[ Home ] [ Proizvodi ] [ Specijalni program ] [ Standardni program ] [ O drvetu ] [ 3D ani animaci macija ja ] [ Linkovi ]
Drvo je oduvek bilo izuzetno cenjen materijal. Pruža velike mogućnosti za primenu ali, istovremeno, zahteva veštinu prepoznavanja osobina, odgovarajuću pripremu, stručnu obradu i zaštitu. Pripremili smo vam kratku priču o osnovnim karakteristikama i mogućnostima primene nekoliko različitih vrsta drveta.
Struktura drveta - građa Da bi se dobila jasna slika o strukturi stabla drveta, vrše se preseci u stablu. Ovi preseci su upravni jedan na drugi i ima ih ukupno tri: •
•
presek koji se izvodi normalno na osu stabla zove se čeoni presek . Presek izveden na osu i jedan od prečnika stabla zove se radijalni presek (ogledalo).
Presek izveden paralelno sa osom stabla zove se tangencijalni presek . Ako posmatra posmatramo mo čeoni čeoni presek stabla SRŽ je centralni tanak sloj stabla i može da bude do 15 mm. Oko možemo jasno da vidimo slojeve strukture srži (srca) obrazuju se godišnji prstenovi. Oni su u stvari drveta i to: presečne slike drvenih omotača nastalih u toku rašćenja drveta. Debljanje drveta nastaje stvaranjem novih ćelija prema unutrašnjosti. One nastaju od kambijuma koji se nalazi spolja spoljnu koru; ispod like. Kako se od kambijuma stvaraju nove ćelije iznutra, liku; šire se i godišnji prstenovi dok razvijanjem ćelija od kambijuma kambijum; spolja jača kora drveta. drvenu masu i Formiranje novih ćelija od kambijuma počinje od maja meseca i traje do prestanka vegetacije u jesen. srž. •
• • • •
•
Hemijski sastav drveta Skoro sve vrste drveta klasifikuju se po svom elementarnom sastavu, pa se može reći da prosečno drvo sadrži: 50% ugljenika; 6% vodonika; 43% kiseonika, a ostatak sačinjavaju azot i mineralni sastojci. Sadržaj pepela varira i zavisi od mesta rašćenja drveta. Kora drveta sadrži više pepela. Glavnu masu drveta sačinjavaju još: celuloza; celuloza; smola; smola; mast mast i vosak. vosak.
Osobine drveta Osnovne osobine drveta, od značaja za obradu su: • • • •
otpornost - čvrstoća; čvrstoća; elastičnost;; elastičnost žilavost i cepljivost.. cepljivost
Skupljanje drveta Pod ovim se podrazumeva promena volumena drveta usled uzimanja i ispuštanja vlage. Pri sušenju drveta (gubi se vlaga) vlakna se jako skupljaju u poprečnom pravcu. Drvena masa se odupire i dolazi do pucanja drveta. Da bi se izbeglo pucanje drveta usled nepravilnog sušenja, svako drvo namenjeno duborezu mora pre obrade pažljivo da se osuši. Drvo se suši na umerenoj temperaturi, duže vremena i u suvoj prostoriji. Drvo namenjeno za seču i obradu najbolje se priprema ako se još u proleće oguli od kore i ostavi do jeseni, a zatim tek u jesen odseče! Odsečeno stablo treba ostaviti u zaklonjenom vazdušnom prostoru da se osuši.
Otpornost - čvrstoća drveta Pod ovim pojmom uopšteno podrazumeva se čvrstoća i otpor kojim se drvo suprotstavlja spoljnim silama prilikom razdvajanja njegovih delova. Otpornost i čvrstoća drveta direktno zavise od vlage - vlažno drvo manje je otporno od suvog!
Elastičnost drveta U vezi sa čvrstoćom je još jedna karakteristika drveta, a to je elastičnost. Pod elastičnošću se podrazumeva nastojanje drveta da svoj oblik, promenjen usled dejstva spoljnih sila, po prestanku tih sila vrati u prvobitno stanje. Sa ovim je u direktnoj vezi savitljivost drveta.
Žilavost Još jedna osobina drveta koja se ogleda u otporu drveta protiv naprezanja prouzrokovanih vazduhom. Tvrdoća je sila otpora koju ispoljava drvo prilikom prodiranja drugog tela u njega. Tvrdoća je takođe u vezi sa vlažnošću - suvo drvo je znatno tvrđe od vlažnog drveta.
Cepljivost Definiše se kao otpornost drveta protiv cepanja, odnosno osobina da njegova građa pruža određeni otpor prodiranju nekog klinastog tela koje teži da rastavi drveno tkivo. Ovo je vrlo važna osobina bitna za obradivost drveta duborezom. Uvijeno rašćenje, čvorovi, koreni grana smanjuju cepljivost drveta, dok pravilan rast, fina vlaknasta struktura i bogatstvo u sržnim zracima povećavaju cepljivost. Vlažnost drveta značajno utiče na cepljivost drveta. Najveći stepen cepljivosti ima ono drvo čija je vlažnost oko 10%.
Izbor drveta za duborez Za duborez se upotrebljavaju najviše takve vrste drveta koje imaju ravnomernu i finu strukturu, koje nisu suviše tvrde, a nisu im previše istaknuti godišnji prstenovi, pa se drvo lako seče u svim pravcima. U ovu grupu spadaju:
•
orah - kruška - mahagoni; lipa - dud - abonos crni;
•
šljiva - šimšir itd.
•
Vodi poreklo iz Azije, visok je oko 20 m. Za obradu je dobar samo zreo orah koji je kompaktan i dobro se obrađuje nožem, polira i glača. Seče se u svim pravcima, ima pora ali su nevidljive. Zbog toga se vrlo često koristi za duborez. Orah je vrlo trajno drvo, čak mu se i koren koristi za obradu.
Lipa je evropsko drvo, visoka je oko 30 m. Ovo je lako i meko drvo crvenkastobele boje. Lipa ne spada u trajno drvo i prilično se skuplja pa se zbog toga ne upotrebljava za trajnije radove u duborezu. Zbog pomenutih osobina ne smatra se prvoklasnim drvetom pa se zbog toga koristi uglavnom za jeftinije rezbarske radove. Uspeva u Evropi (izuzev severnih i severoistočnih delova) i Zapadnoj Aziji. Ovo je srednje teško i tvrdo drvo, čvrsto, lako se obrađuje. Ne spada u trajno drvo. Koristi se u proizvodnji furnira, nameštaja, intarzijske, rezbarske radove i strugarske radove.
Uspeva u Evropi, zapadnoj Aziji i severozapadnoj Africi. Ovo je teško, tvrdo, čvrsto i elastično drvo. Zbog svojih osobina se teško cepa i dobro se površinski obrađuje. Najčešće se koristi u umetničkom stolarstvu, za strugarske i rezbarske radove, za stubove, za izradu sudova, pribora za jelo.
Šljiva je domaće drvo čiji se plod koristi za ishranu, a drvo se koristi za izradu duboreza. Ovo je tvrdo i teško drvo. Ni šljiva ne spada u trajno drvo jer se teško obrađuje i hoće da puca. Koristi se uglavnom zbog svoje crvenkaste boje i strukture lepih šara.
Ovo je takođe domaće drvo i koristi se za drvorez. Crvenkasto mrke boje, prilično tvrda, teško cepljiva, ali spada u trajno drvo koje je kompaktno, elastično i fino vlažno. Dobro se polira i obrađuje. Vrlo malo se suši, a pri sušenju ne menja oblik. Pogodno je za izradu pribora za merenje i crtanje (lenjiri i .trouglovi). Uspeva u Evropi, severnoj Africi i zapadnoj Aziji. Ovo je srednje teško i tvrdo drvo, čvrsto i elastično, lako se obrađuje. Dugo traje: nezaštićeno, na otvorenom do 120 godina; na slobodnom prostoru, pod krovom do 200 godina, a u zatvorenom prostoru i do 800 godina. Prvorazredno tehničko drvo za potrebe građevinarstva, pragove, gradnju brodova, najbolje bačvarsko drvo. Dosta se koristi za stolariju, nameštaj, furnir, parket i podove. Uspeva u centralnoj i južnoj Evropi. Teško i tvrdo drvo, čvrsto i vrlo elastično, dobro se obrađuje. Ne traje dugo: nezaštićeno, na otvorenom do 60 godina; na slobodnom prostoru, pod krovom do 100 godina, a u zatvorenom prostoru i do 800 godina.
Dud (Morus sp.) Dud je drvo iz južnih krajeva Evrope. Težak je, tvrd i sjajan, teško se cepa i trajan je. Pod uticajem svetlosti dobija tamnocrvenu boju kao mahagoni. Upotrebljava se za drvorez, stolariju, u kolarstvu, kačarstvu itd. Šimšir (Buxus sempervirens) Ovo je vanredno fino drvo žute, čak izrazito žute boje. Kompaktan je, ima vrlo finu strukturu. Šimšir je teško drvo, teško se cepa i spada u red trajnog drveta. Pored rezbarije, šimšir se upotrebljava i za izradu instrumenata, intarzije i drvenog mozaika. Bor obični - Pinus sylvestris Uspeva u Evropi i severnoj Aziji. Ovo drvo je lako, meko, srednje čvrsto, elastično, lako se obrađuje i vrlo je trajno. To je građevinsko i stolarsko drvo. Koristi se i za: nameštaj, stolariju, podove. Trajnost: nezaštićeno, na otvorenom do 85 godina; na slobodnom prostoru, pod krovom do 120 godina, a u zatvorenom prostoru i do 1000 godina. Crni bor - Pinus nigra Uspeva u južnoj Evropi, severnoj Africi i Maloj Aziji. Ovo drvo je srednje teško, meko, srednje čvrsto, elastično, lako se obrađuje i vrlo je trajno. Ima istu primenu kao i običan bor.
Postoji više vrsta, koje uspevaju u tropskim područjima Amerike, zapadnoj Africi, Gani, Kongu, Ugandi. Mahagoni je žućkasto crvene do tamnocrvene boje. Dosta je teško drvo, tvrd je i teško se cepa. Pravilnog je rasta, trajnog je i postojanog oblika. Zbog svojih prvoklasnih osobina spada u najskupocenije vrste drveta. Vrlo je kompaktan, odlično se polira i obrađuje u rezbarstvu. Koristi se za: izradu nameštaja (kao furnir i masivno drvo); za uređenje enterijera stambenih i radnih prostora, aviona, železničkih vagona i brodskih salona, u umetničkom stolarstvu; za izradu preciznih sprava (mernih instrumenata i fotoaparata); za izradu auto karoserija. Pored toga, koristi se i za izradu etuija, kutija za radio i televizore, uglomera, lenjira, ručki, za strugarske i rezbarske radove. Vrlo je teško i tvrdo drvo, zbijene i jake kompaktne strukture. Spada u red trajnog drveta. Skoro je sasvim necepljivo drvo pa u preseku liči na metal. Najbolji abonos dobija se sa Cejlona. Ovo drvo najviše se upotrebljava za proizvodnju intarzija i ukrasa. Pored crnog postoje plavi i zeleni abonos.
Uspeva u Evropi, a preko Urala prodire i duboko u Aziju. Ovo je lako, srednje tvrdo, osrednje čvrsto, srednje elastično drvo. Lako se obrađuje, ne traje dugo. Koristi se za: nameštaj (kao furnir i kao puno drvo); za izradu kutija za cigare; za olovke i igračke; za strugarske i rezbarske radove. Trajnost: nezaštićeno, na otvorenom do 40 godina; na slobodnom prostoru, pod krovom do 40 godina, a u zatvorenom prostoru do 400 godina.
Infotrend Crea(c)tive Design
j
SZR "Putnik", Serbia, 11080 Zemun Ugrinovačka 92 (ulaz (ulaz iz Stevana Jovanovića) Jovanovića) tel/fax: (+381) 11 316-43-22; 063 264-121 E-mail:
[email protected]
GRAĐA DRVETA Drvo je glavno tkivo st stabala, abala, sastavljeno iz stanica koje se prema funkciji dijele na one koje imaju životne (provodne) zadaće, i na one s mehaničkim zadaćama (daju drvu odgovarajuću tvrdoću i čvrstoću). Provodni anatomski elementi imaju tanju staničnu stijenku i prilikom sušenja se manje stežu. Mehanički elementi el ementi građe drva imaju debelu staničnu stijenku, teško se suše i više stežu, a to izaziva napetosti i pogreške do kojih dolazi pri sušenju. Drvo četinjača Drvo četinjača, koje se nalazi na razvojno nižem stupnju, ima jednostavnu građu. Osnovno tkivo drva (od 90 do 95 posto) čine izdužene stanice koje zovemo traheidama, a obavljaju obje zadaće: provodnu (na početku vegetacijskog razdoblja, kada stvaraju rano drvo) i mehaničku (pri kraju kra ju razdoblja rasta, kada tvore kasno drvo). Drvo igličastih stabala čine i uske drvenaste (osne) trake, koje se od srži (mekog tkiva u središtu debla) šire prema rubu i sprovode vodu u poprečne smjerove. Neki igličari (bor, smreka, ariš) sadrže još i smolaste kanaliće u kojima se prikuplja smola. Četinjače imaju homogenu građu, pa ih se može jednostavno jednostavno obrađivati te lako i brzo sušiti. Određene poteškoće uzrokuje smola, koja može istjecati ist jecati te otežavati obradu i lijepljenje. Drvo ima malu gustoću (od 400 do 600 kg/m³ uz 12 do 15-postotnu vlagu) i tvrdoću, jer ne sadrži stanice sta nice s izrazito mehaničkom zadaćom. Veću tvrdoću imaju vrste drva sa smolastim kanalićima. Drvo četinjača koristimo kao građevinsko, celulozno, rudarsko i kolarsko drvo.Režemo ga i ljuštimo u furnir, f urnir, prerađujemo u ploče, tešemo u daske i druge brojne proizvode … U najčešće korištene vrste četinjača za izradu drvenih podnih obloga i namještaja ubrajamo smreku, jelu, bor, duglaziju i ariš. Ove vrste vr ste imaju dobre tehničke osobine, lako se prerađuju i uvijek osiguravaju dobar konačni rezultat, te ih zato proizvođači parketa i namještaja dobro poznaju i visoko cijene. Drvo listača Lisnata stabla se nalaze na višem razvojnom stupnju, stanice su im specijalizirane za obavljanje različitih zadaća te je stoga njihova građa znatno složenija. Osnovna drvena tvar su vlakna (njihov udio iznosi od 40 do 50-postotaka), koja obavljaju isključivo mehaničku zadaću. Među njima se mogu naći i svi drugi elementi građe drveta, koji obavljaju provodne zadaće: traheje tra heje (pore) i drvenaste trake različite širine. Na osobine drveta znatno utječe raspored r aspored pora, što se najbolje primjećuje na poprečnom prerezu. Vjenčasto porozne listače (hrast, jasen, brijest, domaći kesten …) imaju izrazito nehomogenu građu, jer su razlike u veličini pora ranog ra nog i kasnog drva vrlo velike.Kod
nekih vrsta drva (hrast, jasen) pore ranog drva vidljive v idljive su i prostim okom. Takvo je drvo grubo, snažno se steže i često puca, a ponekad se teško suši te se zato teže obrađuje i lakira. Raspršeno ili difuzno porozne listače imaju homogeniju građu, jer ne postoje tako velike razlike između pora ranog i kasnog drva. Obrada ovih vrsta je stoga lakša i jednostavn jednostavnija. ija. Gustoća, tvrdoća i čvrstoća listača ovisne su prije svega o udjelu vlakana i debljine njihovih stijenki. Gustoća im se kreće od 200 kg/m³ kod južnoameričke balzovine do više od 1300 kg/m³ kod ebanovine. Meke listače (breza, jela, lipa, topola, vrba) imaju manju gustoću, mekše i finije drvo od tvrdih listača sa vlaknima v laknima debljih stijenki. I drvenaste trake imaju velik utjecaj na sušenje i obradu drva. One vrste drva koje imaju izrazito široke trake (hrast, bukva) pri sušenju rado pucaju, dok se kod izdubljivanja, struganja ili rezbarenja znaju rascijepiti. Drvo listača je višestruko vi šestruko iskoristivo, iako su osobine raznih vrsta drva vrlo različite.Rabi se kao građevinsko i konstrukcijsko drvo, u brodogradnji, općenito u stolarstvu, za izradu furnira i raznih ploča, za parkete, tesane i rezbarene proizvode, za športski pribor, celulozu, za izradu posuda, kao ogrijev i drugo. Za praktičnu je uporabu najvažnija građa drva koju možemo vidjeti prostim okom. Pri tome vidimo godove, srce i srž te kambij i svijetlo drvo. God je jednogodišnji prirasli krug u drvu, kojega tijekom t ijekom jedne vegetacijske sezone stvara kambij. God dijelimo na područje ranog i kasnog drva, ovisno o razdoblju u kojemu je nastao. Udio ranog i kasnog drva ovisan je o širini goda i starosti čitavog drveta. Granica između kasnog drva jednog i ranog drva drugog goda, do koje dolazi uslijed svakogodišnjeg prekidanja vegetacije, naziva se godnica. Kod igličastog drveća i nekih listača ta granica između ranog i kasnog drva može biti izrazita, jer se kasno drvo svojom tamnijom bojom vidljivo razlikuje od svjetlijeg, ranog drva. Tada kažemo da drvo ima izrazite (markantne) godnice, što je značajno kod četinjača. Srce je geometrijsko središte debla sa srži. Zbog raznih oštećenja kod nekih vrsta ono može imati različitu boju (na primjer, crveno srce kod bukovine). Kod razvrstavanja po kakvoći (dasaka i ploha) srce se treba istesati, jer predstavlja meko tkivo slabije kakvoće. Srž je meko tkivo u samom središtu debla. Na poprečnom presjeku ga vidimo kao veću ili manju točku.
Svijetlo drvo je obodni dio debla i žilica koje se sastoji od mlađih, živih stanica. Tkiva unutarnjih slojeva drva postupno odumiru, pa tako nastaje takozvana jezgra.Proces odumiranja tkiva je naslijedna i starosna pojava, nazivamo je ojezgravanjem, a počinje kod različite starosti drva (kod bora nakon tridesete, a kod jasena ja sena nakon sedamdesete godine).Jezgra je kod većine drva obojena; zato je nazivamo crnim dijelom.Njega imaju ariš, bor, brijest, hrast, domaći kesten, orah, robinija, trešnja tr ešnja i druge vrste.No, jezgra nekih drugih vrsta, primjerice - smreke i jele - nije obojena. Približno trećina među raznim vrstama drva (bukva, lipa, javor, bijeli bij eli grab) nema jezgre. jezgre. Kod Kod ovih vrsta tkiva vrlo polagan polagano o stare stare i ne stvaraju stvaraju jezgru, jezgru, iako se u srednjem dijelu debla često pojavljuju promjene boje koje podsjećaju napojavljivanje crnog dijela. »Obojeno srce« nije naslijedna osobina, već prije posljedica oštećenja drva. Pojavljuje se kod bukve (crveno srce), jasena i topole (smeđe srce) te kod brojnih tropskih vrsta drva. Jezgra je manje manje vlažna vlažna te ima veću tvrdoću tvrdoću i čvrstoću, čvrstoću, a zbog nagomilan nagomilanih ih jezgren jezgrenih ih tvari manje se steže i trajnija je. Tamno obojena jezgra – crni dio (kao, na primjer, kod oraha) – pored ovih nabrojenih osobina, ostavlja i izrazito lijep dojam. Svijetli dio sadrži više vlage, pa će se zato više stezati odnosno nabreknuti od jezgrenog dijela. U ovim se stanicama nakuplja škrob, koji predstavlja hranu za kukce i gljivice, pa je stoga trajnost svijetlog dijela manja.J
