BAZAT E ELEKTROTEKNIKES
ELEKTROSTATIKA 1. Ku qëndro qëndron n përpar përparësi ësia a e përshkr përshkrimit imit të fushës fushës elekt elektrik rikee me atë atë të potenc potencial ialit it elektrik?
Në hapësirën ku gjenden të vendosura ngarkesat ngarkesat elektrike, ekziston fusha elektrike. Intensiteti i fushës është është madhësi madhësi e cila paraqitet paraqitet edhe edhe vektorialis vektorialisht ht me kah dhe drejti drejtim, m, meqë rast determ determino inonn vetinë vetinë e fushës fushës,, që është është veprim veprimii me forcë forcë kuloni kuloniane ane në ngarke ngarkesa sa elektr elektrike ike.. Përcaktimi Përcaktimi i fushës fushës së së gjithëmbar gjithëmbarshme shme elektrike, elektrike, të shkaktuar shkaktuar nga secila secila ngarkes ngarkesë, ë, mbase mbase mund mund të bëhet bëhet përme përmess parimit parimit të superp superpozi ozicio cionit nit,, por në aspekt aspektin in prakti praktikk por edhe edhe teorik teorik,, nevo nevoji jite tett një një mëny mënyrë rë më e leht lehtëë e përc përcak akti timi mitt të saj. saj. Një Një rrug rrugëë efik efikas asee do të isht ishtee për përme mess potencialit elektrik. Dihet se potenciali elektrik, është madhësi skalare, që shpreh një veti të rëndësish rëndësishme me të fushës, fushës, e që është bartja e ngarkes ngarkesës ës elektr elektrike, ike, nga një pikë e fushës, fushës, deri tek një një pikë pikë refe refere rent nte, e, e cila cila jo jo rast rastës ësis isht ht zgj zgjed edhe hett të jetë jetë në pafu pafund ndës ësi. i. Në Në këtë këtë pikë pikë pote potenc ncia iali li është zero, dhe meqë meqë ajo gjendet gjendet në pakufi, pakufi, gjatë zhvendosje zhvendosjess së ngarkesës ngarkesës,, përshkoh përshkohet et e tërë fusha fusha me elementet elementet e saj. saj. Rruga Rruga e tillë e përcaktimit përcaktimit është edhe më më gjithëpërf gjithëpërfshirë shirëse, se, sepse sepse dëftohet edhe një veti tjetër e rëndësishme e fushës: posedimi i saj me energji, energji, që rrjedh nga puna e forcave të fushës gjatë bartjes së ngarkesës. 2. Çka kuptoj kuptojmë më me pola polariz rizimi imin n e diel dielekt ektriku rikut? t?
Dielektrik Dielektrikuu ndryshe prej prej materieve materieve përçuese, përçuese, është materie materie jopërçuese, jopërçuese, e cila në rastin rastin ideal nuk posedo posedonn grimca grimca të lira. Kjo Kjo për arsye arsye se, te te materiet materiet dielektrik dielektrike, e, elektrone elektronett të cilat orbito orbitojnë jnë rreth rreth bërt bërtham hamës, ës, janë janë të lidhur lidhuraa fort fort për për të, të, ashtu ashtu që vetvet vetvetiu iu nuk nuk e lësho lëshojnë jnë atë, atë, sikurse sikurse ndodh ndodh në rastin rastin e metaleve. metaleve. Megjithatë Megjithatë situata situata ndërron ndërron kur materie materiett e tilla, spostohen spostohen në fushë fushë elektr elektrike ike.. Nëqoft Nëqoftëse ëse inte intensi nsiteti teti i kësa kësajj të fundit fundit është është i madh, madh, atëhe atëherë rë elektr elektrone onett i nënshtrohen presionit, dhë nën ndikimin e forcave elektrostatike, elektrostatike, shkëputen nga trajektorja trajektorja e tyre, dhe lëvizin lëvizin në mënyrë mënyrë kaotike kaotike brenda brenda materi materies. es. Në rastet rastet e tilla tilla të veçanta, veçanta, dielekt dielektriku riku shndërrohet në materie përçuese. Pra fusha elektrike paska ndikim në materiet e tilla, njëlloj sikurse këto materie kanë kanë ndikim në të. Në rastin rastin e mater materiev ievee diel dielekt ektrik rikee jopol jopolare are,, ngark ngarkesa esatt janë janë të shpër shpërnda ndara ra në mënyrë mënyrë simetrike, simetrike, ashtu ashtu që trupi i tillë tillë konsidero konsiderohet het si elektrik elektrikisht isht neutral. neutral. Kur Kur në këtë materie materie vepron vepron fusha fusha me forca kuloniane kuloniane,, nën ndikimin ndikimin e tyre, ngarkes ngarkesat at do të pësojnë pësojnë një zhvendosje zhvendosje e cila do e prish ekuilibrin e tyre. Kjo zhvendosje zhvendosje vazhdon deri sa të arrihet baraspesha ndërmjet ndërmjet forcav forcavee të brends brendshme hme të cilat cilat veproj veprojnë në në materi materien en jopol jopolare are,, dhe mundë mundësoj sojnë në shpërn shpërndar darjen jen simetr simetrike ike të ngarke ngarkesav savee dhe forca forcave ve kuloni kuloniane ane të cilat cilat në ngarke ngarkesat sat pozit pozitiv ive, e, veproj veprojnë në në kahun dhe drejtimin drejtimin e vektorit vektorit të fushës fushës elektrike, elektrike, ndërsa ndërsa në ato negative negative në kahun e kundërt. kundërt. Si rezultat rezultat i këtij këtij veprimi, veprimi, ngarke ngarkesat sat e emrave emrave të të kundërt, kundërt, tash tash shndërro shndërrohen hen në në dipole dipole elektr elektrike ike.. Ato gjen gjenden den në në një distan distancë cë d. Për Për tërë tërë materi materien en tash tash themi themi se se është është polari polarizua zuar. r. Si rezultat i polarizimit, ngarkesat e shpërndara shpërndara si dipole dipole brenda materies, arrijnë ta anulojnë njëra tjetrën. tjetrën. Të paanuluara paanuluara do të mbesin mbesin vetëm ngarkes ngarkesat at në skajet skajet e materies. materies. 3. Si përkuf përkufizo izohet het ngar ngarkes kesa a elektr elektrike ike? ?
Çdo trup në natyrë natyrë përbëhet përbëhet nga atomet, atomet, të të cilat në kushte kushte normale normale janë janë neutrale neutrale në pikëpamje pikëpamje elektrike. elektrike. Megjith Megjithatë, atë, gjendja gjendja e tillë tillë e atomit atomit mund mund të ndërrohet ndërrohet përmes përmes mënyra mënyrave ve të ndryshme. ndryshme. Një mënyrë mënyrë do të të ishte përmes përmes fërkim fërkimit, it, si rezultat rezultat i së cilës do të të arrihej arrihej prishja prishja e ekuilibrit ekuilibrit ndërmj ndërmjet et protoneve protoneve dhe dhe elektrone elektroneve, ve, dhe trupi trupi do të gjendej gjendej në të ashtuquajt ashtuquajturën urën
BAZAT E ELEKTROTEKNIKES
gjendje të ekscituar, ose të ngacmuar. Mënyrë tjetër, do të ishte rasti p.sh. i metaleve, të cilat konsiderohen si materie përçuese, me elektrone të lidhura shumë dobët për bërthamën, ashtu që me pak energji nga jashtë, ose edhe vetvetiu ato shkëputën nga bërthama e atomit amë, dhe lëvizin në hapësirën ndërmjet-atomike, si elektrone të lira, ose të tilla elektrone, mund t’u bashkëngjitën trupave të tjerë. Për trupin e tillë tash themi, që përpos që karakterizohet me vetitë e secilit trup tjetër normal si: masa, etj. Karakterizohen edhe me elektricitet, gjegjësisht në aftësinë e të vepruarit me forca elektrike në cilindo trup tjetër. Në të dyja rastet, trupat karakterizohen me veti elektrike, të cilën duhet përshkruar përmes një madhësie fizike. Kjo madhësi njihet si ngarkesë elektrike, shënohet me q dhe ka për njësi kulonin (C). 4. A ka rëndësi zgjedhja e pikës referente gjatë caktimit të tensionit ndërmjet dy pikave?
Potenciali dhe tensioni janë dy madhësi ekzistencialisht të lidhura, të cilat megjithatë variojnë nga njëra-tjetra. Definimi i potencialit elektrik, lidhet drejtpërdrejtë me pikën referente , e cila caktohet në pakufi, dhe ndaj kësaj pike, llogaritet potenciali i cilësdo pikë të fushës elektrike. Tensioni, shpreh ndryshimin e potencialit ndërmjet dy pikave. Nëse psh. potencialet e dy pikave A dhe B, janë
∫A Edl R
= ∫
B atëherë ndryshimi i tyre jep tensionin elektrik : = ∫A Edl .
Formula e fundit fitohet nga vetia e integralit jo të vetë, që përdoret në të dy rastet. Siç shihet tensioni elektrik, nuk varet nga pika referente, por vetëm nga dy pikat e skajshme të fushës, A dhe B. 5. Si shpjegohet dukuria e induksionit elektrostatik?
Atomi sikurse është e ditur në kushte normale, është neutral në pikëpamje elektrike. Trupi i tillë në sasi, ka numër të barabartë, ngarkesash elektrike. Këto ngarkesa siç dihet janë protonet dhe elektronet, elektrikisht të kundërta me njëra-tjetrën. Rrjedhimisht shuma e ngarkesave totale e trupit në gjendje të tillë është e barabartë me zero, prandaj edhe fusha elektrike, e cila vërtetohet si nëpërmes përkufizimit ashtu edhe përmes ligjit të Gausit, është e barabartë me zero. Kur trupi i tillë, vendoset në fushë të jashtme elektrike, në ngarkesat e tij, veprojnë forcat kuloniane, të fushës elektrostatike, me kah të njëjtë me vektorin e fushës, për ngarkesat elektrike pozitive, ndërsa në kah të kundërt në ato negative. Si rezultat i këtij veprimi arrihet rishpërndarja e tillë e ngarkesave e cila garanton që trupi të jetë neutral në aspektin elektrik, dhe tanimë, brendia e këtij trupi nuk bën kurrfarë ndikimi në fushën e vendosur. Dukurinë e tillë e quajmë induksion elektrostatik , ndërsa ngarkesat si të induktuara.
BAZAT E ELEKTROTEKNIKES
6. Cilat janë kushtet e baraspeshës elektrostatike?
Në një trup në gjendje normale, është i baraspeshuar numri i ngarkesave elementare pozitive dhe negative. Në secilën ngarkesë të këtij trupi, veprojnë forcat e Kulonit, të cilat sigurojnë që trupi në hapësirën përreth tij të mos krijojë fushë elektrike. Shuma e ngarkesave, protoneve dhe elektroneve është e barabartë me zero ( numër i njëjtë, parashenja të kundërtaanulohen), meqë rast edhe fusha elektrike brenda trupit është zero. (Vërtetimi bëhet lehtë përmes ligjit të Gausit). Kur të arrihen këto dy kushte, atëherë themi se trupi është në baraspeshë. Në gjendjen e tillë, nëse fusha elektrike ekziston jashtë trupit përçues, atëherë në pikat e sipërfaqes së tij, vektori E për të ruajtur ekuilibrin e arritur, është patjetër normal në secilën pikë të sipërfaqes së trupit. Nëse kushti i tillë s’do të plotësohej, atëherë vektori E do të duhej të ndahej në komponente, përgjatë dy boshteve të paramenduara, dhe me këtë do të prishej ekuilibri. Tri kushtet e përmendura, janë edhe kushtet për të arritur baraspeshë elektrostatike.
7. Si përkufizohet fusha elektrostatike?
Kur ngarkesat elektrike, vendosen në një pjesë të hapësirës, ato shtrijnë ndikimin e tyre. Ky ndikim manifestohet me ndërrimin e gjendjes së hapësirës, para se të vendoseshin ngarkesat në të. Ky ndërrim i gjendjes, shprehet kryesisht përmes vetive të cilat tash mjedisi i ri me ngarkesa elektrike i posedon. Vetia kryesore, e mjedisit të tillë, është padiskutim, ndërmjetësimi i saj, ashtu që ngarkesat elektrike të jenë afta të veprojnë me njëra-tjetrën me forca të Kulonit. Është evidente, se një veprim i tillë i ngarkesave s’mund të ekzistojë, nëse mediumi nuk e mundëson atë. Prandaj në saje të gjendjes së re të mjedisit, mundësohet bartja e veprimeve reciproke të ngarkesave. Këtë mjedis të ngacmuar, nga ngarkesat elektrike e quajmë si fushë elektrostatike, dhe është koncepti bazë mbi të cilën ndërtohet çdo madhësi tjetër. 8. Si munden dy trupa të ngarkohen me sasi të njëjtë të elektricitetit por me parashenja të kundërta?
Metalet janë trupa përçues me elektrone të lira në numër të madh. Kjo sasi e elektroneve, është si rezultat i asaj se të këto materie, elektronet , shkëputën lehtë nga bërthama, dhe lëvizin si të lira, gjatë rrugëtimit të tyre. Megjithatë përpos që këto elektrone lëvizin si të lira, ato shumë lehtë, mund t’u bashkëngjiten trupave tjerë diku afër, dhe tash trupi i tillë, që deri më heret ka qenë në ekuilibër sa i përket sasisë së ngarkesave, ka sasi më të madhe te elektroneve në krahasim me protonet. Për këtë trup themi se është elektrizuar negativisht, ndërsa trupi tjetër, nga i cili janë shkëputur elektrone, ka mungesë elektronesh, e tepricë protonesh. Për trupin e tillë themi se është pozitivisht i ngarkuar. 9. Në çfarë energjie shndërrohet puna e forcave të jashtme gjatë elektrizimit të trupave?
Për të shkëputur një pjesë të sasisë së elektricitetit nga një trup neutral, në të duhet të veprojnë forca të jashtme, të cilat i kundërvëhen forcave të Kulonit, të cilat tentojnë që
BAZAT E ELEKTROTEKNIKES
ngarkesat e parashenjave të kundërta, t’i bashkojnë. Këto forca gjatë rrugëtimit të tyre, në bartjen e sasisë elektrike, në pjesë të fushës, kryejnë punë. Në pjesën e hapësirës ku vendosen ngarkesat, mëkëmbet një fushë e jashtme, e cila posedon me një energji. Prandaj themi se puna e forcave të jashtme gjatë elektrizimit të trupave, shndërrohet në energji të fushës. 10. Kur themi se forcat e fushës elektrostatike kryejnë punë e kur atë punë e kryejnë forcat e jashtme?
Nga përgjigja e fundit, kur një sasi e elektricitetit vendoset në pjesë të hapësirës, në saje të forcave të jashtme, aty mëkëmbet fusha elektrostatike. Kjo fushë, tash është e aftë, që në çdo ngarkesë që vendoset në të, të veprojë me forca elektrostatike, të cilat mund t’i lëvizin ngarkesat përgjatë një vije të fushës. Për forcat e tilla, themi se janë të afta të kryejnë punë. Këtë punë e quajmë punë të forcave elektrostatike, ndërsa në rastin e parë, kur puna kryhet për zhvendosjen e sasisë elektrike, në pjesë të hapësirës, themi se ajo kryhet nga forcat e jashtme, të cilat mund të jenë çfarëdo përpos elektrike. 11. Kur brenda trupit përçues të zbrazët ka ngarkesa elektrike, si bëhet shpërndarja e ngarkesave të induktuara në muret e përçuesit?
Kur brenda trupit të zbrazët ka ngarkesa elektrike, këto ngarkesa janë të shpërndara simetrikisht, meqë rast shuma totale e tyre, bashkë me fushën elektrostatike, brenda trupit është zero. Meqë në brendi ngarkesa në tepricë nuk ka, atëherë ato arrijnë të shpërndahen vetëm nëpër sipërfaqen e trupit, me dendësi sipërfaqësore.
12. Në çfarë marrëdhëniesh qëndrojnë potenciali dhe ngarkesat elektrike të një trupi përçues?
Për një trup përçues, një sferë me rreze a dhe me sasi të elektricitetit Q, themi se ka potencialin e barabartë me: = 4 ndërsa raporti ndërmjet ngarkesës dhe potencialit, 0
është gjithherë madhësi konstante:
=
0
= , që do të thotë, se potenciali dhe ngarkesa e një trupi janë në përpjesëtim të
drejtë, dhe me rritjen apo zvogëlimin e njërës, rritet apo zvogëlohet tjetra. 13. Si caktohet forca elektrike e veprimit të disa ngarkesave punktuale në një ngarkesë linjore?
Në rastin e veprimit të një ngarkese puntuale, në një tjetër, forca elektrike caktohet përmes ligjit të Kulonit, ashtu që në rastin kur disa ngarkesa elektrike veprojnë në një ngarkesë puntuale, zbatohet parimi i supërponimit. Meqë forcën elektrike e mundëson fusha elektrike, atëherë veprimin e disa ngarkesave punktuale në një ngarkesë linjore, gjegjësisht forcën elektrike me të cilën manifestohet ky veprim, e caktojmë pikërisht nga përkufizimi i fushës elektrike, duke zbatur parimin e superponimit, njëlloj si në rastin e lartcekur. 14. Të shpjegohet parimi i punës së një gjeneratori elektrik. Cila është madhësia me të cilën karakterizohet çdo gjenerator elektrik?
BAZAT E ELEKTROTEKNIKES
Gjeneratori elektrik, është pajisje elektrike, që mundëson gjenerimin e ngarkesave elektrike, kur ato kompensohen, me qëllim që të mbahet gjendje konstante, e potencialit, gjegjësisht rrymës elektrike. Çdo gjenerator ka dy pole elektrike, në të cilat grumbullohen ngarkesat e emrave të kundërt, ashtu që me lidhjen e tyre, në ndonjë pajisje, si rasti i një kondensatori, mundësohet qarkullimi i këtyre ngarkesave, drejt armaturave, në të cilat arrihet gjendje konstante e fushës elektrike, por edhe e rrymës elektrike, për një kohë të gjatë. Ndërmjet poleve të gjeneratorit, ekziston një ndryshim potenciali, i cili mundëson rigjenerimin e vazhdueshëm të ngarkesave. Ky tension, përshkruhet përmes madhësisë, të quajtur forcë elektromotore, apo elektrolëvizore. Kjo forcë, është e njëllojtë për kah njësia me tensionin, dhe përshkruan, aftësinë e gjeneratorit, për të kryer punë, që lidhet drejtpërdrejtë, me rigjenerimin e këtyre ngarkesave, kur numri i tyrë pakësohet, duke u kompensuar me armaturat gjegjëse të kondensatorit për secilën ngarkesë, pozitive dhe negative, respektivisht. 15. Çka është rryma elektrike?
Rryma elektrike është dukuri fizike, e cila shkaktohet nga lëvizja progresive e grimcave bartëse të sasisë së elektricitetit, në këtë rast elektroneve, të cilat lëvizin në mënyrë të orientuar brenda një hapësire të mbyllur. Kjo lëvizje e orientuar mundësohet nga veprimi i fushës elektrike nëpër grimcat elektrike, të cilat gjenden të shpërndara kaotikisht, brenda trupit përçues. Nën veprimin e forcave kuloniane, grimcat e tilla, orientohen, ashtu që trajektorja e tyre, tash është e definuar, dhe qarkullimi i tyre është konstant përgjatë një periudhe të gjatë kohore. 16. Cilat janë dallimet në mes të rrymës elektrike në lëngje dhe metale?
Metalet janë trupa përçues, të cilët gjithherë, në kushte maksimale, i kontribuojnë formimit të rrymës elektrike, për dallim prej lëngjeve, të cilat vetëm në kushte speciale arrijnë të jenë bartës të elektricitetit, gjegjësisht të formimit të rrymës elektrike. Nga kjo del, se tek metalet formimi i rrymës nuk ndërron asgjë në strukturën e tyre përbërëse, ndryshe nga lëngjet, të cilat duhet të fitojnë një veti, që përkon më ndërrimet substanciale në to, për t’u shndërruar në përçues të mirë. Ky ndërrim paraqet një gjendje të veçantë të lëngjeve, që njihet si jonizim. Pra vetëm në gjendje jonizuese, metalet arrijnë të jenë përcjellës. Jonizimi arrihet kur molekulat e lëndës tretëse, psh. ujit, zbërthehen në jone. Lëngjet janë materie dielektrike polare. Kur në këtë materie, vepron fusha e jashtme elektrostatike, arrihet shkëputja e forcave të brendshme të dipoleve të lëndës së tretur. Atëherë dipolet e materies ndahen në pjesë të molekulave, polet, të cilat janë të elektrizuara. Dukurinë e quajmë disocim elektrolitik, që përkon me zbërthimin e molekulave në jone. 17. A është njeriu përcjellës i mirë i rrymës elektrike?
Trupi i njeriut karakterizohet si përcjellës jo i mirë i rrymës elektrike. Në aspektin elektrik, do të mund të konsiderohej si gjysmëpërçues. Në pjesët e organizmit, të mbushura me tretje organike, mundësohet qarkullim më i lehtë i rrymës elektrike.
BAZAT E ELEKTROTEKNIKES
18. A varen efektet e rrymës prej kahut të saj?
MAGNETOSTATIKA 1. Ç’është fusha magnetike?
Me fushë magnetike, nënkuptojmë gjendjen e mediumit, të shkaktuar nga vendosja e një magneti në pjesë të hapësirës. Sikurse te ngarkesat elektrike, ashtu edhe magneti me polet e tij, ndërron gjendjen e mjedisit, ashtu që e bën atë të aftë të veprojë me forca mbi çdo pol magnetik të vendosur në atë fushë. Pra edhe fusha magnetike, na qenka një lloj ndërmjetësuesi i bartjes së forcave reciproke ndërmjet dy poleve magnetike. 2. Kush e krijon fushën magnetike? Si e vërejmë ekzistimin e saj?
Fusha magnetike dhe ajo elektrike janë ekzistencialisht të lidhura njëra me tjetrën. Fushë magnetike krijon magneti me dy polet e tij. Mirëpo vetia e poleve, për të shkaktuar fushën, s’mund të ekzistojë, e ndarë nga dukuria e rrymës elektrike. Prandaj themi se shkak i vetive të tilla magnetike të poleve është rryma elektrike. Që rryma elektrike dhe dukuritë magnetike janë të lidhura ngushtë me njëra-tjetrën, e forcon fakti se në përcues me rryma që vendosen në fushat e magnetëve, veprojnë forcat elektromagnetike. Fusha magnetike, sikurse edhe ajo elektrike, shprehet përmes vijave të cilat janë të mbyllura, pa fillim as fund. Këto vija në mënyrë teorike, simbolizojnë ekzistimin e gjendjes së mediumit, që ngacmohet nga poli magnetik. Në aspektin praktik ekzistencën e fushës magnetike mund ta arsyetojmë, edhe nga vetia e saj për të vepruar me forca në pole magnetike dhe përçues me rryma. Nëse deri para vendosjes së polit, në medium, ky i fundit, s’ka shprehur asnjë veti magnetike e elektrike, pas futjes së polit në të, gjendja e tij ndërron, ashtu që menjëherë vërehet se mediumi ka përftuar veti, që shprehen qoftë me veprime forcash elektromagnetike, apo forca në polet magnetike. Të dy manifestimet e lartcekura, mundësohen nga fusha magnetike. 3. A krijon Toka fushë magnetike?
Toka krijon fushë të fuqishme magnetike.
4. A mund të përfitojmë pole të izoluara magnetike, përkatësisht trup me vetëm një pol magnetik?
BAZAT E ELEKTROTEKNIKES
Ndryshe prej rastit të ngarkesave elektrike, të cilat mund të ndahen përmes veprimit të forcave të jashtme, në rastin e një poli magnetik, një gjë e tillë nuk mund të bëhet. Këtu qëndron edhe dallimi ndërmjet poleve dhe ngarkesave. Sado që një magnet tentojmë ta copëtojmë në copëza, në çdonjërën prej tyre, fitojmë pole magnetike me të njëjtat veti, gjegjësisht magnet me dy polet e veta. Po të ekzistonte mundësia e krijimit të trupit me vetëm një pol, atëherë s’do të shpreheshin vetitë e trupit
5. Si definohet dhe çka paraqet fluksi magnetik? Nga se varet parashenja e fluksit magnetik?
Sikurse te fusha elektrike, në të cilën përshkruhej me një madhësi fizike, të quajtur fluks, intensiteti i fushës nëpër një sipërfaqe, ashtu edhe tek fusha magnetike, përshkruhet vektori i fushës, nëpër një sipërfaqe S. Meqë sipërfaqja e cila vendoset në fushën magnetike, karshi vijave të fushës ndryshon, e meqë edhe vijat e fushës, karshi sipërfaqes ndryshojnë, atëherë edhe parashenja e fluksit mund të ndryshojë. Në rastin kur sipërfaqja, s’është normale mbi vijat e fushës, ose kur këto të fundit s’janë homogjene, pra të shpërndara linearisht përgjatë tërë sipërfaqes, fluksi s’mund të njehsohet drejtpërdrejtë. Fillimisht sipërfaqen duhet ndarë në elementë të vegjël, të cilat i paraqesim si vektorë, përkitëzi edhe me induksionin magnetik, i cili sikurse dihet karakterizohet me drejtim dhe kah. Prandaj përmes integralit vijëpërkulët, përshkruhet e tërë fusha brenda sipërfaqes së tillë, që njihet si fluks magnetik. Meqë fluksi në trajtë vektoriale, s’mund të njehsohet, atëherë për t’u liruar nga kjo trajtë, nevojitet që sipërfaqet elementare , t’i zëvendësojmë me këndet që ato mbyllin me normalet që tërhiqen nga brendia e sipërfaqes kah jashtë. Këto normale, dëftojnë edhe parashenjën e fluksit magnetik. Nëse normalet, me vijat e fushës, mbyllin kënd prej 180 shkallës, atëherë edhe parashenja e fluksit, si madhësi e liruar nga trajta vektoriale, do të jetë negative, në të kundërt kur këndi është 0 shkallë, është pozitive. Bd s Bds cos ( B, n )
s
s
6. Çka mund të shpjegoni për ligjin e Faradeit? Si arsyetohet parashenja në formulën e tij?
Njëlloj sikurse që shumë prej ligjeve në natyrë janë reversibile, ashtu edhe fusha magnetike duhet të jetë e tillë në raport me krijimin e rrymës elektrike. Prandaj duhet të ketë një rrugë, e cila mundëson krijim të rrymës, përmes fushës së një magneti. Eksperimentet e Faradeit lidhur me këtë, kanë rezultuar pozitive. Kur në fushën magnetike, të ndonjë magneti apo qarku elektrik, është vendosur kontura e lidhur për një galvanometër, që tregon sasinë elektrike që rrjedh në të, në rastin kur magneti ka qenë në qetësi, e qarku i mbyllur për kohë të gjatë, galvanometri nuk ka reaguar. Por kur magneti ka filluar të lëvizë në drejtim të konturës, është vërejtur një blic i shkurtër elektrik, i treguar nga galvanometri me zhvendosjen e tij nga pozita ekuilibruese.ë
BAZAT E ELEKTROTEKNIKES
