UNIVERZITET U BEOGRADU MEDICINSKI FAKULTET BEOGRAD
SEMINARSKI RAD Aorta
Mentor:
Student:
- Beograd 2016. godine -
Seminarski rad SADRŽAJ:
1. Aorta.................................................................................................................2 2. Ushodni deo aorte.............................................................................................2 3. Luk aorte...........................................................................................................3 4. Grane luka aorte................................................................................................4 5. Grudni deo aorte ili grudna aorta......................................................................5 6. Grane grudne aorte............................................................................................5 Literatura...............................................................................................................6
Strana 1
Seminarski rad 1. Aorta Aorta je osnovni i najveći arterijski sud čoveka. Njen kalibar se kreće oko 25-27 mm. Ona počinje aortičnim otvorom (ostium aortae) na bazi leve srčane komore. Najpre ide nagore i udesno, zatim u luku ukršta kičmeni stub, silazi uz njegovu levu, zatmuuz prednju stranu, prolazi kroz prečagu i dospeva u trbušnu duplju. U nivou V slabinskog pršljena ona se završava podelom na levu i desnu zajedničku bedrenil arteriju (a. iliaca communis sinistra etdextra) i neparnu srednju krsnu arteriju (a. sacralis mediana)1. S obzirom na pravac i položaj, na aorti se razlikuje nekoliko delova. Prvi, po izlasku iz srca je njen ushodni deo (pars ascendens s. aorta ascendens). Sledeći deo je luk aorte (arcus aortae), a zatim dolazi najduži, nishodni deo (pars descendens aortae s. aorta descendens) koji je podeljen na grudni deo (pars thoracica aortae s. aorta thoracica) i trbušni deo (pars abdominalis aortae s. aorta abdominalis). U grudnoj duplji se nalazi 2/3 ukupne dužine aorte.
2. Ushodni deo aorte Ushodni deo aorte (pars ascendens aortae s. aorta ascendens) počinje od baze leve srčane komore gde senalaziotvor aorte (ostium aortae) u visini trećeg levog grudnohrskavičavog zgloba. Zatim je ovaj deo aorte upravljen napred, nagore i udesno, a završava se u nivou grudnog ugla (angulus stemi) gde prelazi u luk aorte. Dužina ushodnog dela aorte je oko 5-6 cm, a prečnik mu je 26-27 mm. Na prelazu u luk prečnik je i veći, doseže 32 pa i 33 mm (»sinus maximus aortae«). Skoro ceo ushodni deo aorte se nalazi u srčanoj kesi gde je obavijen njenim seroznim omotačem, zbog toga se ovaj deo u klinici često naziva »intraperikardijalni deo aorte«. Početni deo ushodne aorle upadljivo je proširen i naziva se koren aorte (bulbus aortae). Zidovi bulbusa i listići aortnog zaliska (valva aortae) zaklapaju džepove nazvane aortični ili Valsalveovi sinusi (sinus aortae-Valsalvae) iz kojih polaze koronarne ili venačne arterije srca. Slika 1. Aorta
1
Bogdanović D., Anatomija grudnog koša, Savremena administracija, Beograd, 2000, str. 135.
Strana 2
Seminarski rad Odnosi ushodnog dela aorte su sledeći. On se nalazi između plućnog arterijskog stabla (truncus pulmonalis) koje je na njegovog levoj strani i desnog uvastog nastavka i gornje šupljc vene koji se nalaze desno od ovog dela aorte. Napred je deo arterijskog omotača koji gradi srčana maramica, a ispred njega su prednji maramični sinus plućne maramice i II desna rebarna hrskavica. Pozadi i gore je desna plućna arterija (a. pulmonalis dextra), a dole i iza je poprečni sinus srčane maramice (sinus transversus pericardii).
3. Luk aorte Luk aorte (arcus aortae) nastavlja njen ushodni deo i produžava se njenim nishodnim delom. Luk aorte u celini je upravljen koso unazad i ulevo, od prednjeg ka zadnjem zidu grudnog koša. Njegov početak je lako proširen (sinus mcodmus aortae) i leži iza druge desne rebarne hrskavice u visini ugla grudne kosti (angulus stemi). Luk je dug 5-6 cm ispupčen prema napred i upadljivo je konveskan nagore. Teme luka se obično nalazi u nivou donje ivice prvog grudnorebarnog zgloba. Luk se završava suženjem aorte (isthmus aortae) koje se nalazi u visini leve strane tela IV grudnog pršljena2. Kod osoba sa uskim grudnim košem luk aorte je skoro sagitalno postavljen, a kod onih sa kratkim i širokim grudnim košem i kod starijih osoba luk aorte je gotovo u firontalnoj ravni. U pogledu odnosa, luk aorte ima četiri strane: prednjespoljnu i zadnjeunutrašnju stranu, zatim donju i gornju stranu. Prednjespoljna strana je blago ispupčena i orijentisana ulevo, preko nje prelaze sve grane prednjeg srčanog spleta. Levi deo prednje strane ukršta: levi vagus (n. vagus sin.) koji silazi niz levu potključnu arteriju, a upolje od njega silazi levi prečažni živac (n. phrenicus sin.). Ova strana luka naleže na levu medijastinalnu plućnu maramicu (pleura mediastinalis sin.) i ostavlja otisak na unutrašnjoj strani levog plućnog krila. Zadnjeunutrašnja strana je orijentisana udesno. Njen desni deo dodiruje gornju šuplju venu, a zatim ova strana, preko tankog sloja vezivnog tkiva, naleže na donji deo i levu stranu dušnika i jednjaka i potiskuje ove organe udesno pri čemu na njima prouzrokuje odgovarajuća suženja. Ovu stranu luka aorte sasvim levo ukrštaju grudni limfni kanal (ductus thoracicus) i levi povratni grkljanski živac (n. laryngealis recurrens sinister). Izmedu zadnje strane luka aorte i prednje strane račve dušnika prolazi duboki ili zadnji srčani živčani splet. Donja strana je upadljivo konkavna. Ona u manje ili više pravilnom luku prvo prelazi preko desne plućne arterije (a. pulmonalis dextra). Na sredini ove strane završava se arterijska veza (lig. artetiosum - Botallo), a levo od nje oko donje strane luka aorte obilazi spreda put unazad levi povratni grkljanski živac (n. laryngealis recurrens sinister). Zatim se ova strana u luku spušta unazad i dole a ukršta odozgo levu glavnu dušnicu (bronchus principalis sinister), levu plućnu arteriju (a. pulmonalis sinistra) i ostale elemente levog plućnog korena (radix pulmonis sinister). Arterijska ili Botalova veza (lig. arteriosum - Botallo) polazi sa gornje strane početnog dela leve plućne arterije (a. pulmonalis sin.) i završava se na sredini donje konkavne strane luka aorte. To je traka vezivnog tkiva debela 3-5 mm, duga oko 15 mm3. Ova veza je obliterisani sud fetalnog krvotoka. Taj sud, ductus arteriosus, spaja plućnu arteriju i aortu. Kroz njega fetalna krv iz plućne arterije, mimo pluća, odlazi direktno u aortu. Posle rođenja, kada se uspostavi plućna cirkulacija, fetalni ductus arteriosus obliterira i od njega ostaje lig. arteriosum. Ponekad ovaj kanal može ostati prolazan i posle rodenja usled čega dolazi do mešanja arterijske i venske krvi i svih tegoba koje prate ovakva stanja. Zaostatak kanala naziva se ductus arteriosus persistens.
2 3
Bošković M., Anatomija čoveka, Naučna knjiga, Beograd, 1985, str. 166. Jovanović S., Anatomija čoveka, Savremena administracija, Beograd, str. 203.
Strana 3
Seminarski rad Ispod luka aorte u malom skoro trouglom prostoru, iznad desne plućne arterije i udesno od arterijske veze u masnom tkivu nalazi se jedan od gangliona srčanog spleta (ganglia cardiaca) i to najstalniji i najveći poznat kao Wrisberg-ov ganglion. Ovde se nalazi i jedan od paratrahealnih limfnih čvorova (nodus ligamenti arteriosi) koji pripada limfnim čvorovima srednjeg medijastinuma. Gornja strana luka aorte je konveksna. Od nje polaze stepenasto, jedna za drugom zdesna ulevo i od napred unazad, tri velike pobočne grane luka aorte. Desno i napred je brahiocefalično arterijsko stablo (truncus brachiocephalicus), u sredini je leva zajednička karotidna arterija (a. carotis communis sinistra), a levo i pozadi je početak leve potključne arterije (a. subclavia sinistra). Ove sudove u samom početku sa prednje strane ukršta leva brahiocefalična vena (v. brachiocephalica sinistra), koja dodiruje prednji deo gornje strane luka aorte. Suženje aorte (isthmus aortae) je završni deo njenog luka i nalazi se odmah posle odvajanja leve potključne arterije i pripoja arterijske veze, a leži na levoj strani tela IV grudnog kičmenog pršljena. Suženje aorte je visoko oko 1,5-2,5 cm, a kalibar aorte ovde je oko 20 mm4. Aorta na ovom mestu može biti znatno sužena (kalibra 3-5 mm) što ometa celokupnu arterijsku cirkulaciju. Ovo suženje (coarctatio aortae) je ponekad udruženo sa drugim srčanim anomalijama.
4. Grane luka aorte Grane luka aorte su idući u pravcu krvotoka, odnosno zdesna ulevo i od napred put pozadi, tri velika arterijska suda: brahiocefalično arterijsko stablo (truncus brachiocephalicus), zatiih leva zajednička karotidna arterija (a. carotis communis sinistra) i najzad leva potključna arterija (a. subclavia sinistra). Opisani raspored odvajanja pobočnih grana luka aorte je uobičajen (70%). Postojanje različitih zajedničkih stabala za dve ili čak za sve tri arterijske grane luka sreće se prilično često (23%). Početak jedne ili obeju kičmenih arterija iz luka aorte nalazi se retko (4%). Sve ostale varijante nastanka grana aortičnog luka ili počeci drugih arterija iz tog luka sreću se izuzetno, pojedinačno u manje od 0,1% slučajeva (Lippert i Pabst). Brahiocefalično arterijsko stablo (truncus brachiocephalicus) je prva i najveća grana luka aorte. Ovo stablo je dugo 4-5 cm, a kalibar mu je 10-15 mm5. Brahiocefalično stablo nastaje na početku luka aorte i upravljeno je koso nagore, malo unazad i udesno ka desnom grudnoključnom zglobu (art. sternoclavicularis). U visini gornje ivice ovoga zgloba stablo se deli na dve završne grane, to su: desna zajednička karotidna arterija (a. carotis communis dextra) koja približno nastavlja pravac stabla i desna potključna arterija (a. subclavia dextra). Prednju stranu brahiocefaličnog stabla ukršta istoimena leva vena (v. brachiocephalica sinistra) ispred koje je donji deo manubriuma grudne kosti. Iza stabla je prednja strana i desna ivica dušnika. Leva strana stabla je masnim »retrosternalnim« tkivom odvojena od leve zajedničke karotidne arterije. Desna strana stabla dodiruje desnu brahiocefaličnu venu i medijastinalnu plućnu maramicu. Leva zajednička karotidna arterija (a. carotis communis sinistra) odvaja se od temena luka aorte i penje se nagore i ulevo iza manubrijuma grudne kosti; njenu prednju stranu ukršta leva brahiocefalična vena. Iza levog grudnoključnog zgloba ova arterija se nalazi uz dušnik koji prominira između nje i brahiocefaličnog stabla. Pozadi i levo od ove arterije je ivica jednjaka, zatim levi povratni grkljanski živac (n. laringealis recurrens sinister) i grudni
4 5
Jovanović S. i sar., Anatomski atlas, Savremena administracija, Beograd, 2004, str. 221. Bošković M., Anatomija čoveka, Naučna knjiga, Beograd, 1985, str. 168.
Strana 4
Seminarski rad limfni kanal (ducnis thoracicus). Sasvim levo su levi vagus i levi prečažni živac (n. phrenicus sinister). Leva potključna arterija (a. subclavia sinistra) je poslednja i najmanja grana luka aorte. Ona se odvaja 1 cm posle leve zajedničke karotidne arterije i penje se nagore, upolje i ulevo od dušnika. Ispred ove arterije se nalazi početak leve brahiocefalične vene. Pozadi je grudni limfni kanal (ductus thoracicus). Desno su dušnik i jednjak, a u žlebu između njih je levi povratni grkljanski živac (n. laryngealis recurrens sinister). Levo i spolja je svod plućne maramice (cupula pleurae) i plućni vrh na kome često ostaje otisak ove arterije.
5. Grudni deo aorte ili grudna aorta Grudni deo aorte ili grudna aorta (pars thoracica aortae s. aorta thoracica) je gornji ili natprečažni (supradijafragmatični) deo nishodne aorte (aorta descendens). Grudna aorta nastavlja luk aorte od donjeg dela aortičnog suženja (isthmus aortae). Njen početak se nalazi na levoj strani IV grudnog kičmenog pršljena. Grudni deo aorte silazi nadole, napred i koso udesno i sve više se približava srednjoj ravni kičmenog stuba. Završni deo se nalazi sasvim ispred tela XII grudnog kičmenog pršljena i u nivou njegove donje ivice prolazi kroz prečažni aortični zjap (hiatus aorticus). Odnosi grudnog dela aorte. Ispred grudnog dela aorte, idući odozgo nadole, nalazi se prvo levi plućni koren (radix pulmonis sinister) i brojni limfni čvorovi srednjeg medijastinuma, zatim aortu dodiruje zadnja strana srčane kese i najzad jednjak i desni vagus. Zadnju stranu grudne aorte ukrštaju završni delovi vene hemiazigos i akcesorne vene hemiazigos, kao i zadnje međurebarne vene. Desnom stranom grudne aorte penje se grudni limfni kanal (ductus thoracicus) koji zajedno sa aortom prolazi kroz njen prečažni otvor. Jednjak je desno od grudne aorte u gornjem delu, a zatim je ukršta i prelazi ne njenu prednju stranu od koje je često odvojen špagom plućne maramice (recessus interaorticoesophageus). Levu stranu grudne aorte u gornjem delu dodiruje plućna maramica i levo plućno krilo na kome ostaje otisak aorte (impressio aortica).
6. Grane grudne aorte Grane grudne aorte srazmerno su brojne i srazmerno male po kalibru, a dele se na drobne ili visceralne i zidne ili parijetalne grane. Dušnične grane (rr. bronchiales) su po kalibru srazmerno najveće i funkcionalno najznačajnije grane i stoga se opravdano nazivaju arteriae bronchiales. One su opisane sa krvnim sudovima pluća. Grane za jednjak ( r r . esophageales) su: gornje, male po kalibru, i donje, nešto veće i stalnije. Ima ih obično 6-10 i namenjene su srednjem delu jednjaka6. Grane za srčanu kesu (rr. pericardiaci) su takode male po kalibru i nestalne po broju; one polaze sa prednje strane grudne aorte i prilaze zadnjoj strani srčane kese. Grane za sredogruđe (rr. mediastinales) su brojne male grane koje se iscrpljuju u limfnim čvorovima, masnom i vezivnom tkivu pretežno zadnjeg medijastinuma. Zadnje međurebarne arterije (aa. intercostales posteriores III—XI) su direktne grane grudne aorte, osim IV desne, koja se često odvaja zajedno sa bronhijalnom arterijom kao »bronhointerkostalno stablo«. Međurebarne arterije su sa potrebnim detaljima opisane uz zidove grudnog koša. Podrebarna arterija (a. subcostalis) prati donju ivicu XII rebra i opisana je sa zidovima grudnog koša.
6
Bogdanović D., Anatomija grudnog koša, Savremena administracija, Beograd, 2000, str. 140.
Strana 5
Seminarski rad Gornja prečažna arterija (n. phrenica sup.) se prostire po zadnjoj padini prečage i gradi anastomoze sa međurebarnim arterijama i sa mišićnoprečažnom arterijom (a. musculophrenica). LITERATURA
1. 2. 3. 4.
Bogdanović D., Anatomija grudnog koša, Savremena administracija, Beograd, 2000, Bošković M., Anatomija čoveka, Naučna knjiga, Beograd, 1985. Jovanović S., Anatomija čoveka, Savremena administracija, Beograd, 2002. Jovanović S. i sar., Anatomski atlas, Savremena administracija, Beograd, 2004.
Strana 6
