I.
PANIMULA Sa Modyul 1 ay ang mga akdang pampanitikan ng Mindanao. Ang mga aralin sa modyu modyull na ito ay tutugo tutugon n sa mga pangang pangangail ailan angan gan ng mga mag-a mag-aara arall na maunawaan ang kultura at pamumuhay ng mga tao sa Mindanao. Sa pagtatapos ng araling ito ay inaasahang makapagpapamalas ng pag-unawa at pagpapahalaga ang mga mag-aaral sa mga akdang pampanitikan sa Mindanao sa tulong ng teknolohiya at mga estratehiya na gagabay sa mga mag-aaral sa higit na malalim at kapaki-pakinabang na pagkatuto. Sa Modyul na ito, inaasahang maipamamalas mo ang iyong pag-unawa at pagpa pagpapa pahal halag aga a sa mga akda akdang ng pampa pampanit nitika ikan n ng Mindanao sa tulon tulong g ng mga angkop na gramatika at retorika upang makabuo makabuo ka ng proyektong panturismo na magtatan magtatantay tayag ag sa magagan magagandan dang g kaugali kaugalian an at kultura kultura ng mga taga-Mi taga-Mindan ndanao. ao. Mamark Mamarkah ahan an ang iyon iyong g proye proyekto kto batay batay sa sumus sumusuno unod d na pamant pamantay ayan: an: a) orihinalidad, b)masining, at c) makatotohanan.
Sa pagtalakay ng mga aralin, gagabayan ang mga mag-aaral na masagot ang mga mga poku pokus s na tano tanong ng na – Bakit mahalagang pag-aralan ang mga akdang pampanitikan pampanitikan ng mga Mindanao? Mindanao? Paano nakatutulon nakatutulong g ang tamang paggamit paggamit ng gramatika at retorika upang maunaaan at mapahalagahan mo ang mga ito?
0
II.
PANIMULAN! PA! PA!"A"A#A
Panuto: Bilugan ang titik ng tamang sagot sa bawat bilang. I. $aalaman . !to ang ang binub binubuhay uhay ng nasy nasyona onalismo lismo.. a. karunun karunungan gan b. pagmama pagmamahal halan an c. kabaya kabayaniha nihan n d. pagkaka pagkakawan wanggaw ggawa a ". !to ang kahari kahariang ang pinagmu pinagmulan lan ni Prinsip Prinsipe e Bantugan. Bantugan. a. Bumbaran b. Sinukuan c. Madali d. Miskoyaw #. !to ay likhang gawain na ipinapakita o inilalarawan ang paksa sa pamamagitan ng masining na pagguhit. a. moc mockumen mentary ary b. panay nayam c. poster ter d. colla llage $. Ano ang salitang ugat sa salitang salitang kabayanihan% kabayanihan% a. kaba b. bayan c. bayani d. ani &. Alin sa sumusuno sumusunod d ang ekspresy ekspresyon on ng posibilidad% posibilidad% a. ba b. nga c. tunay d. sapagkat '. Alin sa sumusuno sumusunod d ang kasingkah kasingkahulugan ulugan ng ng pumapailanlang% pumapailanlang% a. sumasampa b. pumapaibabaw c. pumapailalim d. manloloko (. !to ay epiko ng mga !lokano. a. Bantugan b. !ndarapatra c. Sulayman d. am-ang *. !to ay isang paraan ng pagkuha pagkuha ng impormasy impormasyon on sa pamamagita pamamagitan n ng pagtatanong sa mga tao. a. Pagbabalita b. panayam c. pagpinta d. pananaliksik +. !sang uri ng panitikan na may supernatural na katangian ang mga tauhan. a. alamat b. epiko c. kuwento d. pabula . !to ay panitikan na ang mga tauhan ay mga hayop. a. alamat b. pabula c. parabula d. tula .. !to ay tekstong may may layuning makabuo ng mahalagang ugnayang lohikal tulad ng sanhi at bunga ng mga pangyayari. a. naglalahad b. na naglalarawan c. na nangangatuwiran d. na nagsasalaysay ". Siya ay matalinong hayop na naging datu. a. ala alapi pind ndig igow owa a b. Pilan ilando dok k c. ran rang g d. Misk Miskoy oyaw aw II. Proseso%$akayahan #. pang higit nating matiyak na naunawaan nga ang isang pabula, dapat alam natin ang ibinigay nitong: a. aral b. suliranin c. tunggalian d. kasabihan $. !sang araw, nakiusap ang !nang pusa sa !nang daga para bantayan ang anak niyang kuting dahi da hill sa ito ay may sakit. Ang may salungguhit ay ////////////// ///////////////. /. a. ekspresyong posibilidad c. pang-ugnay sa pagbibigay ng sanhi b. pang-ug pang-ugnay nay sa pagb pagbbiga bigay y ng bunga bunga d. retor retorikal ikal na pangpang-ugn ugnay ay &. _______________, ikaw ang naging kabuuan ng aking pagkabata. Ano ang maaaring ipuno sa patlang upang ito ay mapatotohanan% a. 0alagang b. 0unay na c. Sa totoo lang d. Sa tingin ko '. Ano '. Ano ang denotasyon denotasyon na kahulugan kahulugan ng balimbing% balimbing% 1
II.
PANIMULAN! PA! PA!"A"A#A
Panuto: Bilugan ang titik ng tamang sagot sa bawat bilang. I. $aalaman . !to ang ang binub binubuhay uhay ng nasy nasyona onalismo lismo.. a. karunun karunungan gan b. pagmama pagmamahal halan an c. kabaya kabayaniha nihan n d. pagkaka pagkakawan wanggaw ggawa a ". !to ang kahari kahariang ang pinagmu pinagmulan lan ni Prinsip Prinsipe e Bantugan. Bantugan. a. Bumbaran b. Sinukuan c. Madali d. Miskoyaw #. !to ay likhang gawain na ipinapakita o inilalarawan ang paksa sa pamamagitan ng masining na pagguhit. a. moc mockumen mentary ary b. panay nayam c. poster ter d. colla llage $. Ano ang salitang ugat sa salitang salitang kabayanihan% kabayanihan% a. kaba b. bayan c. bayani d. ani &. Alin sa sumusuno sumusunod d ang ekspresy ekspresyon on ng posibilidad% posibilidad% a. ba b. nga c. tunay d. sapagkat '. Alin sa sumusuno sumusunod d ang kasingkah kasingkahulugan ulugan ng ng pumapailanlang% pumapailanlang% a. sumasampa b. pumapaibabaw c. pumapailalim d. manloloko (. !to ay epiko ng mga !lokano. a. Bantugan b. !ndarapatra c. Sulayman d. am-ang *. !to ay isang paraan ng pagkuha pagkuha ng impormasy impormasyon on sa pamamagita pamamagitan n ng pagtatanong sa mga tao. a. Pagbabalita b. panayam c. pagpinta d. pananaliksik +. !sang uri ng panitikan na may supernatural na katangian ang mga tauhan. a. alamat b. epiko c. kuwento d. pabula . !to ay panitikan na ang mga tauhan ay mga hayop. a. alamat b. pabula c. parabula d. tula .. !to ay tekstong may may layuning makabuo ng mahalagang ugnayang lohikal tulad ng sanhi at bunga ng mga pangyayari. a. naglalahad b. na naglalarawan c. na nangangatuwiran d. na nagsasalaysay ". Siya ay matalinong hayop na naging datu. a. ala alapi pind ndig igow owa a b. Pilan ilando dok k c. ran rang g d. Misk Miskoy oyaw aw II. Proseso%$akayahan #. pang higit nating matiyak na naunawaan nga ang isang pabula, dapat alam natin ang ibinigay nitong: a. aral b. suliranin c. tunggalian d. kasabihan $. !sang araw, nakiusap ang !nang pusa sa !nang daga para bantayan ang anak niyang kuting dahi da hill sa ito ay may sakit. Ang may salungguhit ay ////////////// ///////////////. /. a. ekspresyong posibilidad c. pang-ugnay sa pagbibigay ng sanhi b. pang-ug pang-ugnay nay sa pagb pagbbiga bigay y ng bunga bunga d. retor retorikal ikal na pangpang-ugn ugnay ay &. _______________, ikaw ang naging kabuuan ng aking pagkabata. Ano ang maaaring ipuno sa patlang upang ito ay mapatotohanan% a. 0alagang b. 0unay na c. Sa totoo lang d. Sa tingin ko '. Ano '. Ano ang denotasyon denotasyon na kahulugan kahulugan ng balimbing% balimbing% 1
a. taksil b. sakim c. prutas d. malambing (. Ano (. Ano ang konotasyon konotasyon na kahulugan kahulugan ng pusa at daga% a. hayop b. away nang away c. taksil d. matapang *. Ayaw ko kay Bubuwit sapagkat siya ay magnanakaw. Ano ang isinasaad ng pariralang may salungguhit% a. sanhi b. bunga c. posibilidad d. ekspresyon +. Sa totoo lang, kaming mga laruan ay ginawa upang paligayahin kayo subalit natatakot din kaming baka isang araw ay hindi nyo na kami pansinin . Ano ang pang-ugnay na nagpapatoo na ginamit sa pangungusap% a. Sa totoo lang b. kaming mga laruan c. ginawa upang paligayahin d. subalit ". Magiging mayaman siya pag dating ng araw kaniyang sipag at talino . Anong pang-ugn pang-ugnay ay ang maaaring maaaring ipuno ipuno sa patlang% a. upang b. samantala c. nang magkagayon d. dahil sa ". Marami pa ring may mabubuting kalooban ngayon, ____________, binigyan pa ng award ang isang taxi driver na nagbalik ng pera ng kaniyang pasahero. Ano ang pang-ugnay na nagpapatoo na ginamit sa pangungusap% a. tunay na b. kasi c. sa katunayan d. sapagkat "". Harinawa’y magtagumpay ka sa iyong mithiin . Anong damdamin ang isinasaad nang may salungguhit% a. takot b. tuwa c. pag-asa d. galit III. Pagnilayan Pagnilayan at Unaain Unaain Para sa mga &ilang '1-'(
Mayroon isang Sultan sa isang pulo na kilala hindi lamang dahil siya ay isang dugong bughaw, kundi dahil din sa kaniyang katangian. 1i lamang siya mayaman, si Sultan 2utang ay matapang, magandang lalaki at may matipunong pangangatawan. "#. Ang "#. Ang kahulugan kahulugan ng ng dugong bughaw ay . a. matapang b. manhid c. mahirap d. mayaman "$. Alin "$. Alin sa sumusuno sumusunod d ang hindi hindi katangian katangian ng sultan% a. mayaman b. matapang c. guwapo d. mapagpatawad b. mapanghusga d. mapagkunwari at mapagbalatkayo "&. Ang "&. Ang pang-ugnay pang-ugnay na dahil din sa kaniyang katangian ay nagsasaad ng /////////. /////////. a. bunga b. ekspresyon c. posibilidad d. sanhi "'. Ano "'. Ano ang maaaring maging bunga bunga o epekto epekto sa mga tao ng ng mga katangiang katangiang taglay ng Sultan% a. paggalang b. pagkainggit c. pagkatuwa d. pagkalungkot "&. !nilalarawan sa talataan ang patunay na ang sultan ay /////////////. a. hindi hindi basta-bas basta-basta ta pinipil pinipilii b.mayaman b.mayaman c. nagtatag nagtataglay lay ng magaga magagandan ndang g katangian 2
d. romantiko Para sa mga &ilang ')-*+ 3Baka makikipag-away ka na naman,4 tinig iyon ng kanyang ina. 5angangaral na naman. Mula kinatatalungkuang giray na batalan, saglit iyang napatigil sa paghuhugas ng mumo sa kamay. 36indi ho,4 paungol niyang tugon. "'. Baka makikipagaway ka na naman . Ano ang ipinahihiwatig ng pangungusap% a. 5ananakot 5ananakot ang nagbilin nagbilin b. madalas makipag-away makipag-away ang kausap c. ma masayahin ang nagsasalita d. pag-awat sa sa is isang sitwasyon "(.Anong uri ng pamumuhay ang mailalarawan sa mag-ina% a. mapanuri b. mahirap c. mayaman d. palaaway "*.Ang giray ay nangangahulugang //////////. a. saway b. sira c. c . tibay d. buo "+.Anong uri ng panitikan ang masasalamin sa bahagi ng akda% a. Alamat b. Maikling kuwento c. pabula d. tula #.Ano #. Ano ang maaaring maging suliranin suliranin sa akda% a. bully b. kahirapan c. kayabangan d. kahinaan I,.
I.
ILIPA" 2umawa 2umawa sa kalahating kalahating bahagi ng kartolina ng ng poster tungkol sa kagandahan ng inyong barangay batay sa sumusunod na pamantayan: a. masining masining.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . & puntos puntos b. orihinal orihinal.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . & puntos puntos c. makatoto makatotohana hanan. n. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . & puntos puntos d. patunay patunay sa pamam pamamagit agitan an ng ng paliw paliwanag anag.. . . . . & puntos puntos
TUKLASIN 3
Sa pamamagitan ng pi!ture analysis, lagyan ng arrow ang mga larawang may kaugnayan sa kultura ng Mindanao.
Mindanao ". Magbigay ng hinuha sa sumusunod na pokus na tanong: a. Bakit mahalagang pag-aralan ang mga akdang pampanitikan ng mga Mindanao% b. Paano nakatutulong ang tamang paggamit ng gramatika at retorika upang maunawan at mapahalagahan ang mga ito% II.
LINANGIN Sa bahaging ito ay lilinangin ang iyong kaisipan at kakayahan sa mga araling nakapaloob sa modyul na ito. Sa tulong ng iba7t ibang gawain at mga tanong hayaang matuklasan mo ang maahahalagang konsepto na mahalagang maisapamuhay mo ngayon at sa panghabambuhay.
Aralin 1: A. Panitikan: Si Pilandok (Kuwentong Bayan)
B. Gramatika: Pahayag na Nagbibigay ng Patunay _______________________________________________________________________ 4
Panimula Sa araling ito, inaasahang mauunawan at mapahahalagahan mo ang isang kuwentong bayan ng Mindanao sa tulong ng mga pahayag na nagbibigay ng patunay. pang masukat ang iyong pag-unawa sa araling ito, inaasahang ikaw ay makasulat ng isang balita tungkol sa kalagayan ng lugar na pinagmulan ng alinman sa mga kuwentong-bayang nabasa, napanood o napakinggan. Mamarkahan ito batay sa sumusunod na pamantayan: a) nilalaman, b) angkop sa paksa, c) makatotohanan, at c) taglay ang mga bahagi ng balita. 0uklasin kung masasalamin &a ang kaugalian ng mga taga-Mindanao sa kanilang mga kuentong &ayan at mahalaga &ang malaman at maunaaan ang mga pahayag na nag&i&igay ng patunay. #ugto ng Pagkatuto A. "uklasin Sa bahaging ito ay tutuklasin natin ang iyong kaalaman sa kuwentong bayan.
Piliin sa sumusunod ang mga salita8pariralang may kaugnayan sa salitang kuwentongbayan. Bumuo ng pangungusap batay sa napiling mga salita8parirala. Panitikang nagpasalin-salin sa bibig ' Pinagmulan ng mga bagay-bagay
nakaaaliw KU!N"#N $ B%&%N
kabayanihan
Nagbibigay ng aal Kata*angan
!bigay ang hinihinging kasagutan sa sumusunod: . Masasalamin ba ang kaugalian ng mga taga-Mindanao sa kanilang mga kuwentong bayan% Patunayan. ". Mahalaga bang malaman at maunawaan ang mga pahayag na nagbibigay ng patunay% Bakit%
B. Linangin
Basahin at unawain ang kasunod na akda upang masagot ang mga kasunod na tanong. Sa bahaging ito ay tatayain ang iyong pag-unawa sa akdang binasa, lilinangin ang iyong kaalaman sa talasalitaan at iuugnay sa iyong pang-arawaraw na pamumuhay ang natutuhan sa aralin. NAN! MA!IN! UL"AN I PILAN/$ Ang kinagigiliwang 9uan ng atagalugan ay may katumbas sa mga Maranaw ; si Pilandok. Si Pilandok ay nahatulang ikulong sa isang kulungang bakal at itapon sa dagat dahil sa isang pagkakasalang kaniyang ginawa. Pagkalipas ng ilang araw, ang sultan ay nanggilalas nang makita si Pilandok sa kaniyang harap na nakasuot ng magarang kasuotan ng sultan. 5akasukbit sa kaniyang baywang ang isang kumikislap na ginintuang tabak. <6indi ba=t itinapon ka na sa dagat%< nagtatakang tanong ng sultan kay Pilandok.
Bakit po naririto ako ngayon% Ako na ipinatapon ninyo sa gitna ng dagat. Ako na ikinulong pa ninyo sa hawla ay naririto ngayon at kausap ninyo,< ang paliwanag ni Pilandok.
+
<6intay, mahal na Sultan,< ang pigil ni Pilandok. <6indi po ito dapat malaman ng inyong mga ministro.<
Paglinang ng "alasalitaan !bigay ang kasingkahulugan at kasalungat na kahulugan ng salita ayon sa gamit sa pangungusap. . Pagkalipas ng ilang araw, ang sultan ay nanggilalas nang makita si Pilandok sa kaniyang harap. ". 5akasukbit sa kaniyang beywang ang isang kimikislap na ginintuang bakal. #. 5akita ko po ang aking ninuno nang ako ay sumapit doon. $. Marahil ay nasisiraan ka ng bait. &. 36intay,4 sansala ng sultan kay Pilandok nang ito ay akmang aalis. a Antas ng Pag-unaa . ung ikaw ang 1atu, sang-ayon ka ba sa mungkahi ni Pilandok na dapat diumanong gawin upang makuha ang ginto% Bigyang katwiran ang sagot. ". !bigay ang mga katangian ni Pilandok at ng datu. Sino sa kanila ang nais mong tularan% Bakit%
%ng nai, kong tulaan ay ,i ----------------------------- dahil ---------------------------- ------------------------------------------------------------------------------------ ------------------------------------------------------------------------------------
#. Paano naisahan ni Pilandok ang datu% $. ung ikaw ang datu, maniniwala ka ba sa mga pahayag ni Pilandok% Bakit%
.
#o/indi dahil--------- ----------------------- ----------------------- ----------------------- ----
&. Magbigay ng kasabihan8salawikaing maiuugnay sa akda. Paano mo ito maiuugnay sa mga pangyayaring nagaganap sa ating lipunan at sa iba pang lugar ng bansa% &. Sino ang maaring sinisimbolo ng datu sa ating bansa% Magbigay ng patunay. '. Ang kuwentong-bayan ba na iyong binasa ay salamin ng tradisyon o kaugalian ng lugar na pinagmulan nito% !paliwanag ang sagot sa pamamagitan ng pagbuo ng komposisyon tungkol dito. Sa binasang akda ay makikita kung paano ginamit ni Pilandok ang kaniyang katalinuhan upang maisahan ang datu. Sa buhay, hindi panlalamang sa kapwa ang gamit sa talinong ipinagkaloob sa atin ng 1iyos. Sa kasunod na teksto, alamin mo kung paano naman ginamit ng isang mag-aaral ang kaniyang talino. 5agpaunlad ba ito sa kaniyang pagkatao% 0uag Magmalaki ni 6ans ?oemar 0. Salum
0anyag si Precious sa kanilang paaralan. Marami na siyang karangalang naiuwi, kapag inilalaban siya sa mga paligsahan gaya ng "ui# bee, naiuuwi niya ang unang puwesto kaya tuwang-tuwa sa kaniya ang kaniyang mga guro gayundin ang kaniyang mga magulang. Ang mga karangalang kaniyang natamo ay inilagay niya sa kaniyang ulo, samakatuwid, naging mayabang na siya. Minsan, nagkaroon sila ng pagsusulit, pipiliin dito kung sino ang ilalaban sa ibang paaralan. 3Precious, kailangan mong mag-aral mabuti para ikaw muli ang mapiling ilaban,4 ang payo ng kaibigan niyang si Michaela. 35aku, hindi na kailangan @no% Alam na alam ko naman na iyan,4 ang nagmamalaking sagot nito. 37ag kang pakatiyak. 0ingnan mo nga si Brent, abot ang aral o,4 turo nito kay Brent na matamang nagbabasa ng mga aralin. Si Brent ay maliit, kulot ang buhok, may labing makakapal at maitim na balat kaya7t madalas na tampulan ng tukso noong una subalit dahil sa tiyaga sa pag-aaral at pagiging matulungin, nakuha niya ang paggalang ng kaniyang mga kaklase. 3Mag-aral man siya, hindi siya makakahabol sa akin. Mananatiling pangalawa lamang siya sa akin na may malayong pagitan,4 tiwala sa sariling wika ni Precious. inabukasan ay ginanap na ang pagsusulit. 5apasulyap pa si Precious kay Brent na nakayuko at nakapikit na waring nagdarasal. 5gumisi na lamang siya. Simula na ng pagsusulit. May mga tanong na nagpakunot sa noo ni Precious. 6indi niya na- review ang karamihan sa mga iyon. Si Brent na dating pumapangalawa lamang sa kaniya ang nakakuha ng pinakamataas na iskor. 1ahil dito, si Brent ang napiling ilaban. 6indi matanggap ni Precious ang pangyayari. Bunga nito, gumawa siya
ng mga kuwento na si Brent ay nagdaya sa pagsusulit. Sa huli, si Precious ang napatunayang nagsisinungaling. 1ahil sa pangyayari, natutuhan ni Precious na hindi dapat magmalaki sa kung ano ang talinong mayroon ngayon. Sa halip, gamitin ito para sa kapakinabangan ng nakararami. Ang pagiging mapagkumbaba pa rin sa biyaya ng 1iyos ang tunay na katalinuhan. Mga "anong
$. !hambing sina Precious at Brent sa pamamagitan ng !ompare and !ontrast !hart.
Mga Katangian ni Bent
Pagkakatulad ---------------------- ---------------------- ----------------------
Mga Katangian ni Pe7iou,
Pagkakaiba ---------------------- ---------------------- ---------------------- %. Ano ang iyong naging damdamin sa mga tauhang mag-aaral% Bakit% &. !paliwanag at iugnay sa teksto at sa iyong buhay ang: 3Ang nagpapakababa ay itinataas at ang nagpapakataas ay ibinababa. '. Paano mo pahahalagahan ang talinong ipinagkaloob sa iyo ng 1iyos%
%ng tek,tong bina,a ay i,ang halibawa ng tekstong deskriptiv o naglalaraan. %ng tek,tong ito ay nagbibigay ng i*oa,yon ,a *i,ikal na katangian ng i,ang bagay luga at aging katangian ng i,ang tao o *angkat ng ga tao ,a *alaawang *aaan Sa *ag,ulat ng de,ki*ti5 ahalagang alawak ang kaalaan ng tao ,a *aglalaawan ng *ak,ang tatalakayin Pagsasani& ng !ramatika%2etorika Pansinin ang mga salitang may salungguhit sa binasang teksto. pangungusap nito sa loob ng kahon sa ibaba. Ano ang gamit nito sa mga pahayag%
Mga pangungusap na may salitang nakasalungguhit sa &inasang teksto
6
!sulat ang mga
!amit ng salitang may salungguhit sa pahayag
Alam mo !a na" batay ,a ga kon,e*tong nagbibigay ng ebiden,iya o *atunay aka*agbibigay ng kongklusyon, pag-aakala o paglalahat 8 Sa tulong ng ilang natatanging *ang9ugnay nagagawa ang ga ito Mga halibawa: a Mababait ,iya ,a kaniyang ga ag9aaal kaya alaang na ahalin din ,iya ng ga ito b Ma,i*ag ,iya ag9aal ,aakatuwid/ kung ganoon/ gayon/ dahil dito/ bunga nito ,iya ang naka,ungkit ng unang kaangalan ,a kla,e . Pagsasanay 1
Punan ng angkop na pahayag na nagbibigay ng mga patunay ang talata sa ibaba. . ///////////// na ang kabutihan ay mahalaga sa isang kabataan. ". Ang kabutihan ay //////// mahalaga sa isang kabataan. #. //////////// nga lang na madaling matukso ang murang isipan sa kapaligiran na kanilang kinabibilangan. $. /////////// kailangan ang gabay ng magulang sa tulad nilang kabataan. &. Sa gabay ng magulang at sa patuloy na panalangin sa 1iyos ///////// magigng tunay silang kabataang pag-asa ng bayan. Pamimilian tunay kaya
talaga sadya totoo samakatuwid kung ganoon
Pagsasanay ' Bumuo ng sariling pangungusap gamit ang mga salitang nagbibigay ng mga patunay. 1. /////////////////////////////////////////////////////////////////// '. /////////////////////////////////////////////////////////////////// *. /////////////////////////////////////////////////////////////////// 3. /////////////////////////////////////////////////////////////////// (. /////////////////////////////////////////////////////////////////// Pagsasanay *
Bumuo ng pahayag na nagbibigay ng mga patunay batay sa sumusunod na sitwasyon. a. Madaling pagbaha ng paligid kapag umuulan b. maagang pag-aasawa c. pagtaas ng bilihin 10
d. pagtatagumpay kapag tumalima sa 1iyos 4. Pagnilayan at Unaain Sa bahaging ito ay, ikaw ay inaasahang makapagpapamalas ng pagunawa sa mga aralin. .
#o
Patunay
indi
Patunay Masasalamin ba sa mga kuwentong-bayan ng Mindanao ang kanilang mga kaugalian%
". Bakit mahalagang malaman at maunawaan ang kahalagahan ng mga pahayag na nagbibigay ng mga patunay%
. Ilipat !sa kang (ournalist na naatasang gumawa ng balita tungkol sa tradisyon at kultura ng isa sa mga lugar sa Mindanao. !to ay iyong ipababasa at ipapapasa sa inyong puno ng patnugutan, kapwa manunulat, at mga kabataan o matatanda sa lugar na iyong napiling gawan ng balita. !tataya ito batay sa sumusunod na pamantayan: a) nilalaman, b) angkop sa paksa, c) taglay ang mga bahagi ng balita at makatotohanan.
5gayong natapos mo na ang unang aralin, ang tagumpay mo rito ay inaasahan kong tagumpay mong muli sa ikalawang aralin.
Aralin #: A. Panitikan: ala*indigowa9i: Kug Bakit Maliit ang Beywang ng Putakti (Pabula ng ga Maanao) B. Gramatika: Mga !k,*e,yong Nag*a*ahayag ng Po,ibilidad $$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ $$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$
Panimula
11
Sa araling ito, masayang basahin ang isang pabula na tanyag sa mga Maranao. !yong aalamin kung makatarungan &ang gamiting tauhan ang hayop sa isang akda sa pag&i&igay ng aral . pang matiyak na naunawaan ang araling ito, ikaw ay inaasahang Sa bahaging ito, ikaw ay inaasahang makabubuo ng isang awiting nagpapahayag ng isang positibong pananaw sa buhay. A. "uklasin Sa bahaging ito ay aalamin natin ang iyong kaalaman sa mga pangkat etniko ng mga Maranao at ang iyong hinuha sa pabula.
. Magbigay ng hinuha hinggil sa katangian ng pangkat etnikong Maranao.
". Pag-ugnay- ugnayin ang mga larawan. Bumuo ng pahayag na hinuha hinggil sa katangian ng pabula gamit ang )i!ture *aravan. !sulat ang sagot sa espasyong nakalaan sa ibaba.
Pa!%l ------------------------------------------------------------------------------------- a ------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------
#. Sagutin ang mga pokus na tanong para sa araling ito. . Makatarungan bang gamiting tauhan ang hayop sa isang akda sa pagbibigay ng aral% Patunayan. ". Paano makatutulong ang paggamit ng mga ekspresyong nagpapahayag ng
posibilidad sa pagpapahayag ng katuturan ng pabula% 12
B. Linangin Ang pabula ay isa sa mga panitikang maipagmamalaki natin bago pa man dumating ang mga mananakop. Basahin ang isa sa mga kilalang pabula sa Maranao. Lalapindigoa-i $ung Bakit Maliit Ang Beyang ng mga Putakti
Si alapindigowa-i isang putakti) ay isang masipag na magsasasaka. Mayroon siyang dalawang asawa, sina dang hipon)at si rak itlog). 0ulad ng ibang Maranao, hindi lamang siya isang masipag na magsasaka kundi isa ring tapat na asawa. 5agsusumikap siyang magtrabaho upang mapakain ang dalawa niyang asawa. !sang araw, nagwika siya sa mga asawa niya na dalhan siya ng pananghalian sa bukid nang sa ganoon ay hindi masayang ang kanyang oras sa pag-uwi. 5agkasundo at nagpasya ang dalawa niyang asawa na mula noon ay dadalhan na lamang siya ng pagkain sa bukid. Pagkaraan ng maraming araw at buwan, nagsawa na sa paghahatid ng pagkain ang mga asawa ni alapindigowa-i. Sa daan papuntang bukid, nagalit si dang at tumangging magdala ng pagkain. Si rak ay ayaw ring maghatid ng pagkain. 5agalit si dang, ang hipon at nagsimula itong magdadamba hanggang ito7y mahulog sa kaserola at naging pula ang balat. 5aawa si rak kay dang dahil ito ay naluto kaya7t ipinaghele niya ito. 6indi sinasadya, tumama siya sa bunganga ng kaserola at ito7y naluto rin. Samantala, si alapindigowa ;i ay nagutom na sa kahihintay sa kanyang dalawang asawa. Pagkaraan ng dalawang orasng paghihintay, nagpasya siyang lumakad pauwi.Sa daan nakita ng gutom na si alapindigowa ;i ang basag na kaserolaat ang mga asawa niyang naluto. 2alit siya sa mga asawang tamad at sa kaparusahang tinanggap ng mga ito. 2utom na gutom na siya kaya hinigpitan niya ang kanyang sinturon. Simula noon, ang beywang ni alapindigowa-i ay lumiit ng lumiit dahil batid niyang wala nang mga asawang magluluto para sa kanya. Paglinang ng "alasalitaan
2amitin ang mga nakatalang salita sa pagbuo ng pangungusap. . ika- 5ararapat lamang na tangkilikin natin ang ating ikang Cilipino. 5agwika //////////////////////////////////////////////////////////// ". 5agkasundo- 5agkasundo ang bawat lalawigan para sa pagkakaisa. Sunduin ///////////////////////////////////////////////////////////// #. 5agsusumikap- 5agsusumikap amg mga mamamayan,upang mapaunlad ang kanilang pamumuhay. 13
Sisikapin /////////////////////////////////////////////////////////////// $. Pagpapasya- Ang mga lider ng pamayanan ay nararapat na magpasya para sa kabutihan ng nakararami. Magpasya /////////////////////////////////////////////////////////////// a Antas ng Pag-unaa
. !bigay ang mga katangian ng mga tauhan%!lagay sa loob ng bilog.
". Anong katangian ng tao ang taglay ni alapindigowa-i ang dapat pamarisan% Alin ang hindi dapat pamarisan% Bakit% &indi 'apat Pamarisan: 'apat Pamarisan:
#. !hambing si alapindigowa-i sa isang kakilalang tao, napanood na karakter sa telebisyon, o personalidad. 2ayundin si dang at rak. !larawan ang kanilang pagkakatulad. 2amit ang +enn iagram.
$. Ano ang inyong saloobin hinggil sa paggamit ng mga hayop bilang tauhan sa pabula%!paliwanag. 14
&. Patunayang ang kultura, tradisyon at paniniwala ng mga Maranao ay nasasalamin sa pabulang binasa. Ang kultura, tradisyon at paniniwala ng mga Pilipino ay nasasalamin sa pabulang
PATUNAY:
'. ung ikaw si alapindigowa-!, paano mo haharapin ang pagsubok na kaniyang kinaharap% (. Bigyan ng sariling wakas ang akdang 3alapindigowa-i: ung Bakit Maliit ang Beywang ng Putakti.4 Sa pamamagitan ng napag-aralang pabula, naipakita sa atin ang kahalagahan ng pagkakaroon ng positibong pananaw sa pagharap ng anumang suliranin sa buhay. Ang pagkakaroon ng positibong pag-iisip sa anumang gawain gayundin sa pagganap ng mga tungkulin ay higit namakatutulong upang magkaroon din ng positibong bunga ang anumang gawain. 5arito pa ang isang akda na nagpapakita ng pagiging positibo. Basahin at unawain. AN! UNAL/N! PA"PA" ?io Alma Unang Pangkat 3Saan ka pupunta, , Sundalong Patpat,4 tanong ng sampalok. 3Saan ka dadalhin ng kabayong payat%4 36ahanapin ko ang nawawalang ulan,4 sagot ng Sundalong Patpat habang inaayos ang papel na sombrero. 3Pero hindi hinahanap ang ulan,4 nagDtatakang nagkamot ng tuktok ang sampalok. 31umarating ito kung kailan gusto.4 3ung gayon, aalamin ko kung bakit matagal nang ayaw dumalaw ng ulan,4 sagot ng Sundalong Patpat at pinatakbo ang kaniyang kabayong payat. Ikalaang Pangkat 3Saan ka pupunta, , Sundalong Patpat,4 tanong ng manok. 3Saan ka dadalhin ng kabayong payat%4 36ahanaDpin ko ang nakalimot na ulan,4 sagot ng Sundalong Patpat habang nagpupunas ng pawis na tumatagaktak. 3Pero hindi hinahanap ang ulan,4 nagtatakang tilaok ng manok. 31umarating ito kung tinatawagan at dinadasalan.4 3ung gayon, aalamin ko kung bakit matagal nang hindi makarinig ang ulan,4 sagot ng Sundalong Patpat at pinatakbo ang kaniyang kabayong payat. Ikatlong Pangkat 3Saan ka pupunta, , Sundalong Patpat,4 tanong ng bundok. 3Saan ka dadalhin ng kabayong payat%436inahanap ko ang nawawalang ulan,4 sagot ng Sundalong Patpat habang hinihimas ang kabayong humihingal.3Matagal nang 1
umalis dito ang ulan,4 paliwanag ng kalbong bundok. 35agtago sa pinakamataas na ulap.4 3ung gayon, aakyatin ko ang ulap,4 sabi ng Sundalong Patpat at umimbulog agad sa simoy na pumapagaspas. Ikaapat na Pangkat 3Saan ka pupunta, , Sundalong Patpat,4 tanong ng ulap. 3Saan ka dadalhin ng kabayong payat%436inahanap ko ang nagtatagong ulan,4 sagot ng Sundalong Patpat habang tinatapik ang nahihilong kabayong payat.3Matagal nang umalis dito ang ulan,4 paliwanag ng maputlang ulap. 35agtago sa pusod ng dagat.4 3ung gayon, sisisirin ko ang dagat,4 sabi ng Sundalong Pat-pat at lumundag pabulusok sa mga along nakatinghas. Ikalimang Pangkat 3Saan ka pupunta, , Sundalong Patpat,4 tanong ng dagat. 3Saan ka dadalhin ng kabayong payat%436inahanap ko ang nagtatagong ulan,4 sagot ng Sundalong Patpat at iwinasiwas ang espadang patpat. 3Pero hindi nagtatago ang ulan,4 paliwanag ng nagniningning na dagat. 3!binilanggo ni Pugita sa kaniyang mutyang perlas.4 3ung gayon, papatayin ko si Pugita,4 sabi ng mataDpang na Sundalong Patpat. 3Palalayain ko ang ulan.4
At sinugod ng Sundalong Patpat sakay ng kaniyang kabayong payat ang yungib ni Pugita. 5agulat si Pugita sa biglang pagpasok ng Sundalong Patpat na iwinawasiwas ang espadang patpat. 5agulat si Pugita sa liksi at lakas ng maliit na Sundalong Patpat. 5agulat si Pugita sa talim at talas ng kumikislap na espadang patpat. Una at Ikalaang Pangkat Mabilis at isa-isang tinigpas ng Sundalong Patpat ang malalaki7t mahahabang galamay ng mabagal at matabang dambuhala. !sa, dalawa, tatlo.Apat. ima. Anim. Pito. alo> 6uli na nang magbuga ng maitim na tinta si Pugita. 5asungkit na ng Sundalong Patpat ang mutyang perlas na nakapalawit sa kuwintas ng nalumpong hari ng dagat> Ikatlo at Ikaapat na Pangkat 6awak ang perlas, dali-daling sumibad patungong pampang ang Sundalong Patpat sakay ng mabilis na kabayong payat. Pag-ahon ay agad niyang ipinukol ang mutyang perlas paitaas, mataas, mataas na mataas, hanggang umabot sa tiyan ng ulap at sumabog na masaganang ulan. Ikalimang Pangkat 5agbunyi ang buong daigdig. Sumupling muli7t naglaro ang mga damo7t dahon.5agbihis ng lungtian ang mga bukid at bundok. Muling umawit ang mga ibon at ilog... Lahat 3Saan ka pupunta, , Sundalong Patpat,4 tanong ng sampalok. 3Saan ka na naman dadalhin ng kabayong payat%4 36ahanapin ko ang gusi ng ginto sa puno ng bahaghari,4 sagot ng makisig na Sundalong Patpat at pinatakbo ang makisig na kabayong payat.
agutin ang mga tanong
1+
. Sa iyong plagay paano nakatulong ang positibong pag-iisip ng Sundalong Patpat upang mahanap ang nawawalang ulan% ". ung ikaw ang sundalong Patpat, ipagpapatuloy mo pa rin ba ang paghahanap sa ulan sa kabila ng layo nang iyong nilakbay% Maniniwala ka pa rin ba sa mga pinagtanungan mo% Bakit% #. !hambing ang katangian nialapindigowa-i at ang Sundalong Patpat.
$. Bilang isang mag-aaral paano mo maipapakita ang pagkakaroon ng positibong pag-iisip sa iyong buhay mag-aral.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------------------------------- Pagsasani& ng !ramatika%2etorika ----------------------------------- ----
M a (ga )kspres*ong Nagpapa+a*ag ng Posi!ilidad ga Pang$%gna* ar 9ginagait ito u*ang *ang9ugnayin ang ga ,alita *aiala ,ugnay o al
ga *angungu,a*Pangatnig ang kaaniwang ginagait bilang *ang9 ugnay Pangatnig na Pan%!ali 9Nag,a,aad ng *agkukuong di9 gana* at nangangailangan ng ibang diwa o *angungu,a* u*ang abuo ang kahulugan Mga ek,*e,yong nag,a,aad ng *o,ibilidad (aai baka ,akali) alSakaling hindi *akingan ang ga *angangailangan ag*a*atuloy ang ga *agwewelga Pagsasanay 1
Pumili ng mga sitwasyong naganap sa Sundalong Patpat. ung ikaw ang nasa kaniyang katangian, ano ang iyong gagawin% 2umamit ng mga pangatnig na panubali. 1.
Pagsasanay '
Bigyan ng angkop na ekspresyon ang mga parirala upang mapag-ugnay ang kahulugan ng bawat pangungusap. . ung nagsikap lamang ako sa aking pag-aaral Makakapasok rin ako sa isang magandang kumpanya ". umala ang pagbaha dulot ng malalakas na pagbagyo 5apapabayaan at naaabuso angating kalikasan #. 6ihina ang pambansang ekonomiya 1ahil samga isyung pampulitika $. munlad ang ating bansa ung paiiralin ang pagkakaisa at pagkakaunawaan &. Pagsisikapan kong bungkalin ang aking bukid masenso pa ang aking pamumuhay Pagsasanay *
Paano mo haharapin ang mga pagsubok na iyong kinaharap o kinakaharap% 2umamit ng pangatnig na panubali. 4. Pagnilayan at Unaain
Sa bahaging ito, ikaw ay inaasahang makabubuo ng tamang konsepto o kaisipan kaugnay ng araling ito. Sagutin nang wasto ang sumusunod na tanong. . Makatarungan bang gamiting tauhan ang hayop sa isang akda sa pagbibigay ng aral% Patunayan. ". Paano makatutulong ang paggamit ng mga ekspresyong nagpapahayag ng
posibilidad sa pagpapahayag ng katuturan ng pabula% . Ilipat Bilang isang miyembro ng Manunulat na Awiting Pilipino ng mga abataan sa inyong barangay, ikaw ay naatasang lumikha ng isang awit na nagpapakilala ng inyong barangay sa gaganaping kapistahan. !to ay iyong aawitin na rin sa harap ng mga panauhin gaya ng 2obernador, Bise 2obernador, Mayor, Bise Mayor, kapitan, mga konsehal ng bayan at barangay at manunulat na kabataan. !tataya ito batay sa sumusunod na pamantayan: a) kaangkupan, b) makatotohanan, c) orihinal, at e) nagagamit ang pahayag na nagbibigay ng posibilidad.
Binabati kita dahil muli mong napagtagumpayan ang araling magagamit mo sa iyong pang-araw-araw na pamumuhay. Muling susubukin ang iyong husay sa susunod na aralin.
1
Aralin ,: A. Panitikan: Pin,i*e Bantugan (!*iko ng Mindanao) B. Gramatika: Mga Pang9ugnay na $inagait ,a Sanhi at Bunga 555555555555555555555555555555555555555555555555555555 5555555555555555 Panimula
Sa araling ito ay makababasa ka ng epiko na inilalarawan ang katapangan ng isang lalaking magliligtas sa kanilang bayan. Mabubuhay ang iyong pagiging nasyonalismo tungkol sa kabayanihan.Mapapalawak mo rin ang iyong kaalaman sa gramatika sa paggamit ng mga pang-ugnay na ginagamit sa sanhi at bunga. Sa pagtatapos ng araling ito, ikaw ay inaasahang makagagawa ng dula tungkol sa pagiging buhay a bayani ng mga C na itataya batay sa sumusunod na pamantayan: a) malinaw at maayos na iskrip, b) presentasyon, c) orihinal, at d) paglapat ng musika at tunog. A. "uklasin
. Subuking kilalanin ang mga superhero sa mga pelikula o programa sa telebisyon na nasa larawan. !bigay ang kanilang mga katangian.
". 2amit ang sun diagram, ibigay ang mga kaisipan na kaugnay ng salitang epiko. 2awin sa sagutang papel. 2ayahin ang pormat.
16
#. Bigyang hinuha ang tanong na 3katapangan ba ang batayan upang masabing bayani% Pangatwiranan.4 B. Linangin
Sa bahaging ito, ikaw ay inaasang magpapamalas ng pag-unawa sa akdang tatalakayinE mapalalawak ang kaalaman at karanasan sa tulong ng akdaE makapagpapalawak ng salitaE magpapamalas ng pag-unawa sa mga pang-ugnay na ginagamit sa sanhi at bunga.
Prinsipe Bantugan Prinsipe Bantugan ay kapatid ni 6aring Madali sa kaharian ng Bumbaran. Ang prinsipe ay balita sa tapang at kakisigan at katapangan kaya7t walang mangahas na dumigma sa Bumbaran, maraming dalaga ang naaakit sa kanya. 1ahil sa pangyayaring ito, si 6aring Madali ay naiinggit sa kapatid. 5ag-utos siya na ipinagbabawal na makipag-usap ang sinuman kay Prinsipe Bantugan. Ang sinumang mahuling makipag-usap sa prinsipe ay parurusahan. 5alungkot si Prinsipe Bantugan at siya=y naglagalag, siya=y nagkasakit at namatay sa pintuan ng palasyo ng aharian ng upaing nasa Pagitan ng 1alawang 1agat. Ang hari rito at ang kapatid niyang si Prinsesa 1atimbang ay nalito.6indi nila kilala si Bantugan.0umawag sila ng pulong ng mga tagapayo. 6abang sinasangguninila ang konseho kung ano ang gagawin sa bankay, isang loro ang pumasok. Sinabi ng loro na ang bangkay ay si Prinsipe Bantugan na mula naman sa Bumbaran at ibinalita naman ang pangyayari kay 6aring Madali.5alungkot si 6aring Madali. 1ali-dali siyang lumipad at pumailanlang sa langit upang bawiin ang kaluluwa ni Bantugan. 5ang makabalik si 6aring Madali, dala ang kaluluwa ni Bantugan, ay dumating din si Prinsesa 1atimbang na dala naman ang bangkay ni Bantugan. !binalik ang kaluluwa sa katawan ni Bantugan. 5abuhay na muli si Bantugan at nagdiwang ang buong kaharian pati na si 6aring Madali.Samantala, nakarating naman ang balita kay 6aring Miskoyaw na namatay si Bantugan, ang matapang na kapatid ni 6aring Madali. 5ilusob ng mga kawal niya ang Bumbaran.!tinigil ang pagdiriwang at nakilaban ang mga kawal ng Bumbaran. 5anlaban din si Prinsipe Bantugan subalit dahil sa siya ay nanglalata pa dahil sa bagong galing sa kamatayan, siya ay nabihag. Siya=y iginapos, subalit nang magbalik ang dati niyang lakas, nilagot ni Bantugan ang kanyang gapos at buong ngitngit niyang pinuksa ang mga kawal ni 6aring Miskoyaw. 5ailigtas ni Bantugan ang kaharian ng Bumbaran. !pinagpatuloy ng kaharian ang pagdiriwang. 5awala na ang inggit sa puso ni 6aring Madali. 1inalaw ni Bantugan ang lahat ng mga prinsesang kanyang katipan. Pinakasalan niyang lahat ito at iniuwi sa Bumbaran na 20
tinanggap naman ni 6aring Madali nang malugod at buong galak. 5amuhay si Bantugan ng maligaya ng mahabang panahon.
Alam mo &a na6
kabayanihan ng mga unang Pilipino ang pinatutunayan ng epiko sa iba7t ibang panig ng bansa% Alam mo rin ba na tulang pangkabayanihan ang kahulugan nito, kabayanihan ng pangunahing tauhan sa isang lugar o rehiyon. 1apat mo ring malaman na ang pangunahing layunin ng epiko ay pukawin ang isipan ng mga mambabasa sa pamamagitan ng nakapaloob ng mga paniniwala, kaugalian, at mithiin ng mga tauhan. Sa Pilipinas, popular ang tinatawag na epikong bayan o Folk epic. Ang !lokano ay may Biag ni am-ang,!balon ng Bikol, Maragtas ng Bisaya, 1arangan, Bantugan at !ndrapatra at Sulayman mula sa Mindanao, 6dhud at Alim mula sa GA? particular sa !Fugao. Mahalaga mula sa sinaunang pamayanan ang epikong-bayan. Bukod sa ito ay aliwan nagsisilbi itong pagkakakilanlan ng relihiyon at kultura. Sa patuloy mong pagtuklas higit mong mapapalawig ang pagkakaunawa sa kahalagahan ng epiko bilang bahaging pampanitikan at pangkultura ng lipunang Pilipino. Paglinang ng "alasalitaan
6anapin sa kahon ang kahulugan ng salitang nakahilis at gamitin ito sa pangungusap.
1 mangahas
(akiaalan- (aglakas ng loo!- mang+%li ng
Kahulugan : ------------------------------------------------ $ait ,a *angungu,a* : -------------------------------------- 2 nalito
nal%ngkot- nai!igla- nag%l%+an
Kahulugan : ------------------------------------------------ $ait ,a *angungu,a* : -------------------------------------- 3 sinasangguni
kin%n%ns%lta- pinagsasa!i+an-
Kahulugan : ------------------------------------------------ $ait ,a *angungu,a* : -------------------------------------- 21p%maitaas- p%magitna p%mai!a!a-
4 pumailanlang Kahulugan : ------------------------------------------------ $ait ,a *angungu,a* : -------------------------------------- nabihag
nadakip- napaslang- na!aril
Kahulugan : ------------------------------------------------ $ait ,a *angungu,a* : -------------------------------------- a Antas ng Pag-unaa
. Sa pamamagitan ng isang arrow map, kilalanin ang mga tauhan sa epiko na iyong nabasa.!sulat mo sa bawat kahon ang titik na bubuo sa pangalan ng tauhan.
BA502A5
22
6A?!52 MA1A! ". ung ikaw ang nasa katayuan ni Bantugan, ano ang iyong magiging damdamin sa ginawa ni 6aring Madali %Bakit% !sulat ang iyong kasagutan. #. Makatotohanan ba ang mga pangyayari sa epiko% Patunayan. $. inakailangan bang magtaglay ng supernatural o di- pangkaraniwang kapangyarihan ang isang tao upang maituring na bayani% Bakit% &. Sa kasalukuyan, sino- sino ang mag maituturing mong bayani sa ating panahon% Bakit%Bumuo ng maikling talataan para sa iyong sagot. '. !sulat ang banghay ng epiko na binasa mo. Simulan mo ito mula sa ibaba,papataas. waka, K%K%%S%N
K%SUK;U%N
Basahin nang may pag-unawa ang kasunod na pabula. atulad ng bayani sa epiko na nagpakita ng katapangan at pagmamahal sa bayan, kilalanin naman natin ang SU<=%N
5oong unang panahon, may magandang samahan ang mga pusa at daga. !sang araw, nakiusap ang !nang pusa sa !nang daga para bantayan ang anak niyang kuting dahil sa ito ay may sakit. 5ais ng !nang Pusa na makahanap ng manggagamot. 2inising ng !nang daga ang kaniyang anak para tumulong magbantay sa kuting. Ang sabi ni Bubuwit, ayaw pa niya bumangon kasi maaga pa. Ang sabi ni !nang daga, 23
maraming masasarap na pagkain sa bahay ng mga pusa, mangyari pa7y sumama ang kaniyang anak. 5agpunta ang mag-inang daga sa bahay ng mga pusa. Si uting ay tawag nang tawag sa kaniyang ina nang ang tatlo7y dumating ng bahay. 35arito ako, anak,4 ang masuyong aliw ng inang pusa sa malambing na anak. 3Aalis muna ako sandali sapagkat tatawag ako ng manggagamot.4 miyak ang maysakit na si uting. Sinabi niyang wala siyang kasama. Magiliw na niyakap ng inang pusa si uting. Sinabi niyang naroon sina Bubuwit at ang kaniyang ina. 3Ayaw ko kay Bubuwit sapagkat siya ay magnanakaw,4 ang tutol ni uting. Sinaway nang ina ang kaniyang anak. Sa wakas ay nahimok na rin si uting. 5aidlip nang muli si uting. 5aglikot naman si Bubuwit at nakita niya na may maraming pagkain at tinawag ang !nang daga. inain ng mag-ina ang pagkain at naubos nila lahat. 5ang magising ang kuting, nagpumilit siyang pumunta sa kusina at nakita na ubos na lahat ang kanilang pagkain kaya naman tinawag niyang matakaw ang mag-ina. 5agalit si Bubuwit sa sinabi ni uting kaya7t kinagat sa paa ang pusa. 2umanti si uting kay Bubuwit at nakalmot nito ang mukha ng daga. 5agalit ang !nang daga at kinagat sa paa si uting. , 1ahil sa pangyayari, tumakas ang mag-inang daga at nagtago sa kanilang lungga. Pag-uwi ng !nang pusa, wala sa higaan ang kaniyang anak. 5akita niya sa kusina ang kuting na sugatan. 2inamot niya ang mga sugat ng anak. 5ang makapagsalita ang kuting, ikinuwento ng anak ang mga pangyayari. Bunga nito, nagalit ang !nang pusa at sinugod ang mag-inang daga. Sabi ng inang pusa, <1aga, daga... lumabas ka riyan sa lungga...< ngunit hindi lumabas ang mag-ina dahil sa takot. 0inawag ng !nang pusa ang kaniyang mga kaanak at ikinuwento ang pangyayari. Simula noon, lagi na lamang nag-aaway ang pusa at daga. Mga tanong 24
. Masasabi bang dating magkaibigan ang pusa at ang daga% Magbigay ng
patunay. ". 0ama nga kaya ang ginawang pagtitiwala ni !nang Pusa na iwan ang
kaniyang anak sa mag-inang daga% Bakit% #o
#. $. &. '.
Katuwian o Paliwanag:--------- ------------------------------ ------------------------------ indi ------------------------------ -------------------------- Sa iyong palagay, sino ang mas mabuting ina, si !nang 1aga o si !nang Pusa% Bakit% atapangan bang matatawag ang ginawang pagsugod nila !nang Pusa kina !nang 1aga% Pangatwiranan ang iyong sagot. !paliwanag: 3!sang kayamanan ang ikaw ay pagtiwalaan4. !ugnay ito sa pabulang binasa. !hambing ang pagmamahal ni !nang 1aga o ni !nang Pusa sa pagmamahal na ibinibigay sa iyo ng iyong ina.
Pagsasani& ng !ramatika%2etorika
Alam mo !a na" ang tekstong naglala+ad ay ay layuning akabuo ng ahalagang ugnayang lohikal tulad ng ,anhi at bunga ng ga *angyayai8 igit na nagiging akahulugan ang ga kon,e*to ,a tulong ng mga pang$%gna* na ginagamit sa pag!i!iga* ng san+i at !%nga %ng ga ,alitang ginagait dito ay ang kaya/kaya naan dahil dito bunga nito tuloy ,a*agkat/*agkat/dahil Ba,ahin ang ,uu,unod na *angungu,a* na akikita ,a *abulang bina,a %ng ay ,alungguhit ay nag,a,aad ng ,anhi 1 <,ang aaw nakiu,a* ang
#. //////////////////////////////////////////////////////// $. //////////////////////////////////////////////////////// &. //////////////////////////////////////////////////////// Pagsasanay '
Panoorin ang isang episode ng 65HS0I o anomang teleserye sa telebisyon) Suriin ang naging sanhi ng labis na paggamit ng kapangyarihan ni 6ugo 9oel 0orre) at ano ang ibinunga nito.
San+i
B%nga
&UG
Konkl%s*on: ------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------- 4. Pagnilayan at Unaain Sa bahaging ito ay, ikaw ay inaasahang makabubuo ng wastong kongklusyon o paglalahat batay sa araling ito.
. atapangan ba ang batayan upang masabing bayani% ". Bakit mahalaga ang mga ekspresyon ng posibilidad sa pagbuo ng tekstong nagsasalaysay% . Ilipat
ayo ay grupo ng ng mga -ield reporter at !ameraman sa inyong kompanya. 5aatasan kayo ng !urrent a--air exe!utive na kumuha at maginterJie ng isang C na kararating lamang mula sa ibang bansa at kababa lamang nito sa eroplano na sasalubungin naman ito ng kanyang mga mahal sa buhay. 1apat lumutang sa pagsasadula ang kahalagahan ng mga pagiging buhay na bayani ng mga C. 1apat mong isaalang-alang ang sumusunod na pamantayan para malaman mo kung paano ka mamarkahan: a) malinaw at maayos na iskrip, b) presentasyon, c) orihinal, at d) paglapat ng musika at tunog. 2+
0atayain ka ayon sa sumusunod na rubri!s. puntos kung lahat ng pamantayan ay naisakatuparan * puntos kung dalawa sa mga pamantayan angnaisakatuparan & puntos kung isa sa mga pamantayan ang naisakatuparan
Aralin /: (aikling K%ento Aralin 0: A. Panitikan: %ng %laat ng Bundok Pinto (;aiana !ugenio) B. Gramatika: Mga Pangungu,a* na alang "iyak na Pak,a _____________________________________________________________________________ Panimula Sa araling ito ay bibigyang - pansin ang isang alamat ng Mindanao. asabay ng pagtalakay sa mga panitikang nabanggit ang pag-unawa sa mga pangungusap na walang tiyak na paksa.
pang matiyak na naunawaan mo ang araling ito, ikaw ay inaasahang makalilikha ng isang alamat tungkol sa inyong lugar. !tataya ito batay sa sumusunod na pamantayan: a) angkop sa paksa, b) naglalarawan sa cultura ng sariling lugar, at c) orihinal. A. "uklasin Sa sumusunod na mga gawain , tutuklasin natin kung gaano na ang nalalaman mo tungkol sa alamat sa pamamagitan ng pagkilala sa mga larawan.
Pumili ng larawan sa ibaba at isulat kung saan ;saang pulo ito nagmula sa Pilipinas .
2.
$ong a77e,oie,
Kulintang kweba
Sa pamamagitan ng web organi#er , bigyang kahulugan ang alamat. Pinaniniwalaan
pinagmulan
%%M%" 2
5agpasalin-salin
noong unang panahon
B. Linangin Sa bahaging ito, ikaw ay inaasahang magpapamalas ng pag-unawa sa akdang tatalakayinE makapagpapalawak ng kaalaman sa talasalitaanE magpapamalas ng pagunawa sa teksto at sa mga pangungusap na walang paksa.
Ang Alamat Ng B%ndok Pinto ( Bahagi ng > "he legend o? Mount Pinto > ng Maguindanao) Mul asa“ yDa mi a naL.Eu ge ni o The Legends”b Labi s na nakamamangha atnapakahi waga ang t ungkolsa yungi b.I t o ay uper nat ur a lna ni pi nani r aha n ng mga s l i kha t ul ad ng mga di wat a at r eyna na p i na ni n i wa l aa ngl u mi t a wn uo ngu na ngp an ah on.Si l aa ngp i n an i n i wa l a an g mag ag andan gn i l i k hangdi y o snama ynapak ar ami ngar i aa r i ant ul adngi ba ’ ti b angur i n gmg aa l a ha s .Ma y r o ondi ns i l a ngmg ab ag ay b ag ayn ay a r i s at a ns ot u l a dn gmg a gongs) ,mgakulintang,mgagandingan ati bapangmgabagaybagayna agong ( may k a ug na y anok a bi l a ngs ak u mp l e t o ngmg ai ns t r u me nt o ngmu s i k al n ay a r i s at a ns o. An gmg as i n au na ngna ni r a ha ns an a y o na yma i n ga tn an ag ma t y a gatma l a pi t a ng si naks i hanangmgapambi hi r anggawiatmgakak at wanggawai nngmgakak ai bang n an i n i r a h ans ay u n gi b .Na pu nangmg at a ga n a y o nn at u wi n gma al i wa l a snamg ag a bi aynagkak ar oonngpambi hi r angkas ay ahan sabundok.Angmal amy osnamusi kang l i kha ng mga i nst r ument ong musi kalay mar i r i ni g mul a sa bunganga ng yungi b. Ma pa gk i k i l a l a ng a ng mu s i k aa yl i k h an gk a ga mi t a ng mu s i k a ln ay a r is at a ns o .Sa k a t a hi mi k a nn gg a bi ,a ngmu s i k a n gn ag mu mu l as abu nd okPi n t oa yn ak a p ag du du l o tn g t u na ynak a s i y a ha na tk a l i g ay a ha ns amg an an i n i r a ha nma l a pi ts ab un do k .An gg ay o n g k a k a i b aa tk a ma ng ha ma ng ha ngn ak a a al i wa tma s a s a y a ngp a ng y a y a r ia yn ag t a ga la t nagpat ul oyngmar ami ngmgat aon. May pagkakat aon pang ang i l ang mal al akas ang l oob na l al akiay dipa nasi yahan sa paki ki ni gl amang ng nakaaal i w na mat ami s atmasar ap paki nggang t ugt ugi ng i di nudul o ts amg at a o ng mg as uper nat ur alna ni l i k ha.I s ang g abi ,t at l ong ma pa ng ah asnal a l a k ia ngs u mu bo kn al u ma pi ts ay u n gi bn gb un do k .Si l a ’ yda ha ndahan att ahi mi knagumapang hanggangsamakar at i ngsapi nakamai nam nal ugar mal api ts abungangan gy ung i batdoo ’ yna gk ubl i ngi l angs andal i . 26
An oa ngk a ni l a ngn ak i t a ? Si l a ’ yb uo ngk a pa na bi k a ngn an ga bi g l an an g ma k i t a a ngmg ak a i bi g i bi gt i n gn an gmg an i l a l a ngn at u mu t u gt ogg ami ta ngmg ai n s t r ume nt o ng mu s i k a ln ay a r i s ama ga ga an gk a wa y a nn ama k i n i sa ngpa gk a y a r i .Sapi n ak a l o obna b ah ag in gy u ng i b ,a ngi b an gmg ar e y naayb uo ngk as i y a ha ngt u mu t u gt o gg ami ta ng mgakulintang, agong, gandingan ati bapangmgai nst r ument o.Nangmar amdaman ni l angma ymgat aos adi k al a yuan,k aag ads i l an gn apat ugi l s apagt ugt og.Mada l i ni l ang n al a man gma yt a os apa l i g i dda hi l s ak an i l a ngma t a l a snapa nga mo y . An gma y u y u mi ,ma ga g an daa tk a b i g ha b i g ha ni n gmg ana k a ba ba t a ngd i wa t aa t r e ynaa ybi gl angnagl aho.Nahi nt ak ut ans i l as apagdat i ngngmgat at l ongkal al ak i han. An gmg an ak a t a t a nd an gmg ad i wa t aa tr e y n al a ma nga ngn an at i l i r o onn gu ni td i k u mi k i b oa tn ak a ma s i dl a ma ng .Na umi dn ama na ngt a t l o ngl a l a k ia td ima l a ma na ng s a s ab i h i nn gma k i t an an gh ar a pa na ngmg amg ak a bi g ha b i g ha ni n gn i l a l a ng .
Alam mo &a na6
tinatalakay ng alamat legend) ang pinagmulan ng isang bagay , lugar, pangyayari o katawagan na maaring kathang-isip lamang o may bahid ng katotohanan.
Pagpapayaman ng "alasalitaan :
2amitin sa pangungusap ang mga susmusunod na salita hango sa alamat na binasa. .nakamamangha ". mahiwaga #. supernatural $.gongs &. kulintang
'. nagmatyag (. nakapagdudulot *. mapangahas +. matalas . naumid
a antas ng iyong pag-unaa Sagutin ang mga gabay na tanong. 1 Sino ang pangunahing tauhan sa alamat% 2 !larawan ang tagpuan ng Alamat 3 Paano sinimulan ang paglalahad ng alamat% 4 Alin ang makatotohanan at di- makatotohanan sa tagpuan % Patunayan. Masasalamin ba ang kultura ng Mindanao sa Alamat na binasa% 30
+ Paano mo maihahambing ang maikling kuwento sa alamat na binasa ayon sa kilos , gawi , karakter ng mga tauhan. Pangatwiranan. . Ano sa mga tagpuan ang iyon nagustuhan at Bakit% !paliwanag Paano nagwakas ang alamat na binasa kung ikaw ang manunulat Paano mo ito wawakasan% !lahad ang iyong sagot. pang matiyak kung tunay ngang marunong ka ng sumuri ng isang alamat , suriin ang pagiging makatotohan o di-makatotohanan ng Alamat ng Mindanao ALAMA" N! MINANA/ http:88tl.answers.com8K8Alamat/ng/mindanao/ang/lupang/pangako ni Ada ouise B. ?eyes
Mayroon isang Sultan sa isang pulo na kilala hindi lamang dahil siya ay isang dugong bughaw, kundi dahil rin sa kanyang katangian. 1i lamang siya mayaman, si Sultan 2utang ay matapang, magandang lalaki at may matipunong pangangatawan. Si Sultan ay may natatanging anak, bukod sa isang prinsesa , nakakaakit ang kanyang kagandahan. Saan ka man maparoon, usap-usapan ang kagandahang niyang taglay. Prinsesa Minda ang ngalan niya. 1ahil sa tanyag na kagandahan ni Minda, maraming tagahanga ito saan dako ng karatig pook. Marami ang nanliligaw: mga mayayaman, matalino, at may dugo ring maharlika. 1ahil nga sa dami ng masugid na tagahanga nito, walang tulak siyang kabigin. aya minarapat ni Sultan 2utang na magkaroon ng isang pagsubok upang malaman kung sino ang higit na mapalad at karapat-dapat sa kanyang anak na si Prinsesa Minda. 5angyari nga ang ibig ng Sultan. Marami ang sumubok sa layuning makuha ang kamay ni Minda. 6alos lahat ng sumubok at nagwagi sa una at ikalawang pagsubok, ngunit nabigo sa ikatlo. 5gunit may isang prinsipe ang nag asam-asam na sumubok sa mga patakaran ng nasabing sultan. 5gunit, bago siya sumali sa palahok, matinding pag-iisip ang kanyang ginugol. 1ahil sa una ay sigurado siyang magtatagumpay, ang ikalawa ay sigurado siyang mabibigo. aya=t muling nag-iisip . 5apagpasyahan niyang humiram ng mga kaing-kaing na ang mga ginto mula sa kanyang mga kaibigang mayayaman at prinsipe upang makabuo ng labintatlong tiklis ng ginto. 1ahil ang ikalawang pagsubok ay kung paano mahihigitan ang kayamanan ng Sultan.
along nabuhayan ng loob ang prinsipe sa mga pagkakataon na kapag nagkakatinginan sila ng prinsesa ay para na rin siyang humahanga sa kanya. 1ahil di kaila ang kagandahang lalaki ng prinsipe at kakisigan. 5abatid ng prinsipe na may pagtingin din ang prinsesa. Sinimulan na ang unang pagsubok 31
kay Prinsipe anao sa pagsasalaysay niya sa kanyang mga ninuno mula sa umpisa hanggang sa sampung henerasyon. 6igit ang tuwa niya ng makapasa sa unang pagsubok sa dahilang hindi totoo ang ika-sampung henerasyon dahil ito ay may halong imbento lamang. Agad sumunod ang ikalawang pagsubok. 0inanong ng Sultan kung gaano karami ang kanyang dalang ginto. Agad siyang sumagot na labintatlong kaing. alang duda ang tagumpay ni Prinsipe anao sa ikalawang pagsubok dahil may pito lamang tiklis na ginto mayroon ang Sultan.
Ang hulong pagsubok ay agad din pinabatid sa Prinsipe kung ano ang dapat na sumunod niyang gagawin pang ganap nang mapasakamay ang mayuming si Prinsesa Minda. Pagtulay sa lubid ang ikatlong pagsubok. Pagtulay sa lubid na kapag ikaw ay nahulog sa isang malalim na bangin ay sigurado ang iyong kamatayan . Pinagpabukas pa ang huling pagsubok upang makapagpahinga ang binata. Subali=t lingid sa kaalaman ng binata na kaya pala ipinagpabukas pa ay upang mapaghandaan din ng Sultan ang gagawing patibong upang ang Prinsipe ay hindi magtagumpay. aagad na lumisan si Prinsipe anao upang makapagpahinga at mapag-aralan ang kanyang plano para sa darating na pagsubok kinabukasan. Subali=t si Prinsesa Minda ay may nabalitaan na may patibong na ilalagay ang mga tauhan ng Sultan upang mahulog ang Prinsipe.Agad na pinasiyast ni Prinsesa Minda kung ano ang ilalagay na patibong. 5apag-alaman ng katulong na kakabitan ng tali an gang lubid na tatawiran ng Pinsipe na siyang magiging dahilan ng pag-uga ng lubid na magiging dahilan ng pagkahulog ng Prinsipe. 1ahil sa nabatid na patibong, kaagad na tinanggal ng mga katulong ang patibong upang walang maging balakid sa pagtawid ng butihing Prinsipe. Pagdating kinaumagahan ay naganap ang pagsubok na siya namng pinagtagumpayan ng Prinsipe. alang nagawa ang Sultan kundi tuparin ang pangakong kasalan. 5ang mamana ng Prinsipe, ang pamamahala ng lugar, marami ang nasiyahan sa pamamalakad ng mag-asawa sa pulo at mula noon pinangalanan ang isla ng Mindanao na hango sa pangalang Minda at anao !ain%agutin ang sumusunod
. !lipat sa kahon ang mga napili mong pangyayari batay sa pagiging makatotohanan at di-makatotohanan nito.
(akatoto+anan naging makatoto+anan
di$
32
". Bumuo ng gusto mong maging wakas at isadula ito sa klase. !pakita sa mga kamag-aral ang kanilang karakter, gawi at kilos kinakailangang sagutin ng wakas na iyong itinanghal ang mga sumusunod: 2raphic organiLer Sino 8
aka, ng Saan8
%no8
alaat
Paan o8
Bakit 8
Pagsasani& ng !ramatika%2etorika
(ga Pang%ng%sap na alang Paksa 1 Mga *angungu,a* na ek,i,ten,yal @ *angungu,a* na nag*a*ahayag ng *agkaayoon ng i,a o higit *ang tao bagay atb Pinangungunahan ito ng may o mayroon. a May ga *agkain dito b Mayoong ganiyan dito 2 Mga *angungu,a* na *ahanga @ nag*a*ahayag ng dadain ng *aghanga ang ganitong *angungu,a* a Kayganda o talagaA b %ng ,aya naanA 3 Mga aiikling ,abitla @ ga i,ahin o dadalawahing *antig na nag*a*ahayag ng atinding dadain a %yA b %ayA 4 Mga *angungu,a* na *aanahon @ nag,a,aad ng oa, o ui ng *anahon a Malaig ngayon b Uuulan na 7 $abi na 33
Mga *oula,yong *anli*unan @ ga *agbati *aggalang na nakagawian ng ga Pili*ino a Magandang gabi *o b Salaat *o Pagsasanay 1 2amitin sa dayalogo ang mga pangungusap na walang paksa na nasa
kahon iugnay sa mga patalastas sa tebisyon o radio ang iyong mga halimbawa. Salamat
Mayroon
muulan na.
Maraming salamat
Magandang maga.
umilindol
May
mamaya na.
Paalam na.
6indi
Prinsesa
Pagsasanay ' Bumuo ng sariling halimbawa ang sumusunod na pangungusap na walang paksa. . Hksistensyal ". Pahanga #. Sambitla $. Pamanahon &. pormulasyong panlipunan 4. Pagnilayan at Unaain Sa bahaging ito ay, ikaw ay inaasahang makapagpapamalas ng p ag-unawa sa mga aralin sa pamamagitan ng pagsagot sa mga tanong.
. Paano naiba ang alamat sa iba pang uri ng panitikan % Paano mo ihahambing ang alamat sa maikling kuwento % ". Paano nakatulong ang mga pangungusap na walang paksa sa paggawa mo ng alamat na isinadula % . Ilipat !kaw bilang manunulat ay inatasang makasulat ng alamat tungkol sa pinagmulan ng inyong lugar. !pababasa ito sa mga manunulat ng komiks at ng manunulat ng mga -antaserye. !tataya ito batay sa sumusunod na pamantayan: a) orihinal, b) wastong gramatika, c) tumutugon sa layunin, at d) makatotohanan.
Ang galing mo > Binabati kita at natapos mo ang isang paglalakbay sa isang makulay na daigdig ng Alamat . Sana7y naging makabuluhan ang iyong paglalakbay sa araling ito.
Aralin 2:
Pangakas na Gaain para sa Unang marka+an Mga %kdang Pa*anitikan: Salain ng Mindanao Pagbuo ng Poyektong Pantui,o 34
_____________________________________________________________________________ Panimula Sa pasalin-saling dila ng mula sa ating mga ninuno hanggang sa magkaroon ng papel at panulat, ang panitikan ay naging bahagi na ng ating buhay. Sinasabing ang panitikan ay salamin ng isang lahi ; ang kultura, paniniwala at tradisyon nito. Sa araling ito ay palalawakin pa ang iyong kaalaman sa panitikan ng Mindanao sa pamamagitan at gabay ng mahahalagang tanong na 3bakit dapat pahalagah an ang pagkakapantay ng bawat isa.4 Magkakaroon ka na rin ng matibay na konsepto sa panitikan ng Mindanao sa buong modyul na ito
Sa pagtatapos ng araling ito, ikaw ay inaasahang makagagawa ng isang proyektong panturismo na tatayain batay sa sumusunod na pamantayan: a) orihinal, b) masining, c) nakahihikayat, at d) makatotohanan. A. "uklasin Sa bahaging ito, ikaw ay inaasahang makapagbibigay ng dati mong kaalaman sa mga akdang pampanitikan ng Mindanao, ang kahalagahan ng pagaaral tungkol dito at ang mahalagang tanong o konsepto na nais mo pang malaman sa araling ito.
. Sa pamamagitan ng #-"- *hart, isulat ang hinihinging sagot.
3
2 1
0atlong dating kaalaman o natutuhan sa mga nakaraang aralin tungkol sa panitikan ng Mindanao . ". #. 1alawang kahalagahan ng pag-aaral ng panitikan ng Mindanao . ". !sang mahalagang konsepto o tanong na nais pang malaman sa araling ito .
". Magbigay ng hinuha sa maaaring nilalaman ng akdang tatalakayin batay sa pamagat nito.
inuha ,a *aagat:
Mindanao: %ng u*ang Pangako 3
https:88www.google.com.ph8search%NmindanaoOnoNOumNOieN0C-
B. Linangin Basahin at unawain ang kasunod na akda upang masagot ang mga gabay na tanong.
AN! ALAMA" N! MINANA/ Si Sultan umpit ay isa sa mga naging pinuno ng isang malaking pulo. Siya ay matalino ngunit ang mga Muslim ay takot sa kaniya dahil siya raw ay masungit. Ang sultan ay may kaisa-isang anak na dalaga, si Minda. Si Minda ay ubod ng ganda. 1ahil sa kagandahan ng prinsesa ay marami ang nanliligaw sa kaniya. abilang na ang mga sultan, raha, datu at prinsipe ng iba7t ibang pulo. Bawat manliligaw ni Prinsisa Minda ay may kani-kaniyang katangian kung kaya7t nagpasiyang magbigay ng tatlong pagsubok si Sultan umpit. Ang mananalo sa tatlong pagsubok na ito ang siyang mapalad na makakaisang dibdib ng kaniyang anak. Ang unang pagsubok ay kung sino ang makapagsasabi ng kasaysayan ng kaniyang angkan hanggang sa ikasampung salin nito. Ang ibig sabhin nito ay kung sino at ano ang naging buhay ng ama, nuno, ama ng nuno at mga kanununuan hanggang sa ikasampung salin. Ang ikalawang pagsubok naman ay kinakailangang malagpasan ang kayamanan ng hari upang maging daan patungo sa ikatlong pagsubok. 5gunit ang higit na mayaman ang siyang magmamay-ari ng kayamanang natalo. Marami ang nakipagsapalaran at natalo sa unang pagsubok. !sa na rin ang kilalang si Prinsipe inang. Siya ay nakapasa sa unang pagsubok ngunit natalo sa ikalawang pagsubok sapagkat ang kaniyang tatlong tiklis nag into ay nahigitan ng apat na tiklis na ginto ng hari. along yumaman si Sultan umpit. Alam ng lahat na marami pang ginto si Sultan umpit at ngayon nga ay nadagdagan pa ng tatlong tiklis na tinalo kay Prinsipe inang. !sang matalinong prinsipe ang nais na sumubok. 5gunit bago niya ito gawin ay nag-isip siyang mabuti kung papaano niya matatalo ang kayamanan ng sultan. 5anghiram siya ng ginto sa kaniyang mga kaibigang maharlika hanggang sa makatipon siya ng labintatlong tiklis ng ginto. 5agbihis at nag-ayos ng buong kakisigan si Prinsipe anao. na niyang nakausap si Prinsesa Minda. Sa unang pagkikita pa lamang ay sumang-ayon agad ang prinsesa sa binatang prinsipe. ihim na natuwa ang puso ni Prinsipe anao sapagkat nasiguro niyang may pagtingin din sa kaniya ang prinsesa. 3, ano ang masasabi mo sa iyong angkan%4 ang unang pagsubok ng Sultan kay anao. Mabilis na isinalaysay ni anao ang kaniyang lahi ngunit muntik na itong mabuko sa ikasampung salin. 5akaisip siya ng pangalan at nag-imbento ng kagitingan nito. aking pasasalamat niya nang siya ay makapasa sa unang pagsubok. Sa ikalawang pagsubok ay, 3ilang tiklis nag into ang dala mo, mayroon akong pito, iyon ba ay iyong mahihigitan%4 ang pagmamalaking tanong ng Sultan. 3Mayroon akong labintatlong tiklis ng ginto rito ngayon ngunit kung kulang pa ito 3+
ay handa akong ilabas ang mga nakatago pa sa aming kaharian,4 ang tugon ni Prinsipe anao. 36indi bale, iyo na ang pitong tiklis ko. 2anito naman ang ikatlong pagsubok. !kaw ay tutulay sa isang lubid sa may malalim na bangin. Pag ito7y nagawa mo ay ikakasal kayo ng aking mahal na prinsesa sa pagbibilog ng buwan,4 ang sabi ng Sultan. 3Ang ikatlong pagsubok ay kinabukasan na natin ituloy. malis si anao na punong-puno ng pag-asa. 5agsanay siyang tumulay sa baging na sampayan. 5gunit lingid sa kaniya ay may masama palang balak ang sultan sa pagtulay niya sa lubid. 5atunugan ito ni Minda at laki ng kaniyang pagibig sa binata ay gumawa siya ng paraan. !nutusan niya ang kaniyang katulong na putulin ang matibay at manipis na sinulid na nakakabit sa tulay na tatawirin ni anao. Ang sinulid palang ito ay hahatakin upang malaglag sa bangin si anao. Mabilis na natupad ang ipinag-utos ni Minda sa kaniyang katulong. inabukasan ay maluwalhating nakatawid si anao sa lubid at ang kanilang kasal ni Prinsesa Minda ay naganap. 5amuno ang mag-asawa sa kaharian ni Sultan umpit. 1ahil sa kabaitan ay napamahal sa mga tao ang dalawa kaya7y ang malaking pulong iyon ay pnangalanang Minda-anao na di nagtagal ay naging 3Mindana.4 Paglinang ng "alasalitaan !bigay ang kahulugan ng sumusunod na mga salita. Pagkatapos, gamitin ang magkasingkahulugang iyon sa pagbuo ng isang pangungusap.
. 1ugong bughaw ahulugan:
Pangungusap:
". matipunong pangangatawan ahulugan:
Pangungusap:
#. karatig pook ahulugan:
$. nag-aasam-asam ahulugan:
Pangungusap:
Pangungusap:
&. tiklis ng ginto ahulugan:
Pangungusap: 3.
a Antas ng Pag-unaa
. Bakit nagbigay ng pagsubok si Sultan 2utang% ". Sa kasalukuyan ba ay dumadaan pa rin sa pagsubok ng magulang ng babaeng napupusuan ang binatang nanliligaw% Magkuwento ng ilang panyayari tungkol dito. #. !lahad ang mga pagsubok na napagdaanan ni Prinsipe anao. Paano niya ito napagtagumpayan%
(ga pags%!ok na napagdaanan ni Prinsipe Lanao at k%ng paano ito napagtag%mpa*an
---------------------------- ---------------------------- - ---------------------------- ---------------------------- -
------------------------ ------------------------ ---- ------------------------ ------------------------ ----
---------------------------- ---------------------------- ------------------------ $. 0unay na pag-ibig ng prinsipe at ng - ba ang nararamdaman sa isa7t isa ------------------------ prinsesa% .Patunayan
----
&. Sang-ayon ka ba na idaan din sa pagsubok ang isang tao upang mapatunayang karapat-dapat ito% Bakit%
Sang9ayon ako dahil------- -----------------------
Sang9ayon o hindi8
indi ako ,ang9ayon dahil------------------- - 3
'. ung ikaw ang sultan at matuklasang ang iyong anak ang tumulong sa prinsipe upang manalo sa pagsubok, ano ang iyong gagawing hakbang% Bakit%
(. 5aipakita ba sa akda ang pagkakapantay-pantay sa pag-ibig% Patunayan. *. Bakit dapat pahalagahan ang pagkakapantay ng bawat isa sa anumang uri ng larangan%
Ang akdang binasa ay kasasalaminan ng kulturang Mindanao. pang mas makilala pa natin ang mga taga-Mindanao, suriin ang larawan sa ibaba.
https%%.google.9om.ph%sear9h?:;mga
Sagutin ang sumusunod na tanong: . !larawan ang bro!hure. //////////////////////////////////////////////////// ". 5anaisin mo bang pumunta sa upang Pangako% Bakit%
#o----------- ---------------
5anaisin mo bang pumunta sa upang Pangako% Bakit%
indi--------- ---------------
#. Magsaliksik pa ng mga bagay tungkol sa lugar na ito sa pamamagitan ng pagsasaliksik na maaaring sa internet o pagtatanong sa mga taong may kaalaman sa lugar na ito.
36
$. Paano mo hihikayatin ang isang turista na pumunta sa lugar na ipinagmamalaki ng bansa% Sa iyong palagay, nakatutulong ba ang mga turistang pumupunta sa bansa% Sa paanong paraan kaya% 4. Pagnilayan at Unaain 1. Bakit dapat pahalagahan ang pagkakapantay ng bawat isa sa anumang uri ng larangan%
. Ilipat
!kaw, bilang barangay !aptain ng inyong lugar ay inaasahang makapagsasagawa ng ad !ampaign na nagsasaad sa kagandahan ng inyong lugar. !pakikita mo ito sa magiging panauhin ng inyong lugar, sa inyong punong-bayan at punong lalawigan sa araw mismo ng kapistahan ng bayan. 0atayain ito batay sa sumusunod na pamantayan: a) angkop sa paksa, b) masining, c) orihinal, at d) makatotohanan. III.
PA!NILA#AN A" UNA7AIN
. Bakit mahalagang pag-aralan ang mga akdang pampanitikan ng Mindanao% '. Paano nakatutulong ang tamang paggamit ng gramatika at retorika upang maunawaan at mapahalagahan mo ang mga ito% I,.
ILIPA" !sa kang tourist guide na nais ipakilala ang inyong bayan. 1ahil dito ikaw ay magsasagawa ng proyektong panturismo na maaaring sa pamamagitan ng poster , travel bro!hure o audio visual presentation. Sa harap ng mga turista, lokal na opisyal at mananaliksik na mag-aaral ng inyong lugar, iyo itong ipakikita . 0atayain ito batay sa sumusunod na pamantayan: a) orihinal, b) masining, c) tumutugon sa layunin, at d) makatotohanan.
Pangakas na Pagtataya I. $aalaman Panuto Bilugan ang titik ng wastong sagot sa sumusunod: . !to ay tekstong naglalarawan sa pisikal na katangian ng isang bagay, lugar at tao. a. naglalarawan b. naglalahad c. nagsasalaysay d. nanghihikayat
". !to ay likhang gawain na ipinapakita o inilalarawan ang paksa sa pamamagitan ng masining na pagguhit. a. mo!kumentary b. panayam c. poster d. collage 40
#. Ano ang salitang ugat sa salitang kabayanihan% a. kaba b. bayan c. bayani d. ani $. Alin sa sumusunod ang ekspresyon ng posibilidad% a. ba b. nga c. tunay e. sapagkat &. Siya ang nagwikang 3Ang tunay na bayani ay hindi nasusukat sa kaniyang kalakasan kundi sa sukat ng kaniyang puso o pagmamahal.4 a. BoniFacio b. 6ercules c. 0roy d. ?iLal '. Siya ang may aklat ng AB5BS5Po. a. Bob ng b. Hros Atalia c. ?io Alma d. Michael GoroLa (. Barkadahan ng mga kababaihang mahilig gumimik, sabay-sabay pero laging late pumapasok ng room pagkatapos ng re!ess at lun!h break . a. Anak ni ?iLal b. clowns c. geeks d. spice girls *. !to ay panitikan na ang mga tauhan ay mga hayop. a. alamat b. pabula c. parabula d. tula +. !to ay tekstong ay layuning makabuo ng mahalagang ugnayang lohikal tulad ng sanhi at bunga ng mga pangyayari. a. naglalahad b. naglalarawan c. nangangatuwiran d. nagsasalaysay . Siya ang may-akda ng Sandaang 1amit. a. ?io Alma b. Canny A. 2arcia c. 1onato B. Sebastian
d. Bob ng
II. Proseso%$akayahan 6anapin sa 6anay B ang karugtong na sugnay ng nasa 6anay A upang mabuo ang diwa nito. !sulat ang titik ng wastong sagot. 0anay A . Masisiyahan ang iyong mga magulang risto. ". Ang aklat ang pinagbatayan ko nito aking kaalaman. #. Balewala ang buhay pag-aaral. $. 5agtagumpay ang kaniyang pangkat ako. &. 5apakabait niyang anak sertipiko 41
0anay B a. sa sandaling talikuran mo si
b. dahil nais kong lumawak ang c. kung magsisikap ka sa iyong d. kaya nakatitiyak akong tama e. bunga nito7y binigyan siya ng
ng lirang Anak ng 0aon F. kaya isa siyang Pilipino. g. dahil puso ang kanilang
'. Manonood ako ng balita (. Sa Pilipinas siya isinilang ipinanlaban. *. 6indi sapat ang kita ng isang tao niya. +. Maraming nadedengue sa estero. ". Matalino si Brent ginagawa nila.
h. patunay ang mga medalyang naiuwi i. dahil sa mga lamok na naiipon . kaya naman doble kayod ang k. sa katunayan, maiksi ang buhay.
III. Pagnilayan at Unaain Para sa mga &ilang '1-'(. Mayroon isang Sultan sa isang pulo na kilala hindi lamang dahil siya ay isang dugong bughaw, kundi dahil din sa kaniyang katangian. 1i lamang siya mayaman, si Sultan 2utang ay matapang, magandang lalaki at may matipunong pangangatawan. ". Ang kahulugan ng dugong &ugha ay . a. matapang b. manhid c. mahirap d. mayaman
"". Alin sa sumusunod ang hindi katangian ng sultan% a. mayaman b. matapang c. guwapo
d. mapagpatawad
"#. Ang pang-ugnay na dahil din sa kaniyang katangian ay nagsasaad ng /////////. a. bunga b. ekspresyon c. posibilidad d. sanhi "$. Ano ang maaaring maging bunga o epekto sa mga tao ng mga katangiang taglay ng Sultan% a. paggalang b. pagkainggit c. pagkatuwa d. pagkalungkot "&. !nilalarawan sa talataan ang patunay na ang sultan ay /////////////. a. hindi basta-basta pinipili b.mayaman c. nagtataglay ng magagandang katangian d. romantiko Para sa mga &ilang ')-*+. 3Baka makikipag-away ka na naman,4 tinig iyon ng kanyang ina. 5angangaral na naman. Mula kinatatalungkuang giray na batalan, saglit iyang napatigil sa paghuhugas ng mumo sa kamay. 36indi ho,4 paungol niyang tugon.
"'. Baka makikipag-away ka na naman.4 Ano ang ipinahihiwatig ng pangungusap% 42
