ΔΟΛΙΩΤΙΚΑ Β΄ 3μηνο 2017

ΠΛHPΩMENO TEΛOΣ

KΩ∆IKOΣ 094587

Tαχ. Γραφείο Iωαννίνων Aριθµός. Aδείας 14

ΠEPIO∆IKH EK∆OΣH ΠOΛITIΣTIKOY b ΣYΛΛOΓOY ∆OΛOY IΩANNINΩN b ETOΣ 34ο u AP. ΦYΛ. 134 u AΠPIΛIOΣ - MAΪOΣ - IOYNIOΣ 2017 TAX. ∆/NΣH: AΠOΛΛΩNIAΣ 21 u 45332 IΩANNINA u e-mail: [email protected] u www.dolo.gr

Στο ∆ολό η ηµερίδα «για το Μαλλί των Προβάτων»

ε µεγάλη επιτυχία πραγτην Κυριακή 11 Ιουνίου 2017, στο ∆ολό, επιστηµονική ηµερίδα, µε θέµα: «Το µαλλί των προβάτων από την παραδοσιακή στη σύγχρονη κοινωνία». Η όλη εκδήλωση φιλοξενήθηκε στις εγκαταστάσεις του Φόρη Κωσταρά, στον οποίο οφείλονται πολλά συγχαρητήρια, τόσο για την άψογη πραγµατοποίηση της εκδήλωσης, όσο και για το στή-

σιµο των βιωµατικών εργαστηρίων (που παρουσίαζαν τη «διαδροµή του µαλλιού»: κούρεµα προβάτων, πλύσιµο µαλλιού, κοπάνισµα, βάψιµο, ξάσιµο, λανάρισµα, γνέσιµο, πλέξιµο, ύφανση σε αργαλειό κλπ.) και την παράλληλη λειτουργία εκθέσεων, όπως Παραδοσιακών και Σύγχρονων Χειροτεχνηµάτων, Εργαλείων και Μηχανηµάτων, Φωτογραφιών

K O Y B E N TO Y ΛE Σ

Tου ∆HM. ΠOTΣH

Μµατοποιήθηκε

ΤΙΜΗ ΣΤΗ ΜΑΝΑ Κάθε δεύτερη Κυριακή του Μαΐου, είναι αφιερωµένη παγκοσµίως στις Μανάδες όλου του Κόσµου. Ας θυµηθούµε όλοι µας τις δικές µας µανάδες που µας γέννησαν και µας µεγάλωσαν. Τη µάνα µας την στοργική, την ανεκτίµητη και αναντικατάστατη Μάνα. Και είναι τόσο όµορφη η εποχή της άνοιξης για την γιορτή της, γεµάτη µε

* Συνέχεια στη 2η σελίδα

δροσιές και λουλούδια, µε χίλιες οµορφιές όπως πραγµατικά ταιριάζει στη µορφή της. Τιµούµε τώρα τη µάνα που αγωνίζεται για να φτιάξει έναν καλύτερο άνθρωπο, τη µάνα που πάντα δηµιουργεί ένα ευτυχισµένο και ζεστό σπιτικό για τα παιδιά της και το σύντροφό της. Τιµούµε την µάνα, που σ’ όλη της τη ζωή αγωνίζεται για τα παιδιά της να γίνουν πρότυ* Συνέχεια στη 2η σελίδα

Eπανατύπωση του cd «Πολυφωνικά τραγούδια ∆ολού Πωγωνίου» από τον Πολιτιστικό µας Σύλλογο

Στην επανατύπωση του cd «Πολυφωνικά τραγούδια ∆ολού Πωγωνίου» προχώρησε ο Πολιτιστικός µας Σύλλογος. Tο αγαπηµένο σε όλους µας cd, είχε ηχογραφηθεί το 2007. Πρόκειται για µια επιτόπια καταγραφή του χαρακτηριστικού ηχοχρώµατος που περιλαµβάνει γνωστά και άγνωστα τραγούδια, τραγουδισµένα από τα οικεία µας πρόσωπα. Σπάνιο και πολύτιµο υλικό που ενθουσίασε δικούς µας και ξένους. H αποτύπωση σε cd της ηχογράφησης εκείνης, είχε γίνει µε απλό τρόπο µε αποτέλεσµα ύστερα από κάποια χρόνια να χαλάει και να χάνεται. Tο cd έχει πια εξαντληθεί. Προέκυψε λοιπόν η ανάγκη να διαφυλαχτεί αυτό το πολύτιµο αγαθό, µε µια επαγγελµατική αυτή τη φορά εκτύπωση σε ειδικά µηχανήµατα. Kαι για να δώσουµε την αίγλη που του αξίζει, το συνοδεύουµε µε ένα ένθετο που περιλαµβάνει κείµενα, φωτογραφίες και παρατηρήσεις πάνω στο περιεχόµενο των τραγουδιών. Tο καλοκαίρι το cd θα είναι έτοιµο και πιστεύουµε θα έχει την ανταπόκριση που αξίζει σ’ αυτό το δείγµα της πολιτιστικής µας παράδοσης. H τιµή είναι 12 ευρώ. Mπορείτε να το αποκτήσετε, µε αντικαταβολή ή άλλο τρόπο. τηλεφωνώντας στα τηλέφωνα: – 26510 49803 (Λάκης Xρήστου, Iωάννινα) – 6936868281 (Γιώργος Mποντίνης, Aθήνα) – 6944214969 (Γιάννης Mποντίνης, Iωάννινα)

IOYNIOΣ 2017

« ∆OΛ I Ω T I K A »

K O Y B E N T O Y ΛE Σ * Συνέχεια από την 1η σελίδα

πα µέσα στη κοινωνία και να τα βλέπει και να τα χαίρεται. Τότε νιώθει τόσο περήφανη και πάρα πολύ ευτυχισµένη, γιατί έπραξε σωστά τα καθήκοντά της, όπως νιώθουν και τα παιδιά της, γι’ αυτήν το ίδιο πράγµα. Τιµούµε τη µάνα που είναι πάντα δίκαια να µοιράζει τους θησαυρούς της καρδιάς της και τα υλικά αγαθά σε ίσια µέρη, σ’ όλα της τα παιδιά, για να µη δηµιουργούνται µίση και έχθρες, που τις περισσότερες φορές φέρνουν το χωρισµό και την διάλυση της οικογένειας. Τιµούµε τη µάνα που πιστεύει στα ιδανικά της φυλής µας, διότι µπόρεσε µε αυτά τα πιστεύω της να τα µεταδώσει και στα παιδιά της. Και εκείνων των παλαιών καιρών οι µάνες µας έκαναν πάρα πολλά παιδιά και µε µεγάλες δυσκολίες να τα µεγαλώσουν και να τα σπουδάσουν. Στη µάνα που ξεχνά πάντοτε τις πίκρες και τα βάσανα που της προξένησαν τα παιδιά της και τα συγχωρεί. Τιµούµε τη µάνα που είναι πάντα οδηγός και προστάτης των παιδιών της, αυστηρή µα και στοργική, όχι σκλάβα των παιδιών της, αλλά ούτε και τύρρανος. Τις περισσότερες φορές τη βλέπουµε να κρατά στους ώµους της το βαρύ σταυρό του µαρτυρίου, µε τόση καρτερικότητα και ηρωισµό και πάντα µε το χαµόγελο στα πικραµένα χείλη της και να λέει: «Όλα θα περάσουν, αρκεί τα παιδιά µου

νάναι πάντα καλά». Θα ήταν πολύ µεγάλη παράλειψη αν δεν τιµήσουµε εδώ τη µάνα που έφυγε από κοντά µας για την αιωνιότητα και που ζει όσο θα ζούµε και εµείς, για πάντα µέσα στην καρδιά µας. Η µάνα που άφησε πίσω της παιδιά που την σκέπτονται µε πολύ αγάπη και νοσταλγία, δεν πεθαίνει ποτέ, αλλά µένει µέσα στο χρόνο ανέγγιχτη. Ας είναι τούτο το γραφτό µου ένα ιερό µνηµόσυνο για όλες τις ΜΑΝΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ, γιατί είναι όλες γυναίκες µε υπόδειγµα, τρυφερόητα και µε πολύ µεγάλη αγάπη για τα παιδιά τους. Μάιος του 2017 ΛΙΓΕΣ ∆Ι∆ΑΧΕΣ (του Αγίου Παϊσίου) – Στις κρίσεις µας πάντα να βάζουµε ένα ερωτηµατικό. ∆εν ξέρουµε τι µπορεί να συµβαίνει. – Πάνω από κάθε αγώνα πρέπει να υπάρχει ταπείνωση. Αν δεν ταπεινωθεί κανείς, θα λειτουργήσουν οι πνευµατικοί νόµοι «Πας ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται». – Όλα να τα αντιµετωπίζουµε µε καλούς λογισµούς. – Σήµερα κοιτάζουµε ν’ αγιάσουµε µε λίγο κόπο. Ξεφύγαµε από τη παράδοση. ∆εν βλέπουµε τον πρώτο αλλά τους τελευταίους. – Στην πνευµατική µας ζωή χρειάζεται να βάζουµε κάπου τον εαυτό µας. Πολλές φορές έχουµε πνευµατική ανορεξία. Να βάζουµε τον εαυτό µας να φάµε µια µπουκιά και θ’ ανοίξει η όρεξη.

2

Στο ∆ολό η ηµερίδα «για το Μαλλί των Προβάτων» * Συνέχεια από την 1η σελίδα και Βιβλίων που σχετίζονται µε την παραδοσιακή κτηνοτροφία και την επεξεργασία του µαλλιού και τη µεταποίησή του. Η εκδήλωση διοργανώθηκε από την Ένωση Μετακινούµενων Κτηνοτρόφων και το Κέντρο Γενετικής Βελτίωσης Ζώων Ιωαννίνων, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης. Θέµα της, η επεξεργασία του µαλλιού των προβάτων και στόχο είχε, µεταξύ άλλων, την ανάδειξη των πλεονεκτηµάτων του µαλλιού που προέρχεται από εγχώριες φυλές προβάτων, την διάσωση της γνώσης για την παραδοσιακή µάλλινη χειροτεχνία, την εύρεση διεξόδων προώθησης του µαλλιού και των προϊόντων του τόσο στην εσωτερική, όσο και στην εξωτερική αγορά. Παρουσιάστηκαν οµιλίες, από καταξιωµένους επιστήµονες, οι οποίοι ανέπτυξαν θέµατα σχετικά µε τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του µαλλιού των δύο εγχώριων φυλών προβάτων της Ηπείρου, καθώς η παραδοσιακή χρήση του µαλλιού, όπως και οι µελλοντικές προοπτικές αξιοποίησής του. Την όλη εκδήλωση παρακολούθησαν κτηνοτρόφοι από όλη την Ήπειρο και πλήθος κόσµου. Οι πρωταγωνιστές της µοναδικής αυτής εκδήλωσης ήταν τα

παιδιά, τα οποία γεύτηκαν, για πρώτη φορά τα περισσότερα, τη διαδικασία παραγωγής εκτός του µαλλιού και των άλλων κτηνοτροφικών προϊόντων µέσα από τα βιωµατικά εργαστήρια που είχαν στηθεί επιµελώς για το σκοπό αυτό. Χαιρετισµούς απηύθυναν ο ∆ήµαρχος Πωγωνίου Κώστας Καψάλης, (ο οποίος συνοδεύονταν από την Αντιδήµαρχο και υπεύθυνο για θέµατα κτηνοτροφίας Νίκο Γαλίτση), ο βουλευτής Ιωαννίων του ΣΥΡΙΖΑ Γιάννης Καραγιάννης, το «παρών» έδωσε ο Περιφερειάρχης Ηπείρου Αλ. Καχριµάνης, ενώ ο δραστήριος Πρόεδρος των Μετακινούµενων Κτηνοτρόφων Γιάννης ∆εκόλης καλωσόρισε τους εκατοντάδες επισκέπτες που συµµετείχαν στην Ηµερίδα. Ευτυχώς διοργανώνονται, µε ιδιωτική κυρίως πρωτοβουλία, ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις, που στόχο έχουν την ανάδειξη του κλάδου της κτηνοτροφίας, προωθώντας δραστηριότητες που µπορούν να αποτελέσουν το εφαλτήριο για καινοτόµες δράσεις και ευκαιρίες για την ανάπτυξη της επιχειρηµατικότητας µέσα από τον πρωτογενή τοµέα.

MAPTYPIEΣ ANAΣTAΣIAΣ XP. KΩΣTOYΛA Aπό το βιβλίο του Kωνσταντίνου Xρ. Kωστούλα «MOΛOΓHMATA THΣ MANAΣ KAI AΛΛEΣ IΣTOPIEΣ» δηµοσιεύουµε την παρακάτω µαρτυρία.

BAΨIMATA MAΛΛIOY Για το βάψιµο του µαλλιού χρησιµοποιούσαµε διάφορα φυτά: * Φλούδες, φλούδες από δέντρα φράξου, τα βρίσκαµε στο Λάκκο, στου Aµαλί, στου Mασούρη, στα Παρακάτωνα, τα µουσκεύαµε στο νερό στα καζάνια για πολύ καιρό. Tα µαζεύαµε το Mάρτη και τα βάφαµε το καλοκαίρι. Έδινε καφέ σκούρο και µαύρο µε λίγη καραµπογιά. * Mε γαλατσίδες που µαζεύαµε το Mάη, τα λουλούδια, φτιάχναµε το κίτρινο. Mάζεµα, µούσκεµα, βράσιµο. * Mε κροµµυδόφυλλα και βράσιµο φτάχναµε χρώµα µπεζ.

Tο πλύσιµο του µαλλιού. Περισσότερες φωτογραφίες και βίντεο στην ιστοσελίδα µας (www. dolo.gr)

IOYNIOΣ 2017


3

Οι γιορτές του Πάσχα στο ∆ολό Μεγάλη Παρασκευή εί-

Ηναι η ηµέρα των Παθών

του Ιησού κατά την οποία κορυφώνεται το Θείο ∆ράµα και είναι αφιερωµένη στην Αποκαθήλωση του Εσταυρωµένου και στην Ακολουθία του Επιταφίου. Το πρωί γίνεται ο στολισµός του επιταφίου συνήθως από κοπέ-

άνθη της εποχής δεδοµένου ότι στο ∆ολό την άνοιξη ανθίζει κάθε λογής λουλούδι. Όλα τα παιδιά αγόρια και κορίτσια ξεχύνονταν στους κήπους και στην εξοχή για να µαζέψουν µαργαρίτες, παπαρούνες και άλλα αγριολούλουδα καθώς και πασχαλές και

επιτάφιο, συνοδέψαµε τον παπα-Βασίλη και τον Βασίλη ∆άκα στα εγκώµια, καθίσαµε και στην αυλή του καφενείου κάτω από τον ανοιξιάτικο ήλιο και ευχηθήκαµε για καλή ανάσταση. Φεύγοντας πήραµε και το βιολογικό µας αρνί για τη σούβλα και όλα πήγαν καλύτερα.

Ένα µεγάλο µπράβο σε όλους όσους κατάφεραν, παρά τις δυσκολίες της εποχής που βιώνουµε όλοι µας, να γιορτάσουν την νεκρανάσταση του Θεανθρώπου στο ∆ολό, δίνοντας ζωή στο χωριό της καρδιάς µας. Η ηµέρα της Ανάστασης δια-

Τα πάντα στο χωριό τα νοιώθεις και τα απολαµβάνεις αλλιώτικα. Άνθρωποι, φύση, αντικείµενα, όλα έχουν κάτι να σου πουν κάτι να σου υπενθυµίσουν, και να σε αναγκάσουν να παρατείνεις τη διαµονή σου.

φορετική. Εκτός των ∆ολιωτών ήρθαν και πολλοί φίλοι από την Πωγωνιανή. Μεγάλη παρέα διακρίναµε του φίλου του Χριστόφορου Βασίλη Κουτσολιόντου, εκδότη της ηµερήσιας εφηµερίδας των Ιωαννίνων «ΠΡΩΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ». Πολύ ωραία ατµόσφαιρα κάτω από την καστανιά. Όλοι µε αναµµένες λαµπάδες περιµένοντας το σύνθηµα από τον παπά -Φάνη να ψάλουν το ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ. Χριστός Ανέστη Χρόνια Πολλά Υγεία, Αγάπη, Μακροηµέρευση. Ι.Μ.

Μεγάλη Παρασκευή λες του χωριού. Παραδοσιακά στο χωριό οι γυναίκες του χωριού µε πολύ µεράκι και αγάπη στολίζουν κάθε χρόνο τον Επιτάφιο µε τρόπο τελετουργικό και ξεχωριστό, προσδίδοντας ιδιαίτερο τόνο τις άγιες ηµέρες του Πάσχα. Έδιναν πάντα έµφαση στα

κουτσουπιές. Οι πιο θαρραλέοι έφερναν από απότοµους κρηµνούς του λάκκου τις άγριες βιολέτες, µε ένα υπέροχο χρώµα µπλε και µωβ µε ιδιαίτερο και έντονο άρωµα. Αυτό συνέβη κι εφέτος. Λιγοστό το εκκλησίασµα, αλλά το έθιµο έγινε. Στολίσαµε τον

Η αναβάθµιση της ιστοσελίδας µας (www.dolo.gr) Μετά από µια 15ετή επιτυχούς σταδιοδροµίας στο διαδίκτυο, κρίθηκε απαραίτητη η αναβάθµιση της ιστοσελίδας µας. Με νέα πλέον µορφή και πιο λειτουργικό το site µας, θα είναι και πάλι κοντά στους φίλους του ανανεωµένο µέσα στον επόµενο µήνα, ώστε να προλάβουµε να προβάλουµε τις εκδηλώσεις του καλοκαιριού. Όπως και στο υφιστάµενο site, έτσι και στο αναβαθµισµένο, δηµιουργός του είναι ο Λευτέρης Φωτόπουλος (γιος του Χρήστου και της Ευτυχίας), τον οποίο, (καθώς επίσης και τον αδελφό του Γιάννη), οφείλουµε να ευχαριστήσουµε πολύ, τόσο για το στήσιµο του site, όσο και για την συνεχή τεχνική υποστήριξη που µας προσφέρει. Είναι σηµαντική η βοήθεια του στον υπογράφοντα για την απρόσκοπτη λειτουργία της ιστοσελίδας µας. Με την ευκαιρία αυτή θα θέλαµε να ζητήσουµε από τους χωριανούς και φίλους, ότι υλικό έχουν στην κατοχή τους (παλιό ή νέο), όπως φωτογραφίες, βίντεο, άρθρα κλπ να µας τα δανείσουν προκειµένου να τα δηµοσιεύσουµε στην ιστοσελίδα µας, αλλά και στα "∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ" . Επίσης ζητούµε να µας ενηµερώνουν για οποιοδήποτε κοινωνικό γεγονός βιώνουν ή πέφτει στην αντίληψη τους. Καλό καλοκαίρι και καλή αντάµωση στο αγαπηµένο µας χωριό. Γιώργος Μποντίνης

*** Σε κλίµα κατάνυξης και χαράς εορτάστηκε και φέτος η Ανάσταση του Χριστού µας στο ∆ολό. Οι παρευρισκόµενοι συµµετείχαν ευλαβικά στην κορύφωση του Θείου ∆ράµατος νιώθοντας την απόλυτη αγάπη που µεταφέρει το φως της Αλήθειας και το µήνυµα της Αναστάσεως.

IOYNIOΣ 2017


Η εκδήλωση της Αδελφότητας ∆ολού της Αθήνας Την Κυριακή 14 Μαΐου 2017 η Αδελφότητα ∆ολού της Αθήνας, στα πλαίσια του εορτασµού του Αγίου Χριστοφόρου, πολιούχου του χωριού µας, πραγµατοποίησε εκδήλωση που συµπεριελάµβανε: Αρτοκλασία στον ιερό ναό του Αγίου Αθανασίου στο Θησείο, µετά το πέρας της οποίας προσφέρθηκαν από την

Αδελφότητα καφέδες σε παρακείµενο χώρο. Ακολούθησε αντάµωµα σε παρακείµενο ταβερνάκι στο “στέκι του Ηλία”, όπου παρευρεθήκαµε αρκετοί χωριανοί, καθώς επίσης και ο Πρόεδρος της Αδελφότητας Πωγωνιανής Μάνος Κιτσώνας. Ήταν πράγµατι µια όµορφη και ζεστή συνάντηση.

4

Το πανηγύρι του Αγ. Χριστοφόρου στο ∆ολό Στις 9 Μαΐου 2017, γιορτάστηκε tτο πανηγύρι του Αγίου Χριστοφόρου, πολιούχου του ∆ολού. Εν συγκρίσει µε προηγούµενες χρονιές, φέτος ήταν µικρότερη η προσέλευση. Σ’ αυτό συνετέλεσε ο άσχηµος καιρός που επικρατούσε. Για όσους δεν γνωρίζουν, το εξωκλήσι βρίσκεται στην κορυφή του βουνού Κουτσόκρανο, σε υψόµετρο 1324 µ. Η ανάβαση που διαρκεί περίπου 1,5 ώρα (µε ενδιάµεσες στάσεις για ξεκούραση ή απόλαυσης της θέας), αποζηµιώνει τον επισκέπτη µε τη θαυµάσια διαδροµή, µέσα από πλούσια βλάστηση και µεγάλη ποικιλία λουλουδιών, προσφέροντας απεριόριστη θέα. Το µονοπάτι είχε καθαριστεί και είχε σε πολλά σηµεία σηµάνσεις από τους Ορειβατικούς Συλλόγους Πωγωνίου και Ιωαννίνων, κάνοντας έτσι την πρόσβαση πιο εύκολη. Η µικρή εκκλησία δεν ήταν δυνατόν να χωρέσει όλο τον κόσµο και έτσι οι περισσότεροι έµειναν στο προαύλιο, απολαµβάνοντας τη φύση και τη θέα. Όταν τελείωσε η λειτουργία, έγινε η αρτοκλασία στο προαύλιοου του νέου εξωκλησιού, προσφορά, όπως κάθε χρόνο από την Αδελφότητα Αµερικής. Εκτός του παραδοσιακού λουκουµιού, προσφέρθηκε τσίπουρο µε τυριά και πίτες προσφορά του εορτάζοντα Φόρη Κωσταρά. Μετά τη λήψη των αναµνηστικών φωτογραφιών, ακολούθησε η κατάβαση, σε µικρότερο χρόνο βέβαια απ’ ότι η ανάβαση. Στην είσοδο του χωριού περίµενε το δηµοτικό συγκρότηµα µε τον Βασίλη Ντάκα στο κλαρίνο, του γιό του Βαγγέλη, µαζί µε όσους δεν µπόρεσαν να ανέβουν στο εξωκλήσι και όλοι µαζί κατευθύνθηκαν στο προαύλιο του καφενείου, όπου στήθηκε ένα µικρό γλέντι. Στη συνέχεια κατευθύνθηκαν όλοι στις φιλόξενες εγκαταστάσεις του εορτάζοντα Φόρη Κωσταρά. Aκολούθησε πλούσιο γεύµα, όπως πάντα, και γλέντι µέχρι αργά. Πολλές ευχές στον Xριστόφορο και Mαριάννα. Περισσότερες φωτογραφίες και βίντεο από τον εορτασµό του Αγίου Χριστοφόρου στο ∆ολό, όπως µας στείλανε οι συµµετέχοντες χωριανοί µας, τους οποίους ευχαριστούµε, θα µπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα µας (www.dolo.gr).

Περισσότερες φωτογραφίες στην ιστοσελίδα µας (www. dolo.gr)

Το Ηπειρώτικο αντάµωµα της Αδελφότητας Ηπειρωτών Νέας Μάκρης – Ραφήνας - Μαραθώνα Την Κυριακή στις 18 Ιουνίου 2017 διοργανώθηκε το ετήσιο ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΑΝΤΑΜΩΜΑ από την Αδελφότητα Ηπειρωτών Νέας Μάκρης – Ραφήνας – Μαραθώνα. Η εκδήλωση ήταν προγραµµατισµένη να γίνει στο κτήµα της Αδελφότητος στη Νέα Μάκρη, αλλά λόγω της βροχής, πραγµατοποιήθηκε στις εγκαταστάσεις των κατασκηνώσεων του ∆ήµου Αθηναίων στον Άγιο Ανδρέα. Παρ’ όλα αυτά είχε µεγάλη επιτυχία και πλήθος κόσµου γέµισε την τεράστια αίθουσα της κατασκήνωσης, διασκεδάζοντας µέχρι αργά. Σε αυτό συνετέλεσε και το µουσικό συγκρότηµα µε τον Νίκο Φιλιππίδη στο κλαρίνο και τον Αντώνη Κυρίτση και τη Λευκοθέα Φιλιππίδη στο τραγούδι. Το φαγητό ήταν πλούσιο, ξεχώριζαν το ζυγούρι και η φέτα από το ∆ολό (του Φόρη Κωσταρά). Από το ∆ολό παραβρεθήκαµε αρκετοί εκτός βέβαια από τη µεγάλη οικογένεια των Φωτοπουλαίων, που υπήρξαν η ψυχή της Αδελφότητας για πολλά χρόνια και τους αξίζουν πολλά συγχαρητήρια.

Kατηφορίζοντας από τον Άγιο.

Στο «τραπέζι» του Φόρη.

IOYNIOΣ 2017 άντα χρειάζεται µια αφορ-

Πµή. Tο κείµενο στα «∆ολιώ-

τικα» (Σεπτ. 2016) του αγαπητού φίλου Kώστα Mέξη στη µνήµη του πατέρα µου Γιώργου Zέρβα (για το οποίο αισθάνθηκα την ανάγκη να τον ευχαριστήσω προσωπικά, όπως τους επίσης αγαπητούς Γιάννη Mποντίνη και τον θείο µου

O πρώτος και ο (φιλόδοξος) παρ’ ολίγον δεύτερος αστροναύτης ∆ολού (έτοιµοι για απογείωση). Xριστόφορο Pάπτη-Mάικα για τα συγκινητικά τους λόγια) και η ανάµνηση των παιδικών του ονείρων από την παρουσία, τότε στα χρόνια του ’60, ερευνητικής οµάδας σπηλαιολόγων στο ∆ολό, στάθηκε η αφορµή να στείλω στην εφηµερίδα (και προς επιβεβαίωση) το ∆ελτίο της Eλληνικής Σπηλαιολογικής Eταιρίας (1969) µε τις σχετικές αναφορές και αποτυπώσεις (∆εκ. 2016). Mε αφορµή τη δηµοσίευση αυτή, ο αειθαλής Mήτσος Πότσης παρέθεσε για τα σπήλαια άκρως ενδιαφέρουσες πληροφορίες, από εξιστορήσεις και αφηγήσεις παλαιότερων, που διαφορετικά ίσως δεν γίνονταν γνωστές («∆ο-


5

Aστροναύτες ∆ολού... λιώτικα», Mάρτιος 2017). Oµοίως και για το απόσπασµα από το βιβλίο του K. Kωστούλα «Mολογήµατα της µάννας» µε τη σχετική µαρτυρία που δηµοσίευσαν τα «∆ολιώτικα» στο ίδιο φύλλο. Aφορµώµενος, πάλι, από τις αναµνήσεις του συγχωριανού µας, αγαπητού οικογενειακού φίλου, συνεργάτη και συνοδοιπόρου του πατέρα µου στους αγώνες του για το ∆ολό τα χρόνια εκείνα Kώστα Kολέφα (τον οποίο ευχαριστώ και αυτόν, µέσα από τις σελίδες της εφηµερίδας, για τις ευχές του και τις µνήµες που ζωντάνεψε) στέλνω κάποιες φωτογραφίες από την εκδήλωση της Aδελφότητας στην οποία αναφέρεται –τεκµήρια της επιτυχίας της βραδιάς µε την τεράστια κατάµεστη αίθουσα και της εµφάνισης στη σκηνή των ∆ηµήτρη Kιντζώρη και Παναγιώτη Παπαϊωάννου µε τον ταριχευµένο τζέρµπο. Ίσως κάποιες από αυτές να έχουν δηµοσιευτεί παλαιότερα. Όµως δεν ήταν µόνον αυτό το ζητούµενο, αλλά το περιστατικό της αρπαγής του Παναγιώτη Παπαϊωάννου από έναν (µη ταριχευµένο τζέρµπο, το οποίο µας υπενθύµισε ο Kώστας. Kοιτάζοντας αυτές τις µέρες στο αρχείο του πατέρα µου (τεράστιο, χαώδες και άναρχο – δουλειά σχεδόν επτά δεκαετιών), ετοιµάζοντας ένα αφιέρωµα στο (αρχιτεκτονικό) έργο του, βρήκα συµπτωµατικά ένα δακτυλογραφηµένο χιουµοριστικό κείµενο («∆ιάλεξις...») αχρονολόγητο και ανυπόγραφο, από παλαιότερη ακόµα εκδήλωση της Aδελφότητας στο ∆ολό (τέλη του ’60, όπως φαίνεται από κάποια στοιχεία αλλά και το ύφος και την (εκούσια)

Γιώργος Zέρβας, Mήτσος Σακελλάριος, ∆ηµήτρης Kιντζούρης, Λεωνίδας Tσάµης. Όλοι τώρα στον παράδεισο, περιστοιχισµένοι (από τότε) από αγγέλους...

εξεζητηµένη γλώσσα (ανακάτεµα αρχαΐζουσας, καθαρεύουσας, καθοµιλουµένης, ντοπιολαλιάς και µαλλιαρής – µίµηση αλήστου µνήµης πολιτικού (;) άνδρα της εποχής, περίφηµου για τους ... επιστηµονικούς λόγους του). Aπό τα λίγα πραγµατολογικά στοιχεία του κειµένου, να υποθέσω, µόνον, µπορώ, ότι διαβάστηκε από τον

Tου ∆ηµήτρη Zέρβα ∆ηµήτρη Kιντζώρη, γνωστό για την εκδηλωτικότητα, το ύφος και το κωµικό ταλέντο (κάτι σαν ...δολιώτικο one man show της εποχής), γραµµένο, πιθανώς, σε συνεργασία και µε την αρωγή του Γιώργου Zέρβα (πράγµα, άλλωστε, που συνήθιζε να κάνει). Aν λαθεύω ή κάποιος παλαιότερος γνωρίζει περισσότερα ας επιβεβαιώσει, συµπληρώσει ή διορθώσει.1

και τα βγάζοµε πέρα καθώς θα ιδούµε παρακάτω. H ιστορία του θέµατος, αγαπητοί µου συγχωριανοί και φίλοι προσκεκληµένοι ξεκινάει από την ώρα που η Aδελφότης µας τελούσα διά πρώτην φοράν το Συµπόσιον εις ∆ολόν περιέλαβεν και την εκτόξευσιν πυραύλου από το ∆ολό από την θέσιν Γκάχου όπου προ 60 ετών ένας µεγάλος Tζέρµπος είχε αναρπάσει από το ζωνάρι τον Παναγιώτην Παπαϊωάννου και τον περιέφερε αιωρούµενον πάνω από τον Λάκκο του Kουβαρά ως που τον απόλυκε αποκαµωµένος πάνω σε µια χελιδρονιά και έτσι διεσώθη... Aπό τότε απεκλήθη ο πρώτος αστροναύτης ∆ολού και εις ανάµνησιν του γεγονότος εκείνου απεφασίσαµε την εξαπόλυσιν πυραύλου ανά την ιδίαν θέσιν εις ένδειξιν συγχρόνως και της επιστηµονικής καταρτίσεως των συγχωριανών µας... Γράφοµεν εις τον αγαπητόν µας Hλίαν Mπέτζιον εις Aµερικήν να µας στείλη τον πύραυλον και εκείνος µας στέλλει την ηµέραν

H Φανή αιθέρια, εκστατική και εκστασιασµένη. Yπήρξε πάντα η καρδιά των εκδηλώσεων. Ήταν η εποχή που είχαν γίνει της µόδας... οι πύραυλοι. Kάθε είδους πύραυλος εκτοξευότανε οπουδήποτε, από οποιονδήποτε και προς πάσα κατεύθυνση. Aντιγράφω: «∆ιάλεξις ωφέλιµος και διδακτική. Περί του ταξιδίου στους µακρινούς κόσµους του ουρανού ήτοι περί Aστροφυσικής. Tολµώ να κάνω αγαπητοί µου ακροαταί τη διάλεξη τούτη αν και καταλληλότερος είναι ο πολύς εκ ∆ολού καθηγητής και Λυκειάρχης ∆ολιανών κ. Σπυρίδων Kαρακίτσος ο οποίος παρακληθείς υπό της ηµετέρας Aδελφότητος ανέλαβεν την µελέτην του ως άνω θέµατος δι’ ο και τον συγκαταλέγοµεν µετά των µεγάλων παρόντων και έτσι εµείς σύσσωµοι οι καθαρόαιµοι ∆ολιώτες προσωρούµε καταπιασµένοι µε σοβαρά θέµατα

της εκτοξεύσεως τηλεγράφηµα ότι «πύραυλος ευρίσκεται καθ’ οδόν». Mετά ταύτα η εξαπόλυσις αναβάλλεται δι’ εφέτος. Kατασκευάζοµεν οµοίωµά του κατά το χειµερινό µας ∆ολιώτικο γλέντι εις Aθήνας ύψος 5 µέτρων και αποσπούµεν τον θαυµασµόν των προσκεκληµένων µας διά τον πύραυλον και το ∆ιοικητικόν µας συµβούλιον. Eν τω µεταξύ παραλαµβάνοµε τον πύραυλο εξ Aµερικής ο οοποίος ιδού τος έτοιµος προς εκτόξευσιν... µικρός, σιητός, καµαρωτός και καλοτάξιδος... Προσέξετε µας γράφει ο κ. Mπέτζιος διότι κατά την εκτόξευσιν µπορεί να ξεφυσίσει ολόκληρος επί της γης και να µην ανασηκωθή καθόλου οπότε το πείραµα θα έχη αποτύχει... Mε τις ευλογίες όµως πάντων

IOYNIOΣ 2017 ηµών και τις ευχές τις διάπυρες τις εκ του απείρου εκπορευόµενες ας ευχηθούµε την επιτυχία της εξαπολύσεως και το αίσιον πέρας της διαλέξεως την οποίαν αυτήν την στιγµήν αρχίζω εισερχόµενος εις το θέµα µου... H αποψινή βραδιά ας µη είναι όπως όλες οι συνηθισµένες βραδιές. Aς σκεφθούµε τον εαυτό µας αιωρούµενο µέσα σε ένα σύµπαν κάποιος µαθηµατικός τύπος θα επέτρεπε να υπολογίσωµε µε ακρίβεια τα καύσιµα που απαιτεί ο πύραλός µας για την πτήση του


Aστροναύτες ∆ολού... τος της τρίτης ∆ηµοτικού Σχολείου ∆ολό διδάσκοντος του Kίτσου Kαγιάννου. Aχ ο µαύρος εγώ αν είχα βγάλει το δηµοτικό θα σας µιλούσα σήµερα στην καθαρεύουσα κι αν είχα βγάλει το Γυµνάσιο θα ήµουν ένας λόγιος κι αν είχα βγάλει και κανένα Πανεπιστήµιο θα ήµουν ο ∆εύτερος Aστροναύτης ∆ολού...» (Πιθανώς) ∆ηµ. Kιντζώρης – Γιώργος Zέρβας τέλη

H κατάµεστη αίθουσα. Xρειάστηκε να ανοίξει ως η ενδιάµεση συρόµενη θύρα-φυσαρµόνικα. στο διάστηµα. H τυχόν αποτυχία του πάλι δεν θα είχε καµµιά σηµασία διότι µία νέα προσπάθεια θα ήταν καρποφόρα. Kαταλαβαίνω την ανυποµονησία σας αν θα ανυψωθή ο πύραλος και δεν θα ξεφυσίση επί της γης. Aγαπητοί µου φίλοι Eπανέρχοµαι και πάλι στην εποχή των προγόνων µας που εκουβέντιαζαν στα πεζούλια του µαχαλά και έλυναν τα προβλήµατά τους µε αφελείς απαντήσεις και ερωτηµατικά τότε που το χωριό ήταν γεµάτο ανθρώπους όπως όλα τα χωριά του τόπου µας και ερωτώ εάν όλος αυτός ο κόσµος δεν είχε µεταναστεύσει και είχε παραµείνει στα πεζούλια του µαχαλά να σιγοκουβεντιάζη γεµάτος άγνοια, ερωτώ θα είχαµε φθάσει στο σηµερινό επιστηµονικό επίπεδο να κατακτήσωµε σήµερα το φεγγάρι και σε λίγο τους άλλους πλανήτες; Eµείς οι χωριάτες δεν δίνοµε καθηµερινώς το πνευµατικό µας δυναµικό για να βαδίση η επιστήµη γρηγορώτερα πιο εµπρός; Aγαπητοί µου συγχωριανοί και φίλοι, Σας ευχαριστώ που µε ακούσατε µε τόση προσοχή σαν να ήµουν ένας ειδήµων και όχι ένας απόφοι-

10ετίας του ’60. Aνεξαρτήτως ποιος είναι ο εµπνευστής, ο συντάκτης ή ο αναγνώστης, θα ήθελα µε την ευκαιρία να πω δυο λόγια γι’ αυτήν την ξεχωριστή προσωπικότητα του ∆ολού, τον αείµνηστο ∆ηµήτρη Kιντζώρη: O Kιντζώρης υπήρξε ο πολυτιµότερος αρωγός-ηθικός συµπαραστάτης του πατέρα µου στα χρόναι της Aδελφότητας της Aθήνας (και όχι µόνον), στις ενέργειες οργάνωσης των εκδηλώσεων και στις προσπάθειες προβολής και προστασίας του χωριού µας (όπως αντίστοιχα ήταν στα

Γιάννενα ο Θανόπουλοςκαι στο ∆ολό, µεταγενέστερα, ο Bασίλης Nτάκας –αλλά ας αποφύγω την ονοµατολογία γιατί όποια παράλειψη θα στενοχωρήσει πρώτα απ’ όλους εµένα). Mε τον ενθουσιασµό του, τη ζωντάνια, την εκδηλωτικότητα, το χιούµορ, το τραγούδι του (ακόµα ηχεί στα αφτιά µας η «Kαστανιά µου ανθισµένη»), µε τη «τρέλα» του και τη µαγκιά του εν-

6 Kώστα Mέξη (ενός ακόµη συµπαραστάτη) και στην ταύτιση του Γιώργο Zέρβα µε τον χορευταράπαλληκάρι Oσµάν-Tάκα, παρ’ όλο που, όπως σηµειώνει και ο Kώστας, ο Γιώργο Zέρβας, όντως, δεν χόρευε (βρήκα πάντως καναδυό φωτογραφίες, ανάµεσα σε εκατοντάδες, που είναι µέσα στον χορό!). AΛλά όπως του έγραψα (συµφωνώντας και επαυξάνοντας) µπορεί να είσαι χορευταράς-παλληκάρι και να µην έχεις χορέψει ποτέ, όπως µπορεί να είσαι ποιητής και να µην έχεις γρά-

Oύτε σε καλλιστεία... Tο είχε πει άλλωστε και ο Bύρων: Oι πιο όµορφες γυναίκες που συνάντησε ήταν οι Πωγωνήσιες. θουσίαζε και τον πατέρα µου, τον ενέπνεε, ενθάρυνε και στήριζε (κυρίως στα νεανικά του χρόνια) όσο κανείς άλλος: «Mε τον Kιντζώρη δίπλα µου δε φοβόµουν τίποτε, ορµούσα µέσα στα όλα»... Έλεγε χαρακτηριστικά, µνηµονεύοντάς τον µέχρι το τέλος. Όταν πέθανε ο Kιντζώρης, έχασε το αντιστύλι του, έναν πολύτιµο σύντροφο και συµπαραστάτη στον δύσκολο παλληκαρίσιο δρόµο του για το καλό του χωριού µας. Έτσι, µιλώντας για παλληκάρια, επανέρχοµαι στο κείµενο του

O Kιντζώρης στην κορφή.

ψει ποτέ ούτε έναν στίχο. Όταν κάποτε ρωτήσανε τον Tσιτσάνη, που η µουσική ήταν όλη του η ζωή, γιατί δεν χορεύει ποτέ, τους απάντησε: «Xορεύει µέσα µου η καρδιά»! –––––––––– 1. Aς συγχωρούµε τα λάθη – ιδίως στους καλλιτέχνες. Όταν κάποιοι θέλησαν να χλευάσουν τον Tσιτσάνη για το τραγούδι του µε τα ειδυλλιακά ακρογιάλια της ... Παραγουάης (η οποία βρέχεται πανταχόθεν από ... στεριά) τους είχε δώσει µία απάντηση, για όνειρα και πραγµατικότητα, που θα ζήλευε και ο οξύνους υπερεαλιστής Eγγονόπουλος ή και ο πιο δικός µας Mιχάλης Γκανάς µε τα καράβια του που βγήκαν στο βουνό. Aλλά και δεκαετίες πριν τον υπερεαλισµό, είχε απαντήσει «στους ίδους» ο Aχιλλέας Παράσχος όταν χλευάστηκε γιατί σε κάποιο ποίηµά του υµνούσε την οµορφιά µε νούφαρα που είχαν ανθίσει... την Άνοιξη: «Ωχ βρε αδερφέ, εγώ ποιητής είµαι, δεν είµαι περιβολάρης»! ∆ηµήτρης Zέρβας

IOYNIOΣ 2017


Σκέψεις - Σχόλια

7

AΠO TON A∆OΛO-∆OΛIΩTH

Οι σκοποί της ψυχής µας Στην κοινωνία της παγκοσµιοποίησης είναι επιτακτική ανάγκη να γνωρίσουµε και να διατηρήσουµε την παράδοσή µας. Τραγούδια σαν προσευχή Μια συλλεκτική σειρά που συγκεντρώνει σε πολυτελή κασετίνα 25 τραγούδιακοσµήµατα που φιλοτέχνησαν το 2007, σε ζωντανή ηχογράφηση ∆ολιώτες. Πολύ γνωστά τραγούδια που αγαπήθηκαν και τραγουδήθηκαν πολύ. Τραγούδια αυθεντικά, που η σύλληψή τους χάνεται στα βάθη του χρόνου, µε πλούσια θεµατολογία, όµορφο και πρωτότυπο στίχο. Τραγούδια µε τα οποία µεγάλωσαν, αγάπησαν, παντρεύτηκαν, έφυγαν για τα ξένα, γλέντησαν µε την ψυχή τους, γενιές και γενιές των παππούδων µας. Τραγούδια που δεν έµειναν απλά κειµήλια, αλλά αγγίζουν και τους σηµερινούς νέους, τους αρέσουν και τους διασκεδάζουν. Πολλά από αυτά τα έχουµε µέσα µας από µικροί που τα ακούµε, έχουν γίνει κοµµάτι της ψυχής µας. Ξεκινήσαµε λοιπόν τούτη την προσπάθεια, να καταγράψουµε και να συγκεντρώσουµε τα τραγούδια της περιοχής µας, κατά το δυνατόν πλήρη και αυθεντικά και να τα έχουµε εδώ διαθέσιµα στον καθένα. Με την επανέκδοση ευχαριστούµε για µια ακόµη φορά την παρέα της πολυφωνικής οµάδας, Φανή ∆ηµοπούλου, Πάνο Κούρο, Άκη Φωτόπουλο, Γιώργο Νάστο, Π. Γκούρη και µνηµονεύουµε τον γκουρού του πολυφωνικού τραγουδιού, τον παρτή Γιώργο Ντόντη, σαν ηθική ανταµοιβή, για αυτό το ταπεινό µας πόνηµα, που έγινε µόνο και µόνο από αγάπη στον τόπο µας και στον λαϊκό µας πολιτισµό. Βέβαια εκτός από το πολυφωνικό τραγούδι, στο νέο cd περιλαµβάνεται και σχετικό ενηµερωτικό ένθετο φιλοτεχνηµένο µε ιδιαίτερο καλλιτεχνικό τρόπο. Σε αυτό κύριος υπεύθυνος ήταν ο Λάκης Χρήστου που ο ίδιος είχε την όλη επιµέλεια του έργου, συνεπικουρούµενος από την Μυρτώ (Χρήστου), τους οποίους και ευχαριστούµε ιδιαίτερα. Όπως επίσης ευχαριστούµε και τον Αλέκο Νάστο, που επιµελήθηκε της ηχογράφησης. ***

Τα ξωκλήσια µας αµέτρητα και διάσπαρτα σε όλη την ύπαιθρο, ερηµικά και υπερήφανα, αφιερωµένα στους αγίους µας, στέκονται µάρτυρες της θρησκευτικής µας παράδοσης και του πολιτισµού µας. Και οι πιστοί τα περιποιούνται µε περίσσεια φροντίδα, τα επισκέπτονται και συµµετέχουν στις γιορτές τους και στα πανηγύρια τους.Αλλά και σήµερα, ο κόσµος τα επισκέπτεται µε πολλή ευχαρίστηση. Περιµένουν οι πιστοί ένα ολόκληρο χρόνο για νάρθει η γιορτή του αγίου και να προσκυνήσουν µε ευλάβεια την εικόνα, να κάνουν το τάµα τους και να ετοιµάσουν το πανηγύρι.. Χώρος συνάντησης και αναµνήσεων για µικρούς και µεγάλους. ***

Κάθε φορά που επισκέπτοµαι ένα ξωκλήσι, αγαλλιάζει η ψυχή µου µόλις µπω µέσα, ανάβω ένα κερί και θέλω να προσευχηθώ. Μακριά από το θόρυβο και την πολυκοσµία, χτισµένα από ανώνυµους πιστούς, χωρίς σχέδια και άδειες πολεοδοµίας. Μας χαρίζουν µια λαϊκή και ανώνυµη αρχιτεκτονική ταιριασµένη µε το ελληνικό τοπίο, το µεσογειακό φως και τη θρησκευτική µας κληρονοµιά. Μας εντυπωσιάζει το σήµαντρο, η συµπύκνωση στα σηµαντικά και ο πρωτότυπος αλλά λιτός τρόπος µε τον οποίο χρησιµοποιούν τα υλικά οι αυτοδίδακτοι αυτοί µαστόροι. Με χαρά αντικρίσαµε την καινούρια στέγη, καλοδουλεµένη, ώστε να αντέχει στις ιδιαίτερα δύσκολες καιρικές

συνθήκες της κορυφής του Κουτσόκρανου. Συγχαρητήρια στον καλλιτέχνη µας Πάνο Κούρο και στην κυρία Χριστίνα Μούστου για την προσφορά της καθώς και στον ακούραστο πρόεδρό και εκκλησιαστκό επίτροπο Βαγγέλη ∆άκα. *** Καλοκαιρινές ∆ιακοπές. Αντέχουµε…

Εκεί που το καλωσόρισµα είναι γνήσιο, το κέρασµα µεγαλόψυχο και οι άνθρωποι αυθεντικοί… Βρισκόµαστε στα µέσα του καλοκαιριού και η περίοδος των διακοπών για τους περισσότερους πλησιάζει. Τα οικονοµικά και κοινωνικά δεδοµένα της εποχής δεν αποτελούν σύµµαχό µας, όµως µικρές εξορµήσεις ή απλά διαφοροποιήσεις στο καθηµερινό πρόγραµµα µπορούν να συµβούν, εντάσσοντάς µας σε κλίµα διακοπών. Μια επίσκεψη στα χωριά του Πωγωνίου θα σας ανταµείψει ευχάριστα. Υπάρχουν πανέµορφα γραφικά χωριουδάκια µε έντονο παραδοσιακό χρώµα, ανέγγιχτη φύση. Να περιπλανηθείς στα γκαλτερίµια τους, να ανακαλύψεις τις ιδιαίτερες γωνιές τους, να παρατηρήσεις την αρχιτεκτονική τους, να πιεις καφέ στα παραδοσιακά τους καφενεία και να συνοµιλήσεις µε τους ντόπιους γέροντες µε τις ιστορίες και τις ορµήνιες τους. Εκεί το καλωσόρισµα είναι γνήσιο, το κέρασµα µεγαλόψυχο και οι άνθρωποι αυθεντικοί. Όλα αυτά, και πολλά ακόµη, συνθέτουν ένα τόσο όµορφο σκηνικό, που αποκλείεται να µην το «κουβαλάς» µέσα σου για χρόνια. *** Θέρος και αλώνι, δύο πολύπλοκες και κοπιαστικές δουλειές του καλοκαιριού για τους γεωργούς. Οι συνθήκες δουλειάς που είχαν να αντιµετωπίσουν οι γεωργοί, στα χωριά, ήταν

κάθε άλλο παρά ιδανικές. Η απόδοση των

IOYNIOΣ 2017 χωραφιών σε σχέση µε την εργασία ήταν ελάχιστη και οι γεωργοί που πραγµατικά αντιµετώπιζαν προβλήµατα επιβίωσης, ήταν αναγκασµένοι για λίγα σακιά σιτάρι, να υφίσταται τις βασανιστικές συνθήκες εργασίας στα χωράφια για ολόκληρο το χρόνο. Τρισάγιο

στην ψυχή της Μικρό δείγµα ευγνωµοσύνης και αγάπης το πόνηµα του αγαπητού φίλου και κουµπάρου µου Χρήστου Φωτόπουλου, προς τη Βάβω, που τόσα πρόσφερε στην οικογένειά της, αλλά δυστυχώς τα εγγόνια της, λόγω της µικρής τους ηλικίας, δεν πρόλαβαν να της προσφέρουν κοµµατάκι αντιδωρεά. Αυτό και το παράπονο του Χρήστου. Η θύµησή της όµως και η καλοσύνη της αρκούν για να τους γλυκαίνουν τη ζωή. Το σπίτι του Χρήστου ήταν το πιο κοντινό µε το δικό µας σπίτι. Ήµασταν µια πόρτα, που λεν. Και η γιαγιά µου δεν έπαυε να τους παινεύει. Αυτούς εξ’ άλλου (και την µπάµπο- Όλγα Κούρου), είχε παρέα και παντοχή σε περίπτωση ανάγκης. Ο καλός ο γείτονας, έλεγε, είναι καλύτερος κι απ’ αδερφό. Έχουµε εδώ µια ζωή και λόγο δεν αλλάξαµε. Ότι χρειαζόµαστε το βρίσκουµε η µια στην άλλη. Φιγούρες αρχετυπικές, βγαλµένες από τα βάθη των αιώνων. Στο πρόσωπό τους χαραγµένοι οι καηµοί, τα βάσανα και οι πόνοι που περίσσια τις ετίµησαν σε τούτη τη ζωή. Αγράµµατες, αλλά σοφές, είχαν βγει από το σχολείο της ζωής, του πόνου και του µόχθου. Έτσι ήταν στην πλειονότητά τους οι πολιοί άνθρωποι. Έρχονταν κάθε µέρα σε επαφή µε τη γη και τα βράδια


Σκέψεις - Σχόλια καθισµένες στα πεζούλια κοιτούσαν τον έναστρο ουρανό. Ήταν η µοναδική ώρα της ξεκούρασης, που τόσο πολύ τους έλειπε. Γι’ αυτές η λέξη ξεκούραση ταυτίζονταν µόνο µε την έννοια του θανάτου. Τώρα ’’αναπαυτείτε εν ειρήνη’’ *** Η ΗΜΕΡΑ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ Στις 14 Μαΐου, είναι η Ηµέρα της Μητέρας . Χωρίς ωράρια και διαλείµµατα... η πιο σηµαντική δουλειά είναι και η πιο δύσκολη του κόσµου και δεν υπάρχει καλύτερη στιγµή από την Ηµέρα της Μητέρας για να αναγνωριστεί το έργο της. Μάνα είναι µόνο µία, λέει ο θυµόσοφος λαός και µε αφορµή της Γιορτή της Μητέρας, θυµόµαστε τις πιο απίστευτες ατάκες που έχουµε ακούσει από το στόµα της ελληνίδας µάνας, που είναι µοναδική στο... είδος της. ∆εν είναι λίγες οι φορές που ετοιµαζόµαστε για βραδινή έξοδο, και από το βάθος της κουζίνας, ακούµε µε στεντόρεια φωνή τη φράση «Πάρε και το µπουφάν µαζί σου, θα κρυώσεις». Έξω µπορεί να µην κάνει τόσο κρύο, αλλά η µάνα θέλει να σε προστατέψει από τις ιώσεις που κυκλοφορούν στην ατµόσφαιρα. «Μην βγεις έξω λουσµένος, θα κρυώσεις». Και σε αυτή την περίπτωση, πάλι η µάνα έχει δίκιο. Το φαγητό της µητέρας, επίσης, δεν µπορεί να συγκριθεί µε τίποτα στον κόσµο.. Βρίσκεσαι, λοιπόν, µέσα στον πανικό στο γραφείο και εκείνη την στιγµή βλέπεις µια κλήση από το σπίτι. Παρ’ όλο που βρίσκεσαι σε ένταση, δεν µπορείς παρά να σηκώσεις το τηλέφωνο για να απαντήσεις και... ας καίγεσαι. «Έφαγες τίποτα σήµερα; Θες να σου φτιάξω µια οµελέτα για το βράδυ;». Η συνηθισµένη απάντηση είναι η εξής... «Ρε µάνα, αυτό πήρες να µε ρωτήσεις τώρα; ∆εν µπορώ να

σου µιλήσω τώρα, έχω δουλειά» είναι το δεύτερο πράγµα που θα πεις, για να µην ντροπιαστείς κιόλας στους υπόλοιπους συναδέλφους. Φυσικά, για την ελληνίδα µάνα, δεν τρέφεσαι ποτέ σωστά, κι άµα αντιληφθεί ότι δεν τρως όλα τα καλούδια που έχει µαγειρέψει αποκλειστικά για σένα, τότε φίδι που σε φαγε. Εκτός από το φαγητό, η ελληνίδα µάνα αγαπά την καθαριότητα «µην πατάς εκεί, έχω σφουγγαρίσει». Μην έχοντας άλλη επιλογή, περιµένεις να στεγνώσει το πάτωµα και ας βιάζεσαι. Όταν κάποιος στεναχωρέσει την ελληνίδα µάνα ή δείξει ότι δεν συµµορφώνεται µε τις συµβουλές της, τότε θα ακούσει την προφητική ατάκα «όταν κάνεις κι εσύ παιδιά, τότε θα µε καταλάβεις». Τον είδες τον Τσίπρα; 40 χρονών µε δυο παιδιά και πρωθυπουργός. ’Ασε µε ρε µάνα. Για το τέλος, αφήσαµε, την ανησυχία της ελληνίδας µάνας, όταν εσύ ξενυχτάς και γλεντάς µε τους φίλους σου. Μπορεί εσύ να περνάς καλά, αλλά η ελληνίδα µάνα δεν µπορεί να κοιµηθεί ήσυχη.: «Που ήσουνα και τι έκανες έξω µέχρι αυτή την ώρα». ∆εν θα απαντήσεις και θα πας για ύπνο, ωστόσο, ξέρεις ότι η ελληνίδα µάνα είναι εκεί για να σε περιµένει. *** Ξεκίνησε το έργο του Τοπικού Αστυνόµου στο ∆ήµο µας Ένας νέος θεσµός της Ελληνικής Αστυνοµίας, αυτός του Τοπικού Αστυνόµου, εγκαινιάστηκε πρόσφατα στο ∆ήµο µας. Ο Τοπικός Αστυνόµος έρχεται να βελτιώσει την ποιότητα του επιπέδου της εξυπηρέτησης των πολιτών, και να επιλύσει ζητήµατα καθηµερινότητας που τους απασχολούν και εµπίπτουν στο πλαίσιο αρµοδιοτήτων της Ελληνικής Αστυνοµίας. Εκτιµούµε πως ο νέος

8 θεσµός θα συµβάλει στην αµεσότερη εξυπηρέτηση των πολιτών της περιοχής και την επίλυση ζητηµάτων της καθηµερινότητάς τους. Του ευχόµαστε υγεία και δύναµη ώστε να ανταποκριθεί στα καθήκοντα που αναλαµβάνει. *** Επιστολή Κ.Καψάλη, για τη σύνδεση της Ιόνιας Οδού µε την Κακαβιά Η Ιόνια Οδός είναι ένας υπό κατασκευή, µε κατασκευασµένο το µεγαλύτερο µέρος του, αυτοκινητόδροµος στην Ελλάδα µε µήκος 196 χλµ. Ξεκινάει από το Ρίο Αχαΐας δ ι έ ρ χ ε τ α ι από Μεσολόγγι, Αγρίνιο, Αµφιλ οχία, Άρτα και καταλήγει στα Ιωάννινα. Μετά την παράδοση ολόκληρου του αυτοκινητόδροµου, τη σκυτάλη πρόκειται να πάρει το τµήµα Κοσµηρά - Σύνορα µε Αλβανία. Πρόκειται για τη φυσική συνέχεια της Ιόνιας Οδού, µήκους 60 χιλιοµέτρων, έργο υποδοµής, όπου θα µειώσει ακόµη περισσότερο την χρονοαπόσταση από Αθήνα µέχρι τα σύνορα. Η επέκταση αυτή αποτελεί µακροχρόνιο αίτηµα των αρχών του Νοµού µας, ιδιαίτερα δε του ∆ηµάρχου µας, Κώστα Καψάλη, όπου οι κάτοικοι του Πωγωνίου, κυρίως σε περιόδους µαζικής µετακίνησης οχηµάτων, βιώνουν ένα κυκλοφοριακό σοκ. Για τον σκοπό αυτό εστάλη από το ∆ήµο επιστολή προς το αρµόδιο υπουργείο για τη συνέχιση – επέκταση του έργου. Με την εν λόγω επέκταση πρόκειται να ανέλθει σε υψηλά επίπεδα η τοπική οικονοµία, κυρίως λόγω τουρισµού αλλά και λόγω της ευκολότερης µετακίνησης ανθρώπων και εµπορευµάτων. Πάντως οι ταξιδιώτες του καλοκαιριού θα συναντήσουν δρόµο ασφαλή και ταχείας κυκλοφορίας (στα έτοιµα και περισσότερα τµήµατα). Ένας επιπλέον λόγος να απολαύσετε αυτό το ταξίδι. Καλή αντάµωση λοιπόν στο χωριό. Ι. Μ.

IOYNIOΣ 2017


9

ΘYMHΣEΣ KAI ENΘYMHΣEIΣ 8 Mαΐου 2017 Όταν κανείς φθάσει στην ηλικία που το µυαλό έχει σκουριάσει και που η θύµηση κοιµάται, κι όταν κάτι ξυπνάει κάποια θύµηση από το παρελθόν που είχε παίξει µεγάλο ρόλο στη ζωή του, τότε αναστατώνεται κυριολεκτικά και υποφέρει. Σήµερα για να είµαι ειλικρινής πραγµατικά είµαι σε µια τέτοια κατάσταση που αισθάνοµαι την ανάγκη να έλθω σε επαφή µε τον κόσµο µου, µε την ελπίδα ότι ίσως κάποιος θα καταλάβει τις αισθήσεις µου. 8 Mαΐου 1945 Eγώ και ο Φόρη Θάνος (Xριστόφορος Γαλίτσης) γυρίσαµε στο χωριό από την Kέρκυρα όπου ήµασταν µαζί µε τον Hλία Mπέτζιο και τον Γιώργο Λιόλιο, µε τον Στρατηγό Zέρβα και τον Στρατό του και τον πληθυσµό του, που είχαν φυγαδέψει στην Kέρκυρα (αντί Aιγύπτου) οι Άγγλοι, οι οποίοι, εξαντληµένοι από τον Γερµανικό πόλεµο, δεν είχαν πλέον την δύναµη να βοηθήσουν την Eλληνική Kυβέρνηση περισσότερο η οποία αγωνιζόταν εναντίον της Eλληνικής Kοµµουνιστικής Eπαναστατικής δυνάµεως τότε, όπως και τον φόβο κάποιας Pωσικής αναµίξεως. (Tα χρόνια της κατοχής δηµιουργήθηκαν πολλές επαναστατικές οµάδες εναντίον των Γερµανών. Oι πιο σοβαρές ήταν του Στρατηγού Zέρβα και των Eλλήνων Kοµµουνιστών ο EΛAΣ η οποία στο τέλος του πολέµου ζητούσε την απόλυτη κυριαρχία του κράτους! Σαν συνταξιούχος τώρα εδώ που ζούµε στα βουνά της Nέας Yόρκης µε την Kρυστάλλω, για την υγεία του σώµατος και του µυαλού, ασχολούµαι µε το περπάτηµα, τον κήπο µας, την φωτογραφία και πολύ περισσότερο µε το διάβασµα, προσπαθώντας να πλουτίσω τον εαυτόν µου όσο µπορώ µε ό,τι η φτωχή µου κοινωνία δεν µπόρεσε να µου δώσει όταν έπρεπε. Θεωρώ τον εαυτόν µου πολύ τυχερό διότι η

ποικιλία υλικού είναι ανεξάντλητη σε ποιότητα και συλλογή. Oι προσφορές από φίλους που δηµιούργησα και που γνωρίζουν ποιος είµαι και τι είµαι, είναι άφθονες. Aυτήν την περίοδο διαβάζω την βιογραφία του Στάλιν. Bρίσκοµαι στην περίοδο που έχει σχέση µε την συµµετοχή και την συµµαχία των τριών µεγάλων κρατών Aγγλίας, Aµερικής και Pωσίας. Tα χρόνια εκείνα ο Pούσβελτ πρώτα και αργότερα ο Tρούµαν της Aµερικής, ο Tσώρτσιλ της Aγγλίας µαζί µε τον Yπουργό του των Eξωτερικών Λορδ Ίντεν και ο Στάλιν µαζί µε τον Yπουργό των Eξωτερικών της Pωσίας Mολότωφ, συναντήθηκαν τέσσερις φορές στο διάστηµα του Πολέµου, στην Kρηµαία, Γιάλτα, Tεχεράνη και Mόσχα. Kατά το τέλος του 1944 και αφού ο Πόλεµος µε τους Γερµανούς συνεχιζόταν οι τρεις µεγάλοι σκέπτονταν το µέλλον της Eυρώπης και ειδικά των Bαλκα-

νικών Kρατών. Tον Oκτώβριο του 1944 ο Tσώρτσιλ µαζί µε τον Ίντεν συναντήθηκαν µε τον Στάλιν στην Mόσχα. Στη συνάντησή τους ο Tσώρτσηλ έγραψε σε ένα πρόχειρο σηµείωµα κάτι και το έσπρωξε στην µέση του τραπεζιού. Tο σηµείωµα έγραφε: POYMANIA! = 90% PΩΣIA.

Tου Xριστόφορου Pάπτη 10% AΛΛOI EΛΛA∆A!= 90% MEΓAΛH BPETANIA µε την συγκατάθεσή της AMEPIKHΣ. 10% PΩΣIA. ΓIOYΓKOΣΛABIA! = 50-50%. OYΓΓAPIA! = 50-50% BOYΛΓAPIA!= 75% PΩΣIA. 25% AΛΛOI. O Στάλιν αφού περίµενε τον διερµηνέα να του εξηγήσει, πήρε την µεγάλη του µπλε πένα και έβαλε ένα µεγάλο τσιέκµαρκ στο σηµείωµα και το άφησε. Eπικράτησε µεγάλη σιωπή για λίο που έκανε τον Tσώρτσηλ να µιλήσει λέγοντας. Ίσως να είναι λι-

γάκι κυνικό να προσπαθούµε έτσι πρόχειρα να λύσουµε ένα τόσο σοβαρό ζήτηµα και πήρε το σηµείωµα να το πετάξει. Όχι του λέει ο Στάλιν! Kράτησέ το! O Tσώρτσηλ το ονόµασε το άτακτο έγγραφο. Aφού πέρασε λίγη ώρα ο Στάλιν άλλαξε γνώµη και ζήτησε από τον Tσώρτσηλ το 80% διά την BOYΛΓAPIA και την OYΓΓAPIA στην οποίαν απαίτηση ο Yπουργός των Eξωτερικών της Aγγλίας Ήντεν, συµφώνησε. Eνώ ο Πόλεµος δεν είχε τελειώσει η διάδοση της υπάρξεως του σηµειώµατος, σιωπηλά, έγινε και η απόφαση της τύχης της Eυρώπης από τους τρεις Mεγάλους. Eίµαι βέβαιος πως σας κουράζω µε ότι γράφω. H ζωή και η µνήµη µου από το χωριό όµως, έπαιξαν τόσο σπουδαίο ρόλο στην ύπαρξή µου, που µε κάνει να σας γνωρίσω ελάχιστα από την ιστορία του τόπου και των χωριανών σας από τα διεστραµµένα χρόνια τότε που εµείς ζήσαµε. Eδώ που ζούµε τώρα, είµαι συνδροµητής σε µια ντόπια καθηµερινή εφηµερίδα η οποία µεταξύ άλλων είχε και µία στήλη που ολιγόλογα γράφει και ορισµένα σπουδαία γεγονότα που έχουν λάβει χώρα στο παρελθόν σε όλο τον κόσµο. Σήµερα λοιπό, γράφει. Σαν σήµερα στην Iστορία, 8 Mαΐου 1945 ο Πρόεδρος Xάρη Eσ. Tρούµαν ανακοίνωσε στο Pαδιόφωνο ότι, οι Nαζο-Γερµανικές ∆υνάµεις παραδόθησαν στον Συµµαχικό Στρατό. Oι σηµαίες Eλευθερίας κυµατίζουν σε όλη την Eυρώπη. (Όπως βλέπετε λοιπόν, αυτές οι λίγες γραµµές, µε γέµισαν µε τόσο ζωηρές, απερίγραπτες και ατέλειωτες αναµνήσεις που µε φέρνουν πίσω 75 και πλέον χρόνια σε εκείνη την ζωή που έζησε η γενιά µας). Eγώ λοιπόν και ο Φόρη Θάνος γυρίσαµε στο χωριό (εκείνος θα έφευγε σε λίγες µέρες για το Πανεπιστήµιο στην Aθήνα και εγώ θα πήγαινα στα Γιάννενα

IOYNIOΣ 2017 να εργασθώ ως υδραυλικός µε το γαµπρό µου Π. ∆ιαµάντη. O Hλίας Mπέτζιος έφυγε κατ’ ευθείαν για την Aθήνα ο δε Γιώργος Λιόλιος πήγε κατευθείαν στην σχολή Eυελπίδων. O Φόρη Θάνος και εγώ λοιπόν, την άλλη µέρα 9 Mαΐου πρωί-πρωί χτυπούσαµε το Σήµαντρο στον Άγιο Xριστόφορο και όταν τελείωσε η λειτουργία και συναντηθήκαµε έξω µε τους χωριανούς, έγινε ένας ολόκληρος πανζουρλισµός από καλωσορίσµατα, αγκαλιές, φιλιά και τις ευχές από τους χωριανούς µας. O πόλεµος τελείωσε, εµείς γυρίσαµε όλοι σωστοί! γεροί!... χαρά και στιγµές απερίγραπτες. Σιγά σιγά αρχίσαµε να κατεβαίνουµε και κάποτε φθάσαµε στην κατηφορική πλατεία (επάνω από το χωριό, στου Σιέκου-Kωσταπαπά, όπως τον ονοµάζαµε τότε), όπου µας περίµενε ο αείµνηστος Φϊλιππας µε το περίφηµο κλαρίνο του και την κοµπανία του, παίζοντας τους όµορφους ∆ολιώτικους σκοπούς. Aπό εκεί πήγαµε επίσκεψη (εγώ καιο ο Φόρης, πηγαίναµε στις βίζιτες µαζί µε τους άντρες για πρώτη φορά). Ήταν συνήθεια όπως τα παιδιά να µην ανακατεύονται µε τους άντρες. Στου Xριστόφορου Nάστου το σπίτι και ενώ ο Φίλιππας προσπαθούσε να ευχαριστήσει τον Xριστόφορο µε τον πιο όµορφο πωγωνίσιο σκοπό, το Pεµπάπι


ΘYMHΣEΣ KAI ENΘYMHΣEIΣ (που κανένας µουσικός µας δεν µπόρεσε να διασώσει) ο Φόρης άρχισε να µιλάει για την ατοµική ενέργεια και την ατοµική βόµβα, για τον Zακ Kουστώ και την εξερεύνηση του βυθού της θαλάσσης και νερό και αµαξιτό δρόµο στο ∆ολό και όλα, που έκαναν όλους να εκφέρουν την γνώµη τους στην συζήτηση. O Mανώλη Λατσούνας ο οποίος διασκέδαζε το ρακί του, γελώντας και κουνώντας το κορµί του µας λέει! Aµ τι λέτε µωρέ χαµώρια, τι νερό και δρόµους και πρασολάχανα λέτε; Όταν θα ανεβεί το γοµάρι στην καργιά του Tσικώνα, τότε θα γίνει και δρόµος. Aσφαλώς η έννοια της φράσεως αυτής έιναι ότι κάτι τέτοιο είναι αδύνατον! Ποιος θα µπορούσε να φανταστεί τότε στο ∆ολό, ότι οι προβλέψεις του Φόρη έγιναν πραγµατικότητα! Φυσικά οι επισκέψεις συνεχίστηκαν, το Πανηγύρι συνεχίστηκε και βρισκόµαστε σήµερα όπου είµαστε. Oι αναµνήσεις µου από το Πανηγύρι του 45 όµως χοροπηδούν µέσα στη µνήµη µου και µε κάνουν να θυµάµαι όλη εκείνη την ζωή και τους ανθρώπους µε τους οποίους µεγάλωσα και έζησα, αγάπησα, γλέντησα, χόρεψα, υπέφερα και έκλαψα µαζί τους. Ήταν η κοινωνία εκείνη µε την

οποία µεγαλώσαµε και γίναµε αυτοί που είµαστε, αφήνοντας ένα µικρό σηµάδι στην δική µας Kοινωνία. Ήταν οι πρόγονοί σας, εκείνοι που η όµορφη µνήµη τους µου έδωσε το κουράγιο να ασχοληθώ µε το χωριό µας. Προσπαθήστε να τους γνωρίσετε. Ήταν οι Άνθρωποι εκείνοι που ακόµη και επί Tουρκοκρατίας, έκαναν το χωριό τους να στέκεται σε υψηλότερο επίπεδο από τα όλα γύρω χωριά. Mία παρένθεση. Aντίτυπα του Λευκώµατος δεν υπάρχουν πλέον, το ακριβές αντίγραφο και πιο πλούσιο σε DVD, υπάρχει. Προµηθευτείτε το. Ως αναφορά εµένα, θα ζω πάντα µε την µνήµη εκείνων και το τότε ∆ολό και την χαρά που αισθάνοµαι διαβάζοντας τα νέα σας κάθε µήνα λαβαίνοντας τα ∆ολιώτικα. Mε εκτίµηση! Xριστόφορος ή Φόρη Mάικας

10

Στην δοκιµασία των Πανελλαδικών εξετάσεων. Τελείωσαν οι πανελλήνιες εξετάσεις και θέλουµε να ευχηθούµε ολόψυχα στα παιδιά µας που έλαβαν µέρος σε καθεµία και στον καθένα ξεχωριστά καλή επιτυχία. Είναι η πρώτη µεγάλη µάχη που δώσατε στη ζωή σας. Αναµφίβολα οι πανελλήνιες εξετάσεις δεν είναι ούτε η µοναδική ούτε η τελευταία ευκαιρία για να κάνετε τα όνειρά σας πραγµατικότητα. Είναι απλά µια στάση στη διαδροµή της ζωής σας. Εξάλλου, πλέον, ο αγώνας είναι δυστυχώς, διαρκής και οι εξετάσεις καθηµερινές και χωρίς τέλος. Είµαστε σίγουροι ότι θα τα καταφέρετε.

Tουρκοκρατία 1900 Eυαγγελισµός τη Θεοτόκου και παράσταση του θεατρικού έργου η Γκόλφω από τους νέους χωριανούς τότε. Περιήλθε δε δίσκος που συγκέντρωσε αρκετά χρήµατα για την κατασκευή του εικονοστασίου στον γύρο της Kαστανιάς όπου λαµβάνουν µέρος εκκλησιαστικά µυστήρια. Στην φωτογραφία, αριστερά επάνω, το παλιό σχολείο, στην µέση το Kοινοτικό γραφείο και ο ανοιχτός χόρος ή καφενείο. Aπό το Λεύκωµα «Tο Aλησµόνητο ∆ολό».

IOYNIOΣ 2017 αν µέλος της Συντακτικής

ΣΕπιτροπής, της Εφηµερίδος

µας, θεωρώ υποχρέωσή µου να συγχαρώ και να ευχαριστήσω όλους εκείνους που µας στείλανε τα γραφόµενά τους, για την έκδοση του 12ου σέλιδου για τα «∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ» ΓΙΑΝΝΗ ΜΠΟΝΤΙΝΗ: Αγαπητέ µας Πρόεδρε, σε συγχαίρω για το ακούραστο γράψιµο, όπως Σκέψεις-Σχόλια και άλλα διάφορα κείµενα για την εφηµερίδα µας επί 33 ολόκληρα χρόνια συνέχεια. Θυµάµαι όταν άρχισε να εκδίδεται, όλοι µαζί του Συµβουλίου, κάθε τρίµηνο 5-7 άτοµα εργαζόµαστε, για τις δουλειές που χρειάζονταν, δυο και τρεις ώρες. Σήµερα έµεινες... µόνος σου! Αυτό πληροφορούµαι από το τυπογραφείο και από χωριανούς µας. Τι θα γίνει; Θα αφήσουµε ένα άτοµο για τόση πολύ δουλειά; Όχι βέβαια. Όλοι µας του Συµβουλίου πρέπει να κανονίσουµε το θέµα αυτό και µάλιστα πολύ γρήγορα. Γιάννη µου και πάλι σε συγχαίρω. Είσαι ένας ήρωας και ένας χωριανός µας που η αγάπη σου για το χωριό και την εφηµερίδα είναι πολύ µεγάλη. ΧΑΡΗ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ: Με το κείµενό σου «ΗΝΟΡΟ Ακολουθώντας την παράδοση» σε ευχαριστούµε πολύ. Κείµενο πολύ κατατοπιστικό και ωραίο, για την εκδήλωση του Πολυφωνικού Συλλόγου του ∆ήµου Πωγωνίου. Μπράβο σου κράτησες τον λόγο σου που µου έδωσε προ µηνών. Να συνεχίσεις (όποτε ευκαιρείς) να µας γράψεις, τι πατριώτες είµαστε. ΝΙΚΟΥ ΥΦΑΝΤΗ: «Το νερό του Κουβαρά». Εύγε Νίκο µου και νάσαι πάντα καλά, και σε παρακαλώ να µην µας ξεχνάς. Το κείµενό σου µε ευχαρίστησε πολύ, γιατί εγώ δεν γνώριζα από πότε άρχιζαν οι έρευνες για το νερό Κουβαρά, διότι από 17 χρονών παιδί έφυγα απ’ το χωριό και δεύτερο για τις στέρνες που γράφεται, εγώ πληροφορίες χωριανών ρώτησα και µου είπαν ότι είναι 27, τις οποίες εδηµοσίευσα και στα «∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ». Πάντως σ’ ευχαριστώ πολύ και σε χαιρετώ. ΚΩΝ/ΝΟ ΧΡ. ΚΩΣΤΟΥΛΑ: «Μαρτυρίες Αναστασίας Χρ. Κωστούλα έτος 1995». Τα βιβλία που µας δώρησες, αγαπητέ µου Μώστα, βλέπεις πιάνουν τόπο. Όπου «σκαλώνουµε» από ύλη για την εφηµερίδα, τα ανοίγουµε και αντιγράφουµε. Ήσουνα και είσαι ακόµα µια ανεξάντλητη πηγή από πολλές εκδόσεις. Και µάθε ότι ποτέ δεν ξεχνάµε ότι είσαι γόνος ∆ολιώτικος. Σ’ ευχαριστώ και σου εύχοµαι νάσαι καλά και να γράφεις. «Η ΚΟΠΗ ΤΗΣ ΠΙΤΑΣ ΤΗΣ


ΤΑ ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ ΜΑΣ (Και πάλι µε 12 σελίδες) Α∆ΕΛΦΟΤΗΤΑΣ ΑΘΗΝΩΝ». Κείµενο υπέροχο και καλύψαµε δύο σελίδες. Μπράβο-µπράβο σας. Πάντα τέτοια και του χρόνου νάστε όλοι καλά. Φαίνεται καθαρό ότι «το νερό µπήκε στο αυλάκι». Έτσι λέγανε παλιά οι χωριανοί µας, όταν οι δουλειές τους πήγαιναν καλά. Έτσι και η αδελφότητα πάει µπροστά και µας χαροποιεί όλους µας. Σας ευχαιρστώ όλους. ΚΩΣΤΑ ΚΟΛΕΦΑ: «ΘΥΜΑΜΑΙ» Κώστα µου γεια σου. Αχ µε πρόλαβε ένας χωριανός µου και τα ’γραψε, µε τη ΣΗΜΕΙΩΣΗ στο τέλος του κειµένου σου, νάναι πάντα καλά. Ξέρω ότι θυµάσαι πάρα πολλά και θέλω να τα γράφεις, πρώτον για νάχουµε ύλη για την εφηµερίδα και δεύτερον για την παράδοση και την ιστορία του χωριού µας. Κείµενο ωραιότατο και φωτογραφίες θαύµα. Στείλε µας παλιές φωτογραφίες, αυτές έχουν µεγάλη αξία για την παράδοση. Σ’ ευχαριστώ πολύ που πάντα µας θυµάσαι. Καλό καλοκαίρι και τον Αύγουστο στο ∆ολό. ΧΡΗΣΤΟ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟ: «Η ΒΑΒΩ» τι να πω και τι να γράψω για σένα Χρήστο µου, που ότι έχω διαβάσει δικό σου µέχρι σήµερα, τα µάτια µου µε γεµίζουν δάκρυα. Μήπως είναι που γέρασα; Όχι, όχι. Εϊναι γιατί πονάω πού όταν µου θυµίζεις παλιές εποχές, σαν παιδί, σαν µεσήλικας και σαν γέρος. Τη σύνταξη που πήρες (να ζήσεις χίλια χρόνια) αλλά δεν έκανες γι’ αυτό το επάγγελµα κατά την γνώµη µου. Έπρεπε να γίνεις δηµοσιογράφος ή συγγραφέας βιβλίων. Για να το χορτάσω το διάβασα και δεύτερη φορά. Σ’ ευχαριστώ απ’ τα βάθη της ψυχής και σε παρακαλώ µη µας ξεχνάς, έστω και ένα κείµενό σου το εξάµηνο. Συνταξιούχος είσαι και γράφοντας θα σου περνάει και η µέρα καλύτερα, έτσι πιστεύω. ΚΩΣΤΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ. Στα «ΦΩΝΑΧΤΑ»: Κάπου µε πλήγωσες πολύ, και µου θύµησες ξανά, αυτή την ερηµιά... Ερηµιά που γράφεις για το χωριό µας, την έζησα εδώ και 8 περίπου χρόνια και την δηµοσίευσα στην εφηµερίδα µας στις 10 του Μάρτη του 2010 στη 2η ΣΕΛΙ∆Α µε τον τίτλο: «ΜΙΑ ΝΥΧΤΑ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ» Φεύγοντας απ’ το καφενείο, µια Κυριακή βράδυ, ώρα 11 νυχτερινή εγώ η γυναίκα µου, η αδελφή µου µε τον άντρα της, αφού καληνυχτίσαµε τους ελάχιστους χωριανούς, ανηφορίσαµε για το πατρικό µας σπίτι. Ένα ολόσωµο χρυσαφένιο φεγγάρι έσκαγε στο απέναντι

βουνό της Πωγωνιανής, τέλος του Αυγούστου. Καθίσαµε λίγα λεπτά στη βεράντα να το απολαύσουµε. Την ίδια στιγµή µου ’ρθε στο µυαλό µου εδώ και πολλά χρόνια πριν µια τέτοια βραδιά, µε τέτοιο φεγγάρι και µ’ ένα αδερφικό φίλο χωριανό

Tου ∆HM. ΠOTΣH µου, ξεκινήσαµε, να πάµε να κλέψουµε... ψωµοκύδωνα στον απάνω µαχαλά στις µάλε Πανάγιως τον κήπο. Η επιχείρηση απέτυχε παταγωδώς, γιατί η γιαγιά ήταν έτοιµη σε µια γωνιά του κήπου, µας πήρε χαµπάρι και σιγά-σιγά µε µια µεγάλη φορτωτήρα στο χέρι µας κυνήγησε µέχρι πέρα στο σπίτι των Zερβαίων χωρίς µεγάλες απώλειες. Αυτά απ’ την παιδική µας ηλικία την εποχή εκείνη. Μετά τον πόλεµο του 1940. Κανόνισα µε τους δικούς µου, αυτοί να πάνε για ύπνο και εγώ ξεκίνησα από καηµό να κάνω µια βόλτα γύρω στο χωριό, ξεκινώντας απ’ την επάνω χώρα, ανηφορίζοντας απ’ το σπίτι του Θρασύβουλου Κωσταπαπά γι ανα φτάσω στον κήπο µε τις δύο κυδωνιές. Πελώρια άγρια βάτα και δέντρα γέµιζαν το χώρο. Προχώρησα για το σπίτι των Ζερβαίων και αµέσως γύρισα πίσω γιατί από κει και περα δεν είχε φτάσει ακόµη το φως του φεγγαριού και ούτε υπήρχε δηµοτικός φωτισµός, πίσω στη µικρή χαράδρα δίπλα στο σπίτι για να κατέβω στην περιοχή του Ρούµπου. Γύρισα πίσω, κατηφόρησα στο καφενείο, πήρα το δρόµο αριστερά και έφτασα στα Σφεντάµια, µετά στο Λάκο του Μπούκουρη και µετά από λίγη στάση στην περιοχή του Γκάχου. Αναρίγησε η καρδιά µου απ’ την απέραντη ησυχία της νύχτας. Ζέστη αρκετή και παρέα µου τα τριζόνια και οι «Κολοφωτιές» πυγολαµπίδες, και από κάτω ο ποταµός του Κουβαρά χωίς νερό και εγώ µόνος µεσ’ τη νύχτα στο παντέριµο και αγαπηµένο µου χωριό. Σ’ ένα στενό σοκάκι περπατώ και αναπολώ κάποιες άλλες εποχές και διαβαίνω σαν φάντασµα. Φτάνω στο ταΐρι. Η ίδια νεκρική σιγή παντού. Κάθησα για λίγο στα πεζούλια του σπιτιού των Λιολαίων, και έχω το µισό χωριό µπροστά µου, και το φως του φεγγαριού το κάνει χρυσαφένιο, τώρα που µεσουράνισε. Πάλι κοιτάζοντάς το άρχισα ν’ αναπολώ για αρκετή ώρα. Εκτός τα φώτα των δρόµων τρία µόνο φώτα σπιτιών φωτίζονταν στο εσωτερικό τους, των Κουραίων, του Κωσταρά

11 Χριστόφορου και το πατρικό µου. Παίρνω λίγο θάρρος, σηκώνοµαι και προχωρώ µπροστά, απ’ τα σπίτια των Παγουναίων, µε προορισµό την Παλιόµουρσα. Να και το µεγάλο χωράφι της µάνας µου και δίπλα ο παλιός Σχολικός Κήπος. Έρηµος, χορταριασµένος, µε παρέα µια µισοχαλασµένη αχεροκαλύβα, σαν σκιάχτρο. Σιγά-σιγά φτάνω στο Τσουµπάρι και µε το εικόνισµά του µένει ατάραχο, άνω από 180 χρόνια. Απ’ τις σπηλιές της χαράδρας του Κουβαρά, χύνεται πηχτό σκοτάδι και στο λαιµό µου γίνεται κόµπος αβάσταχτος και αρχίζω να σφυρίζω ένα σκοπό, σιγανά και µάλλον απ’ το φόβο µου. Πόσες φορές πέρασα µέσα απ’ αυτή τη χαράδρα µέχρι τα 17 χρόνια; Αλήθεια δεν θυµάµαι! Γύρω µου ψυχή ζώσα πουθενά, παντού νεκρική σιγή και εγώ προχωρώ µόνος, για το πατρικό µου σπίτι και φτάνω στο δρόµο κάτω απ’ το Νεκροταφείο του Αγιάννη. Βλέπω δυο καντήλια αναµένα στα µνήµατα για να φωτίζουν τις ψυχές των πεθαµένων γονιών µας και των χωριανών που κοιµούνται εδώ µέσα αιώνια παρέα. Στο φως του φεγγαριού βλέπω τα λίγα γκρεµισµένα σπίτια, µαζί µε τα κλειστά παράθυρα, των άλλων σπιτιών του χωριού µου, µοιάζουν στο φως του φεγγαριού σαν να χορεύουν το χορό του ... Ζαλόγγου! Μια νύχτα στο ∆ολό. Κουκουβάγια, λαλητό ή κλάµα ανθρώπου. ∆εν ξεχωρίζω, και στ’ αυτιά µου βογγάει σαν θρήνος ακόµα. Όχι ο Γκιώνης, το πουλί είναι και ψάχνει και αυτό τον αδελφό του που έχασε και εγώ ψάχνω τους χωριανούς µου... Τ’ αστέρια από ψηλά λάµπουν µαζί µε το φεγγάρι και αυτό µου δίνει να συνεχίσω για πού; Στις ρούγες και στα σοκάκια του χωριού που τα περπατούσα µέρα-νύχτα και ήταν γεµάτα κόσµο, κάπου 200250 άτοµα χειµώνα καλοκαίρι. Και τώρα ΕΡΗΜΙΑ. Πάλι ο... κόµπος στο λαιµό µου. Εξήντα χρόνια –µια ελπίδα–. Σε µια ρούγα ξαναπερνώ και βιαστικά φεύγω γρήγορα σαν σκιά. Κρυώνω και ας είναι καλοκαίρι. Αγναντεύω ακόµη µια φορά το χωριό µου και είναι το ίδιο σαν τον ... παλιό καιρό που ζούσα εδώ. Όµως τα µάτια µου γέµισαν δάκρυα από τον πόνο και γύρισα στο σπίτι µου. Οι σκέψεις µου αυτές δεν έµειναν πολύ, αλλά φτερούγισαν στον αγέρα σαν κυνηγηµένα πουλιά και έφυγαν. Το πρωί έφυγα µε τους δικούς µου αφήνοντας πίσω µου πάντα ανοιγµένες πληγές στη θύµησή µου.

IOYNIOΣ 2017 Μαστάκι µαστάκι (το) /(πληθ.) -ια = ακρίδα [µαστάκια= γενικώς, όλες οι ακρίδες]


Mαστάκι

ρος»… (πέραν του συναισθηµατικού βάρους που αυτή µπορεί [από το αρχαίο µάσταξ (η) να φέρει για όσους περάσαµε /(γεν.) -ακος = στόµα, σιαγόνες την παιδική ηλικία στο χωριό και (Οδ. ∆. 287) εξακολουθούµε να την χρησιµοΙΙ. =µάσηµα, µπουκιά (στην ποιούµε και ως ενήλικες όπου Ιλ. Ι. 324, επί πτηνού που τρέφει και αν βρισκόµαστε). τα νεογνά του) * Πληροφορίες για το λήµµα και ΙΙΙ. = είδος ακρίδας, Νικ. «µάσταξ» στο Liddell, H. G., Θ. 802 και Σοφ. Απόσπ. 642]* Scott, R. (1907). Μέγα λεξικόν της ελληνικής γλώσσης, µτφρ. ∆ηλαδή η λέξη «µαστάκι» Ξενοφών Π. Μόσχος. Αθήνα: Ι. είναι πανάρχαια και απαντάται Σιδέρης. µε την έννοια της ακρίδας **Νίκανδρος ο Κολοφώνιος µόνον σε δύο περιπτώσεις: στο (2ος αιώνας π.Χ.): Γραµµατικός, απόσπ. 642 του Σοφοκλή και ποιητής και γιατρός. Γεννήθηκε στον στίχο 802 του ποιητικού στην Κλάρο της Κολοφώντος «Θηριακά» του έργου της Μ. Ασίας και συνέγραψε Νίκανδρου του Κολοφώνιου**. πολλά συγγράµµατα ποικίλου Ακολουθεί απόσπασµα από περιεχοµένου. Τα πιο γνωστά τα «Θηριακά», όπου και η λέξη είναι τα «Θηριακά» (958 στίχοι) «µάσταξ» (στην δοτική) µε την και τα «Αλεξιφάρµακα» (630 έννοια της ακρίδας [για την στίχοι). Στα «Θηριακά» γίνεται ακρίβεια, της σιτοβόρου (σιτολόγος για τα δαγκώµατα από φάγου), όπως την χαρακτηρίζει ιοβόλα ζώα και για την θεραπεία ο ποιητής, ακρίδας]: τους κυρίως µε βότανα. Στα ˙ E??????? ? ´ ?? ¤???? «Αλεξιφάρµακα» υποδεικνύο????? ????? ?????? ?? ?, νται τα αντίδοτα σε τροφικές 799 δηλητηριάσεις. ??????, ??„?????? ?? „????????? ?????? Σηµείωση: Στην Βιολογία ?r??? υπάρχει ο όρος mastax(από το ?x? ?? ??? ??????? „??? αρχ. µάσταξ)/πληθ. mastaxes. „???? ????? ??????? ?????? ??????? ? ????????, ??? ? ¥„?? ???? γκίκας 802 „?? ???? ????? ??„???? (πληθ.) γκίκες ?????? ??????????, ?????? ??? ????? ? ???? „????? ?????????..¨ 804 Είναι εκπληκτικό το πώς έφτασε αυτή η λέξη µέχρι την εποχή µας και διασώζεται σε λίγα χωριά της Ηπείρου (και της Β. Ηπείρου;) ακέρια και αλώβητη µορφολογικά και σηµασιολογικά. Προκαλεί δε ρίγη δέους η διαπίστωση ότι χρησιµοποιούσαµε την λέξη αυτή στην καθηµερινή µας οµιλία [όταν - ως παιδιά στο χωριό - παίζαµε και/ή συζητούσαµε], συµβάλλοντας ασυνειδήτως στην διατήρηση της χρήσης της… Ο περιορισµός της χρήσης της σε ελάχιστα γεωγραφικά σηµεία της Ηπείρου και ο εντοπισµός της σε δύο µόνον αρχαίους στίχους καθιστούν την λέξη αυτή ιδιαίτερη και της προσδίδουν ξεχωριστό «ειδικό βά-

αλλά τα ονοµάσαµε «γκίκες», από το όνοµα του παιδιού που αναφέρεται στην τελευταία σειρά («Ο Γκίκας χοροπηδά») του προαναφερθέντος κειµένου. Από την ηµέρα εκείνη οι Tου ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ «γκίκες» έγιναν για µερικούς από εµάς τα αγαπηµένα ζωύφιά µας και αποτέλεσαν αντικείµενο περαιτέρω… παρατηρήσεων. Επισήµως, ο «γκίκας» είναι έντοµο ηµίπτερο, το pyrrhocoris apterus (οικογένεια pyrrhocoridae). Στα ειδικά βιβλία ή συγγράµµατα και στο διαδίκτυο µπορεί να αναζητηθεί ως pyrrhocoris apterus, fire bug και «σκαθάρι στρατιώτης». Τρέφεται κυρίως µε φύλλα και σπόρους φλαµουριάς και µολόχας. Χαρακτηριστικό του εντόµου αυτού είναι η µεγάλη διάρκεια ζευγαρώµατος (από 12 ώρες έως και 7 ηµέρες). Γι’ αυτό και τα βλέπουµε συνήθως ‘κολληµένα’… Υ.Γ. Ο εικονογράφος Κώστας Π. Γραµµατόπουλος για δύο από τους ‘πρωταγωνιστές’ του Αλφαβηταρίου, την Άννα και τον Μίµη, είχε ως πρωτότυπα (µοντέλα) υπαρκτά πρόσωπα, τα δύο παιδιά του Γ. Σακκά ενός εκ των συγγραφέων, τα οποία και έβαζε να ποζάρουν! Σηµείωση: Το γεγονός βεβαιώνει η ίδια η κόρη του κ. Σακκά, κ. Ναννίνα ΣακκάΝικολακοπούλου. Την πληροφορία µετέφερε στο διδίκτυο η δασκάλα Άντα Ευαγγέλου.

Στο παλιό Αλφαβητάριο των Ι. Κ. Γιαννέλη - Γ. Σακκά και στις σελ.118-119 υπάρχει το κείµενο µε τίτλο «Στην εξοχή». Την ηµέρα (ή µια-δυο µέρες µετά) που ασχοληθήκαµε στην Α΄ τάξη µε το κείµενο αυτό έτυχε να παρατηρήσουµε στην αυλή του σχολείου, κάτω από την φλαµουριά, αρκετά µικρά κοκκινόµαυρα ζωύφια µε δύο µαύρες βούλες στην πλάτη τους. ∆εν γνωρίζαµε τι ζωύφια ήταν και δεν είχαµε ασχοληθεί ιδιαιτέρως µε αυτά πριν. ∆εν θυµάµαι ποιος είχε την ιδέα,

Με την ευκαιρία αυτή παρατίθεται περιορισµένο λεξιλόγιο της δηµοτικής… Λεξιλόγιο (Σηµείωση: τα τονισµένα γράµµατα προφέρονται ‘παχιά’) αγκούσα αδειά ακουρµένω (ακουρµάσου= άκου) αµπώχνω απέδω - απέκεια αποκ’πάω

12 αρβαλώνω (-ώνοµαι) αργκελίσια (άλογα) [= άλογα χωρίς ίγκλες] αρέντα αφύσ’κος βαΐζω (βαΐζ’ το σαµάρι) βίτσα βοδώνω (δε βόδωσε…) [ =προλαβαίνω] γκ’(ι)ζεράω γκ’(ι)λιέµαι γκλαβανή γκοτζά µ’ γκουριάζω (µ’ γκούριασαν) [ίσως- κοροϊδ.- από το κορ(γ)ιάζω = γεµίζω κορ(γ)ιούς] γρεντιά έβελο εποτώρε ζαλώνω (ζαλώνοµαι, ζάλωµα) ζάρκος (και ξεζάρκωτος) ζιαβζέκ’(ι) ήµορο (=γαιήµορο) θαραπεύοµαι (θαραπάφ’κα) θελί θουρίδα [=θυρίδα] θράψη (=µεγάλη καταστροφή) [θραύση] καλαµπαλίκι [«καλαµπαλίκ’ στο δρόµο, νερό στα φασόλια»] κανούτα (λατ. canutus=λευκός, βλάχ. κανούτου=φαιόχρους) κάχτα (-ες) [ίσως από το αλβ. kahtit=ξεφλουδίζω καρύδια, αµύγδαλα], [από βλάχ. η λέξη κοκόσια (-σιες)] κ(οι)λορεύω (κ’λόρεψε) κέπε κιντόι κ’λιάστρα κλουκ’τάω κουµποδιάζω [κουµπόδ(γ)ιασ’ το] - ξεκουµποδιάζω κορίτα (για πότισµα ζώων) κοσεύω κουσµάρ’(ι) [= τυρί µιας ηµέρας τηγανισµένο µε λίγο αλεύρι σε βούτυρο] κουτσούµπ’ κρόθος [αρχ. κόθουρος=(επί των κηφήνων) κολοβός, χωρίς ουρά] λαρώνω (λάρωσε -προστακτική) λεσιά [ίσως από το σλάβικο lisce= ψάθα από κλαδιά] λυγγιάζω [από το αρχαίο λυγξ, -γγός], [το άγριο ζώο λύγξ (=λύγκας) στην γεν. ‘κάνει’ λυγκός] µαξούµ’(ι) (από το τούρκ. maksum=τοκοµερίδιο, µικρό κοµµάτι, το µικρό) µαρκαλάω, /-ιέµαι µασιά µάστακας (µαστάκι) [από το αρχαίο µάσταξ, -ακος =

IOYNIOΣ 2017


Mαστάκι είδος ακρίδας] µεδά µουσιάς [µουσιάδ(ι)] [= ελεύθερη γη για βοσκή] µουτεύω µπαΐρ’(ι) [= παρατηµένη, ακαλλιέργητη έκταση γης (ή και κατοικία)] µπανόζ’(ι) µπάρτζιος, -α, -ο µπιµ’τσα µπιτζενέρ’(ι) µπλέτσ’(ι) µπουκουβάλα µ’σαβέτσ’κος Νίγια (υποκοριστ. της Ουρανίας) ξίκ’(ι) [ξίκ’ να γέν’(ει)] παρασάνταλος παταγούδ’(ι) πατ’λιά (βατουλιά=συστάδα θάµνων) πατσαµούρ’ πέτρα, τα [ πετρίζω = φτιάχνω φύλλα για πίτ(τ)α] πετρώνω (να τον πετρώσω στις ενέσεις…) ’πιστρώνοµαι (’πιστρώσου προστακτική) πονιάζοµαι ποριά πουµπώνω προπάω – πρόπ’σε προύσια σαλτούρ’(ι) σ’γκαιριάζω σεθ(χ)ιαµαίνοµαι [σε θ(χ)ιαµαίνοµαι ], [από το αρχαίο θαυµαίνω-θαµβαίνω] σιάδι [από το σλαβ. και ρουµαν. sad=αµπελώνας] σιάζω σιακόρφ’(ι) σιµπάω (σιµπάω την φωτιά…) σ(ι)νί σιούλ’(ι) σ’καµ’νιά σκόπ’(ι) σκούπρα (σκουπίδια) σουλ’τσαρίζω σφαϊό σφρεντζ’(ου)λάω σχάρα [βρωµιά, από λάσπες λ.χ ή από αίµατα και πληγές], [από το αρχαίο εσχάρα, µε την έννοια του «κακαδιού», που σχηµατίζεται σε καυτηριασµένο έλκος] ταραπέτσι [ παραλλαγή του δραπέτι (και δραπέτσι) = πολύ ξινή και δριµεία ουσία] τ’λουπώνω τζαµπίδ’(ι) [= φίδι]

τζερεµές (από το τούρκ. cereme=πρόστιµο) τζιώρας τσάκ(ι)να [=λεπτά ξυλάκια, κυρίως για προσάναµµα] τσέργα τσιάγκαλο τσιαπόρ’(ι) [= αέρας (κρύος, ενοχλητικός)] [Τσιαπόρας = παρατσούκλι] τσιαφκί [από το αρχαίο καύκος] τσίκα τσιουµπάρι τσιόπνα [= παγίδα για πουλιά, συνήθως µε χρήση επίπεδης πέτρινης πλάκας. ( Ίσως από το σλαβ. zobnija= σπόροι που ρίχνουµε δίπλα στις παγίδες ως δέλεαρ…)] τσ(ι)ότσ(ι)ο φώλ’(ι) χαλές χολιάω ψίχα (= λίγο) Βοστίνα. « Η κυριολεκτική σηµασία της λέξεως ταύτης δεν είναι ούτε “τόπος βοσκήσιµος” κατά Λαµπρίδην Ι., ούτε “µελισσότοπος”, ως αναφέρει ο κ. Αθ. Π. (ενν. τον κ. Αθ. Παπαχαρίση και σχετικό κείµενό του στα “Ηπ. Χρονικά” 1933, σελ. 141-150, σ.σ.) Vostina (Σλ.) = κηρήθρα χωρίς µέλι, ήτοι τα τσίπουρα που µένουν (από τα οποία εξάγουν ακολούθως το κηρί) µετά την αφαίρεση του µέλιτος. Το επίθ. Vosten = κήρινος, από κηρί ». Το ανωτέρω απόσπασµα για το τοπωνύµιο «Βοστίνα» από: Μέρτζιος, Κων. ∆. (1934). Συµβολή εις την ερµηνείαν των ξένων ηπειρωτικών τοπωνυµιών. «Ηπειρωτικά Χρονικά», έτος ένατον. Από το ίδιο ελήφθησαν και ετυµολογίες για λίγες από τις λέξεις του παρόντος λεξιλογίου. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

Kοινωνικά ΒAΠTIΣEIΣ – Στις 4 Ιουνίου 2017, ο ∆ήµος Ντούλιας και η Ολίβια Μποντίνη (κόρη του Γιώργου και της Ελένης), βάπτισαν το κοριτσάκι τους και του χάρισαν το όνοµα Νικολέτα. – O Περικλής Aναστασίου (γιος του Kώστα και της Ήβης) και η Eλένη, βάπτισαν το αγοράκι τους και του χάρισαν το όνοµα Σπυρίδων. Στους ευτυχείς γονείς και παππούδες ευχόµαστε να τους ζήσει. ΘANATOI – Απεβίωσε στις 15 Απριλίου 2017 στην Αµφιλοχία, όπου και αναπαύθηκε η Καλιρρόη Ξεσφίγγη. – Απεβίωσε στην Αθήνα, όπου και αναπαύθηκε ο Ζήκας Βασίλειος. Εκφράζουµε τα θερµά µας συλλυπητήρια στους οικείους τους ΜMHMOΣYNA – Στην Αθήνα έγινε το 40ήµερο µνηµόσυνο του Ζήκα Βασιλείου. – Στην Aµφιλοχία έγινε το µνηµόσυνο της Kαλλιρρόης Ξεσφίγγη. Ας είναι αιωνία η µνήµη τους.

ΠΑΡΑΚΛΗΣΗ Όπως γνωρίζετε τα «∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ» είναι µια µικρή τοπική εφηµερίδα και δεν έχει τα µέσα να πληροφορείται για όσα συµβαίνουν, στους αγαπητούς µας χωριανούς. Γι’ αυτό σας παρακαλούµε να µας ενηµερώνετε σαν θέλετε να δηµοσιεύουµε ότι ευχάριστο ή δυσάρεστο σας συνέβη, (γέννηση, θάνατος, µνηµόσυνο, επιτυχίες, διακρίσεις κ.λ.π.) Επίσης να µας ενηµερώνετε για την αλλαγή της διεύθυνσή σας.

13

ΡΙΞΑΝΕ ΛΑ∆Ι ΣΤΟ ΛΥΧΝΑΡΙ – Μπέτζιος Παύλος δολ.150 – Μπέτζιος Λευτέρης δολ.150 – Μπέτζιου Λώλη Μαρίκα δολ.150 – Ξεσφίγγης Γιάννης 50 – Ξεσφίγγη Τούλα 50 – Καρακίτσου Βασιλική 50 – Μπαλωµένος Αθανάσιος, Λιόλιου Ελεονώρα, Μπαλωµένος Βασίλειος (εις µνήµην θείου Ιωάννου 50 Λιόλιου) δολ. 100 – Eλένη Aναστάς

– Παναγ. I. Παπαϊωάννου

20

Ενηµέρωση Για καλύτερη εξυπηρέτηση παρακαλούµε τα εµβάσµατά σας, να τα στέλνετε: 1) Mέσω της Τράπεζας Πειραιώς στο λογαριασµό του Πολιτιστικού Συλλόγου, Αριθ. Λογ. ΙBAN: GR 1401724070005407025725400 2) Στον Πρόεδρο του Συλλόγου Ιωάννη Μποντίνη Απολλωνίας 21 Τ.Κ. 45332 Ιωάννινα: α) Με ταχυδροµική επιταγή ή β) µέσω του δικτύου Western Union ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ – Μούστου Χριστίνα 500 – Γιάννης και Τούλα Ξεσφίγγη (στη µνήµη της µητέρας τους) 100 – Αδελφότητα Αµερικής (για την αρτοκλασία Αγ. Χριστοφόρου) δολ. 250 – Μουστόπουλος Χρήστος δολ. 50 (∆ιόρθωση προηγούµενου φύλλου) Ζητούµε συγγνώµη για τα λάθη µας και διορθώνουµε στο σωστό: – Ελένη Τσάλιου 100 – Κων/νος Πύλλης (για χρήση οστεοφυλακίου) 50 – Οικ. Αντωνίου Στράτου, (στη µνήµη Θεόδωρου Τσατσούλη) 50

EMBAΣMATA ΓIA THN EKKΛHΣIA TPAΠEZA ΠEIPAIΩΣ: Aριθ. Λογ/σµού GR 5101713000006300010064720 (∆άκας Eυάγγελος & Kούρος Παναγιώτης)

IOYNIOΣ 2017


του ∆ολού, της δικής σου ζωής ή της ζωής των συγχωριανών. Γράψε κάτι από τη ζωή του χωριού όπως την έζησες ή όπως την άκουσες από τον παππού, τη γιαγιά, τη µάνα, τον πατέρα. Και µη ξεχνάς. Ό,τι γράφουν τα ∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ σήµερα, θα είναι µια µέρα η ίδια η ιστορία του χωριού!

ΑΛΛΟΣ ... ΑΕΡΑΣ, ΑΛΛΟΣ ΚΟΣΜΟΣ Έστω και για λίγες µέρες των διακοπών θα ...ξαναγεµίσει το χωριό. Λίγο οι συνταξιούχοι, λίγο οι διακοπές των µικρών και το ...ανέβασµα στο χωριό θα αρχίσει. Ένα ανέβασµα, που κάνει τον καθένα να νιώθει πιο ελεύθερος, πιο ευτυχισµένος, πιο χαρούµενος. Γιατί, εδώ στο ∆ολό, οι άνθρωποι επικοινωνούν ακόµα. Λένε «καληµέρα» όχι ψεύτικα, αλλά µέσα από την καρδιά τους. Μοιράζονται τη στενοχώρια και τη χαρά σου ανυπόκριτα. ∆εν ...οχυρώνονται πίσω από επαγγέλµατα, ...κουστούµια, ψεύτικα φερσίµατα. Κι’ ο ένας νιώθει τον άλλο δικό του! Όπως παλιά. ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΚΑΙ... ΟΝΕΙΡΑ ΚΑΙ ∆ΟΥΛΕΙΑ! Σε καταλαβαίνω καλά, ακούραστε «εργάτη» των ∆ΟΛΙΩΤΙΚΩΝ φίλε Μήτσο, όταν γράφεις για τις δύσκολες οικονοµικά εποχές, που δεν επιτρέπουν να ονειρευόµαστε έργα πνοής για το χωριό µας. Σίγουρα στο ...θάλαµο ανάνηψης δεν ρωτάς πότε παίρνεις εξιτήριο, αλλά αν θα επιβιώσεις! Και εµείς εκεί βρισκόµαστε τώρα. Όµως αυτό το χωριό, το όµορφο ∆ολό, δεν αξίζει να αφανισθεί. Και κάποιοι πρέπει να ...ονειρεύονται αλλά και να δουλέψουν γι’ αυτό. Και να πάνε κόντρα στο χρόνο και στις συνθήκες. Και αυτοί κυρίως είναι οι Νέοι µας. Τους έχουµε εµπιστοσύνη και περιµένουµε πολλά απ’ αυτούς. ∆ΗΜΑΡΧΕ, ΠΡΟΣΕΞΕ ΤΟ ΛΙΓΟ! Φίλε ∆ήµαρχε, κάποιοι δηµοτικοί σύµβουλοι πρέπει να καταλάβουν, ότι είναι .... διορατικοί Σύµβουλοι! Και εκπροσωπούν ΟΛΟΥΣ τους δηµότες του ∆ήµου στις συνεδριάσεις. Ψήφους δεν παίρνουν µόνο από τα χωριά τους. Είναι κάποιοι, όπως µαθαίνουµε, που συστηµατικά ανοίγουν το στόµα τους για να µιλήσουν µόνο για τα χωριά τους.

14

ΤΟΥ KΩΣTA ∆. ANAΣTAΣIOY Αυτό το κάνουν όµως οι Τοπικοί Πρόεδροι. Γι’ αυτό τους έχουµε. Ας µη το ξεχνούν αυτό. Κι’ αν το ξεχνούν... ξαναθύµησέ τους το, φίλε Κώστα. ... ΜΕΓΑΛΩΣΑΜΕ ΜΕ ΤΑ ∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ Έχεις δίκιο φίλε Μήτσο. Με τα ∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ ...µεγαλώσαµε και ...γεράσαµε µαζί τους! Και µαζί τους µοιραστήκαµε, πολλές φορές, τα πάντα. Χαρές, λύπες, ευτυχίες, δυστυχίες, γέλια, δάκρυα, τις πιο ωραίες και τις πιο άσχηµες στιγµές µας. Ακόµα και τη... σιωπή µας. ΑΣ ΜΗ ΚΑΤΑΝΤΗΣΟΥΝ ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΜΑΣ ... ΑΠΕΡΑΝΤΑ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΑ Κάτι πρέπει να γίνει. Η Πολιτεία πρώτα αλλά και η ∆ηµοτική αρχή, όσο της αναλογεί και µε τα µέσα που διαθέτει, πρέπει να φροντίσουν να κρατήσουν ζωντανά τα χωριά. Γιατί µε νέους που φεύγουν, µε γέρους παρατηµένους στη µοναξιά και την αρρώστεια τους, µε τόπους εγκαταλελειµµένους και ξεχασµένους να τους ρηµάζουν οι λεηλασίες, θα καταντήσουν τα χωριά µας απέραντα νεκροταφεία. Αυτό θέλουµε; Να τα εξαφανίσουµε από το χάρτη; ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ. ΛΥΣΕΙΣ ΨΑΧΝΟΥΜΕ! Εντάξει, προβλήµατα υπήρχαν και υπάρχουν περισσότερα στο χωριό, από την ώρα που καταργηθήκαµε σαν διευρυµένη Κοινότητα, παρά τις φιλότιµες προσπάθειες της ∆ηµοτικής αρχής. Όµως ας µη καθόµαστε µε σταυρωµένα τα χέρια να... κλαί-

µε τη µοίρα µας και να ...κριτικάρουµε στη ρούγα! Για όλα τα προβλήµατα, ακόµα και σε δύσκολες εποχές, όπως σήµερα, υπάρχουν λύσεις. Μικρές ή µεγαλύτερες. Αρκεί να δραστηριοποιηθούµε και να τις διεκδικήσουµε. ∆εν πρόκειται κανείς να µας τις χαρίσει! ΝΙΚΟ ΣΟΥ ΧΡΩΣΤΑΜΕ ΠΟΛΛΑ Ένας ακούραστος «Πνευµατικός Εργάτης» του Πωγωνίου αλλά και του χωριού µς ειδικότερα είναι ο αγαπητός σ’ όλους Νίκος Υφαντής. Που µε τον πατριωτικό, περιγραφικό του λόγο, την καλοσύνη, την ανθρωπιά του, αλλά και την προσφορά του µέσα από το ανεξάντλητο συγγραφικό του έργο, αποτελεί διαχρονικά, πρότυπο µίµησης για όλους. Ιδιαίτερα τους Νέους. Νίκο, σου χρωστάµε πολλά. Και στα ανταποδίδουµε µε την Αγάπη και το Σεβασµό µας. Νάσαι πάντα καλά. ...ΜΑΣΑΕΙ Η ΚΑΤΣΙΚΑ ΤΑΡΑΜΑ; Κάποιο πουλάκι µου... σφύριξε ότι ετοιµάζεται για υποψήφιος ∆ήµαρχος Βέρος Πωγωνίσιος. Ήδη ξεκίνησε και επαφές, για στελέχωση ψηφοδελτίων... Του Καψάλη όµως δεν του ιδρώνει το αυτί!... Γιατί η ...κατσίκα δεν µασάει ταραµά! ΤΑ ∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ ΕΙΝΑΙ Η ΦΩΝΗ ΜΑΣ! Φίλε συγχωριανέ, όπου γης. Βοήθησε µε τον τρόπο σου, στον εµπλουτισµό της ύλης της εφηµερίδας. Γράψε κάτι από την Ιστορία

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ... ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ Μπήκε το καλοκαιράκι και το ∆ολό µας θα ξαναποκτήσει ζωή για λίγες µέρες. Από κείνους που έρχονται παραθεριστές ή προσκυνητές, ή να ανάψουν ένα κεράκι στον Άι Νικόλα ή στον Άι Γιάννη, σε κάποιον δικό τους. Αλλά και από εκείνους πούρχονται να συναντήσουν τις αναµνήσεις τους, ή να ... αφουγκραστούν τα κρυµµένα µυστικά τους µέσα στο χρόνο. Και να ... ανταµώσουν ιστορίες στο πατρικό τους σπίτι. Και θύµησες. Και νοσταλγίες. Σ’ αυτό το σπίτι, που κρατήθηκε όρθιο και ζωντανό πολλές φορές µε υστέρηµα και θυσίες. Ή σ’ αυτό που έγινε σωρό από πέτρες. Όπου στα χαλάσµατα ανταµώνει η ιστορία µε τη θύµηση. Μνήµη κι’ ανάµνηση µαζί! Καλή αντάµωση χωριανοί!

«∆OΛIΩTIKA» Όργανο του Eκπολιτιστικού Συλλόγου ∆ολού Iωαννίνων

Aπολλωνίας 21 T.K. 4523 32 Tηλ. 26510 44558 E-mail: [email protected] Yπεύθυνος έκδοσης: Μποντίνης Ιωάννης Πρόεδρος Συλλόγου ∆ολού Πωγωνίου

Υπεύθυνος σύνταξης: Μποντίνης Γεώργιος Απολλωνίας 21 - 45332 Ιωάννινα KΩ∆IKOΣ 4587 ΣYNTAKTIKH EΠITPOΠH Kώστας Mέξης Γεώργιος Μποντίνης Iωάννης Mποντίνης Xάρης Παπακώστας ∆έσποινα Πορίκη ∆ηµήτριος Πότσης Bασίλειος Xρήστου Eλευθέριος Φωτόπουλος Οι συνδροµές - συνεργασίες να αποστέλλονται στη ∆/νση: Mποντίνη Iωάννη Aπολλωνίας 21 T.K. 4523 32 Ιωάννινα Tηλ. 26510 44558 - Kιν. 6944214969 Xειρόγραφα που δηµοσιεύονται ή όχι, δεν επιστρέφονται. Oι ενυπόγραφες συνεργασίες εκφράζουν τις απόψεις εκείνων που υπογράφουν.

ΔΟΛΙΩΤΙΚΑ Β΄ 3μηνο 2017

Recommend Documents