Aspek hukum dalam bisnis 1. 1. ASPEK ASPEK HUKUM HUKUM DALAM BISNIS BISNIS OLEH : DRS. SANWA SANWANUDIN NOPA NOPAL,M.PD L,M.PD SEKOLAH TINGGI ILMU EKONOMI STIE PERTIWI CILEUNGSI 2. 2. PENGERTIAN HUKUM Tujuan Hukum. 1. K!"!#$an 2. K!n!"aman %. K&ja'!"aan (. Kmakmu"an Hukum mnu"u! ).C.T. S#m*"an+k#", SH an W*"j*n* Sa&!"*-"an*!*, SH. Aaa' /P"a!u"an0-"a!u"an an+ $"a! mmak&a, an+ mnn!ukan !#n+ka' aku manua aam #n+kun+an ma&a"aka!, an+ #$ua! *' $aan0$aan "&m# an+ 3aj#$, -an++a"an mana !"'aa- -"a!u"an 4 -"a!u"an !a# $"ak#$a!kan #am$#na !#nakan, a#!u n+an 'ukuman !"!n!u5
%. %. BEBERAPA ASPEK HUKUM DI INDONESIA ASPEK HUKUM 6u"##& 1. A&-k u"##& 2. A&-k Ek*n*m#& %. A&-k P*#!#& (. A&-k S***+#& 7. A&-k H#&!*"#& 8. A&-k M"u-akan Cu!u"a9k$#a&aan . A&-k A+ama9K-";aaan. <. A&-k P'*&*#&. a&-k 'ukum $a'3a an+ mm-una# k3nan+an mm$ua! -"a!u"an an !a!a ;a"a mm$ua!na aaa' $aan$aan an+ "&m#, &-"!# DPR, DPRD, Pm"#n!a'. A-a$#a an+ mm$ua! an !a!a ;a"a mm$ua! -"a!u"an !"&$u! !#ak $na" =#+a>, maka -"a!u"an !"&$u! akan mnja# ;a;a!. Ka"na an+ mm$ua! $ukana' $aan an+ $"3nan+.
(. (. Ek*n*m#& M"u-akan +am$a"an a-aka' -"a!u"an !"&$u! mm-una# n#a# k*n*m#&, aam a"!# !#ak m"u+#kan ma&a"aka! ua& &-"!# -"a!u"an-"a!u"an an+ $"a! $#"*k"a &'#n++a mn#m$ukan k*n*m# !#n++# ak#$a! -"a!u"an !"&$u!. P*#!#& Daam -m$ua!an -"a!u"an !"&$u! &ua'kan m#'a! a"# $$"a-a &uu! -anan+ -*#!&, jan+an &am-a# -"a!u"an an+ an+ #$ua! 'anaa' un!uk mm$ua! &k*m-*k +**n+an mna-a!kan kun!un+an, & an+kan +**n+an9k*m-*k a#n mna-a! k&u#!an9k"u+#an &-"!# P"a!u"an !n!an+ Ta!a Ta!a N#a+a Cn+k', K-"&
7. 7. SIS!EM HUKUM DUNIA. C#?# La3 =k*n!#nn!a> an+ an+ #anu! *' n+a"a0 n+a"a0 n+a"a "*-a' k*n!#nn!a &-"!# )"man, P"an;#&, $ana. Daam &!m 'ukum C#?# La3 #n# kku"an+anna aaa' !#ak ;-a! mn+#ku!# -"km$an+an kaaan. C*mm*n La3 =an+*
[email protected]*n> an+ #anu! *' n+a"a0n+a"a an+ mm-"+unakan $a'a&a #n++"#& &$a+a# $a'a&a &'a"#0'a"# &-"!# In++"#&, Am"#ka, Kanaa. Daam &!m C*mm*n La3 #n# &an+a! mm-"'a!#kan -"km$an+an kaaan, kku"an+anna aaa' mm$a'a& -"&*aan an+ -"u &aja =!#ak k*n-"'n>. I&am#; La3, an+ #anu! *' n+a"a 4n+a"a T#mu" !n+a' Na!u"a La3, m"u-akan 'ukum aa!9k$#a&aan &-"!# k*na, m#a, a"$#!"a an+ $"a&a a"# n+a"aa an+ &an+a! mn+'a"+a# 'ukum aa! n+a"ana &-"!# )-an+ , C'#na . Da"# -m$a'a&an # a!a& maka, ka!a0ka!a an+ &"#n+ #u;a-kan *' a'# 'ukum
8. 8. SISTEM HUKUM KUHP"a!a9BW. KUHP"a!a a!au $#a&a # &$u! ju+a n+an BW =Bu"+"#jk W!$*k> W!$*k> aaa' &ua!u K#!a$ Unan+unan+ an+ $"# k!n!uan an+ mn+a!u" 'u$un+an 'ukum an!a"a *"an+ =-"&*n> a!a u Baan Hukum =";'!&-"&**n> n+an *"an+ a!au Baan Hukum a#nna. Daam 'a #n# 'u$un+an 'ukum =";'!&$!"kk#n+> an+ !"ja# #!u -aa umumna $"ka#!an n+an &ua!u
k-n!#n+an -"&*"an+an =-"#?a!&9-#>. S'#n++a KUHP"a!a9BW m"u-akan unan+0unan+ an+ mn+a!u" !n!an+ 'u$un+an 'ukum -"&*"an+an, $"$a n+an KUHP#ana an+ $"a! Pu$#k =K-n!#n+anUmum>. . . S#&!ma!#ka KUHP"a!a9BW !"#"# a"# ( Buku a#!u : Buku : I Mn+a!u" Mn+a!u" !n!an+ O"an+ an kua"+a =an =an P"&**n> P"&**n> Su$k Hukum a!au Hukum O"an+ P"ka3#nan an Hak Suam# Suam# I&!"# Kkaaan P"ka3#nan Kkua&aan O"an+ Tua P"3a#an an -n+am-uan -n+am-uan II Mn+a!u" Mn+a!u" !n!an+ P"#'a Bna =an akn> B"#! =Hak Puna> E#+n*m =Hak M##k Mu!ak> O-&!a =Hak Pm##kan $na $na !#ak $"+"ak> E"-a;'! =Hak mn+u&a'akan !ana' -"!an#an, -"k$unan> H#-*!#k =Pn+a#'an Bna T#ak T#ak B"+"ak> B"+"ak> Gaa# =Pn+a#'an Bna B"+"ak>
<. <. III Mn+a!u" M n+a!u" !n!an+ /P"#ka!an = = an "$#n!n#&&n> "$#n!n#&&n> I. Mn+a!u" !n!an+ /Pm$uk!#an an Kaaua"&a5 =an =an B3#j& n "ja"#n+>. "ja"#n+>. )ua B# Tuka" mnuka" S3a mn3a P"janj#an -"$u"u'an Baan U&a'a B*"+!*;' =-"janj#an !"#ka! -#'ak k!#+a> P"$ua!an man++a" Hukum Ma;am0ma;am -m$uk!#an &-"!# Su"a! Sak P"&an+kaan Pn+akuan Sum-a'. L3a! 3ak!u =Daua"&a>. S'u$un+an n+an KUHP"a!a aaa' m"u-akan 'ukum an+ mn+a!u" !n!an+ 'u$un+an *"an+ a!au $aan, maka &ua' -a&!# akan !"ja# &ua!u -"janj#an a!au -"#ka!an, maka aam 'a #n# &&ua# n+an Buku III KUHP"a!a.
. . Hukum &$a+a# &a"ana -m$an+unan. Daam GBHN mn$u!kan $a'3a -m$#naan $#an+ 'ukum 'a"u& mam-u mn+a"a'kan an mnam-un+ mnam-un+ k$u!u'an0 k$u!u'an 'ukum an+ #&&ua#kan mnu"u! !#n+ka! kmajuan -m$an+unan # &+aa $#an+, &'#n++a !";#-!a k!"!#$an an k-a&!#an 'ukum &$a+a# &a"ana an+ mn+a"a' -n#n+ka!an -m$#naan $an+&a =k&a!uan $an+&a>, &ka#+u& $"un+ &$a+a# &a"ana -m$an+unan an+ mnu"u' $a#k #!u aam $#an+ 'ukum #!u &n#"# mau-un aam mn;#-!akan &ua!u &!m 'ukum -m$an+unan na*na, &&ua# n+an -"km$an+an 'ukum k*n*m# an+ #a"a'kan mam-u !"u& mn#n+ka!kan !a"a '#u- &!#a- 3a"+a n+a"a un!uk mn;"a&kan $an+&a an mmajukan k&ja'!"aan ka#an $a+# &!#a- 3a"+a n+a"a In*na. Hukum &$a+a# &a"ana -n+akan ka#an. Tujuan Tujuan -m$an+unan &;a"a $"n;ana aaa' un!uk &;a"a $"!a'a- mn+u$a' an mn#n+ka!kan !a"a '#u- an k&ja'!"aan ma&a"aka! , maka -"u$a'an ma&a"aka! &;a"a !"a"a' #!u akan mn+ak#$a!kan -"u$a'an-"u$a'an 'u$un+an an!a" manua an+ mun+k#n ku"an+ #k'nak#, a!au #&aa"# *' #'ak0#'ak an+ akan mn+ak#$a!kan k!+an+an0 k!+an+an &&ua# n+an &mak#n mn#n+ka!na -m$an+unan. Hukum &$a+a# &a"ana -n+akan ka#an 'a"u& mm-una# ;#"#0;#"# : A!u"an an+ &an+a! $a+u& K!+a&an a-a"a! Sa"ana n+ka- K!aa!an ma&a"aka! -aa 'ukum !&$.
1. 1. Hukum &$a+a# &a"ana -n##kan ma&a"aka!. ma&a"aka!. Daam &!#a- -m$n!ukan 'ukum 'a"u&a' $"a! mn##k $a+# &u"u' ma&a"aka!, !an-a k;ua#. Ha #n# ka"na -m$an+unan an+ $"n;ana -aa 'ak#ka!na !#ak 'ana akan mm$a3a &"!a !!a-# $a'kan mm"ukan &$a+a# &a"a! !"ja#na -"u$a'an0-"u$a'an n#a# &*a an n*"ma0n*"ma 'ukum 'ukum an+ mn;akumn;aku- % $#an+ a#!u : P"u$a'an n#a#0n#a# k'#u-an &*a, an+ !"a#*na mnja# n#a#0n#a# &*a an+ m*"n.
P"u$a'an n#a#0n#a# &*a P*#!#k, an+ $"ana&kan '#u- k&ukuan =ja3a, &una, $u+#&, Ba# > an+ ka"a'an #!u mnja# n#a# &*a #n*na &&ua# PANCASILA PANCASILA DAN UUD 1(7. P"u$a'an n#a# &*a k*n*m#, an+ $"aku $a+# &ua!u ma&a"aka! '!"*+n a+"a"#a, mnja# n#a#0n#a# &*a k*n*m#& an+ ;*;*k $a+# &ua!u ma&a"aka! '!"*+n0#nu&!"#a
11. 11. PRANATA HUKUM BISNIS BERLAKU DI DUNIA Mnu"u! P"*. D". Suna"a!# Ha"!*n*, SH 'a"u&a' mm-una# m-a! =(> un+ Hukum &$a+a# -m#'a"aan k!"!#$an F kamanan. P"anan -m#'a"a k!"!#$an an kamanan mman+a' mman+a' !-a!, ka"na 'ukum m"u-akan &ua!u 'a an+ $"a! mmak&a a+a" &!#a- *"an+ mma!u'# a!u"ana!u"an 'ukum, 'a #n# aam "an+ka mn;#-!akan k*n# an+ &!a$#, a+a" aam -ak&anaan -"k*n*m#an $"jaan n+an an;a" !an-a 'am$a!an9+an++uan. Mnu"u! ROSCOE POUND aam $ukuna / An In!"*u;!#*n !* !' P'#*&*-' * La35 $a'3a 'ukum &$a+a# 1> S*;#a In!"&! an 2> &*;#a n+#n"#n+ mm-una# mm-una# % -"&amaan a#!u : S&ua!u ;#-!aan aaa' k'nak Ia'#, a!au Han& K&n mn$u! G"unn*"n a#!u &-"!# A0u"an . Sua!u ;a"a !"!n!u ##ku!# &;a"a mu!ak, un!uk mn+k*nk"!kan G"unn*"m an+ !a' #$n!k k aam n*"ma0n*"ma n*"ma0n*"ma an+ mn+a!u" !#nak !anuk manua. manua. Sua!u &!m kaa'0kaa' an+ mn+a!u" !#nak !anuk 'u$un+an an!a"a manua mau# -"*&& !"a#, -m#k#"an *+#ka, a-a"a! -*#!#&, &!m #m#a' #an++a- -a#n+ !-a! *' ma&a"aka! 'ukum
12. 12. HUKUM PERBURUHAN9KETENAGAKER)AAN PERBURUHAN9KETENAGAKER)AAN P"km$an+an &ja"a' k!na+ak"jaan S#&!m Hukum -"$u"u'an -"$u"u'an a!au an+ &aa! &ka"an+ $#' #kna n+an #&!#a' k!na+ak"jaan =un!uk mm-"'au& #&!#a'>, &$na"na &jak !a'un 1<1 &ua' aa -"a+an+an $$a& =WTO>, 'a #n# a-a! ##'a! n+an aana ak m*+*k $u"u' # AS an+ an+ mnun!u! !#+a 'a : P"$a#kan u-a' k"ja )am !"$an+ k"ja an+ 3aja" =< jam9-"'a"#> K$$a&an mn+#ku!# k+#a!an *"+an#&a =SPSI> O' ka"na #!u -"a+an+an $$a& $ukana' m"u-akan 'a an+ $a"u, &-"!# $anak -a"a -aka" $a#k #!u -aka" 'ukum, k*n*m#, a!au &$a+a#na mn$u!kan $a'3a un#a $a"u mma&uk# ma&a -"a+an+an $$a& ="a +*$a#&a> n+an #n#ka $anakna *"+an#&a un#a an+ mun;u &-"!# ILO, ATA, ATA, GATT GATT an a#n0a#n, maka -aa !an++a 1 M# m"u-akan 'a"# $u"u' &un#a an+ $#a&a #"aakan n+an akak m*+*k k"ja a!au a#n &$a+a#na # &u"u' un#a. Daam $#an+ !na+a k"ja, -m$an+unan na*na #!ujukan -aa !"3ujuna k*&n!#!u #n*na an+ # a!u" aam -a&a 2 =2> UUD 1(7 / T#a-0!#a3a"+an+a"a $"'ak a!a& -k"jaan an-n+'#u-an an+ aak $a+# kmanuaan5 Daam -a&a #n# mn+'nak# a+a" !#a- *"an+ an+ #n+#n $k"ja a-a! mm-"*' -n+'aan an+ ;uku- an aak aak $a+# #"# an kua"+ana. O' ka"na ka"na #!u ka!a k"ja mm-una# makna mnu"u! 'ukum I&am aaa' $k"ja mn;a"# naka' an+ 'aa aaa' k3aj#$an -*k*k manua &!a' k3aj#$an $"#$aa' &'*a! #ma 3ak!u
1%. 1%. Pa"a Uama #' mm$ua! !"!#$ U"u!an k3aj#$an #n# : K3aj#$an k-aa Aa', #"# &n#"#, #&!"#, anak an k-aa k"a$a! &"!a k-aa ma&a"aka!. S&ua# n+an Sa$a R*&ua' SAW &$$: Bk"ja mn;a"# an+ 'aa #!u &ua!u k3aj#$an &&ua' #$aa' =HR. Ta$"an# an Ba#'a#> Makna an aa$ K"ja aam -manaa!an 3ak!u 'a. 172,17% Hu$un+an -"$u"u'an mm-una# $anak -a'am9a#"an !n!an+ &-"!# : Pa'am L#$"a#&m : L$#' mn#!#k $"a!kan -aa k$$a&an #n#?#u, $#' !#n++# m!akkan m!akkan k-n!#n+an #n#?#u a"# -aa
ma&a"aka!. Cam-u" !an+an -m"#n!a' !#ak #$na"kan, #u-aakan -"anan -m"#n!a' &k;# mun+k#n9!#ak *m#nan. Pn++unaan 'ak0'ak $u"u'9-n+ua&a'a a-a! #+unakan &;a"a $$a& aam -a'am #n# !"ja# /BARGAIN POWER 9 KEKUASAAN TAWAR MENAWAR5 Pa'am Ma"@#&m mnm-a!kan k-n!#n+an ma&a"aka! a"# -aa #n#?#u !#ak mm-una# k$$a&an mu!ak #n#?#u, -"!n!an+an ka& $u"u'9-n+u&a'a &an+a! !ajam *' ka"na #!u *k!"#n#n# &au mm-"&*akan k*n#k $u"u' n+an -n+u&a'a. Bu"u' mn+an++a- -n+u&a'a aaa' *"an+ an+ mnkan an $u"u' *"an+ an+ #!kan. Kaan+ kaa unjuk "a&a an -m*+*kan m"u-akan &nja!a un!uk mnkan -n+u&a'a. Da"# kua -a'am !"&$u! In*na mm-una# -a'am &n#"# !n!an+ -"$u"u'an a#!u Hu$un+an Inu&!"#a Pan;a, #mana Daam Hu$un+an k"ja, &an+a! "a! 'u$un+an -"$u"u'an an+ # aamna aa % -a"!# a#!u Bu"u' Pn+u&a'a Pm"#n!a' 1(. 1(. D#n# Bu"u'9Tna+a K"ja M". N' an E&? Sua!u -k"jaan #akukan # $a3a' -#m-#nan an+ m#-u!# -ua -k"jaan an+ #akukan *' S3a -k"ja an+ makukan -k"jaan a!a& !an++un+ ja3a$ an "k* &n#"# M". MG. L?n$a;' Sua!u an+ m#-u!# 'ukum an+ $"knaan n+an -k"jaan an+ #akukan # $a3a' -#m-#nan an n+an kaaan -n+'#u-an an+ an+&un+ $"&an+ku!an -au! n+an 'u$un+an k"ja. M". S. M*k Hukum an+ $"knaan n+an -k"jaan an+ #akukan # $a3a' -#m-#nan *"an+ a#n an n+an kaaan -n+'#u-an an+ an+&un+ $"+ann+an n+an -k"jaan #!u. P"*. Imam S*-*m*, SH. H#m-unan -"a!u"an $a#k !"!u#&9 !#ak !"!u#& an+ $"knaan n+an kja#an #mana &&*"an+ $k"ja -aa *"an+ a#n n+an mn"#ma u-a'. /Kja#an a!au kna!aan #mana &&*"an+ $#a&ana #&$u! $u"u', $k"ja -aa *"an+ a#n, $#a&ana #&$u! maj#kan n+an mm$"# u-a' n+an mn+am-#n+kan -k"jaan $$a& =#ua" 'u$un+an k"ja> an -k"jaan an+ #akukan # $a3a' -#m-#nan =$k"ja -aa *"an+ a#n an+ mn+am-#n+kan -ua -"&*aan an!a"a -k"jaan =a"$#!> an -k"ja =a"$"#">. In!# a"# -n+"!#an #n#& # a!a& aaa' : Ha"u& aa -"a!u"an an+ mn+a!u" 'a !&$. Aa maj#kan K$$a&an makukan -k"jaan &-anjan+ &&ua# n+an -"a!u"anna. U-a' an+ ;uku
17. 17. T*"# U-a' T*"# S3a 3aj#$ : Pn&a#an an!a"a !na+a k"ja n+an -n+ua&a an+ 'a"u& #$"#!a'ukan n+an &u"a! #!ujukan k-aa -+a3a# -nak" un!uk mm$"# -"a!u"an aam -n&a#an #n#. T*"# U-a' Hukum B = R#;a"*> Sua!u -nka!an u-a' #-aka# T*"# u-a' 'ukum aam = Imam S*-*m*, SH>. U-a' #!!a-kan a!a& a&a" $k"ja an+ -"ukan un!uk mm#'a"a, mmu#'kan !na+a k"ja an+ 'a$#& #-aka#, a+a" !!a- a-a! #-aka# !"u& mn"u&. un!uk mn"#ma $a$akan kaum !na+a k"ja. P"&#aan u-a' = S!3a"! 3# Sn#*"> Sua!u -m$aa"an u-a' &ua' !"&#a &juma' !"!n!u, an+ $"a! uan+ muka a"# -#'ak maj#kan. U-a' E!#ka U-a' 'a"u& mnjam#n -n+'#u-an an+ $a#k !na+a k"ja &n#"#, kua"+ana, an+ mn!a-kan kuukan $"a&a"kan juma' kua"+ana. U-a' S*a U-a' #$aa" &&ua# k;aka-an an k$u!u'an !na+a k"ja #!u &n#"#. Lana&an P"a!u"an P"$u"u'an
18. 18. Daam &!m 'ukum -"$u"u'an &ua' &3aja"na 'a"u& aa a!u"an0a!u"an an+ a-a! mana &mua 'a an+ $"ka#!an n+an k!na+ak"jaan, a+a" !#ak aa -"ma&aa'an =#m#n#" &m#n#ma mun+k#n -"ma&aa'an an+ !#m$u>. O' ka"na #!u aam 'a #n# aa $$"a-a ana&an 'ukumna &$$: S;a"a N*"ma!# =I> Pan;aa K!n!uan9-"a!u"an &-"!# =K*n&!#!u, GBHN, UU, PP, P"-u,
K--"&, K-mn,P"a.> AJa& K$#a&aan T*"# T"ak!a!9P"janj#an Ha -n#!#an S;a"a N*"ma!# =II> 6a#!u 'a an+ #akukan # Am"#ka -aa &!#a- -"u&a'aan an+ $"*-"a # Am"#ka, an+ $um a!au !#ak #akukan *' In*na, a#!u : m3aj#$kan k-aa P"u&a'aan un!uk mn"a'kan kun!un+an -"u&a'aan k-aa n+a"a &$&a" 87 un!uk #+unakan k+#a!an &*a, -n##kan, -m#'a"aan #n+kun+an , an &ana %7 #am$# *' -"u&a'aan #!u &n#"#, maka aam 'a #n# $anak -"u&a'aan an+ an+ a"# a"# AS an mn;a"# a"a' $"km$an+ an+ $um9!#ak mn"a-kan &!m !"&$u!, !!a-# aa ju+a -"u&a'aan an+ a-a! a$a mmanaa!kan a$ana un!uk mm$"#kan $an!uan $a&3a, a!au *a' "a+a, -m"'a!# #n+kun+an.
1. 1. S;a"a Em-#"#& B"a&a"kan 'a -n#!#an9 kna!aan an+ aa $a#k #!u # Daam n+"# an+ $"a&a"kan = Tun!u!an '#u-, Pm"a!aan, Km#&k#nan, La-an+an k"ja, >. Mu-un an+ $"a&a a"# Lua" N+"# =ILO, WTO, ATA, GATT> an+ ma' mm$"#kan -"'a!#an !"'aa- ma&aa' : =Bu"u', HAM, Km#&k#nan, Pm"a!aan, a!u"an n*"ma!#> Da"# kua 'a =N*"ma!# an m-#"#&>, maka akan mn+'akan -*#!#k 'ukum an $uaa 'ukum $u"u' an+ #k'nak#9 an+ akan #akukan =P*#!#k 3#>. Unan+0unan+ an+ mana -"a!u"an -"$u"u'an &$$: UUD =K*n&!#!u> Pan;aa UU N*. 2%97% !n!an+ Waj#$ a-*" P"u&a'aan UU N*. 2197( !n!an+ -"janj#an -"$u"u'an UU N*. <97 !n!an+ -n+u-a'an UU N*. 1298( !n!an+ Pmu!u&an Hu$. K"ja. UU N*. 79<8 !n!an+ PTUN UU N*. %98 !n!an+ )am&*&!k UU N*. 2198 !n!an+ K&ama!an K"ja. UU N*.279 !n!an+ K!n!uan P*k*k T.K.
1<. 1<. Pn&a#an Ka&u& Daam -n&a#an ka&u&0ka&u& -"$u"u'an , &ua' aa m$a+ana a#!u : Daam N+"# : P0(9PD Pan#!#a Pn&a#an -"&#'an -"$u"u'an =a"a' a!au Pu&a! =D,P>. Dama# Ban# =$aan k'u&u& # ua" -"a#an an+ aa> P"a#an =Umum =UU N*.1(9 )* UU N*. %9<, T#n++#, PTUN =UU N*. 79<7>, MA> Lua" N+"# :Dama# =M#a, n+*#&a, K*n#a>Lm$a+a A"$#!"a& =UU N*. %9>
Aspek Hukum dalam Ekonomi 1. 1. Hukum aaa' -"a!u"an0-"a!u"an an+ #$ua! *'-n+ua&a n+a"a an+ mn+#ka! &!#a- *"an+ an-ak&anaanna a-a! #-"!a'ankan n+an &+aa-ak&aan *' aa!0aa! n+a"aM.H. T#"!aam#jaja, S.HHukum aaa' '#m-unan -"a!u"an -"a!u"an an+ mn+u"u&!a!a !"!#$ &ua!u ma&a"aka! an ka"na #!u 'a"u& #!aa!# *'ma&a"aka! #!u &n#"# 2. 2. U!";'! $"-na-a! $a'3a 'ukum aaa' '#m-unan-"#n!a' an a"an+an un!uk mn;a-a# k!"!#$anaam ma&a"aka! an *' ka"nana ma&a"aka!'a"u& mma!u'#na.Dn+an m#k#an, 'ukum mm##k# ;#"#0;#"# :2.Aana -"#n!a' 9 a"an+an%.P"#n!a' an a"an+an !"&$u! 'a"u& #!aa!# &!#a- *"an+ %. %. Tujuan 'ukum &;a"a n+ka! ka#an k-a&!#an kmanaa!anP"* Su$k!#, SH :Hukum #!u mn+a$# -aa !ujuan n+a"a a#!u mn;a-a#kmakmu"an an k&ja'!"aan "aka!na n+an ;a"amnn++a"akan ka#an. Ka#an #!u
mnun!u! $a'3aaam kaaan an+ &ama !#a- *"an+ mna-a! $a+#an an+&ama -ua. (. (. P"*. M". D". L). ?an A-**"n :Tujuan 'ukum aaa' mn+a!u" 'u$un+an an!a"a &&ama manua&;a"a ama#. Hukum mn+'nak# -"ama#an an!a"a &&ama.Dn+an mn#m$an+ k-n!#n+an an+ $"!n!an+an &;a"a !#!#an &#m$an+.Gn :Tujuan 'ukum &ma!a0ma!a #aa' un!uk mn;a-a# ka#an. Dan#a k-n!#n+an aa +una an kmanaa!an &$a+a# un&u" a"#ka#an. 7. 7. Paa umumna 'ukum #!ujukan un!uk mna-a!kanka#an, mnjam#n aana k-a&!#an 'ukum aamma&a"aka! &"!a mna-a!kan kmanaa!an a!a& #$n!ukna'ukum !"&$u!. Sa#n #!u, mnja+a an mn;+a' a+a" !#a-*"an+ !#ak mnja# 'ak#m a!a& #"#na &n#"#, namun !#a--"ka"a 'a"u& #-u!u&kan *' 'ak#m $"a&a"kan n+ank!n!uan an+ &an+ $"aku. 8. 8. Sum$"0&um$" HukumSum$" 'ukum -aa 'ak#ka!na #$akan mnja# ua jn#&a#!u:1. Sum$" 'ukum ma!"##6a#!u &um$" 'ukum an+ mnn!ukan # &ua!u -"a!u"an a!auka#a' 'ukum an+ mn+#ka! &!#a- *"an+. Sum$" 'ukumma!"## $"a&a a"# -"a&aan 'ukum ma&a"aka!, -na-a!umum, k*n# &*a0k*n*m#, 'a -n#!#an #m#a', !"a#,a+ama, m*"a, -"km$an+an #n!"na*na, +*+"a#&, an -*#!#k'ukum. . . 2. Sum$" 'ukum *"m#Sum$" 'ukum *"m# an+ #kna aam #mu 'ukum $"a&a a"# 8 jn#&,a#!u:a. UU =!"!u#& a!au !#ak !"!u#&>$. K$#a&aan =K*n?n>;. T"ak!a!1> T"a!, -"janj#an an+ 'a"u& #&am-a#kan k-aa DPR un!uk #&!uju#&$um #"a!##kak-aa n+a"a.2> A+"mn!, -"janj#an an+ # "a!##ka !"$#' a'uu *' k-aa n+a"a$a"u #&am-a#kan k-aa DPR un!uk #k!a'u#.. 6u"#&-"un. D*k!"#n. Hukum A+a"am =mau# k*##ka> <. <. A&a& 'ukum !n!an+ $"akuna UU, a#!u: UU !#ak $"aku &u"u! A&a& @ #n"#*"# &u-"#*" "*+a! +# A&a& @ -*&!"#*"# "*+a! +# -"#*"# A&a& @ &-;#a#& "*+a! +# +n"a# . . Ca"a mm-"!a'ankanna : Hukum Ma!"## mn+a!u" 'u$un+an an } k-n!#n+an an+ $"u-a -"#n!a' an a"an+an C*n!*' KUHP : Pa&a %8% Tn!an+ Pn;u"#an Hukum *"m# : ;a"a mn+akkan -"#n!a' an S#a!na: Hukum an+ mmak&a, mm-una# &ank Hukum } -an++a"an Pn+ka- 1. 1. Ina: Hukum P"#?a! =Hukum S#-#>: Hukum P"a!a an Hukum Da+an+ =aam a"!# ua&, 'k. Da+an+ &aja aam a"!# &m-#!> Hukum Pu$#k =Hukum N+a"a> Hukum + mn+a!u" 'u$un+an n+a"a n+an 3a"+a n+a"ana $.1 Hukum Ta!a N+a"a: 'ukum + mn+a!u" }an a-a"a!na, !"#"# a!a&: $n!uk an &u&unan &ua!u n+a"a &"!a 'u$un+an kkua&aan ana!a"a a!0aa! -"n+ka-an n+a"a &a!u &ama a#n, 'u$un+an -m"#n!a'. -u&a! $.2 Hukum Am#n#&!"a N+a"a =Hukum Ta!a U&a'a N+a"a>}n+an -ma $.%}'ukum + mn+a!u" ;a"a mnjaankan !u+a& aa! -"n+ka-an n+a"a $.( Hukum In!"na*na =P"a!a an Pu$#k> 1Q Pau }Hukum P#ana1Q S;'!n an L*+mann mn+an++a- 'ukum -#ana $ukan 'ukum -u$#k.
Sumber-sumber hukum bisnis 1) Perundang-Undangan
Unan+0unan+ aaa' -"a!u"an n+a"a an+ #$n!uk *' aa! -"n+ka-an n+a"a an+ $"3nan+ an mn+#ka! ma&a"aka!. P"*uk 'ukum !"!u#& an+ &n+aja #;#-!akan *' -#'ak an+ $"3nan+ un!uk mn+a!u" k'#u-an ma&a"aka!, !"ma&uk #$#an+ k*n*m# an $#&n#&. Sum$" 'ukum -"uan+an !"$a+# mnja#: a.
K#!a$ Unan+0Unan+ Hukum Da+an+ =KUHD> a!au W!$*k ?an K**-'an In*na =W?K> KUHD mn+a!u" $"$a+a# -"#ka!an an+ $"ka#!an n+an -"km$an+an a-an+an 'ukum -"u&a'aan. S$a+a# -"a!u"an an+ !a' !"k*##ka, KUHD ma' !"a-a! kku"an+an #mana kku"an+an !"&$u! #a!u" n+an -"a!u"an -"unan+0unan+an an+ a#n. KUHD In*na #$a3a *' *"an+ Bana k !ana' a#" k#!a &k#!a" &a!u a$a an+ au. Paa a3ana KUHD 'ana $"aku $a+# *"an+ E"*-a an+ $"aa # In*na $"a&a"kan a&a& k*nk*"an. Kmu#an #$"akukan -ua $a+# *"an+0*"an+ !#mu" an+, namun !#ak #$"akukan &u"u'na un!uk *"an+ In*na ='ana $a+#an !"!n!u &aja>. KUHD an+ mua# $"aku # In*na -aa !an++a 1 M# 1<(< !"$a+# a!a& ua k#!a$ an 2% $a$. K#!a$ I !"#"# a!a& 1 an k#!a$ 2 !"#"# a"# 1% $a$.
$. K#!a$ Unan+0Unan+ Hukum P"a!a =KUH P"a!a> KUH P"a!a # aakan # In*na -aa !an++a 1 M# 1(< $"a&a"kan a&a& k*nk*"an. KUH P"a!a an+ aa # In*na $"a&a a"# KUH P"a!a N!'"an& an+ #k**#kakan -aa !an++a 7 )u# 1<% an mua# $"aku # N!'"an& -aa !an++a %1 D&m$" 1<%. KUH P"a!a Bana #n# $"a&a a!au $"&um$" a"# KUH P"a!a P"an;#& an C* C#?# #n# $"&um$" -ua -aa k*##ka 'ukum R*ma3# C*"-u& Iu"#& C#?##& a"# Ka#&a" )u&!#n#anu& =720787>. Ba+#an0$a+#an a"# KUH P"a!a an+ mn+a!u" !n!an+ Hukum Da+an+ #aa' &$a+#an !"$&a" a"# K#!a$ III an &$a+#an k;# a"# K#!a$ II. Ha0'a an+ #a!u" aam K#!a$ III KUH P"a!a #aa' mn+na# -"#ka!an0-"#ka!an umumna an -"#ka!an0-"#ka!an an+ #a'#"kan a"# -"&!ujuan an unan+0unan+ &-"!#: P"&!ujuan jua $# =;*n!"a;! * &a> • P"&!ujuan &3a mn3a =;*n!"a;! * '#"> •
•
;.
P"&!ujuan -#njaman uan+ =;*n!"a;! * *an> P"a!u"an P"unan+0Unan+an Sa#n KUHD, ma' !"a-a! $$"a-a -"a!u"an -"unan+0unan+an a#n an+ mn+a!u" Hukum Da+an+, #an!a"ana : 1> UU N* 1 Ta'un 1< !n!an+ P"$ankan 2> UU N* 1 Ta'un 17 !n!an+ P"&"*an T"$a!a& =PT> %> UU N* Ta'un 1< !n!an+ Hak C#-!a (> UU N* 7 Ta'un 1 !n!an+ P"&a#n+an U&a'a 7> UU N* < Ta'un 17 !n!an+ Pa&a" M*a &$
2) Kebiasaan
K$#a&aan an+ #akukan &;a"a !"u& mn"u& an !#ak !"-u!u& an &ua' #!"#ma *' ma&a"aka! -aa umumna &"!a -a+an+ -aa k'u&u&na, a-a! #-aka# ju+a &$a+a# &um$" 'ukum -aa Hukum Da+an+. Ha #n# &&ua# n+an -a&a 1%% KUH P"a!a $a'3a -"janj#an !#ak &aja mn+#ka! an+ &;a"a !+a& #-"janj#kan, !!a-# ju+a !"#ka! -aa k$#a&aan0k$#a&aan an+ &&ua# n+an -"janj#an !"&$u!. C*n!*'na !n!an+ -m$"#an k*m#, jua $# n+an an+&u"an, an &$a+a#na. 3) Yurisprudensi
6u"#&-"un aaa' -u!u&an0-u!u&an Hak#m a!au Pn+a#an an+ !a' $"kkua!an 'ukum !!a- an #$na"kan *' Ma'kama' A+un+ &$a+a# Pn+a#an ka&a, a!au -u!u&an Ma'kama' A+un+ &n#"# an+ &ua' $"kkua!an 'ukum !!a-. 4) Peranian !n"ernasional
P"janj#an #n!"na*na #aakan n+an !ujuan a+a" -n+a!u"an !n!an+ -"&*aan Hukum Da+an+ a-a! #a!u" &;a"a &"a+am *' man+0man+ 'ukum na*na a"# n+a"a0n+a"a -&"!a an+ !"#ka! aam -"janj#an #n!"na*na !"&$u!. Un!uk a-a! #!"#ma an mm-una# kkua!an 'ukum an+ mn+#ka! maka -"janj#an #n!"na*na !"&$u! 'a"u& #"a!##ka *' man+0man+ n+a"a an+ !"#ka! aam -"janj#an #n!"na*na
!"&$u!.
Ma;am -"janj#an #n!"na*na : 1> #rak"a" a#!u -"janj#an $#a!"a an+ #akukan *' ua n+a"a &aja. C*n!*'na: !"ak!a! an+ #$ua! *' In*na n+an Am"#ka an+ mn+a!u" !n!an+ -m$"#an -"#nun+an 'ak ;#-!a an+ kmu#an #&a'kan mau# K--"& N*.27 Ta'un 1<
2> Kon$ensi a#!u -"janj#an an+ #akukan *' $$"a-a n+a"a. C*n!*'na K*n?n Pa"#& an+ mn+a!u" !n!an+ m"k.
%) Peranian &ang dibua" para pihak
B"a&a"kan -a&a 1%%< KUH P"a!a #&$u!kan -"janj#an an+ #$ua! &;a"a &a' $"aku &$a+a# unan+0unan+ $a+# m"ka an+ mm$ua!na. Daam 'a #n#, -"&!ujuan, -"janj#an a!au-un k&-aka!an mm+an+ -"anan $a+# -a"a -#'ak. C*n!*'na aam -a&a 1( KUH P"a!a an+ mnn!ukan $a'3a &ama !#ak #-"janj#kan a#n, maka -n"a'an !"ja# # !m-a! #mana $a"an+ $"aa -aa &aa! !"ja# ka!a &-aka!. M#&akan -n"a'an $a"an+ #-"janj#kan n+an kau&ua OB =" On B*a"> maka -n"a'an $a"an+ #ak&anakan k!#ka $a"an+ &ua' $"aa # a!a& ka-a. ') (ok"rin
Pna-a! &a"jana 'ukum =*k!"#n> aaa' -na-a! &&*"an+ a!au $$"a-a *"an+ &a"jana 'ukum an+ !"kna aam #mu -n+!a'uan 'ukum. D*k!"#n #n# a-a! mnja# a&a" -"!#m$an+an 'ak#m aam mnja!u'kan -u!u&anna.
M#&ana 'ak#m aam mm"#k&a -"ka"a a!au aam -"!#m$an+an -u!u&anna a-a! mn$u! *k!"#n a"# a'# 'ukum !"!n!u. Dn+an m#k#an 'ak#m #an++a- !a' mnmukan 'ukumna mau# &um$" 'ukum an+ $"u-a *k!"#n !"&$u!.
Sumber Hukum isnis !ndonesia Sum$" 'ukum $#&n#& &&un++u'na &ama n+an &um$" 'ukum # In*na. S"u-a n+an $#an+ 'ukum a#nna, &um$" 'ukum $#&n#& a-a! #&$u!kan &$a+a# $"#ku!: •
P"a!u"an -"unan+0unan+an, a#!u -"a!u"an 'ukum an+ $"aku, &-"!#: Unan+0Unan+, P"a!u"an Pm"#n!a', an a#n &$a+a#na.
•
P"janj#an a!au k*n!"ak, a#!u k&-aka!an an+ #$ua! *' -a"a -#'ak aam !"an&ak $#&n#&. Aa ju+a -na-a! an+ mna!akan $a'3a -"janj#an a!au k*n!"ak $"aku &$a+a# Unan+0Unan+ !"'aa- -a"a -#'ak an+ mm$ua!na.
•
T"ak!a!, a#!u k!n!uan aam 'u$un+an an 'ukum #n!"na*na, $a#k $"u-a k&-aka!an an!a"a -a"a -m#m-#n n+a"a # un#a, -"a!u"an aam 'ukum #n!"na*na, -*man an+ #$ua! *' m$a+a0m$a+a un#a, an a#n &$a+a#na an+ #$"akukan # In*na.
•
6u"#&-"un, a#!u k-u!u&an 'ukum an+ $#a&ana mnja# -*man aam m"umu&kan a!au mnja# -"!#m$an+an aam -nu&unan -"a!u"an a!au k-u!u&an 'ukum $"#ku!na.
•
K$#a&aan0k$#a&aan aam $#&n#&, a#!u k$#a&aan an+ #akukan *' -aku $#&n#& -aa umumna.
•
D*k!"#n, a#!u -na-a! -aka" a!au a'# 'ukum an+ $"ka#!an n+an 'ukum $#&n#&. D*k!"#n $#a&a -ua #&$u! n+an -na-a! -a"a &a"jana 'ukum.
Daam hukum bisnis Indonesia !"a-a! $$"a-a -"a!u"an -"unan+0unan+an an+ mnja# ana&an $a+# !"an&ak $#&n#&. D#an!a"a -"a!u"an -"unan+0unan+an !"&$u!, $$"a-a #an!a"ana mm##k# &a#n+ k!"ka#!an &a!u &ama a#n. B"#ku! #n# $$"a-a -"a!u"an -"unan+0unan+an aam 'ukum $#&n#& # In*na, an!a"a a#n: •
Buku III K#!a$ Unan+0Unan+ Hukum P"a!a !n!an+ P" #ka!an
•
K#!a$ Unan+0Unan+ Hukum Da+an+
•
Unan+0Unan+ N*m*" < Ta'un 1 !n!an+ D*kumn P"u&a'aan
•
Unan+0Unan+ N*m*" 1 Ta'un 17 &$a+a#mana !a' u$a' mnja# Unan+0 Unan+ N*m*" ( Ta'un 2 !n!an+ P"&"*an T"$a!a&
•
Unan+0Unan+ N*m*" 27 Ta'un 12 !n!an+ P"k*-"aan
•
Unan+0Unan+ N*m*" 1 Ta'un 1< !n!an+ P"$ankan
•
Unan+0Unan+ N*m*" 1( Ta'un 21 !n!an+ Pa!n
•
Unan+0Unan+ N*m*" 17 Ta'un 21 !n!an+ M"k
•
Unan+0Unan+ N*m*" % Ta'un 2 !n!an+ Ra'aa Da+an+
•
Unan+0Unan+ N*m*" %1 Ta'un 2 !n!an+ D&a#n Inu&!"#
•
Unan+0Unan+ N*m*" 7 Ta'un 1 !n!an+ La"an+an M*n*-*# an P"&a#n+an U&a'a T#ak S'a!
•
Unan+0Unan+ N*m*" < Ta'un 1 !n!an+ P"#nun+an K*n&umn
•
Unan+0Unan+ N*m*" % Ta'un 2( !n!an+ K-a##!an an Pnunaan K3aj#$an Pm$aa"an U!an+
•
Unan+0Unan+ N*m*" % Ta'un 1 !n!an+ A"$#!"a& an A!"na!# Pn&a#an Sn+k!a
Ma' $anak a+# -"a!u"an -"unan+0unan+an an+ !"ka#! n+an 'ukum $#&n#& In*na.
*uang +ingkup Hukum isnis !ndonesia Mn+#n+a! 'ukum $#&n#& In*na a'#" un!uk mn+a!u", mn+a3a, m#nun+# k+#a!an k*n*m#, maka "uan+ #n+ku- 'ukum $#&n#& ju+a $"ka#!an n+an k+#a!an0k+#a!an !"&$u!. Ham-#" &!#a- &n# k+#a!an $#&n#& # In*na &ua' !"&n!u' *' 'ukum $#&n#&. K$"aaan 'ukum $#&n#& &aa! #n#, !a' $"'a mn+# "uan+ k*&*n+ -aa k+#a!an $#&n#&. Aa-un "uan+ #n+ku- 'ukum $#&n#&, an!a"a a#n: P"jaj#an an K*n!"ak B#&n#&, Baan U&a'a an Baan Hukum =P"u&a'aan>, Pm$#aaan, Pnanaman M*a9In?&!a, A&u"an, K-a##!an an L#ku#a, P"#nun+an K*n&umn, P"&a#n+an U&a'a, Pn+an+ku!an, Pajak, K!na+ak"jaan, Su"a! B"'a"+a, Hak a!a& Kkaaan In!k!ua, Pn&a#an Sn+k!a B#&n#&, an K+#a!an B#&n#& a#nna. Dm#k#an, &m*+a a"!#k mn+na# 'ukum $#&n#& In*na #n# a-a! mnja# $a'an an mnunjan+ -"*&& #&ku a!au $aja" an+ $"manaa! $a+# k#!a &mua. ASPEK P,K,K ASAS HUKU !S.!S / a> A&-k k*n!"ak =-"janj#an> an+ mnja# &um$" 'ukum u!ama #mana man+0man+ -#'ak !unuk -aa -"janj#an an+ !a' #&-aka!# $"&ama. $> A&-k k$$a&an mm$ua! -"janj#an #mana -a"a -#'ak $$a& mm$ua! an mnn!ukan # a"# -"janj#an an+ #&-aka!# $"&ama. Aa-un an+ m"u-akan "uan+ #n+ku- a"# 'ukum $#&n#& #n#, an!a"a a#n aaa' &$a+a# $"#ku! : 1. K*n!"ak B#&n#& 2. )ua $# %. Bn!uk0$n!uk -"u&a'aan (. P"u&a'aan +* -u$#; an -a&a" m*a 7. Pnanaman m*a an+ 8. K-a##!an an #ku#a . M"+" an aku# <. P"k"#!an an -m$#aaan . )am#nan 'u!an+ 1. Su"a! $"'a"+a 11. P"$u"u'an 12. Hak a!a& kkaaan #n!k!ua 1%. An!# m*n*-*# 1(. P"#nun+an k*n&umn 17. Ka+nan an #&!"#$u 18. A&u"an 1. P"-ajakan 1<. Pn&a#an &n+k!a $#&n#& 1. B#&n#& #n!"na*na 2. 'ukum -n+an+ku!an =a"a!, au!, ua"a, an mu!#m*a>
•
Sumber Hukum isnis !ndonesia Sum$" 'ukum $#&n#& &&un++u'na &ama n+an &um$" 'ukum # In*na. S"u-a n+an $#an+ 'ukum a#nna, &um$" 'ukum $#&n#& a-a! #&$u!kan &$a+a# $"#ku!: P"a!u"an -"unan+0unan+an, a#!u -"a!u"an 'ukum an+ $"aku, &-"!#: Unan+0 Unan+, P"a!u"an Pm"#n!a', an a#n &$a+a#na.
•
•
• • •
P"janj#an a!au k*n!"ak, a#!u k&-aka!an an+ #$ua! *' -a"a -#'ak aam !"an&ak $#&n#&. Aa ju+a -na-a! an+ mna!akan $a'3a -"janj#an a!au k*n!"ak $"aku &$a+a# Unan+0Unan+ !"'aa- -a"a -#'ak an+ mm$ua!na. T"ak!a!, a#!u k!n!uan aam 'u$un+an an 'ukum #n!"na*na, $a#k $"u-a k&-aka!an an!a"a -a"a -m#m-#n n+a"a # un#a, -"a!u"an aam 'ukum #n!"na*na, -*man an+ #$ua! *' m$a+a0m$a+a un#a, an a#n &$a+a#na an+ #$"akukan # In*na. 6u"#&-"un, a#!u k-u!u&an 'ukum an+ $#a&ana mnja# -*man aam m"umu&kan a!au mnja# -"!#m$an+an aam -nu&unan -"a!u"an a!au k-u!u&an 'ukum $"#ku!na. K$#a&aan0k$#a&aan aam $#&n#&, a#!u k$#a&aan an+ #akukan *' -aku $#&n#& -aa umumna. D*k!"#n, a#!u -na-a! -aka" a!au a'# 'ukum an+ $"ka#!an n+an 'ukum $#&n#&. D*k!"#n $#a&a -ua #&$u! n+an -na-a! -a"a &a"jana 'ukum. Daam hukum bisnis Indonesia !"a-a! $$"a-a -"a!u"an -"unan+0unan+an an+ mnja# ana&an $a+# !"an&ak $#&n#&. D#an!a"a -"a!u"an -"unan+0unan+an !"&$u!, $$"a-a #an!a"ana mm##k# &a#n+ k!"ka#!an &a!u &ama a#n. B"#ku! #n# $$"a-a -"a!u"an -"unan+0unan+an aam 'ukum $#&n#& # In*na, an!a"a a#n: •
Buku III K#!a$ Unan+0Unan+ Hukum P"a!a !n!an+ P" #ka!an
•
K#!a$ Unan+0Unan+ Hukum Da+an+
•
Unan+0Unan+ N*m*" < Ta'un 1 !n!an+ D*kumn P"u&a'aan
•
Unan+0Unan+ N*m*" 1 Ta'un 17 &$a+a#mana !a' u$a' mnja# Unan+0 Unan+ N*m*" ( Ta'un 2 !n!an+ P"&"*an T"$a!a&
•
Unan+0Unan+ N*m*" 27 Ta'un 12 !n!an+ P"k*-"aan
•
Unan+0Unan+ N*m*" 1 Ta'un 1< !n!an+ P"$ankan
•
Unan+0Unan+ N*m*" 1( Ta'un 21 !n!an+ Pa!n
•
Unan+0Unan+ N*m*" 17 Ta'un 21 !n!an+ M"k
•
Unan+0Unan+ N*m*" % Ta'un 2 !n!an+ Ra'aa Da+an+
•
Unan+0Unan+ N*m*" %1 Ta'un 2 !n!an+ D&a#n Inu&!"#
•
Unan+0Unan+ N*m*" 7 Ta'un 1 !n!an+ La"an+an M*n*-*# an P"&a#n+an U&a'a T#ak S'a!
•
Unan+0Unan+ N*m*" < Ta'un 1 !n!an+ P"#nun+an K*n&umn
•
Unan+0Unan+ N*m*" % Ta'un 2( !n!an+ K-a##!an an Pnunaan K3aj#$an Pm$aa"an U!an+
•
Unan+0Unan+ N*m*" % Ta'un 1 !n!an+ A"$#!"a& an A!"na!# Pn&a#an Sn+k!a.
Namun m#k#an, a&a" 'ukum a"# 'ukum $#&n#& # In*na an+ !"!u#& aaa' &$a+a# $"#ku!: 1. KUH Da+an+ an+ $um $anak # u$a'. 2. KUH a+an+ an+ &ua' $anak $"u$a'. %. KUH Da+an+ an+ &ua' #+an!# n+an P"unan+0unan+an an+ $a"u. (. KUH P"a!a an+ $um $anak #u$a'. 7. KUH P"a!a an+ &ua' $anak $"u$a'. 8. KUH P"a!a an+ &ua' #+an!# n+an P"una+0unan+an an+ $a"u. . P"unan+0unan+an an+ !#ak !"#ka! n+an KUH Da+an+ mau-un KUH P"a!a. B"#ku! #n# -nja&an a"# man+0man+ ka!+*"# !"&$u!, a#!u &$a+a# $"#ku!: 1. KUH Da+an+ an+ $um $anak # u$a' Ma' $anak k!n!uan aam KUH Da+an+ an+ -aa -"#n-na $um $"u$a' an+ mn+a!u" !n!an+ $"$a+a# a&-k a"# 'ukum $#&n#&, m&k#-un &ua' $a"an+ !n!u &ua' $anak a"# k!n!uan !"&$u! an+ &ua' u&an+ #makan Jaman. K!n!uan0k!n!ua aam KUH Da+an+ an+ -aa -"#n-na ma' $"aku aaa' -n+a!u"an !n!an+ 'a0'a &$a+a# $"#ku!: a. Ka+nan an #&!"#$u!*" =maka" an k*m#*n"> $. Su"a! $"'a"+a =3&, ;k an ak&-> ;. Pn+an+ku!an au! 2. KUH Da+an+ an+ &ua' $anak $"u$a' D#&am-#n+ #!u, ma' aa k!n!uan aam KUH Da+an+ an+ -aa -"#n-na ma' $"aku, akan !!a-# !a' $anak $"u$a' an+ mn+a!u" !n!an+ $"$a+a# a&-k a"# 'ukum $#&n#&. K!n!uan0k!n!uan aam KUH Da+an+ an+ -aa -"#n-na ma' $"aku, !!a-# !a' $anak $"u$a' aaa' -n+a!u"an !n!an+ 'a0'a $"#ku!: a. Pm$ukuan Da+an+ $. A&u"an %. KUH Da+an+ an+ &ua' #+an!# n+an P"unan+0unan+an an+ $a"u Sanju!na, aa ju+a k!n!uan aam KUH Da+an+ an+ !a' #;a$u! an #+an!# n+an -"unan+0unan+an an+ $a"u &'#n++a &;a"a u"##& *"ma !#ak $"aku a+#. 6akn# k!n!uan0k!n!uan an+ mn+a!u" !n!an+ $"$a+a# a&-k an 'ukum $#&n#& $"u-a: a. P"&"*an T"$a!a& $. Pm$ukuan P"&"*an ;. Rkam an -nun!u!an km$a# aam k-a##!an (. KUH P"a!a an+ $um $anak #u$a' Kmu#an, ma' aa k!n!uan aam KUH P"a!a an+ -aa -"#n-na $um $"u$a' an+ mn+a!u" !n!an+ $"$a+a# a&-k a"# 'ukum $#&n#&. K!n!uan0k!n!uan aam KUH P"a!a an+ -aa -"#n-na ma' $"aku aaa' -n+a!u"an !n!an+ 'a0'a &$a+a# $"#ku!: a. K*n!"ak $. )ua B# ;. H#-*!#k =a!a& Ka-a> 7. KUH P"a!a an+ &ua' $anak $"u$a' D#&am-#n+ #!u, ma' aa k!n!uan aam KUH P"a!a an+ -aa -"#n-na ma' $"aku, !!a-# !a' $anak $"u$a' an+ mn+a!u" !n!an+ $"$a+a# a&-k a"# 'ukum $#&n#&. K!n!uan0k!n!uan aam KUH P"a!a an+ -aa -"#n-na ma' $"aku, !!a-# !a' $anak $"u$a' aaa' -n+a!u"an !n!an+ 'a &$a+a# $"#ku!: 0 P"k"#!an =P"janj#an P#njammm#njam>
8. KUH P"a!a an+ &ua' #+an!# n+an P"unan+0unan+an an+ $a"u Sanju!na, aa ju+a k!n!uan aam KUH P"a!a an+ !a' #;a$u! an #+an!# n+an -"unan+0unan+an an+ $"u &'#n++a &;a"a u"##& *"ma !#ak $"aku a+#. 6akn# k!n!uan0k!n!uan an+ mn+a!u" !n!an+ $"$a+a# a&-k a"# 'ukum $#&n#& $"u-a: a. Hak !an++un+an =a'uu '#-*!#k a!a& !ana'> $. P"$u"u'an . P"unan+0unan+an an+ !#ak !"ka#! n+an KUH Da+an+ mau-un KUH P"a!a Banak ju+a k!n!uan -"unan+0unan+ an In*na an+ mn+a!u" $"$a+a# a;! a"# 'ukum $#&n#& an+ !#ak "#ka!, $a#k n+an KUH Da+an+ mau-un n+an KUH P"a!a. K!n!uan an+ !#ak !"#ka! n+an KUH P"a!a a!au KUH Da+an+ !"&$u!, an!a"a a#n aaa' k!n!uan0k!n!uan !n!an+ 'a0'a &$a+a# $"#ku!: a. P"u&a'aan G* Pu$#; an -a&a" m*a $. Pnanaman m*a an+ ;. K-a##!an an #ku#a . Aku an m"+" . Pm$#aaan . Hak a!a& kkaaan #n!k!ua =HAKI> +. An!# m*n*-*# '. P"#nun+an k*n&umn #. Pn&a#an &n+k!a $#&n#& j. B#&n#& #n!"na*na Ruan+ L#n+ku- Hukum B#&n#& In*na Mn+#n+a! 'ukum $#&n#& In*na a'#" un!uk mn+a!u", mn+a3a, m#nun+# k+#a!an k*n*m#, maka "uan+ #n+ku- 'ukum $#&n#& ju+a $"ka#!an n+an k+#a!an0k+#a!an !"&$u!. Ham-#" &!#a- &n# k+#a!an $#&n#& # In*na &ua' !"&n!u' *' 'ukum $#&n#&. K$"aaan 'ukum $#&n#& &aa! #n#, !a' $"'a mn+# "uan+ k*&*n+ -aa k+#a!an $#&n#&. Aa-un "uan+ #n+ku- 'ukum $#&n#&, an!a"a a#n: P"jaj#an an K*n!"ak B#&n#&, Baan U&a'a an Baan Hukum =P"u&a'aan>, Pm$#aaan, Pnanaman M*a9In?&!a& #, A&u"an, K-a##!an an L#ku#a, P"#nun+an K*n&umn, P"&a#n+an U&a'a, Pn+an+ku!an, Pajak, K!na+ak"jaan, Su"a! B"'a"+a, Hak a!a& Kkaaan In!k!ua, Pn&a#an Sn+k!a B#&n#&, an K+#a!an B#&n#& a#nna. Sum$": '!!-:99&!a!u&'ukum.;*m9'ukum0$#&n#&0#n*na.'!m '!!-:99m"#Jaa'##.$*+&-*!.;*m921(9%9'ukum0$#&n#&0an+0$"aku0#0#n*na.'!m
Sumber-sumber hukum bisnis 1) Perundang-Undangan
Unan+0unan+ aaa' -"a!u"an n+a"a an+ #$n!uk *' aa! -"n+ka-an n+a"a an+ $"3nan+ an mn+#ka! ma&a"aka!. P"*uk 'ukum !"!u#& an+ &n+aja #;#-!akan *' -#'ak an+ $"3nan+ un!uk mn+a!u" k'#u-an ma&a"aka!, !"ma&uk #$#an+ k*n*m# an $#&n#&. Sum$" 'ukum -"uan+an !"$a+# mnja#:
a.
K#!a$ Unan+0Unan+ Hukum Da+an+ =KUHD> a!au W!$*k ?an K**-'an In*na =W?K> KUHD mn+a!u" $"$a+a# -"#ka!an an+ $"ka#!an n+an -"km$an+an a-an+an 'ukum -"u&a'aan. S$a+a# -"a!u"an an+ !a' !"k*##ka, KUHD ma' !"a-a! kku"an+an #mana kku"an+an !"&$u! #a!u" n+an -"a!u"an -"unan+0unan+an an+ a#n. KUHD In*na #$a3a *' *"an+ Bana k !ana' a#" k#!a &k#!a" &a!u a$a an+ au. Paa a3ana KUHD 'ana $"aku $a+# *"an+ E"*-a an+ $"aa # In*na $"a&a"kan a&a& k*nk*"an. Kmu#an #$"akukan -ua $a+# *"an+0*"an+ !#mu" an+, namun !#ak #$"akukan &u"u'na un!uk *"an+ In*na ='ana $a+#an !"!n!u &aja>. KUHD an+ mua# $"aku # In*na -aa !an++a 1 M# 1<(< !"$a+# a!a& ua k#!a$ an 2% $a$. K#!a$ I !"#"# a!a& 1 an k#!a$ 2 !"#"# a"# 1% $a$.
$. K#!a$ Unan+0Unan+ Hukum P"a!a =KUH P"a!a> KUH P"a!a # aakan # In*na -aa !an++a 1 M# 1(< $"a&a"kan a&a& k*nk*"an. KUH P"a!a an+ aa # In*na $"a&a a"# KUH P"a!a N!'"an& an+ #k**#kakan -aa !an++a 7 )u# 1<% an mua# $"aku # N!'"an& -aa !an++a %1 D&m$" 1<%. KUH P"a!a Bana #n# $"a&a a!au $"&um$" a"# KUH P"a!a P"an;#& an C* C#?# #n# $"&um$" -ua -aa k*##ka 'ukum R*ma3# C*"-u& Iu"#& C#?##& a"# Ka#&a" )u&!#n#anu& =720787>. Ba+#an0$a+#an a"# KUH P"a!a an+ mn+a!u" !n!an+ Hukum Da+an+ #aa' &$a+#an !"$&a" a"# K#!a$ III an &$a+#an k;# a"# K#!a$ II. Ha0'a an+ #a!u" aam K#!a$ III KUH P"a!a #aa' mn+na# -"#ka!an0-"#ka!an umumna an -"#ka!an0-"#ka!an an+ #a'#"kan a"# -"&!ujuan an unan+0unan+ &-"!#: P"&!ujuan jua $# =;*n!"a;! * &a> • P"&!ujuan &3a mn3a =;*n!"a;! * '#"> • P"&!ujuan -#njaman uan+ =;*n!"a;! * *an> •
;.
P"a!u"an P"unan+0Unan+an Sa#n KUHD, ma' !"a-a! $$"a-a -"a!u"an -"unan+0unan+an a#n an+ mn+a!u" Hukum Da+an+, #an!a"ana : 1> UU N* 1 Ta'un 1< !n!an+ P"$ankan 2> UU N* 1 Ta'un 17 !n!an+ P"&"*an T"$a!a& =PT> %> UU N* Ta'un 1< !n!an+ Hak C#-!a (> UU N* 7 Ta'un 1 !n!an+ P"&a#n+an U&a'a 7> UU N* < Ta'un 17 !n!an+ Pa&a" M*a &$
2) Kebiasaan
K$#a&aan an+ #akukan &;a"a !"u& mn"u& an !#ak !"-u!u& an &ua' #!"#ma *' ma&a"aka! -aa umumna &"!a -a+an+ -aa k'u&u&na, a-a! #-aka# ju+a &$a+a# &um$" 'ukum -aa Hukum Da+an+. Ha #n# &&ua# n+an -a&a 1%% KUH P"a!a $a'3a -"janj#an !#ak &aja mn+#ka! an+ &;a"a !+a& #-"janj#kan, !!a-# ju+a !"#ka! -aa k$#a&aan0k$#a&aan an+ &&ua# n+an -"janj#an !"&$u!. C*n!*'na !n!an+ -m$"#an k*m#, jua $# n+an an+&u"an, an &$a+a#na. 3) Yurisprudensi
6u"#&-"un aaa' -u!u&an0-u!u&an Hak#m a!au Pn+a#an an+ !a' $"kkua!an 'ukum !!a- an #$na"kan *' Ma'kama' A+un+ &$a+a# Pn+a#an ka&a, a!au -u!u&an Ma'kama' A+un+ &n#"# an+ &ua' $"kkua!an 'ukum !!a-. 4) Peranian !n"ernasional
P"janj#an #n!"na*na #aakan n+an !ujuan a+a" -n+a!u"an !n!an+ -"&*aan Hukum Da+an+ a-a! #a!u" &;a"a &"a+am *' man+0man+ 'ukum na*na a"# n+a"a0n+a"a -&"!a an+ !"#ka! aam -"janj#an #n!"na*na !"&$u!. Un!uk a-a! #!"#ma an mm-una# kkua!an 'ukum an+ mn+#ka! maka -"janj#an #n!"na*na !"&$u! 'a"u& #"a!##ka *' man+0man+ n+a"a an+ !"#ka! aam -"janj#an #n!"na*na
!"&$u!.
Ma;am -"janj#an #n!"na*na : 1> #rak"a" a#!u -"janj#an $#a!"a an+ #akukan *' ua n+a"a &aja. C*n!*'na: !"ak!a! an+ #$ua! *' In*na n+an Am"#ka an+ mn+a!u" !n!an+ -m$"#an -"#nun+an 'ak ;#-!a an+ kmu#an #&a'kan mau# K--"& N*.27 Ta'un 1< 2> Kon$ensi a#!u -"janj#an an+ #akukan *' $$"a-a n+a"a. C*n!*'na K*n?n Pa"#& an+ mn+a!u" !n!an+ m"k.
%) Peranian &ang dibua" para pihak
B"a&a"kan -a&a 1%%< KUH P"a!a #&$u!kan -"janj#an an+ #$ua! &;a"a &a' $"aku &$a+a# unan+0unan+ $a+# m"ka an+ mm$ua!na. Daam 'a #n#, -"&!ujuan, -"janj#an a!au-un k&-aka!an mm+an+ -"anan $a+# -a"a -#'ak. C*n!*'na aam -a&a 1( KUH P"a!a an+ mnn!ukan $a'3a &ama !#ak #-"janj#kan a#n, maka -n"a'an !"ja# # !m-a! #mana $a"an+ $"aa -aa &aa! !"ja# ka!a &-aka!. M#&akan
-n"a'an $a"an+ #-"janj#kan n+an kau&ua OB =" On B*a"> maka -n"a'an $a"an+ #ak&anakan k!#ka $a"an+ &ua' $"aa # a!a& ka-a. ') (ok"rin
Pna-a! &a"jana 'ukum =*k!"#n> aaa' -na-a! &&*"an+ a!au $$"a-a *"an+ &a"jana 'ukum an+ !"kna aam #mu -n+!a'uan 'ukum. D*k!"#n #n# a-a! mnja# a&a" -"!#m$an+an 'ak#m aam mnja!u'kan -u!u&anna.
M#&ana 'ak#m aam mm"#k&a -"ka"a a!au aam -"!#m$an+an -u!u&anna a-a! mn$u! *k!"#n a"# a'# 'ukum !"!n!u. Dn+an m#k#an 'ak#m #an++a- !a' mnmukan 'ukumna mau# &um$" 'ukum an+ $"u-a *k!"#n !"&$u!.
Hukum isnis &ang erlaku di !ndonesia A. Pn+"!#an Hukum B#&n#& I&!#a' /'ukum $#&n#&5 &$a+a# !"jma'an a"# #&!#a' /Bun&& La35 &an+a! $anak # -aka# 3a&a #n#, $a#k # kaan+an akam#& mau-un # kaan+an -a"a a"!#k. M&k#-un $+#!u, $anak #&!#a' a#n an+ &un++u'-un !#ak &ama -"& &ama a"!#na, !!a-# mm-una# "uan+ #n+ku- an+ m#"#-0m#"#- n+an #&!#a' 'ukum $#&n#&. I&!#a'0#&!#a' !"'aa- 'ukum $#&n#& !"$u! &$a+a# $"#ku! : 1. Hukum Da+an+ =&$a+a# !"jma'an a"# /T"a La35> 2. Hukum P"n#a+aan =&$a+a# !"jma'an a"# ;*mm";#a La3 > %. Hukum Ek*n*m# =&$a+a# !"jma'an a"# /;*n*m#; a35> I&!#a' /'ukum a+an+ a!au /'ukum -"n#a+aan5 m"u-akan #&!#a' n+an ;aku-an an+ &an+a! !"a#*na an &an+an! &m-#!. S$a$, -aa -"#n-na kua #&!#a' !"&$u! 'ana m#n+ku-# !*-#;0!*-#k an+ !"a-a! aam k#!a$ unan+0unan+ 'ukum a+an+ =KUHD> &aja. Paa'a, $+#!u $anak !*-#k 'ukum $#&n#& an+ !#ak #a!u" a!au !#ak a+# #a!u" aam k#!a$ unan+0unan+ 'ukum a+an+ =KUHD>. M#&ana, mn+na# -"&"*an !"$a!a& , k*n!"ak $#&n#&, -a&a" m*a, m"+" an aku#, -"k"#!an, 'ak a!a& kkaaan #n!k!ua, -"-ajakan, $#&n#& #n!"na*na an ma' $anak a+#. Smn!a"a n+an #&!#a' /'ukum k*n*m# ;aku-anna &an+a! ua&, $"'u$un+an n+an aana -n+"!#an k*n*m# aam a"!# m#k"* an mak"*, k*n*m# -m$an+unan an k*n*m# &*a, k*n*m# manajmn an akun!an, an+ k&muana !"&$u! mau !#ak mau 'a"u& # ;aku- *' #&!#a' /'ukum k*n*m#5. )a#, k#!a ##'a! a"# &+# $a!a&an "uan+ #n+ku-na, maka j#ka #&!#a' 'ukum a+an+ a!au 'ukum -"n#a+aan "uan+ #n+ku-na &an+a! ua&. Ka"na #!u, mman+ #&!#a' an+ #a aaa' /'ukum $#&n#&5 #!u &n#"#. Sa#n #!u, j#ka #&!#a' /'ukum a+an+5 a!au #&!#a' /'ukum -"n#a+aan5, kua #&!#a' !"&$u! &ua' &an+a! !"a#*na, $a'kan &ua' mnja#kak5,maka n+an #&!#a' /'ukum $#&n#&5 -nkananna aaa' k-aa 'a0'a an+ m*"n an+ &&ua# n+an -"km$an+anna an+ mu!ak'#". I!ua' &$a$na, #$an#n+kan n+an #&!#a'0#&!#a'
a#nna !"&$u!, #&!#a' /'ukum $#&n#&5 &aa! #n# $#' -*-ua" an &an+a! $anak #+unakan *"an+, $a#k # In*na mau-un # $anak N+a"a a#n, $a'kan *' ma&a"aka! #n!"na*na. S$na"na, a-aka' an+ #mak&u n+an #&!#a' /'ukum $#&n#&5 #!u &$a+a#mana #k!a'u# $a'3a #&!#a' /'ukum $#&n#&5 !"#"# a"# 2 =ua> ka!a, a#!u ka!a /'ukum5 an ka!a /$#&n#&5. Banak #n# &ua' #$"#kan k-aa ka!a /'ukum5 m&k#-un !#ak aa 1 =&a!u> #n# -un an+ a-a! #ka!akan n+ka- an mn++am$a"kan a"a' a"!# 'ukum &;a"a u!u'. San+kan !"'aa- #&!#a' /$#&n#&5 an+ #mak&ukan aaa' &ua!u u"u&an a!au k+#a!an a+an+, #nu&!"# a!au kuan+an an+ #'u$un+kan n+an -"*uk a!au -"!uka"an $a"an+ a!au ja&a =A$u""a;'man, 11:17>, n+an mnm-a!kan uan+ a"# -a"a n!"-"nu" aam "#k* !"!n!u n+an u&a'a !"!n!u n+an m*!# un!uk mna-a!kan kun!un+an ="#man, ja;k P., 1<:88>. Dn+an m#k#an, an+ #mak&u n+an 'ukum $#&n#& aaa' &ua!u -"an+ka! ka#a' 'ukum =!"ma&uk n*";mn!0na> an+ mn+a!u" !n!an+ !a!a ;a"a -ak&anaan u"u&an a!au k+#a!an a+an+, #nu&!"# a!au kuan+an an+ #'u$un+kan n+an -"*uk a!au -"!uka"an $a"an+ a!au ja&a n+an mnm-a!kan uan+ a"# -a"a n!"-"nu" aam "#k* !"!n!u n+an u&a'a !"!n!u n+an m*!# =a"# n!"-"nu" !"&$u!> aaa' un!uk mna-a!kan kun!un+an !"!n!u. un+ Hukum B#&n#& aaa' &$a+a# &um$" #n*"ma an+ $"+una $a+# -"ak!# $#&n#&, un!uk mma'am# 'ak an k3aj#$anna aam -"ak!k $#&n#&, a+a" !"3uju 3a!ak an -"#aku ak!#?#!a& # $#an+ $#&n#& an+ $"ka#an, 3aja", an #nam#& =an+ #jam#n *' k-a&!#an 'ukum>. 2 ASPEK POKOK ASAS HUKUM BISNIS : a> A&-k k*n!"ak =-"janj#an> an+ mnja# &um$" 'ukum u!ama #mana man+0man+ -#'ak !unuk -aa -"janj#an an+ !a' #&-aka!# $"&ama. $> A&-k k$$a&an mm$ua! -"janj#an #mana -a"a -#'ak $$a& mm$ua! an mnn!ukan # a"# -"janj#an an+ #&-aka!# $"&ama. Aa-un an+ m"u-akan "uan+ #n+ku- a"# 'ukum $#&n#& #n#, an!a"a a#n aaa' &$a+a# $"#ku! : 1. K*n!"ak B#&n#& 2. )ua $# %. Bn!uk0$n!uk -"u&a'aan (. P"u&a'aan +* -u$#; an -a&a" m*a 7. Pnanaman m*a an+ 8. K-a##!an an #ku#a . M"+" an aku# <. P"k"#!an an -m$#aaan . )am#nan 'u!an+ 1. Su"a! $"'a"+a 11. P"$u"u'an 12. Hak a!a& kkaaan #n!k!ua 1%. An!# m*n*-*# 1(. P"#nun+an k*n&umn 17. Ka+nan an #&!"#$u 18. A&u"an 1. P"-ajakan 1<. Pn&a#an &n+k!a $#&n#& 1. B#&n#& #n!"na*na 2. 'ukum -n+an+ku!an =a"a!, au!, ua"a, an mu!#m*a> Sumber Hukum isnis !ndonesia
• •
•
• • •
Sum$" 'ukum $#&n#& &&un++u'na &ama n+an &um$" 'ukum # In*na. S"u-a n+an $#an+ 'ukum a#nna, &um$" 'ukum $#&n#& a-a! #&$u!kan &$a+a# $"#ku!: P"a!u"an -"unan+0unan+an, a#!u -"a!u"an 'ukum an+ $"aku, &-"!#: Unan+0 Unan+, P"a!u"an Pm"#n!a', an a#n &$a+a#na. P"janj#an a!au k*n!"ak, a#!u k&-aka!an an+ #$ua! *' -a"a -#'ak aam !"an&ak $#&n#&. Aa ju+a -na-a! an+ mna!akan $a'3a -"janj#an a!au k*n!"ak $"aku &$a+a# Unan+0Unan+ !"'aa- -a"a -#'ak an+ mm$ua!na. T"ak!a!, a#!u k!n!uan aam 'u$un+an an 'ukum #n!"na*na, $a#k $"u-a k&-aka!an an!a"a -a"a -m#m-#n n+a"a # un#a, -"a!u"an aam 'ukum #n!"na*na, -*man an+ #$ua! *' m$a+a0m$a+a un#a, an a#n &$a+a#na an+ #$"akukan # In*na. 6u"#&-"un, a#!u k-u!u&an 'ukum an+ $#a&ana mnja# -*man aam m"umu&kan a!au mnja# -"!#m$an+an aam -nu&unan -"a!u"an a!au k-u!u&an 'ukum $"#ku!na. K$#a&aan0k$#a&aan aam $#&n#&, a#!u k$#a&aan an+ #akukan *' -aku $#&n#& -aa umumna. D*k!"#n, a#!u -na-a! -aka" a!au a'# 'ukum an+ $"ka#!an n+an 'ukum $#&n#&. D*k!"#n $#a&a -ua #&$u! n+an -na-a! -a"a &a"jana 'ukum. Daam hukum bisnis Indonesia !"a-a! $$"a-a -"a!u"an -"unan+0unan+an an+ mnja# ana&an $a+# !"an&ak $#&n#&. D#an!a"a -"a!u"an -"unan+0unan+an !"&$u!, $$"a-a #an!a"ana mm##k# &a#n+ k!"ka#!an &a!u &ama a#n. B"#ku! #n# $$"a-a -"a!u"an -"unan+0unan+an aam 'ukum $#&n#& # In*na, an!a"a a#n: •
Buku III K#!a$ Unan+0Unan+ Hukum P"a!a !n!an+ P" #ka!an
•
K#!a$ Unan+0Unan+ Hukum Da+an+
•
Unan+0Unan+ N*m*" < Ta'un 1 !n!an+ D*kumn P"u&a'aan
•
Unan+0Unan+ N*m*" 1 Ta'un 17 &$a+a#mana !a' u$a' mnja# Unan+0 Unan+ N*m*" ( Ta'un 2 !n!an+ P"&"*an T"$a!a&
•
Unan+0Unan+ N*m*" 27 Ta'un 12 !n!an+ P"k*-"aan
•
Unan+0Unan+ N*m*" 1 Ta'un 1< !n!an+ P"$ankan
•
Unan+0Unan+ N*m*" 1( Ta'un 21 !n!an+ Pa!n
•
Unan+0Unan+ N*m*" 17 Ta'un 21 !n!an+ M"k
•
Unan+0Unan+ N*m*" % Ta'un 2 !n!an+ Ra'aa Da+an+
•
Unan+0Unan+ N*m*" %1 Ta'un 2 !n!an+ D&a#n Inu&!"#
•
Unan+0Unan+ N*m*" 7 Ta'un 1 !n!an+ La"an+an M*n*-*# an P"&a#n+an U&a'a T#ak S'a!
•
Unan+0Unan+ N*m*" < Ta'un 1 !n!an+ P"#nun+an K*n&umn
•
Unan+0Unan+ N*m*" % Ta'un 2( !n!an+ K-a##!an an Pnunaan K3aj#$an Pm$aa"an U!an+
•
Unan+0Unan+ N*m*" % Ta'un 1 !n!an+ A"$#!"a& an A!"na!# Pn&a#an Sn+k!a.
Namun m#k#an, a&a" 'ukum a"# 'ukum $#&n#& # In*na an+ !"!u#& aaa' &$a+a# $"#ku!: 1. KUH Da+an+ an+ $um $anak # u$a'. 2. KUH a+an+ an+ &ua' $anak $"u$a'. %. KUH Da+an+ an+ &ua' #+an!# n+an P"unan+0unan+an an+ $a"u. (. KUH P"a!a an+ $um $anak #u$a'. 7. KUH P"a!a an+ &ua' $anak $"u$a'. 8. KUH P"a!a an+ &ua' #+an!# n+an P"una+0unan+an an+ $a"u. . P"unan+0unan+an an+ !#ak !"#ka! n+an KUH Da+an+ mau-un KUH P"a!a. B"#ku! #n# -nja&an a"# man+0man+ ka!+*"# !"&$u!, a#!u &$a+a# $"#ku!: 1. KUH Da+an+ an+ $um $anak # u$a' Ma' $anak k!n!uan aam KUH Da+an+ an+ -aa -"#n-na $um $"u$a' an+ mn+a!u" !n!an+ $"$a+a# a&-k a"# 'ukum $#&n#&, m&k#-un &ua' $a"an+ !n!u &ua' $anak a"# k!n!uan !"&$u! an+ &ua' u&an+ #makan Jaman. K!n!uan0k!n!ua aam KUH Da+an+ an+ -aa -"#n-na ma' $"aku aaa' -n+a!u"an !n!an+ 'a0'a &$a+a# $"#ku!: a. Ka+nan an #&!"#$u!*" =maka" an k*m#*n"> $. Su"a! $"'a"+a =3&, ;k an ak&-> ;. Pn+an+ku!an au! 2. KUH Da+an+ an+ &ua' $anak $"u$a' D#&am-#n+ #!u, ma' aa k!n!uan aam KUH Da+an+ an+ -aa -"#n-na ma' $"aku, akan !!a-# !a' $anak $"u$a' an+ mn+a!u" !n!an+ $"$a+a# a&-k a"# 'ukum $#&n#&. K!n!uan0k!n!uan aam KUH Da+an+ an+ -aa -"#n-na ma' $"aku, !!a-# !a' $anak $"u$a' aaa' -n+a!u"an !n!an+ 'a0'a $"#ku!: a. Pm$ukuan Da+an+ $. A&u"an %. KUH Da+an+ an+ &ua' #+an!# n+an P"unan+0unan+an an+ $a"u Sanju!na, aa ju+a k!n!uan aam KUH Da+an+ an+ !a' #;a$u! an #+an!# n+an -"unan+0unan+an an+ $a"u &'#n++a &;a"a u"##& *"ma !#ak $"aku a+#. 6akn# k!n!uan0k!n!uan an+ mn+a!u" !n!an+ $"$a+a# a&-k an 'ukum $#&n#& $"u-a: a. P"&"*an T"$a!a& $. Pm$ukuan P"&"*an ;. Rkam an -nun!u!an km$a# aam k-a##!an (. KUH P"a!a an+ $um $anak #u$a' Kmu#an, ma' aa k!n!uan aam KUH P"a!a an+ -aa -"#n-na $um $"u$a' an+ mn+a!u" !n!an+ $"$a+a# a&-k a"# 'ukum $#&n#&. K!n!uan0k!n!uan aam KUH P"a!a an+ -aa -"#n-na ma' $"aku aaa' -n+a!u"an !n!an+ 'a0'a &$a+a# $"#ku!: a. K*n!"ak $. )ua B# ;. H#-*!#k =a!a& Ka-a>
7. KUH P"a!a an+ &ua' $anak $"u$a' D#&am-#n+ #!u, ma' aa k!n!uan aam KUH P"a!a an+ -aa -"#n-na ma' $"aku, !!a-# !a' $anak $"u$a' an+ mn+a!u" !n!an+ $"$a+a# a&-k a"# 'ukum $#&n#&. K!n!uan0k!n!uan aam KUH P"a!a an+ -aa -"#n-na ma' $"aku, !!a-# !a' $anak $"u$a' aaa' -n+a!u"an !n!an+ 'a &$a+a# $"#ku!: 0 P"k"#!an =P"janj#an P#njammm#njam> 8. KUH P"a!a an+ &ua' #+an!# n+an P"unan+0unan+an an+ $a"u Sanju!na, aa ju+a k!n!uan aam KUH P"a!a an+ !a' #;a$u! an #+an!# n+an -"unan+0unan+an an+ $"u &'#n++a &;a"a u"##& *"ma !#ak $"aku a+#. 6akn# k!n!uan0k!n!uan an+ mn+a!u" !n!an+ $"$a+a# a&-k a"# 'ukum $#&n#& $"u-a: a. Hak !an++un+an =a'uu '#-*!#k a!a& !ana'> $. P"$u"u'an . P"unan+0unan+an an+ !#ak !"ka#! n+an KUH Da+an+ mau-un KUH P"a!a Banak ju+a k!n!uan -"unan+0unan+ an In*na an+ mn+a!u" $"$a+a# a;! a"# 'ukum $#&n#& an+ !#ak "#ka!, $a#k n+an KUH Da+an+ mau-un n+an KUH P"a!a. K!n!uan an+ !#ak !"#ka! n+an KUH P"a!a a!au KUH Da+an+ !"&$u!, an!a"a a#n aaa' k!n!uan0k!n!uan !n!an+ 'a0'a &$a+a# $"#ku!: a. P"u&a'aan G* Pu$#; an -a&a" m*a $. Pnanaman m*a an+ ;. K-a##!an an #ku#a . Aku an m"+" . Pm$#aaan . Hak a!a& kkaaan #n!k!ua =HAKI> +. An!# m*n*-*# '. P"#nun+an k*n&umn #. Pn&a#an &n+k!a $#&n#& j. B#&n#& #n!"na*na Ruan+ L#n+ku- Hukum B#&n#& In*na Mn+#n+a! 'ukum $#&n#& In*na a'#" un!uk mn+a!u", mn+a3a, m#nun+# k+#a!an k*n*m#, maka "uan+ #n+ku- 'ukum $#&n#& ju+a $"ka#!an n+an k+#a!an0k+#a!an !"&$u!. Ham-#" &!#a- &n# k+#a!an $#&n#& # In*na &ua' !"&n!u' *' 'ukum $#&n#&. K$"aaan 'ukum $#&n#& &aa! #n#, !a' $"'a mn+# "uan+ k*&*n+ -aa k+#a!an $#&n#&. Aa-un "uan+ #n+ku- 'ukum $#&n#&, an!a"a a#n: P"jaj#an an K*n!"ak B#&n#&, Baan U&a'a an Baan Hukum =P"u&a'aan>, Pm$#aaan, Pnanaman M*a9In?&!a& #, A&u"an, K-a##!an an L#ku#a, P"#nun+an K*n&umn, P"&a#n+an U&a'a, Pn+an+ku!an, Pajak, K!na+ak"jaan, Su"a! B"'a"+a, Hak a!a& Kkaaan In!k!ua, Pn&a#an Sn+k!a B#&n#&, an K+#a!an B#&n#& a#nna.
Home » Peluang Bisnis » Pengertian Defnisi Hukum Bisnis, Fungsi Dan Tujuannya
Pengertian Defnisi Hukum Bisnis, Fungsi Dan Tujuannya by andri | category Peluang Bisnis | No Comments Pengertian hukum bisnis -a&!#a' &ua' &an+a! #'aa *' ma'a&3a an+ mm-aja"# #mu $#&n#& -aa &aa! #a mnm-u' &!u#na. Namun, !"na!a -n+"!#an a"# 'ukum $#&n#&
an+ !"$#an+ ;uku- &"'ana &aa! #'aa !"&$u!, ;uku- &u#! j#ka ana mm-"ak!kkanna aam un#a na!a. 6a, 'ukum $#&n#& aaa' &$ua' -"unan+0unan+an an+ $"# !n!an+ !a!a ;a" a aam $"$#&n#& a+a" $#&n#& a!au -"a+an+an !"&$u! $#&a !"!#$ an ma&aa' an+ aa aam $#&n#& !"&$u! $#&a #&&a#kan n+an $a#k !an-a 'a"u& mn#m-an+ a"# 'ukum an+ !a' $"aku. K!#ka &&*"an+ $"n#a! mnjaankan &$ua' $#&n#&, &$na"na a+a" $#&n#&na aman a"# ma&aa', &&*"an+ !"&$u! 'a"u& mn+"!# $!u !n!an+ 'ukum aam $"$#&n#&. Tn!una &aa! mn+"!# 'ukum aam $"$#&n#&, #mu !"&$u! akan $"manaa! un!ukna j#kaau -aa &aa! mnjaankan $#&n#& m"ka mna-a!# &$ua' ma&aa'.
Fungsi dan Defnisi Hukum Bisnis
Ma&aa' aam $#&n#& !ak 'ana &*a #J#n $"$#&n#&, !!a-# ju+a ma&aa' n+an &a#n+an $#&n#&na an+ !"kaan+ mm$ua! -aku $#&n#& 'a"u& $"ma&aa' n+an 'ukum. Maka a"# #!u, mua# &ka"an+, $a+# ana an+ #n+#n $#&n#&na $"jaan n+an an;a", !ak aa &aa'na ana mn+!a'u# $#' !a# !n!an+ 'ukum aam $"$#&n#&.
Pn+"!#an a"# 'ukum $#&n#& &aja !#ak ;uku- k!#ka ana #n+#n !a'u $#' aam !n!an+ 'ukum $#&n#&. B#a&ana, &!a' ana mn+!a'u# !n!an+ #n# 'ukum $#&n#&, ana ju+a 3aj#$ !a'u !n!an+ un+ an !ujuanna. S!#akna, aa $$"a-a un+ a"# 'ukum $#&n#& an+ 3aj#$ #k!a'u# *' -aku $#&n#&. un+ an+ -"!ama, 'ukum $#&n#& $#&a #ja#kan &$a+a# &um$" #n*"ma $a+# -a"a -aku $#&n#&. 6a, n+an mm-aja"# 'ukum $#&n#&, maka m"ka $#&a mn+!a'u# &#k#! &uk $uk !n!an+ $"$#&n#& an+ $a#k an mn+un!un+kan. un+ 'ukum $#&n#& an+ kua aaa' -aku $#&n#& $#&a $#' mn+!a'u# 'ak an k3aj$anna &aa! mam$an+un &$ua' u&a'a. Hak $"$#&n#&, &aa' &a!una mun+k#n $#&a mna3a"kan -"*uk a-a-un &$a+a# -"*uk $#&n#& anaanna. 6an+ !"-n!#n+, -"*uk $#&n#&na !#ak mn#m-an+ a"# a!u"an -"unan+0unan+an an !#ak m"u+#kan *"an+ a#n. San+kan un!uk ma&aa' k3aj$an, k3aj#$an -aku $#&n#& aaa' mm$aa" -ajak. )a#, j#ka ana mn+"!# 'ukum $#&n#& n+an $a#k,&'a"u&na ana !#ak mu-akan k3aj#$an ana a#!u mm$aa" -ajak.
Tujuan Hukum Bisnis Tn!una ma' aa a+# un+ a"# 'ukum $#&n#& an+ 3aj#$ #-a'am# *' -aku $#&n#&. Dn+an aana 'ukum $#&n#& #'a"a-kan -aku $#&n#& akan $#' $#&a $"ka- $a#k aam mnjaankan $#&n#&. Daam &$ua' $#&n#& -a&!#a' ana mm##k# &a#n+an, $*' &aja $"&a#n+ un!uk mna-a!kan k&uk&&an aam $#&n#&, !!a-# ana 'a"u& #n+a! $a'3a $"&a#n+ 'a"u& &'a! an !#ak $*' mn++unakan ;a"a ;u"an+ an+ $#&a m"u+#kan -$#&n#& a#n. Sa#n un+ a"# 'ukum $#&n#&, ana-un ju+a 3aj#$ !a'u an -a'am !n!an+ !ujuan 'ukum $#&n#&. Tujuan 'ukum $#&n#& an+ -a#n+ m- aaa' m3ujukan &$ua' $#&n#& an+ aman an a# $a+# &mua -aku $#&n#&. D#'a"a-kan &!a' -aku $#&n#& mau mm-aja"# !n!an+ !*"# 'ukum $#&n#& mua# a"# -n+"!#an &am-a# n+an !ujuan 'ukum $#&n#&, -a"a -aku $#&n#& $#&a mnjaankan $#&n#&na n+an $a#k. )#kaau mman+ aa ma&aa' an+ 'a"u& m"ka 'aa-# aam $"$#&n#&, ma&aa' an+ mn+'aan+ !"&$u! $#&a #&&a#kan n+an $a#k an !#ak mn#m$ukan ma&aa' an+ $#&a mn#m-an+ n+an 'ukum. )a#, $#&a #ka!akan, k!#ka -aku $#&n#& mma'am# 'ukum $#&n#&, m"ka $#&a mnjaankan $#&n#& n+an $#jak an $#&a n+an mua' m"a#' k&uk&&anna. Sm*+a #n*"ma !n!an+ -n+"!#an 'ukum $#&n#& an !*"# 'ukum $#&n#& an+ a#nna $#&a $"manaa! $a+# -a"a -m$a;a.
Pengertian Hukum Bisnis dan Fungsinya !"!#
Pengertian hukum bisnis
Hukum bisnis meru$akan suatu $erangkat %ukum yang mengatur tatacara dan $elaksanaan suatu urusan atau kegiatan $erdagangan, industri, atau$un keuangan yang ber%ubungan dengan $ertukaran barang dan j asa, kegiatan $roduksi mau$un kegiatan menem$atkan uang yang dilakukan ole% $ara entre$eneur dengan usa%a dan moti& tertentu dimana suda% mem$ertimbangkan segala resiko yang mungkin terjadi" Latar belakang munculnya hukum bisnis Perekonomian yang se%at la%ir melalui kegiatan bisnis, $erdagangan atau$un usa%a yang se%at" 'egiatan ekonomi yang se%at tentu saja mem$unyai aturan yang menjamin terjadinya bisnis, $erdagangan atau$un usa%a yang se%at" Aturan atau hukum bisnis diperlukan karena : a" $i%ak yang terlibat di dalam bisnis membutu%kan sesuatu yang lebi% resmi bukan %anya sekedar janji atau$un itikad baik saja" b" kebutu%an untuk menci$takan u$aya %ukum yang da$at digunakan sebagaimana mestinya a$abila sala% satu $i%ak tidak memenu%i ke(ajiban atau melanggar $erjanjian yang tela% dise$akati maka %ukum bisnis da$at di$erankan sebagaimana mestinya"
Para $elaku bisnis $erlu mengeta%ui, mema%ami dan mem$elajari %ukum bisnis karena setia$ kegiatan bisnis yang dilakukannya suda% diatur ole% %ukum, se%ingga kegiatan bisnisnya tidak melanggar %ukum dan da$at mem$erole% keuntungan maksimum" Fungsi %ukum bisnis Pada dasarnya %ukum dibuat untuk menci$takan ke%idu$an dalam bermasyarakat yang aman, tertib dan tentram, begitu$ula dengan %ukum bisnis" )da$un &ungsi %ukum bisnis diantarnya * a" +enjadi sumber in&ormasi yang berman&aat bagi $elaku bisnis, b" +emberikan $enjelasan mengenai %ak dan ke(ajibannya di dalam $raktik bisnis, c" +e(ujudkan aktiitas bisnis dengan disertai (atak dan $erilaku $elakunya
se%ingga terci$ta kegiatan bisnis yang se%at, dinamis dan berkeadilan karena dijamin ole% ke$astian %ukum" -uang lingku$ %ukum bisnis -uang lingku$ %ukum bisnis meli$uti bebera$a %al, diantaranya * !" 'ontrak bisnis " Bentuk badan usa%a .PT, Firma, C/0 1" Pasar modal dan $erusa%aan go $ublik 2" kegiatan jual beli ole% $erusa%aan 3" 4nestasi atau $enanaman modal 5" 6ikuidasi dan $ailit #" +erger, akuisisi dan konsolidasi 7 " Pembiayaan dan $erkreditan 8" 9aminan %utang !:" ;urat
b" Hukum Publik .$idana >konomi?'=H Pidana0 c" Hukum Dagang .'=H Dagang0 d" Peraturan Perundang
ASPEK HUKU (A+A !S.!S - #ugas So0"skill semes"er % BAB I. ASPEK HUKUM DALAM BISNIS A. Pn+"!#an Ma;am F Hukum B#&n#& D3a&a #n# ak!#?#!a& $#&n#& $"km$an+ $+#!u -&a!na an !"u& m"am$a' k $"$a+a# $#an+, $a#k mnan+ku! $a"an+ mau-un ja&a. B#&n#& m"u-akan &aa' &a!u -#a" -n*-an+ aam u-aa mnukun+ -"km$an+an k*n*m# an -m$an+unan. Daam makukan $#&n#& !#ak mun+k#n -aku $#&n#& !"-a& a"# 'ukum ka"na 'ukum &an+a! $"-"an mn+a!u" $#&n#& a+a" $#&n#& $#&a $"jaan n+an an;a", !"!#$, aman &'#n++a !#ak aa -#'ak0-#'ak an+ #"u+#kan ak#$a! aana k+#a!an $#&n#& !"&$u!, ;*n!*' 'ukum $#&n#& aaa' unan+0unan+ -"#nun+an k*n&umn =UU N*. < !a'un 1>. Daam unan+0unan+ -"#nun+an k*n&umn aam -a&a #&$u! #a!u" !n!an+ k3aj#$an -n+u&a'a mn;an!umkan $ 'aa an kaaua"&a -aa &!#a- -"*uk an+ #a kua"kan. Dn+an k3aj#$an !"&$u! k*n&umn !"#nun+# k&'a!anna ka"na aa jam#nan -"#nun+an j#ka -"*uk &ua' aua"&a. B+#!u ju+a n+an k*n&umn uma! #&am aana $ 'aa akan !"jam#n a"# mn+k*n&um -"*uk 'a"am. C*n!*'0;*n!*' 'ukum an+ mn+a!u" #$#an+ $#&n#&, 'ukum -"u&a'aan =PT, C, #"ma>, k-a##!an, -a&a" m*a, -nanaman m*a PMA9PMDN, k-a##!an, #ku#a, m"+", aku#, -"k"#!an, -m$#aaan, jam#nan 'u!an+, &u"a! $"'a"+a, 'ukum k!na+ak"jaan9-"$u"u'an, 'ak kkaaan #n!k!ua, 'ukum -"janj#an =jua $#9!"an&ak a+an+>, 'ukum -"$ankan, 'ukum -n+an+ku!an, 'ukum #n?&!a, 'ukum !kn**+#, -" #nun+an k*n&umn, 'ukum an!# m*n*-*#, ka+nan, #&!"#$u, a&u"an, -"-ajakan, -n&a#an &n+k!a $#&n#&, -"a+an+an #n!"na*na9WTO, k3aj#$an -m$ukuan, . Dn+an m#k#an ja& a!u"an0a!u"an 'ukum !&$u! #a!a& &an+a! #$u!u'kan aam un#a $#&n#&. A!u"an0a!u"an 'ukum #!u #$u!u'kan ka"na : P#'ak0-#'ak an+ !"#$a! aam -"&!ujuan9-"janj#an $#&n#& #!u mm$u!u'kan &&ua!u an+ $#' a"#-aa &kaa" janj# &"!a #!#ka $a#k &aja. Aana k$u!u'an un!uk mn;#-!akan u-aa0u-aa 'ukum an+ a-a! #+unakan &ana#na &aa' &a!u -#'ak !#ak mak&anakan k3aj#$anna, !#ak mmnu'# janj#na. D#n#a' -"an 'ukum $#&n#& !"&$u!. Un!uk #!u -ma'aman 'ukum $#&n#& 3a&a #n# #"a&akan &mak#n -n!#n+, $a#k *' -aku $#&n#& an kaan+an -m$aja" 'ukum, -"ak!# 'ukum mau-un -m"#n!a' &$a+a# -m$ua! "+ua k$#jakan an+ $"ka#!an n+an un#a u&a'a. Ha #n# !#ak !"-a& a"# &mak#n #n!n& an #nam#&na ak!##!a& $#&n#& aam $"$a+a# &k!*" &"!a mn++*$ana &!m
-"k*n*m#an. Mnu"u! I&ma# Sa' aam $ukuna /HUKUM DAN EKONOMI5 1, : 5Mman+ $na" k*n*m# m"u-akan !uan+ -un++un+ k&j'a!"aan ma&a"aka! an mman+ $na" $a'3a #mu -n+!a'uan an !kn**+# aaa' !#an+0!#an+ -n*-an+ kmajuan &ua!u $an+&a namun !#ak a-a! #&an+ka $a'3a 'ukum m"u-akan -"ana!a an+ -aa ak'#"na mnn!ukan $a+a#mana k&j'a!"aan an+ #;a-a# !"&$u! a-a! #n#kma!# &;a"a m"a!a, $a+a#mana ka#an &*a a-a! #3ujukan aam k'#u-an ma&a"aka! an $a+a#mana kmajuan #mu -n+!a'uan an !kn**+# a-a! mm$a3a k$a'a+#aan "aka! $anak5. B"a&a"kan 'a #a!a& &an+a!a' !"#'a! $a'3a 'ukum &an+a! -n!#n+ aam un#a k*n*m#9$#&n#& &$a+a# aa! -n+a!u" $#&n#& !"&$u!. Kmajuan &ua!u k*n*m#9$#&n#& !#ak akan $"a"!# kaau kmajuan !#ak $"am-ak -aa k&ja'!"aan an ka#an an+ #n#kma!# &;a"a m"a!a *' "aka!. N+a"a 'a"u& mnjam#n &mua #!u. A+a" !#ak aa !"ja# -n+u&a'a kua! mn#na& -n+u&a'a ma', an+ kaa &mak#n kaa an+ m#&k#n &mak#n m#&k#n, &'#n++a !#ak aa k&#m$an+an aam !a!anan k'#u-an ma&a"aka!. D#n#a' -"an 'ukum mm$a!a 'a !"&$u!. Maka #$ua! -"an+ka! 'ukum an+ mn+a!u" #$#an+ $#&n#& !"&$u! ='ukum $#&n#&>. Dn+an !a' #$ua!na 'ukum $#&n#& !"&$u! =-"a!u"an -"unan+0unan+an> #m$a&na aaa' 'ukum $#&n#& !"&$u! 'a"u& #k!a'u#9#-aja"# *' -aku $#&n#& &'#n++a $#&n#&na $"jaan &&ua# n+an k*"#*" 'ukum an !#ak mm-"ak!#kkan $#&n#& an+ $#&a m"u+#kan ma&a"aka! ua& =m*n*-*# an -"&a#n+an u&a'a !#ak &'a!>. Ba+a#mana-un ju+a aana -"!um$u'an k*n*m# an+ &an+a! -&a! &"!a k*m-k& ma'#"kan $"$a+a# $n!uk k"ja&ama $#&n#&. K"ja&ama $#&n#& an+ !"ja# &an+a! $"anka "a+am !"+an!un+ -aa $#an+ $#&n#& a-a an+ &an+ #jaankan. Kanka"a+aman k"ja&ama $#&n#& #n# !n!u &aja ma'#"kan ma&aa' &"!a !an!an+an $a"u ka"na 'ukum 'a"u& a- un!uk a-a! mn+an!#-a &!#a- -"km$an+an an+ mun;u. B. Tujuan Hukum 1. Hukum Un!uk #!u -ua aa $a#kna -nu#& akan mm$"#kan &$ua' #n# 'ukum &$a+a# a;uan k#!a un!uk mm-aja"# ma!a ku#a' Hukum B#&n#&. D#n# 'ukum a"# uu -a"a a'# $um aa &a!u k&a!uan. Man+0man+ m"ka mn#n#kan an+ $"$a0$a -ua namun maknana &ama. Mu+k#n #!ua' ;#"# k'a& #mu &*a $a'3a &$ua' #n# !#ak 'a"u& $aku. La#n 'a n+an #mu k&ak9-a&!# &$ua' #n# 'a"u& aj+ an !#ak $*' $"u$a'0"u$a'. Namun, !a!kaa k#!a kan mm-aja"# 'ukum -*!# a#!u 'ukum an+ $"aku # &ua!u n+a"a &-"!# n+a"a In*na, maka !n!u -"u &$ua' $a!a&an #n# &$a+a# a;uan9-+an+an &'#n++a k#!a akan mua' aam mm-aja"# &$ua' 'ukum !"&$u!. Mn+a-a ma&a"aka! ma' $u!u' 'ukum Paa'a aam k'#u-an &'a"#0'a"# &ua' aa &ma;am -"a!u"an0-"a!u"an an+ '#u- an+ mn+a!u" -"+auan m"ka &'a"#0'a"#. P"a!u"an '#u- an+ #mak&u aaa' n*"ma9ka#a', &-"!# n*"ma a+ama, n*"ma k&*-anan, n*"ma k&uaan. D#mana n*"ma0n*"ma !"&$u! &ua' !um$u' an $"km$an+ aam k'#u-an ma&a"aka!. Mn+a-a n*"ma 'ukum ma' #-"ukan. S;a"a n+ka! a-a! #ka!akan $a'3a -"una n*"ma 'ukum ka"na k!#+a n*"ma !"&$u! !#ak mam-u mm$"#kan &;a"a an+&un+ "a&a ka#an an k$na"an $a+# ma&a"aka!. N*"ma a+ama 'ana $"aku $a+# a+amana man+0man+, !#ak $"aku &;a"a mnu"u' $a+# a+ama an+ a#n. N*"ma k&*-anan an k&uaan ju+a 'ana $"aku -aa +**n+an !"!n!u. S$a$ $#&a &aja +**n+an &a!u mn+an++a- #n# !#ak &*-an9!#ak &ua &mn!a"a +**n+an an+ a#n #!u aaa' &*-an9&ua.
Un!uk #!u -"u &$ua' n*"ma an+ mn+a!u" k-n!#n+an an+ &ama an mnu"u' aam -n+akanna !an-a k;ua#. Daam 'ukum #kna n+an #&!#a' $"aku &;a"a un##ka =$"aku $a+# &u"u' +**n+an>. N*"ma &ma;am #n# a-a! $"aku &;a"a mnu"u' #ka"nakan aam -m$ua!an n*"ma #!u ja&, $a#k #!u !a!a ;a"a -m$ua!anna, $n!ukna mau-un a-a an+ mm$ua!. Ta!a ;a"a -m$ua!anna !n!u 'a"u& mn+a;u -aa k-n!#n+an0k-n!#n+an ma&a"aka! an+ 'a"u& ##nun+#. Bn!ukna !n!u 'a"u& !"!u#& an+ #kna n+an #&!#a' aJa& +a#!a&. San+kan a-a an+ mm$ua!na !n!u m$a+a an+ $"3nan+ &$a+a# m$a+a -"3ak#an an+ $"k-n!#n+an ="aka!>. Hukum A-a #!u 'ukum Banak &ka# -a"a a'# mm$"#kan #n# 'ukum. T#ak aa k&amaan #n#!# a!a& #n# !"&$u!. Ha #n# ka!a P"*. D". Sa!j#-!* Ra'a"j*, SH, 'ukum "ana'na &an+a! ua&. Namun 3aau-un -a"a a'# !#ak mm-una# k&amaan aam mm$"#kan #n#. Hak#ka! an mak&u a"# #n# -a"a a'# !"&$u! &ama. Pa"a aka" 'ukum &-aka! $a'3a n+an k*m-k!a& an mu!#-"&-k!#, 'ukum !#ak a-a! ##n#kan &;a"a k*m-"'n an "-"&n!a!#. S$a+a#mana #!+a&kan *' an A-**"n, !#aka' mun+k#n &ua!u #n# un!uk 5'ukum5. P"na!aan !" &$u! $ukana' &ua!u -anan+an an+ -m#&!#&, !!a-# #a&a"kan -aa kna!aan $!a-a k*m-k& an mu!#-"&-k!# un!uk mn#n#kan 'ukum. Daam $ukuna $"juu In##n+ !*! &!u# ?an H! N!'"an& R;'!, 177, A-**"n mn$u!kan $a'3a 'ukum an+ $anak &+#na an m#-u!# &+aa ma;am an+ mn$a$kan !ak mun+k#n *"an+ mm$ua! &ua!u #n# a-a &$na"na 'ukum #!u> B$"a-a #n# 'ukum : 1. an A-**"n, 'ukum #!u $anak &+#na an m#k#an ua&na &'#n++a !#ak mun+k#n mna!akana aam =&a!u> "umu&an an+ mmua&kan. 2. I K#&;', *' ka"na 'ukum #!u !#ak a-a! #!an+ka- *' -an;a #n"a maka &uka"a' un!uk mm$ua! #n# !n!an+ 'ukum an+ mmua&kan. %. Lma#", 'ukum an+ $anak &+#na an m#-u!# &+aa ma;am 'a #!u mn$a$kan !ak mun+k#n *"an+ mm$ua! &ua!u #n# a-a-un 'ukum #!u &$na"na. (. D"&. E. U!";'!, SH, Hukum aaa' '#m-unan -"a!u"an0-"a!u"an =-"#n!a'0-"#n!a' an a"an+an0a"an+an> an+ mn+u"u& !a!a !"!#$ &ua!u ma&a"aka! an ka"na #!u 'a"u& #!aa!# *' ma&a"aka! #!u. 7. SM. Am#n, SH, Hukum aaa' kum-uan -"a!u"an0-"a!u"an an+ !"#"# a"# n*"ma an &ank&ank. 8. ).C.T. S#m*"an+k#", SH F W*"j*n* Sa&!"*-a"n*!*, Hukum aaa' -"a!u"an0-"a!u"an an+ $"a! mmak&a, an+ mnn!ukan !#n+ka' aku manua aam #n+kun+an ma&a"aka! an+ #$ua! *' $aan0$aan "&m# an+ $"3aj#$, -an++a"an mana !"'aa -"a!u"an0-"a!u"an !a# $"ak#$a! #am$#na !#nakan a#!u 'ukuman !"!n!u. . M.H. T#"!aa!m#jaja, SH, Hukum aaa' &mua a!u"an =n*"ma an+ 'a"u& #!u"u! aam !#n+ka' aku !#nakan0!#nakan aam -"+auan '#u- n+an an;aman m&!# mn++an!# k"u+#an 0 j#ka man++a" a!u"an0a!u"an #!u akan mm$a'aakan #"# &n#"# a!au 'a"!a, um-amana *"an+ akan k'#an+an km"kaanna, # na &$. <. an *n'*?n =H! aa!";'! ?an N"an&;' In#>, Hukum aaa' &ua!u +jaa aam -"+auan '#u- an+ $"+j*ak !"u& mn"u& aam kaaan $n!u" mm$n!u" !an-a 'n!#0'n!#na n+an +jaa a#nna. . W#"j*n* P"*j*#k*"*, 'ukum aaa' "an+ka#an -"a!u"an2 mn+na# !#n+ka' aku *"an+0 *"an+ &$a+a# an++*!a &ua!u ma&a"aka!. 1. S*"*j* W#+nj*#-*"*, 'ukum aaa' '#m-unan -"a!u"an2 '#u- an+ $"a! mmak&a, $"#kan &ua!u -"#n!a', a"an+an a!au -"#J#nan un!uk $$"ua! !#ak $$"ua! &&ua!u &"!a n+an mak&u un!uk mn+a!u" !a!a !"!#$ aam k'#u-an ma&a"aka!. Waau-un k#!a mn+k*m-#a &juma' -na-a! &a"jana aam #n# a-a 'ukum #!u, namun !!a- !#ak akan mam-u mm-"*' &ua!u #n# an+ mmua&kan &mua -#'ak.
Namun m#k#an -a#n+ !#ak a"# &juma' -na-a! &a"jana #am$# -ma'aman an+ &a#n+ mn+ka-# &a!u &ama a#n. K#!a !#ak $$#;a"a ma&aa' -ua& a!au !#ak, !!a-# mm$"#kan -ma'aman !n!an+ -n+"!#an 'ukum. Un!uk #!u a"# &k#an #n# !"&$u!, -nu#& akan mm$"#kan #n# $"a&a"kan km-uan a"# #n##n# -a"a a'# !"&$u!. Tujuanna aaa' a+a" ma'a&3a $#&a mma'am# &;a"a mna&a" !n!an+ 'ukum aam "an+ka mm-aja"# ma!a ku#a' 'ukum $#&n#& &anju!na. /Hukum aaa' '#m-unan -"a!u"an0-"a!u"an an+ mn+a!u" -"+auan '#u- ma&a"aka!, an+ #$ua! *' m$a+a an+ $"3nan+, $"a! mmak&a, $"# -"#n!a' an a"an+an an+ a-a$#a #an++a" akan mna-a! &ank an+ !+a&5. B"a&a"kan #n# # a!a& a-a! #u"a#kan : 1. H#m-unan -"a!u"an0-"a!u"an an+ mn+a!u" -"+auan '#u- ma& a"aka! mak&una aaa' $a'3a 'ukum #!u #$ua! &;a"a !"!u#& an+ !"#"# a"# kaa' an+ an+ mn+a!u" k-n!#n+an0k-n!#n+an ma&a"aka! mau-un n+a"a. 2. D#$ua! *' m$a+a an+ $"3nan+ aaa' 'ukum !"&$u! #$ua! *' m$a+a an+ $na"0$na" #$"# amana! un!uk mm$ua!na *' "aka! a&a !#ak $"!n!an+an n+an k-n!#n+an ma&a"aka! &'#n++a ma&a"aka!a aman, !n!"am, !"!#$ an ama#. %. B"a! mmak&a ka"na 'ukum #!u aam -n+akanna a-a! #-ak&akan 3aau-un ma&a"aka! mn*akna. (. B"# -"#n!a' an a"an+an mak&una aaa' $a'3a 'ukum !"&$u! aana &&ua!u an+ 'a"u& #ak&anakan an &&ua!u 'a"u& #!#n++akan. 7. Aana &ank an+ !+a& mak&una aaa' 'ukum !"&$u! a-a$#a #an++a" maka mna-a! &ank an+ an+&un+ a-a! #$"#kan 3aau-un mau# -"*&& -"an+an !"$#' a'uu. P"u #k!a'u# #n# #a!a& $"a! -*!#?#&m, mak&una #n# aam a"!# 'ukum -*!# a#!u 'ukum an+ $"aku an #$n!uk *' n+a"a a!au a!a& a&a" k&-aka!an an+ #aku# ju+a &$a+a# unan+0unan+. 2. B#&n#& S;a"a 'a"#a' ka!a $#&n#& $"a&a a"# #&!#a' In++"#& /Bun&&5 an+ $"a"!# k+#a!an u&a'a. Mnu"u! R#;'a" Bu"!*n S#ma!u-an+ ka!a $#&n#& &"#n+ #a"!#kan &$a+a# k&u"u'an k+#a!an u&a'a an+ #jaankan *' *"an+ a!au $aan &;a"a !"a!u" an !"u&0mn"u&, a#!u $"u-a k+#a!an mn+aakan $a"an+0$a"an+ a!a& ja&a0ja&a mau-un a#!a&0a#!a& un!uk #-"jua$#kan, #-"!uka"kan a!au #&3a+unakan n+an !ujuan mna-a!kan kun!un+an. Kamu& $&a" In*na, mn$u!kan /B#&n#& aaa' u&a'a a+an+, u&a'a k*m"a aam un#a -"a+an+an5. S'#n++a $#&n#& #!u &;a"a umum $"a"!# &ua!u k+#a!an a+an+, #nu&!"#, kuan+an. Smua k+#a!an #!u #'u$un+kan n+an -"*uk an -"!uka"an $a"an+ a!au ja&a an u"u&an0u"u&an kuan+an an+ $"!a#an n+an k+#a!an0k+#a!an #n# *' ka"na #!u, &ua!u -"u&a'aan aam &aa' &a!u ;a$an+ k+#a!an a!au &ua!u -n+an+ku!an a!au u"u&an an+ #'u$un+kan n+an k+#a!an $#&n#& #!u. A!au B#&n#& aaa' &mua ak!#?#!a& an+ m#$a!kan -n#aan $a"an+ an ja&a an+ #-"ukan an ##n+#nkan *' *"an+ a#n, !ujuanna un!uk mna-a!kan kun!un+an. Aa-un k+#a!an $#&n#& &;a"a umum a-a! $akan % $#an+ u&a'a a#!u : 1. B#&n#& aama a"!# k+#a!an -"a+an+an =C*mm";>, a#!u : k&u"u'an k+#a!an jua $# an+ #akukan *' *"an+0*"an+ an $aan0$aan, $a#k # aam n+"# mau-un #ua" n+"# a!au-un an!a"a n+a"a un!uk !ujuan mm-"*' kun!un+an. C*n!*' : P"*u&n =-a$"#k>, a", a+n, +"*", !*k*, &$. 2. B#&n#& aam a"!# k+#a!an #nu&!"# =Inu&!"> a#!u k+#a!an mm-"*uk a!au mn+'akan $a"an+0$a"an+ an+ n##a#na $#' $"+una a"# a&ana. C*n!*' : Inu&!"# -"'u!anan, -"k$unan, -"!am$an+an, -n++a#an $a!u, -m$ua!an +un+, jm$a!an,
-a$"#k makanan, -aka#an, k"aj#nan, -a$"#k mn, &$. %. B#&n#& aam a"!# k+#a!an ja&a0ja&a =S"?#;>, a#!u : k+#a!an an+ mn#akan ja&a0ja&a an+ #akukan $a#k *' *"an+ mau-un $aan. C*n!*' : )a&a -"'*!an, k*n&u!an, a&u"an, -a"#3#&a!a, -n+a;a"a, =a3">, -n#a# =A--"a#&a>, akun!an, . Gam$a"an mn+na# k+#a!an $#&n#& aam #n# !"&$u! a-a$#a #u"a#kan $#' anju! akan !an-ak &$a+a# $"#ku! : 1. B#&n#& m"u-akan &ua!u k+#a!an an+ "u!#n #akukan ka"na #ka!akan &$a+a# &ua!u -k"jaan , ma!a -n;a'a"#an, $a'kan &ua!u -"*. 2. B#&n#& m"u-akan ak!#?#!a& aam -"a+an+an %. B#&n#& #akukan aam "an+ka mm-"*' kun!un+an (. B#&n#& #akukan $a#k *' -"*"an+an mau-un -"u&a'aan. %. Hukum B#&n#& S#&!m -"k*n*m#an an k+#a!an $#&n#& an+ &'a! &"#n+ka# $"+an!un+ -aa &!m -"a+an+an9$#&n#&9u&a'a an+ &'a! &'#n++a ma&a"aka! mm$u!u'kan &-"an+ka! a!u"an an+ n+an -a&!# a-a! #$"akukan un!uk mnjam#n !"ja#na &!m -"a+an+an9$#&n#& !"&$u!. A!u"an0a!u"an 'ukum #!u #$u!u'kan ka"na : 1. P#'ak0-#'ak an+ !"#$a! aam -"&!ujuan $#&n#& #!u mm$u!u'kan &&ua!u an+ $#' a"#-aa &kaa" janj# &"!a #k!#ka $a#k &aja. 2. Aana k$u!u'an un!uk mn;#-!kan u-aa0u-aa 'ukum an+ a-a! #+unakan &ana#na &aa' &a!u -#'ak !#ak mak&anakan k3aj#$anna, !#ak mmnu'# janj#na. D#n#a' -"an 'ukum $#&n#& !"&$u!. I&!#a' 'ukum $#&n#& &$a+a# !"jma'an a"# #&!#a' /$un&& a35. Hukum B#&n#& =Bun&& La3> 'ukum an+ $"knaan n+an &ua!u $#&n#&. Dn+an ka!a a#n 'ukum $#n#& aaa' &ua!u -"an+ka! ka#a' 'ukum =!"ma&uk n*";mn!0 na> an+ mn+a!u" !n!an+ !a!a;a"a -ak&anaan u"u&an a!au k+#a!an a+an+, #nu&!"# a!au kuan+an an+ #'u$un+kan n+an -"*uk a!au -"!uka"an $a"an+ a!au ja&a n+an mnm-a!kan uan+ a"# -a"a n!"-"nun" aam "#k* !"!n!u n+an u&a'a !"!n!u n+an m*!# =a"# n!"-"nu" !"&$u!> aaa' un!uk mna-a!kan kun!un+an. =Mun#" ua, 27 : 2>. San+kan mnu"u! DR. )*'ann& I$"a'#m, SH, M.Hum, kk, aam $ukuna HUKUM BISNIS : aam -"&- manua m*"n, 'm. 25 'ukum $#&n#& aaa' &-"an+ka! ka#a'0 ka#a' 'ukum an+ #aakan un!uk mn+a!u" &"!a mn&a#kan -&*aan0-&*aan an+ !#m$u aam ak!#?#!a& an!a" manua k'u&u&na aam $#an+ -"a+an+an. Da"# -nja&an0-nja&an #a!a&, maka a-a! #ka!akan $a'3a 'ukum $#&n#& -n!#n+9-"u #k!a'u#9#-aja"# *' -aku k*n*m#9$#&n#& ka"na &!#a- ak!#?#!a&9k+#a!an $#&n#& &au #a!u" *' 'ukum. Un!uk #!u -a"a -aku $#&n#&9k*n*m# -"u mn+!a'u#9mm-aja"#na a+a" $#&n#&na $#&a $"jaan n+an an;a" &'#n++a !#ak man++a" 'ukum a!au makukan $#&n#& an+ #+a an+ mn$a$kan k"u+#an $a#k -aku $#&n#& #!u &n#"# =-"*u&n> mau-un ma&a"aka! =k*n&umn>. S$a$ $a+a#mana-un ju+a 'ukum #$ua! n+an !ujuan un!uk mn+a!u" -"+auan '#u- ma&a"aka! a+a" !"!#$, aman, !n!"am an ama#. C. un+ Hukum B#&n#& 1. S$a+a# &um$" #n*"ma an+ $"+una $a+# -"ak!# $#&n#&, 2. Un!uk mma'am# 'ak0'ak an k3aj#$anna aam -"ak!#k $#&n#&, %. A+a" !"3uju 3a!ak an -"#aku ak!#?#!a& #$#an+ $#&n#& an+ $"ka#an, 3aja", &'a! an #nam#& =an+ #jam#n *' k-a&!#an 'ukum>. D. Ruan+ L#n+ku- Hukum B#&n#& S;a"a +a"#& $&a" an+ m"u-akan "uan+ #n+ku- a"# 'ukum $#&n#&, an!a"a a#n &$a+a# $"#ku! : 1. K*n!"ak $#&n#&
2. Bn!uk0$n!uk $aan u&a'a =PT, C, #"ma> %. P"u&a'aan +* -u$#k an -a&a" m*a (. )ua $# -"u&a'aan 7. Pnanaman m*a9#n?&!a =PAM9PMDN> 8. K-a##!an an #ku#a . M"+", k*n&*#a an aku# <. P"k"#!an an -m$#aaan . )am#nan 'u!an+ 1. Su"a!0&u"a! $"'a"+a 11. K!na+ak"jaan9-"$u"u'an 12. Hak Kkaaan In!k!ua, a#!u Hak Pa!n =UU N*. 1( !a'un 21, Hak M"k UU N*. 17 !a'un 21, Hak C#-!a =UU N*. 1 1 !a'un 22>, P"#nun+an a"#!a& Tanaman =UU N*. 2 !a'un 2>, Ra'aa Da+an+ =UU N*. % !a'un 2 >, D&a#n Inu&!"#, =UU N*. %1 !a'un 2>, an D&a#n Ta!a L!ak S#"ku#! T"-au =UU N*. %2 !a'un 2>. 1%. La"an+an m*n*-*# an -"&a#n+an u&a'a !#ak &'a! 1(. P"#nun+an k*n&umn =UU N*.<91> 17. Ka+nan an #&!"#$u 18. A&u"an =UU N*. 2912> 1. P"-ajakan 1<. Pn&a#an &n+k!a $#&n#& 1. B#&n#& #n!"na*na 2. Hukum -n+an+ku!an =a"!, au!, ua"a> 21. A#' Tkn**+# 4 -"u -"#nun+an an jam#nan k-a&!#an 'ukum $a+# -m##k !kn**+# mau-un -n++una !kn**+# &-"!# mn+na# $n!uk an ;a"a -n+a#'an !kn**+# an+ k aam n+"#. 22. Hukum -"#nu&!"#an9#nu&!"# -n+*a'an. 2%. Hukum K+#a!an -"u&a'an mu!#na*na =k&-*" 4 #n-*"!> 2(. Hukum K+#a!an P"!am$an+an 27. Hukum P"$ankan =UU N*. 191<> an &u"a!0&u"a! $"'a"+a 28. Hukum Ra &!a!9-"uma'an9$an+unan 2. Hukum P"janj#an #n!"na*na9-"a+an+an #n!"na*na. 2<. Hukum T#nak P#ana Pn;u;#an Uan+ =UU N*. 17 !a'un 22> E. Sum$" Hukum B#&n#& 6an+ #mak&u n+an &um$" 'ukum $#&n#& #n# aaa' #mana k#!a $#a mnmukan &um$" 'ukum $#&n#& #!u. 6an+ mana nan!#na &um$" 'ukum !"&$u! #ja#kan &$a+a# a&a" 'ukum $"akuna 'ukum an+ #-aka# aam mnjaankan $#&n#& !"&$u!. Sum$" 'ukum $#&n#& an+ u!ama9-*k*k =1%%< aa! 1 KUHP"a!a> aaa' : A&a& k*n!"ak =-"janj#an> #!u &n#"# an+ mnja# &um$" 'ukum u!ama, #mana man+0 man+ -#'ak !"#ka! un!uk !unuk k-aa k*n!"ak an+ !a' #&-aka!#. =k*n!"ak + #$ua! #$"akukan &ama +n UU> A&a& k$$a&an $"k*n!"ak, #mana -a"a -#'ak $$a& un!uk mm$ua! an mnn!ukan # a"# k*n!"ak an+ m"ka &-aka!#. S;a"a umum &um$" 'ukum $#&n#& =&um$" 'ukum -"unan+an> !"&$u! aaa' : 1. Hukum P"a!a =KUHP"a!a> 2. Hukum Da+an+ =KUHDa+an+> %. Hukum Pu$#k =-#ana Ek*n*m#9KUHP#ana> (. P"a!u"an P"unan+0unan+an #ua" KUHP"a!a, KUHP#ana, KUHDa+an+ A!au mnu"u! Mun#" ua, &um$"0&um$" 'ukum $#&n#& aaa' : 1. P"unan+0unan+an 2. P"janj#an