TEMA 3 – TRANSFORMASI DESA DAN PEMBANDARAN: BANDAR DAN PEMBANDARAN SUB TOPIK 1. Konsep-konsep pembandaran 2. Pola pembandaran 3. Faktor mempengaruhi pembandaran 4. Kesan pembandaran terhadap manusia dan alam sekitar fizikal 5. Pengkelasan bandar di Malaysia 6. Peranan bandar dalam pembangunan di Malaysia 7. Jenis-jenis bandar 8. Masalah bandar besar 9. Bandar raya global 10. Pembandaran palsu/ pembadaran tidak seimbang 1.0 KONSEP-KONSEP PEMBADARAN 1.1 Pembandaran Pembandaran ialah proses perubahan sosio-ekonomi petempatan luar bandar menjadi bandar dan petempatan bandar menjadi bandar yang lebih besar 1.2 Bandar Bandar adalah sebuah kawasan petempatan yang moden dari segi sosial, ekonomi dan fizikal dengan penduduk berjumlah melebihi 10 000 orang (mengikut tafsiran Malaysia) 1.3 Hierarki Bandar Susun taraf atau pengkelasan bandar mengikut saiz penduduk, keluasan dan lingkungan pengaruh bandar 2.0 POLA PEMBANDARAN Pola pembandaran bermaksud bagaimana sesebuah kawasan petempatan berkembang menjadi sebuah bandar atau menjadi kawasan yang maju dan moden. Ia berlaku melalui: Perubahan saiz bandar Pertambahan bilangan bandar Pertumbuhan penduduk bandar Perubahan fungsi bandar Perubahan sosio-ekonomi bandar
Migrasi masuk penduduk kawasan lain ke sesebuah bandar atau kawasan.
2.4 Perubahan Fungsi Bandar Berlaku perubahan fungsi sesebuah bandar atau kawasan menjadikan ia lebih maju, moden dan pesat berkembang.Keadaan ini berlaku melalui: Perkembangan sektor perindustrian dan perniagaan yang pesat Pemusatan fungsi bandar – semua aktiviti ekonomi dan sosial bertumpu ke bandar tersebut Pengaruh governan – kerajaan memajukan sesebuah bandar untuk tujuan tertentu.
2.5 Perubahan Sosio-Ekonomi Bandar Berlaku perubahan sosial dan ekonomi yang pesat . Ekonomi primer berubah kepada ekonomi sekunder (pembuatan, pembinaan) dan ekonomi tertier (perkhidmatan). Keadaan ini berlaku kerana: Perkembangan sektor perindustrian dan perniagaan yang pesat Pertambahan penduduk yang pesat Kesan transformasi desa
Berlaku perubahan sosial yang semakin moden seperti pertambahan jaringan jalan raya, lebuh raya, perubahan taraf hidup, perubahan pekerjaan penduduk dan pemodenan kemudahan awam. Keadaan ini berlaku kerana : Pertambahan penduduk yang pesat Perubahan kegiatan ekonomi Kesan transformasi desa Kesan pembangunan wilayah Pembinaan bandar-bandar baru di luar Bandar
2.1 Perubahan saiz Bandar Kawasan binaan bandar yang semakin meluas atau merebak dari pusat bandar ke pinggir sempadan sesebuah bandar. Proses ini dinamakan “rebakan” bandar.Ia berlaku kerana : Pertambahan penduduk yang pesat – memerlukan kawasan perumahan yang banyak Perkembangan industri dan pusat perniagaan – memerlukan tapak bina yang luas, kos rendah dan kurang kesesakan lalu lintas Kewujudan “sub bandar” – bandar dalam bandar contohhnya Mines, Segambut, Setapak, Gombak, Wangsa Maju dalam Bandar raya Kuala Lumpur. Pembandaran
2.2 Pertambahan Bilangan Bandar Berlaku pertambahan bilangan bandar dalam sesebuah wilayah atau kawasan. Keadaan ini berlaku melalui: Pembinaan bandar baru dalam kawasan tersebut. Pekan kecil berkembang menjadi Bandar
2.3 Pertumbuhan Penduduk Bandar Yang Pesat Berlaku pertambahan bilangan penduduk bandar yang pesat.Keadaan ini berlaku melalui: Peningkatan kadar kelahiran akibat peningkatan taraf hidup, pertambahan peluang pekerjaan, teknologi rawatan moden Kejatuhan kadar kematian akibat kemajuan perubatan moden, peningkatan taraf hidup dan banyak hospital untuk rawatan
3.0 FAKTOR MEMPENGARUHI PEMBANDARAN Sejarah negara Perkembangan ekonomi Dasar kerajaan Sosial Kemudahan asas Demografi Migrasi desa-bandar
3.1 Faktor Sejarah Pembangunan Negara Kesan penjajahan Inggeris awal abad ke 18 dan 19 memajukan negeri yang mempunyai hasil bijih timah dan memperkenalkan penanaman getah di Perak, Selangor, Negeri Sembilan. Keadaan ini mengubah aktiviti ekonomi tradisional yang sara diri (padi) kepada ekonomi jualan (getah, kelapa sawit). Pembinaan jalan raya dan kereta api telah dilakukan untuk mengangkut getah dan bijih timah ke pelabuhan Lumut dan Klang
3.2 Faktor Perkembangan Ekonomi Perubahan ekonomi daripada pergantungan kepada sektor pertanian dan perlombongan bijih timah kepada sektor perindustrian dan petroleum. Pertambahan kawasan kilang yang pesat di Pulau Pinang, Selangor, Negeri Sembilan dan Melaka. Penghasilan barangan eksport perkilangan seperti alat elektrik, barangan getah dan alatan elektronik menggantikan pergantungan kepada eksport getah dan bijih timah yang semakin merosot. merosot.
TEMA 3 – TRANSFORMASI DESA DAN PEMBANDARAN: BANDAR DAN PEMBANDARAN 3.3 Faktor Dasar Kerajaan Dasar kerajaan dalam tumpuan ekonomi dan pembangunan luar bandar mempercepatkan pembandaran. Dasar kerajaan memajukan sektor perindustrian melalui dasar memajukan industri berat, industri automotif dan elektronik. Dasar kerajaan dalam pembangunan luar bandar melalui program pembangunan wilayah, transformasi desa dan perindustrian desa.
3.4 Faktor Pembangunan Kemudahan Asas Yang Pesat (Faktor Sosial) Melalui dasar pembangunan luar bandar kerajaan membina banyak jaringan jalan raya di kawasan pedalaman menghubungkan kawasan luar bandar dengan bandar.Keadaan ini menggalakkan migrasi serta penyebaran inovasi ke kawasan luar Bandar Kemudahan pendidikan dimajukan dengan pembinaan lebih banyak sekolah, pusat latihan buruh dan universiti tempatan. Pembinaan banyak hospital di bandar-bandar utama dan klinik di luar bandar
4.2 Kesan terhadap alam sekitar Kesan pembandaran dan transformasi desa terhadap kemerosotan kualiti alam sekitar Peningkatan suhu setempat – akibat penerokaan hutan , kemunculan hutan batu (bangunan) menyebabkan pulau haba bandar Penerokaan tanah dan cerun untuk pembinaan petempatan. Meningkatkan hakisan tanah dan fenomena tanah runtuh Fenomena banjir kilat – akibat pembandaran yang pesat, permukaan kejat tidak menyerap air, sistem perparitan yang tidak selaras, pembuangan sampah menyebabkan longkang tersumbat dan sungai tersekat alirannya Menyebabkan kepupusan sumber pelbagai biologi (haiwan/ tumbuhan) – akibat aktiviti penerokaan hutan Kemusnahan habitat haiwan – penerokaan hutan, penimbusan paya dan pinggir laut untuk pembinaan petempatan dan jalan raya – akibatnya haiwan berhijrah atau pupus Rantaian dan siratan makanan terjejas – penyahutanan, penimbusan paya dan pinggir laut.
3.5 Faktor Demografi Pertambahan penduduk yang pesat kesan daripada peningkatan Kadar Kasar kelahiran dan kejatuhan Kadar Kasar Kematian. Keadaan ini berlaku kerana banyak kemudahan kesihatan, teknologi rawatan moden dan peningkatan taraf hidup 3.6 Faktor Migrasi dari desa ke bandar Pemodenan ekonomi bandar dengan perindustrian dan perniagaan telah menggalakkan migrasi desa ke bandar yang pesat. Keadaan ini mempercepatkan proses pembandaran di mana bandar-bandar tersebut menjadi pesat berkembang.
4.0 KESAN PEMBANDARAN 1 Kesan terhadap penduduk 2 Kesan terhadap alam sekitar 4.1 Kesan terhadap alam sekitar manusia Kesan pembandaran dan transformasi desa terhadap manusia, guna tanah dan sosio-ekonomi Meningkatkan kepadatan penduduk di sesebuah kawasan Menyebabkan perubahan pekerjaan penduduk Berlaku peningkatan taraf hidup penduduk Menimbulkan masalah perumahan – tak cukup rumah, harga mahal Menyebabkan kemiskinan bandar – pendapatan tidak seimbang dengan kos hidup bandar Menggalakkan fenomena migrasi desa ke bandar – ramai golongan muda berhijrah ke bandar untuk mencari pekerjaan Menyebabkan kesesakan lalu lintas – pertambahan penduduk telah menyebabkan pertambahan kenderaan dalam Bandar Peningkatan masalah sosial – jenayah, pengemis, pelacuran , penghakisan adat tradisi Berlaku perubahan guna tanah – dari pertanian kepada guna tanah perindustrian, perniagaan, pengangkutan dan perhubungan
Kesan pembandaran dan transformasi desa terhadap pencemaran alam sekitar: Menyebabkan pencemaran udara – melalui pertambahan industri yang membebaskan asap ; melalui penerokaan tanah menyebarkan debu Menyebabkan pencemaran air sungai – melalui penerokaan tanah untuk pertanian dan pembinaan petempatan ; pembuangan sampah oleh penduduk yang ramai ; aliran sisa kimia industri Menyebabkan pencemaran bau – kegiatan penternakan ayam, khinzir ; bau kimia industri Menyebabkan pencemaran tanih melalui penggunaan baja kimia, racun rumpai dalam sektor pertanian moden; tumpahan minyak bengkel kenderaan Pencemaran bunyi - melalui kerja-kerja binaan bangunan ; jentera kilang beroperasi 24 jam ; deruan kenderaan yang banyak di jalan raya – menjejaskan kententeraman hidup penduduk Menyebabkan pencemaran sampah – longgokkan sampah kawasan perumahan kerana lambat diselenggara ; tapak pelulupusan sampah terbuka Pencemaran sisa toksik – melalui aktiviti perindustrian – pengaliran sisa toksik ke dalam sungai – jejas air bersih dan hidupan akuatik
5.0 PENGKELASAN BANDAR DI MALAYSIA
TEMA 3 – TRANSFORMASI DESA DAN PEMBANDARAN: BANDAR DAN PEMBANDARAN 6.0 PERANAN BANDAR DALAM PEMBANGUNAN 6.1 Pusat pemasaran : barangan desa dipasarkan di Bandar Barangan industri dan perkhidmatan permintaan tinggi Pasaran rumah meningkat di Bandar
Bandaraya global, Bandar Metropolis, Bandar Primat, Megalopolis, Bandar kecil, bandar sederhana, Bandar Diraja, Bandar Perlombongan, Bandar Pentadbiran, Bandar Pelancongan (3 X 1m=3m)
mendapat
6.2 Pusat pekerjaan Terdapat pelbagai jenis pekerjaan dan kadar upah tinggi dalam sector Perindustrian, Perniagaandan Perkhidmatan 6.3 Pusat pemodenan : Teknologi binaan bangunan moden Pemodenan sistem pengangkutan Pemodenan kemudahan awam Pemodenan perniagaan
6.4 Pusat Kemudahan Perkhidmatan: Pusat perkhidmatan kerajaan Pusat perkhidmatan swasta 6.5 Pembentukan golongan menengah dalam struktur penduduk: Kumpulan pegawai tinggi kerajaan , pentadbir pelbagai agensi kerajaan dan Kumpulan ushawan, ahli perniagaan
6.6 Pembauran inovasi: Rebakan inovasi bandar ke kawasan luar bandar Contohnya teknologi pertanian, binaan, perkhidmatan 6.7 Pusat kesihatan: Hospital negeri dan daerah Klinik swasta Hospital pakar swasta Pusat rawatan tradisional / moden
6.8 Bandar raya global Dikatakan bandar raya apabila statusnya dinaikkan oleh kerajaan. pentadbir- Datuk Bandar . Kemajuan dan perkembangannya-mejadi lokasi persidangan,forum,perdagangan,pertandingan bertaraf dunia. Mempunyai daya tarikan pelancong.
6.9 Metropolis Berkaitan dengan bandar raya. Cirinya sama dengan bandar raya. Penduduk lebih 1 juta orang. Contoh negara:Bangkok, Kuala Lumpur,Manila
7.0 KESAN PEMBANDARAN
(a) Namakan tiga jenis bandar.
[3]
(c) Jelaskan masalah yang dihadapi oleh sesebuah bandar sebagai akibat proses pembandaran yang pesat. [12 ] Cm1 Masalah pengangguran dan kemiskinan bandar. Cm2 Masalah perumahan (setinggan) Cm3 Masalah sosial – jenayah Cm4 Kesesakan lalu lintas/ kediaman Cm5 Kekurangan tanah untuk pembangunan Cf1 Banjir kilat akibat daripada sistem perparitan dan pengairan yang lemah. Cf2 Pemanasan suhu/setempat / pulau haba/kesan rumah hijau. Cf3 Tanah runtuh/hakisan disebabkan kurang tumbuhan untuk mencengkam akar. Cf4 Pencemaran udara Cf5 Pencemaran air/hujan asid Cf6 Pencemaran bau dan bunyi Cf7 Pencemaran persekitaran /sampah. 1. (a) Maksud petempatan setinggan - rumah dibina tanpa kelulusan pihak berkuasa tempatan - di atas tanah persendirian atau kerajaan atau milik swasta tidak mengikut peraturan yang ditetapkan kawasan penduduk padat - kedudukan tidak teratur /dipinggir Bandar/tengah Bandar (5 ciri x 1 markah = 5m)
6.10 Megapolis Terhasil drpd cantuman beberapa metropolis. Penduduk mlebihi 10 juta orang. Berfungsi sebagai pusat pentadbiran
(b) Huraikan peranan bandar dalam membantu pembangunan di Malaysia. [10] B1 Sebagai pusat pemasaran/perniagaan pelbagai barang B2 Menyediakan pekerjaan kepada penduduk bandar dan sekitarnya. B3 Menyediakan pelbagai kemudahan moden dan perkhidmatan asas. B4 Sebagai pusat pembuatan/ industri B5 Membentuk penduduk golongan menengah kerana berkemampuan B6 Memainkan peranan sebagai pembauran inovasi/penyebaran inovasi /idea baru hasil R&D; menyebabkan pengaruh lingkungan bandar semakin luas. Cth: Petaling Jaya, Shah Alam. B7 Sebagai Pusat Kewangan /pelaburan modal seperti adanya Bursa Saham Malaysia, institusi kewangan dan bankpenyimpanan dan pinjaman kredit, mengingkatkan dana dalam negara. B8 Pusat pengangkutan udara, darat dan air termasuk ELR/LRT. B9 Pusat pentadbiran dan perancangan bagi menguruskan perancangan dan pentadbiran negara. B10 Pusat latihan seperti universiti, pusat latihan perindustrian/pusat komuniti. (5X2m =10m)
buah
bandar
(b) Faktor-faktor yang meyebabkan wujudnya petempatan setinggan. migrasi secara besar-besaran dari luar Bandar ke Bandar ii. masalah kekurangan tempat tinggal di bandar iii. krisis perumahan – kegagalan menyediakan jumlah rumah yang cukup untuk penduduk bandar yang bertambah iv. kos hidup yang tinggi- sewa rumah yang tingg iv. kawasan petempatan yang terhad vi. kebanjiran pendatang asing vii. kadar ubanisasi yang pesat yang tidak terkawal- kebanjiran
TEMA 3 – TRANSFORMASI DESA DAN PEMBANDARAN: BANDAR DAN PEMBANDARAN imigran yang berpendidikan rendah dan tidak berkemahiran viii. ketidaktegasan pihak berkuasa menangani masalah setinggan seperti terlalu bertolak ansur/berperikemanusiaan.(mana-mana 5 x2= 10 m) Nota : mesti beri contoh satu Bandar utama di Asia jawapan umum maksima 5markah sahaja.
(c ) Langkah-langkah untuk mengurangkan masalah petempatan setinggani. - membina lebih banyak rumah murah/rumah flat/rumah kos rendah untuk mereka yang berpendapatan rendah. ii. mengambil langkah yang tegas/penguatkuasaan undangundang ke atas mereka yang membina petempatan haram iii. pihak syarikat/majikan menyediakan kemudahan tempat tinggal/asrama kepada pekerja iv. membangunkan kawasan luar Bandar/memodenkan kegiatan ekonomi luar Bandar bagi mengurangkan migrasi golongan yang tidak berpendidikan v. membina Bandar baru bagi mengurangkan fungsi bandar utama – mengurangkan tumpuan penduduk dan mengurangkan petempatan setinggan. vi. Dan lain-lain yang sesuai(5x2m = 10 markah)
