KYM 415 PROSES TASARIMI I 2013-2014 Güz
BÖLÜM 2 AKIM ŞEMALARI ve P&I DİYAGRAMLARI
Flow-sheet Process Flow Diagram (PFD)
Piping and instrument
Yrd.Doç.Dr. Suna ERTUNÇ
Ödev 1: Her proje grubu kimyasal bir prosese ait
1. Akım şemasını (flow sheet) ve 2. Borulandırma ve enstrümantasyon diyagramını (piping and instrumentation instrumentation “P&I” diagram)
27.09.2013 Cuma günü derste teslim edecek. Teslim edilen
dökümanlara dair açıklama yapabilmeli!!!
Ödev 1: Her proje grubu kimyasal bir prosese ait
1. Akım şemasını (flow sheet) ve 2. Borulandırma ve enstrümantasyon diyagramını (piping and instrumentation instrumentation “P&I” diagram)
27.09.2013 Cuma günü derste teslim edecek. Teslim edilen
dökümanlara dair açıklama yapabilmeli!!!
2.1. GİRİŞ • Akım şemaları proses tasarımında anahtar dökümandır. • Proseste yer alan ekipmanların yerleşimini ve birbirleriyle bağlantılarını, akım hatlarını, akımların hızlarını, bileşimlerini ve ekipmanların işletme koşullarını gösterir. Akım Şemaları Nerelerde Kullanılır? 1. Uzman tasarım Neyi tasarlarl tasarlarlar? ar?
gruplarının tasarımlarına temel teşkil eder
2.
İşletme kılavuzlarının (operating manual) hazırlanması ve işletme eğitimi için dökümanların teknisyenleri hazırlanmasında
3.
İşletmeye alma çalışmaları(start up) sırasında prosesin işletme performansının tasarım değeriyle kıyaslanması amacıyla da kullanılır
Akım şemaları, Akım şemaları, proseste yer alan her bir ünite için ve tüm proses için yapılan kütle ve enerji denklikleri temel alınarak oluşturulur.
Günümüzde akım şemaları bilgisayar destekli olarak hazırlanmaktadır. Avantajı -Alternatif akım şemalarının oluşturulması -En uygun prosesin seçimi -En uygun proses şartlarının saptanması Bu ders kapasamında MATLAB MATLAB ve ve CHEMCAD paket programlarından yararlanılacaktır. Paket programlara BAŞKA örnekler ?????
Akım şemasının oluşturulmasından sonraki adım P&I diyagramının oluşturulmasıdır.
2.2. AKIM ŞEMALARININ GÖSTERİLİŞİ Çeşitli tipte akım şemaları vardır: • Blok diyagram gösterimi • Resim şeklinde gösterim 2.2.1 Blok Diyagram Gösterimleri: Blok Akım Diyagramı Diyagramı “Block Flow Diagram” Diagram” (BFD)
En basit gösterim şeklidir. Çizimde yer alan her bir blok bir ekipmanı veya prosesin belirli bir adımını simgeler.
Kare
daire
diktörgen
Nerede kullanılır? * ön raporların raporların hazırlanmasında * eğitim amacıyla
Bir Blok Akım Proses Diyagramı (BFD) Oluşturulurken; • İşletmeler bloklarla gösterilir. • Önemli akım yönleri oklarla belirtilir. • Mümkün olduğunca akımın yönü soldan sağa çizilmeli, • Hafif bileşen içeren akımlar (gazlar) yukarı doğru, ağır bileşen içeren akımlar (sıvılar ve katılar) aşağı doğru yönlendirilir. 5. Basitleştirilmiş madde dengesi kurulur.
Blok Akım Diyagramı (BFD) Örnek 1 Toluen 10 000 kg/h
Hidrojen 820 kg/h
Gaz Karışımı
Reaktör
Gaz Ayırıcısı
Dönüşüm % 75 Toluen
Sıvı karışımı
2 610 kg/h
Benzen 8 210 kg/h
Damıtma Kolonu
Toluen
Reaksiyon: C7H8 + H2
C6H6
+ CH4
2.2.2 Resim Şeklinde Gösterilen Akım Şemaları: Proses Akış Diyagramı “Process Flow Diagram” (PFD)
Ekipmanlar belirli bir tarza uygun olarak çizilir. # İngiliz Standartları (BS 1553, 1977) # Amerikan Ulusal Standartlar Enstitüsü (ANSI) # Alman Standartları (DIN 28004, 1988) # ISO 10628 Coulson J.M., Richardson J.F. and Sinnot R.K., 1999, Chemical Engineering, Vol 6, Design, 3rd ed., Butterworth-Heinmann, Oxford.
APPENDIX A: Graphical symbols for piping systems and plant
İNCELENECEK !!!
2.3. PROSES AKIŞ DİYAGRAMLARINDA BULUNACAK BİLGİLER Zorunlu Bilgiler 1. Akım no 2. Sıcaklık (oC)
3. Nominal (istenilen) işletme basıncı (bar) 4. Akımın bileşimi a) Herbir bileşenin akış hızı (kg/h) veya b) Akımın ağırlıkça yüzde bileşimi 5. Toplam akış hızı (kg/h)
Seçimli Bilgiler 1. Molar yüzde bileşimler 2. 3.
Buhar Kesri
Önemli fiziksel özellikler - Yoğunluk -Viskozite -Diğerleri 4. Akımların termodinamik verileri -Isı kapasitesi -Akımların entalpileri - K değerleri 5. Akım ismi “aseton kolonu alt akımı”
Proses Akış Diyagramı (PFD) Örnek 1
Proses Akış Diyagramı (PFD) Örnek 2
2.4. PROSES YERLEŞİM PLANI (Process Layout)
• Proseste
yer alan temel ekipmanların akım şeması üzerinde sırasıyla yerleşimini ve ekipmanlar arasındaki proses akım hatlarını gösterir.
•Amaç;
madde akımını gerçektekine uygun
•Temel
ekipmanlar
göstermek orantılı
gerçek büyüklükleriyle
2.5. VERİLERİN KESİNLİĞİ VE DOĞRULUĞU Verileri
virgülden sonra bir basamaklı olarak yazmak yeterli
Hassaslık derecesine göre veriler verilmeli
Çok daha küçük değerler ise ‘eser’ miktarda yazılır
Prosesi
kısıtlayan bir öneme sahip ise ‘ppm’ olarak belirtilir.
Bazı durumlarda eser miktardaki maddeler çok önemlidir.
ÖRNEĞİN, katalizör zehirlenmesine neden olan ve malzeme seçimini etkileyen maddeler söz konusu olduğunda bu maddelerin miktarları belirtilmelidir.
2.6. HESAPLAMALARDA KULLANILAN TEMELLER Akım şeması üzerine yazılan değerlerin hesaplanmasında kullanılan temeller akım şeması üzerinde belirtilmeli
Bu
temeller içerisinde; -Yıllık işletme süresi, -Reaksiyon verimi ve fiziksel verimler, -Ortam sıcaklığı (EKD’de kullanılan), -Kullanılan varsayımlar
• Farklı durumlar için farklı akım şemaları
2.7. KESİKLİ PROSESLER • Kesikli prosesler için hazırlanan akım şemalarında gösterilen değerler tek bir dolum (batch) için gerekli miktarlardır. sürekli prosesin bir parçası ise ona ait akım şeması sürekli akım şeması içerisinde gösterilir ve sınırları •
Kesikli proses,
belirtilir.
Süreklide;(kg/st)
Kesiklide; (kg/dolum)
Örneğin; Sürekli bir polimerizasyon prosesi katalizörün hazırlanması kesikli bir prosesdir.
için gerekli
2.8. EKİPMANLARIN KODLANMASI VE ADLANDIRILMASI • Her ekipman bir ad ve kod numarası ile tanımlanır • Genelde bir harf ve birkaç basamaklı sayıdır Örneğin; R101, H205, C311
3. HESAPLAMALAR Kütle korunum denklemleri akımların akış hızları ve bileşimleri Enerji korunum denklemleri akımların sıcaklıkları Tasarım kısıtlamaları I.Dış Kısıtlamalar (Tasarımcının kontrolunda değildir) i. Müşteri talebine göre belirlenen ürün spesifikasyonları ii. Alevlenme limiti v.b. temel güvenlik konuları iii. Hükümet tarafından saptanan atık spesifikasyonları
II. İç Kısıtlamalar (Proses ve ekipmanların fonksiyonlarına bağlıdır), i. Proses stokiyometrisi, dönüşüm oranı ve verim ii. Kimyasal denge iii. Sıvı-sıvı ve gaz-sıvı ayırma işlemlerinde faz dengesi
iv. Azeotrop karışımlar v. Enerji denkliğinde karşılaşılan kısıtlamalar vi. Ekipman tasarımında karşılaşılan kısıtlamalardır.
3.1. Temeller A) Zaman
• Hiçbir tesis durmadan SÜREKLİ işletilemez • Ekipmanların temizlenmesi, katalizörün yenilenmesi, kolon dolgu maddelerinin değiştirilmesi vb işlemler için önceden planlanmış duruşlar olur. • Çoğu tesiste yıllık işletme süresi, Bir yılın %90-95 i olup, genellikle 8000 saat kabul edilir.
B) Ölçek faktörü • Hesaplamalar ı proses prosesde yer alan ekipman sırasına uyarak yapmak kolaylık sağlar • İstenilen üretim hızı girdi üzerinden değil ürün üzerinden verilir TEMEL seçilmelidir
Örneğin, 100 mol/h hammadde temel olarak alınabilir. • Akımların gerçek değeri; her bir akımı, istenilen üretim hızı üzerinden hesapalanmış ölçek faktörüyle çarparak elde edilir mol/h ürün
Ölçek faktörü = 100 mol/h temel alınan girdi için elde edilen ürün mol miktarı
3.2. Akım şemasında hesapalamalar
yer alan üniteler için yapılan
Reaktörlerde
* verim ve dönüşüm belirlenir (literatürden) * tersinir tepkime için denge dönüşümü – reaktör işletim sıcaklık ve basıncı için – hesaplanır Denge kademelerinde (Absorpsiyon, Damıtma, Ekstraksiyon)
* çıkış akımlarının hızı kademeleri terkeden akımların dengede olduğu varsayımı ile hesaplanır
Sabit akımların bileşimlerinin hesaplanmasında
* iç ve dış kısıtlamalar tarafından akımların akış hızı ya da bileşimleri belirlenebilir
Kütle ve enerji korunum denklemlerinin birlikte kullanılması * sıcaklık belirli ise aktarılacak ısı hesaplanır
3.3.
Proses benzetim programları
ADI
TİPİ
KAYNAK
Aspen Plus
yatışkın hal
USA (Aspen Tech.)
CHEMCAD
yatışkın hal
USA (Chemstations)
DESIGN II
yatışkın hal
USA (WinSim Inc.)
ASPEN HYSYS
yatışkın ve dinamik hal
USA (Aspen Tech.)
PRO/II and DYNSIM
yatışkın ve dinamik hal
USA (SimSci-Esscor)
UniSim Design
yatışkın ve dinamik hal
CANADA(Honeywell)
• Ardıl - birimsel (Sequential Modular) benzetim programları • Eşanlı (Simultaneous /Equation oriented) benzetim programları
4. BİLGİSAYAR DESTEKLİ AKIM ŞEMALARI
Proses tasarımında akım şemalarının hazırlanmasında yararlanılan
bilgisayar programları; 1. Güçlü hesaplama olanaklarına sahip tam benzetim programları
Eşanlı (Simultaneous /Equation oriented) benzetim programları 2. Basit kütle denkliği programları
Ardıl - birimsel (Sequential Modular) benzetim programları Bir proje çalışmasının başlangıcında tam benzetim programı kullanmak yerine basit madde denkliği programları kullanılması tercih edilir. Böylece çabuk ve ucuz bir şekilde elementer bir akım şeması ortaya konulabilir.
GİRDİ VERİLERİ EKİPMAN ÖZELLİKLERİ İÇİN ALT PROGRAMLAR
A N A
TERMODİNAMİK HESAPLAR İÇİN ALT PROGRAMLAR
Ç A
İTERATİF YÖNTEMLER İÇİN ALT PROGRAMLAR
L I
Ş FİZİKSEL ÖZELLİKLER İÇİN VERİ DOSYALARI
T I
ÇIKTILAR
R I
MALİYET HESAPLARI İÇİN VERİ DOSYALARI
C I EXE
Tipik bir benzetim
programının içeriği
5.1. Bilgi
Akış Diyagramları
Bilgisayara problemi tanıtmak için, temel işlemlerin ve akım bağlantılarının sırasını gösteren elementer bir proses akış diyagramı hazırlanır ve daha sonra bir bilgi akış diyagramına dönüştürülür. •
Bilgi akış diyagramında yer alan her bir blok benzetim programındaki hesaplama modüllerinden birine karşılık gelir. •
Bileşim, sıcaklık, veya basıncın değişime uğramadığı üniteler bilgi akış diyagramlarına dahil edilmezler. Diğer taraftan bileşim, sıcaklık veya basınç değişimine neden olan her ünite ve her ünite parçası diyagram içerisinde yer almalıdır. •
Nitrobenzenin hidrojenasyonuyla anilin üretimi için proses akım şeması
5.2. Geri Döngü Akımları Varlığında Elle Hesaplamalar programı yokken geri döngü akımlarının varlığında elle çözümde ‘Fraksiyon Katsayıları ( jik ) kavramı” proses için kütle denkliğini tanımlayan denklem takımını kurmak üzere kullanılır . Benzetim
Üniteyi terk eden çıkış akımlarındaki bileşenlerin akış hızlarını giriş akımlarındaki akış hızlarıyla ilişkilendirmek üzere tanımlanan katsayılardır .
a) b)
• Üniteye giren akım, üniteyi birden fazla akım şeklinde terk ediyordur (örn. damıtma kolonuna giren akım kolon çıkışında üst ve dip ürün olarak ikiye ayrılır.) • Üniteye giren akım birden fazla akım şeklinde üniteyi terk etmiyor ancak girişten çıkışa akımdaki bileşenlerin akış hızları değişiyordur. (örn reaktöre tek akım girip tek akım ayrılabilir ancak giriş ve çıkış akımları bileşen akış hızları açısından farklı olur
i,j ik
jik
giok
: ünite numaraları : i ünitesine giren k bileşeninin toplam akış hızı : i ünitesinden çıkıp j ünitesine giden akım içerisindeki k bileşeninin akış hızının çıkış akımındaki kesri “Fraksiyon katsayısı” : i ünitesine sistem dışından gelen akım içerisindeki k
bileşeninin akış hızı
ünitesinden çıkan ve j ünitesine giden k bileşenin akış hızı, üniteye giriş akış hızı ile fraksiyon katsayısının çarpımına eşittir. i
jk =
jik
ik
Fraksiyon katsayısı, ünitenin tasarım özelliklerine ve üniteye giren akımın özelliklerine bağlıdır.
1 nolu ünite için kütle denkliği
g 10k a 12k 2 k a 13k 3k 1k
Denklemler düzenlenip matris
formunda yazılabilir
1k a 12k 2k a 13k 3k g 10k a 21k 1k
2k
0
a 31k 1k a32k 2k 1 a 21k a31k
- a 12k
3k g 30k
- a13k 1k
1
0
- a32k
1
g10k 0 2k 3k g 30k
Her bir bileşen (k) için bu denklem takımı yazılır
1k 2 k 3 k
Bazı
ünitelerin çıkış akımında giriş akımında yer almayan bileşenler bulunabilir (örn . ……… ) Bu bileşen sanki üniteye dışarıdan giriyormuş gibi gösterilir (gi0k )
n tane
ünite içeren denklemler düzenlenip matris formunda
yazılabilir
Genelde bu eşitlikler doğrusal değildir ; çünkü
…………… ..
Örnek: İZOPROPİL ALKOL’den ASETON ÜRETİMİ C3H7OH (CH3)2O + H2 İzopropil alkol buharlaştırıldıktan sonra reaktöre gönderilmekte ve katalitik dehidrojenasyon sonucu aseton oluşmaktadır. Reaktörden çıkan gaz akımı (aseton, su, su ,hidrojen, hidrojen, izopropil alkol) bir yoğuşturucuya gönderilerek akım içerisindeki asetonun çoğu, su ve izopropil alkol yoğunlaştırılır. Yoğuşturucuyu terk eden gaz akımı içerisinde az miktarda aseton ve izopropil alkol bulunduğundan bu akım bir absorbsiyon kolonunda su ile yıkanmakta ve aseton ve alkol absorbe edilmektedir. Yıkayıcının (absorbsiyon kolonu) altından alınan akım ve yoğruşturucudan alınan sıvı akım (kondensat) birleştirilerek saf aseton elde etmek amacıyla destilasyon kolonuna gönderilir. Destilasyon kolonunun üstünden saf aseton alınır. Bu kolonun altından ise su ve izopropil alkol içeren akım alınarak ikinci bir destilasyon kolonuna gönderilir. 2 nolu distilasyon kolonunun üst akımı %91 alkol içeren azeotrop su-alkol karışımıdır. Bu akım reaktöre devir ettirilir. Reaktörde ZnO-Cu katalizör kullanılmakta, tepkime 400 -500oC sıcaklık ve 4.5 bar basınç altında yapılmaktadır. Prosesde aseton verimi %98’dir. İzopropil alkolun reaktörden her geçiş dönüşüm oranı %85-90 civarındadır.
1. Proses akım şemasını çiziniz. 2. Bilgi akım şemasını çiziniz. 3. Bileşenler için kütle denkliklerini kurarak matris formunda yazınız. 4. Proseste mevcut bileşenler için ayrılma (split) oranı (fraksiyon) katsayılarını belirleyiniz ve her bir bileşen için matris formundaki kütle denkliklerini tekrar yazınız.
Örnek: İZOPROPİL ALKOL’den ASETON ÜRETİMİ
Bilgi Akış Diyagramı
Proses Akış Diyagramı
Fraksiyon katsayıları ve taze besleme akımları
2 k
g 10 k a 15 k 5 k g 20 k a 21k 1k
3 k
g 30 k a 32 k 2 k
1k
4 k a 42 k 2 k a 43 k 3 k 5 k a 54 k 4 k
1k a 15k 5k g 10k 2k a 21k 1k
g 20k
3k a 32 k 2 k
g 30k
4k a 43k 3k a 42 k 2k 0
5k a 54k 4k 0
Fraksiyon katsayılarının belirlenmesi: • Bileşenler k=1 İzopropil alkol, k=2 Aseton, k=3 Hidrojen, k=4 Su •Proses üniteleri(i,j) 1 = Reaktör 2 =Yoğruşturucu 3 = Yıkayıcı 4 = Birinci distilasyon kolonu 5 = İkinci distilasyon kolonu Reaktörden her geçişte izopropil alkol dönüşüm oranı %90 ’dır . Yoğuşturucuda izopropil alkolün %90 ’ı yoğuşmaktadır . Yıkayıcıda izopropil alkolün %99 ’u absorplanarak sıvı faza geçmektedir . Üretilen aseton içerisinde safsızlık olarak en fazla %1 oranında izopropil alkol bulunmasına izin verilmektedir. 5. Yoğuşturucuya giren akımdaki asetonun en az %80 ’inin yoğunlaşması 1. 2. 3. 4.
istenmektedir. 6. Yıkayıcıda asetonun %99 ’u absorplanmalıdır . 7. Suyun yoğuşturucuda %95 ’i yoğuşmaktadır . 8. Yıkayıcıya giren suyun en fazla %1 ’i gaz faza sürüklenmektedir .
Ek olarak :
• Reaktöre giren akımda bulunan aseton, su ve hidrojenin tepkimeye girmeden reaktörü terk ettiği, • Hidrojenin, yoğuşturucuda yoğuşmadığı, yıkayıcıda absorplanmadığı ve dolayısıyla sürekli gaz fazda olduğu, distilasyon kolonuna gitme olasılığı olsa bile kolonun tepe ürününe geçeceği; • İkinci distilasyon kolonunu terk eden ve reaktöre devir ettirilen akımın %91’lik alkol-su azeotrop karışımı olduğu tarafımızdan bilinen olgulardır.
Temel olarak 100 kmol/h izopropil alkol alınırsa;
g101 = 100
Reaktörde aseton verimi %98 olduğu için
g202 = 98
Reaktörde hidrojen verimi de %98’dir.
g203 = 98
α
=0,1 211
α
=0,9
α
=0,8 422
α
421
α
=1
a
α
=1
α
α
=1
α
212 213 214
423
=0,1
α
=0,2 322
α
321
431
=0,99
=0,99 432
α
541
α
=0,99
=0 542
α
151
α
=0,00 152
=0
α323=1
α433=0
α
=0
α
=0,95
α
α
α
=0,99
α
424
324
=0,05
434
=0.99
543
544
=0,99
153
=0
154
=0,05
α
k=1
k=2
k=3
k=4
21k
-0,1
-1
-1
-1
32k
-0,1
-0,2
-1
-0,05
42k
-0,9
-0,8
0
-0,95
43k
-0,99
-0,99
0
-0,99
54k
-0,99
0,0
0.0
-0,99
15k
-0,91
0,0
0,0
-0,05
g101
g202
g203
g304
100
98
98
*
Mol/h
•Absorbsiyon kolonuna dışardan gönderilen su miktarı kolon tasarımına bağlıdır. g304=200 kmol/h alınmıştır
İZLENECEK YOL 1. Her bir bileşen (k) için her bir ünitedeki fraksiyon katsayıları ve taze besleme akımları belirlenir
2. Her bir bileşen (k) için fraksiyon katsayıları matris formunda yazılarak denklem takımı çözümünden ( yöntem ??) ilgili bileşenin her üniteye giriş akış hızı hesaplanır.
3. Hesaplanan değerler tasarım kısıtlamaları sağlanana kadar fraksiyon katsayıları ve taze besleme akımları değiştirilerek tekrar hesaplanır.
7. Borulandırma ve Enstrumantasyon (P&I: Piping and Instrumentation) 7.1. Giriş ekipmanların ve Proses akım–şemaları (flow–sheet), onların büyük ara bağlantı parçalarının düzenlenmesini gösterir.
Borulandırma ve enstrüman diyagramları (P&I diagram: Piping and Instrumentation) ise, ekipmanların, cihazların, borulandırmanın, vanaların, bağlantıların ve onların düzenlenmesinin mühendislik detaylarını gösterir ve sıkça mühendislik akım şemaları veya mühendislik çizgi diyagramları olarak adlandırılır.
P&I diyagramlarının aşağıdakileri içermesi gerekir; 1.
2.
3.
4.
5. 6.
tüm ekipmanlarına bir ekipman numarası verilir. Ekipmanın orantılı olarak düzgün bir şekilde çizilmesi ve nozılların yerlerinin gösterilmesi gerekir. Boruların tümüne ayrı bir hat numarası verilir. Boru ölçüleri ve yapı malzemesinin gösterilmesi gerekir. Malzeme hat tanıtım numarasını kısmi olarak içerebilir. Tüm vanalara ayrı bir tanıtım numarası verilir. Tipi ve büyüklüğünün gösterilmesi gerekir. Vana tipi, vana için kullanılan bir sembol veya içerdiği vana numarası için kullanılan kod ile gösterilebilir. Gözetleme camı, süzgeç ve buhar tuzakları gibi borulandırma sisteminin iç hat parçaları olan yardımcı bağlantılara ayrı bir tanıtım numarası verilir. Pompalara uygun bir kod numarası verilir. Tüm kontrol devrelerine ve enstrümanlarına ayrı bir numara verilir. Prosesin
P&ID prosesin akım şemasını andırır, fakat proses bilgileri gösterilmez. Her iki diyagramda da aynı ekipman için aynı tanıtım numaralarının kullanılması gerekir.
7.2. Semboller ve yerleşim
Ekipmanları, vanaları, enstrümanları ve kontrol devrelerini göstermek için kullanılan semboller tasarım ofisinin deneyimine bağlıdır. Ekipman sembolleri genellikle proses akım şemalarında kullanılanlardan daha ayrıntılıdır .
Enstrümanlar, kontrol ediciler ve vanalar için standart semboller İngiliz standartlarında (BS 1646) verilmiştir. Austin (1979) İngiliz ve ayrıca Amerikan standart sembollerinin (ANSI) anlaşılabilir bir özetini ve onların
bazı müteahhitlik firmaları örneklerini vermiştir.
tarafından
kullanılan
7.3. Basit semboller (BS 1646’dan alınmıştır)
K ontrol
vanası
Bu sembol tüm kontrol vana tiplerini; pnömatik ve elektrik motor sürücülü vanaların her ikisini de ifade etmek için kullanılır.
Arıza modu
Açma arızası (fails open)
Kapatma arızası (fails shut)
Olağan pozisyon
Enstrümanlar ve kontrol ediciler
Yerel olarak konumlanmış
Ana panele konumlanmış
(locally mounted)
(main panel mounted)
Yerel konumlanmış ifadesi, kontrol edici ve göstergenin tesiste bulunan algılama cihazının yanına yerleştirilmesi anlamına gelir.
Ana panele konumlanmış ifadesi ise, kontrol edici ve göstergenin kontrol odasındaki bir panel üzerine yerleştirilmesi anlamına gelir.
Enstrümanlar tipi
Tüm ölçülen proses bilgileri P&ID üzerinde bir daire içinde gösterilir.
Tanıtıcı
Yazıların Anlamları
İlk harf (X) A B
C D E F H I J K L M O P Q R S T V W Y Z
Analiz
Fırın alevi İletkenlik
XYY
İkinci veya üçüncü harf (Y) Alarm Kontrol
Yoğunluk veya spesifik gravite Voltaj
Akış hızı El (Elle başlama) Akım Güç Zaman veya zaman şedülü
Seviye Nem veya nemlilik
Basınç veya vakum Miktar veya olay Radyoaktivite veya oran Sürat veya frekans Sıcaklık Viskozite Ağırlık Pozisyon
Eleman
Yüksek Gösterge Kontrol hali
Hafif veya düşük
Orta veya ara Orifis Nokta
Kayıt veya Yazma Anahtar Transmitter Vana, durdurucu Memba Gecikme veya hesaplama
Sürücü
H atlar
Enstrüman bağlantılarını ana proses hatlarından ayırt etmek için farklı bir şekilde çizilmesi gerekir. Kapiler
Havalı (Pünomatik) Elektriksel
FRC
Tipik kontrol devresi
7.4 Kontrol ve Enstrümantasyon Cihazlar, otomatik kontrol devrelerinde veya manuel olarak anahtar proses
değişkenlerini izlemeyi sağlar . Kritik proses değişkenlerini izleyen cihazlara, kritik ve tehlikeli durumlarda
operatöre haber vermek üzere bir alarm bağlanacaktır . Tercihen doğrudan ölçülmüş proses değişkenleri izlenir. Kolay ölçülemeyen
bazı proses değişkenlerini ölçmek için ikincil değişkenler yerinde izlenir.
Hedefler;
1.Güvenlik 2. Üretim 3. Ürün kalitesi 4. Maliyet
Tipik kontrol sistemleri
Seviye kontrolu
Basınç kontrolu
Akış Kontrolu
Isı değiştiriciler
Kaynatıcı ve
buharlaştırıcı kontrolu
Buharlaştırıcılar için sıklıkla seviye kontrolu kullanılır;
Damıtma Kolonu Kontrolu
