab r
c as ti ga nd o
nt
id
quer»,
necesi
s en ti mi en to s
es
qu
P od ri am o
otra p er so na :
di
r az on e
qustana
aca-
cuales
m os t a r menudo
q u er em o s s ab er : (a) qu
asi».
sientes
de expresarnos
n o s v u ln er ab le s
qu
qu
bo de decir
paab as . .
a bi e a me n
a ve nq ua r
(M
d es ea da ,
irecctones:
Despues
s en ti mi en to s qu
l a c on fi rm ae i6 n
p e s on a a nt e n ue s r a '
nd
be
sta n t
oc or
ocasiones e s i mp o a n
nosotros. P od ri am o
mp
tos nos m e d i e ra s
m~pr
10
decirle
pensarruen-
qu
d ee rr le , p o
b)
es
no,
exito,
10
es
e sp ec l c a
o:((
e Je rn p
qu
pensando;
C om o 10
me
Dejarne qu
q ue r d o
s ab e
paab as
e t a s d e e lo s
( ( N o c o m p r e n di s t e
1 0 e s ta n
ns
ot
10
tendra
ed
ma
r ec ib im o
reaccion d e
ma
mi
c om p e nd id o
ec
N o m e oiste bien», (do n o d i
mo
en su
r e sa m o s a b ie r ta m e n t a be r c u; :i l e s
«Usted
P e e r n o h ab i
no
cia-
c as o la
c ui da do so .
q ui s d ec ir »
c on f m a
Pe d ec ir . E n e s
Q U e re s d ec r m e
su d es p ac h
Af ma
qu
ud
ter quiza responda: su
esta s eg u a me n
l e q u er i
10 qu
se
ed
futbol
10 q u e e ll a p re te n di a
qu
ed ramente
labras:
trabajos». Tras ver c on fi rm ad a u n m od o m a
con 10 qu
p ro fe so ra ,
mensaje q u
se»,
Sf
la e sp al d
v ue lv a
Agradezcamos nuestro interlocutor cuando no nfir
d ar e s i
« P e te r , a ve r , a l e vi sa r m i notuvos, ~ Qu ie re s p as a p o m i d es -
t ra b aj o s
d e c en t
m ba rg o
Me
e.
Un
u n a lu mn o
uno
e eu rs o
Si
VII).'\
»,
ar
p e rc i bi r
tas,
el ue
10
NUESTR.iI
Pidamos sincerida
decir: ep
p re s m o
f p
p re gu n a r
e am e
10
ocasion
tendremos
st
cases no esta
E n a le s
p a la b ra s
so
ID.~ DEMAs PARA ENRrQU[(TR
PEDIMO
nos
es
nos hara
« ( E s < i c la ro ? » . E n otros,
c om o
P ar a a s q u a rn o me aj
En
QU
s so r
10
u e d iJ 'e ) C u
no
nocer, 10 m a a le s p e s ob r
c os a
pe
mo
otra p e
s q d i e re n e s
qu po
de as qu
ue mo co
od
ujo
oe-
e s a mo s e sp e a nd o
p ru eb e o tr a vet». Cu nd pi
qu
co
e dm o
g ue n
ue
Brindemosl de nuestr u s u eg o
me os
empati on mo mensaje.
p s c o o q c os !» .
Pa
el
mp g ui e q u
e. Si mp
es
v ec e qu
en
esta
crees? Q u
sordo?». ip
d e e sp ue s a s
g us t
s ab e s i
da
er
T em e
en
menos
estas d is pu es t
me r eu ni o
un
ot
p e s on a ~ .
Se trata
dado mo
p re s
no a h
tiene c on fi rm e
so
ev ar es
Va pe
petrc.on a si : « O ue r ri a p os po ne r
qu
~c) si el o tr o e st ci . d i s -
ue h em o s r cc om e nd ad o
n ue s
s em an a» )
0: ( (i N o e m pi ec e s
p od em o
anic
La ap
la CN
e qu ie r
qu
e ng am o
c on ei en ci a
s ob r
el
po
e sp e
6. M a rs ha l
Las
bi
un grupo
C u an d n o d ir ig im o s
u n g ru po , e s e sp ec ia l m en t
i mp or ta nt e q u s ep am o sco
c om o q ue re m o q u n o respondan
un
se pr
UZ
S i n o t en em o s c la r 13 r e sp u es t q u e n o s g u s ta rf a r ec ib ir , p o de m o s i n ic ia r c o nv e rs a D e v e e n c ua nd o m e i nv i a n e n s u c om u ni da d
a ba ja r c o
r eu n io n e d e estes g ru po s s o
s ue le n p la nt ea rs e e s q u e id
no conducen
a bu rr id a
n ad a Esta falta d e p ro -
d uc ti vi da d e s m u y costosa p ar a l o p ar ti ci pa nt es , p or qu e m u ch a v ec e t ie ne n q u qastar recursos d e p o s i l im i ta do s e n t ra ns po rt e p ar a ! le ga r h as t e ll ug a
p ar a q u c ui d
s u h i o s m i en tr a
n ad o a nt e a s p ro lo ng ad a o s q u a ba nd on a
e ll o s a si st e
d is cu si on e q u
n o ! le va n
e s o s g ru po s d ec la ra nd o q u
n in gu n
no so
d u ci rs e d e m a n er a rapida ni facil. P a r t o d a e st a
r az on e s
r od uc i
a pr ov ec he n b ie n e l t ie m p
ca
m ie mb ro s d e u n
c am b io s e n e l s is te m a e se ol a l oc a
i n cl ui a c i er to s a sp ec to s d is e i mi na do re s
a lu mn us . C om o a s r eu ni on e L es p ro pu s q u
ae ua CN
U n o d e o s a si st en te s inicio la reunion u n a rt ic u
r ec ie nt e d e periodico
m in or it ar i
m a ni fe st ab a s u q ue ja s
h ab i
es ue
e xp e i me n a d
p r e se n te s , u n o tras o tr o u n o v e in t
en el qu
el
10 m i m o
s ie m pr e
u ie r
a ci s
qu
pe de
en qu
d e g ru po ? yo
ab
al
p o d ri a a y u d ar lo s . a te nc i6 n d e g ru p
un
p er te ne ei en t
m ad r
m u je r t 0l 11 6 l a p al ab r m is m si
s ab r
mos 10 m a s p ro ba bl e e s
grupO
can discusiones improduetivas. los
p . io n o d e i ni o e la ra me n el
JI
ta seguro puesta
u s a ri a q u
q u re
IC o.
haoer
h ls tO r i
r es po nd a m a s uesta
p re r
que
qu
dese
otros
os
soore como te
Es
s de t
saciones se deque el simple ec f ac e r l a n e ee s id a de s d e . n re Enla rn no sabe y b n q e q un e s pu e st a q u e espera a, Oar s c
pe on
o tr o a su n
11
Au
qu
la p e rs o n
bas, q u
q u e mrcia e qu lv al e
a ho r s e di de rorna promo ve un
oe ue
bi
d e n o so tr os ? » l nt er ve n cl O ne s c o m o
'0'
' st a p u ed e n e v it a at
declr:
d e m u ch o
tiempo cuandu el
se h ag a e x e n
ta
trclar d e d e s a rr o ll a r e I
bas" e n t od a s n u es tr a i n te ra C C Io n es .
"actitud
e un io n
ab
a l c om o s e
s at is fa ce r s u n ee es id ad es . N o h ub o n i u n d e o s participantes
ma
em
e sc u h an d
r e fu n fu fi 6
E ! h om b r p re gu n a d
so
( (i S ie m p r o c ur r
o s n i m o problemas al hombre qu
de ha
d e p er lo di co , 2 .q ue r e sp ue s
r es po nd i6 : I M parecio u e e sp ue s
os de
qu
e sp e a b
er
interesante».
d e g ru p
no SL
eXlgenelaS euan
spe
qu el di
p ar a e xp on e 10
e:xigencias
s p
un grupo
e se ue la . T od o
[ T en q o c o sa s m e jo re s q u e hacer]». M e d ir ig i entonces
t a e sp e ra b
os
p e d id o
a ma nd o
o s m ie mb ro s d e g ru p sf Un
n-
de qu
p e u di ca ba n
e l g r up o y a h ab i
b i i ni ci ad o e l d eb at e « C ua nd o u s e d c it 6 e l a rt ic u ns
e an ve nc id o
d e o bs er va do r e n s u d is cu si on es .
c ua nd o e r a lu mn a d e
m i n ut os ,
No
d e q u d is po ne n
r el at ar o n e x pe ri e nc ia s p e rs o na le s s im i la re s . AI
estaba desarrollando, eontribuia p er so n q u d i e r q u
c ua nd o e st o g ru po s s e
p re oc up ac io ne s p a e l r at am i en t
su hi]a. U n
d ab a
n o s ue le n p ro -
qu
e l
h ac ia n s ie mp re , m ie n a s q u y o p o m i p a e ,
le diria si vela alguna rnanera
r ec to r d e u n
u cn a
p or qu e e st ab a
n o e ra n r ue ti fe ra s
a et ua ra n c om o
u n perdida de
d e e s o s g ru po s o rg an iz ad o p a
de ip
g un o d e s u m ie mb ro s m e i nv i a ro n
p ar te , s o m u ch o
ma qu
pa lo qu
E s u v e n c on ta e
p ag a
l a r eu ni on es . D e ce pc io -
t ie m po . P a o tr a p ar te , l o c am b io s i ns ti tu ci on al e r e un e n e s i mp or ta nt e q u
rame nt
g ru po s p re oc up ad o p a e l a ci sm o
U n a d e a s c ue st io ne s q u
d es pe rd ' e ia d e n d is cu rs o inutes C u an d n o d m gl mo s
es -equenr sepa cuan m po r a n s pu es t q u se desea para
clones i m p ro d u c ti v a s q u e acaben p o r n o s a ti sf ac e r l a n e ce s id a de s d e nadie.
e xi st en t
AEN
L O n EM A
(reO qu esta er la inte m i r lU t o s d e l v a ll o S I lrno lem
t od a c la ri da d q u e q u er em o s q u e c o m pr en d a
qu
P ED IM O
B . R o se n be r
eticione
a lg ui e
QU
ea5tlgos
rob do un
p er so n
p er e b e q u
n e
51
c ap ac id a
5610 v e d o
En
qu
e h a p e ti d d e m a n e r c o m lP a s ~ v a' e as t i9 a d o C u an t m a s h ay am o S c u pa 0, t ad o h ac e s en ti r c u p ab le s os de In
le
estan e xt gt en d
terse sp
h ee h
de e s as t a c ti ca s . E n la
as
qu aen
·b a lg o me
rebelarse. ne
n u e s tr a s p e t ic i on e s , m a s . p ro b a b le m e l nt e c ~I ~ :~ c ~ e nc i a s d e l us ha
o pc io ne s p OS I e s it
Cu
d e e s~ on de r
c om o e xi ge nc ia s T a mb le n s uf nn 1 0
a s recloen te
d e o s d o c as as , a dv e T a u n ac
l a S U ~ t ~ s lo n e n O disminuira
no
d o q ui en e
qu
ho
leshagarno
otras personas a s p e s on a c o a s q u e n o e s e n ti rs e c u i pa b le s po no qu
M a r sh a l B . R o se n be r g 6.Lo
Como dete mina exigencia
es un
h ab e
h ec h
qu
o s d em a
p ed fa n
necesfdades;
r e a er o
una
tada
J ac k
ue
obseruemos La que hace
no
~ na f e mo s
do
v a i an te s
de
da
T aE ne go is t
s it ua ei 6n .
d e d es ca n a r
joven e mp re !J l
e ch a
s eg u d a
go
interlocutor muestr co
e sp on de :
rse 10p q ue da r d em o
'r
Mi
J ac k e s o y m u SfJ
ad
qu
ab
po
e je mp lo ,
p od em o
de
co
su am ga
o rm u a r
p e c io n
nuestras
d e 1 1 m an e
rnesa?»
a ns a
13me a» Au
u~;p:n-
s ig u e n e :
Me
m e o r rnanera
as
aI 10q
XI-
c U P a p a c am en t
respecto
mo
D em o
ma
e ca no ce r s u n e e s
mo
mo
Xi mo
ma
c ua n
o pe io n
do
pa
n o a cc ed e
h em o
Si
e xp re sa r
n ue s o s
o rm u a d
un
p e c i6 n
S ig n
un
de
e se os , e n o nc e
p e c i6 n
ernoatlca
e om p n s 6 n
mi
no
(mall
,ex mu
J ac k Jane Jack: Jane: Jack:
q ue d
Si
u n m om en t
(notanda qu o. V am os , J a
mp
i n s ab e q u
esto disgustado): qu
10
es
e r np a ti z ad o
r es po nd er .
a rd e
a qu e
n o n te n a re mo s
qu
mpde
ot
Aclarernos nuestr
. '
cntzca ~ ;~ b~ ~~ e s e Un
e X g : ~ :e ~
""
~~~;
E x p r e s a r una a ut en ti c
tarnbien
p et ic i6 n Si
c on m g o
e q
s u e sp ue s 0 a
se eeba
culpables.
e n o n a ra n or otro
Jac:
h ay am o
e sp on de rn o
ma
e qu i
qu
n ga mo s
c om o
y d
om
e X g en c a s
NV
mi
carnbien I o
a b e ee r
e nd Ja n
o s d em a
os g o m en o e n nuestra compaftia.
~~do, s a b r i a m o s
o e s q e e e X e ~C i~ , s i s u e sp ue s
1 0 ~ ~a ~ ~ n ~ ~
un
n ue s
e la c 6 n
b as ad a e n
ue
s in ce r d a
o bj e i v
sa So
ag
un
e-
p r m o d ia l
lo
a s n ec es id ad e
e a m en t
d e p ad re s
, u
p r p 6s i
ti
esla ca da
es
dernas
es
d e o do s
n o e xi ge nc ia s
ma m a es tr os ,
e mp re sa ri o
pu de
c a m u fl ad as .
es
el
l a h o n es ti d a
tao
mo
Esdi
que
J an e e xp re sa r
qu
p e c fb i
s a s fa cc i6 n
de
mo
10s
c on fi rm ac f6 n 0 h
c on c e nc i
10se
dernas
~ :~ ~~ ~ o ~~ ~~ ~~ ~ o p~ ~
interlocuto intenta que no smtamo
~ ac k i n e rp re t
s pe t o ne s
Es un exigenci si nuest~
qu
EIrn
juzqa, n ue s
p e s on a
ha
objetivo cuando pedimos algo
conducta,
Es un exigenci ~i nuestro interlocuto nos
p e s ua d
~ E s ta s e n oj ad o ?
pa a? q ue da r a s
co
qu
mente.
'm as es
empati
necesidades.
estarnos p re p V ea mo s u n
esas
em
no r es po nd e
mo
NUESTRA VIDA
e st a t ar de ?» .
a rd e conmigo».
a ri a q u e . ~ as a a s mo
om
d an e
d es ca ns a
estarnos
1 0. A s
e:
L O D EM A S P AR A ENRIQlIECER
Me
mo
. S q u re re s campania
ej npo:
po
n ec es it a
P o d e m o s avudar
cumple ca la pcticion. Se
I 'E D1 MO S
e s p ro ba _
una peticion,
e l i nt e o c t o
QU
co
ar
en qu
n ue s a s
pe
o ne s
QUE PEDIM05
E MA S
AR
ENRIQUECER
NUESTR
ID
Marshall B. Rosenber
ui
as
e xp re s
mi
e n m ie n o s
n ec es id ad e
e n ~ I .t a l er . N o c ri ti qu e a m i h ij o n i 1 0 j uz qu e
practicado
ra, como no h!cI~te 10 q u
g us ta da . Y o q ue n hecho 10 q u
h ab i
casa, e s u v e r
om
10 habiamos
Simplemente Ie d i je : { {M i -
h ab ia s c om p o me t d o
q ue , a l v o e r
al
h ac e od
m e s ie n
e n o rd e
e nc a q ad o» , D e sp ue s I e h ic e u n
p e c io n
mu
qu
d is -
h ub ie r
q u o rd en ar a o ~
d o e n e se m o m en ta . - :; A I Pa re ce r, e ~p us is t p as o
c la ra rn en t
t od o
o s c om p on en te s d e p ro ce so , O u e
p re gu n e .
No hi
n ad a qu
an
go
d e q u aquella
m u e r o da vi a n o p od i
e XI ~l r, y q u s eg ui a c on si de ra nd o q u
cedian p ro ce s Sin
su
satisfacer
«peticiones».
u n i r re s p o n sa b l e
e r e fe ct iv o soto s i l o c em a
e l p ro ce s
E n a s f as e s i nl ci al e s d e a p e nd iz a
q ui za s. u t ~ ce mo s o s c om po ne n e s d e
v e c .e s ,s i n e m b a r g o a u n s a b ie n d o
CN
m an er a mecanica,
de un
q u e q u e re m o s
p es e a m a ni fe st ar l
m o d o c U l d ad o ~ o , a lg u n a s p e r so n a s perciben u n a e x ig e nc i
o s p ro fe so re s q u
CN
n o c oo pe ra ba n d e M e p id ie ro n q u
q ue ta ~ o
e st ~ t rp o d e e ti qu et a
de un
p od i
qu ne
p id ie ra n qu
p ue de n c on ve rt ir s pa
h ub ie r
p o e nc ia r
s id o c al if ic ad o
e n p ro fe ci a
c on du c
c ur np l
qu
co
p re te nd em o
d e « in ad ap ta do s s oc ia l
v e c om o Si en habria
c ua lq ui e
de
c os a
s e s en ta ra n p a
qu
g o s e a c e c a o n Y s e u ni e o n u n p oc o q u a qu e Cuando varnos
s eg u
no me
esun ma
d e d a r 6 rd en es . C u an -
estov d ic ie nd o q u p as a m a
i en e q u
N o s e c om o d ec i s e e n e l j o ve n
el
q u p ed im o s e y e s o c om o u n p e i ci 6n . p e di r a lg a r es ul t u ti l q u e a nt e e xp lo re m o n u es tr o
de un s u a mi -
p en sa -
a lg u no s d e o s s ig ui en te s 105 cuales transforrna-
n ue st ra s p et ic io ne s e l e xi ge nc ia s
q u m e a um e n e n e l s ue ld o T en g m o i vo s p ar a h ac e q u s e q ue de n h as t
Te
quen so o~
n ec es id a
d is f u ta r
Merezc
e n a qu e
de qu
m om en t
g en t
o s dernas. E n s i tu ac io ne s c om o e st a p ue d e c os ta r
v ea m o s i s e p a re ce n
C u an d m i a d C om o no e s a b
p ar ez c u n
deberio h ab e d e ja d t od o i m pi o E l t en dr i q u hacer 10 q u p id o
h o hicierarnos juntos.
S e m e a ~e rc o a ~ o xi ma da me n
e xp re sa rs e s i
no
en es
a ta r E n m i o p n i6 n
m a ne r q u I e i ns pi r c on fi an za . P a s a s fa cc i6 n m ia , m i p a a b a s u vi e o n e fe c
p e c io n
p od e d ec id e
quer
s e d i r ig ie ra n
d e h om br os , m e dijo:
e s a mo s e n e nd o u s e d
qu
u no s b i
e xi ge nc ia ?
a s a u to ri da de s s o
y , e n co gi en do s
d e 1 0 co n r a i o 1 0 v
r ia n a ut om a ti ca m en t
ve
qu
envo al
m a s i e s ta n a d or n ad o s co un q u deber.a h a b er l d i ch o 10 qu
mi e ll o
ev
,y qu
mirando-
o do s o s q u e i en e
s on a r c om o u n
m br ad o
o n o s dernas s i p ud ie r
m ie nt o
s u c om pa i e ro s un
at
no
u n m om en t
de em
e li a d e u n rna-
e rn oc io n a m e nt e
par qu
10 se -N L a c on ve rs ac i6 n q u
m ay o f a d e e l a s estuvieran
e s a ba n e n e l p a i o d e a ba jo . E m pe c c o q u s ~ a ce rc a a n
de et
d e n u es tr o p ri me r d ia gn 6s ti co . C o m o e st o
a s v e n a na s g ri ta nd o o bs ce n i da de s
~ us ta r
h ab ia n
ue
6 rd en es , m i o rm a d e h ab la r s on 6 extrafia. d ec ir , c om o d eb o e xp li ca rl e q u q ui e p ar a q u
s o m et er s
q u e s e a u to rr ea li za n
a s p e s on as , a c u am o s c o
a so ma do s -M
qu
d e e lo s s e d i
d e a ma r «senor»
a lu mn o
d e e st a c ai if ic ac io n
r es is t e nc os e
1 0 ma s m in im a q ue , a l e n a r e n e l a u a ,
q u q ue rn a q u
c om un ic a s e c o
a lu mn o
s o p re nd i m om en t
d em os t a r
i na da p ta do s» , M e i m pr es io n
s io o o b e t
d iv e t ir s
c om o u n confirrnacion
a lu m n o h a bi a
m e n vi t
h ic ie r
-repeti. S e q u ed 6 d ud an d
hablamos
e l o s h ub ie ra n d es ea do .
o n c ua re n
e m oc io n a m e nt e
A I p on e e ti qu e a s
on bu
m o e n o nc e
en qu
m e e n e v s ta r
s u e po ca . d e e s tu .d ia nt e u st e s id o a zo ~ s u c ie n
e sc ue l s ec un da r
s er ie s d e u ti li da d p a
m an e
c om o « so ci a
qu
b ue n e je mp l
U n v ez , e l a dm in is tr ad o
g ua t U n
m po ne n e s c om o o s d e aquel h ic o q ui e d ec i m e c o m o c o ns i de r s u st e
el p a d a - Q ui er o
e n n u es tr a s p a la b ra s . E s -
c u an d o o c up a rn o s u n a p o si c io n d e a u to ri d a
c o u mb r
Eh m e p re gu n 6 . C om o e l c h c o e s a b a co s
de un
tuvreron
qu
p r o s eg u i : S en o e ng o
c-
de es
os do pa
r e s po n d i 6 - S d i q u e n a mo s q u a ce rc a n o sentarnos. lliO o h y e q u o m m i p e c io n c om o u n e x q en c a l» , m e d i e ,
. m e g us ta r
tomar concrencra de proposito subyacente.
t o s u ce d e p a rt ic u la r rn e n t
d i g ie nd om e
e-
d i e re nc ia r e n r e p ed i
a po ya do s e n e l alfeizar de la ven-
pa desqracia p a m i e ra n o s m a c or pu le n o s d e clase. _Perdonen, Luna d e u st ed e p od r i a hacerme e l f av o d e r ep et i 10 q u e d ij e7 -
c ep s t a
-lY despues q u e p a so ? - in s is t ~e di c ue n
O Sd em a s a lu m no s s al v u n p ar , q u e s ig ui er o
ce
derecho
ma
i em p
a rd e
d e d es ca ns o
f or m ul am o s n ue st ra s n ec es id ad e s d e e st a m a ne ra , s i l o dernas n o h a
q u e e s p e d im o s t en de m o
u zg ar lo s U n a v e z t uv e e st a c la s d e p e ns am i en -
SI
M a rs h al ! B . R o se n be r
V e ar no s e n q u c on si st e d e m a ne r
c on cr et a e l p ro ce s
v o r es pi ra r N o a bs te ne m o
Pa os p a
e n e fe c u a
d e c ul pa r
e xp re s
c as ti qa r
a:
a ya mo s e xc lu i
j ui ci o
o me n
ue no
de un
c on ve rs ac io n p a
No en
e re ch o
d e n ec es id ad e
ac
as
r ac is t
ma e-
ue od
e ce s d ad e
qu
n o c on ec ta m o
qu
a lg ui en , t a v e
os
t ra qi ca s e xp re si on e
i ns at is fe ch as , p o en de
n ec es id a
de
s ub va ce n
conexi6n.
p le n m e nt e e nt on ce s a br im o s l a b oc a
i ra , s i b ie n a ho r
t ra ns fo rm ad a
e n u na s n ec es id ad e
m a ni fe st am o s n ue s
u no s s en t m ie nt o
p re sa r n ue st r en
p er o p ue d
u n m ie d
pu
qu
de un
e s c om e nt ar i
laotr
p er so na : « C ua nd o e n
e rn a s ob r
e n m i i n e ri o
ua ad Me qu ar
qu
mi
me di
o s b la nc os , s en t n au se a n ec es id a me
er
me
mo
enes on
d i qo »
o tr a p er so n
r es ul t d if ic i
pa
c on ec t
ca
1 0 qu e n o o cu r
e n t al e s it ua ci on es , q u
p o d en t o . C om o r ec ib i
m en ud o n ue st ro s
s en ta d
ma
i em p
eg nd
u na s c ua nt a
e l h om b
mi ad pa
o ba r
ul an
b ia n d ev e a d
a ga rr ar l
el ax
e ac ci o
a ca ba b
ad
Ma s e l ev an ta n
q en te »
q ue l
en
me huber
h ab ri a s id o u n i m p u Is o d e a gr e
d e p ro nu nc ia r a qu el la s p al ab ra s P er o m e p ro fu nd a gi
en
mo
mi pe
s u p a a br a
o fr ec er m
an en mi
ir qu
u n c ie r
er
s en ti a n o e n
afer
aj
bi mu
p ro ce di a
d e m i u er a
O fr ec e m e e s
a mp o
en qu
d e c ap a m uc h
d is ip an do se .
e s h om b r e rn pa t
de mi bo
e l q ue r
p er so na ,
en el
e l m ie d
a ! m is m
el un
un
es
qu
a-
m a p ro fu nd as . M e r ec os -
n c! us o m e d e e i
en
i ma ge n d e
m a ch ac ar se la .
m e p er mi ti 6 c en t a r u er o
a s s ig u e n e s
oi su door
a h S a bi a s i e m ba rg o q u
er
en
s u r ai ce s e n
a te nc i6 n e n e l a sp ec t
n o q u s e e sc on di a d et ra s d e s u m en sa je , d es pu e d e 10 c ua l l a p ri m er a
en
em
Me en
me mi
d en t
l a c ab ez a
q u s a i er o
om eg
h ec ho . A qu e a s p a a b a s h ab ia n p ue st o e n e ru pc io n u n v er -
Jasen d es pe rt ar s
u n a p os tu ra s
« iE so s u di o
e l d in er o as Si
r es pi ra ci on e
ab
h ab i
ad
e zo ng 6
ec an
T en i c on ci en ci a d e q u
me
m en ta ri o q u
c au da l d e e xp e
enia
ma ib
p o e l d an o e l m ie d
e~
o s d er na s e st e a bi er to s
p e s on a q u ad Po
a fi o a n e s m i p ri me r
m i s en ti mi en to s
en
E n l a m ay o ri a d e o s c as es , s i E m ba rg o s er a n ec es ar i o tr o p as o m a s a n te s d e
co
u n i nm en s
a za s y g ru po s e tn ic os . U n m an an a e mp ra n
p er so n q u
t om a
de
ernpatia qu
l im it e
za co
de qu se me ra
qu
d i f is ic am e nt e
a ho nd a e n o s s en ti mi en -
a fi rm ac i6 n c om o e s a . P ar a e x
ab
e rr ib le . D es en ca de n
un mi mo ni el es
d eb a
i r e n f or m a p le na , p od em o s d ec ir l
h ab i
u n p al ab r V d e sp ue s h ic is t di
r es ul ta r a te m or iz an t
s e e s co nd e
CN
en di ec
ei
o cu rr id o a lg un o
v in -
r eq ue ri r m u ch o
v al or . C u e st a r nu v p o c e x cl ar na r « [ Es t e s r a c is rn o! » . E s m a s , a 1 0 m e j o h a st a d is d ic ie nd ol o
M e q ue d
da er
P ar a e xp re sa rn o
n ec es id ad e q u
e n e l e r p ue r
c o e m pa ti a
a ri es , a cu rn u
«V
c ab ez a
es
d am e s e l p as o s ig u i e nt e
n o s a ti sf ec h a s
o s p en sa -
u eg o n o r es po nd a
de
d e i ni da s s ab r a lg un a
m o i vo s
s e a gi ta n e n n ue st r
c u a do s c a e li as . S i n e m ba rg o e xp re sa r e st o s en ti mi en to s p ue d
to
mu
h ab la nd o e l e ng ua j
e mp r n o A s i en e
p re s a mo s a te nc io n
a ! E s u n a c a » S ab em o
t e s e d e i nc lu si on , i gu a d ad , r es pe t
f ru ta m o
i en ci a
s er a q u
d e o s u lt ir no s r ei n
e n o nc e
u ic io s c om o e st e s o
nuestras
m a s p r ob ab l
E n e l c ur s
Street», E I p a sa je r
Ii
4. Expresar nuestros
tr
d es , t an t
r ac ia le s S e nt i m o s r a bi a n o d et en em os , m ie n o s q u
a s p r op ia s n ec es id a de s
e st o p en sa m ie nt os . S i c on si de r
a lq u
m o s c o 1 0 qu e l e l ev a c om p or ta rs e d e u n r na ne r q u n o s at is fa c n ue st ra s n ec es id a
p ro vo ca n
ma
de as tant escucharan.
z a c o e ll o p ri me ro . C ua nt o m a s e rn pa ti ce -
un
3. Conectarse ca
n ec es id ad c
q u e st a
d o n ue s r a i ra . P ue d s er , p o e je mp lo , q u
I d en t if ic a r l o p e n sa m i en t o
sentimientos
n o h ac e n ad a s a
q ui et os . D e sp ue s i de nt if ie s
m o s o s p en sa m ie nt o
profundamente. q u e c on ti cn e
d e e xp re sa r p le na m en -
p au s
l a o tr a p er so na . N o l im it am o s
q ue da rn o
1 . D c te ne rs c R es p ir a 2.
un
LA IRA
lo
s en ti mi en to s n ec es id ad es , s i q ue re m o q u r e al m en t n o s e s c uc he n n e ce s it am o s e r np a ti t e n ue s r a i ra . E I p ri me r p as o c on si s
NA
Po
i em p
d e e n m ie n o s
po de mp ~n 6n Mi nme el ofrecerle
r es pe tu os a e rn pa ti a p o
c i a s u c om en ta ri o
e ne rg i
M i e xp e i en c
q ue r
q ue ri a q u e ! p ud ie r
r s s i s e d es en ca de na b
me
« lU s e d s ie n
q ue ? P o q u
v it a q u
?II. Ouerl
p od e p e c ib i
e r n pa t i Jabe ez
c ap ta r p Je na me nt e 10 qu
Pc ma lo p e ns am i en to s q u n o u rq en , h ab r e n
SL
m e d ec i q ue , s i l oq ra b
g o m e e sc uc ha ri a N o s er l f ac il , p er o e r p os ib le .
h ur na p al ab ra s
i nt er io r
u io le nt o u zg a o s q u s ub ya -
e mp a i za r c o e l u e
Marshall
Rosenberg
SI
=: U s t e d s i e nt e frustration? s a gr ad a bl e c o M e e ch 6 - jQ u
lo
n a rapida
e ad a
p ar ec e S o
D e c on f n e go c io s c o
-Ie
r eq un t
P a re c e q u e t uv o experiencias
de
de
105
ijo:
u n a sc o h a a n c ua lq ui e u di os ? i Si en t
c os a c o n a l d e g an a d in e o .
n ec es id a
ed
d e p ro te ge rs e c ua nd o h ac e
= ex c a m
cubrir l o s s e n ti m i e nt o s
V s iq ui o e mi ti en d
u ic io s 1 0 qu e m e p e m i i o d es -
se encontraban
n e c es i da d e s qu
gran tristeza,
detras de cada
centrarnos
S ie m pr e q u
la atenclon
ot
pe on
A l e sc u ch a
me
qu
qu
en
o s s e re s h um an o at de qu
er
en an
A qu e h om br e c on t n u dios
h ab i
t io ne s s ob r c io n
p as ad o
en
ut
e n 1 0 qu e piensan, es ma er
q ui s
Encu triste
e n e l c or az 6
s u e ta n
105
h ab i
c u an d o
mu
ma
r us t a ci on es . A n e s d e
a ba nd on ad o e l e m a d e o s ju od
un
m u t it u
p ar ti ci p
d e c ue s
d e 1 0 q u V O s en ti a
mp d es al en ta d
me
l a e xp er ie nc ia s q u
a rn bi e
p e r ie n c ia s q u e u ve . i Po dr f q u a ca b d e d ec ir le ? Oiga,
n o q ui s d ec i q u
h ub ie r
d ec ir m
t od o
qu es
j ud i o
s e e fi e e ?
te id el ip q u e sc uc h
me
de ex de
qu
e s 10 q u
u di o
qu
usted
n o t uv ie ra n n ad a q u v e c o
t uv o hasta a ha ra . P od rf a d ec ir m
qu
m e o y d ec i
e sc u
decir 10
q u e d i je , R:
me
mees
q ui er o c en su ra rl o
ma
N o t en g
Dev
n in qu n d e se o d e h ac er lo .
T r at e d e m o d er a e l t on e d e l a c o nv e rs ac io n , p o rq u e s e qu n m i s e x p e rl e nc ia s , a p e n a s a l gu i e p e rc ib e e n n u es tr a p a la b ra s l a m e n o s o rn b r d e a cu s ac i6 n , h a d e ja d o d e o l n u es tr o d o lo r . .S i a q ue l h o m br e m e h u bi e r c on te s ta d o «I
q u e I e d i j e e s t e rr ib le ; u n p er -
s on a c on si de r q u c om e ti 6 u n e rr or , y a n o p ue d c ap ta r p le na m e nt e n ue st r d o o r Yo no
ue
u e e s h om b
pe
er
ac ac
al un
po ue ue u e s e e r u en t d e 1 0 qu e y o h a b l s en ti d c ua nd o e l h ab i h ec h s u o bs er va ci on , Cu pa
o s d e ma s e s a ci l T od o e st am o
qu
n o n o i mp id e c on ti nu a
c or np o t an do no s d e
m is m
m an er a
qu
ev
qu
d e u n m od o d i e re nt e
h ab la mo s s e s ie n
du an
Hay
C ua nd o a dv er ti rn o
ea 10 qu
a tr a
ml en
p re s a r a te nc io n
su
u n e mp o m a
ue to arse el tiempo necesari
L a p ar t
m a i mp o t an t
e n o ma rn o
el ie
a l d es vi ar no s d e c on du ct a m ie n
v ec e e n 1 0q u
c u Ip ad a d e a lg a c om o m e o cu r i 6
e l a xi , a l v e n ec es i e mo s m od e a r e l o no , v o v e ol
escuc an
d o o r c ua nd o en fa ta
o s d e n a c ua nd o n o c a i fi ca n d e r ac is ta s ac ua
paab s,
nu c re e
c am bi a o d ia mo s a m p oc o n o
en mi
pe
a co s
u mb ra do s q u n o c u p e d e c as as , V a v ec e n c l us o 1 0 a c ep ta mo s a ca ba rn o p o o di a n os , 10
c on si s
s e an .. .
P e d on e e sp er e u n m om en to . P od ri a d ec ir m d e 10 q u I e d ij e iA qu
tu
0qu
p en sa r q u o ja l u st e
co
m e esta d ic ie nd o e s q u e n o e ng o derecho
p er so n c o
me
p or qu e r es u It a q u
c a judios fueron
qu
f ue ro n c om e nt ar io s r ac is ta s» , e nt on ce s n o h ab ri a o id o m i d o o r E n c u an t
d e ci rm e , s e c a1 1 6 S e s en ti a c om p re nd id o h ac er l
la qu
senti-
e n I ug a d e c en t a r n e e n
d e r is te za s
p an er o d e v ia j
di
p or qu e l a e xp er ie nc fa s q u V o t u v
e xp e i en ci a
mb
qu
ma e!tr
e ne n ev
Hombre:
en
e s pe c ia lm e n t
a p e nd i
o cu pa rs e d e o s n eg ro s H ab i
S e gu id am e nt e q ui s
Hombre:
e c n oz c
l a c ua le s s en ti a d ol or . D e sp ue s d e c as i d i e z m i nu to s d e p re st a a te n
t od o 1 0 q u
MR
co
e ue nt a m i c o
on en
p re n d o q u
v id a f i a nd om e e n 10 q u g ua rd a i en e e n c ab ez a
q u m e d ie r
mi
a be za , p e r
ue
o te ge rs e
m i en to s n ec es id ad e d e o tr o s e h um a no , p e r e ib o l a u ni ve rs al id a d e n ue st r e xp er ie nc ia . T e -
s i n o m e e on ce nt r na
de lo
s om a s s er e h um a no s Cuando
ue quer
C ua n
c om u n h u m an id a d en
n ec es id ad e
d e t en e
tarnbien t en g n ec es id a d e p ro te ge rm e q u c on oz c r nu v b ie n 1 0 qu e e s e s ta r a su st ad o
n ec es id a de s d e o tr o r ec o no c em o s n u es tr a
en
s en ti mi en to s
105
m ie d
o s s en ti m ie nt o
q ue l h om b
en
n o u ne : q u t od o
rnuv im
mi
d if er en te s d e a s
ellos. dernas, e xp er im e nt am o sl o
Pa
ad ca
qu pe na e sc u ch e u e rd a d er a m en t n u es tr o d o lo r
po an ue used 10en en a. qu u ie r e ci r l e s q u en un
e l lo s
i Ex ac ta me nt e
N u es tr a n ec e u ia d
ue tentaba decirle, Solo quiero q u o i
udios,
qu
h em o
v i d e a cu er d
co
d e a pr en de r p o necesario, qu
no so
r ec ib id o s e n o h a n ue st r
v iv i e l p ro ce s
qu
h em o a na li za d
E s p o si bl e q u e n o s s i nt ar n o i n c6 m o do s
h ab it ua le s v ue l
q ue ,
p ar ti r d e c on di ci on a
a u o rn a c as , p er o s i q ue re mo s v i
e sc al a d e v al or es , e nt on ce s e st ar em o s d is pu es to s
to
M a rs ha l
Un
10. L A
B . R O J en b er g
mi
m io , S a
Wi
ms
o ta d
tarnano "chuleta"
"m op
un
s u trabajo.
he a,
Sa
e le m
os
la qu
on
10 s o p re nd i
C ua nd o s u e f
qu da
es
su en o, co ul ba
et
ue
ni
como responder.
Cuando
I e p re g u nte s i s u cornpaneros
de trabajo
se
extranaban
cierto t ie mp o orun
Sa
n te s 6 :
Enre
da
a rd o
de
m a q u 10 h ab it ua l
nt
qu
on
nt
a rn a e r
en
a lm en t
on ul
un ne da insatisfecha
d is c us i6 n
necesitaba,
pa
om
ci di
S co t
de
b i en , S c o tt i e 10 c on mi n
Si a lg un o mo
a , m e g us ta ri a
raiz en nuestros
ge
respecto os qu za
ue
« d eb e rl an » h a ce r
ma
m en u
n eg a v o
as qu
ob
No me
i en e
en
TIt'
lomarse
mp
e rm in o
d e u ic io s
en
us as pe
c ab ez a
qu
e s 10
ifi'
t~
s ob r
on
ue
qu
h av a
MUERTE
la los em
si
qu
ue
dernas
n ad i
h ub ie r
deecad
mu
st
De es
no
ya
sobre 10 qu
as
habla o c
e c h ar le s
ua
e f e xi on a ne
a n e s d e hablar EIapen
aj
do
De o le nc ia ,
la culpa ha p as ad o
m en ud o ce
mi
e n m ay o
c on ve r i rs e pi
a p a co n
de
da er
conto
go
ra
e, Ev
ue
ad
Bi
u ie n se
em
er
CNV.
pa
ttl
p er mi so .
Bill:
iNo
Padre
(Jevantando
d!
me
/0 voz):
e cu e d a q ue , p a c on ec ta r
en ud
Pe
entere
no
criado
habia
en
m od o
p e di rl e
au qu
5U
t od o s e so s j ui ei o
padre habia
c re c id o
l1uestras necesidades sf
p on e
m am o
enurnerar
teniendo?».
no
de
necesidades.
C om o
o t a s p e s on as .
en qu
m e n o r qrado.
e n a s e t q ue ta s
p r e qu n te n s e d e s pu e s : « C u a n d o ce
did. E n u g
c ri ti ca m o s c u lp a m o qe pa pr
d i i ci -
s ig u e n e .
terminos d e n e e s d a e s
La practice e s p ro ba b
e n s it ua ci on e
o n . IJ. H e u n a n
qu
Sf
e n d es v n -
m a s t ie m po .
a r 10 c ua l o s avudara
n s m i n to s
pa
d e le
c on s
sentimientos
nuestros
u e u e a m o s s a ti sf ec h a s
pr
al
pa
DrAioGO
s e merecen». na
up
pr me
p on s b i d a
de i a c o n c ie n c i
las e x p r e s a m o s
l»
de
10 q u
s ta n
5U
e rs o a ,
u ie io s
on
la cos
e l e je rc ic i
bumo
10 qu
on
e co me nd a e s
de uaqu
lu ma
a,
conflicto entre
qu
Ia t el ev is i6 n
d es ea n a p i ca r l a C NV , e sp ec ia lm en t
la
d om in e
no
po
pe on
iluminamos
xp
10 bastante
m es ,
I Ij Pa pa , m ir a J a t ar je t
nu st
mo
oi
d ic ie nd o
d e u st ed e
les e n a s q u
Un
afios,
at
D es pu e
cu
on
n ue s r o
d e apro-
u rg i
s a c a b l a i eh a
e n f am i li a
ba el trempo qu
Enca
tiempo para na
ua do
o s d em a
s e torna-
p er o aunce o»
o ma rs e
et
m ad a m e
el
ui
u e 10 o b g ab a
os
Practiquemos c ad a j u c i
ue
RA
c as ti qa m o lo d c m a s . Lo ua pa ue mo 1) ha c e u n pausa de qu lo respirar, 2) identificar u zq a d e m o s , 3) establecer contacto ca n u e st ra s n e c es id a d es , 4) c x pr es a n u es tros sentimienios n u es tr a n e ce si d ad e s insatisfechas. v ec e e n o s pa p od em o s o pt a pa n da r m pa t ot sos afi pa est» en m ej or e c on di ci on e p ar a o ir no s c u an d o no expresemos 4. Ta pr CN mo pl necesita-
10q ab
ca qa
q ue re mo s e xp re sa r p le na m n t
Es m u c h i s i m o
mi
la respuesta
e n e nc on tr a
Culpar
c om o
a lg un a o bs e
L EN A
Resumen
o-
se s e v i
ca
ES
Sientate
an es co aq
en
m ie d
c on ta ct o c a
u s p ro p o s
m om en to ,
/0 q u
o.
(Entonces
mi
s ta b c e
pa r ab io . E s
e n m ie n o s or
de ur os
h i o , Ie s et i
e n a r {Prestan-
Ne
uy po qu
u ti !
n ec e d ad es .
se se dice: IIjNa entien-
Marshall B. Rosenberg
10
do pa qu
Bi we
H.Le
us
es co os
pe
t ie n d e /0 q u h ab er s
es c ap a
m a t u io »
d e " es tu p i do " po
qu
de
" me nt ir os o
me
es porque
Ye
s ie n t
af on ar
n fo rm ac io n
u oc io n» . S ig u
x io n
ab
O ye , B i
un
c om o e mp ez a me
de Po
S i e re s
em
an
nm
t e g u t ar i
qu
Bill:
i S i c la ro l C om o s i f ue ra s
ig
qu
h ob /o nd o cu
pa r es pe t
tuccion,
pa
c ua /
do ha
A ca s
m po r
r at a r m
mo
q ui er e i en e
Si no
ah
el
n in q u
a cc id e nt e
e s t e ne r
p ar ec e q u s e u n d e t o t a Padre:
i Te m e da
q ue ,
me
Bill: Padre
a dm i ue
N a se da
n ec e
un po
a fr on ta r e st a s i da as 10
o? Cu nd
q u e n c as ti ga r
oc a de rn as ,
es
nd
es
a. No me
e sp an to so .
q u t e e va s
s ie n
p ud o h ab e
e ni d
qu
d a c ue n
e va r
el au o. Si em
de as
el
ed so
pa
p ro -
er p a p ro te ge rm e d e m i m i m o ( p d ie nd o e ! c on to c c o u s p ro p a s n ec e d od e d ic e ( A veees mo or c ua nd o o ig o d ec i c a a s c om o e s e s P a do mp un 6b Pe u6 mi rece q u
esre m om e
ue
Ne
ua
t, 0 1 m e n o
t e i nt er es e» ]
un
a bi a e rr ib le . Y o p ro cu r
p on e m e d e
p ar te ,
c ua nd o t e
o ig o d ec i e st a c as as .. . N e c es it o s ab e s i q ul er e s eg ui r h ab la n d o c on m ig o Ov
Bi
eame
en
m i s v ie ja s e os tu m br e p ro b e m
qu
s ur g
es
d e c u p ar t qu
p ue d
a rn en az ar t
a nt e e l p ri me r
m o e s a rm e
Pe
c ua nd o
o ig o d ec i c as a c om o 1 0 q u a ca ba s d e d ec ir : I
e va mo s e l a u o , p er o n o h ub o
a ca rr ea rt e r na la s c on se cu en ci a
a se gu ra r
en o!
mo
qu
i mp or ta nc i
ab
mb ~n un po de co de me s ie n t o ») . C re e ue
a lg a 1 0 u n c o q u
s-
{ E v o a lt a y a r ad a} : M i ra , B i l , c ua nd a d ic e e st a c os as m e d a
Qu
me
epid ):
a ce p a ra s d ia la ga r e on mi go . E s
ses
a Ig o q u
s e m a c om pr en s v o
ar
hi
tegerte.
Padre
e su t a ? R ea /m en t
qu
as Bill:
c on se cu en c a s q u
resisten cia,
/0 q u
es
a d c ua d
p a /0 d if fc i q u e me r es ul t
u po n
e s a cu e d o
d e ci r s i h a bl ar ar no s h as t q u e
u er a m a e om p e ns iv o e on -
us os nt os
c ed e
ue za.. pe
q u er r a s e c b i m e o r r at o
d e /0 d if ic i q u e
co ma
d is pu es t
de
Bi
mi
a ca rr ea r u s a e o s a l v e u ti li c
jar ... Padre
t ar i
qu
c om p mi
un
c e d ad e
Q u e re s d ec i q u
de
bargo,
t e g us t . . Padre:
ns ue
me
nc o, du an
eu
me
de me
er
e ve r
er
L EN A D E
e l a s g o n o c on t b u
me
Su
castiqarte? Bill:
de qu
ma
h ob /o r
me
ma
cu nt de
d e ce p ei o no d o
ua
us
upde
V n e ee s d ad es !
es porque
me
( D6 nd o
qu
t ra du ci r e s e s e ti qu e a s
e n s en t m ie nt o
mi
Padre
cr on
e/
do co
me
qu
Fu un
{ (i UY ,n ec e i t
/0 d e " es tu p i do "
ha vu
cu ci
o cc io n d e B i I , V tomoie» /0 d e
p od id o t en e
d ri a
Q u e m en t o s
da
XP ES
e l a u o , u s p a a br a 10
qu
p ue -
qu so
a n e s u pi d . . ) co n e l o n
muc
o m a rm e
i.
( S q ue d e n s i e ne i p ar a e st re ct io r el contacto): i Qu e p od ri a h ac e p a r q u s ie nt a e s s eg ur id ad ?
us
qu
e n u ga r d e u lp ar t
c as o c on tr a i o s up on g
qu
l a s it ua ci o
ve
u sa s e , m e c ue s
me av
m e g us ta ri a e sc u h ar t
a ra s e s d e c a rn e na z ar te . E n
o pc io n q u m e q ue d e s r es o v e
c om o d e e os tu m br e
q u e re s e s
d e u n m od o u s
Me
devoz qu
situation t e d ir ia : « V as a e st a e as ti ga or do ar
ad
d e e le v
n,
da
auo,
ad
n er o n ad a d e s a i da s i n ad a d e n ad a !tl. me ciendo.
Man'hal! B. Rosenberg
Padre
ON
(Can humor); M e a le gr a v e q u
a ut op re se rv ac i6 n p ue st o
s e f ra nc o c an m ig o
Bill:
lOu
Padre:
O u e m e d ig a s i nc e a me n
s ie n e s c a
h ac e
pa ee un
qustarla
q u J o g e c as ti g
a gr ad ez c Ev po
b a b a i da d
Es mu
/0 qu de la conjeturos]:
p ag a u n p r c i
an al
ea qu
p re oc u
e n p ri nc ip ia , f u
e ng a
ue pa ar po al
Padre:
Ve qu
a s c o ns ee ue nc ia s q u
d ue l v e
yo
die.
Bill:
M.3S
Padre:
a ye , B i l y m e interesa m u ch o q u c om p re nd a
sa
rnenos,
q u t u actos tie-
conseruencias.
B ue no , e n e a d a
n o pense e n l a s c o n s ec u e n ci a s , pero supon-
h ic e esta mal.
go qu
qu
P r ef er ir i
que
esperabas.
Bill:
d ec is io n u v
Eva
v ie ra s c om o a lg a q u
t o d av l a
h ie is t
s ie n e s a ha r
M e s ie n
e al m en t
qu
m e g us ta ri a q ue da rm e
e re s consciente d e l a c on se cu en ci a
mo
ca
no sa
r a n qu i
c om o
d e s ab e
d e t u a ct os . D im e c o
q u e h i ei st e
e s u pi do , p ap a . N o q ui s
pe ud car
na
die. Padre
(Transfarmando des):
lo juicios
s e a , q u e larnentas
t e v ie ra n
Bill:
Bill:
U y m e d a m uc h
Padre:
S f , e s p r o ba b le .
Si no en
c om o u n n te n
persona
Bill en sentirniento
qu
h ic is t
e n q ui e
d e h ac e e s
p or qu e
se p ue d
necesida
g us ta ri a q u e on fi ar . E s
o . N o 10 pense.
a si ?
d ig as ,
u er a
m ie do ! S e p on d
a fr on ta r
t Es ta s d is pu es t
g us ta r
qu
Jo ge
Ev esuna de mi iVamos
d i e ra s e s
e ne r a s
m is m
qu
h ac er lo ?
u r o so !
d e a s c on se eu en ci a r es po ns ab il iz ar t c on t n ua ra rn o
q u e re s s eg u
Padre:
s ie nd o a mi g
qu
e ne s q u
d e t u a et os ? M e
s ie nd o d e E va .lE
m ig os ,
me
asi?
m e o re s a mi ga s
visitarlos, entonces?
Bill
(Temeroso
Padre:
q u e s i. . ~ T ie ne s m i e d
d e e nf re nt ar t
va
pasar nada?
e mo s u n o s
T e a c om pa ri a
Bill:
me or
p ar a a rr eg la r a s cosas ca
verlo
m i ~ E st a d is pu es t es un
Bill:
Padre:
qu
qu
q ue ,
i de a t uy a t _v er da d
Bueno, si, e ll a h iz o
Padre:
acabas d e d ec ir m
cupa
Bill:
Bill:
decide
qu
J o g e m e g us ta ri a q u
Evaten
eror
no uv
ue el
siente
~ T e e nt ri st ee e q u
pa
N o n o e s e so . E n e a i da d e l
ne
B u en o m e t ra nq ui li z
m ag in o q u
p en sa r
d e actuar?
rettexionotl: Si...
{Parandose
Padre:
e s m es es ? N o p o
m e d i je ra s q u sientes al respecto.
qu
a/ terren
ga q u
br
qu
h ab ri a g us ta d
Bill
inus o!
il
Padre:
m uc h
Q ui e e s d ec i q u i de a m a s c la ra s a nt e
qu
d i e , e s m u y i n u st o
Padre pose
e sp ec t
Padre:
n ad a ~ O u t e p ar ee e
dr
Ya te
qu
alivia): Gracias, te
di
iM
Padre:
Bill:
tu vulnerabilidad.
mostrarme
intentare.
(Con un suspir
intentes.
Bill:
de
mismo. (Con vo firme) t_Te parece bien?
yo ha
acuerdo,
Bill:
Bill:
s en ti d
m e d ij er a s i e st a d is -
q u ie re s d e ci r c o n « v ul ne ra b il id a d» ?
h ab la mo s Padre
m an t e ne s n ta c
A n or a m e g us ta ri a q u
NA
reganadientes):
B u e no . . . d e a c ue rd o . S f , s up o ng o co
e l t _T eg us ta ri a a se gu ra rt e d e
Sf.
es at
a do . M e s ie n
mu
PR
11
EC
DE LA
U ER Z
Cuando el Cuando se enfrenta
do partes en conflict
de expresar plen ment e m a ti z
co
necesidade luntad
10qu
l a o tr a- ,
de ambas.
al acuerd
genera selIega
seirn
dividuales
embargo, en qu pa
Pa ejemplo, cuando la otra part l i r o i n i ne n la
pu
pide diferencia
no este dispuest
establecer cornu-
ar
r oc e e r st
ra
vi rl
za
ca
fisico un
an cr za
lo usos punitivo
p si q i c
paliz
fuerza
hacerl
co
r ec h
Ia
dano
sufr
injusticias.
la consecuencia
rl
roeg
basa et fuer
ol prot qe
castiqar culpar
no
condenar.
de este
estupido
s o r ot ec to r es am
at ue
o d ri a s e
recriminacione
j er c
la gent
r ri e ju
i nv ol u r a
estilo: «jComa puedes se ta lo
de la fuerza
rr l a c al l
EIus punitivo de la fuer
ia
So si
l a u er za . E n t a c as o l a
de la fuerza esla de impedi
ne
fuerza protectora
c or n i c r s
a y detras
de us protecto
de
lo derechos in
Lalntencion de us punitive de la fuerza esqu su
las,
la vi
sa
lo usos protectore
ie
in
no exista esta oportunida
r ot e ie
s e n ec e a ri o
entr
Laintencio
ha
un solucion qu satisfac
en todo caso la do parte pueden lIegar co buen vo
e l s o d e l a u er z
nicacion cl
la oportunida
pide -y c a
de no esta de acuerdo.
Pueden dars situaciones, si dialogar
cada un tien
observa, siente necesita
iOeberia dart la fu rz s i j uz g
verquenzal». n tr a
la
e rs on a
lavid su co
ct
en
II.
1:1. usa P RO TE CT O
D E L A F U ER Z
Marshall B. Rosenberg ue «han
o s m an i s ta n e sa f o s er
e n c on f
os
oc
p o c os ,
pe
or ct
el
br
R ob e
di
ar
e la s
c on s
po
10t nt
pa
os
us
er as
e n e du ca r
ebdo
n o a nc ia .
no en ca
a ro s q u
U Z d es pu e
en enan
ed
ar
h ab e
us
ar
EI
ar
L a g no r n c
pe
di
e l c as t g o
c re e
er
qu
6m
a t a ce r
n ue s
«derecho»
t en em o
recen»,
n ec es id a e s
as
he
ad
Si
e mb a
o ce s 0qu
e su -
En
o s d em as ,
otas pe on
me
«se 1 0 m e
poqu
ar
or-
«una v oz » n o
aI
eg
C om o
o.
me cap ce
a s g ad o
Nonviolent
wi
n o violental.)
S o c ia l D e f en s e D e e ns a s oc i e su l a r
ea
st
a s p r o cu p
o ne s
o . C ua n
ma
1 05 p ad r
e n a ne a e n
me
n uc ho s
baal
mo
ades po
pt
or
c on s g a
a s c on se cu e c ia s
ar
as
u e s u h io s
s oc ia le s d e
s ic o
ag
as
u i a s g an e
1 0 qu e e l
o-
quer n;
e-
mi ar
arep nt se
EI«c
ec o»
ue
p lc a n o
dm
de
m o u n m ed i
1)
3] a mb i n .
a r e pi en ta n
En
p ra c a ,
e mb a g o
0qu
ma
qu
o vo ca r
os
ar pe
3ac
qu
p r c is am en t
no
usar
qu
u so s d e
Un
nea. Ot
L o c as ti go s
l si co s
Co np ob
o s p ad re s H a
qu q ui e
E 1 t em o a l c a g o pu
da
et ar
c om o l a p a i za s constituven el em
d e c as t g o c o p o a l
d e i en d
a ja ta b
co
m-
d es pi e
1 3 p ra c i ca ,
ue es
e cu r i en d
p re s n de s d e er
c om p a 6 n s ub ya ce n
en
a s e xi qe nc ia s d e o s p a dr es .
d ic a
c on ve nc id a ue un
si ve pa
i nc lu s
de de
os quer i ja r e s
mies
en
B ib li a Si pr
espo ue
hijos». S e t ra t ot me
s en t m ie n o s
a , m a c ra s
d e c ue n
ue
pa es no pe e r o na s q u
ue qu
e ga r
o,
u e e s u n p r c ed im ie n q ue d
c om o
mo
ut cuso
poqu
esen er
ol nc
q ue ,
po de ueza
mu
E s f e cu e
ot
el
er on
uinr_naduro
si
d e 1 05 p ad re s q u
un
al
ue en
am
ti
re Irar
e du c
c on s e r s e
d e c on si de ra ci 6
c i er ta s c o n ce S lO n e s .
e sp e
se on er
en me
e nc i6 n
de
qu
a s o ns ec ue n
ue
en
cc
o b e ve nd r a n
en simi ma s i n o h ac em o
E n c am b a , n o c en 10 q u
no
al
al
e s e v d en t
qu
su
st do de
n im o s e v e
ct do
q u e t ar d
tem-
mp
o-
C3S-
e.
10q
d e e ro r
e cu r
Un
c lu y
O t o s p ad re s u an d
un
e sa c e d
E1 ca go quetar
on om
ue
el pr p6
EI precio del castigo
ar os
s ic a
« t e ne n que»
p un i
o nc es r n ,
o, ca
p od er os as .
p a a rn o
e l p r c ed im ie n
c la ro s
n az a
ca u s p ad re s
« eq oi s a »
al un
a u o es t m a ul
c ia s d e
ul ar
g o q ue , a l a ca r e a
pi e, pe
e,
em
e nc ia s a de r a s
es os
mb os qu
as ueza
a do p a se n
Tipos de fuerzapunitiva ue za
c on s
h ij o d e « in ep to »
mi c on du c
d e e so l e r
Ha
ob
al
auoe ma ec
en
d e c as ti qo , d i c i m en t
5i un ni meor
d i n te s s 61 0 p o h ig ie n
bu al
Po
ar
om
u en a
o lu n a d
os
e sp on de r: i
pe
s ab em o er as
mi do
e r u en -
ue
p r d uc i a n
de o do s os
e l c as t g o
o ns id e a n
d e u n m od o c om pa si v
dm
a r b ie n a do r
n ue s a s n ec es id ad es .
11 EL US
E st a
i si ta n
la v e t a
a mi g
io
i re c
s u d es pa ch o v i
in
C u an d t em e m o
a l c as t g o n o
c,l
u to es t m a
l a b ue n
un sopapo.
t ra r Ie
chic
v ol un ta d
10qu
porque quiere
pr
la
aner
de qu
ustari
~ue-
cuel
posibles manera
de recioi
Do pregunta qu pone
el respet
de manifiesto la limitaciones
os yu
te er
or
~C
tamiento de lo demas. La primera e s l a slgulente:
sana
d e m a n er a d if e re n t
gunta, el castig
pued
qu
qu
h ag a e st a p e rs on a Pregunta 2: i Q u
r az on e
q u ie r q u e e nq a e s
p er so n
h ac e
qu
o iu e
e rf a
Ie pida?
pe
h ac e a ha ra ? Sisol no form ulamos esta preibl la amenaza el comportamiento
purutrva influva
de es persona. Si
ano. AI trabajar unicamente
do entr
lo once
MR
No solemo
qu
en
Ie pido?
plantearno
la secund
pre-
l a fuerza
yo sa que se
ro
jo
pro-
na es
aj6venes qu habian abandonado lo La administra-
cuatro dias en la preparaci6 c la ri da d
E n consecuencia, alguno proble aticas punt
queria hablar afio
fragmentos
r of es or e much
la sc
is
f es or e
ue
or
qu
iba
la
ma habian contribui-
conmigo. mantuv
continuacion
co ellos:
ro le
qu
ha le
q u s e l e escapan
pl
te
u e c tu ar a
ic
de
lg
clases,
lg
l a manns, Como me gustaria
e s pe r
encontra
c ir , W il l r ri a
en
n e ce s id a de s s i h a ce r p r eg u nt a
st
esta escuela f un c io n e
i er e
la CN
ocho alumnos cuvas edades oscilaban
qu
ustede me ayuden
la solucion ..
iLos profesores de esta escuela! So unos tontos
MR
entr
intervenia
la ignoraban. Po 10
te
para qu se reuniera
entender estos problema Will:
inclus
de la conversacion qu
so re lo
qu
sino qu
l o estudiantes
co
(expresando mis sentitnientos
porque sienten
profesores no s610n
de cerrarla
el director selecciono
lo catorc
de personal do
existent
l a d if er en ci a
po el caos r ei n
agobiado
sondco}: Estoy rnuv
qu
n a p ar a h ac e
te
de la escuelas convencionates.
durant
dia, estaba
transcribo alguno
la
I.Que
es di
destinad
explicar can suficient
lo disturbios
em
el castigo s u r t a efecto: e zo ne s q u e r q u e ng o s t p e o -
im ro bl
oral basadaen laautonomia
e mo s r a
Cuando dije qu
el compo~
q u h og o e s
parecernos efectivo porque es p O S I la aplicacion de l a f u e rz a
Pregunta 1: i Q U ( ~ q u ie r
pa
Ou
(([Porqu 10
provocar el enoj desuspadre
s it u a ci o n c a ot i c
escuel
tanto, lo administradores,
r o a bl e
obtengamos 10qu queremos 5irviendonos de cas~igo.par~ modlflca
u n r up o
las situaciones conflictivas
del castigo ue
la autorida
quie-
qu lo hijo
escuela basada en lo principios de la CN podia se efectiva para este tipo de estudiantes. Mi t a re a s c o n si st la n en ofrece capacitacion escuela trabajar como asesor durant un yo
creciendo dl
re nt
obedecer
i ed o
rd
Er un
l a p er mi si vi da d
qu deseas
om
habian 5ido expulsados
cente, no loqre
co
r el a
alternativa.
ci
s e c on _
st ri
ra im on
estudios
ne-
estud ra
frecuent
dernas
tectora
empatl~_a
respeto
qu debe
porqu
bienestar.
El us protecto de la fuerz en la escuelas
liMe entrrstece pensa:
la per~onas .set~n9a
nuestr
ne
SI mi. s~poslclo
qu me dijeras 51estas dlspuesto
nuestros hijo limpien su nabitacion
para contribuir
la interdependencia, desde la cua reconocemos fa responsabilidad de nuestras accio-
Me
recn lnaclones:
es qu
como noso-
castigar no son estrategias e f e c -
su rechazo, Encambia, la CN propicia un actitu
~~e
lqu
ma respet
ordenada
dice mi rnadre»), para evitar un castigo,
10
o~rece nuestr
qu pretendemo
limpien s u h a b it a ci o n porque siente
dl-
n se n
mayo qu 1'1,c ?mo el director
qu te traten ca
mi peticiones si
en enemigos Me
migo otra
ra tenerl
di
i n o ta reconoce com tal despu.es.exp~esare mrs sentl~lentos formular
no encuentr
vierta
to
e l e sp ac h ya
tiva si
un
motivados
se consc.entes dela im
portancia de la razone qu pued tene un person para comportars tro queremos. Esevidente que, po ejemplo, culpar
qu se comporta de manera violenta 51,~or .eJ.~mplo,ve 10msult pued empatiza co el diciendole I!Me parece qu
estas enojad
qu
DE LA FUERZA
que los demas se sientan
la recompensa impide
pa la razones que no gustaria que tuvieran Esfundamental
cree qu Ieensenaste. Yo dina
1 0 u ni c
ue desea de otra persona, 10mejor esdarl un Loque recomiendo en tale situacione es pri~ero,
cesidade
no pega
tu l». En cu
qu
id
acertada,
enseguid que et castig
or
10 reprendio
l
rector volvio
lo
la person
~ I r ni r
as pe .e o.
je: I IN o c re o
pequeno cuando alguie
in
ie
ga
nino ma pequen
d i m in uy e L a
la
de sali co endo de d~spacho en dlr~cio i, at chico
diciendole
n o e n n ue st ro : p ro p o s v al or es . ca
sc
mayor y, dandole
c e nt ra m o s e n l a c o ns ec u en c ia s mo
un yo qu
(IjPerdona un momentol». me dijo ante
El
PROTECTO
B. Rosenber
/Vfflrshltl!
te
st tr
te
10 qu
do ie
serio! hace si
:'I
lo pro-
'''1
. !b ;
M ar sh al l
B . { ?o se nb er g 1. EL uso
Wi
mb
idi
c ru za do s s i (S trat
P a r v a ri a
o s p ro fe so re s h ic ie ra n a lg o c ua nd o h a
de un segund
intent
Me
bra-
lsonrientio}: T e v a
MR
c om o u no s i mb ec il es . mo
10 entendi, ptosiqo
e c om p
Facil. E s
d e a rr e
m i m a m an an a s i
e gu a q u
e va b
1 0 h a b ia n vista
un
o do s
ma
e jo s
eg
boel
de whsk
m ae s
s eg u
un
hi
1 0 v o . . p re f
entonces, q u n o respetas
parades si
da
sistiend
hacer n a da . T e g u st ar i
porque
interes
d:
[Clarol
MR
E s o y d e e pc io na do , p o q u o s p ro b e ma s q u de qu
i en e
q ue r
co
qu
n o c on se gu i explicarselos se dirige lueg
m po rt an te :
l o a l m no s qu
el
lo qu
quiere
s o e s m e d i e ro n q u m e o mu n q ue n
aq
o s p ro fe so re s a ha r
p ar a q u
in
no quiere
uaquer
f e o re s d e S t L ou i u sa ba n u n p a
MR
m o le st a
Will:
v a r a (algunos pro-
me
os qu qu
m o Je st an . o s e x pu ls e d e
ma
q u h a o tr a
m an e
e n la escuela si
hacer n ad a O O p od ri a
ne
este,
e cu rs o q u
m a nd ar l
os qu
5i
5 i n o h ac e
g us ta ri a q u
mo es an
h ub ie r
un au
a do nd e m an -
s u c or np an e o s
n ad a
ar
qu
o s q ue re mo s e n c la se ?
la e sc ue l
qu
m e d ig a c om o
s 61 0 s i en t
pa ec
m a d ad , s i g an a
u n cu
q u n o e ne n g an a d e a ba ja r s e p od r a n q ue da r a l d en t ta q u e s v en ga n a s g an as . Y a e n e nd o 1 0 qu e q u e re s d e
asi?
pe
de
ma
me pa ec qu
h as -
a l p ro fe so r
mn
En
( Y o s e qu i
du
t on d Jo asie te co
MR
da
veces
sl MR:
no tuviera
hacer n ad a E n o nc es , s i h u b e r
u er o p ar a a d i -
los alumnos).
s u c or np an er os ,
d em os tr a
p ue de n s ur g
E sa i de a m e n te re s m uc ho . Q u e r q u t en d r i q u f un ci on a es aula.
estas a lu m no s q u
er
o s p ro b e ma s q u
pasa si
Will:
e s oc rra s a br e e s t te
r ec ub i r t
d is t a id o
mo
e s p re o u pa . L e a g a de ce r
la m a es tr a e s a g ar ra r castigos corporales
a m p oc o m e gusta.
L Es ta s s ug ir ie nd o q u
de qu
e xp ul sa r los chicos
s us pe nd a
Will:
porticularment
e st e p ro bl em a , p or qu e l o profema
n ad a C om o s o m u
1 0 q u e podrlas h ac e s er i
c es id a d e echar n ad ie . s e n t r i a u n f ra c as ad o .
hacerlo.
esel qu
sabe qu
mp
a s d e r es o v e
m e d o cuen-
qu
de qu
Eso.
o lu c o na ra n
trobajar
a r a s c o sa s n o m e g us t
E n to nc e
Ed
10 entiendan.
un problema
s ol uc io n a
nistro
(5ig
fondo 01 alumna.}
o s e s tu di an te s
(La conversocion
qu
q u e i n te rv in i er an .
comprende
b ie n g ra nd e e n n ce s . .
e s m e e f e ro . E s m an e
sin parafrosear.J:
lM estas d ic ie nd o q u l a e s c u el a ?
s e q ue -
E sa i d e
Will:
lestan
e so s p r o e so re s q u
e ne r u n p a
m a n a y, aunque 10 e co rd a a , n o m e g us ta ri a e ne r q u usarlo para p e ga rl e a lg u ie n .
mi
a r p ar a o tr o a do . e p
o nv en i
pasaria 51 c ua nd o m e
c ua tr o d e u st ed e esperando-
es
costar!a
seve
e n e l b o s i o . A un qu e
qu
a n l a v ar a para castiqar
de habe en t en d id o 1 0 qu e m e i c
(segur
t a n 1 0 5 p r of e so r e s Will:
po ah diran qu
fuera casa, encontrara m e j un t a I a u to .
de comprender lo sentimientos
mp
an uver
p ro b e ma s
cosa z o c ru za do s . .. y s on ri en d
r az o ne s . Si
lio,
deseos del alumna.)
MR
D E L A F UE RZ A
spo
h ac e n ad a
g us ta ri a q u
P RO TE CT O
d e c om pr en de r
o s e n i mi e t o
Will
d e loe.)
Di
r es ol ve r l a c as as , y q ue rr !
megu e nc on tr a
o tr a
ma m a ne ra s d e l oq ra r! o
n ad a
(con eire de seguridad)
qu
me pa ec
C .h ic os qu e
i n e nc i6 n
na
e s u di a
p ar a q u
qu
e r m a p ro ba b
cabeza.
me r q
h ac e
t ro -
qu
V a n a ir .
e l p la n p od i
n o e r c as ti ga r o s q ui en e qu
s i e ni a
n a h ab i a c 6 n
e su l a r s i p ud ie ra rn o s in o o f e ce r u n u ga r g an a
m os t a r
p ud ie se n h ac e o , T am oi e
a s u nc io na r
s i t od o
e so s
o s q u e n o q ue s ug e
s ab ia n q u
ha
M ar sh al l B . Rosenherg
As
mo
os qu
no
n ia n
g an a
ma
MO
mn
o tr a
v ee e
s ug e
mi
pr es es
Pu mo
me
n ve r c io ne s
12
m-
ba
rnisrna
nt
DEMAs
m ae s
CN v ec ho sa s
ca
so
mn s.
La
va
uv
un
an ex
mn mp er
deec os de os
a lu m o s
pa
um os
em star
e se ab a
os pr es es
acernas d e i g n or a rl o s
flietos
qu
a p e nd e
qu
U sa mo s e l
ab
d e e cu r
os me
er
qo es
on er
on
p un i a .
C o m o iber rn T od o
Resumen qr
mi
pu de
us
tectoni. cambie.
us
p un i uc
ut
ui
qu
d e a f ue rz a
ue
qu
mo
ma
a cc io n
l a c on se cu e nc ia s
qu
mo ua
uf
g en e a r h o EI
de pl
da
pi r ef or za r l a r es is -
qo
de un
extemas. C u
mo us
qu
uv
ot
ue no
p e o na s
o n c ie n e s
co as
ue no
J le ga r
m ov id a
o. EIacor
mi
mp ne
es
ar
mi
u en a
c ie r a s
u es t o s
n te nc io ne s
de
e ga t o s
qu
da
miac ne
p ad re s
ma stos
a-
de un
e-
T r n sm i d o
ane,
no
Po
c on ec ta r
u es t
ol
e sp e o .
Ta
al
na
a p re nd iz a e su l e n
a c6 n
m en s
v a l o sa s
egoismo
un
transformarv id a
ne
c ap ac id a
o sa s s o
nt
ei s.
h e e da m
de
No
ol
un en
ma a s m as a
n ee es id ad es ,
un
er
d uc ad a
a le n a da s
ar
de
d oc i
o-
En
son negativas
de
uc va
Cu nd
d ic e q u
a lg u e n
ma u an d
u es t
se
n ee es id ad e
m e c io n
en e ne r
d es t u c i v
am as
om
ulur
a do s
ye
da su
n d o na m e n o s
Ha
cu
de
en
nc nc
me eesidades
er me
a s d iv e s a
En nu
v ic i
b as ad a
es
o-
ue
n eu en t
ue no
d en t i ca r
mi mo
es vo al un
deecar
c on du c s ab e
on go
a s s oc ie da de s
pe p r s en c
pa
o nc ie nc i qu
d ia r a me n
u e h as t
z on , e x
do
p e c ib im o
1 0 e n p e ns a mi e nt o e qu ie r
m is m
as na
n i ve l d e c on ci en ci a Es
s om e d o
m an i e s mp
s t6 ma go .
u e n i s iq u e r
gu
B u d V H ac ke t
rnuv
mp
c id e
al
o rn i
ma
ue
de qu
e te rm i a da s
programacion
viej
10la
in-
pe
pr pi
e r o te s
de aju
aju
us
a p e nd im o
c om o s e e s h u m a no s
mu de
de nuestr
er na
e x e sa n
d e n ec es id ad e
us
i n e rn a
e ce s a de s n o e su e a s
m en ud o
en
mu ha
n ad ap ta da . ma
e qo is t " :
M a rs ha l
B . R o se nb a g
12
A I a le n a rn o ce
lo
d is t n gu i
p en s am i en to s
en
o bs e v ac i6 n
a s n ec es id ad e
qu
da
e va lu ac i6 n
o rm a
n ue s o s
10
e xp re s a
1 3 CN
emos
tra c o inf uve
erarnos
l o s c o n di c um a m i e ni o s cuiturales.
di de
mi
do
e co no -
s en ti m e n o s
p ot en ci a
mi
u ra l
m om en to s
Siua
n-
conciencia
dicionamiento ve un p a
n ue s
u n a me n
constitud e SU opre-
be
« m ad r
d e afrontar
cosa?»,
m6
me
CN Be
R ev ol ut io n at
n ee es it o
l eg am o
a li en ad o
Un
muer qu
m om e
esab
o r n an do s
d ia lo qo , c om o s i c on ve rs a a n
carrera»):
mu d es pe rd ic ia nd o Vo
CN
esab
un
c rs i
p rm e a s
n ea s d e d ia lo q
ue on
mi T ie ne s
lc6mo
e sp on sa b d ad ,
to
Es
e s o s mensajes
O bs e v e c om o
interiores
hijos
q ui e e s
en
afonar
estan p l g a o s
«estov d es pe rd ic ia nd o
estas
afrontar».
h a bl a e s ta d o
c ua lq u e r
imaqinara
ue
qu
s u m en sa j
adquiria
ue
ce
s ig ui en te :
c. Po
me
afirrnacion:
Es mp
mi
G1Sa c o
mi
Po
p re -
«n
o da s
su
v ar ia nt es ,
S e Ie p id i
e nt on c e
« p il do r
d e C NV n
t o rn a d o un
«Cuando a,
de
mi talento:
b, porque
m e s ie n t
D eb e
er
ec
so
h i o s sin d ed ic a m e
la satisfaccion
t on to , u ho (
mi profesion».
mi
me am
p ro fe s 6 n
p ro p or ci on a
me gustorfa e n o n a r
ue
me siento un
ab
depri-
e l e je rc i
l le n o
b ra rn o
cuidara competentemen-
se encontraba mantenia
a pa r a d
de su
tiern-
la preocupacion po nuestr
de critica,
d i c u a de s
sometida
n ec es id ad es .
mo culpabilizaci6n
crear
pa
mi r ab ia , t e
mund
10
centrarnos
esta ma
dernas
interior
C en tr ar no s e n q ue re mo s h ac e
mb
adoptar
qu
rna.
deseamos
q u e v e rd a d er a m en t e
qu
e n n o so tr os .
dias no
conto
na
ad
to
nd
e la c
taller h ab r
nt
er on
e n m uc h
I. U n
s id o c ui da rs e
ma
meor
a l s eg un d
di
s e d es pe r
br
a-
ma
i em po .
e nc on t a rm e
ustaria mi
desalentada p o tu v e n ec es n
cio d e m i p ro fe si 6n .
co
mu
f or m a
De
nuda
dialoqo,
carrera» se n a b l
n ue r
os
m i educacion
me
qu
ofe-
apovo
dialoqo
Si mp
n em o
c os a
stones c o m o «deberia»
empatizar
c o e ! o s p ue d la depresi6n.
sondear
ud
sentimientos
necesidades
n te r
repetla
EI cuidado ma
m i a le n o .
es
c ua n d
p ro fu n
10
e sc r b ie r
N o e re s r ea li s a .
de afonar
s u e nd o
De
m i e du ca c o n
mo
me
a qu e
sf La do
madre
c on d c io ne s
ot
en
d e 13 C NV . D e e s
corvtar
qu
propios
retos practices a le s c om o el
identificara
estaba m a d ep ri mi d
m e ns a je s
Pa /0
e sp on sa b
Lograr escuchar nuestros
estar a li vi ad a
a lg u e n
cerse empatla.
d e 10
en
a qu e ll o
t ra du ci r
e ng ua j
necesidades.
pidio qu
Se en ue
13 coqniti-
mo
a l e na rn o
d e n ue s r a
de de
[La
e s a s necesidades.
s a s fa ce r
e st am o
s up o
«alternativas detenidas
d e e nc on t a r
est cansada», mu
me siento asus-
estaran b ie n c u id a do s la m an e
otra
cualquier
trabajar,
gu
se sintio
e s a s e n con-
afrontar
q ui e e s
mi
E s t a mujer
i n P sy ch ia tr y
p re s 6 n mp
i nt er io r
pa
c om o
e n «Cuondo
nirios
o s conflictos
es
Es
n ue s r o ua
E rn e
e sp on sa b d ad ,
mp
depresion, E n
ce
psiquiatria],
es
tanto, ahara me gustoria planificar
La resolucion de os conflictos intern aplicar
r es po ns ab le » p as a p o e l m is m
e st a d e i a « N eres realists. Tienes d o h i o s y,
d ic io ne s
tada, p or qu e
, ,, SE SO RA R A 1 .0 5 D E M A s
L lR ER AR NO S N 05 0T RO S
Desoues Ie p ro ce so . L o q u
si6n.
Podemos
C (l M
E n c i c un s a nc ia s
e n a qu e
situacio
no maes
habria
10 prirnero na
en
ue me
Es qu o?
hacer
H ab f
Pe
mo
me
mi, 10
cambro.
Ou Me
rios muv e n o s
co
prequnte,
cabeza t a
mi mo
mo mi
la cabeza despue
me levante, me pase un
en
f ue r
de
M a rs ha l
1 2 C 6M O
S . R os en be r nazo
0qu mi
0qu
c io n q u
n ec es i a b
ara
diagnostico mi
En
mo
mo
ec sa
en
pa
so
b te ne r ae
b e r s e p re g un ta b a IE
C u a n d o e sc u ch a m o s nuestros sentimiento necesidades mitiqamos
Ilevaba
d os e e n
arios
ioen as
me
qu
el
Ma
un
ul
En es
el ps ol qo
p e s on a c ua lq ui e
psquat ca
nt
d ia l q o
afirrno
B ub e
asisf
de pscoer pe a,
B ub e
p ap e d e p s c o e r p e a .
ns uc
me
p od ri a p ra c c a
Esab
a nd o
u n g ru p
de
un
s t d ou n d en s
c on ve rs ac i6 n Ca
Ro er
p s c o e ra pi a
Esad
Undo
o fe s n a e s
Sf'
ha
Bu
p on ie n s id o n -
d e s a u d m en t
ma
el estres. p ar a c on ve rt ir s
DEMAs
mo
g ra c c io n
e sq ue ma s
LO
A SE SO RA R
ma
ustituya os
Me
N OS OT RO S
aI
mo
me
L IR ER AR NO S
av
el a m
10 qu
un
acon
« vo - » .
No cr
ue
uder
sugi
mi
su
ncon
esa-
automatlcarnente Qu Esqu
ve
mi
a 7 ». D a
a s c os as ,
mi
cuestron y,
aIco
mo
o t a p u ta s e ce r
pr pa do
c on t c t
B ub e
tributo. c es id ad e
o f e ce rm e
e mp a i a
«]
Me
m an e Oj
empatiza can o s o tr o se m i ti g e 1 e s tr e o ns e u i
nt
eg an
,Me
en
ernpatia
Ma
an me da co
mu
o tr o
en
on
e sc e de
co
o.
on
o ne s
as peso as En
o n a nz a
elos
e nd o
Ob
consistla d ' m in u
ab
nc os
auen ca
o p n io n on
os
on ulan
un cu nd
o s p s c o e ra pe u
us on ulanes
onac
c om o c on s
s ce n e r ue
qu
n te s
a c o na ra n
ol
m po s
o s p s o t a p u ta s
c om o p s o te r
mo
nson
de
c on du ct or es ,
ad de
siua on
ue se esabecer
un
el ci
me
au en
en
do
10
Me
Ec ma
Ihe me
mo
rnis a de nt ro s
< qN o
me
po
na de paol gi
o s p s o t a p u ta s
d e l p ro c es o t er ap e ut ic o mi
d es o e n a d
se su 10 se
10
a ns f e n a s
c om p e n e s
on er se pa
p od e
en es ej u eg o
baar
n a e xp re s 6 n
eror
Me sa sf
qu
ac ud
de
m. at
qu
eban qu
ma en se
al ma ge
e l c on su l n t
p r y ec -
e n e l a s Y o c om p e n
o-
arg me
e fe j b a
e rs on a
mb
mi ma
de un
l o s c o n su l -
mp pr ba
o s dernas,
ul ar
au nt
no
st bl ci an
So
e s a ba n
s ta n
e m c io n
me
e n e l p r c es o
e x g id a
m o cornence
y,
ar ot
p a e , c re i
mo as enaj
c om p m e
MarshaLl B. Rosenberg tiernpo En nc s, c on s
ab
a l n do m
de
o ra s
ob
ma velaba
p e o na l d a
ue ha
Enve
p en sa r c om o
m en ud o
e a c io na r a n
mi
o le ga s a n
se
no ab
L e e xp l q u
u te n
s i u ie n e s
Si
L Ou e
n ec es id ad e e st ab le c Si
13r
e nt r
e mb a o ,
c ua nd o
p s c o e ra p u ta s qu
10 q u
Un
po er
an
h ac ie nd o
e z u n n um e o s
psqu
e xp o e r
e rs on a
an
m e p id ie ro n
g ru p
do
h aq a
u e a lg un o e rn o
de un
ap case de un un
es qu
de un su es
m u e r d e v ei n n ue v E n c ua n
a r o s m ad r
m u e r a ba nd on o
u n d ia qn os ti co .
ar
de
en or
en
s ta b
ma
el pa ene:
m e s ie n
el on L Ou e a cc io n
c re en c
esas pr gu as
m i a mo s
aq os ca
a l d ia gn 6s t c o
o rm u a rm e co qu
de qu
u da r
on mu
e ve l d o a s
e ! t ra s o r
qu
a s p re g n ta s L Ou e s i n t
es
s-
peso
qu
d ec is io n q ue r i a p e ma an
mo no
e lz ?
sp ct
Co no o-
mu
a fe c
ot
p e o na .
me
p re se nc i
a lu a o n a ta m e n o .
L Co m
e l d eb a
NV
ay
s ab r
a l c as o e l p s q u a t
me ns
d e a s d e m i s en ti mi en to s
e sp ue s a s
ci
pa
CN
mo
ar
pr se ac6n
un
e co rn e d a
ns
CN
a s g na d
pr se ui
qu
mo
d e o ch en t
p s c o o qo s
p si qu ia t a s
En
a ba ja do re s
s oc ia le s
e n e rm e a s
En nc ma
me
de
es hios
10 q u
en
u e e l d i q no s
ue
h ab i
yo esab
he ho
e ie nd o
sq zo en
T en i n d
p re -
c r n i s . s u u rn b
s a a , e l e sp o ma
lugar de diagnosticarlos. r ea ct io n
e n a lu d m en t
c om o p od i
n a p ac i n te , h i
e x p r es e q e n u i n am e n t e en
u eg o q u
cu nt
pa
e n a r e n 10 q u
ec si
En
a re s
ar
u qa r d e n ie rp re ta r
un
er
m e d e a fa r
a rg a d e a n gu s a . D e p u
en
consultantes
mp
ac ca oras
d e e sp e a l s ta s e rn o
na gr qu
mi
u nc io na ba .
st al me nv
da ho
c om en c
su pe ci
p e o na ,
mo nu stas
me
esab
ha
es
t er ap eu t
d e i be ra r
e mp o
mi
q ue l p s q u a t
e n u ga r d e
pe on
D e s d e 1963
o r e rm in a
3ay
mo e o u pa b
st ba
e s u d a do ,
10
ane. Me
u an d
p rm e
aq os co
dif
d e a s c ua le s
nc
ZL
a re c
ue qu
« Do c o r es
R os e b e g ,
mu
gu
pr se
e s o y d ic ie nd o» ,
Enon es
far-
e sq u i zo fr en ic a
10qu
d o» ,
o bs e v e
er no
p ro ce d
pa en
e xp l c a
ue
ue
us paab as
o: «Y
e n e nd o
enan
en
qu
eI e s t
d ic ie n -
e n eI c on te x
pr
rnacos?».
u rd a
en qu
c l s i c ac i n e
ag 6s ca
d eb i
cl
as pe on s. De de
n-
me e xi s i a d es ac ue rd o
en
o s p si qu ia t a s
e n e la c 6 n can e s to s t er -
o s p si co lo qo s
Me abr
gu ad
Me
se
n c g ad o
ue
de ca
as ba
ma
as
en
a ra c e r
sc el as
13q
a dh e
s iq u
co
mu
c ie n
os pa enes
m e senna
Se
el
os pa enes
e n e rm ed a
su
er
E n m ed ic i om
ca
o r n ta c o n
et mi ar ar
pa
e l p ro ce s ef
un me
u n m i e xp e
nca,
e n a s e un i n e
c e e b a da s
pa
h ab \a r
e n m i n to s
d ec i e , p o e je m p lo :
qu
1 0 l oq ro .
g us ta r
xp came
qu
acon
e ne n s u p a b ra s
d ij e? »
Sa mi
beriefici ba
c a rg o d e m i s p r p i Me
ue a. pe en os psquat os
h a e rm e
au an a t n i n to .
sede arol
o n e x o . E I p e o na l
c ie nt es , q u ISO s ab e
siyo co si er
d e \3
me
er
en
Se
e ac ci on a
a sa s c l n i o s
ba qu
c on e a d
a n 10
d e m an e
p os i v a
m p e s o na d a qu e
po er
po
ea ci
ex ep on
pa m en t me
c oo -
M a rs h al l B . R o se n be l Un un
d e o s m i em br o
d e e qu ip o p ro fe s o na l p id i
sesion d e a pr en di za j
s im i la r c o
e n o nc e
a lg un o
psicoloqos
e n e l e sc en ar i
qu
t ic ip a nt es . E n to n ce s l o pacientes
qu
e st ab a
a si en to s c a
qu
s e o fr ec ie ro n c om o v o u nt ar ie s
v ar io s p ro fe si on al e me
e nc i q u
bastante difici
es abec
pr qu un
CN
p er so n
su comprension
d e g ru p
tratar d e e xp li ca rl e
e xp re sa b
s u s en ti mi en to s
e mp a i a
i em p
se r ep it i
estallo: u iN o v e q u 10
o tr a
m i en t
e m oc io na l
s ig u i en t e
ez un
de
c i6 n
mp
co
d e r eg re sa r d e m i p ri me r curso i n e ns iv o e n C N V. M e e sp er ab a
en casa u n a m g a
qu
no ei
es
hacia do
aries. C o no c
I ri s q u
v ia j
c u m in o e n u n e x
qu
c ur si o
u st e
h ac e e s interpretar
l a t or n
p ro fe s io n al e
d e c on c e nc i so
10
qu
de
ma
mu
h i st o ri a :
el
C NV , pode-
g en ui no s a bi er to s
caracterizadas
dice».
r ec fp ro -
p o e l distancia-
la jerarqu ia.
p o z on a
entusiasta afectada ch
Resumen La CNV en qu ce c om un ic ac io n i n e r o r a l a yu da rn o t ra n o rm e os m en sa je s i nt er no s n eq at iv o en sentimientos n ec es id ad es . L a c ap ac u ia d de d i n qu i n ue s o s p ro p o s e nt im ic n o s n ec e d ad e de mp l lo s p ue d s a v ar no s d e d ep r s io n P od re mo s e n o nc e e co no ce r q u e n o da nu ccon xi u n c om p n e de ccon Al ma am c om o en 1 0 q u e q ue re mo s
e a m en t
e n u ga r d e c on c n t a rn o mo mo no of ce CN instrumentos c om p o n n ec e a r a s p a cr un do me al ma a pa ci bl e L o s p ro fe si on al e q u e t ru bu ja n en psicoterapio a tr a r el ac io ne s d e a yu d a mb i p ue de n u sa r 1 a C N V p a e s a bl ec e v in cu lo s e c p ro co s au r el 1t ic o c a l a p er so na s q u e l o c on su lt an .
d o s em an a
confeso qu
seis aries. R ec or da b
a qu e
muer ca
d e l a cuerdas q u h a
p er so n s us pe nd i d a d e s a i en t
d e a le gr ia , g ri ta b
d 6 o b se rv a nd o n u es tr o autobus
g ra n n i i de z e r ruda,
105 s u rc o s
e n a s d ep os ic io ne s d e \05 animates,
e ur id ad , b ai la b
todavia se sentla
u n d e a s jefas d e d es ie rt o d e C ol or ad o I e habia di
l a oatrnas d e l a m a ne s m a rc a da s po
e l e l d es ti n
qu
Rocosas. Despues de escuchar
d e sc ri pc i6 n d e ta C N V , I ri s
p o a lg o q u
n ac i
t en i
n ho sp i a s q u d u
e n carpa d e e s d ia s e n a s montanas
b ia n s uj et ad o e l cuerpo d e u n
p o de m o s c en tr am o s
OS
M IS MO S
esta h ac ie nd o o tr a v ez ? E n u ga r d e c om p re nd e
r el ac io n e
e l d ia gn 6s ti c
OS
a no s e n u n intense
p er so na s e n e nc ue nt ro s q u
c o s e n l ug a r d e r ec u rr i
N OS O
ha s id o b ib li o e ca ri a d e u n escuela durante v ei nt ic in c
C ua nd o a do pt am o s l a h ab i i da de s os avudar
S EN T M I N TO S
GI OS
de la
U n a e s tu d i an t e tros
A ca ba b p a tercera mi
mujer
S ie m
e st e p si qu ia tr a o fred
e x is ti a d e tr a
e l o s C ua nd o e l h ec h
MO
U IC lO S
T ra ba ja nd o
u n p si qu ia tr a la dife-
p a ci en te s q u e estaba
o s s en ti mi en to s d e es
C OM O
su
intercarnbiaron
c o n p e ns io n i n e le c u a
la dinarnic
luqar d e e mp a i za r c o 105
en
e a z ar am o
p si q iatras como p a r -
s u v er da d
d e u n roca,
l an z ab a a ta ri do s e n l a o s l o c ua tr o v ie nt os ,
seque
la m i ra d a p e rd id a m i en tr a nosotras agi-
co
t ab ar no s l a m an a e n sefia) d e d e sp e di da . L o q u e I ri s le h a b r o i d o decir
en un ta
d e s u e nc ue nt ro s f ue : «Iris. n o a gu an t
a m ab l
b i bl io te c ar i
ul
on od
s u mi sa .
e l m un d
ge
e mp r
L ea v
c om o tu, siempre
a n m e d a e n t u p ap e d e
sacudes de encima e s p ap e y ve s q u
(_POf
pasa?»,
H ac i
d e r is ,
s ei s a ri o
qu
h ac i
a ri e q ue , n en ta lm en te ,
se
a qu e a s p a a b a s d e L ea v resonaban
puestas. L a s d o s anhelabarnos tuacion, Adopte,
Iris
a v er ig u a
e s b a d an d
c o m o la C N p od i
p ue s e l p ap e d e L ea v y e pe t
(o{vid6ndose
CN
p er ci bi en d
10
qu
cabeza
d i e re n e s
le h ab i
d ic h
criticc
un
es
e n s u si-
in ui
I ri s
en so en
h a bl ar m e asi. i T n o s ab es c o qu ora): N o t ie n e ninqun d e re c h m o s o y o n o s ab e q u clase d e b ib li o e ca ri a s oy ! M e o m m u e n serio m i t ra b a j
di e, pa
q u sepas, qu
f es i6 n t ie n e u n c a ra c te r e d uc a ti ve , Yo
( e c uc ha nd o
d es d
conciencia de
f u er a L e av ) M e p ar ec e q u r ec on oc ie r ris:
Ni ma
e st a
No
CNV, c a n e m pa ti a
e n oj ad a
c om o e re s r ea /m e nt e a nt e me
considero qu
mi pro-
l a d e c u al qu ie r d o ce n t . .
COmO
como si
p or qu e t e g us ta ri a q u y o d e c ri ti ca rt e 10
( _e sa si ?
mucho q u m e c os t h a
M a rs ha l
B . R os en be r
ce
St
1 2 . C (A I
e xc u s io n
P e o , y a v es ! A qu i e s o y
p ro p us e , i no ? i A ce p t
c on se qu i
te s ie n e s d o d a dialoqo s ig u
un
e n toda p e rs o n
P o e je mp lo ,
t er a s at is fa cc io n s u sp i ro ,
qu
a te n ci o
rnalestar qu
l o s e nt im i e nt o
g o e s n ec es ar i de door qu
d e e m p at i
p ue d
existir e n
v er t q u nabia o tr o a sp ec t
anos de su v i d a s i n ti e n d os e humillada
L ea v d e m a ne r
Yo
se
(como yo m is ma , u n es
us ad
Iia ocasion? Me
z on a
e st ad o d ur an t
s ei s
c a m bi o s u ti l continuo
de
p or qu e
h ab ri a g us ta d
e xp re s
rt
sabia e nt on ce s p er fe ct am e nt e
n o e ni a n ad a d e « bi b i o e ca r
s um is a» . N o s e p o r q u
no se
qu di
s e a , L t e habria gustado conectarte
m e e va r querido
is
E xa c o . N ec es i
Iris
s i e ne i
practicor ner Yo
eNV
m o st ra rt e m a s asertiva r ec o d a
qu
h ab e d e
COil
c o n e ll a
e ng o d er ec h
u no s s eg un do s
d i fe r en t e . (como Leov}: I ri s n o a g ua n t
..
n o c le be r
po dean e.
d e p re st aI ' c rt en ci 6
obscquiosa ~-~-.-
m e jo r c o nt ig o misma p ar a d e
saca d e q ui ei o e s q u
tambien
jade q u
d e e nd e quien
soy.
D e sp ue s exoteso su tieseo cle a s p o lo b
g en t
L eo v
un
c om o tu, siernpre ta
toclo el munrlo s ie n p l· e a n m e i d
L e o s ie nt e e n l ug a
nt
en
mo arnaPd-.
es
us ad
n cu r
nd
po ue
E s ta b
oy
f ru st ro d
en
1 0 re s po n -
d e r ef er ir s
e s s en ti mi en to .
a lg u n d e s e p un t
deex-
n a d e e rm i a d
p or qu e q ue rr fo s a lg a d if e
M e parece. L ea v q u
in en aro:
v er da de ro s e sf ue rz o
t e s ie nt e frustrada
p ar a i de nt if ic ar m e
e n e nd i v i c om o e n u n o go na z
qu
q ue ri a « [C o ne xi on l . . i S f , e s e s \0 q u
q ui er o
es duzu
m e s ie n
us ad
co
terponen p o e s m e g us ta r p a p od e d ar t u n a b a zo » despues Iris d i o : « S
e s o , s i m e h ub ie r
od
por-
h ub ie r
d ie h
qu
m ia ! S i m e parece qu
i Qu ie r
un
c a s s i en t
co
na
p ar ti r d e e nt on ce s
m e resolucion
au en ic
c a li fi ca d or » q u e e r a
qu
habia
simplemente
el
q ue rf a e r
c on ex io n c on m g o . .
a rn o rl » , A u n c ua nd o n o v o v i
Leav de c ar n
g ra c ia s declan
heeho h a s t a
h ue s p ar a c o m -
d e e s a s e s i6 n practica
de
a q ue l i n si di os o c o nf li et o
r es u It 6 m a s f ae i e sc ue ha r c o
i n te r p re t a r 10 q u
c on ec ta rm e c on ti -
d e a q ue ll a e x pl os io n ,
despues
probar la v e ra c id a d d e a q ue ll a revetacio n, despue om
L ea v, d e
a ma bi li da d q u s e i n
s ab id o e nt on ce s q u 10 q u d es ea b
co
e n m i p ap e d e L ea v
d e u n rnanotazo
a pa r a r
teller ocasion de e s ta b le c e r c o nt a ct o
l a r o de a ba n
cirselo? 10 qu
qu
p er so na , se a tr ib u y
g o , I ri s
CN
je Yo
qu
e st e g en er an d
M ie nt ra s y o h ac i pronto
i M ad r mo
d o w en t
Sf'
L as d o s n o q ue d m o s u n p oc o a to nt ad a
m e o r e n aque-
d e L e av )
d e mi oorte«)
i s v ue lv e
a s nace s e i a n os :
di
a m g a c ap a de b r in d a rl e e m p a tr a ) LT sien-
p e i ei on e
q u e q u er ri a . . q u er rl a . .
is ad e n c on -
Ir
m a ne ra ) e n v e d e ( (T es ie nt e r en t
s a u de s d e e n m a e s
n e ce s id o de s
h ab lo r e n p ri me r
p re sa r ( T e
e m ba r
a lg un a o t
p o n o h ab e s id o capaz d e r e sp o n
d ig na . Despues de es
inmediato: iN
DEMAs
te s ie n te s f ru s tr a d . . f ru s tr ad a p o rq u e . . . p o rq u e
p un t
de
de Leo qu
p ar a p re st a r
a nt e d e q u estuviera I ri s h ab i
s ab il id o
un
e mp a
p er so na . E n e l c as o p a i cu la r d e
q u considerar
L ea v. L a razon e r q u
d ic io ne s d e e sc uc ha r
e xh a
surnisa. ~ Po r q u e n o
s e nt im ie n to s ,
e r ro r h a b it u a l
habia expresado
para a te nd e
lo
yo... E n e s
su en
n ec es id ad e d e l o c em a s O tr as , s i
o tr a m ue st r
( es c uc h an d o
d e d es pl az a la
v ec e la persona esta p re pa ra d
A lg un a
Iris
re
d e actitud,
h a e c b id o
esta e n c on di ci on e
o t ra s c u e st i on e s
hasta ese m o me nt o
derle
de qu
LO
;\SESORAR
pasa?
O h L ea v, y e o q u
q u e s e s i e nt e «escuchada» di
m om e
qu
hiciste?
p e s on a a l v e s e d is ti en d
s ue l s e
adecuada a te ne i6 n
qustaria
qu
e l e sf ue rz o q u
t u c or aj e
y , e n s u transcurso, Iris mostro u n c am b
reaccion h ab i u a
p ro fu n d
p e l d e b ib li ot ec a ri a
su
papel a pr ec ia r
NOSOTROS
me
todos l o r et o d e e s to s c a to rc e dias
pere: c on oc ie r
1. B[J\i\RNO
m a s a te nc io n mo
entonces.
q ui en e
fuera (des-
Marsha!!
Rusenberg
13 E XP RE SA R A G RA D EC IM IE NT O M E D I A N T E L A C O M UN IC A C O N NO O LE NT A
' " C ua nt o m ej o c on oz ca s 1 0 g ra ti tu d m en o v fc ti m s er 6 d e e se nt im ie nt o Ja depresi6n
1 0 d e se sp er ac i6 n
L a g ra ti tu d
mo un qu d is o v ie nd o g ra du a m en t es qu ue
d ur o c or te z da de po
6n
d e c o nt ro l ma e sp ir it ua / e ng ro nd ec e
ootenttco olqUlmra
La intenci6
n o h ac e m a gn 6n im o s
(I
n ue s r o a lm a SA
existent
detras de agradecimiento
i nf or m e e s m u y b ue no .
« E re s u n a p e rs on a m u y s e ns ib le »
K EE N
« An oc h
st mu
a rn ab l
a I o fr ec er t
a co rn pa fi ar m
c as a. »
E s t t ip o d e f ra se s s o n t ip ic a s e x pr e si o ne s d e a g ra d ec im i e nt o e n u n a c o rn u ni ca c io n q u a li en a d e l a v i da , T al v e z e l I ec to r s e s o rp re nd a a l v e q u c on si de r q u l o c um p li do s
l o e lo gi o a li en a
de
, sn e a gr ad ec im ie nt o d e e s m an er a oc
e ve l d o
on
e sp e
v id a e su lt s m u
qu
l ~
es
p as an d p er so n q u 1 0 e mi t a J m i sm o t ie m p q u 1 0 ub ic a e n l a p os ic io n d e a lq ui e qu
e mi t
os
o rm a
u ic io s C on si de r pa
de
qu mu
o s j ui ci o ac
Co frecuencia lo cumplido ui os un ue an iti os ros.
t an t
o s p os it iv o
u e a le n
E n l o t al le r e d e c a pa c it ac lo n q u e c o or d in a m o t ra r g e re nt e q u n o e st a d e a cu er d
c on m ig o
c om o o s n eg a i -
a, e n o r ga n iz a ci on e s s ue l o e n co n d e fi en de n l a p ra ct ic a d e l e l og i
e l c u m pl id o a le g an d o q u e « f un ci o na » , D i ce n : « L os e s tu d io s r e al iz a do s e n e s t c am p o d em u es tr a n q u s i u n g er en t
e lo gi a
s u e m p e a do s e st e t ra ba ja n m a s. O c u rr e 1 0
m i sm o e n l a e sc ue la s: s i l o m a es tr o e lo gi a A un qu e c on oz c
l o a lu m no s e st e e st ud ia n m a s» ,
e se t ip o d e e st ud io s e st o c on ve nc id o d e q u
l a p e rs on as q u e r e
e ib e e st o e lo qi o t ra ba ja n m a s p er o 5 6[ 0 a l p ri nc ip ia . E n c u an t n ip ul ac i6 n q u s e o c ul t m i m a m e i nq u e t
d et ra s d e l e lo gi o s u p ro du ct iv id a
esqu
e l e lo gi o q ue d d es po ja d
m o s c ua nc l e l q u 1 0 r ec ib e s e d a c ue nt a c l el
a dv ie rt e q u e s u n a m a ne r d e e nq at us ar l
[3
ma-
1 0 qu e i en e d e h er -
q u s e e s co nd e d e tr a d e
p ar a c on se gu i a lg a
A de m as , c ua nd o h ac er no s c or ne nt ar io s p os it iv e
c am b io .
en lo tenernos ! a c er te z d e c om o r cc ib ir a n ue st ra s p al ab ra s E n u n h is to e r o s u n n d g en a e s d ou n d e ue e me n o: «M om
d e n l ~ 1 5 , no ;"!O:'[::I,
de od
i nt en ci o
d es cu br e
c a e n p ic ad a L o q u
c om o m e di a d e i nf lu i
M a rs ha l
B . R os en be r
ce al oido d e a ni ma l
{ {M i c ab a l o es e l m a valiente
Oeste».
E I c ab a
a do p
c o rn p r
o tr o c a ba ll o» ,
un
de
ez
s e d ic e
rapido d e o d
el
p a e ce ? F u
se
Qu
p e rs o n
C u an d u sa m o la C N V p ar a e x pr es a r a q ra d e e im ie nt o h ac em o s s im p le m en t e s o e xo re s a
Expresemos aqradeci mi p ar a m a ni pu l
agra.deeir r:iento, .~i esperar nada
tornad
P ar ti ci pa nt e
e s a s d o c os a q u
u e m e d i e ra s
e s a s d o cosas qu
llena de esperanza
Partieipante:
die.
u ed a o n
om
s ie n
en
a-
di]e.
a l iv i ad a .
me
a ho r
n u e s tr o b i e ne s ta r ;
e sp ec if ic a
m e dijeras
a t e ch a
q u e n e ce s id a de s t uy a s
or el he he de ue
d ic h
es
P ar ti ci pa n e :
T en g
a ri o C o q u e n n o h e p o di d
co
so
tacion q u e m e p e rm i ti er a relacionarrne co
e l e su l a d
de
s a s fa cc io n d e d i
L a s e eu en ci a d e e st o cornponentes riar:
algunas veces
q u e h ic is te ;
e m ba rg o s i q ue re m o
f ur : s at is je ch a qu
Partici pante
va
un simple «Gracias». Si
a se gu ra rn o
e xo re s o n d e a g a de ci mi en t
mi
p ue d
ha
de qu
ue
n ue st r
e ci bi d
p le na -
el
s u e xp re si o
co
e l e ng ua j
e xp re sa d
r ep ro du zc o
c on ti nu a
l o t re s c o
a ce ra uu io s
p on en te s
m ! 01 f in a
porque estaba d ie ro n
t oi l r )
Marshall,
eres bri-
MR
No en ue
en
todo
aqradeclrniento
qu
m e g us ta -
ria. Participants:
lPor que?
LA qu
En mi er
m uc ha s c o a s d i e re n s ,
n o e cu e d o h a e r a p e n d o n ad a ha
Participante:
a l c ad o
d ic h
qu
qu
m e n ac es , p e r
lO
qu
s oy . M e g us ta ri a a p e nd e n e ce s it ar l
a lg o d e e lo g
m a s i nf or m ac io n .
c on t i bu id o B u en o e re s t a
h ie e q u qu
v id a s e
i nt el ig en t
..
neor
tes ur
hava
d e a gr ad ec im ie n o .
ge en es qu
c ua nd o d i i s
es as do
e su l
d i i ci l
p en sa r q u pa
a mb ie n
n o hacen,
m e re ce r s o r ec ib i
LaCNV no anma c u an c J e s cu c ha m o s o tr o
s e sentia
me en
m e h ab ri a d ic n c os a
ma
m os t a nd om e
m u esperanzada
d e conectarrne
m an e
u sa n e l e lo g
d e o s e lo g o s q u
c o m pr ar , g a na r
o, om
e st uv e e n c on di ci on e
al
aliviada,
palabras
a nd ab a b us ca nd o» .
no
v ec e
he ho
S i d es d e l p r n ci pi o s e h u -
C NV , l a p ar ti ci pa n
o s dernas e sp e a n c on se gu i
s u e mp le ad os .
h ab i
s at is fe ch as -
de la expresione
m uc ha s p e s on a
hecho
tipo?
np P ar ti ci pa nt e
traves de 10 qu
qu
a g a de c m ie n o . N o i nq u e t cupa 10 q u
t e r ef ie re s
me ha
b us ca nd o
La recepcio
llante:
q ue da d
a s n o ta s q u nabla o ma do ]
o ri en ta ci o
d e u n m an e me
de
s ig u e n e : « Ma rs ha l e mp o
a ig un a o ri en -
q u e e s ta b a b u sc a nd o .
s uy a habian
b ie r m is m
E i dialoqo q u
n ec es id ad e
de ceeb ar co
necesaria p ar a e xp re sa r e n palabras los t re s c or n
ma
ine uy
qu
menos
p on en te s
d es es pe ra da m en t
Desoues d e e sc uc ha r e sa s t r e s c u e s ti o n e s= q u e e ll a
m e n te , e s v a l i o s q u e d e sa rr ol le m o s la elocuencia
mo
b us ca d
mo
orientacion
l o t re s se p u ed e n t ra n sm i ti r co
sonrisa
q u e s ie nt o
d e d ie ci oc h
m u ni ca rm e . H ab l ma
C NV :
ie
un hi
q u e q u ed a ro n s a ti sf ec h as ;
p la ce n e ro s q u
Decir
a 9 ra de ei m i en t
despues, sefiolondo la
t a d o cosas.
o s s en ti mi en to s
st
m e a g a de ce s s o qustarla
c io n c o
chas neeesidades.
es
pensotiv
Si
d e manera clara tres e om p on en te s d e l a e x pr e si o n d e a gr a
nuestras n e ce si da de s
"Esto
v id a
en la sesiones tie! taller dijo F ij at e e n e s ta s d o s
qu habi
10 q u
cambro. N u e s -
tra uruca I n te r 1 C lo ~ e s c el eb ra r l a m an ~ e n q u o tr a p er so na s e nn q u ec ie ro n n ue s r a v id a
l a a c ci on e s q u e c o nt ri bu y er o 3)
h ic e p ar a m e jo ra r
noto
decimiento: 2]
qu
un moment
cosas, Es p o e st a d o s c a sa s q u e d ij is te .
Lo tres c:omponentes de agradec:imient L a C N V d is ti ng u
s ig o prequntandome
La participon re se qued
de agradecimiento e ci bi r d e c o a zo n al ve
c a n bi o s ob r
potenciar
no
n qu ie t
Acostumbrados
a s e xp re s o ne s d e
n o a s m e e zc am os . od
n o s p re o -
s i tenernos docen-
la productividad
d e s u s a l u mn o s
p en sa r s i e s a re mo s OJ
v iv i e n u n cuitura
l a m o da li da de s n or rn al e
ue
d e i nt er ca m bi o
elsimp
m en ud o n o incomoda. ecbi
o s e lo gi o
co
m is rn a e mp a
r ne n sa je s . E s cu c ha m o s 10 q u
b ie ne s a r d e o s d er na s e sc uc ha m o
s u s en ti mi en to s
h ic im o
qu pa
e xp re sa mo s c on t i bu i
al
l a n e ce s id a de s q u e f ue -
M rm h td l B . R os en be r
on sa ma
ch
13
At
capaces
ue
on
la
d e m e jo ra r ui
rarlos
NV
s ej ab a
n o j un ta r
no
seran mu
e ci b
de
o s e lo gi o ha
epoca e n q u palestinos co
p ai s» , m e d i
darlas
solemos
s i s en ti m ie nt o d e s up er io ridad ni f al s m o d es ti a
aeon-
« O u e rr i
Naez
an
qu
especialmente
apreciamos sa
Suiza para aseso-
d a rt e las
a l c om o nosotros, l o m us ul ma ne s
g ra ci a
S eq u d am en te ,
s u i es ,
10 q u
suel
E I e lo gi o
recibirse
em
En
mo
e x t r e m e opuesto
En ue nt nt
mp
mo
er
alel
d e e nr iq ue ce r
de na qu
mp do
«N
mi
us
no
mp Ma
mp
« (N u e st r t em o r m o s g ra n d m a s t em e m o D i 0 5 . Qu No ha
tu u eg o s e
nuestro
qu esan
n o n ue s
d e e n o ge r
5 6 10 a lg u no s o s q u /0 iievon, C ua nd o d e a mo s q u C ua nd a n o qu
an
pa
o s d em o
L o qu
qu
toco
qu
u z b r e , d a as inconscientemente h ag a
mismo.
b e a mo s d e n ue s o s m ie do s n ue s r o p re se nc i
a ut om n t c am e nt »
s e l ib er e
l o d em o s
v ar io s o rg a ni sm o s
la s ig u e n e :
« LO u
hiciera s a lt a
g us ta ri a
qu
a rn ab le : p er o s i c om e
T en d m o
me
qu qu
d i e ra n
di
mu
trabajo c o m o directors cada
e mb a g o
ez qu
es ba os esue zo
habia
no
o, m u e re s m a a ta da s
ma
me
les gustara
10 presentaba,
e co rd ab a
No
en pa
h ab e
evitar
mu
ma bi n.
d e u n e fu gi o
hacia
qu
darn o s c u en t
d e a le gr ia ?» .
Es pr gu
Si
dedica-
m e habia sorprendido
aquel
ocurri
habia
r ec ib id o
n un c
os
ma
Cu
anhelo
po
u n a gr ad ec im ie n mi
recibir aqradecimiento
un se
llorar, d e esta
h is to ri a es
t ar nb ie n q ue ri a res-
tras ( ' > 1 ,
p re gu n a .
se p u
os
asistentes q u s ie ro n nada
mi
objeto e s
m an ip u a c 6 n
trabajo, tarnbien
va
P ap a
la
da
elo-
evidente
s e h ac e p a c u a rm en t mi
heche un trabajo m e r ep li e6 :
c on te s a r a ,
llorar,
Au g io s c uy o
os
d en t o . N o s o
a se s or a
cuando
As
rios de e ll o
de
pa
la pre-
e c ha n e n ci m a »
se
qu
nt
Un
neche
se
notar
casa,
mp me 10 qu
me
esta
bien?»,
l Ie v am o s t od o s
n ue s pa
I ev am o
me
Te
despues,
un papel
p al ab r inmediatarnente
AI o i
o sc ur id od . E re s h i
tornaba
orqanizaciones
ma
p on de r
a / e de do r n o se s i e nt a n i n s eg u r o s
N a c im o s p ar a r ev el a /0 gloria de D io s q u
p er m s o
ms n,
n o te h a c b ie n 01 mundo.
ac
d e o s p re se n e s
caja
HP
po
La
p o de r os o s
/UZ,
p eq ue n
n ud a m er i o r
/0 a lt ur a
ester
echar
p re gu n a ,
t oc a d
mu
nt 1I Wi
un
s e rv i ci o s s o ci a le s
o da s
mo
eI
s e r i nf in it a me n t
n o as us
cada u n
S i e ng o p le n
reqano
an
e sc ri bi r
mi
m u tu am e nt e
l.
me
m od e
en
Laqu
)1 N a
enriquecer
p ue d
primers m i
mi
a ls a m od es -
i mp o t an ci a
ia
traves de ml p a
ns Go
qu
turno,
Di
actua
Di
d em a
1 1N o n o t ie n
esta
capaz la f ac u t a
conciencia
nlarnos
es un eror
ma
apreciados sinmi
asistentes s e p re se nt ar a
e l d ed o p u g a
ci
NO V10LENTA
6 mo d
e co no c d o
Du
ce
Di
de do
sintarnos
casi todos a n he la rn o s s e
Hacla
diste». Desoues m e b es 6 l a r n an o .
de un
LA COMUNICACJON
parezca,
qu
a g ra d e ci m ie n to ,
me
mi
e ng an ch an d
m e enseno
Na a gr ad ec im ie nt o
no
e x p re s a n
mo un
me mi
P o p a a d6 j c o
N a e z o rm a
d e s eg u d a
MEDll\NT
elogios
d e s u p a s es . «Estas enserianzas
israelies e n n in gu n
r ec on o ci m ie nt o
d e c o a zo n
en ma er
AGRADECIMIENTO
os
mo
a s p re ca uc io ne s
vaiiosas para la p a e n n ue s
eo a m o s
ad
otras personas.
A p e nd i d e m i a m g o N a e z A ss ai le y pa
el
EXl'RESA
Me na
me
m e d e e ni a
pa
c ee b a r
10
ab
me
al
Ac
ab
mi
un 10
h ae e mu s at is fa cc i6 n
de es
p er so na .
mi
3.
B. Rosenberg
Marshall
A qu e
n oc h
e sc ri o
«Si consigo en
qu
novento
o no c d o U n
e n d es ca rt a
a si :
A I p oc o e mp o u v
d o s f al li d o
un c uc h
d e u s a lu m o s n o d e p ap e
ha
an un
c a c ac io n
c ua nd o
a qu e o s
m i h ab i i da d p ar a e xp re sa rl e
pe
nu
Me mo on
ci
m uc h
a-
es
n om -
d ev o v i
« Po r l a p ul cr it ud » at
qu en
ho
ue
mi
a,
na qu
s u p ad re , h uo ie r
p er da rn o
O es p e s d e e e e l p a a f n o v en i as
o do s o s d ia s qu
co de
cuda
am
me pa ecer
c om o s i m i a bu e
es uver
c u d a a . S u c on du c na
e je mp l M e d i c ue n
o nc e
es ab
q u t od av i
d e q u e n un c
t en i
n io , J u u s F ox . C ua nd o y o e r n i
10qu
un
es ab
su
un
h ac ie nd o
c om o u n e xc e e n
en mu ho
se 10 d ig o h a
qu
s e s ie n
Po po
a ta b
m od e
m i a gr ad ec im ie n
p ra c i ca rn en t
a l b or d
e l y a s ab e 1 0 m u eh o q u i nc 6m od o» . P e
a n p ro n
mi o, qu en
de u er t
s ig n i e
c ua nd o
pa
m ue r e . S ab i r es is te nc i
T od av i
qu
m i A de ma s s i
c om o 1 0 p en se , s u p q u qu
a lg u e n
q u y o 1 0 ap re ci ab a p ar a a ca ba r d es cu br ie nd o q u n o e r a si , Y a un ,
v ec e p od i
p a e ce r q u
p e s on a s e s e n i a i nc 6m od a c ua n d o y o
p re sa b m i a gr ad ec im i en to , n o p o e ll o r en un ci ab a a ns m i r
n as cu -
da
n o e r v er da d E n m uc ha s o ca s o ne s d e m i v id a n ab l d ad o p o s en ta d s ab i 1 0 m uc h
s le rn p
d e o r a \e z
mi
i em p o d e d ec ir se lo , p er o t ar nb ie n p er ci b « Se qu r q u
M ie n
a fe c u os a
mi
m om en to s
n ab l e xp re sa d
e n e rm o
m e 1 0 im pe di a
p a a li si s o ta l
s on r s a c a i d
h ac ie nd o e l m a g ra nd e d e o s f a vo re s d e a nd o q u
e cu r
g ra ve me n
un
a bu e a , q u
m os t a b
me si vi
al qu
e je rc ie ro n u n
v id a
c u d ab a s u o s r o s ie mp r
c o p la ce n e r
a s p e s on a q u
i Qu e l as ti -
i nd ec is o i n e ns id a
n o c es ab a d e e pe ti rm e d e 1 0 qu e y o p re te nd i
qu
ex
o ir lo . a s p a a b a s e ra n i nc ap ac e
c o n un ic a
de
S i e mb ar go , n o a rd e
de mi io Ju us du an n a u ra l
e li a bu ia
a rd e m i i o h iz o q u
es en
e ye ra n a qu e p oe ma .
Resumen el io
en
ajo
ip
com
nuestr
veces
mismo. Expresamos
bienestar, 2} la necesida
I) Ia
particular qu que-
im
3)
se
CNV l ie nt a l a
se produce
resultado u an d
si
j ui c
lo
ic
p ar a s eg ui r
esme-
a lg un a C om o o s s en ti m e n o s q u
expresum de agradecimiento po el agradecimiento
agradecimient
d e a gr ad ec e
e n n ue st r
n co mo d d a
muy po
p er o i li Si em p r
s e 1 0 m an de . D es pu es s u p e q u e o do s o s d ia s h as t s u m ue r e , q u s e p ro e s s em an a m a
acci6n qu contribuy6
p od id o e xp re sa rl e s u a gr ad ec im ie nt o
o po r u n d a
i nf lu en ci a i mp or ta nt e
si
s o v eh ic ul o
a qu el l v el ad a h ab ia n r eb os ad o o s b or de s a il le ga r a m i c as a e s cr ib i u n
me
amanda m ie nt ra s v iv i
p la ce r
V]OUNTA
a s p a la br a m e u ye ro n d e n an e
r es po nd i
p ro cu r
d e J oh n P ow e £ 1s ec re t
un pa aj de br
ca
p oe m du
o po r u ni da d d e s en ta rm e a l a d
r eu n i6 n d e f am i i a
r n d ur an t
d e s e m a c on s d er ad o
m i a gr ad ec im ie nt o
expresa
e xc us a s f, t a l v e l a p a a br a
L Po r qu e m e p on e u n 14 po
B re t
u e m e o de a
u n e xa me n
p ro fe so r
e st ab a v ie nd o
a rn ad a d e a te nc io n d e m i h i h ac e
do pa u e s 61 0 h a
d e 14 o r c ie n o ,
c ie nt o? » I e p re gu nt 6 s i c re e 1 0 q u e l a . D es d
p re p
a nc o e n
d e c h c o u e m av us cu !
a m b e n a qu el l
!'vIEDIANTE L A C : M U
~ re s p ar a t ra ns m it i l a i nt en si da d d e n ue st ro s s en ti mi en to s jor a lg o q u n ad a » .
t er mi no ?
na ho
b re . L a s o rp re s
j or a
c om en za o
me
e n e ga d
o n 1 0q u
c an c 6 n q u
o ch o p o c ie nt o
e nr ed o e n es
5610
c ua nd a e l t ra bo j
d e p ap e
de un
h ag o
ipor qu Undi
et
AGRADECIMIENT
EXPRESAR
e ci bi mo s u n
sentimientos
e xp re si 6
de superioridad la fr id
d e a g a de ci mi en t j al s
s i p od e o s
o de st ia ; l a c el eo ra m
j un t
a ce rl o ca
EPILOGO
Un
ve
c ap ac id a
p re qu n pa
da
mi ti
J u u s c om o h ab i
og ad
d es a r o a r e s n o a b
a n g en er os am en te . M e p a e ci 6 q u
m i p re gu n
1 0 ha la qa b
y , a n te s d e c on te s a r s e q u ed 6 u no s m om en to s p en sa ti vo : u Tu ve l a s ue r ar co
b ue no s m a es tr os » m e e sp on di o a l f in . A I p ed ir l
c o d 6 « Tu a bu e rna par en
qu
e po c
ue
m e o r m a es tr a q u
n o p ue de s a be r c 6 m
de
D ep re si on , e ci b
u ve . C ua nd o n ac is t y a e s a b e n e r
e r e n e a d ad , L N e n s u c as a
h i o s p or qu e h ab ia n p er d d o s u v iv ie nd a
c on t
u n s as t e ,
s u n eg oc i
su casa?», Y o e co rd ab a m u
b ie n e s h is to ri a p o q u
c h s im o c ua nd o m e
m i m ad re . D e d on d
c on t
Mi
qu
v iv i
m od e a me n
qu
J u i u s ig ui 6 e co rd an d
m ad r q ue ,
s u e s po sa y
q u v iv ie ro n m e h ab i
h ab r
m p re s o na d
n ue v
hios
c om pa s v a d e m i a bu e
a ve s d e u na s c ua n a s a ne cd o a s m as , o da s a s c ua l e y o y a c on oc i n if ie z
mu eles
s u f a m i i a t en ie n
a de rn a y a e n
a c u d g en er os a
s us d o s
e s a ri e e n
a ca d m i a bu e
p a ci o n ec es ar i p ar a o fr ec e a lo ja m ie nt o e n s u c as a a l s as tr e d o e n c ue n
decon
q u m e o s n om b a ra , r e
d es d
d es ou e s m e p re gu nt 6 S eg ur am en t
LD
quen
m ad r p re gu n
h ab l
d e J es us , Lv e d ad ?
yo
DeJe N o a rn a m e h ab l Lahis or Ju us Me an p id i do
r eg a
e z u n h om b
am
d ie r
a lg a d e c om e
No er
qu
o s v ee .n o s ab ia n q ue , p es e a s e m u
n ad i
q u s c l a pidiera, A qu e h om b
u na s a rn a u n d a d e c om e
d e h ar ap o pa un
a p e l id o
e r b ar bu d
u e d a M i a bu e
= in qu ir i
p ue r ar
p re gu n
l. e ll a
qu
p ob re , a rn a
d e c ue l
m ie n a s e l c om ia ,
- M e l la m a J e su s - re sp on di 6
-LNo t ie n
q ue , a n e s d e m or ir , m e h iz o m i
qu un
s a i na da : i b c ub ie r di
d e J e su s
s ab r J es us f u e e l u l i m
de p as a
eso, po qu
o-
h ab ri a n eg ad o c om id a
e ni a u n c ab e e r
c o g ab a u n 1 0 in v
c as a d e m i a bu e
n eg r d e
c ru z o sc a h ec h c a
en ar en
c om o s e a rn ab a
co na
Marshall
B. Rosenberg Ep(WGO
-Soy Jesus, e l S e n or . (M abuela n o
e n e l i n q le s ,
blaba
do e l e n tr e en
m i abuela
otro tio m io , l si do r m e c an t
m ie nt ra s e l h om br e estaba
q u c ua n
comiendo, esta
No
en
- Pe ro , i d6 nd e d o -N -lLe
10
p re gu n
a l h om br e d 6n d
d.
i r esta noche? Hace frio.
ustaria q u ed a r s a q u i - s s e quedo siete
M i a bu e
practicaba
p e ns a e n 10 qu d ie h
ofrecio m i a bu e la .
n o e n l a c as a
habitualmente
la
«era» a qu e h om br e
qu
e ne im a M i a bu e
er un oc
o mu n c ae i6 n
D e h ab er l
h ab ri a h ec h
n o v io le n a . N o
h ec ho , od
10 p o si bl e p a r
e n funcion d e o s s en t m ie n o s
p en sa b
n ia n u n e ch o b a a bu e
sacarselo
n ec es id ad e
ba ar
no te
m i m ad r
e cu e d a q u s e
d ec ir : « Nu ne s
camines si puedes bailar», P a e st o q ui er o t er mi na r e st e libro s ob r e l e ng ua j c om pa si 6 v i e l e ng ua j
a n u n c an ci 6 de
co
m i abuela, u n m u e r q u trata n o v io le n a .
qu
u ni ca ci o
ia un ho br coso
I la ma d
o co d
er
e l a m uc h
Oijo qu
p id i6 , m a Ie dio.
er Jesus, el Senor;
Ramo no fa fue
ella
e su s
abuelo lIom6.
6/
averiguar.
as c om o
u ch o
qu
t en i a
h ag ar .
su manera judio,
me ensefi es
10qu Jesu decic:
form
me enseil
senciil o
10que Jesu decia:
((Alimenta 01 hombriento
cur
descanso desput-s. Nunc
camine
de
de as
u n sitio d o nd e d or m ir .
e l c ua l c ob i a r e , e s o fr ec i e nc a i ta b
pa
m a s p ro ba bl e e s q u
p er so na s c a l a q u s e e n co nt ra ba . S i t en ia n h a m br e l e daba d e c om e r Am
me enseii
v iv ia .
se
EI h om b r
se h ub ie r
n i a bu e
casa -respondi6
que Jesus tieci«,
ensen6 De es form
se 10 p re se nt 6 c om o : S r Elsefior.) M ie n a s s eg ui a c om ie nd o
su manera judfa,
si puedes bailor
01enfermo
h ab l
de vi-
sencilia ,
10qu Jesu
cia.
A PEN D IC E Alguno
sentirniento
S e nt im ie nt o
basico qu todo tenemo
c ua nd o n ue st ra s n ec es id ad e
estrin satisfechas:
Agradecidos
Conmovidos
Intrigados
Asombrados
Enerqicos
Realizados
Estimulados
Sorprendidos
C6modos Contentos
S e nt im ie nt o
c ua nd o n ue st ra s n ec es id ad e
n o e st ri n satisfechas:
Abrumados Enfurecidos
Avergonzados
Nerviosos
C o nf un d i do s Desalentados Desesperados lnutiles
Desilusionados lgunas necesidade
basi
qu
todos tenemos
Autonomia: E l e c ci 6 n d e i d e af e s /o b je t i vo s / va l or e s E le cc i6 n d e p ro ye ct o
Nutricion
c ui da d
p ar a ! og ra r n ue st ro s p ro pi o
i de al es , o bj et iv o
f is ic o
Ai A l ir n e nt a ci o n
D e sc an s E xp re si 6 s ex ua l C on ta c
F is ic o
M o vi mi en to ,
e je rc ic io .
P ro te cc i6 n d e a qu e a s o rm a
devid
q u a me na za n
b a c te r ia s , i n se c t os , a n im a l e s d e p re d a d or e s V i vi e nd a
v id a v ir us ,
v al or e
M a rs ha l
B . R o se nb er g
Celebracion
conmernoracion:
C e l eb r ac i o
creacion de la i d
C o nm e rn o ra ci o
BIBLIOGRAFIA
d e o s i de a e s alcanzados,
d e l a p e rd id a s d e l o s e re s q u e ri do s , l o i de a le s , e t c [ D ue lo s
Esparcimiento: D i ve rs i6 n Ri Integridad: A u t en t ic i da d C r e a ti v id a d
A li ns ky , S a u D . , R u le s f o R a di co ls :
P r op 6 si t
do
A u to e st im a
B e c ke r , E r n e st , T h e B i t h a n C o m un i6 n E s pi ri tu a l
v a Y or k 1 96 4
B e\ le z
B en ed ic t R u th , « S yn er gy -P at te rn s o f t h
l n sp i ra c io n
G oo d C ul tu re » , P s yc h ol og y T o d ay ,Junia
d e 1 97 0
Or en
B os er up , A nd er s
A nd re w M a ck , W a W i h ou t W ea po ns : N o n- V o le nc e
n a l D e f en s e S ch oc ke n N ue v Y or k 1 97 5 [ G u er r
lnterdependencia:
si
Nato-
a rm a s Fontamara,
B a r ce l o na , 1 9 8 5. ]
A c e pt ac io n
B o wl es , S a m ue l
A g r ad e c im i e n t Amor
or
H e rb e r G i nt is , S c h oo l n g i n C ap it a i s
nd he Co
1 9 76 . [ L a instruccion
A po y
ad
ns
E co no m
e sc ol a e n l a A m e ri c
Li
A m e ri ca : E d uc at io na l R e B a si c B o ok s N u e v Y o rk ,
C a p t al is ta , S i gl o X X I M a dr id ,
1985.]
C o m pr e ns io n C o m un id a C o nf ia n z
n d T h ou , S c ri bn e r N u ev a Y o rk , 1 9 58 . [Y
B u b e r M a r ti n ,
tu Caparros Madrid,
1995.]
C o n si d e ra c i6 n C on t i bu c 6 n
a l e nr iq ue ci mi en t
de
C r ai g J a m e s
v id a
H on es ti da d ( l q u taciones). P ro xi m i da d R e sp et o
n o d a e l p od e p a
a pr en de r d e n ue st ra s p ro pi a
M a r g u er it e S y n er gi c P o w er , P r o ac t iv e P r e ss , B e r ke l e y ( C a li f or n ia ) ,
1974.
E m pa ti a i mi -
D a s s , R a m , T h e O n l D o ne e T h er e I s , Harper Mi
C om p as s o n
e m o ci on a
Ac on
R ow , N ue v Y or k 1 97 4
S e t n g O u t on t h P at h o f S e rv ic e Bell
T ow e r N ue v Y or k 1 99 2 [Compasion en accio», G a ia , M a dr id , 1 9 94 . Go ma
S e g ur id a S e g ur id a
D e at h of Meaning, F re e P r es s N u e v Y o rk , 1 9 71 .
P s yc hi at ry : T h e N e w U n de rs ta nd in g Of M a n , Free Press,Nue-
- , T h e R e v o u ti o
A r mo n i
P ra ct ic a P ri me r f o R e al is ti c R a di ca ls , Ran-
H ou se , N ue v Y or k 1 97 1
Ho
H e lp ? S to r e s a n
N u ev a Y o rk , 1 9 85 . C om o p ue d do G a ia , M a dr id , 1 9 98 .
Refec on
a yu da r M a nu a
o n S e rv ic e Knopf,
de u n S e rv id o d e M u n
M a rs ha l
BrBLlOGRAFlA
B . R o se nb er g G. T h e H i g he r C ir cl es : T h e G o v er ni n
Domhoff, Willia
Books, Nuev
Freire, Pa ulo, Pedagogy of t h
oprimido, S ig l Fromm Erich, E s ca p
O p p r es s ed , Herder an Herder 1971 [ Pe da go gi a d e l
XX Ma ri
1 4 ed. 1997.]
f ro m F r ee do m , Holt, Rinehart
/ibertad, Paidos Iberica, Barcelona, 20 po
/li-bertat,
T he A r
Lo
g,
Edicion
a rp e e t R ow , N ue v 19 reimpr., 1998
62 Barcelona, 21
reimpr., 1992.]
er
" A T ho us an d
Winston
r ei m r .
1941
9 98 ;
en ca
l ow ns "
en catalan:
d e a mo r Paid6s
L ' a r d ' e st im a r , Edicions
he Collected
Plays, Applause Books,
Gendlin, Eugene Focusing, L iv i n
[ F oc us in g
S ki ll s M e i a C en te r P or tl a
tecnica d e l e nf oq u
p ro ce s
( Or e o n) ,
97
c or po ra l Mensajero, Bilbaa, 3.
ed. 1996.] Glenn, Michael,
Row, Nue-
va York 1973 u ev a Y or k
9 87 .
C om o
Mak
Y o ur se l M i se ra b e , Vintage Books,
er un pe ec
d es d c ha do , Henne, Buenos
Harvey O. J., C o nc ep tu a Nuev
S y s te m s a n
P e rs on a i t
O r ga ni za t o n , Harper
Hillesum Etty
Holt, John, H o w C hi ld re n F a i Pitman
la Alianz
Editorial, Madrid
Nuev
Irwin, Robert N o n vi ol en t
York 1960
S o c ia l D e fe ns e Harper et Row, 1962
Johnson, Wendell, L iv in g w i
C la s
escue-
ed. 1987.]
Humphreys, Christmas, T h e W a y of Action, Penguin Books, Nuev
Katz, Michael
wi
H ea r
G u id e T h ro ug h
C ha ng e Harper an Row, Nuev York 1972
B ur ea uc ra c
an
h e S c ho o s . Preage Text Publishers 2n
T he N i
do
Da
Am Fo
_ , S c ho o R e fo rm : P as t a n
P re se n Little Brown 8: Co., Boston 1975
Ho
Katherin
Ketcham, T h e S p
ua ty
Houghton-Mifflin
o f I mp er fe c o n
f ro m C la ss i S t or ie s Bantam Books, Nuev
Lyons, Gracie C o n s tr u c ti v e
P r ep a ri n
T ow a
P s c ho lo g
om
Corinne,
C r it ic i sm , IRTPress,Oakland (California} I n st ru c ti on a l
of Being, Va
Nostrand
Charle
1973.J
Princeton (Nueva Jersey). 1962
to Authority, Harper
autoridad,
1977
Dorsey Press, 1965.
Gordon Davidson S p i u a
Stanley, Obedience
W is -
O b j ec ti ve s , Fearon Pub. 1962 [Formula-
h e n s d e O u t Ballantine Books, Nuev
Postman, Neil,
M o de r
York 1992
cion operativa de o b j et iv o s d i d 6c t ic o s , Fax, Madrid
Po cs
C ha ng in g
he Wo
York 1994 Row, Nuev York 1974 [ O b e -
Descle de Brouwer, Bilbao, 4. ed., 1984.J
Weingartner,
T e ac h n g a s
S u b v e r s iv e A c t i vi ty , Delacor-
te 1969
~ , T h S o f R e vo lu t o n Nuev
S tu de n
H an db oo k
o r T u n in g S ch oo l A ro un d Delta,
York 1971 f L o e ns ef ia nz a c om o a ct iv id a
c ri t c » Fontanella Bar
celona 1981.1 Powell John, T he S e c e t o f S ta y n g
L ov e Ar us Nile (Illinois), 1974 [E secre-
ta p ar a s eg ui r a m an d o Sa Terrae Santander, 1997.] Am A f a i
Ed. 1975.
he Pe
Co., Boston 1975
d ie nc i York 1964 [E irocoso de
2, Norton,
c or az 6n , La
Milgram
Diary. Jonathan Cape 1983
Bantam
Liebre de Marzo, Barcelona, 1998.J
Row,
York 1961
Li
P ro m s e of
Mclaughlin
Aires, 1988.]
da
an
Pa
Maslow Abraham, E u p s yc h ia n M a n a g em e n t
Marcia Jacobs H o w
Greenburg, Dan,
Ev
d es co no ci do , Urano, Barcelo-
S p ir it ua l L if e Bantam Books, Nuev York 1993 [ Ca m in o c o
Mager, Robert Rich rd Kunnes R e p r es s io n o r R e v o lu ti on , Harper
un Dio
., T h e P s y c h ol o g y of P e r s on a l C o n s tr u c ts , volumenes
Kurtz, Ernest
2000.
Sp
nos
York 1955
Kozol, Jonathan,
en
w n G od . A w a
York 1970
na 1995.]
Kornfie!d, Jack
9 56 . E I a r
Y or k
ToAn Un
Books, Nuev York 1994 [ H i
Nuev
I an :
a n J us t c e P.H. Wyden, Nuev York 1973
D a nc in g G o d Harper 8: Row, Nuev
Kelly, George
EI mi
62 Barcelona, 1979.]
Iberica, Barcelona
G ar d e r
H ym n
R a t o na l L iv in g Wilshire Book Co., 1961
W i h ou t G u i
Kaufmann, Walter Keen, Sam
York, 1971
G u id e
Ellis, Albert
C lo s i n A m e r c a Vintage
Te
YOLI
Wh
A m? , Argus, Nile (Illinois)
1976 [ cP o r q u e
t em o t ie ci rt » q u ie n s oy ? SaITerrae, Santander, 9. ed., 1996.J
Marshall
B. Rosenberg
P u t n e y , S n e l l T h e C o n q ue s t of Society, W a ds w or th , B e lm o n R o b b e n , J o h n , C om i
( C al if or ni a) , 1 9 72 .
M y S en s s ,T h om a s C ro w el l N u ev a Y o rk , 1 9 73 .
Rogers,Carl, Freedom to Learn, C h ar le s E . M e rr i l , 1 9 69 . L ib e a d
c re a v id a
en
10 educaci6n, P a id 6 s , B u e no s A i r e s , 1 9 7 5. ]
Delacorte.
O n P e o na l P ow e M a nu a M o de rn o
N ue v
Y or k 1 97 7
E I p od e
d e 1 0 p e s on a
1 99 0
« S om e E le m en t o f E f fe ct iv e I nt er pe rs on a l C o m mu n ic at io n )) , f ot oe o pi a c on fe re nc i
p ro nu nc ia d
n a [ Ca li fo rn ia )
e n e l C a o rn i
ns ut
de una
o f T ec hn o o gy , P as ad e
d e n ov ie m br e d e 1 96 4
R o s e n b e rg , M a r s h a ll , M u tu a
E d uc at io n
S p ec ia l C h i I P u bl ic a ti on s R y a n , W i l li a m , B la mi n
th
M a rs h al l B . R o s e nb e rg , P H . e s f u n da do r
T o wa r A u to no m
an
I nt er de pe nd en ce ,
S e at tl e 1 9 72 .
V ic ti m V in ta g
C l if f
c om u n c ac i6 n
H ab ie nd o c re ci d v a p ac if ic a
( N u ev a J e rs e y) ,
en un ba ri
v io le nc i
bt ncon
de
S c hr no ok le r A n dr e
B a rd , O u
We
He
Wo
Dr
Us
B an ta m B oo ks , N ue v Y o k , 1 98 8
S h a rp , G e n e , S o ci a P ow e r a n S t e i n er , C l a u d e , S c r ip t
P ol it ic a
F re ed om , P o rt e S a rg en t B o st on , 1 9 80 .
P e o pl e L i ve , G r ov e P r es s , 1 9 7 4 . L o s g ui on e
qu
v iv im o s
S z a s z , T h o m a s , I d eo lo g y a n d I n sa n it y D o u b le d ay , N u ev a Y o rk , 1 9 70 .
v i a e s p ir it u a l
of Life, O m e n P r es s ,T u c so n , 1 9 7 2
Errepar 1997.]
d e D e tr oi t e l D r. R o s en be r s e i n e -
d e c om u n ic ac i6 n
d es a r o a r
s u e s tu d io s s ob r
us
po prme
ve
CN
C CN V) e n 1 98 4
pa
e n p ro ye c o s
c ap ac i a ci 6
d e S u r E u ro p a A s ia , M e di o O r ie n t c a r c el e s
n an c a do s p o e l
si
e l C CN V s ig u
e c e nd o
i ne s d e u cr o c o
e n 3 0 parses d e N o rt ea m er ic a
A fr ic a
eo
e l C en tr o p a r ( a c om u ni ca -
d e e n o nc e
o fr ec ie n d
t er ap e ut as , p ad re s t ra b aj ad o re s d e l o s er vi cl o
la en o-
c ap ac it ac io n e n h ab i i da d e
o rq an iz ac io n i n e rn ac io na l
e n r en ad or es , B ri nd a
I Ie v 6
de Wi on
( CN V )
d ec ad a d e o s a r io s 6 0 F un d
c on ve r i rs e e n u n
e r n p re s a s , g u a r d i
t a r n b ie n
r el ig io ne s c om p ar ad a s
c or nu ni ca c o n n o v io le n
e fe c to s d e p ro p or ci on a r m e d ia c io n
c io n n o v io le n
p a r p re se n te r a lt er na ti -
u e testiqo, E s t i n te r e Uni er
m u i ca ti va s d ur an t h as t
u rb u e n qu
e d uc at iv o
C C NV )
Ph
E l D r . R os en be r
10
T a g o r e , R a b i n d ra n a t h S a d h an a : T h e R e a li za ti o
pa
E s ta d
K a ir o s B a rc e lo n a , 1 9 9 2 .
[Sadhamo
t iv ar o
d ir ec to r d e l o s er vi ci o
n o v io le n
e n n u ev a s f or m a
1 9 61 . S u s e xp e ri en c ia s d e v id a
1975. Wa
p ar a
r es o p ro fu n da rn e nt e
B o ok s N u ev a Y o rk , 1 9 71 .
S c h e f f T h o m a s , L a b el in g M a d n es s P r en t ic e -H a ll , E n g le w o o
d e C en t
masde A m e ri c
t al le re s p ar a e d uc ad o re s
d e s al ud , m e di ad o re s g e re n te s d e
r e cl us e s , p o li c ia s , p e rs o n a m i li ta r , c le r o
o fi c ia le s d e
gobierno. E I D r . R o se n be r h a i ni ci ad o d iv er so s p ro gr am a s p a r l a p a e n p a is e s a zo ta d o por
g u er r
L eo ne , M ed i
com
R u an d a B u ru n di , N ig e ri a M a la si a I nd o ne si a S r i L an k a, S i e rr a
O ri en te , C o o mb ia , S er v a , C ro ac i
I r a nd a d e N o t e F un da d
U N ES C O ,e l e qu ip o d e C C N d e Y ug os la vi a ha e n e na d e s tu d ia n te s
m a e s tr o s
G ob ie rn o d e s ra e h a r ec on oc id o o f c la lm e n
E I D r . R o se n be r e st a r ad ic a d r eg u l a rm en t
c iu da de s d e o d
d i ac io n e s e n c o n fl ic to s .
po
c ie n o s d e m i e s d e CNV
a ct ua lm e nt e e n W a ss e rf a l en h of , S u iz a , y v ia j e l m un d
o fr ec ie nd o c ap ac i a c o n e n C N V
e-