İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER.......................... ...................................................... ....................................................... ........................................ ................. I 5 S YÖNETİMİ........................... ...................................................... ....................................................... ......................................... ............. 1 5 S Ne Demektir ?.......................... ...................................................... ............................................................. ................................. 1 TEMİZ VE DÜZENLİ ÇALIŞMANIN AVANTAJLARI AVAN TAJLARI.......................... ..........................11 AMAÇLARI .............................. ........................................................... .................................... ......... 2 SINIFLANDIRMA (AYIKLAMA) İLE İLGİLİ KONTROL KONT ROL LİSTESİ.... ....... .....4 1-S- SINIFLANDIRMA (Ayıklama)......................... ..................................................... ..................................... ......... 6 2-S DÜZENLEME (YERLEŞTİRME )........................ ............................................ ........................... ............. ...... 8 Düzenlemeyi Nasıl Yapalım?........................... ................................................................. ........................................... ..... 8 DÜZENLEMEDE ÜÇ ANAHTAR :......................... .................................................... .................................... .........99 DÜZENLEME İLE İLGİLİ KONTROL LİSTESİ............................ ......................................... .............99 DEPOLAMA ALANLARI İÇİN........................... ...................................................... ...................................... ........... 9 ALET, TAKIM VE BAĞLAMA TERTİBATLARI (ATB) İÇİN....... ............ .......10 KESİCİ TAKIMLAR (KT) İÇİN ........................ ..................................................... .................................... ........... .... 10 ÖLÇME ALATLERİ (ÖA) İÇİN........................... ................................................... ............................... ............ ..... 10 YAĞLAR İÇİN.......................... ..................................................... ....................................................... ........................................ ............ 11 GÜVENLİK İÇİN .......................... ..................................................... ....................................................... ................................... ....... 11 3 – S TEMİZLİK T EMİZLİK.......................... ..................................................... .................................................. .............................. .............. ....... 11 TEMİZLİK İLE İLGİLİ KONTROL KONTR OL LİSTESİ ....................... .................................... .................... ......... 12 DEPOLAMA ALANLARI İÇİN........................... ....................................................... ................................... ....... 12 TEÇHİZAT İÇİN........................... ....................................................... ........................................................... ............................... 12 ÇEVRE İÇİN......................... ..................................................... ............................................................ ....................................... ....... 12 TEMİZLİK, İNSANIN KENDİNDEN BAŞLAYARAK EDİNMESİ GEREKEN KALICI ALIŞKANLIKTIR...................................................... ALIŞKANLIKTIR......................................................13 13 4-S STANDARTLAŞTIRMA .......................... ................................................................ ............................................ ...... 15 5 – S DİSİPLİN.......................... ..................................................... ....................................................... ........................................ ............ 16 5 – S NİN UYGULANMASIYLA ELDE EDİLECEK OLUMLU SONUÇLAR........................... ....................................................... ....................................................... .................................... ............... ...... 18 5 S KONTROL LİSTESİ........................ ................................................... ...................................................... ........................... 19 Ayırma çizgileri............................ .................................................................. ............................................ ...... 19 Giyinme kuralları............................ ....................................................... ................................... ............... ....... 19 TEMİZLİK NÖBET ÇİZELGESİ......................... .......................................................... .................................... ... 21 KAYNAKÇA........................ .................................................... ....................................................... ............................................ ................. 21
I
5 S YÖNETİMİ Her işletmede 5 S uygulanabilir ve uygulandığı her işletmeyi başarıya götürür. Japonlar Japonlar 5 S’ye bir devrimdir derler. derler.
5 S Ne Demektir ?
Bir devrim hareketidir. hareketidir. Başarısı için üst yönetimden başlayarak katılım şarttır. Firma için en iyi reklâmdır. 5 S’yi başarırsanız pek çok şeyi başarırsınız. 5 S düşünce yapımızın değişmesi gerektiğini söyler. Toplam kalite ortamı yaratmanın 5 adımıdır. Sıfır hata elde etmenin sırrıdır. Gerek özel, gerekse iş hayatımızda başarıya, mutluluğa giden yoldur.
TEMİZ VE DÜZENLİ ÇALIŞMANIN AVANTAJLARI
Zaman kazandırır. Hata oranını azaltır. İş kazalarını önler. Verimi ve kaliteyi artırır. Maliyeti düşürür. İşletmeye rekabet gücü kazandırır. Çalışanın moralini artırır. Çalışanların kendine olan öz güvenlerini artırır.
5-S Japonca “S” harfi harfi ile başlayan beş kelimeyi kelimeyi ifade etmektedir. Bunlar: 1. SEİRİ
SINIFLANDIRMA (Ayıklama)
2. SEİTON
DÜZENLEME (Yerleştirme)
3. SEİSO
TEMİZLİK
4. SEİKETSU
STANDARTLAŞTIRMA
5. SHİTSUKE sağlanması)
DİSİPLİN
(Kuralların
1
takibi,
sürekliliğin
İŞLEM
ANLAMI
Ölçütler saptamak ve gereksizleri ortadan kaldırmak için bu ölçütlere bağlı kalmak. Öncelikleri ve kullanım • sıklığını belirlemek. Kirlilik nedenleri ile • uğraşabilmek. • Kaizen ve standartlaştırmayı bu temeller üzerine oturtmak. •
1-S SINIFLANDIRMA (SEİRİ) öncelikle belirleme, ayrıştırma.
•
•
Gerekli, gereksiz ayırımı yapma. Gereksinin duymadığınız şeyden kurtulma.
BELİRLEYİCİ ETKİNLİKLER
AMAÇLARI •
•
•
• • • •
•
•
2-S DÜZENLEME (SEİTON)
Her zaman, gereksinim duyduğunuz şeye gereksinim duyduğunuz kadar kısa zaman da ulaşabilme fırsatı sağlayan bir yerleşim plânı oluşturun.
• •
•
Düzgün görünümlü bir iş yeri. Verimli plânlama ve yerleşim. Malzeme arayarak kaybedilen zamanı kazanarak verimliliği arttırma. 5N+1K’ yı temel alan depolama .
•
• • • •
•
2
Gereksinim duymadığınız şeyleri atın. Sızıntı ve kirlenme nedenlerini araştırın. Değerlendirin ve her türlü kaydı tutun. Yerleri ve çevreyi temizleyin. Kirliliği ortadan kaldırın. Depoyu düzenleyin. Her şeyin belirlenmiş yeri vardır. Otuz Otuz saniyed saniyedee yerine yerine koyma koyma ve alma. Dosyalama standartları. Bölge ve yerleşim işaretleri. Kapakları ve kilitleri yok etme. İlk giren ilk çıkar. Uyar Uyarıı levh levhal alar arıı kola kolayl ylık ıkla la anlaşılmalı.
İŞLEM
ANLAMI
BELİRLEYİCİ ETKİNLİKLER
AMAÇLARI •
3-S TEMİZLİK (SEİSO) • Her zaman teftişe hazır gibi temiz olmalı.
•
•
Daha temiz bir çalışma ortamı için çöpü, pisliği ve yabancı maddeleri yok etme. Temiz bir çevre.
•
•
Gereksinimlerinize uygun bir temizlik düzeyi sıfır kirliliği gerçekleştirme. Daha verimli temizlik.
•
•
•
• •
• •
4-S STANDARTLAŞTIRM A (SEİKETSU) Görsel yönetim ve 5S standartlaştırması.
• •
İyi bir çevre düzeni yaratma ve kişisel açıdan malzemeleri düzenli, yerleşmiş ve temiz tutma.
•
•
5 S desteklemek için yönetim standartları Olumsuzlukları ortaya çıkaracak görsel yönetim . Renkle kodlama.
• •
• •
•
• •
•
3
Bireysel sorumlulukların tanımlanması. Temizleme ve denetimi kolaylaştır. Temizlik denetimi yap ve sorunları düzelt. Hiç kimsenin dikkat etmediği yerleri bile temizle. Boyama işlemlerini tamamla. Çalışıyor, Çalışıyor, bakımda, bakımda, arızalı, arızalı, faal işaretleri . Tehlikeli bölge işâretleri. Isı etkileri . Yön işâretleri. Voltaj etiketleri. Açık kapalı yön etiketleri . Yangın söndürme cihaz ve levha işâretleri. Kaza önleme uyarı işâretleri. Gürültü ve vibrasyonu önle. 5 S takvimi hazırla . Park, bahçe düzenleme..
İŞLEM
ANLAMI
BELİRLEYİCİ ETKİNLİKLER
AMAÇLARI •
• •
•
5-S DİSİPLİN (SHİTSUKE) Alışkanlık oluşturma ve disiplinli bir iş yeri.
•
Bir eğitim sorunu olarak işlerin yapılması gerektiği biçimde gerçekleştirilmesi .
•
• •
Uygun alışkanlıklar oluşturma tam katılım ve kuralları izleyen atölye çalışmaları . Günlük alışkanlık olarak iletişim ve geri bildirim. Bireysel sorumluluk. Uygun alışkanlıkları işe koşma.
•
•
• • • •
• •
Hep birlikte temizlik . Deneme/ uygulama zamanı. Sabah toplantıları . Orta Ortakk kulla kullanı nıma ma açık açık yerl yerler erin in yönetimi. Olağ Olağanü anüst stüü durum durumla larl rlaa ilgi ilgili li tatbikat. Bireysel sorumluluk. Telefon ve iletişim uygulaması. 5 S el kitapları. Görmek inanmaktır. Çelik burunlu ayakkabıları giy. Bir dakika 5S’si
SINIFLANDIRMA (AYIKLAMA) İLE İLGİLİ KONTROL LİSTESİ GERE GEREKS KSİZ İZ MALZ MALZEM EMEL ELER ER KONTRO KONTROL L LİST LİSTES ESİİ NO KONTROLLER 1
Stok Stokla lard rdaa gere gereks ksiz iz malz malzem emee var var mı? mı?
2
Bölg Bölgey eyee ayık ayıkla lana nann malz malzem emee dönü dönüşşü var mı?
3
Kori Korido dorrlar larda gere gereks ksiz iz malz malzem emee var var mı?
EVET
KONTR KONTROL OL EDEN EDEN ADI- SOYADI HAYIR AÇIKLAMA
4
KONTROL TARİHİ DÜZELTME VE UYGULAMALAR
BİTİŞ TARİHİ
4
Rafl Raflar arda da ve altl altlar arın ında da ger gereks eksiz malzeme var mı?
5
Takı Takım m dola dolabı bınd ndaa gerek erekssiz malz malzem emee var mı?
6
Maki Makine ne etra etrafı fınd ndaa gere gereks ksiz iz mal malzeme zeme var mı?
5
1-S- SINIFLANDIRMA (Ayıklama) Gerekli, gereksiz malzemeleri ayıklayarak tasnif etmek, sınıflandırmak maktır. İşletmedeki her malzemenin doğru yerinde bul bulun undu duru rulma lması sı amac amacıy ıyla la yapı yapıla lann düze düzenl nlem emey eyee sını sınıfl flan andı dırm rmaa deni denir. r. Bulu Bulund nduğ uğuu yere yere,, kull kullan anım ım sıkl sıklığ ığın ına, a, kull kullan anıc ıcıy ıyaa uygu uygunl nluğ uğun unaa göre göre malze malzemel meler er tasnif tasnif edilme edilmelid lidir. ir. Neyi Neyi saklam saklamalı alı,, neyi neyi atmalı atmalı,, işe işe nerede neredenn başlamalıyız? Gereksiz malzemelerden kurtularak işe başlamalıyız. Ancak, demirbaşa demirbaşa kayıtlı kayıtlı malzemele malzemelerin rin terkin terkin işlemlerin işlemlerinde de dikkatli dikkatli olunmalıd olunmalıdır. ır. Diğer Diğer malze malzemel meler er ise usulü usulüne ne uygun uygun olara olarakk atıla atılaca cak, k, satıl satılaca acak, k, hurday hurdayaa gönderilerek gönderilerek değerlendirilecektir. değerlendirilecektir. Tasnif Tasnif işlemi yapılırken yapılırken aşağıdaki aşağıdaki sorular sorular sorulmalı sorulmalı ve çizelge çizelge esas alınarak ayıklama yapılmalıdır. Çalışma sahanızda dağınıklık yaratan gereksiz bir eşya var mı? Olduğu gibi bırakılan kablo, boru gibi gereksiz malzemeler var mı? Zemin de duran el aleti ve teçhizat var mı? Tüm malzemeler sınıflandırıldı mı? Depolandı mı? Etiketlendi mi? Tüm Tüm el aletl letleeri, ri, ekipma ipmannlar, lar, ölç ölçü aletl letleeri, ri, malz malzeeme ve evra vrak sınıflandırılıp kendi yerlerine konulmuş mu? Tüm bu sorulara yanıt aldıktan sonra el aletleri, ekipmanlar, malzeme ve evrak kullanım öncelik ve sıklığına göre sınıflandırılabilir. sınıflandırılabilir. • • • • •
6
HİÇ KULLANILMAYANLARI AT VEYA UZAKLAŞTIR
ÇÖP 6-12 AYDA BİR KULLANILANLAR UZAK DEPOYA
AYDA BİRDEN FAZLA KULLANILANLAR YAKIN DEPOYA
GENEL DEPO YAKIN DEPO
HERGÜN, HER SAAT KULLANILANLAR ÇALIŞMA SAHANIZDA, HATTA ÜZERİNİZDE
SINIFLANDIRMA GEREKLİ
GEREKSİZ GEREKLİ OLABİLİR İşletmedeki her malzemenin doğru yerinde bulundurulması amacıyla yapılan düzenleme, sınıflandırmadır. sınıflandırmadır.
7
2-S DÜZENLEME (YERLEŞTİRME ) Genel düzen ve tertiptir. “Her şeye bir yer ve her şey yerli yerinde” olarak tanımlanabilir. tanımlanabilir. Malzeme kutuları için için bir yer belirlenmişse, belirlenmişse, malzeme malzeme kesinlikle orada olmalı ve asla kaldırılmamalı. Yangın söndürücülerin yeri, herkes tarafından bilinmeli ve gerektiğinde en kısa sürede söndürücülere ulaşıl ulaşılmal malıdı ıdır. r. Rahat Rahat çalışm çalışmaa ortamı ortamının nın vazge vazgeçil çilmez mez bir unsuru unsuru olara olarak k görülen DÜZEN sisteminde, her şey elinizin altında ve bildiğiniz yerdedir. Düzenl Düzenleme eme,, gerekl gereklii olan olan şeyi şeyi ararke ararkenn ve geri geri koyark koyarken en zaman zaman israfı israfını nı önlemektir.
Düzenlemeyi Düzenlemeyi Nasıl Yapalım?
Her şeye bir ad koymalı, herkes bu şeyi aynı adla tanımalı. Her şeye bir yer tahsis edilmeli, herkes lâzım olduğunda oradan almalı, işi bittiğinde tekrar aynı yerine koymalıdır. Ambarda, her şeyin bulunduğu raf ve gözler numaralandırılmalıdır. numaralandırılmalıdır. Aran Aranıl ılan an her her şeye şeye 30 sani saniye yede de ulaş ulaşıl ılma malı lı ve işi işi biti bitinc ncee tekr tekrar ar 30 saniyede yerine konulmalıdır. Gereğinden fazla raf ve masa bulundurulmamalıdır. Rafların altı temizlik yapılabilecek yapılabilecek kadar açık bırakılmalıdır. Kablo ve kablo taşıyıcıları yerden belli bir yükseklikten geçirilmelidir geçirilmelidir.. Hava kanalları ve borular yerden belirli yükseklikte monte edilmelidir. Tek anahtar ve takım kullanma ihtiyacı en aza indirilerek , İngiliz anahtarı, boru anahtarı gibi kombine takımlar kullanılmalıdır. Önemli yerlere ve makinelerin yanına gerekli anahtarlar ve takımlar asılmalı. Her an kullanıma hazır durumda tutulmalı. Makinelerin yanına toz alma bezini koyacak koyacak bir yer yapılmalıdır. yapılmalıdır. Duyuru panolarına asılan her ilân ve duyurunun; ilân edildiği tarih, indirileceği tarih, ilândan sorumlu kişinin kimliği yazılı olmalıdır. Duyuru ve ilânların üst kenarı aynı hizada ve kenarları pano çerçevesine paralel olmalıdır.
8
DÜZENLEMEDE ÜÇ ANAHTAR : Bölge tanımlaması NEREDE Alt bölge tanımlaması Raf tanımlaması NE Malzeme tanımlaması Minimum seviye tanımlaması
NE KADAR
Maksimum seviye tanımlaması
DÜZENLEME İLE İLGİLİ KONTROL LİSTESİ DEPOLAMA DEPOLAMA ALANLARI İÇİN 1.
“3 Anahtar yöntemi” depolarda uygulanıyor mu ? (ne, nerede, ne kadar) 2. Miktar göstergeleri kolaylıkla görülüyor mu? 3. Düzenli bir stoklama yapılmış mı? (Enlemesine, boylamasına, paralel olarak) 4. Depolamada 3 boyut da etkin olarak kullanılıyor mu? 5. Fifo yönetimi mevcut mu? (fırst in, fırst out ) (ilk giren, ilk çıkar) 6. Malzemeler birbirinden düzgün şekilde ayrılmış mı? 7. Tozdan arındırılmış mı? doğrudan yerde yerde depolanması engellenmiş mi? 8. Malzemenin doğrudan 9. Kusurlu malzemeler ayrıca depolanmış mı? 10. Kusurlu malzeme depolama alanı belirlenmiş mi?
9
ALET, TAKIM VE BAĞLAMA TERTİBATLARI (ATB) İÇİN 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25.
Kusurlu kalemler ilk bakışta görülüyor mu? ATB için depolama sistemi mevcut mu? “3 ANAHTAR” yöntemi uygulanıyor mu? Her ATB’ye bir kod veya isim verilmiş mi? Sürekli kullanılan ATB çalışma alanında mı? ATB için gerekli sınıflandırma yapılmış mı? ATB iş programına göre depolanmış mı? Yanlış yerde depolanan ATB göze çarpıyor mu? Uygun olamayan depolama hemen düzeltiliyor mu? ATB’nin sayısını azaltmak için her türlü ölçümler gerçekleştiriliyor mu? Kullanılan ATB nin yerine konması için gerekli özen gösteriliyor mu? Devamlı kullanılan ATB bir kol uzaklığında mı? İşi biten ATB yerine konuluyor mu? El yordamıyla koymak gerektirmeyen depolama sitemi (fumble-free) mevcut mu? Şekle, renklere göre düzenleme mevcut mu?
KESİCİ TAKIMLAR (KT) İÇİN 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32.
Düzenli kullanılan KT operatörün yanında mı? Çok sık kullanılmayan kullanılmayan KT ortak ortak kullanıma sunulmuş mu ? Uygun şekilde sınıflandırılmış mı? KT’lerin birbirine değmesi engellenmiş mi? KT’ler için ergonomik çekmeceler kullanılıyor mu? Bileme taşları birbirine değmeyecek şekilde depolanmış mı? Keskin kenarların paslanması engellenmiş mi?
ÖLÇME ALATLERİ (ÖA) İÇİN 33. Depolama alanları kir ve tozdan arındırılmış mı? 34. “3 ANAHTAR yöntemi” uygulanıyor mu? 35. ÖA nın son kullanma veya değiştirme tarihi (kalibrasyon tarihi) belirtilmiş mi? 36. Diğer ÖA için gerekli koruma tedbirleri alınmış mı?
10
YAĞLAR İÇİN 37. Yağ fıçılarının veya tanklarının depolanmasında renklerden faydalanılmış mı? 38. Aynı tip yağlar birlikte mi depolanıyor? GÜVENLİK İÇİN 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45.
Koridorlardaki Koridorlardaki engeller kaldırılmış mı? Düşebilecek nesneler için destek sistemi mevcut mu? Tehlikeli bölgeler ayrılmış mı? Tehlike işaretleri var mı? Dönen parçalar için gerekli önlemler alınmış mı? Yangın söndürücü levhaları her yerden görülüyor mu? Yangın musluklarının veya acil su tanklarının önünde engeller var mı?
3 – S TEMİZLİK Amaç, tertemiz bir çalışma ve yaşama alanı yaratmaktır. Çünkü; toz, kir ve artıklar, dağınıklığın, disiplinsizliğin, disiplinsizliğin, verimsizliğin, hatalı üretimin ve iş kazalarının kaynağıdır. Her insan günlük yaşantısını geçirdiği, çalışma ve yaşa yaşama ma alan alanla ları rını nı kend kendii sağl sağlığ ığıı aç açıs ısın ında dann temiz temiz tutma tutma alış alışka kanl nlığ ığın ınıı kazanmak zorundadır. Hiç kimse kirlettiği yeri bir başkası temizlesin diye bek bekle leme meme meli lidi dir. r. Her Her za zama mann temi temizz çe çevr vred edee yaşa yaşama makk mede medenî nî bir bir insa insann olmanın ilk şartıdır. Okullarımızın atölye, derslik ve lâboratuvar gibi bütün hacimlerinde o mahallin temizliğinden kimin sorumlu olduğu belirlenmeli ve uygun yere asılma asılmalıd lıdır. ır.Tem Temizl izlik ik yapac yapacak ak person personel el eğitil eğitiler erek, ek, kendil kendiler erine ine hijye hijyenik nik kurallar, insan sağlığı, toplu beslenme ve toplu yaşamın gerçekleştiği okul ve iş yeri yeri gibi gibi yerle yerlerde rde gerçek gerçek anlamd anlamdaa temizl temizlik ik yapılm yapılmadı adığı ğı takdir takdirde de bulaşıcı hastalıkların nasıl yayılarak sağlığımızı tehdit edeceği, bunun da iş gücü kaybına sebep olacağı öğretilmelidir. Zaman zaman tüm personelin katılacağı 3 dakikalık bir 5 S temizliği yapılarak hem çevrenin hem de çalışma alanımızın temizliği sağlanmış olur. Temizlik ve düzen sayesinde kazaya neden olabilecek malzeme, alet ve takı takıml mlaar orta ortadda bulu bulunnmay mayac acaak, yer yerlerd lerdee yağ yağ, su, su, toz gib gibi şeyl şeyleer bulunmayacak, bulunmayacak, buna bağlı olarak da iş kazalarında azalmalar sağlanacaktır.
11
TEMİZLİK İLE İLGİLİ KONTROL LİSTESİ DEPOLAMA DEPOLAMA ALANLARI İÇİN 12345-
Her ürün ürün ve malzem malzemee kir kir ve ve tozda tozdann arınd arındırı ırılmış lmış mı? Kesim Kesim ve temiz temizlik lik sonra sonrası sı oluşa oluşabil bilece ecekk pas engel engellen leniyo iyorr mu ? Depola Depolama ma rafla rafların rındak dakii kir, kir, toz toz ve yağ temizl temizlenm enmiş iş mi? mi? Yarı Yarı mamul mamul alanla alanları rı kirden kirden arınd arındırı ırılmı lmışş mı? mı? Mamu Ma mull veya veya yarı yarı mamu mamull depo depola lama ma için için kulla kullanı nıla lann tran transf sfer er pale paletl tler erii kirden arındırılmış mı?
TEÇHİZAT İÇİN 6- Makine Makine ve ekipman ekipman çevre çevresinde sindeki ki kir, kir, yağ yağ ve talaş temizlenmi temizlenmişş ve boyalı boyalı mı? 7- Kont Kontro roll pane panell ller erii ve ekip ekipma manl nlar ar tem temiz iz mi? mi? 8- Yağ Yağ ve bası basınç nç gös göste terg rgel eler erii temi temizz mi? mi? 9- Hava Havala land ndır ırma ma ter terti tiba batı tı temi temizz mi? mi? 10- Anahta Anahtarr ve ve şalt şalter erler ler temiz temiz mi? 11- Tüm takım takım alet alet ve ve aparat aparatlar lar temiz temiz mi? 12- Ölçü Ölçü aletl aletler erii temiz temiz mi?
ÇEVRE İÇİN 131415161718-
Tüm koridorla koridorlarr talaş, kir, kir, toz, yağ ve sudan sudan arındırı arındırılmış lmış mı? Tüm duvar, duvar,tava tavann ve pence pencereler reler temiz mi? Tüm ampul ve floras florasanlar anlar gibi gibi aydınlatma aydınlatma cihazl cihazları arı temiz mi? mi? Çalışma Çalışma masalar masalarıı ve raflar raflar temiz temiz mi? Merdivenler, kolon, duvar dipleri, fabrikanın çevresi temizlenmiş mi? Fabrik Fabrikaa duvarla duvarları rı boyalı boyalı mı? mı?
12
TEMİZLİK, İNSANIN KENDİNDEN BAŞLAYARAK EDİNMESİ GEREKEN KALICI ALIŞKANLIKTIR. TEMİZLİKTE AMAÇ
TEMİZ BİR YAŞAMA VE ÇALIŞMA ALANI YARATMAKTIR.
ETKİN, HIZLI VE PRATİK TEMİZLİK İÇİN; ÖNC E
YATAY YÜZEYLER
SONRA
DİKEY YÜZEY LERDE
DAHA SONRA
RAF VE DOLAP İÇLERİNE
BAKINIZ
13
TOZ, KİR VE ATIKLAR
VERİMSİZLİK
İŞ KAZALARI HATALI ÜRETİM
KİRDEN VE TOZDAN ARINMIŞ OKUL (TESVİYE) ATELYESİ KONTROL LİSTESİ NO
KONTROLLER
1
Bütün raf ve dolaplar tozdan arındırılmış mı?
2
Makineler kir ve yağdan arındırılmış mı?
3
Zeminler kir ve yağdan arındırılmış mı?
4
Temizlik saatlerine uyuluyor mu?
5
Çöpler uygun yere atılıyor mu?
6
Tezgâh boyaları dökülmüş mü?
7
Soyunma odası ve dolaplar düzenli mi?
8
Wc ve ve la lavabo abolar tem temiiz mi mi?
9
Şef odası ve öğretmen odası temiz ve düzenli mi?
KONTROL EDEN ADI- SOYADI
EVET HAYIR AÇIKLAMA
KONTROL TARİHİ DÜZELTME VE UYGULAMALAR BİTİŞ TARİHİ
NOT: Bu çizelge okulun diğer hacimleri için de uyarlanabilir. 14
4-S STANDARTLAŞTIRMA Amaç; iyi bir çevre düzeni ve iş yeri ortamı yaratmak ve bunu sürdürmektir. Yapılmış olan düzenlemeyi ve temizliği devamlı hâle getirebilmek için her şey belirli kural ve şartlara bağlanarak tekdüze hâle getirilmelidir. Renkle Renk lerd rde, e, şeki şekill ller erde de,, giyi giyimd mde, e, temi temizl zlik ik hiss hissii vere verece cekk her her şeyd şeydee standartlaşma olmalıdır. Kimin nereyi, nasıl ve ne zaman temizleyeceği, düzenli tutacağı önceden belirlenmeli ve bu alanlara konulacak şekil ve çizelgelerle sık sık kontrol edilmelidir. Her şey, her detay önemlidir. İş yerinin her noktası kontrol edilerek, her şeyin doğruluk ve düzeninden emin olunmalıdır.
Standartlaşmayı Standartlaşmayı yapabilmek için: Çevr vrem emiz izde deki ki her her şeyi şeyi gözl gözley eyer erek ek,, eksi eksikl kler erii , 1. Gözlem yapınız: Çe yapm yapmam amız ız gere gereke kenle nleri ri tesp tespit it etme etmeli liyi yiz. z. Tesp Tespit it anın anında da şu soru sorula lar r sorulabilir: Tanıtma etiketleri var mı ? Göstergeler uzaktan okunabiliyor mu ? Çatıdan akma ve sızıntılar var mı? Çalışma sahası yeterince aydınlık mı? Çalışırken tehlike oluşturacak bir durum var mı? kıyafetleri işin özelliğine uygun ve temiz mi? Çalışanların kıyafetleri
2. Problemi tespit ediniz: Eksik ve olması gerekenleri tespit ettikten sonra problemin ne olduğunu bulmaya çalışın. çalışın. Arızalar neden meydana geliyor ? Arıza önceden tespit edilebilir mi? Arızaya karşı hangi önlemler alınmalıdır? Gibi sorularla mevcut ya da olabilecek arıza ve sorunları belirleyiniz. 3. Stan Standa dart rtla laşm şmaa için için kont kontro roll nokt noktal alar arıı beli belirl rley eyin iniz iz:: Gözlem yaparak problemi belirledikten ve en ideal şekilde problemi ortadan kaldırdıktan sonra standartlaşmayı standartlaşmayı nasıl yaparız yaparız ? Bunun için önce neyi , nasıl ve ne derecede standartlaştıracağımıza standartlaştıracağımıza karar vermemiz gerekir. Örnek; tanıtma etiketi yoksa; etiketler nereye, nasıl , hangi ölçülerde ve hang hangii renk renkte te konu konulma lması sı,, üzer üzerle leri rine ne nele neleri rinn yazı yazıla laca cağı ğını nı beli belirl rlem emem emiz iz gerekmektedir.
15
STANDARTLAŞTIRMAK İÇİN 1
2
3
GÖZLEM
PROBLEMİ
KONTROL
YAP
TESBİT
NOKTALARINI
ET
BELİ BELİRL RLE E
5 – S DİSİPLİN Amaç; kurallara uymak ve takip etmektir. Sadec Sadecee sınıfl sınıfland andırm ırma, a, düzenl düzenleme eme,, temizl temizlik ik ve standa standartl rtlaşt aştırm ırmayı ayı yapmak yapmak işletm işletmede ede verim verimlil liliği iği sağlam sağlamak ak için için yeter yeterli li değild değildir. ir. Bunlar Bunların ın devamlı ve kalıcı olabilmeleri disiplin gerektirir. İşle İşletme tme disi disipl plin inin inii sağl sağlam amak ak amac amacıy ıyla la konu konulmu lmuşş basi basitt kura kurall llar arın ın taki takibi bini ni bir bir alış alışka kanl nlık ık hali haline ne geti getirm rmek ek sure sureti tiyl yle, e, her her an dene deneti timin minin in sağlanmasıdır. Yani kuralların günlük birer alışkanlık haline getirilmesidir. Kurallara uymak ve bunları alışkanlık haline getirmek için önce,
Hedefi Hede fini nizi zi tayi tayin n edin ediniz iz.. Ya Yani ni bu kura kurall llaa nere nereye ye va varm rmak ak,, neyi neyi gerçekleştirmek gerçekleştirmek istiyorsunuz ? Sonra; unutulmayacak alışkanlıklar geliştiriniz. Örneğin, bisiklete binmek, yüzebilmek gibi davranışlar unutulmayan alışkanlıklardır.Bir defa öğrenildikten sonra uzun süre ara verilmiş dahi olsa yeniden yeniden bisiklete bisiklete binince binince onu kullanab kullanabilir, ilir, denize denize girince girince yüzebilir yüzebilirsiniz siniz.. Kuralları alışkanlık haline getirdiğiniz zaman, her şey kendiliğinden yürür. Nerede, ne zaman, ne yapacaktım gibi soruları düşünmeniz gerekmeden uygulamayı yaparsınız. Kuralların alışkanlık haline gelmesinin önemini şu örnek oldukça iyi açıklamaktadır. Bir grup TOYOTA mühendisi, kendilerine kablo donanımları yapmak için için başvu başvuran ran bir işletm işletmeyi eyi ziyar ziyarete ete giderl giderler er.. Toplan Toplantı tı başlam başlamada adann önce önce 16
jap japon on mühe mühend ndis isle lerd rden en biri biri elle elleri rini ni yıka yıkama makk için için tuva tuvale lete te gide giderr ve döndüğünde toplantı yöneticisine sorar: “ Tuvalette kırık bir cam vardı. O camın kırık olması mı gerekiyor?” Fabrika Yöneticisi; “Tabii ki kırık olması gerekmiyor, ancak tamir fırsatı bulamadık. ” diye yanıtlar. Bunun üzerine japon mühendisler bir taraftan toplantıyı terk etmek üzere çantalarını toplarken, biri şöyle der: Siz kırık bir camı tamir etmek için gerekli basit kuralları bile takip edemiyorsunuz, bize kablo donanımları üretmek için gerekli bir çok zor kuralı nasıl takip edeceksiniz? Ve o işyerini terk ederler. Bu örnekten de anlaşılıyor ki: Büyük işler yapabilmek için, küçük ayrıntılara dikkat etmek gerekir. “Şeytan ayrıntılarda gizlidir. ” sözü de bizi aynı aynı yere getirmektedir. Ayrıntıların mükemmelleştirilmesi ile mucizeler yaratılır. Japonların disipline ve kuralara uymaya gösterdikleri özeni şu örnekte daha iyi görebiliriz. Amerika’y Amerika’yaa bilgisind bilgisinden en yararlan yararlanılmak ılmak üzere üzere davet davet edilen edilen bir japon yönetici, disiplin konusunda yöneticilere yönelik bir toplantı düzenlemeyi arzu ettiğini belirterek şöyle der: “Tüm müdürlerin 5 tane 18’lik 5 tane 20’lik kablo ile biraz bant, kâğıt ve bir kurşun kalemle toplantıya gelmelerini gelmelerini istiyorum.” Saat 8’de başlayacak toplantı için tüm müdürler hazır olarak beklerler. Ancak japon yönetici bir türlü toplantıya başlamaz. Herkesin orada olduğu toplantıya hazır olduklarını belirtikleri zaman; “Hayır, herkes hazır değil. ” der. Genel müdür tüm arkadaşlarını gözeden geçirdikten sonra: “herkes hazır ve sizi bekliyor” der . japon yönetici ise; “Hayır, şu arkadaş kurşun kalemini getirmemiş, demek ki toplantı için hazır değiliz” diye yanıtlar. Toplan Toplantıy tıyaa kalems kalemsiz iz gelen gelen müdür müdür sinirl sinirlee dışarı dışarı çıkar çıkarak ak bir kurşun kurşun kalem alıp tekrar yerine oturduğu zaman japon yönetici; “Tam “Tamam am şimd şimdii hazı hazırı rızz ve topl toplan antı tıya ya başl başlay ayab abil ilir iriz iz.. Biri Birinc ncii ders ders,, “öğretmenin istediklerini tam olarak yerine getiriniz” diyerek oradaki tüm yöneticilere güzel bir öz disiplin dersi verir. 17
Kura Kurala lara ra uyma uymakk ve bunl bunlar arıı alış alışka kanl nlık ık hali haline ne geti getirm rmek ek için için önce önce,, hedefinizi tayin edin yani bu kuralla nereye varmak, neyi gerçekleştirmek istiyorsunuz?
5 – S NİN UYGULANMASIYLA ELDE EDİLECEK OLUMLU SONUÇLAR
Kaza ve yaralanmalar ortadan kalkar. Temiz ve düzenli bir iş yerinde daha keyifli çalışılır. Zaman kayıpları ortadan kalkar. Sorunlar daha erken teşhis edilir, hata oranı azalır. Makine arızaları azalır, makine performansı artar. Bütün alanların alanların verimli kullanımı sağlanır. Olağan dışı durumlar bir bakışta fark edilir. Çalışan için işyerini benimseme ve iftihar etme nedeni olur. Beraber çalışanlar arasında birlik duygusu gelişir. Herkesin birlikte uygulayabileceği bir sistemdir. Toplam üretkenlik artar. İş güvenliği sağlanır. Verimlilik ve kalite artar.
18
5 S KONTROL LİSTESİ KONTROL MADDESİ 1 A M 2 A L 3 K I Y 4 A
Parça ve malzemeler Makine ve ekipmanlar Bağlama aparatları, takımlar ve kalıplar Göz kontrolü
5
Elden çıkarma standartları
6
Depolama etiketleri Etiketlenmiş raflar ve parçalar Miktar belirleyiciler Ayırma çizgileri
E 7 M E L 8 N E 9 Z Ü D 10 K 11 İ L Z 12 İ M E 13 T
14 15 A 16 M R 17 I T 18 Ş A L 19 T R A D N 20 A T S N İ L 21 P İ S İ D 22 E V 23 M İ T İ Ğ 24 E
Bağlama aparat ve takımları Yerler Makineler Temizleme ve kontrol Temizlik sorumluluğu Temizliğin alışkanlık hâline gelmesi Havalandırma Işıklandırma Çalışma giysileri Kirden korunma
DERECESİ
DEĞERLENDİRME KRİTERİ 0
1
Stokl Stoklar arda da ya da işlen işlenme mekt ktee olan olan gere gereks ksiz iz malzeme yok. Tüm makineler ekipman düzenli kullanılmakta Bağlam Bağlamaa takıml takımları arı aletle aletler, r, kalıpl kalıplar ar kesici kesiciler ler düzenli kullanılmakta Gereksiz malzemeler kolayca ayırt edilebiliyor. Gereksizi Gereksizi uzaklaştır uzaklaştırmak mak için açık standartla standartlar r mevcut Bölge ve yerleri belirlemek için etiketler var. Depolama yerlerindeki her raf ve üzerindeki her parça işaretli Min. ve max. stok gösteren açık işaretler Ayırma çizgileri belirgin ve temiz Bağlama aparatları ve takımları iyi düzenlenmiş ve alınması ve yerine konması ergonomik olarak kolay Yerler her zaman temiz, parlak Makineler temiz ve boyalı Temi Temizl zlik ik ve kont kontro role le aynı aynı ölçü ölçüde de önem önem veriliyor. Temiz Temizlik lik için için bir rotas rotasyon yon istemi istemi mevcut mevcut ve kimin nereyi temizleyeceği belli Temizleme alışkanlık hâlinde Hava temiz ve kokusuz Uygun ışıklandırma mevcut Çalışanların giysileri temiz ve yağsız Kirl Kirlen enme meyi yi engel ngelle leme me üzer üzerin inde de önem önemle le duruluyor. İlk üç S’yi korumak için bir sistem mevcut
İlk üç adım Giyinme kuralları Kişilerin birbirlerini etkilemeleri Kural ve prosedürler Kuralların gözlemi
TOPLAM 1 S: TOPLAM 4S:
Organ Organiza izasyo syonu nu ve temizl temizliği iği.. tüm kurall kurallar araa uyuluyor. 5S uygulamaya uygun ve memnuniyet verici bir ortam söz konusu Tüm kurall kurallar ar ve prosed prosedürl ürler er bilini biliniyor yor saygı saygı gösteriliyor. Tüm kur kurallar llar beni benims msen enmi mişş ve sık sıkıca ıca uygulanıyor
TOPLAM 2 S: TOPLAM 5S:
TOPLAM 3 S: TOPLAM PUAN:
NOT: 0: Çok iyi, 1: İyi, 2: Orta, 3: Kötü, 4:Çok kötü
19
2
3
4
1-S AYIKLAMA 5-S DİSİPLİN
2-S DÜZENLEME
20 15 10 5
0
3-S TEMİZLEME
4-S STANDARTLAŞTIRMA
G R A F İ K
100 80 60 40
20 TOPLAM AYLAR
20
TEMİZLİK NÖBET ÇİZELGESİ O N ADI A R SOYADI I S
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
1
1 2 2 2 3 3 4 4 5 5
2
1 2 2 2 3 3 4 4 5 5
3
1 2 2 2 3 3 4 4 5 5
4
1 2 2 2 3 3 4 4 5 5
5
6
7
8
H A F T 1 A 2 1 2 S 2 2 O 2 3 N 2 3 U 3 4 3 4 T 4 5 A 4 5 T H 5 İ A 5
9
1 0
1 1
1 2
1 3
1 4
AÇIKLAMALAR
H A F T A 1 2 2 2 3 3 4 4 5
1 2 2 2 3 3 4 4
1 2 2 2 3 3 4
1 2 2 2 3 3
S O N U T A T İ
H A
GÖREV TANIMLARI: 1 KONTROL 2 SÜPÜRME 3 PASPAS 4 ÇÖP DÖKME 5 CAM SİLME Yukarı rıda daki ki çize çizelg lgee 15 öğre öğrenc ncil ilik ik ve iki iki haft haftaa üzer üzerin inde denn Not: Yuka hazırlanmıştır.
KAYNAKÇA MESS Eğitim Vakfı Eğitim Seminer Notları
21
