Genel Olarak Kulüp (P&I) Sigortası Deniz sigortaları arasında üç önemli sigortadan biri Tekne ve Makine Sigortası (Hull&Machinery Insurance), ikincisi Yük Sigortası (Cargo Insurance), üçüncüsü ise mali sorumluluk sigortaları arasında en yaygın olan Koruma ve Tazmin Sigortası’dır (Protection&Indemnity Insurance). Tekne ve Makine Sigortası, gemi sahibinin gemideki yatırımını korur. Esasen bizzat geminin kendisini, makine ve cihazlarını kapsamaktadır. Yük Sigortası ise deniz yoluyla taşınan yükün ziya ve hasarına karşı yük sahibinin finansal risklerini beyan edilen değer için korur. Kulüp sigortası menşei İngiliz Hukukunda; “Protection&Indemnity Insurance”, “P&I”, “P and I” veya “Club Insurance” olarak kullanılmaktadır. P&I Sigortası en genel tanımıyla; bir geminin sahibi olunması veya işletilmesi dolayısıyla üçüncü kişilere karşı olan sorumluluklar ve yapılmak zorunda kalınan bazı masraflara ilişkin bir sigortadır . Basitçe ifade etmek gerekirse P&I gemi sahibinin üçüncü kişilere karşı hukuki sorumluluklarını sigorta etmektedir. Üçüncü kişi kavramı, gemiye karşı kanundan ya da sözleşmeden kaynaklanan bir hak veya alacağa sahip olan, gemi sahibinin dışındaki herhangi bir kişiyi ifade etmektedir. P&I sigortası, gemi sahiplerinin kendi ortak çıkarlarını korumak amacıyla bir araya gelerek oluşturdukları ve “Kulüp (Club)” adı verilen karşılıklı sigorta birlikleri tarafından sağlanır. Gemi sahipleri bu kulüplerle yaptıkları Kulüp Sigorta Sözleşmesi ile Kulüp Üyesi olmaktadır.
Kulüp Sigortası Nedir? Kulüp Sigortası (Protect and indemnity)
Kulüp sigortası, geminin seferi sırasında donatanın, üçüncü şahıslara karşı sorumluluklarını ve masraflarını üstlenen sorumluluk sigortasıdır. Kulüp sigortası, tekne ve yük sigortalarında da olduğu gibi İngiltere'de gemi sahiplerinin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla ortaya çıkmıştır. "P&I" kısaltmalarındaki P: protecting (koruma), I; Indemnity (Tazminat) anlamına gelmektedir. Koruma ve Tazminat Kulüpleri (P&I), donatanlar tarafından, Tekne Sigortası kapsamına girmeyen sorumluluklarına karşı tazminat ödemek üzere 1752 yılında deniz sigortasının bir türü olarak İngiltere'de kurulmuştur. Günümüzde, Denizcilik Müsteşarlığınca onaylanmış başlıca İngiltere, Amerika, İsveç, Norveç, Japonya, Kore, İran gibi ülkelerde olmak üzere toplamda 27 adet P&I kulübü bulunmaktadır (13 tanesi uluslararası havuza üye, 2 tanesi grup dışı faaliyette bulunan, diğer 12 tanesi ise sabit prim uygulayan P&I kulüpleridir). Kulüp sigorta tekniği bakımından bir nevi şirkettir. Kulüp üyeleri, şirket ortağı değildir ve sermaye sorumlulukları yoktur. Bu nedenle kâra da iştirak edemezler. Koruma ve Tazminat temel prensibi, üyelerden birinin uğrayacağı zararının bütün üyeler arasında paylaştırılması sistemidir. Bu sistem karşılıklı sigorta (mutuel) esasına dayanır yani kâr amacı yoktur. Kulüp sisteminde, kulübe donatanların yanı sıra gemi kiracıları da üye olabilir. Tazminatların karşılanabilmesi için bu üyelerden önce bir ön aidat bu yeterli gelmez ise daha sonrada ön aidatın bir yüzdesi olarak belirlenen ek aidat toplanır. Kulüp, üyelerinin tazminatlarını karşılamak için topladığı aidatları, üyelere ait olan gemilerin; gross tonajı, tipi, yaşı, bayrak devleti, klas kuruluşu,
taşıdığı yüke, donatanın işletme anlayışı, geçmiş yıllardaki hasar talepleri ve gemi adamlarının niteliklerine göre belirlenir. Tekne sigortası yaptıran sigortalı, bu işlem için broker kullanıyorsa sigortacısını görmeyebilir. Fakat kulüp sigortalarında donatan broker aracılığı ile sigorta yaptırsa bile, kulüp müdürü donatanı üye yapmak için temas eder, ziyaret eder. Kulüp sigortasında kullanılan bir poliçe türü yoktur. Üye olan donatanlara kulüp kitabı ile birlikte giriş belgesi verilir. Kulüp kitabında kulübün verdiği bütün teminatlar, kulübün yönetim şekli, yapısı, üyelerin görevleri, hizmetleri ve temsilciliklerin bulunduğu yerler hakkında bilgi verilir. Kulüp sigortasının bir özelliği de giriş belgesinde sigorta bedeli bulunmaz yani kulüp sigortalarında, üyelere sağlanan teminat çevre ve deniz kirliliği dışında sınırsızdır. Uluslar arası deniz sigortacılığında önemli yer tutan, kulüp sigortaları (P&I) ile ilgili T.T.K.'da herhangi bir hüküm bulunmadığı için ülkemizde faaliyet gösteren kulüp sigortası yoktur. Genellikle, Türk bayraklı gemilerin kulüp sigortası Londra piyasasındaki kulüpler tarafından temin edilmektedir. Kulüp sigortaları teminat kapsamında olan rizikolar şunlardır: Koruma (Protection): Kulüp üyesi donatan veya gemi kiracısının, üçüncü şahıslara karşı sorumluluğunu teminat altına alır ve bu rizikolar şunlardır: • Gemiadamlarının yaralanması, hastalanması veya ölümü nedeniyle ortaya çıkan zarar ve masraflar, • Gemiadamı dışındaki, yolcu, liman işçisi gibi şahısların ölümü, yaralanması veya hastalanması durumundaki zarar ve masraflar, • Gemiadamlarının ülkelerine iade masrafları (Gemi tam ziya olduğunda), • Gemide mülteci, hasta ve kaçakların limana bırakılması ile ilgili liman ve rotadan sapma masrafları, • Çatma sorumluluğunun %4 'ü, örneğin dökme yük gemisi ile konteyner gemisi çatıştığında, kusurlu olan sadece dökme yük gemisi ise bu geminin tekne sigortacısı, konteyner gemisinin zararının bir kısmını, P&I kulüp sigortacısı zararın diğer kısmını karşılar, her iki gemide belli oranlarda kusurlu ise, kusur oranlan nibetinde birbirlerine ödeme yaparlar, eğer gemilerde kusur yok ise her iki gemide kendi zararını karşılar • Denizde can kurtarma ile ilgili yapılan masraflar, • Gemiadamlarının veya diğerlerinin kişisel eşyalarına gelen zarar ve hasarlar, • Gemi enkazının kaldırılması ile ilgili masraflar, • Limanlara, iskelelere, rıhtımlara, doklara veya benzeri her türlü sabit veya yüzer herhangi bir şeye verilen zararlar,
• Deniz ve çevre kirliliği, bunları önlemek için yapılan masraflar, • Sözleşmeden doğan sorumluluklar ve tazminatlar, • Tekne sigortasınca temin edilmeyen kısımlar. Tazmin (Indemnity): Kulüp Sigortalarında tazmin teminatı, temelde yük ile ilgili hasarları ve buna bağlı üye donatanın sorumluluklarını teminat altına alır. Bu rizikolar: • Yükün taşınması sırasında, bozulması, kaybı gibi zararlar, • Çatışma durumunda yükte meydana gelen zarar ve ziya, • Gemiye ait olan yükün müşterek avarya katılım payı, • Kurtarma masrafları, • Deniz yolu ile petrol taşınmasından doğan sorumluluklar • Mahkeme veya kamu otoritesi tarafından verilen cezalar, • Kulübün onayı alınmış dava ve say masrafları. Diğer Teminat Kapsamındaki Rizikolar: Navlun, Sürstarya ve Müdafaa (FD&D), Grev ve Savaş rizikoları ayrı bir teminat olarak verilir ve üye donatandan ek prim (aidat) talep edilir. Kulüp sigortasında teminat kapsamında olmayan rizikolar şunlardır: • Geminin taşıdığı patlayıcı, zehirli, radyasyonlu ya da nükleer yükten doğan sorumluluklar, • Geminin cihazlarının ve donanımlarının uğradığı zararlar, • Geminin yasadışı yaptığı işler sonunda meydana gelen sorumluluklar, • Geminin navlun ve kira kaybı, • Yanlış konşimento düzenlemesi sonrasındaki masraflar. Risk/prim değerlendirmesini geminin değeri, donatan veya gemi kiracısının adı ve hasar tecrübesi, geminin tipi, sefer sayısı, tonajı, makinesinin durumu, klas durumu, klas kurulunun adı ve sörvey bilgileri, talep edilen sigorta teminatları, tamir bedelleri gibi faktörler etkiler.
KORUMA VE TAZMİN SİGORTASI (P&I)
Teminat kapsamına alınmada ana şart aşağıdaki risklerin deniz riski ve hukuken armatörün sorumluluğunda olmasıdır ve teminat armatörün muafiyeti üstünde ise
kapsanır. Geminin tam ya da hükmi ziya olması halinde aşağıdaki risklerden bir kaçının bir arada olması yine kuvertür dahilindedir.
• Mürettebatın, yaralanma, ölüm, ölen mürettebatın ailesine ölüm tazminatı, kayıp, kaçma, sefer harici başka bir limana sığınma ve bunlardan sebep yurda iadesi ile ilgili masraflar,
• “stowaways” gemiye kaçak binenler ile ilgili ceza, yurda iade masrafları, bunun için geminin sapma yapması
• Bir geminin başka bir gemi ile çatışmasından dolayı karşı gemiye verdiği hasarlar, yaratabileceği çevre kirliliği. Aksi belirtilmemiş ise bu riskin sadece 1/4’ü Klüp kuvertüründedir. Geri kalan 3/4’ünün en çok uygulanan London Institute Time Clauses (Tekne/Makina sigorta) poliçesinde kaldığı varsayılır.
• Gemi batmış ise ve enkazının kaldırılması söz konusu ise bunun enkaz kaldırma “wreck removal” işlerinin masrafları
• Yük hasarları
• Deniz kirliliği cezası ve kirlilikle ilgili önleme/temizlik, mal, mülk hasarı, ekonomik kayıplar ve bozulan çevrenin restorasyonu
• Sigortali geminin çekilmesi esnasında (kulübün onayladığı bir çekme anlaşması tahdında olması kaydıyla) 3. şahıslara verilecek hasarlar
• Cezalar, gümrük cezaları ve göçmen ofis cezaları
• Karantina masrafları
P&I Kulüplerinin Mantığı ve İşleyişi Nasıldır? P&I sigortası donatanlar için bir sorumluluk sigortasıdır. Üçüncü kişilerin geminin işletilmesiyle bağlantılı zarar talepleri için çok geniş bir teminat sağlar. Yük zararları, gemi adamı talepleri, çatma, enkaz kaldırma ve kirlenme gibi talepler bunlar arasındadır. Geleneksel olarak mütüel sigorta şeklinde, kendilerini “kulüp” olarak adlandıran kooperatif benzeri organizasyonlar tarafından yapılır. Her sigortalı donatan kulübün üyesidir; sahip olduğu tonaja göre oy hakkı vardır ve kendini kulübün idare kuruluna seçtirebilir. Kulüpler sigorta işini kâr için yapmazlar. Aksine bunu kâr için yapan sigorta şirketlerine daha yüksek primler ödememek için, onlardan alacakları sigorta teminatını maliyetine sağlamak için çalışırlar. Üyelere üçüncü kişilerin açtıkları davalar sonucunda hükmedilen tazminatlar kulüp kasasından ödenir; sonra bu paralar kulübün bütün üyelerine “katkı” olarak paylaştırılır. Katkı prim benzeri bir paradır ama miktarı önceden bilinmez; o yılın hesaplarına göre değişir. Dünyanın en büyük 13 P&I kulübü, Uluslararası P&I Kulüpleri Birliği adı altında Londra’da örgütlenmiştir. 100-150 yıldır faaliyet gösteren bu kulüplerin çoğu İngiliz’dir. Birliğin en önemli işi, Llyod ve diğer büyük reasürans şirketlerinden tek bir sözleşme ile bütün kulüpler için reasürans sağlamasıdır. Böylece maliyetine yapamasa bile, kulüplerin reasürans masraflarını önemli ölçüde düşürür. Bu da kulüp üyelerinden toplanan katkıları düşürür. P&I pazarında aynı teminatı sabit prim karşılığı ve bilinen usulle sağlayan bazı sigorta şirketleri de vardır. Bunların bazılarının arkasında büyük sigorta şirketleri vardır; bazılarının mali gücü pek açık değildir. Bu şirketler, genellikle büyük
kulüplerin pek rağbet etmediği türden gemileri sigortalar; ayrıca büyük kulüplere karşı duyulan memnuniyetsizlikleri değerlendirir. Koydukları meblağ sınırlamaları nedeniyle sağladıkları teminat genellikle daha dardır. Kârlı bir alan olmaması nedeniyle hiçbirinin P&I pazarındaki mazisi uzun değildir. 2. Tarihçesi Lloyd Sigorta Piyasasının Gelişmesi İlk Londra kafeleri sadece sohbet, tartışma amaçlı oluşmuş değil, aynı zamanda birer ticaret merkeziydi. Kral 2. Charles bu kafelerdeki görüşmelerin isyan düşüncesi ya da fesatlık içerdiğini düşünerek toplanılmasını önlemeye çalşıtı. Edward Lloyd’un Thame Nehrinin yanındaki Tower Street’te bulunan kafesi, yerinin müsait olması sebebiyle deniz ve deniz ile alakalı görüşmelerin yapılması ve ticari işlemler ile deniz sigortasının düzenlenebilmesi için oldukça iyi bir buluşma mekanı haline geldi. O zamanlar sigorta firmaları yoktu ve sigorta ancak « underwriter » denilen kişilerin kişisel garanti vererek, oluşturulan poliçelerin altına isimlerini ve imzalarını atarak düzenledikleri bir sistem ile yürütülebiliyordu. Zamanla bu kafe istendiğinde “underwriter”ların bulunabileceği mekan olarak akıllara yerleşti. Mekanda çokça iş yapıldığını gören Edward Lloyd, yapılan tüm bu işlemleri kağıt, kalem, mürekkep ve alabildiği güncel deniz sektörü haberleri ile desteklemeye başladı. 1696 senesinde “Lloyd’s News” dergisini basmaya başladı. Ölümünden 21 sene sonra “Lloyd’s List” kavramı oluştu. Daha sonra Lloyd’s’a alternatif olarak “New Lloyds” kuruldu. 1771’de 79 adet broker, underwriter ve tacirin arasından seçilen üyelerle komiteler oluşturuldu. Her komitenin İngiliz bankasına 100 GBP ödeyerek fon oluşturduğu bir sistem meydana geldi.
- Koruma Ve Tazmin Sigortasının Gelişimi P&I Kulüpleri önceleri sadece koruma hizmeti sağlıyorlardı. Fakat Westenhope gemisinin batması da P&I sigorta tarihinin dönüm noktası oldu. (Gemi North of England Kulübünde idi) Konu gemi Cape Town’a götürülmek üzere yük ile dolu idi. Gemi direk Cape Town’a gitmek yerine Elizabeth Limanı’na saparak oradan da bir miktar yük yükledi fakat yük yolda kayboldu. Armatör “extensive exclusion” klozunu öne sürerek sorumluluğu üzerine almak istememesine rağmen mahkeme geminin Elizabeth Limanı’na sapması sebebi ile bu klozdan yararlanamayacağı kararını verdi. 1874 yılında ilk kez yüke gelen zararı kapsayan Tazmin Kulübü kuruldu. Koruma sağlayan Kulüpler, bu kuvertürü de faaliyetleri arasına alarak P&I ( Koruma ve Tazmin) Kulüpleri adını aldılar. Böylece 1893 yılında “ US Herter Act” in uygulanmaya başlaması ile armatörler gemilerini denize elverişli tutmak için gerekli özeni (due diligence) göstermeye başladılar. Hague kuralları bu disiplini daha geniş kapsama yaydı. Bu tarihten sonra Kulüpler Savunma (Defence) ve buna ek olarak P&I ya da P&I dışı hususlarda danışmanlık hizmeti vermeye başladılar.
Genel Olarak Kulüp (P&I) Sigortası Deniz sigortaları arasında üç önemli sigortadan biri Tekne ve Makine Sigortası (Hull&Machinery Insurance), ikincisi Yük Sigortası (Cargo Insurance), üçüncüsü ise mali sorumluluk sigortaları arasında en yaygın olan Koruma ve Tazmin Sigortası’dır (Protection&Indemnity Insurance). Tekne ve Makine Sigortası, gemi sahibinin gemideki yatırımını korur. Esasen bizzat geminin kendisini, makine ve cihazlarını kapsamaktadır. Yük Sigortası ise deniz yoluyla taşınan yükün ziya ve hasarına karşı yük sahibinin finansal risklerini beyan edilen değer için korur. Kulüp sigortası menşei İngiliz Hukukunda; “Protection&Indemnity Insurance”, “P&I”, “P and I” veya “Club Insurance” olarak kullanılmaktadır. P&I Sigortası en genel tanımıyla; bir geminin sahibi olunması veya işletilmesi dolayısıyla üçüncü kişilere karşı olan sorumluluklar ve yapılmak zorunda kalınan bazı masraflara ilişkin bir sigortadır . Basitçe ifade etmek gerekirse P&I gemi sahibinin üçüncü kişilere karşı hukuki sorumluluklarını sigorta etmektedir. Üçüncü kişi kavramı, gemiye karşı kanundan ya da sözleşmeden kaynaklanan bir hak veya alacağa sahip olan, gemi sahibinin dışındaki herhangi bir kişiyi ifade etmektedir. P&I sigortası, gemi sahiplerinin kendi ortak çıkarlarını korumak amacıyla bir araya gelerek oluşturdukları ve “Kulüp (Club)” adı verilen karşılıklı sigorta birlikleri tarafından sağlanır. Gemi sahipleri bu kulüplerle yaptıkları Kulüp Sigorta Sözleşmesi ile Kulüp Üyesi olmaktadır.