PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN TAHUN AJARAN AJARAN 2016 / 2017
PEMBUATAN DAN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
I. TUJUAN Memahami pembuaa! "e!#a$a %&mp'e%" '&(am a"ei' a"e&!)
II. II. TE TEOR ORII 2.1 Senyawa Komplek Se!#a$ Se!#a$a a %&mp %&mp'e% 'e%" " me*up me*upa% a%a! a! "e!#a$ "e!#a$a a #a!( #a!( e*+i* e*+i*ii +a*i +a*i i&! pu"a pu"a ,be*up ,be*upa a '&(am '&(am-- +a! +a! 'i(a! 'i(a! #a!( #a!( e*i% e*i%a a "e.a*a "e.a*a %&a' %&a'e! e! %&&* &&*+i!a" +i!a"i) i) I%a I%aa! a! a!a a!a*a *a 'i(a 'i(a! ! +a! +a! i&! i&! pu"a pu"a e* e*a+ a+ii a%ib a%iba a a+a!#a "a'ah "au "pe"ie" ,'i(a!- #a!( membe*i%a! pa"a!(a! e'e%*&!!#a u!u% membe!u% "uau "e!#a$a %&mp'e%") Sa'ah
"au
"ia
u!"u*
*a!"i"i
a+a'ah
mempu!#ai
%e.e!+e*u!(a! u!u% membe!u% i&! %&mp'e%" aau "e!#a$a %&mp'e &mp'e%") %") I&!i& I&!i&! ! +a*i +a*i u!"u* u!"u* '&(am '&(am *a!" *a!"i"i i"i memi' memi'i%i i%i &*bi &*bia' a' &*bia' &*bia' %&"&!( %&"&!( #a!( +apa me!e*ima me!e*ima pa"a!(a! e'e%*&! e'e%*&! pa+a pemb pembe! e!u u% %a!
i%a i%aa! a!
+e!( +e!(a! a!
m&'e m&'e% %u'
aau aau
a!i& a!i&! !
e* e*e! e!u u
membe!u% i&! %&mp'e%") I&! %&mp'e%" e*+i*i aa" i&! '&(am pu"a +i%e'i'i!(i a!i&! a!i&! aau m&'e%u m&'e%u'm& 'm&'e% 'e%u' u' membe!u membe!u% % i%aa! i%aa! %&&*+ %&&*+i!a"i i!a"i)) I&! '&(a '&(am m pu"a pu"a +i"e +i"ebu bu i&! i&! pu"a pu"a aau aau a&m a&m pu"a pu"a) ) A! A!i& i&! ! aau aau m&'e%u m&'e%u'' #a!( me!(e'i'i!(i me!(e'i'i!(i i&! pu"a +i"ebu 'i(a!) 3a!#a%!#a 3a!#a%!#a i%aa i%aa! ! %&&*+i! &&*+i!a"i a"i a!a*a a!a*a i&! pu"a pu"a +a! 'i(a! 'i(a! +i" +i"ebu ebu bi'a!( bi'a!(a! a! %&&* &&*+i!a" +i!a"i) i) I&! I&! pu"a pu"a me*u me*upa pa% %a! i&! i&! u!"u u!"u** *a! *a!"i "i"i "i44 +apa +apa me!e*ima pa"a!(a! e'e%*&! beba" +a*i 'i(a!) Pa"a!(a! e'e%*&! beba" +a*i 'i(a! me!empai &*bia'&*bia' %&"&!( %&"&!( +a'am "ub %u'i 5+4 "4 p +a! + pa+a i&! pu"a) Li(a! a+a'ah m&'e%u' aau i&! #a!( +apa me!#umba!(%a! pa"a pa"a!( !(a! a! e'e% e'e%* *&! &! beba beba" " %epa+ epa+a a i&! i&! pu"a pu"a) ) Li(a Li(a! ! a+a a+a #a!( #a!( !e*a' +a! be*muaa! !e(ai aau p&"ii) Pembe*ia! !ama pa+a
O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN TAHUN AJARAN AJARAN 2016 / 2017
'i(a! +i"e"uai%a! +e!(a! e!i" 'i(a!!#a) 3i'a a+a +ua ma.am 'i(a! aau 'ebih ma%a +iu*u%a! +iu*u%a! me!u*u aba+) Se!#a$a %&mp'e%" me*upa%a! "e!#a$a #a!( e*"u"u! +a*i "ua "u au u i&! i&! '&(a '&(am m pu"a pu"a +e!( +e!(a! a! "au "au aau aau 'ebi 'ebih h 'i(a 'i(a! ! #a!( #a!( me!#umba!(%a! me!#umba!(%a! pa"a!(a! e'e%*&! beba"!#a %epa+a i&! '&(am pu"a) 8&!a"i pa"a!(a! pa"a!(a! e'e%*&! e'e%*&! 'i(a! %epa+a %epa+a i&! '&(am '&(am pu"a me!( me!(ha ha"i "i'% '%a! a! i%a i%aa! a! %&a' &a'e! e! %&&* &&*+i!a" +i!a"ii %&mp'e% %&mp'e%" " u(a +i"ebu +i"ebu "e!#a$a %&&* %&&*+i!a"i +i!a"i))
"ehi "ehi!( !((a (a "e!# "e!#a$ a$a a Se!#a$a" Se!#a$a"e!#a$ e!#a$a a
%&mp'e%" memi'i%i bi'a!(a! %&&*+i!a"i +a! "*u%u* be*ma.am ma.am ma.am))
Mu'ai Mu'ai +a*i bi'a!(a bi'a!(a! ! %&&*+i! &&*+i!a"i a"i +ua "ampai "ampai +e'apa +e'apa! !
+e!(a! +e!(a! "*u%u* "*u%u* 'i!ea*4 'i!ea*4 e*ahe+* e*ahe+*a'4 a'4 "e(iempa "e(iempa p'a!a*4 p'a!a*4 *i(&!a' *i(&!a' bipi*ami+ bipi*ami+a' a' +a! &%ahe+* &%ahe+*a') a')
Namu! Namu! %e!#a %e!#aaa! aa! me!u!u me!u!u%%a! %%a!
bi'a!(a! %&&*+i!a"i #a!( ba!#a% +iumpai a+a'ah e!am +e!(a! "*u%u* pa+a umum!#a &%ahe+*a') I&! +a! m&'e%u' #a!( be*i!e*a%"i +a'am a*a% pe!+e% a%a! membe!u% i%aa! +a! %ehi'a!(a! ma"i!(ma"i!( i+e!ia"!#a +e!(a! membe!u% %&mp'e%" i&! aau i&! pa"a!(a!) Seba(ai .&!&h!#a #aiu i&! 9e,H2O-65: +a! A',H2O-65: 4 m&'e%u' ai* e*i%a "e.a "e.a*a *a %ua ua pa+a pa+a i&! i&! pu"a pu"a! !#a #a +a! +a! %a*a %a*a% %e* e*i" i"i i% % %imi %imia! a!#a #a be*uba be*ubah4 h4 #aiu #aiu auh auh 'ebih 'ebih mu+ah mu+ah me'epa me'epa" " H: +a*ipa +a*ipa+a +a a!pa a!pa 9e5: +a! A'5: "eba(ai pu"a i&!) I&! %&mp'e%" bia"a!#a +i+e;!i"i%a! "eba(ai %&mbi!a"i a!a*a %ai&! pu"a +e!(a! "au aau 'ebih 'i(a!) Li(a! a+a'ah "eba*a!( i&! aau m&'e%u' +a'am %&&*+i!a"i +a*i i&! "e!*a'4 mi"a'!#a H2O pa+a .&!&h +i aa") Teapi "e*i!(%a'i ai* +iabai%a! +iabai%a! +i +a'am i&! i&! %&mp'e &mp'e%" %" "ehi!( "ehi!((a (a pe!(e* pe!(e*ia ia! ! i&! %&mp %&mp'e% 'e%" " %a+a! %a+a!(% (%a+a a+a!( !( e*ba e*baa" a" u!u% u!u% "e'ai! "e'ai! ai*) ai*) Li(a! Li(a! 'ai!!# 'ai!!#a a me'a% me'a%u% u%a! a! pe!e* pe!e*a"i a"i "&'ai&! "phe*e aau h#+*ai&! "phe*e ba(ia! +a'am ,inner ,inner - +a*i i&! pu"a +a! me!((a!i%a! "au aau 'ebih m&'e%u' ai* ba(ia! +a'am) Seba'i%!#a4 pa"a!(a! i&! me*upa%a! pe!(i%aa! 'i(a! +i 'ua* +a*i solvation solvation sphere sphere ba(i ba(ia! a! +a'a +a'am4 m4 "ehi "ehi!( !((a (a apab apabi' i'a a e*pi"ah4 i&! #a!( e*hi+*a"i a%a! be*(abu!( be*(abu!( "e.a*a e'e%*&"ai% e'e%*&"ai% O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN TAHUN AJARAN AJARAN 2016 / 2017
'i(a! +i"e"uai%a! +e!(a! e!i" 'i(a!!#a) 3i'a a+a +ua ma.am 'i(a! aau 'ebih ma%a +iu*u%a! +iu*u%a! me!u*u aba+) Se!#a$a %&mp'e%" me*upa%a! "e!#a$a #a!( e*"u"u! +a*i "ua "u au u i&! i&! '&(a '&(am m pu"a pu"a +e!( +e!(a! a! "au "au aau aau 'ebi 'ebih h 'i(a 'i(a! ! #a!( #a!( me!#umba!(%a! me!#umba!(%a! pa"a!(a! e'e%*&! beba"!#a %epa+a i&! '&(am pu"a) 8&!a"i pa"a!(a! pa"a!(a! e'e%*&! e'e%*&! 'i(a! %epa+a %epa+a i&! '&(am '&(am pu"a me!( me!(ha ha"i "i'% '%a! a! i%a i%aa! a! %&a' &a'e! e! %&&* &&*+i!a" +i!a"ii %&mp'e% %&mp'e%" " u(a +i"ebu +i"ebu "e!#a$a %&&* %&&*+i!a"i +i!a"i))
"ehi "ehi!( !((a (a "e!# "e!#a$ a$a a Se!#a$a" Se!#a$a"e!#a$ e!#a$a a
%&mp'e%" memi'i%i bi'a!(a! %&&*+i!a"i +a! "*u%u* be*ma.am ma.am ma.am))
Mu'ai Mu'ai +a*i bi'a!(a bi'a!(a! ! %&&*+i! &&*+i!a"i a"i +ua "ampai "ampai +e'apa +e'apa! !
+e!(a! +e!(a! "*u%u* "*u%u* 'i!ea*4 'i!ea*4 e*ahe+* e*ahe+*a'4 a'4 "e(iempa "e(iempa p'a!a*4 p'a!a*4 *i(&!a' *i(&!a' bipi*ami+ bipi*ami+a' a' +a! &%ahe+* &%ahe+*a') a')
Namu! Namu! %e!#a %e!#aaa! aa! me!u!u me!u!u%%a! %%a!
bi'a!(a! %&&*+i!a"i #a!( ba!#a% +iumpai a+a'ah e!am +e!(a! "*u%u* pa+a umum!#a &%ahe+*a') I&! +a! m&'e%u' #a!( be*i!e*a%"i +a'am a*a% pe!+e% a%a! membe!u% i%aa! +a! %ehi'a!(a! ma"i!(ma"i!( i+e!ia"!#a +e!(a! membe!u% %&mp'e%" i&! aau i&! pa"a!(a!) Seba(ai .&!&h!#a #aiu i&! 9e,H2O-65: +a! A',H2O-65: 4 m&'e%u' ai* e*i%a "e.a "e.a*a *a %ua ua pa+a pa+a i&! i&! pu"a pu"a! !#a #a +a! +a! %a*a %a*a% %e* e*i" i"i i% % %imi %imia! a!#a #a be*uba be*ubah4 h4 #aiu #aiu auh auh 'ebih 'ebih mu+ah mu+ah me'epa me'epa" " H: +a*ipa +a*ipa+a +a a!pa a!pa 9e5: +a! A'5: "eba(ai pu"a i&!) I&! %&mp'e%" bia"a!#a +i+e;!i"i%a! "eba(ai %&mbi!a"i a!a*a %ai&! pu"a +e!(a! "au aau 'ebih 'i(a!) Li(a! a+a'ah "eba*a!( i&! aau m&'e%u' +a'am %&&*+i!a"i +a*i i&! "e!*a'4 mi"a'!#a H2O pa+a .&!&h +i aa") Teapi "e*i!(%a'i ai* +iabai%a! +iabai%a! +i +a'am i&! i&! %&mp'e &mp'e%" %" "ehi!( "ehi!((a (a pe!(e* pe!(e*ia ia! ! i&! %&mp %&mp'e% 'e%" " %a+a! %a+a!(% (%a+a a+a!( !( e*ba e*baa" a" u!u% u!u% "e'ai! "e'ai! ai*) ai*) Li(a! Li(a! 'ai!!# 'ai!!#a a me'a% me'a%u% u%a! a! pe!e* pe!e*a"i a"i "&'ai&! "phe*e aau h#+*ai&! "phe*e ba(ia! +a'am ,inner ,inner - +a*i i&! pu"a +a! me!((a!i%a! "au aau 'ebih m&'e%u' ai* ba(ia! +a'am) Seba'i%!#a4 pa"a!(a! i&! me*upa%a! pe!(i%aa! 'i(a! +i 'ua* +a*i solvation solvation sphere sphere ba(i ba(ia! a! +a'a +a'am4 m4 "ehi "ehi!( !((a (a apab apabi' i'a a e*pi"ah4 i&! #a!( e*hi+*a"i a%a! be*(abu!( be*(abu!( "e.a*a e'e%*&"ai% e'e%*&"ai% O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN TAHUN AJARAN AJARAN 2016 / 2017
+a! be*'a%u "e&'ah u!i u!((a' "epa!a!( i!e*a' $a%u #a!( 'ama) 'ama) I&! %&mp'e &mp'e%" %" +a! pa"a!( pa"a!(a! a! i&! a+a'ah a+a'ah i+e!i i+e!i% % +e!(a! +e!(a! inner complexes complexes +a! outer complexes. complexes. 3a!#a% +a*i a'%a'i bumi +a! .ai&! '&(am '&(am *a!"i"i +a'am 'a*ua! a!ah be*a+a +i +a'am +a'am be!u% i&! %&mp'e%" +a! pa"a!(a! i&!) 3i'a!(a! %&&*+i!a"i me!#aa%a! um'ah *ua!(a! #a!( e*"e+ia +i"e%ia* a&m aau i&! pu"a +a'am apa #a!( +i"ebu bu'aa! %&&* &&*+i!a +i!a"i "i44
#a!( #a!(
ma"i! a"i!( (ma ma"i "i!( !(!# !#a a
+apa +apa
+ii" +ii"ii
"au "au 'i(a 'i(a! !
,m&!&+e! ,m&!&+e!a-) a-) Su"u!a! Su"u!a! '&(am'&(a '&(am'&(am m "e%ia* "e%ia* i&! pu"a pu"a a+a'ah a+a'ah "ime "ime* *i" i")) Ja+i Ja+i44 "u "ua au u %&mp' &mp'e% e%" " +e!( +e!(a! a! a&m a&m pu"a pu"a +e!( +e!(a! a! bi'a bi'a!( !(a! a! %&&* &&*+i!a +i!a"i "i 64 e* e*+i*i +i*i +a*i +a*i i&! i&! pu"a pu"a4 4 +ipu +ipu"a "a "u "ua au u &%ahe+*a'4 "e+a!(%a! %ee!am 'i(a!!#a me!empai *ua!(*ua!( #a!( #a!( +i!# +i!#a aa% a%a! a! &'eh &'eh "u "u+u +u "u "u+u +u
&%a &%ahe he+* +*a' a'))
I&! I&!i& i&! !
+a! +a!
m&'e%u'm&'e%u' a!&*(a!i% "e+e*ha!a "epe*i NH54
2.2
Lo!am Al"m#n#"m
A'um A'umi! i!iu ium m ia'a ia'ah h u!"u u!"u** %imi %imia a #a!( #a!( memp mempu! u!#a #aii 15 p*& p*&&! &! +i +a'a +a'am m i!i i!i a&m a&m!# !#a) a) A'um A'umi! i!iu ium m mem mempu!# pu!#ai ai um um'ah 'ah => +i pe*mu%aa! bumi +a! me*upa%a! u!"u* pa'i!( be*'impah %e5)
Sia ;"i%a #a!( +imi'i%i &'eh a'umi!ium #aiu ? O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
1. Mempu!#ai !&m&* a&m 15) 2. Mempu!#ai be!u% be*upa pa+aa!) 3. Ma""a e!i" 2470 (/mL) 4. Tii% 'ebu* 660452&<) 5. Mempu!#ai "*u%u* %*i"a' face centered cubic (fcc). A'umi!ium ba!#a% +i(u!a%a! +a'am a'aa'a *umah a!((a) Ha' i!i +i"ebab%a! &'eh ma""a a'umi!ium #a!( *i!(a! "ehi!((a a%a! mempe*mu+ah ibu *umah a!((a +a'am me!#e'e"ai%a! pe%e*aa!!#a) 2.$ Lo!am Be# 3e"i a+a'ah '&(am #a!( be*a"a' +a*i biih be"i ,amba!(- #a!( ba!#a% +i(u!a%a! u!u% %ehi+upa! ma!u"ia "eha*iha*i) 8a'am abe' pe*i&+i%4 be"i mempu!#ai "imb&' 9e +a! !&m&* a&m 26) 3e"i a+a'ah '&(am #a!( pa'i!( ba!#a% +a! pa'i!( be*a(am pe!((u!aa!!#a) Ha' iu %a*e!a bebe*apa ha'4 +ia!a*a!#a? a) Ke'impaha! be"i +i %u'i bumi .u%up be"a*) b) Pe!(&'aha!!#a *e'ai mu+ah +a! mu*ah) .) 3e"i mempu!#ai "ia"ia #a!( me!(u!u!(%a! +a! mu+ah +im&+i;%a"i) Sa'ah "au %e'emaha! be"i a+a'ah mu+ah me!(a'ami %&*&"i) K&*&"i +apa me!imbu'%a! ba!#a% %e*u(ia! %a*e!a me!(u*a!(i umu* pa%ai be*ba(ai ba*a!( aau ba!(u!a! #a!( me!((u!a%a! be"i) Sebe!a*!#a %&*&"i +apa +i.e(ah +e!(a! me!(ubah be"i me!a+i baa aha! %a*a ,stainless steel-4 a%a! eapi p*&"e" i!i e*'a'u maha' u!u% %eba!#a%a! pe!((u!aa! be"i) Sia ;"i%a +a*i be"i #aiu ? a) Mempu!#ai "ia %&!+u%&* #a!( i!((i) b) Mempu!#ai bi'&%" :2 +a! :5) c) Mempu!#ai ma""a e!i" 74=7 (/mL) d) Tii% 'ebu* 1@5=&<) e) Mempu!#ai "*u%u* %*i"a' be*upa body centered cubic (bcc).
O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
2.$ Ae%#l Ae%on A"ei' a"e&!a me*upa%a! 'a*ua! #a!( "e+i%i be*$a*!a +e!(a! a*&ma %e&!) Se!#a$a i!i 'a*u +a'am pe'a*u &*(a!i%)
III. $.1
PROSEDUR PER&OBAAN Ala% 'an Ba(an
A) A'a +a! 9u!("i!#a N
Ala%
)"n!#
O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
& 1
Ge'a" pia'a
Seba(ai empa "ampe'
2
Ne*a.a
U!u% me!imba!( "ampe'
5
<&*&!(
U!u%
Ge'a" u%u*
pema"u%%a! a U!u% me!(u%u* &'ume 'a*ua!
@
3aa!(
U!u% me!(a+u% "ampe'
6
pe!(a+u% E*'e!me#e*
U!u% me'ea%%a! "ampe'
7
Ka.a a*'&i
U!u%
=
Tabu!( *ea%"i
me!imba!( U!u% me!empa%a! 'a*ua!
B
Pipe a%a*
U!u% me!(u%u* &'ume 'a*ua!
3&'a aspirator
#a!( a%a! +iambi' U!u% memba!u
1
memba!u
me'ea%%a!
p*&"e"
"ampe'
"aa
+a'am
0
pe!(ambi'a! 'a*ua! +e!(a! pipe
1
Labu u%u*
a%a* U!u% me!(e!.e*%a! 'a*ua!
1 1
Pema!a"
U!u% mema!a"%a! "ampe'
2 1
Magnetic
U!u%
5
stirrer
pe!(a+u%a!
memba!u
p*&"e"
3) 3aha! +a! 9u!("i!#a N
3aha!
9u!("i
& 1
A"ei'a"e&!a
Seba(ai "umbe* 'i(a!
2
A'2,SO-5)6H2O
Seba(ai "umbe* A'5:
5
A%ua+e"
Seba(ai pe'a*u
NHOH @ M
Pembe*i "ua"a!a ba"a
@
9e<'5)6H2O
Seba(ai "umbe* 9e5:
6
U!u% mempe*aha!%a! pH
O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
$.2
&a*a Ke*+a
$.2.1 Komplek Al$, 1)
Seba!#a%
5
mL
e*'e!me#e* 100 mL)
a"ei'
a"e&!
8iambah%a!
+ima"u%%a!
%e
0 mL a%ua+e"
+ii%ui +e!(a! pe!ambaha! = mL 'a*ua! amm&!ium hi+*&%"i+a @ M) 2) 8i (e'a" pia'a #a!( 'ai! +iimba!( 5 (*am a'umi!ium "u'a
+ima"u%%a! %e 50 mL a%ua+e")
5) Kemu+ia! +iambah%a! 'a*ua! am&!ia%a' a"ei' a"e&!) ) See'ah iu4 pH +i.e% +e!(a! %e*a" pH) 8iambah%a! 1 mL
am&!ium hi+*&%"i+a apabi'a 'a*ua! ma"ih
a"am) @) 8i+iam%a! 1@ me!i4 +i"a*i!( p*&+u% #a!( +ii!(i!%a!) 6) Kemu+ia! e!+apa! +i.u.i +e!(a! 100 mL a%ua+e" +a! +i%e*i!(%a! 7)
"e'ama 10 me!i)
Re!+eme!
+ihiu!(
me'a'ui
pe!imba!(a!
ma""a
e!+apa!) $.2.2 Komplek )e$, 1)
Seba!#a% 545 ( 9e<'5)6H2O +iimba!( +a! +i'a*u%a!
+e!(a! 2@ mL 2)
a%ua+e")
See'ah 1@ me!i4 +iambah%a! 'a*ua! a.a. +a'am
a'%&h&' ,54= mL
a.a. +a'am 10 mL ea!&'-) Kemu+ia!
+ia+u%) 5) See'ah @ me!i4 +iambah%a! 'a*ua! !a*ium a"ea ,@41 ( !a*ium
a"ea +a'am 1@ mL a%ua+e"-)
) 8ia+u% hi!((a e*a+i %*i"a' me*ah) @) Kemu+ia! +ipa!a"%a! hi!((a =0&< pa+a pema!a" "e'ama 1@ me!i
"ambi' +ia+u%)
O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
6)
See'ah
iu4
+i+i!(i!%a!
+i'a!u%a! +e!(a!
hi!((a
"uhu
%ama*
+a!
pe!.u.ia! e!+apa! +e!(a! ai*
+i!(i!) 7) E!+apa! +i%e*i!(%a! +a! +ihiu!( ma""a e!+apa!!#a) =) See'ah iu4 *e!+eme! +ihiu!()
$.$.
Skema Ke*+a
$.$.1 Komplek Al$, 3 g Al2(SO4)3.16H2O - ditimbang - dilarutkan dengan 3$ mL
akuades di gelas piala &uran diek pH am!niakal '- ditambah - asetilaset!n disaring endapan (3 mLang aa # mL
terbentuk 4OH 4$ mL akuades) Hasil ditimbang%H untuk menentukan -rendemen diui dengan 1$$ mL akuades - dikeringkan
$.$.2 Komplek )e$, 3"3 g *e&l 3.6H2O - ditimbang - dilarutkan dengan 25 mL akuades di
gelas piala - ditambahkan larutan aa
dalam alk!h!l (3"# mL aa dalam 1$ mL)
- diaduk dengan stirer - ditambahkan %aOA setelah 5 menit - diaduk dengan stirer - dipanaskan hingga suhu #$ !& selama
O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT 15 menit
- didinginkan
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
+ndapan
- disaring - diui dengan 1$$ mL air dingin - ,ikeringkan
+ndapan kering ditimbang dan ditentukan rendemen
$.-Skema Ala%
O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
Kee*a!(a!? 1) Ge'a" pia'a 2) La*ua! 3. Magnetic bar 4. otplate stirrer @) Ke*a" "a*i!( 6) <&*&!( pi"ah 7) E*'e!me#e* =) 9i'*a
I. DATA DAN PER/ITUNGAN
-.1 A.
Da%a
Komplek Al$, Ma""a A'2,SO-5)6H2O
?5(
Ma""a m&'e%u' A'2,SO-5)16H2O ? 65045B ()m&'1 &'ume a.a.
? 5 mL
&'ume a%ua+e"
? 0 mL
Ma""a e!i" a.a.
? 04B7 ()mL1
Ma""a m&'e%u' a.a.
? 100411 ()m&'1
&'ume NHOH
? = mL
Ma""a e!i" NHOH
? 04B1 ()mL1
Ma""a A',a.a.-5 ,pe*.&baa!Ma""a m&'e%u' A',a.a.-5 B.
? 2466 (
? 52451 ()m&'1
Komplek )e$, O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
Ma""a 9e<'5)6H2O
? 545 (
Ma""a m&'e%u' 9e<'5)6H2O
? 2704@ ()m&'1
&'ume a.a.
? 54= mL
Ma""a e!i" a.a.
? 04B7 ()mL1
Ma""a m&'e%u' a.a.
? 100411 ()m&'1
Ma""a 9e,a.a.-5 ,pe*.&baa!-
? 5@541= (4m&'1
Ma"a m&'e%u' 9e,a.a.-5
-.2
? 417 (
Pe*(#%"n!an
I.2.1 Pen!en0e*an N/-O/ 2 M
=
25 g NH 4 OH 100 g larutan ×
=
×
1 mol NH 4 OH 35 g NH 4 OH
×
0,91 g larutan 1 mL larutan
1000 mL larutan
1 L larutan 6,43 M
V1M1 = V2 M 2 (50 mL) (5 M) = (V2 )(6,43 M) V = 38,3 mL
-.2.2 Komplek Al$, 2A'5:,aC- : 5SO2,aC- :
A'2,SO-5)16H2O,"16H2O,'5H5<
3 g Al2 ("O4 )3 !16H 2O ×
=
1 mol Al2 ("O4 ) 3 !16H 2O 630,39 g Al2 ("O4 )3 !16H 2O
2 mol Al3
+
×
×
=
1 mol Al2 ("O4 )3 !16H 2 O
×
1 mol Al(acac)3 2 mol Al3
+
324,32 g Al(acac)3 1 mol Al(acac)3
3,08 g Al(acac)3
O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
ma''a %rcoaan
$*%n+%m%n =
ma''a t%or& 2,66 g = ×100$ 3,08 g =
×
100$
86,1$
-.2.$ Komplek )e$, 9e<'5)6H2O,"-
9e5:,aC- : 5<',aC- :
6H2O,aC9e5:,aC- : 5H5<
Ma''a %(acac)3
=
3,3 g %-l 3 !6 H 2 O × ×
=
$ *%n+%m%n
=
=
=
1 mol %-l 3 !6 H 2 O 20 ,5 g %-l 3 !6 H 2 O
1 mol %(acac)3 353,18 g %(acac)3 × 1 mol %-l 3 !6 H 2 O 1 mol %(acac)3
4,31 g %(acac)3 ma''a %rcoaan × 100 $ ma''a t%or& 4,1 g × 100 $ 4,31 g 96,8$
O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
.
PENGAMATAN DAN PEMBA/ASAN
.1
Pen!ama%an
.1.1 Pen!ama%an Se%#ap Lan!ka( Ke*+a
O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
N
Lan!ka( Ke*+a Dan
O A.
Reak# Komplek Al$,
1)
5
mL
a"ei'
)o%o
a"e&!
+i'a*u%a! +a'am 0 mL
PENGAMATAN
La*ua!
be*$a*!a
be!i!( %e%u!i!(a!)
ANALISA PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL A"ei' TAHUN AJARAN a"e&!a 2016 / 2017
me*upa%a! "umbe* 'i(a!
a%ua+e"4 +iambah @ mL
pa+a
am&!ia% p)a
%&mp'e%" #a!( +i"i!e"i")
A.a. : H2O : NHOH
a.a. : H2O : NH
"i!e"i"
"e!#a$a
Pe!ambaha! a%ua+e" +a!
am&!ia% p)a pa+a a"ei'
:
a"e&!a
a%a!
me!(ha"i'%a! a"ei'
am&!ia%a'
a"e&!
#a!(
be*$a*!a
be!i!(
%e%u!i!(a!)
8i(u!a%a!
am&!ia% p)a4 %a*e!a a"ei' a"e&!
be*"ia
ma%a!#a
a"am
+i'a%u%a!
pe!ambaha! ba"a u!u% me!e*a'%a! pH4 %a*e!a *ea%"i
pembe!u%a!
%&mp'e% e*a+i pa+a pH 2)
!e*a') me A'umu!ium
5 (*am a'umu!ium "u'a
A'2,SO-5)16H2O
+i'a*u%a! +a'am 50 mL
*upa%a! %*i"a' #a!( me*upa%a! "umbe* a&m
a%ua+e"
be*$a*!a puih4 e* pu"a
A'2,SO-5 : H2O SO2 : H2O
5:
A'
:
"u'a
A'5:)
A'umu!ium
be!u% 'a*ua! #a!( "u'a +i'a*u%a! +a'am ai*
O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
%e*uh
be*uua!
u!u%
mem
pe*'emah
i%aa!
a!a*a
5:
A'
+e!(a!
SO
2
N
Lan!ka( Ke*+a Dan
O A.
Reak# Komplek Al$,
1)
5
mL
a"ei'
)o%o
a"e&!
PENGAMATAN
La*ua!
+i'a*u%a! +a'am 0 mL
be*$a*!a
be!i!( %e%u!i!(a!)
ANALISA PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL A"ei' TAHUN AJARAN a"e&!a 2016 / 2017
me*upa%a! "umbe* 'i(a!
a%ua+e"4 +iambah @ mL
pa+a
am&!ia% p)a
%&mp'e%" #a!( +i"i!e"i")
A.a. : H2O : NHOH
"i!e"i"
"e!#a$a
Pe!ambaha! a%ua+e" +a!
am&!ia% p)a pa+a a"ei'
a.a. : H2O : NH :
a"e&!a
a%a!
me!(ha"i'%a! a"ei'
am&!ia%a'
a"e&!
#a!(
be*$a*!a
be!i!(
%e%u!i!(a!)
8i(u!a%a!
am&!ia% p)a4 %a*e!a a"ei' a"e&!
be*"ia
ma%a!#a
a"am
+i'a%u%a!
pe!ambaha! ba"a u!u% me!e*a'%a! pH4 %a*e!a *ea%"i
pembe!u%a!
%&mp'e% e*a+i pa+a pH 2)
!e*a') me A'umu!ium
5 (*am a'umu!ium "u'a
A'2,SO-5)16H2O
+i'a*u%a! +a'am 50 mL
*upa%a! %*i"a' #a!( me*upa%a! "umbe* a&m
a%ua+e"
be*$a*!a puih4 e* pu"a
A'2,SO-5 : H2O
5:
A'
:
"u'a
A'5:)
A'umu!ium
be!u% 'a*ua! #a!( "u'a +i'a*u%a! +a'am ai*
O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
%e*uh
2
SO : H2O
be*uua!
u!u%
mem
pe*'emah
i%aa!
a!a*a
A'5:
SO2
+e!(a!
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
.1.2 Anal#a S#3a% )##k Dan Ren'emen No . 1.
P*o'"k Dan R"m" S%*"k%"*
)o%o
Anal#a S#3a%
Anal#a Ren'emen
)##k
Komplek 4Al5a0a06$7$, be*be!u%
P*&+u%
%*i"a' Al
me*upa%a!
be*$a*!a
A',a.a.-5
.*eam A'umi!ium,III- a"ei'a"e&!a Hib*i+i"a"i A' D 1"2 2"2 2p6 5"2 5p1
15
A'5: D 1"2 2"2 2p6 !round state"
2p
5"
5p
Kea+aa! Hib*i+i"a"i?
5+
#a!(
+ipe*&'eh %&mp'e%"
#a!(
be*$a*!a
cream4 +e!(a! ma""a 2466
be*"ia +iama(
(*am
+a!
+ipe*&'eh
!ei%
*e!+eme! "ebe"a* =6417 >)
be!u%
9a%&*
%e"a'aha!
#a!(
(e&me*i
mu!(%i! e*a+i a+a'ah pH
&%ahe+*a'
'a*ua! #a!( i+a% !e*a'4
outer orbital
"ehi!((a
lo# spin
mempe!(a*uhi
ha"i' #a!( +ipe*&'eh) Pa+a 5
2
hib*i+i"a"i "p +
"e!#a$a %&mp'e% A',a.a.- 5
ma""a %*i"a'
i+a%
e*a+i
pe*ubaha!
2466 (*am
$a*!a %a*e!a i+a% e*a+i
*e!+eme!
"p'ii!( &*bia' + pa+a a&m
O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
.1.2 Anal#a S#3a% )##k Dan Ren'emen No . 1.
P*o'"k Dan R"m" S%*"k%"*
Anal#a S#3a%
)o%o
Anal#a Ren'emen
)##k
Komplek 4Al5a0a06$7$, be*be!u% %*i"a' Al
.*eam
Hib*i+i"a"i A' D 1"2 2"2 2p6 5"2 5p1
15
2p
5"
5p
5+
A',a.a.-5
+ipe*&'eh %&mp'e%"
#a!(
be*$a*!a
cream4 +e!(a! ma""a 2466
be*"ia +iama(
(*am
!ei%
*e!+eme! "ebe"a* =6417 >)
be!u%
9a%&*
+a!
+ipe*&'eh
%e"a'aha!
#a!(
(e&me*i
mu!(%i! e*a+i a+a'ah pH
&%ahe+*a'
'a*ua! #a!( i+a% !e*a'4
outer orbital
"ehi!((a
lo# spin
ha"i' #a!( +ipe*&'eh) Pa+a
A'5: D 1"2 2"2 2p6 !round state"
#a!(
me*upa%a!
be*$a*!a
A'umi!ium,III- a"ei'a"e&!a
P*&+u%
mempe!(a*uhi
hib*i+i"a"i "p5+2 "e!#a$a %&mp'e% A',a.a.- 5 ma""a %*i"a'
Kea+aa! Hib*i+i"a"i?
i+a%
e*a+i
pe*ubaha!
2466 (*am
$a*!a %a*e!a i+a% e*a+i
*e!+eme!
"p'ii!( &*bia' + pa+a a&m
O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
=6417 >
pu"a +a! #a!( +i(u!a%a! me*upa%a! &*bia' + 'ua* +a*i
6 PE3 +a*i 5 'i(a!
pu"a)
Li(a!
a"ei' a"e&!a me*upa%a!
a"ei'a"e&!a 2.
a&m
'i(a! %ua bi+e!a)
Komplek )e5a0a06$ 3e"i,III- a"ei'a"e&!a
be*be!u% P*&+u% %*i"a'
me*upa%a! be*$a*!a ,a.a.- 5
me*ah
%&mp'e%
#a!(
9e
be*$a*!a
me*ah baa +e!(a! ma""a 417 (*am +a! +ipe*&'eh
be*"ia
*e!+eme! "ebe"a* B647= >)
be!u%
9e D A*F "2 5+6
+ipe*&'eh
baa)
pa*ama(!ei%)
Hib*i+i"a"i
#a!(
9a%&*
%e"a'aha!
#a!(
e*a+i mu!(%i! *ea%"i #a!(
26
9e5: D A*F " 0 5+@ !round state"
5+
"
p
(e&me*i
i+a%
be*a'a!
"empu*!a
&%ahe+*a')
+a! e!+apa! #a!( be'um
inner orbital
e*be!u% "empu*!a) Pa+a
lo# spin
"e!#a$a
%&mp'e%"
O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
=6417 >
pu"a +a! #a!( +i(u!a%a! me*upa%a! &*bia' + 'ua* +a*i
6 PE3 +a*i 5 'i(a!
pu"a)
Li(a!
a"ei' a"e&!a me*upa%a!
a"ei'a"e&!a 2.
a&m
'i(a! %ua bi+e!a)
Komplek )e5a0a06$ 3e"i,III- a"ei'a"e&!a
be*be!u% P*&+u% %*i"a'
me*upa%a! be*$a*!a ,a.a.- 5
me*ah
%&mp'e%
#a!(
9e
be*$a*!a
me*ah baa +e!(a! ma""a 417 (*am +a! +ipe*&'eh
be*"ia
*e!+eme! "ebe"a* B647= >)
be!u%
9e D A*F "2 5+6
+ipe*&'eh
baa)
pa*ama(!ei%)
Hib*i+i"a"i
#a!(
9a%&*
%e"a'aha!
#a!(
e*a+i mu!(%i! *ea%"i #a!(
26
9e5: D A*F " 0 5+@ !round state"
5+
"
p
(e&me*i
i+a%
be*a'a!
"empu*!a
&%ahe+*a')
+a! e!+apa! #a!( be'um
inner orbital
e*be!u% "empu*!a) Pa+a
lo# spin
"e!#a$a
%&mp'e%"
O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
hib*i+i"a"i +2"p5 9e,a.a.-5 ma""a %*i"a' Kea+aa! Te*e%"ia"i?
Kea+aa! Hib*i+i"a"i ..
..
..
6 PE3 +a*i 5 'i(a! a"ei'a"e&!a
..
..
..
e!+apa!
+ipe*&'eh #a!(
be*$a*!a
417(*am
%a*e!a ha' i!i +i"ebab%a!
+e!(a!
e*a+i!#a "p'ii!( &*bia' +
*e!+eme! #a!(
pa+a
+ipe*&'eh
me!#ebab%a!
"ebe"a* B647=
e%"ia"i
>
pema!.a*a!
a&m
pu"a
e*a+i!#a
"ehi!((a "i!a*
me!#ebab%a! be*$a*!a)
Ha'
#a!(
a+a!#a #a!( %*i"a'
i!i
%a*e!a
a"ei' a"e&!a me*upa%a! 'i(a! %ua #a!( .e!+e*u!( me!+&*&!( e'e%*&! u!u% be*pa"a!(a!)
O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
hib*i+i"a"i +2"p5 9e,a.a.-5 ma""a %*i"a' Kea+aa! Te*e%"ia"i?
Kea+aa! Hib*i+i"a"i ..
..
..
..
..
..
e!+apa!
+ipe*&'eh #a!(
be*$a*!a
417(*am
%a*e!a ha' i!i +i"ebab%a!
+e!(a!
e*a+i!#a "p'ii!( &*bia' +
*e!+eme! #a!(
pa+a
+ipe*&'eh
me!#ebab%a!
"ebe"a* B647=
e%"ia"i
>
pema!.a*a!
a&m
pu"a
#a!(
e*a+i!#a
"ehi!((a
a+a!#a
"i!a*
me!#ebab%a!
6 PE3 +a*i 5 'i(a!
be*$a*!a)
a"ei'a"e&!a
Ha'
#a!( %*i"a'
i!i
%a*e!a
a"ei' a"e&!a me*upa%a! 'i(a! %ua #a!( .e!+e*u!( me!+&*&!( e'e%*&! u!u% be*pa"a!(a!)
O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
.$.Pem8a(aan A.
Komplek Al $,
Pa+a pe*.&baa! #a!( be*hubu!(a! +e!(a! pembuaa! "uau "e!#a$a %&mp'e%" A',a.a.-5 +i'a%u%a! bebe*apa 'a!(%ah %e*a #a!( e'ah "e'e"ai +i%e*a%a!) U!u% me!"i"!e"i" "e!#a$a %&mp'e%" A',a.a.-5 +i(u!a%a! p*e%u*"&* be*upa a'umi!ium "u'a +a! a"ei' a"e&!) P*i!"ip uama #a!( ha*u" +ipe*hai%a! +a'am me!"i"!e"i" %&mp'e%" i!i a+a'ah pa+a "aa pe!ambaha! a"ei' a"e&! %a*e!a a"ei' a"e&! a%a! me'epa"%a! ba!#a% i&! H: #a!( me!#ebab%a! 'a*ua! be*"ia 'ebih a"am ,pH7-) K&!+i"i i!i a%a! me!((a!((u pembe!u%a! %&mp'e%" A',a.a.-54 %a*e!a %&mp'e%" i!i ha!#a a%a! e*be!u% "empu*!a pa+a %&!+i"i !e*a' ,pHD7-) O'eh %a*e!a iu4 pe!ambaha! am&!ium hi+*&%"i+a "a!(a
+ibuuh%a!
u!u%
me!ai%%a!
pH
'a*ua!)
Ha'
i!i
+i"ebab%a! &'eh %emampua! amm&!ium hi+*&%"i+a +a'am
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
.$.Pem8a(aan A.
Komplek Al $,
Pa+a pe*.&baa! #a!( be*hubu!(a! +e!(a! pembuaa! "uau "e!#a$a %&mp'e%" A',a.a.-5 +i'a%u%a! bebe*apa 'a!(%ah %e*a #a!( e'ah "e'e"ai +i%e*a%a!) U!u% me!"i"!e"i" "e!#a$a %&mp'e%" A',a.a.-5 +i(u!a%a! p*e%u*"&* be*upa a'umi!ium "u'a +a! a"ei' a"e&!) P*i!"ip uama #a!( ha*u" +ipe*hai%a! +a'am me!"i"!e"i" %&mp'e%" i!i a+a'ah pa+a "aa pe!ambaha! a"ei' a"e&! %a*e!a a"ei' a"e&! a%a! me'epa"%a! ba!#a% i&! H: #a!( me!#ebab%a! 'a*ua! be*"ia 'ebih a"am ,pH7-) K&!+i"i i!i a%a! me!((a!((u pembe!u%a! %&mp'e%" A',a.a.-54 %a*e!a %&mp'e%" i!i ha!#a a%a! e*be!u% "empu*!a pa+a %&!+i"i !e*a' ,pHD7-) O'eh %a*e!a iu4 pe!ambaha! am&!ium hi+*&%"i+a "a!(a
+ibuuh%a!
u!u%
me!ai%%a!
pH
'a*ua!)
Ha'
i!i
+i"ebab%a! &'eh %emampua! amm&!ium hi+*&%"i+a +a'am me'epa"%a! i&! OH %e 'a*ua! +a! be*ea%"i +e!(a! H: #a!( +i'epa"%a!
&'eh
a"ei'
a"e&!
membe!u%
ai*)
Se+a!(%a!
am&!ia!#a a%a! e*+iu"i %e u+a*a) K&mp'e%" i!i mempu!#ai $a*!a #a!( u!i%4 #aiu $a*!a cream
#a!(
'embu)
a*!a
i!i
mu!.u'
+i"ebab%a!
&'eh
%emampua! 'i(a! a"ei' a"e&! me!(i%a i&! A'5:) Se'u*uh e'e%*&! #a!( +i"umba!(%a! &'eh a"ei' a"e&! +ie*ima &'eh i&! a'umi!ium +e!(a! me!((u!a%a! &*bia' 'ua*!#a ,outer shell)) Kea+ia! i!i'ah #a!( a%hi*!#a me!#ebab%a! $a*!a %&mp'e%" i!i i+a% e*'a'u me!.&'&% +iba!+i!(%a! +e!(a! i&! '&(am #a!( me!((u!a%a! &*bia' +a'am!#a ,inner shell) aau '&(am #a!( be*a+a +a'am +e*e *a!"i"i) Ha"i' #a!( +i+apa%a! "ee'ah me'a%u%a! "i!e"i" %emu+ia! +i"a*i!( +a! +i%e*i!(%a!) 3e*+a"a*%a! pe*.&baa! i!i4 +i+apa%a! ma""a %&mp'e%" A',a.a.-5 "eba!#a% 2466 ( +e!(a! pe*"e!a"e *e!+eme! "e%ia* =6417>) 3ebe*apa %e"a'aha! #a!( mu!(%i! O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
e*a+i #aiu ba!#a%!#a am&!ium hi+*&%"i+a #a!( me!(uap "ehi!((a i+a% "emua i&! H: +i!e*a'%a! &'eh i&! OH #a!( +i+apa%a! +a*i am&!ium hi+*&%"i+a) B.
Komplek )e$,
Pembuaa! %&mp'e%" 9e,a.a.-5 +i'a%u%a! +e!(a! me*ea%"i%a! be"i,III- %'&*i+a hi+*a +e!(a! a"ei' a"e&!) 8i +a'am p*&"e" "i!e"i" %&mp'e%" i!i4 i+a% +i'a%u%a! pe!ambaha! "uau ba"a ,amm&!ium hi+*&%"i+a- eapi me!((u!a%a! "uau 'a*ua! bue* !a*ium a"ea) 3ue* i!i'ah #a!( a%a! mempe*aha!%a! pH .ampu*a!
"ehi!((a
%&mp'e%"
9e,a.a.-5
a%a!
e*be!u%
"empu*!a) P*&"e" pembe!u%a! %&mp'e%" 9e,a.a.-5 +i'a%u%a! pa+a "uhu
=0&<
"e'ama
1@
me!i)
Ha'
i!i
be*uua!
u!u%
me!#empu*!a%a! *ea%"i a!a*a i&! 9e5: +e!(a! a"ei' a"e&!) Ha"i' %*i"a' #a!( +i+apa%a! be*upa %*i"a' me*ah baa) K*i"a' #a!( +i+apa%a! %emu+ia! +i"a*i!( +a! +i.u.i +e!(a! a%ua+e" u!u% membe*"ih%a! i&!i&! pe!(&&* #a!( a+a +a'am e!+apa!) Sehi!((a +i+apa%a! ha"i' #a!( memua"%a!) Ha' i!i +apa +i'iha +a*i ha"i' *e!+eme! #a!( me!.apai B647=>)
O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
VI.
KESIMPULAN DAN SARAN Ke#mp"lan
V.!1
3e*+a"a*%a! pe*.&baa! #a!( e'ah +i'a%u%a!4 ma%a +apa +i"impu'%a! ? 1)
a*!a #a!( +iimbu'%a! &'eh "e!#a$a %&mp'e%" +i"ebab%a! &'eh a+a!#a p*&"e" *a!"i"i e'e%*&! +i +a'am &*bia' a&m pu"a!#a)
2)
Ma""a A',a.a.-5 #a!( +i+apa%a! #aiu 2466 ( +e!(a! pe*"e!a"e *e!+eme! =6417>)
5)
Se+a!(%a! ma""a 9e,a.a.-5
#a!(
+i+apa%a!
#aiu 417 ( +e!(a! pe*"e!a"e *e!+eme! "e%ia* B647=>)
I.2
Sa*an
A(a* p*a%i%um be*a'a! 'a!.a* +a! me!+apa%a! ha"i' #a!( 'ebih bai% 'a(i ma%a +iha*ap%a! a(a* ? 1)
La%u%a! pe!(e!.e*a! +e!(a! epa +a! e'ii)
2)
U"aha%a! a(a* am&!ia i+a% me!(uap pa+a "aa pe!ambaha! amm&i!um hi+*&%"i+a) O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
5)
Ke*a%a! p*&"e" h&m&(e!i"a"i +e!(a! "empu*!a4 a(a* %*i"a' #a!( e*be!u% "empu*!a)
II. JA9ABAN TUGAS SEBELUM PRAKTIKUM 1) 3ua ba(a! %e*a pe*.&baa! i!i A. Komplek Al$, 3 g Al2(SO4)3.16H2O - ditimbang - dilarutkan dengan 3$ mL
akuades di gelas piala &uran diek pH am!niakal '- ditambah - asetilaset!n disaring endapan (3 mLang aa # mL
terbentuk 4OH 4$ mL akuades) Hasil ditimbang%H untuk menentukan -rendemen diui dengan 1$$ mL akuades - dikeringkan
O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
B. Komplek )e$, 3"3 g *e&l 3.6H2O - ditimbang - dilarutkan dengan 25 mL akuades di
gelas piala - ditambahkan larutan aa
dalam alk!h!l (3"# mL aa dalam 1$ mL)
- diaduk dengan stirer - ditambahkan %aOA setelah 5 menit - diaduk dengan stirer - dipanaskan hingga suhu #$ !& selama
15 menit - didinginkan
+ndapan
- disaring - diui dengan 1$$ mL air dingin - ,ikeringkan
+ndapan kering ditimbang dan ditentukan rendemen
2) Apa%ah ha"i' #a!( +i+apa%a! "e"uai +e!(a! e&*i Ja$ab ? O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
Ha"i' #a!( +i+apa%a! "e"uai +e!(a! e&*i4 %a*e!a pe*"e!a"e #a!(
+i+apa%a! .u%up
memua"%a!)
III.
JA9ABAN RESPONSI
1)
Apa #a!( +ima%"u+ +e!(a! "e!#a$a %&mp'e%" Ja$ab ? Se!#a$a %&mp'e%" me*upa%a! "e!#a$a #a!( e*+i*i +a*i i&! pu"a ,be*upa '&(am- +a! 'i(a! #a!( e*i%a "e.a*a %&a'e! %&&*+i!a"i) I%aa! a!a*a 'i(a! +a! i&! pu"a e*a+i a%iba a+a!#a
"a'ah
"au
"pe"ie"
,'i(a!-
#a!(
membe*i%a!
pa"a!(a! e'e%*&!!#a u!u% membe!u% "uau "e!#a$a %&mp'e%")
2)
Hib*i+i"a"i Ja$ab ? Komplek 4Al5a0a06 $7$,
Al
A'umi!ium,III- a"ei'a"e&!a Hib*i+i"a"i A' D 1"2 2"2 2p6 5"2 5p1
15
A'5: D 1"2 2"2 2p6 !round state"
Kea+aa! Hib*i+i"a"i? O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
6 PE3 +a*i 5 'i(a! a"ei'a"e&!a
Komplek )e5a0a06 $ 3e"i,III- a"ei'a"e&!a
Hib*i+i"a"i 9e D A*F "2 5+6
26
9e5: D A*F "0 5+@ !round state"
5+
"
p
Kea+aa! Te*e%"ia"i?
Kea+aa! Hib*i+i"a"i ..
..
..
..
..
..
6 PE3 +a*i 5 'i(a! a"ei'a"e&!a
5)
Je'a"%a! a!a'i"a u*!a' O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
a) Ju+u' Upa#a Pe!umbuha! K*i"a' K*&mium ,III- A"ei' A"e&! 8e!(a! Me&+e Ge' Mea"i'i%a b)
S%ema Ke*a 1
) P*&"e+u* pembuaa! (e' mea"i'i%a
Hl 1
50 mL +iua!( %e (e'a" pia'a be*be+a +iambah%a! a"ei'a"e&! 2 M "eba!#a% 10 mL +iambah%a! 10 mL Na mea"i'i%a 04@ M +i.e% pH +e!(a! pH mee*
+ipi!+ah%a! %e abu!( (e'a" u!((a' #%l m%ta'&l&/at
+iuup +e!(a! a&
#%l
2) Pembuaa! 'a*ua! "upe*!aa! L&(am rl3!6H2O
+iambi' 2646@ (*am +i'a*u%a! +e!(a! H2O +i+a'am 'abu 100 mL +ie!.e*%a! %emba'i me!a+i 04@ M +a! 047@ M
Larutan 'u(%rnatant rl3
B)2)5 Si!e"i" K*i"a' u!((a' <*,a.a.-5 Ge' mea"i'i%a #a!( m #%l m%ta'&l&/at 0ang m%ng%ra'
+ima"u%a! 'a*ua! "upe*a! '&(am <*<'5)6H2O 10
mL +iuup abu!( +e!(a! a& +ia(a +a*i (&!a!(a! +a! +i"impa! "e'ama
r&'tal
mi!((u
+ipi"ah%a! +a*i (e' mea"i'i%a +i%e*i!(%a! +e!(a! &e!
Ha'&l
0.
A!a'i"i" Me&+a #a!( 8ipa%ai
O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
Me&+a (e' me*upa%a! "a'ah "au me&+a pe!umbuha! K*i"a' u!((a' (a*am "e+e*ha!a maupu! (a*am %&mp'e%" #a!( e'ah ba!#a% +i%emba!(%a!) Pa+a pe!e'iia! i!i +i'a%u%a!
upa#a
u!u%
pe!umbuha!
K*i"a'
u!((a'
<*,a.a.-5 +i+a'am (e' mea"i'i%a #a!( "ebe'um!#a ha!#a +i'a%u%a! me'a'ui me&+a eap&*a"i be*ahap) 8e!(a! me!((u!a%a! me&+e (e' i!i4 +iha*ap%a! u%u*a! K*i"a' #a!( +ipe*&'eh 'ebih be"a* +a! memi'i%i %emu*!iaa! #a!( 'ebih i!((i) Me&+a i!i u(a memi'i%i p*&"e+u* #a!( "e+e*ha!a +a! i+a% membuuh%a! pe*a'aa! #a!( *umi )(e' p&e!"ia' #a!( (u!a%a! a+a'ah (e' mea"i'i%a #a!( me*upa%a! p&'ime* a!&*(a!i% +a! e*"u"u! aa" aua! "i'a!( SiOSi i(a +ime!"i "e*a memi'i%i *&!((a #a!( +apa +i(u!a%a! "eba(ai empa umbuh!#a K*i"a')
+)
A!a'i"i" Ha"i' #a!( 8i+apa%a! A+a!#a "i"em i(a +ime!"i *a!ai SiOSi membua (e' i!i memi'i%i %e"abi'a! 'ebih 'ama4 +a! "e%a'i(u" membe*i%a! empa#a!( %&!+u"i u!u% e*be!u%!#a i!i K*i"a' "e*a umbuh!#a
K*i"a'
u!((a')
Ge'
mea"i'i%a
"a!(a
+ipe!(a*uhi &'eh pH (e' ma%a %&!"e!*a"i i&! H: "a!(a be"a* a%iba!#a (e' #a!( e*be!u% be*"ia 'u!a%4 +a! "eba'i%!#a apabi'a pH (e' e*'a'u i!((i4 am%a %&!"e!*a"i i&! H: "a!(a %e.i' +a! a%iba!#a (e' a%a! e*be!u% "e%ei%a
+a!
mempe!(a*uhi
%e*a") 'au
K&!"e!*a"i
+iu"i
pa+a
"upe*!aa!
pembe!u%a!
u(a K*i"a'
u!((a') Apabi'a %&!"e!*a"i "upe*!aa! e*'a'u %e.i' ma%a p*&"e" +iu"i a%a! "ema%i! .epa4 a%iba!#a pembe!u%a! i!i K*i"a' i+a% "empu*!a) Pa+a a%hi*!#a K*i"a' i+a% umbuh +e!(a! bai%+a! u%u*a! K*i"a' a%a! me!a+i 'ebih %e.i') Pa+a pe!e'iia! i!i +i(u!a%a! pH (e' @4 @4@ +a! 6
O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
u!u%
me!(eahui pe!(a*uh pH +a'am pembe!u%a!
K*i"a' u(a' <*,a.a.-5) Pa+a p*&"e" +iu"i "upe*!aa! '&(am %*&mium,III%e+a'am
(e'
mea"i'i%a
+iha"i'%a!
%&!+i"i"
'a*ua!
"upe*!aa! '&(am +e!(a! (e' #a!( be*$a*!a me*ah ma*&&!) a*!a me*ah ma*&&! i!i "e"uai +e!(a! $a*!a K*i"a' %&!+i"i
u!((a'
<*,a.a.-5
pe*umbuha!
#a!(
K*i"a'
+iha*ap%a!)
u!((a'
Me"%ipu!
<*,a.a.-5 "u+ah
+i+ap%a! !amu! K*i"a' u!((a' i+a% umbuh "ampai a!+a baa" pe!umbuha! "e'ama 2= ha*i) 9a.&* a.&* #a!( me!a+i pe!#ebab i+a% umbuh!#a K*i"a' u!((a' <*,a.a.-5 a!a*a 'ai! 'ama pe!umbuha! K*i"a' u!((a' #a!( %u*a!( 'ama me!(i!(a me&+e pe*umbuha! K*i"a' u!((a' <*,a.a.-5 me!((u!a%a! me+ium (e' mea"i'i%a i!i be'um pe*!ah +i'a%u%a! "ebe'um!#a4 "ehi!((a be'um +i%ehui
%&!+i"i
&pimum
+a'am
pe!umbuha!
K*i"a'
u!((a' i!i)
e) Ke'ebiha! u*!a' +iba!+i!(%a! p*a%i%um Pa+a pe!e'iia! i!i me!((u!a%a! me&+a (e' mea"i'i%a "e+a!(%a!
pa+a
p*a%i%um
me!((u!a%a!
me&+a
%*i"a'i"a"i) a!( ma!a pa+a me&+a (e' mea"i'i%a i!i +i'a%u%a! upa#a pe!umbuha! K*i"a' u!((a' <*,a.a.-5) Ge' #a!( +i(ua!%a! 'ebih "abi' pa+a "uhu *ua!( hi!((a bebe*apa mi!((u "e*a i+a% be*ea%"i +e!(a! *ea%a! #a!( +i(u!a%a! aaupu! K*i"a' #a!( +iha"i'%a! "ehi!((a i!i K*i"a' be*pe'ua!( umbuh 'ebih be"a*) Pa+a u*!a' i!i membaha" me!(e!ai upa#a pe!umbuha! %*i"a' u!((a' <*,a.a.-5 "e+a!(%a! pa+a p*a%i%um #a!( +i'a%u%a! ha!#a membua %&mp'e%"
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
I:.
ANALISA JURNAL
;.1
J"'"l Upa#a Pe!umbuha! K*i"a' K*&mium ,III- A"ei' A"e&! 8e!(a! Me&+e Ge' Mea"i'i%a
;.2 Skema Ke*+a B)2)1 P*&"e+u* pembuaa! (e' mea"i'i%a Hl 1
50 mL +iua!( %e (e'a" pia'a be*be+a +iambah%a! a"ei'a"e&! 2 M "eba!#a% 10 mL +iambah%a! 10 mL Na mea"i'i%a 04@ M +i.e% pH +e!(a! pH mee*
+ipi!+ah%a! %e abu!( (e'a" u!((a' #%l m%ta'&l&/at
+iuup +e!(a! a&
#%l
i) Pembuaa! 'a*ua! "upe*!aa! L&(am rl3!6H2O
+iambi' 2646@ (*am +i'a*u%a! +e!(a! H2O +i+a'am 'abu 100 mL +ie!.e*%a! %emba'i me!a+i 04@ M +a! 047@ M
Larutan 'u %rnatant rl3
B)2)5 Si!e"i" K*i"a' u!((a' <*,a.a.-5 Ge' mea"i'i%a #a!( m #%l m%ta'&l&/at 0ang m%ng%ra' O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
+ima"u%a! 'a*ua! "upe*a! '&(am <*<'5)6H2O 10
mL +iuup abu!( +e!(a! a& +ia(a +a*i (&!a!(a! +a! +i"impa! "e'ama
r&'tal
mi!((u
+ipi"ah%a! +a*i (e' mea"i'i%a +i%e*i!(%a! +e!(a! &e!
Ha'&l
;.$
Anal## Me%o'a yan! D#paka# Me&+a (e' me*upa%a! "a'ah "au me&+a pe!umbuha! K*i"a' u!((a' (a*am "e+e*ha!a maupu! (a*am %&mp'e%" #a!( e'ah ba!#a% +i%emba!(%a!) Pa+a pe!e'iia! i!i +i'a%u%a!
upa#a
u!u%
pe!umbuha!
K*i"a'
u!((a'
<*,a.a.-5 +i+a'am (e' mea"i'i%a #a!( "ebe'um!#a ha!#a +i'a%u%a! me'a'ui me&+a eap&*a"i be*ahap) 8e!(a! me!((u!a%a! me&+e (e' i!i4 +iha*ap%a! u%u*a! K*i"a' #a!( +ipe*&'eh 'ebih be"a* +a! memi'i%i %emu*!iaa! #a!( 'ebih i!((i) Me&+a i!i u(a memi'i%i p*&"e+u* #a!( "e+e*ha!a +a! i+a% membuuh%a! pe*a'aa! #a!( *umi )(e' p&e!"ia' #a!( (u!a%a! a+a'ah (e' mea"i'i%a #a!( me*upa%a! p&'ime* a!&*(a!i% +a! e*"u"u! aa" aua! "i'a!( SiOSi i(a +ime!"i "e*a memi'i%i *&!((a #a!( +apa +i(u!a%a! "eba(ai empa umbuh!#a K*i"a')
;.-
Anal## /a#l yan! D#'apa%kan A+a!#a "i"em i(a +ime!"i *a!ai SiOSi membua (e' i!i memi'i%i %e"abi'a! 'ebih 'ama4 +a! "e%a'i(u" membe*i%a! empa#a!( %&!+u"i u!u% e*be!u%!#a i!i K*i"a' "e*a umbuh!#a
K*i"a'
u!((a')
Ge'
mea"i'i%a
"a!(a
+ipe!(a*uhi &'eh pH (e' ma%a %&!"e!*a"i i&! H: "a!(a be"a* a%iba!#a (e' #a!( e*be!u% be*"ia 'u!a%4 +a! O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT
PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK II SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2016 / 2017
"eba'i%!#a apabi'a pH (e' e*'a'u i!((i4 am%a %&!"e!*a"i i&! H: "a!(a %e.i' +a! a%iba!#a (e' a%a! e*be!u% "e%ei%a
+a!
%e*a")
mempe!(a*uhi
'au
K&!"e!*a"i
+iu"i
pa+a
"upe*!aa!
pembe!u%a!
u(a K*i"a'
u!((a') Apabi'a %&!"e!*a"i "upe*!aa! e*'a'u %e.i' ma%a p*&"e" +iu"i a%a! "ema%i! .epa4 a%iba!#a pembe!u%a! i!i K*i"a' i+a% "empu*!a) Pa+a a%hi*!#a K*i"a' i+a% umbuh +e!(a! bai%+a! u%u*a! K*i"a' a%a! me!a+i 'ebih %e.i') Pa+a pe!e'iia! i!i +i(u!a%a! pH (e' @4 @4@ +a! 6 u!u%
me!(eahui pe!(a*uh pH +a'am pembe!u%a!
K*i"a' u(a' <*,a.a.-5) Pa+a p*&"e" +iu"i "upe*!aa! '&(am %*&mium,III%e+a'am
(e'
mea"i'i%a
+iha"i'%a!
%&!+i"i"
'a*ua!
"upe*!aa! '&(am +e!(a! (e' #a!( be*$a*!a me*ah ma*&&!) a*!a me*ah ma*&&! i!i "e"uai +e!(a! $a*!a K*i"a' %&!+i"i
u!((a'
<*,a.a.-5
pe*umbuha!
#a!(
K*i"a'
+iha*ap%a!)
u!((a'
Me"%ipu!
<*,a.a.-5 "u+ah
+i+ap%a! !amu! K*i"a' u!((a' i+a% umbuh "ampai a!+a baa" pe!umbuha! "e'ama 2= ha*i) 9a.&* a.&* #a!( me!a+i pe!#ebab i+a% umbuh!#a K*i"a' u!((a' <*,a.a.-5 a!a*a 'ai! 'ama pe!umbuha! K*i"a' u!((a' #a!( %u*a!( 'ama me!(i!(a me&+e pe*umbuha! K*i"a' u!((a' <*,a.a.-5 me!((u!a%a! me+ium (e' mea"i'i%a i!i be'um pe*!ah +i'a%u%a! "ebe'um!#a4 "ehi!((a be'um +i%ehui
%&!+i"i
&pimum
+a'am
pe!umbuha!
K*i"a'
u!((a' i!i) ;.
Kele8#(an +"*nal '#8an'#n!kan p*ak%#k"m Pa+a pe!e'iia! i!i me!((u!a%a! me&+a (e' mea"i'i%a "e+a!(%a!
pa+a
p*a%i%um
me!((u!a%a!
me&+a
%*i"a'i"a"i) a!( ma!a pa+a me&+a (e' mea"i'i%a i!i +i'a%u%a! upa#a pe!umbuha! K*i"a' u!((a' <*,a.a.-5) Ge' #a!( +i(ua!%a! 'ebih "abi' pa+a "uhu *ua!( hi!((a O3JEK PEM3UATAN 8AN KARAKTERISASI KOMPLEKS LOGAM ASETIL ASETONAT