ΠΛHPΩMENO TEΛOΣ
KΩ∆IKOΣ 094587
Tαχ. Γραφείο Iωαννίνων Aριθµός. Aδείας 14
ΠEPIO∆IKH EK∆OΣH ΠOΛITIΣTIKOY b ΣYΛΛOΓOY ∆OΛOY IΩANNINΩN b ETOΣ 33ο u AP. ΦYΛ. 130 u AΠPIΛIOΣ - MAΪOΣ - IOYNIOΣ 2016 TAX. ∆/NΣH: AΠOΛΛΩNIAΣ 21 u 45332 IΩANNINA u e-mail:
[email protected] u www.dolo.gr
∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ 2016 Το πρόγραµµα των εκδηλώσεων του καλοκαιριού 2016: ? Tρίτη 16 Αυγούστου, ώρα 11 π.µ.: Eκδήλωση τιµής στους δασκάλους µας από τους µαθητές. ? Tρίτη 16 Αυγούστου, ώρα 9.00 µ.µ.: Θεατρικό δρώµενο από την οµάδα “ΟΒΙΡΑ” . ? Tετάρτη 17 Αυγούστου: Το επίκεντρο των εκδηλώσεων θα είναι το “∆ΟΛΙΩΤΙΚΟ ΑΝΤΑΜΩΜΑ”», µε παραδοσιακό γλέντι και µε το συγκρότηµα του Κώστα Βέρδη.
Το πανηγύρι του Αγ. Χριστοφόρου στο ∆ολό
ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΕΡΒΑΣ Ο τόπος του ήταν το πάθος του Για µια ακόµη φορά χτύπησε πένθιµα η καµπάνα του Αη-Νικόλα στέλνοντας το λυπητερό µαντάτο στους ∆ολιώτες. Πέθανε ο Γιώργος Ζέρβας. Ο δικός µας Γιώργο Ζέρβας. Αντιλάλησαν τα µονοπάτια του λάκκου, οι βρύσες και η O Άγιος Xριστόφορος, Σκοτεινή, δάκρυσε η εικόνα έργο του Γ. Zέρβα του Αγίου Χριστοφόρου και µαζί της όλοι οι ∆ολιώτες. Τι να πρωτοθυµηθούµε από αυτόν τον άνθρωπο! Ότι και να πούµε είναι ελάχιστα γι’ αυτά που πλουσιοπάροχα µας πρόσφερε όλα τα χρόνια της ζωής του. ∆εν είναι δυνατόν εµείς, οι ∆ολιώτες, να µην αποχαιρετίσουµε µε λόγια αναγνώρισης και σεβασµού όπως * Συνέχεια στη 4η σελίδα
K O Y B E N TO Y ΛE Σ
Tου ∆HM. ΠOTΣH
ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΑ ΕΜΠΡΟΣ
ται, διαβάζοντας να γράφουν τόσοι χωριανοί, πρωτοφανή και ωραιότατα κείµενα, και αισθάνοµαι ότι η εφηµερίδα µας ξεκίνησε µια µεγάλη πορεία για εµπρός για τις 15-20 σελίδες και το εύχοµαι µε όλη µου την καρδιά. Θέλω όµως εδώ και λίγο καλοπροαίρετο... κουτσοµπολιό, για τους γράφοντας, χωρίς
Λαµπρές σελίδες διαβάσαµε στα ∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ στο τεύχος του Ιανουαρίου-Μαρτίου του 2016. Μπράβο µωρέ παιδιά ∆ολιώτικα και φίλοι του χωριού µας. Προσωπικά θερµά συγχαρητήρια σ’ όλους σας, πάντα µε υγεία, χαρά και µεγάλη αγάπη για το χωριό µας και ιδιαίτερα για την εφηµερίδα µας. Η χαρά µου δεν περιγράφε-
* Συνέχεια στη 2η σελίδα
9 Μαΐου 2016, γιορτάζει ο πολιούχος του ∆ολού Άγιος Χριστόφορος. Πλήθος επισκεπτών (που ήταν περισσότεροι από κάθε άλλη χρονιά) ανηφόρησαν και φέτος στο γραφικό εκκλησάκι που βρίσκεται στην κορυφή του βουνού Κουτσόκρανο σε υψόµετρο 1324 µ. Παρευρέθηκαν περίπου 75 άτοµα, κάθε ηλικίας από 7 µηνών έως και πάνω από 80
χρονών, χωριανοί, Βοστινιώτες, ξενιτεµένοι ∆ολιώτες από Αµερική και από πολλές περιοχές της χώρας µας, πολλοί φίλοι του ∆ολού και τα µέλη του πολυφωνικού συνόλου «Χαονία». Η ανάβαση που διαρκεί περίπου 1,5 ώρα (µε ενδιάµεσες στάσεις για ξεκού-
* Συνέχεια στη 2η σελίδα
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ - ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ Οι µαθητές του ∆ηµοτικού Σχολείου ∆ολού που φοίτησαν κατά τα σχολικά έτη 1951 έως 1967 διοργανώνουν εκδήλωση τιµής στους δασκάλους τους,
Παντελή Ζωίδη και Κώστα Κουκουλάρη. Η εκδήλωση θα γίνει στο ∆ολό την 16η του µηνός Αυγούστου 2016, και ώρα 11η π.µ. Μετά την εκδήλωση οι µαθητές θα παραθέσουν γεύµα στους δασκάλους τους στον κέντρο του Χριστόφορου. Παρακαλούµε η συνάντηση αυτή να είναι όσο το δυνατόν πολυπληθέστερη. (Ενδέχεται προ της εκδήλωσης και εφόσον βρεθεί διαθέσιµος ιερέας, να γίνει θεία λειτουργία).
IOYNIOΣ 2016
« ∆OΛ I Ω T I K A »
Το πανηγύρι του Αγ. Χριστοφόρου στο ∆ολό * Συνέχεια από την 1η σελίδα ραση ή απόλαυσης της θέας), αποζηµιώνει τον επισκέπτη µε τη θαυµάσια διαδροµή, µέσα από πλούσια βλάστηση προσφέροντας απεριόριστη θέα. Το µονοπάτι που είναι µε σήµανση και ο µεγάλος σταυρός που είχε βάψει πρόσφατα ο Ευριπίδης Ευαγγέλου διευκόλυναν την πρόσβαση προς την κορυφή. Μετά την τέλεση της θείας λειτουργίας, από τον παπα-Φάνη, προσφορά της Aδελφότητας Aµερικής, ακολούθησε η αρτοκλασία στο στέ-
γαστρο του εξωκλησιού, το καθιερωµένο λουκούµι και το κέρασµα του εορτάζοντος Φόρη Κωσταρά (τσίπουρο, τυριά, πίτες). Το πολυφωνικό σύνολο Χαονία, αποτελούµενο από τους Αλίκη Γκανά, Αλέξανδρο Λαµπρίδη, Χρήστο ∆ίπλα και Ουρανία Μπατσινίλα απέδωσε το τραγούδι «Kαλότυχα είναι τα βουνά» που (όπως ανέφεραν) το µάθανε από τη δική µας Φανή ∆ηµοπούλου.
Μετά τη λήψη των αναµνηστικών φωτογραφιών, ακολούθησε η κατάβαση, σε µικρότερο χρόνο βέβαια απ’ ότι η ανάβαση. Στην είσοδο του χωριού (όπως απαιτεί η παράδοση) περίµενε το δηµοτικό συγκρότηµα του Τάκη Λούκα, µαζί µε όσους δεν µπόρεσαν να ανέβουν στο εξωκλήσι και όλοι µαζί κατευθυνθήκαµε στο προαύλιο του καφενείου, όπου στήθηκε ένα µικρό γλέντι και χορός µέχρι αργά το µεσηµέρι. Στο συγκρότηµα του Τάκη Λούκα, συµµετείχε στο τραγού-
δι ο Βαγγέλης ∆άκας και ο γιος του Βασίλης στο κλαρίνο, που φαίνεται να εξελίσσεται σε µεγάλο ταλέντο. Στην ιστοσελίδα µας (www.dolo.gr) µπορείτε να δείτε περισσότερες φωτογραφίες και τα σχετικά βίντεο από τον Άγιο Χριστόφορο, το χορό και τα πολυφωνικά τραγούδια της «Χαονίας». Και του χρόνου! Γ.Μ.
2
K O Y BE N T O Y Λ E Σ * Συνέχεια από την 1η σελίδα όµως να µε παρεξηγήσουν και δεύτερο µου χρειάζεται εµένα προσωπικά για να εκπληρώσω τις υποχρεώσεις µου απέναντι στην εφηµερίδα µας. 1ο) Χρήστο Φωτόπουλο: 3η σελίδα (παλιές ιστορίες «Ο γελαδάρης»). Άργησες λίγο αγαπητέ µου Χρήστο να µας γράψεις. Ξέρω ότι θυµάσαι πολλά απ’ το ∆ολό, γι’ αυτό, πιστεύω ότι θα ξαναγράψεις. Προσωπικά σε χαιρετώ και σ’ ευχαριστώ. Ωραία και η φωτογραφία, αξίζει. 2ο) Παναγιώτη Παπαϊωάννου: 6η σελίδα (επιβίωση και ∆ηµοκρατία)Πεζοτράγουδα. Σε ευχαριστούµε πολύ για το ωραίο κείµενό σου και τώρα που τελειώνουν τα σχολεία, θα έχεις περισσότερο χρόνο για να µας ξαναγράψεις. Μου άρεσαν πολύ οι τελευταίες δύο σειρές: «Με αντάλλαγµα την αιώνια ∆ηµοκρατία της Εκκλησίας του ∆ήµου κ.τ.λ.». Νάσαι πάντα καλά. 3ο) Κώστα Κολέφα: 9η σελίδα (τα παιδικά µου χρόνια στο ∆ολό). Νάτος ο παιδικός µου φίλος από την (απάνω χώρα) άρχισε να ξαναγράφει. Τώρα που ξεκίνησες, ξέρω δεν πρόκειται να σταµατήσεις και έχεις να γράψεις αρκετά, απ’ αυτά που κάναµε µαζί στο χωριό, εκείνα τα µαύρα χρόνια, της φτώχειας, της πείνας και των πολέµων. Εγώ θυµάµαι αρκετά, αλλά δεν µπορώ να τα γράψω γιατί τα µάτια µου γεµίζουν δάκρυα... Τρώγαµε γκόρτσα, σούρβα, κράνα, κούµπουλα, µούρες και προπαντός (κάχτες) καρύδια, από τις ξένες καρυδιές και τις κοινοτικές, διότι εµείς δεν είχαµε, για να κρατηθούµε στη ζωή. Ωραίο και πολύ το κείµενό σου και σε ευχαριστούµε πολύ αξέχαστε φίλε. 4ο) Άγγελος Κούρος: 10η11η σελίδα (το αειθαλές ∆ολό και το πρώιµα ανοιξιάτικο ∆ολό). Τι να πω και τι να πρωτογράψω για σένα, αγαπητέ µου Άγγελε Κούρο; Ένα πολύ µεγά-
λο ευχαριστούµε, που κάλυψες έξι ολόκληρες στήλες. Επίσης µάθαµε πολλά πράγµατα για το χωριό µας, για την πανίδα και χλωρίδα του που λίγοι την γνωρίζανε και µερικοί την είχαµε ξεχάσει τόσα χρόνια µακριά απ’ το ∆ολό µας. Άγγελε, σε θέλουµε πάντα κοντά µας (και όλους τους νέους) για το µέλλον του χωριού µας και ιδιαίτερα για τα ∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ έτσι µπορεί να ζήσει το ∆ολό και η ιστορία του. Εµείς οι µεγαλύτεροι αργά-γρήγορα θα φύγουµε, το ∆ολό πρέπει πάντα να ζει. Νάσαι πάντα καλά και σε χαιρετώ. 5ο) Χριστόφορο Ράπτη: 12η σελίδα (Από τον Χριστόφορο... µια φωτογραφία στον Κουβαρά το 1944 και το ΘΥΜΑΜΑΙ ποίηση). Γεια σου ακούραστε και δραστήριε, µια ζωή. Φόρη µου, σε φιλώ µε πόνο ψυχής και σ’ ευχαριστούµε που ποτέ δεν µας ξεχνάς και πάντα αγαπάς το χωριό σου και τους χωριανούς σου. Πάντοτε γράφεις ακούραστος, γερό θυµητικό, από τα παιδικά σου χρόνια και µεγαλύτερος στην ηλικία από µένα. Και τι δεν µου θύµησες πάλι µε την φωτογραφία και µε έκανες να ... κλάψω. Αυτό το ποτάµι, κάθε καλοκαίρι, γέµιζε από παιδιά όχι µόνον απ’ το χωριό, από την Πωγωνιανή του Γυµνασίου και του Οικοτροφείου, για µπάνια και για ψάρεµα. Αυτά τα χρόνια του 1944 τα θυµούµαστε όλοι, σ’ αυτή την ηλικία, των 15-18 χρονών, χωρίς παπούτσια, ρούχα, χωρίς δρόµους, χωρίς φώτα και το σπουδαιότερο χωρίς... νερό! Το δώρο του Θεού το κουβαλούσαµε µε τις βαρέλες απ’ το βάθος του Κουβαρά, µε τα ζώα και στην πλάτη µας. Αυτό το ποτάµι για µας τα παιδιά, κάθε καλοκαίρι µας ανανέωνε, µας εµψύχωνε και µας σκλήρυνε στη ζωή να αγωνιστούµε και να επιζήσουµε, όπως και έγινε. Ένα µεγάλο ευχαριστώ, για τα κείµενά σου και δεύτερο για τα καλά σου λόγια που γράφεις πάντα για µένα. Νάσαι πάντα καλά, τα φιλιά
IOYNIOΣ 2016
« ∆OΛ I Ω T I K A »
3
ΓIΩPΓOΣ ZEPBAΣ – ΠPΩTOMAΪΣTΩP 1924-2016 τανε δειλινό, καλοκαίρι, κι από την ανοιχτή µπαλκονόπορτα έφταναν οι φωνές των παιδιών που έπαιζαν έξω στις πρασιές, γύρω από ένα µεγάλο συντριβάνι. Nα συνεχίζεται η ζωή έτσι, χωρίς να νοιάζεται κανείς αν την ίδια εκείνη στιγµή µπορούσε να χάνεται µια ύπαρξη πολύτιµη, µου φαινότανε ανυπόφορο. ∆εν είχα παρά να συµµαχήσω µε την ήττα». Έτσι βίωνε ο Oδυσσέας Eλύτης τον χαµό του Aνδρέα Eµπερίκου και το αναντικατάστατο της απώλειας του µεγάλου ποιητή, «που χάνονταν εδώ για να ξαναβρεθεί κερδισµένος αλλού, για πάντοτε, µέσα στους γαλάζιους ατµούς τ’ ουρανού και τις λευκές πέτρες». Bράδυ καλοκαιριού έφυγε πριν λίγες µέρες από τη ζωή, σε ηλικία 92 ετών (πώς να γράψεις «πλήρης ηµερών και έργων» για κάποιον που ακόµη –στην δέκατη δεκαετία της ζωής– έκανε σχέδια: στο χαρτί, και για το µέλλον) ένας γνήσιος δηµιουργός, αληθινός ποιητής, µία από τις πλέον εξέχουσες προσωπικότητες που γέννησε το ∆ολό και η Ήπειρος, που σηµάδεψε, µε το (εν πολλοίς απρόβλητο) έργο του και την ανιδιοτελή προσφορά στον τόπο και τον πολιτισµό του, το δεύτερο µισό του αιώνα που πέρασε. Πρωτοπόρος, οραµατιστής, αγωνιστής. Ένας από τους σηµαντικότερους αρχιτέκτονες της γενιάς του. O πρωτοµάστορας Γιώργος Zέρβας. O καλλιτέχνης, ο λαογράφος, ο στοχαστής. Bράδυ καλοκαιριού. Tα παιδιά –ευτυχώς– συνέχιζαν να παίζουν στις πλατείες και στις πρασιές, οι νέοι εξακολουθούσαν να αγκαλιάζονται και να ερωτεύονται. Xιλιάδες χρόνια τώρα ίδια η ζωή: µεγαλειώδης και τραγική µε γέννα και µε θάνατο. Mα πάντα «πόνος ανυπόφερτος». (Kάλβος). Aπόφοιτος του EMΠ, υπήρξε αγαπηµένος σπουδαστής των σηµαντικότερων Eλλήνων δασκάλων: των ζωγράφων
«Ή
Nίκου Eγγονόπουλου, Nίκου X΄΄κυριάκου-Γκίκα και Σπύρου Παπαλουκά· των αρχαιολόγων Aναστάσιου Oρλάνδου και ∆ηµήτρη Eυαγγελίδη· των αρχιτεκτόνων Παναγιώτη Mιχελή και Bασίλη Kουρεµένου. Kαι πέραν όλων του κορυφαίου ∆ηµήτρη Πικιώνη («βρε «παλιοηπειρώτη» εσύ θα µε τρελάνεις»...) του οποίου υπήρξε και Eπιµελητής (τιµή που είχαν µεγέθη όπως ο Eγγονόπουλος και ο Άρης Kωνσταντινίδης) αλλά και επαγγελµατικός συνεργάτης του επί σειρά ετών, συµµετέχοντας σε σηµαντικές µελέτες, όπως τα Έργα Aκροπόλεως και η διαµόρφωση του λόφου του Φιλοπάππου (‘54-’57), η Παιδική Xαρά Φιλοθέης (’61-’64) κ.α. Aπό το ∆ολό έφυγε µετανάστης µε την οικογένειά του, για Aθήνα, σε ηλικία 2 ετών, µα το έκλεισε για πάντα στην καρδιά του. Eπέστρεφε τακτικά στις σχολικές διακοπές, ενώ από τα φοιτητικά και πρώτα επαγγελµατικά χρόνια (δεκαετίες ’40 και ’50) «όργωσε» σπιθαµή προς σπιθαµή– µε τα πόδια, µε το µουλάρι, µε το Jeep – κυριολεκτικά όλη την Ήπειρο. Tην βίωσε, την µελέτησε, της πρόσφερε. Έδωσε όλη του την ψυχή χωρίς να περιµένει ανταλλάγµατα. Πικράθηκε... (φαίνεται να µην υπάρχει τίποτε πιο ύποπτο στο µυαλό των ανθρώπων από την ύψιστη ανιδιοτέλεια). Mια ολόκληρη εποχή –σε δύσκολους καιρούς µαζί µε τον παππού µου, τον αείµνηστο Θανόπουλο έβαζε το ∆ολό πάνω απ’ όλα· και από την καριέρα του, και από την ψυχική του ηρεµία και από την οικογένειά του ακόµη, αφιερώνοντας όλη την ενέργεια και τον χρόνο του για την προστασία, την αποκατάσταση και την πολιτισµική προβολή του τόπου. Eρευνητής και λάτρης της Παράδοσης σε κάθε της µορφή, ευρισκόµενος δεκαετίες µπροστά από τον καιρό του, στα πλαίσια της Mελέτης του για
την επιλογή και κήρυξη των παραδοσιακών οικισµών της Hπείρου, κατάφερε να συµπεριλάβει και το ∆ολό (µε επιµονή και δυσκολίες όπως µου έλεγε– το στήριξε στη χαράδρα) – µοναδικό χωριό στο Πωγώνι. «Έπρεπε να κηρυχθεί όλη η ενότητα» (Kακόλακος, Pοµπάτες, Mέβγελα, Φραστανά, Σταυροσκιάδι,
Tου ∆ηµήτρη Zέρβα ∆ρυµάδες) µου είχε εκµυστηρευτεί. «E, τότε δεν θα γλύτωνες, θα σε κυνήγαγαν εφτά χωριά» του είχα πει µεταξύ σοβαρού και αστείου. Παράλληλα διοργάνωνε εκδηλώσεις Πολιτισµού µε επίκεντρο το ∆ηµοτικό Tραγούδι, τους τοπικούς χορούς και την αναβίωση των εθίµων, εποχές που σχεδόν δεν υπήρχε δρόµος, εποχές που οτιδήποτε παραδοσιακό θεωρείτο στάσιµο και οπισθοδροµικό εποχές που άρχιζε η καταστροφή και η αλλοτρίωση στο όνοµα της δήθεν εξέλιξης και προόδου... Όταν η λέξη «διατηρητέο» σήµαινε... πόλεµο! Tο έργο του Γιώργου Zέρβα δεν περιορίστηκε, φυσικά, µόνο στην Ήπειρο. Aπλώνεται σε όλον τον ελληνικό χώρο. Aπό την Kρήτη µέχρι την Mακεδονία και από το Iόνιο µέχρι την Mυτιλήνη και την Pόδο, καλύπτοντας πλείστες ειδικότητες µορφές και κλίµακες: Aπό πόµολα για πόρτες και πόρτες µέχρι έπιπλα και διακοσµητικά µοτίβα από κρήνες, ξωκκλήσια και ναούς µέχρι υπαίθρια θέατρα και χώρους πολιτισµού· από εξοχικές κατοικίες και επαύλεις µέχρι ξενώνες και ξενοδοχεία από διαµορφώσεις κήπων και ελεύθερων χώρων µέχρι Πολεοδοµικές –χωροταξικές µελέτες και µελέτες Περιβαλλοντικών Eπιπτώσεων ευρύτερων περιοχών. Mελέτες πρότυπα. Πρωτοποριακές και πρωτότυπες αποτέλεσαν υπόδειγµα για τους µεταγενέστε-
ρους. Kαι πάντοτε µε σεβασµό στο περιβάλλον, στην ανθρώπινη κλίµακα και τις ιδιαιτερότητες του κάθε τόπου. «Mα αυτός θα έπρεπε να ’ναι ζάµπλουτος!» θα σκέφτονταν κάποιος... Aς ρωτήσουν τον... Πικιώνη για προσφορά, ανιδιοτέλεια, θυσία, ταπεινότητα, περιφρόνηση του χρήµατος, της προβολής και επίδειξης (ποτέ δεν έβαλε... ταµπέλα) και κυρίως για το πάθος, την λατρεία και την αφοσίωση στην δουλειά. Tην ερωτική σχέση, θα έλεγα. Tο ∆ολό, πάντως, ήταν µονίµως στη σκέψη του. Mέχρι πολυτελές Jeep είχε πάρει προσφάτως (70 χρόνια µετά το θρυλικό Willys) ειδικά για το ∆ολό! Για να µπορεί να µεταβαίνει άνετα χειµώνα-καλοκαίρι (οδηγούσε µέχρι τα 91). ∆εν τα κατάφερε. Mέχρι το τέλος επιµελείτο το βιβλίο της ξαδέλφης του Bασιλείας Kωσταρά που κι αυτή έφυγε πρόσφατα, διορθώνοντας, εµπλουτίζοντας, τελειοποιώντας το συνεχώς, απολαµβάνοντας την ενασχόληση. Σαν να µην ήθελε να τελειώσει... Ένα πόνηµα υπέροχο, γεµάτο µνήµες, αναµνήσεις, βιώµατα, λαογραφικά στοιχεία και χιούµορ που όταν εκδοθεί (σύντοµα πιστεύω) θα συγκινή-
IOYNIOΣ 2016
« ∆OΛ I Ω T I K A »
ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΕΡΒΑΣ σει. Tελευταίως µου ανέφερε ότι συνεχώς –κάθε νύχτα– έβλεπε στον ύπνο του το ∆ολό. ∆ιαίσθηση; Aς µου επιτραπεί εδώ να πω κι εγώ ένα δικό µου όνειρο λίγες ηµέρες πριν πεθάνει, όταν τίποτε ακόµη δεν προµήνυε το τέλος, αλλά τα χρόνια είχαν βαρύνει την πλάτη, περπατούσε πιο σκυφτός και... έχανε πόντους. «Όρθια την πλάτη πατέρα, ψηλά τους ώµους, σήκωσε το κεφάλι πατέρα! ∆εν είσαι δα και τόσο πιο κοντός από µένα...». Kαι όπως τον βοηθούσα να ορθώσει το κορµί υψώνονταν, υψώνονταν, υψώνονταν υπερφυσικά. Έµεινα άναυδος. «Eίσαι τέτοιος γίγαντας πατέρα και το κρύβεις; Πόσο µπόι µου ρίχνεις!!». Kαι υψώθηκε µέχρι τον Oυρανό. O πατέρας µου πέθανε στις 9 Iουνίου 2016 ανήµερα της Aναλήψεως. Συναισθηµατικοί-οικογενειακοί λόγοι οδήγησαν να ταφεί κοντά στο σπίτι του και τους οικείους του, ψηλά, στο επίσης ευλογηµένο αττικό χώµα της Πεντέλης, πάνω στο δοξασµένο µάρµαρο που τον συνδέει µε τα έργα του στην Aκρόπολη (µαζί µε το ∆ολό οι δύο µέγιστες αγάπες του –η τρίτη ίσως να ήµουν εγώ...) µέσα στο αττικό χρώµα, ατενίζοντας την Eλληνική Γραµµή του Περικλή Γιαννόπουλου και του Πικιώνη, από την κορυφή του Πεντελικού µέχρι τον Yµηττό και τη θάλασσα. Mέχρι την Aίγινα του Kαζαντζάκη και τη Σαλαµίνα του Σικελιανού. Σφοδρή προσωπική µου επιθυµία (σίγουρα και δική του) ήταν να επιστρέψει στην γενέθλια αγαπηµένη γη. Θα ήθελα η τελευταία διαδροµή να είναι από την εκκλησία του χωριού µας προς τον Άη-Γιάννη, µπροστά από τα πέτρινα σπίτια που τόσο αγάπησε, αυτά που σώθηκαν και στέκουν υπερήφανα, που µε ευγνωµοσύνη θα υποκλίνονταν στο πέρασµά του (λίγοι, νέοι τότε, σχεδόν παιδιά,
πήραν από τη µαγιά: ο Φόρης (Kωσταράς), ο Λάκης (Xρήστου), ο Bαγγέλης (∆άκας)– µε το Σαµαντάκα του Bαγγέλη αποχαιρέτησε η ποµπή το σπίτι πριν τη ταφή, ήταν και το τελευταίο τραγούδι που τραγούδησε ο πατέρας λίγες ηµέρες πριν). Nα περάσει και µπροστά απο τα κτίσµατα που δεν τα κατάφεραν, τις πεσµένες µάντρες και τις ξερολιθιές, να νιώσει το δάκρυ τους –lacrimae rerum– το δάκρυ της πέτρας, τα δάκρυα των λιθαριών. Για τον υµνητή της πέτρας. Για τον άνθρωπο του λιθαριού. Eυλογηµένο το έργο του. Kαλό ταξίδι ακριβέ, πρωτοπόρε οραµατιστή, ακούραστε και ασκητικέ δηµιουργέ, αγωνιστή ως την ύστατη ώρα. Tο ξέρω, είµαι σίγουρος, πως θα έρχεσαι συχνά, σαν όνειρο, να µε συντροφεύεις στην µοναξιά και το κενό που αφήνει η µεγάλη απώλεια, να µου παραστέκεσαι και να µε εµπνέεις να συνεχίσω όσα οραµατιστήκαµε, όσα επιθυµούσαµε, όσα αφήσαµε στη µέση. Aλλά ας το πει καλύτερα ο ποιητής, ο αγαπηµένος και των δυο µας: Ωραίε νεκρέ, µονάρχη εσύ του µυστικού ουρανού µου αστέρινε, ήρθες πάλι σ’ έφερε η νύχτα [...] Kαι σε κρατούσα όπως ποτέ δεν κράτησε µητέρα το πρωτογέννητο παιδί στην αγκαλιά της [...] Kι ήσουν ωραίος, όπως ποτέ κανένας έρωτάς µου δεν ήτανε στης νιότης µου τα χρόνια, και σώπαινες, όπως ποτέ δεν µίλησαν τ’ αηδόνια των ποιητών στα βάθη της καρδιάς µου.
4
ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΕΡΒΑΣ Ο τόπος του ήταν το πάθος του * Συνέχεια από την 1η σελίδα του πρέπει, τον άξιο χωριανό µας, Γιώργο Ζέρβα. Στην ψυχή και στην καρδιά όλων µας µένει χαραγµένη η µορφή του. Ο ήπιος χαρακτήρας του, η λιτότητα και η ευθύτητα του λόγου του, η πίστη στις απλές ανθρώπινες αξίες. Ήταν συµπαθής, σεµνός, ακούραστος εργάτης και απολάµβανε της αγάπης και της εκτίµησης όλων µας. Ήταν ένας άνθρωπος που αγαπούσε µε πάθος τον τόπο του. Κανείς δεν µπορεί να µείνει ασυγκίνητος από την έµπνευση και τις πρωτοβουλίες του να ζωντανέψει µνήµες, να διασώσει παραδόσεις, να βγάλει στην επιφάνεια τις βαθιές ρίζες της ιστορίας των ανθρώπων και της φύσης ώστε να διαιωνίσει το χρέος όλων µας απέναντι στον τόπο που µας γέννησε. Αξέχαστες σε όλους µας θα µείνουν οι πολιτισιτκές εκδηλώσεις που διοργάνωνε, τη δεκαετία του ’60, πραγµατικά πρωτοπόρες για την εποχή τους. Ο Γιώργο Ζέρβας ήταν ο άνθρωπος που οραµατίστηκε και πάλεψε µε όλες του τις δυνάµεις ώστε να πετύχει τον χαρακτηρισµό του χωριού µας ως
παραδοσιακό οικισµό, ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Σε ευχαριστούµε αγαπηµένε µας Γιώργο για όσα, µε την τέχνη σου και το ταλέντο σου, µας πρόσφερες. Σε ευχαριστούµε που οµόρφυνες τη ζωή µας. Θα µας λείψει η εργατικότητα, το πάθος σου, η ανιδιοτέλεια και η προσήλωσή σου στο κοινωνικό σου όραµα. Μα πιο πολύ θα µας λείψει το παράδειγµα ζωής που µας αφήνεις παρακαταθήκη. Τέτοιοι δάσκαλοι, τέτοιοι διανοούµενοι, τέτοια ελεύθερα πνεύµατα δεν πεθαίνουν ποτέ. Ζουν µέσα από τους συνεχιστές του έργου τους, ζουν µέσα από εκείνους που ακολουθούν το πρότυπο της ζωής τους. Εµείς οι ∆ολιώτες πονάµε πολύ για το χαµό σου αλλά αισθανόµαστε περήφανοι για την διαδροµή σου, για τη στάση ζωής σου, για την ποιότητα της προσωπικότητάς σου. Και, πάνω απ’ όλα, δικαιούνται να είναι υπερήφανοι για σένα οι πιο αγαπηµένοι σου, η Χαρά, η Ηρώ και ο ∆ηµήτρης, που έχουν το ξεχωριστό προνόµιο να σε έχουν πατέρα. Καλό σου ταξίδι αγαπηµένε µας και αλησµόνητε Γιώργο. Μαζί σου θα πάρεις την αγάπη
Kωστής Παλαµάς («H Πολιτεία και η Mοναξιά»)
Kαλό ταξίδι Aγαπηµένε, µοναδικέ Γιώργο Zέρβα, Πατέρα µου.
H ανέγερση της εκκλησίας του Aγίου Xριστοφόρου υπό την επίβλεψη του Γεωργίου Zέρβα. (Aπό το αρχείο του Xρήστου Φωτόπουλου)
IOYNIOΣ 2016 αι µόνον η λέξη τροµάζει
Κκαι παγώνει τον άνθρω-
πο. Ο τρόµος έχει κάτι το φοβερό, σε ξαφνιάζει, φέρνει τους ανθρώπους σε απόγνωση και δηµιουργεί πανικό, ανάλογα βέβαια, µε το µέγεθός του. Παλιότερα δεν υπήρχαν τέτοιες τροµοκρατικές επιθέσεις ή µπορώ να σας πω ότι σπάνιζαν. Και εάν γινόντουσαν, έπαιρναν θέση µεγάλου σηµαντικού γεγονότος, που ανάλογα εσχολιάζετο και αµέσως ετιµωρείτο ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΙΚΑ. ∆υστυχώς σήµερα στον 21ο αιώνα, οι τροµοκρατικές αυτές καταστάσεις και σε µεγάλη ποικιλία µορφών βίας, έγιναν ρουτίνα ή µάλλον σαν µια να πούµε επιδηµία στη χώρα µας. Και οι εφηµερίδες και τα µέσα ενηµερώσεως µας λένε: «Μια γυναίκα πανικόβλητη από την επίθεση δύο νεαρών προσπαθεί να κρατήσει την τσάντα της µε τα λεφτά, όµως την ρίχνουν κάτω, την σέρνουν πληγωµένη, απ’ τα κτυπήµατά τους και της παίρνουν τα χρήµατα και εξαφανίζονται». «Την ίδια ώρα σ’ άλλο µέρος, δεµένο γερά σε δυο καρέκλες το ηλικιωµένο ζευγάρι παρακολουθεί τους δύο µασκοφόρους, να σηκώνουν ό,τι βρίσκουν µέσα στο σπίτι τους, ό,τι δηλαδή µε κόπο και αγώνα πολλών ετών είχαν δηµιουργήσει». Και συνεχίζει η τηλεόραση στις ειδήσεις: «Μέσα σ’ ένα αεροπλάνο, ολόκληρο το πλήρωµά του πανικόβλητο µε κοµένη την ανάσα περιµένει µε το βλέµµα στραµµένο στο χέρι του τροµοκράτη, που κρατά αυτόµατο όπλο. Θα πατήσει τη σκανδάλη; Θα αφανιστούν εν ριπή οφθαλµού τόσες ψυχές χωρίς λόγο; Και περιµένουν θάρθει κάποια βοήθεια; Θα σωθούν; Και ο φόβος φτάνει πλέον στο αποκορύφωµα µε τον πρώτο νεκρό». Αυτά και πάρα πολλά άλλα παρόµοια φαινόµενα τρόµου και φόβου, εµφανίζονται καθηµερινά στη χώρα µας και σ’ ολόκληρο τον κόσµο, σε µια κοινωνία του αιώνα µου, µε πολιτισµένους ανθρώπους, µε πρόοδο, µε εργατικότητα, µε επιτεύγµατα τεράστια και τέλος µε πολιτισµό ελεύθερο και δηµοκρατικό, µε λίγα λόγια ότι... ανήκουµε στην Ευρώπη. Και διερωτάται κανείς:
« ∆OΛ I Ω T I K A »
TPOMOKPATIA «Πώς γίνεται; Πώς είναι δυνατόν µέσα αυτόν τον τίµιο, εργατικό, φιλειρηνικό και δηµοκρατικό κόσµο, όπου όλα κινούνται και γυρίζουν µε θαυµάσιο ρυθµό προόδου και µεγάλης ανάπτυξης, τι θέση έχει η τροµοκρατία, η κλεψιά, ο φόνος, ο βιασµός και τέλος οι ατελείωτοι πόλεµοι;» Μοιάζει η τροµοκρατία, σε µας τους Έλληνες σαν ένα ξένο σώµα, που ήρθε τόσο ξαφικά ανάµεσά µας, όπως η αγριάδα που φυτρώνει ανάµεσα στα στάχυα και δεν αφήνει πλέον να µεγαλώσουν και να καρπίσουν. Πού έχει ακουστεί, σήµερα να ανοίγονται σπίτια, στα έρηµα χωριά µας και εκκλησιές να ληστεύονται, στην κυριολεξία να την ξεγυµνώνουν, παίρνοντας τις καλύτερες και αρχαιότερες εικόνες; Τι γίνεται, πού φτάσαµε, τι πρέπει να κάνουµε για να γλιτώσουµε απ’ αυτή τη φοβερή κατάσταση; ∆υστυχώς δεν πρόκειται να γίνει τίποτα, αυτή είναι η άποψή µου και εξηγούµαι: Γέµισε η Πατρίδα µας εδώ και κάµποσα χρόνια µε παντός τύπου φυλές απ’ όλον τον κόσµο. Έγινε η χώρα µας µια νέα Βαβυλώνα που καθηµερινά φθείρεται, ηθικά, οικονοµικά και σιγά-σιγά κατατρώει παράκαιρα όλους µας και περισσότερο τις νέες µας γενιές. ∆ιεθνείς µαφιόζοι, χασισέµποροι και κάθε λογής τυχοδιώκτες, λωποδύτες, σωµατέµποροι και στυγεροί δολοφόνοι κυκλοφορούν παντού, και µένουν άπιαστοι και ατιµώρητοι. Και όταν τους πιάνουν µερικούς, οι νόµοι µας τους... χαϊδεύουν, ενώ πρέπει να τους τιµωρούν παραδειγµατικά και να τους στέλνουν αµέσως από κει που κατάγονται. Και περιµένω µε την σκέψη µου ότι αυτός ο λαός ο περήφανος, µαζί µε τους κυβερνώντες και την Εκκλησία θα µπορέσουµε να τινάξουµε από πάνω µας αυτόν τον καρκίνο που λέγεται τροµοκρατία, όπως έκαναν οι πρόγονοί µας και νίκησαν, µετά από 400 χρόνια φοβερής σκλαβιάς. Θα νικήσουµε και πάλι και θα δούµε την Πατρίδα µας, ξαναγενηµένη απ’ όλα αυτά, ελεύθερη, ειρηνική και δηµο-
κρατική. Και κάτι την τελευταία ώρα όπως γράφουν οι εφηµερίδες των Αθηνών. Μία απ’ αυτές στην 3η σελίδα, το Σάββατο 28 Μαΐου του 2016, έγραφε:
ΤΟΥ ∆ΗΜ. ΠΟΤΣΗ Συµφωνία για επιστροφή µεταναστών στις χώρες τους! «Το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και ο ∆ιεθνής Οργανισµός Μετανάστευσης, ΥΠΕΓΡΑΨΑΝ συµφωνία η οποία
5 αφορά την εφαρµογή υποβοηθούµενων εθελούσιων επιστροφών και µέτρων επανένταξης παράτυπων µεταναστών στις χώρες καταγωγής τους. Η συµφωνία θα ξεκινήσει να έχει ισχύ από την ερχόµενη Τετάρτη 1η Ιουνίου για τα επόµενα τρία χρόνια κ.τ.λ.». Τα κείµενα υπογράφει η κυρία Κάτια Νιόκαρη. Εύχοµαι ολόψυχα καλά αποτελέσµατα και σ’ όλους σας καλό καλοκαίρι πάντα µε υγεία και χαρά, και µην ξεχνάτε ποτέ το «Αντάµωµα των ∆ολιωτών» τον Αύγουστο. Γεια σας.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΣΚΟΠΕΥΤΗΣ (Η «λύση») ΣΤΟΧΟΣ: Η ΥΒΡΙΣ Το εξαρτηµένο ανακλαστικό του θανάτου Η ουράνια αυταπάτη Οι πωλητές θεών και «καπιταλιστικών» και «σοσιαλιστικών» παραδείσων στις λαϊκές της απελπισίας Οι έµποροι της αλλοτρίωσης Οι δολοφόνοι του αυτοσαρκασµού Τα σάλια των υπόδουλων του θεάµατος Οι πλυµένοι εγκέφαλοι Το καταχώνιασµα του Φωτός στις σκοτεινές µπίµ’τσες της αρρωστηµένης Λήθης Τα τσιάγκαλα των τεµενάδων της φρικαλέας υποδούλωσης Οι βόθροι της «αλήθειας» Η αλαζονεία των «σεσωσµένων» Τα µέλλοντα ποτάµια αίµατος και οι πλυµένες µπότες των θρησκειών Οι ιστοί της νύχτας των «σωτήρων» Οι αδίστακτοι του «καλού» και της «αγάπης» Οι κλέφτες και δεσµοφύλακες της σχόλης (του χρόνου και του χώρου) τουτέστιν του «ευ πράττειν και ευ ζην». «ΟΠΛΑ»: Η ΝΕΜΕΣΙΣ Το νότισµα στο δάσος Ο ασπροπάρης Το περπάτηµα του λύγκα Οι λάµιες των αβυσσαλέων χασµάτων Η ηδονή και ευδαιµονία της αληθούς δόξας υπέρ Έρωτος, νου, µορφών ωραίων και ακροαµάτων της παλλόµενης οβίρας (δονούµενο βάθος) του Σύµπαντος, της ισορροπίας του ηµιτόνου το όλου Όντος Οι λιµναίοι οικισµοί Το χώµα οι ρίζες Ο Επίκουρος Ο ∆ιόνυσος Ο γεωµετρικός τόπος της οργής των προσώπων, ήτοι Η οµόνοια «εν τοις πρακτοίς» Παναγιώτης Παπαϊωάννου
IOYNIOΣ 2016
« ∆OΛ I Ω T I K A »
“Όπως τα κλαδιά ενός δέντρου, έτσι µεγαλώνουν όλοι προς διαφορετικές κατευθύνσεις….. Μα οι ρίζες µας παραµένουν κοινές!”
Το γενεαλογικό µας δέντρο Το γενεαλογικό ή οικογενειακό δέντρο αποτελεί περιγραφική ή σχηµατική αναφορά στο σύνολο των γνωστών προγόνων ή απογόνων κάποιου ανθρώπου, καθώς και το διάγραµµα που τους εµφανίζει σε δενδρική δοµή µέχρι κάποιο όριο, είτε στο παρόν, είτε σε ιστορικό παρελθόν. Ο σκοπός του γενεαλογικού δέντρου είναι να αναδείξει συσχετισµούς και βαθµούς οικογενειακούς ή συγγένειας ανθρώπων. Σε αυτό µπορούν να καταγραφούν εκτός των ονοµάτων των απογόνων και πολλές άλλες πληροφορίες όπως ηµεροµηνίες γέννησης, θανάτου, βαπτίσεων, γάµων, τοποθεσίες και επαγγέλµατα. Η µεγαλύτερη επιτυχία σε ένα γενεαλογικό είναι να µπορέσει κανείς να καταγράψει όσο το δυνατόν περισσότερες γενιές, µε αποτέλεσµα να φτάσει πολλά χρόνια πίσω. Ένας ερευνητής µπορεί ν’ ανακαλύψει και να µελετήσει µέσα από ένα γενεαλογικό απίστευτα πράγµατα, σχεδόν ατελείωτα, µα για έναν καταγεγραµµένο είναι ΤΟ ∆ΕΝΤΡΟ ΤΟΥ! Είναι οι πρόγονοι, είναι το σόι, είναι οι συγγένειες που αγνοούσε, είναι η καταγωγή του! Μέσω της εφηµερίδας µας «∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ» ξεκινάµε µια προσπάθεια καταγραφής των γενεαλογικών δέντρων των οικογενειών του ∆ολού. Ο Νίκος Υφαντής στο Α΄ µέρος του βιβλίου του «το ∆ολό στο Πωγώνι», καταγράφει µε πάρα πολλά στοιχεία το γενεολόγιο των ∆ολιωτών, ξεκινώντας από τις πρώτες οικογένειες που εγκαταστάθηκαν στο ∆ολό και καταλήγοντας στα γενεαλογικά δέντρα των ∆ολιωτών. Το γενεολόγιο όµως αυτό απαιτεί ενηµέρωση, για να συµπληρωθεί µε την καταγραφή των επόµενων γενεών. Σχετικό βοήθηµα, όσον αφορά τους προγόνους µας υπάρχει στα γενεολογικά δέντρα που επιµελήθηκε ο αξέχαστος ∆ηµήτρης Σακελλάριος. Όπως αναφέρει ο Xριστόφορος Pάπτης στη σελίδα 12 και ο Γιώργος Zιάγκος παλαιότερα είχε ασχοληθεί µε το γενεαλογικό των ∆ολιωτών. Με αυτά σαν οδηγούς η αρχή γίνεται µε τη δηµοσίευση του γενεαλογικού δέντρου της δικής µου οικογένειας και παράλληλα ζητάµε από τους συγχωριανούς µας να µας στείλουν στη Σύνταξη το δικό τους γενεαλογικό δέντρο και παρατηρήσεις – συµπληρώσεις – διορθώσεις του παρόντος. Στόχος µας είναι µε την ολοκλήρωση όλων των γενεαλογικών δέντρων των ∆ολιωτών να προκύψει ενηµερωµένο το γενεαλόγιο των ∆ολιωτών.
Γραµµική σύνθεση του γενεαλογικού δέντρου Παναγιώτη Λατσούνα του Αντωνίου (έτος γεννήσεως 1856)
6
IOYNIOΣ 2016
« ∆OΛ I Ω T I K A »
Kοινωνικά
Ανάσταση στο ∆ολό Με κατάνυξη και λαµπρότητα γιορτάστηκε και φέτος στο χωριό µας η Ανάσταση του Θεανθρώπου. Αρκετοί ήταν οι πιστοί (µόνιµοι κάτοικοι και ξενιτεµένοι) που συγκεντρώθηκαν στο προαύλιο χώρο της εκκλησίας, κάτω από την ανθισµένη καστανιά, µε τις λαµπάδες τους, για να παρακολουθήσουν το τελετουργικό του Μεγάλου Σαββάτου, ψάλλοντας µαζί µε τον παππά Βασίλη το Χριστός Ανέστη και τις καµπάνες να ηχούν χαρµόσυνα. Μετά το πέρας της τελετής όλοι οι χωριανοί αντάλλαξαν ευχές και αποχώρησαν για τα σπίτια τους για την πατροπαράδοτη µαγειρίτσα. Ένα µεγάλο µπράβο σε όλους όσους κατάφεραν, παρά τις δυσκολίες της εποχής που βιώνουµε όλοι µας, να γιορτάσουν την νεκρανάσταση του Θεανθρώπου στο αγαπηµένο µας ∆ολό, δίνοντας ζωή στο χωριό της καρδιάς µας.
7
Γεννήσεις – Ο Θωµάς Νάστος (γιος του Αλέκου και της Χρύσας και εγγονός του Γιώργου και της Σταυρούλας) και η σύζυγός του Λίτσα Χριστοδούλου απέκτησαν κοριτσάκι. – Ο ∆ηµήτρης Αντωνίου (γιός του Γιάννη και της Βάσως και εγγονός του Ηρακλή και της Λίτσας Βραβορίτη) και η σύζυγός του Κατερίνα Βασιλείου απέκτησαν αγόρι.
Στους ευτυχισµένους γονείς, παππούδες και γιαγιάδες ευχόµαστε να τους ζήσει Βαπτίσεις
Η θεωρία του Bαδίσµατος ΠAPAΣKEYH βράδυ και στον πρώτο όροφο ενός νεοκλασικού στην πλατεία Εξαρχείων ο Βασίλης µας εξασφάλισε µια θέση στην πρεµιέρα του θεατρικού έργου που ανέβασε µε την (θεατρική) του οµάδα ΟΝΕΙΡΟ∆ΡΑΜΑ. Το έργο; THE WALKING THEORY, ελληνιστί «Η θεωρία του Βαδίσµατος» του Γάλλου φιλοσόφου, διανοητή και θεµελιωτή του ρεαλισµού στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία Ονορέ ντε Μπαλζάκ!! ΣTHN ΘEΩPIA του βαδίσµατος ο Μπαλζάκ πραγµατεύεται την παρατήρηση της κίνησης και του βαδίσµατος γενικότερα, ανάγοντάς τα σε πρότυπα κοινωνικής θέσης και ανθρώπινης συµπεριφοράς. Αυτά τα «πρότυπα» ο Βασίλης µε την οµάδα του «αποτυπώνουν» στην σκηνή. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά και το flyer της παράστασης «Η οµάδα ΟΝΕΙΡΟ∆ΡΑΜΑ µεταφέρει αυτόν τον σαρκασµό (σηµ.: του Μπαλζάκ) σε ένα τρελό παρτυ όπου θεατές και performers θα αναγνωρίσουν στοιχεία του εαυτού τους διασκεδάζοντας». ΗTAN η πρώτη φορά που έβλεπα τον Βασίλη στον χώρο της εργασίας του και γνώρισα το επαγγελµατικό του πρόσωπο επι σκηνής. Γεµάτος ενέργεια, απέδωσε σίγουρα περισσότερο από το 100% και µας παρέσυρε
σε ένα τρελό γαιτανάκι συναισθηµάτων, όπου ο προβληµατισµός για την σύγχρονη πραγµατικότητα διαδέχονταν διαστήµατα γέλιου και ανακούφισης. Αλληλεπιδρώντας µε το κοινό δηµιούργησε εκείνο το «δέσιµο» που σχηµατίζεται στο θέατρο µεταξύ ηθοποιών και κοινού που βιώνεται µεν σε µια παράσταση θεάτρου αλλα πολύ δύσκολα περιγράφεται µε λόγια. ΤO MONO σίγουρο είναι οτι µετά την παράσταση φύγαµε µε ίση δόση χαµόγελου και προβληµατισµού, διαπιστώνοντας πόσο σύγχρονος είναι ο Μπαλζάκ στις µέρες µας. Το ακόµη πιο σίγουρο είναι οτι η οµάδα ΟΝΕΙΡΟ∆ΡΑΜΑ κέρδισε νέους φανατικούς θεατές σε επόµενες παραστάσεις. Η BPA∆YA συνεχίστηκε µεταξύ ∆ολιωτών σε ένα τσιπουράδικο κοντά στην πλατεία εξαρχείων, οπου αν και µακριά απο το χωριό, όλοι νοιώθαµε σαν να µην έχει περάσει µια ηµέρα απο εκείνη την στιγµή που χαιρετηθήκαµε στην πλατεία το περσυνό καλοκαίρι, λίγες µέρες µετά το πανηγύρι. ΚAΛH ΣYNEXEIA λοιπόν στην οµάδα ΟΝΕΙΡΟ∆ΡΑΜΑ και µε το καλό να ξανασυναντηθούµε και φέτος κάτω από την καστανιά!! Βασίλης Ξυνόγαλος
– Στις 26 Ιουνίου 2016 στα Γιάννενα ο Θωµάς Υφαντής (γιος του Νίκου και της Μαίρης) και η σύζυγός του Κατερίνα Αντωνίου βάπτισαν το κοριτσάκι τους και του έδωσαν το όνοµα Ισµήνη. Στους ευτυχείς γονείς και παππούδες ευχόµαστε να τους ζήσει. Θάνατοι – Απεβίωσε στην Αθήνα στις 9 Iουνίου 2016, όπου και ανα-
ΠPOΣΦOPEΣ ΣTHN EKKΛHΣIA –
H οικογένεια Σπύρου Kωσταρά, στη µνήµη συζύγου, µητέρας και γιαγιάς Bασικείας 200 ευρώ. – Πότσης Hλίας 100 ευρώ. – ∆ερµιτζάκης Iωάννης στον Άγιο Xριστόφορο 120 ευρώ. – H Aδελφότητα ∆ολιωτών Aµερικής για την αρτοκλασία Aγίου Xριστοφόρου 200 δολλάρια. – Mουστόπουλος Xρήστος στη µνήµη των γονέων του ∆ηµητρίου και Λευκοθέας και θείου του Xριστόφορου Mούστου 100 δολλάρια.
EMBAΣMATA ΓIA THN EKKΛHΣIA TPAΠEZA ΠEIPAIΩΣ: Aριθ. Λογ/σµού GR 5101713000006300010064720 (∆άκας Eυάγγελος & Kούρος Παναγιώτης)
παύθηκε, ο Γεώργιος Ζέρβας – Απεβίωσε στην Αθήνα, όπου και αναπαύθηκε ο Βασίλειος Κόκκοτας του Παναγιώτη και της Λίτσας Παγούνη – Απεβίωσε στην Αθήνα, όπου και αναπαύθηκε ο Κώστας Ζωΐδης του Γεωργίου – Απεβίωσε στο Νέο Ηράκλειο Αττικής στις 11 Ιανουαρίου 2016 η Ελευθερία Σιούλα, όπου και αναπαύθηκε.
Εκφράζουµε τα θερµά µας συλλυπητήρια στους οικείους τους Μνηµόσυνα – Στο Νέο Ηράκλειο Αττικής στις 21 Φεβρουαρίου 2016, έγινε το 40ήµερο µνηµόσυνο της Ελευθερίας Σιούλα. – Έγινε στο Aγρίνιο το ετήσιο µνηµόσυνο της Aλέκας Kωσταρά - Πέγιου. Ας είναι αιωνία η µνήµη τους Ανακοµιδή οστών Την Κυριακή 15-5-2016 έγινε στο ∆ολό η ανακοµιδή των οστών της Λευκοθέας Γεωργίου Ζωΐδη από τα παιδιά της Νικόλαο και Χριστόφορο.
NEOI EΠIΣTHMONEΣ – H Mαρία Mάνου του Γιώργου
και
της
Pίτας
Kιτσανού, πήρε το πτυχίο της Mαθηµατικής
Σχολής
του
Πανεπιστηµίου Iωαννίνων. Eυχόµαστε καλή σταδιοδροµία µε υγεία και επιτυχία στη ζωή της.
ΡΙΞΑΝΕ ΛΑ∆Ι ΣΤΟ ΛΥΧΝΑΡΙ – Πότσης Σπυρίδων Kων. 100 – Τζίµου Βασιλεία 20 – Τσατσούλη Ευτυχία 20 – Τσάµης Χριστόφορος 50 – Ζωγράφος Κων/νος 50 – Καρακίτσου βασιλική 50 – Ζωΐδη ∆ιώνη 30 Σας ευχαριστούµε όλους θερµά και ευχόµαστε να υπάρξουν µιµητές τους.
IOYNIOΣ 2016
« ∆OΛ I Ω T I K A »
Σκέψεις - Σχόλια Στον Άγιο Η επίσκεψη στο ξωκλήσι του Αγίου Χριστοφόρου, µε την ευκαιρία της γιορτής του, µας φανέρωσε τις φθορές του χειµώνα στην παλιά στέγη του και στην τοιχοποιία. Η επισκευή της λοιπόν καθίσταται αναγκαία. Για το λόγο αυτό, η εκκλησιαστική επιτροπή, ανέλαβε δράση. Η δυσκολία όµως της µεταφοράς των υλικών καθυστερεί τις εργασίες. Βλέπετε µεγάλα φορτηγά ζώα (µουλάρια και άλογα) είναι σπάνιο είδος τουλάχιστον στην περιοχή µας. Κατά τ’ άλλα, την ηµέρα αυτή, όλα ήταν στην εντέλεια. Καθαρό και περιποιηµένο το ξωκλήσι και ο περιβάλλον χώρος από τις γυναίκες του χωριού (Άννα, Κατερίνα και Ντίνα), ασπρισµένος και ο µεγάλος σταυρός (του Γιώργου Τζίµου), από τον ελαιοχρωµατιστή µας Ευριπίδη. Στην πανέµορφη αυτή τοποθεσία που τα πάντα γύρω σου µαρτυρούν τη δόξα του ∆ηµιουργού, παραβρέθηκαν εκτός των χωριανών µας και πολλοί ξένοι. Όσοι δε έρχονταν για πρώτη φορά και ήταν ιδιαίτερα αρκετοί, έµειναν κατενθουσιασµένοι και ξαφνιασµένοι. Τελευταία στιγµή προ της έκδοσης, ένα γκρουπ από εννέα φορτηγά ζώα (µουλάρια), µε τον οδηγό τους, ανέλαβαν την µεταφορά των απαιτούµενων υλικών. Σε λίγο, σειρά θα έχει ο πρωτοµάστορας Πάνο-Κούρος. Όλα λοιπόν µπορούν να γίνουν (εκτός του σπανού τα γένια), αρκεί να υπάρχει θέληση και απόφαση. Αυτά που χαρακτηρίζουν και τους λιγοστούς µας κατοίκους. Χρωστάµε πολλά σε αυτούς τους ανθρώπους που κατορθώνουν να δίνουν λύσεις στα καθηµερινά προβλήµατα που ανακύπτουν, και κατορθώνουν να έχουν το χωριό µας λειτουργικό και να µη του λείπει τίποτε. Τους ευχαριστούµε πολύ γι’αυτά που προσφέρουν. Να ξέρουν πως κι εµείς τους σκεπτόµαστε
πάντα µε αγάπη. Να είναι πάντα καλά. INTERNET ΣΤΟ ∆ΟΛΟ Η σύγχρονη τεχνολογία δεν ήταν δυνατόν να µη φτάσει και µέχρι το χωριό µας. Έτσι για να έχουµε τη δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο (INTERNET) έγινε η εγκατάσταση του απαιτούµενου δικτύου. Ερχόµενοι λοιπόν στο χωριό, προµηθευτείτε τα απαραίτητα για τη σύνδεση - χρήση του. Απευθύνοµαι ιδιαίτερα σε αυτούς που το χρησιµοποιούν για επαγγελµατικούς λόγους και όχι στους εξαρτηµένους εφήβους. Το ∆ιαδίκτυο είναι µια πολύτιµη πηγή γνώσης, ένα εργαλείο ενηµέρωσης, ροής πληροφόρησης, επικοινωνίας, διασκέδασης. Γνωρίζουµε όµως ήδη τα σηµαντικά προβλήµατα που µπορούν να προκύψουν από την αλόγιστη χρήση και από την έλλειψη ενηµέρωσης και πληροφόρησης, ιδιαίτερα σε ότι αφορά τις ευαίσθητες ηλικίες. Και γι αυτό πρέπει να είµαστε πάρα πολύ προσεκτικοί και ευαισθητοποιηµένοι. Ιδιαίτερα για τους γονείς προτείνεται ο ορισµός οικογενειακών κανόνων χρήσης του υπολογιστή και του διαδικτύου, κανόνες που αφορούν και τους ίδιους τους γονείς. Σε κάθε περίπτωση, χωρίς πανικό και ενοχές, µπορείτε να έρθετε σε επαφή µε ειδικούς για παροχή βοήθειας και συµβουλές ώστε να προλάβετε ή να αντιµετωπίσετε σχετικά προβλήµατα Συµπεραίνοντας. Το θέµα είναι να ελέγχεις τον εαυτό σου και να καταλαβαίνεις πότε υπερβαίνεις το κανονικό. Αν δεν τα νιώθεις αυτά τότε έχεις αρχίσει να επηρεάζεσαι και να «αυτοκαταστρέφεσαι»… χωρίς να το καταλαβαίνεις
*** Η ανεξέλεγκτη βλάστηση µέσα και γύρω από το χωριό, έχει σαν συνέπεια να κρύβει το χωριό και να µη µπορείς να
8
AΠO TON A∆OΛO-∆OΛIΩTH αντικρίσεις σχεδόν ούτε ένα σπίτι. ∆εν υπάρχει πλέον γενική άποψη του ∆ολού και αυτό είναι πολύ δυσάρεστο. Όλοι φαντάζοµαι θα το έχετε παρατηρήσει. Απαιτείται λοιπόν µια «εκστρατεία». Να ξεκινήσουµε όλοι µαζί, µικροί και µεγάλοι, τώρα το καλοκαίρι, να κόψουµε και να κλαδέψουµε τα άχρηστα δέντρα πρώτα από τις αυλές µας, τα οικόπεδα και συνέχεια από τους κοινόχρηστους χώρους. Επίσης να περιορίσουµε τη βλάστηση των χρήσιµων δέντρων κλαδεύοντάς τα. Σε αυτή την προσπάθεια ίσως θα µπορούσε και ο Αγροτικός µας σύλλογος να συνδράµει. Όσο αδιαφορούµε τόσο η κατάσταση χειροτερεύει. Ας αποφασίσουµε ΤΩΡΑ. Ας γίνει λοιπόν µια διαλογή χρήσιµων και άχρηστων, να δώσουµε φως και αέρα για να «αναπνεύσει» τέλος πάντων το χωριό. *** Το ίδιο περιποίηση και φροντίδα χρειάζονται και τα µονοπάτια που οδηγούν στο λάκκο (Βρύσες, Πωγωνιανή), και Ξυλογιόφυρο. Είναι γνωστά εγκαταλειµµένα µονοπάτια, µάλιστα επισκέψιµα από πολλούς και αυτό είναι ίσως και το χειρότερο για την άσχηµη εικόνα και κακή εντύπωση που προξενούν στους επισκέπτες. Καλό θα ήταν οι νεολαίοι µας να πάρουν την πρωτοβουλία και να παρακινήσουν και µας τους υπόλοιπους. *** Αντίθετη η εικόνα των καλλιεργηµένων χωραφιών στην Παλιόµουρσα, Αγία Τριάδα και Κουβαρά, δείχνει νοικοκυρεµένο και ζωντανό χωριό. Ξεχωριστή η εικόνα της Παλιόµουρσας µε το αµπέλι, τα κηπευτικά και τα µποστάνια του Χριστόφορου που αποτελούν στολίδια της περιοχής. Ένας ακόµη πετυχηµένος κλάδος ενασχόλησης του Χριστόφορου που ελπίζω κι εφέτος να έχει επιτυχία ώστε να γευτούµε κι
εµείς τους νόστιµους και βιολογικούς καρπούς του. ΤΙΜΗ ΣΤΟΥΣ ∆ΑΣΚΑΛΟΥΣ ΜΑΣ Πολύ καλή η ιδέα και αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στους µαθητές του ∆ηµοτικού Σχολείου µας που διοργανώνουν εκδήλωση για να τιµήσουν, τουλάχιστον τους δικούς µας δασκάλους, τον Παντελή ΖωΪδη και Κώστα Κουκουλάρη, που δίδαξαν αλλά και προσέφεραν ποικίλες υπηρεσίες στο χωριό µας. Χαίροµαι ιδιαίτερα και είµαι πολύ συγκινηµένος σα µαθητής του Παντελή και σαν συνάδελφος και των δύο. Η προσφορά τους, τόσο του Παντελή Ζωίδη, όσο και αργότερα του Κώστα Κουκουλάρη, προσωπικά θεωρώ ότι ήταν πολύ µεγάλη. Με την πολύχρονη παραµονή τους στο χωριό και µε την συµπεριφορά τους στην καθηµερινότητα, την συµµετοχή τους στην κοινωνική ζωή και µε την καταδεκτικότητα και το υψηλό µορφωτικό επίπεδό τους προσπάθησαν να παρασύρουν προς τα πάνω τις ανθρώπινες συµπεριφορές και να βελτιώσουν την επικοινωνία µεταξύ των κατοίκων. Στον εκπαιδευτικό τοµέα, θεωρώ πως είχαν υπερβάλλει τον εαυτό τους και πως καλύτερα δεν µπορούσαν να γίνουν τα πράγµατα µε τα µέσα της εποχής.. Ως δάσκαλοι ενέπνεαν τους µαθητές, είχαν το χάρισµα της µεταδοτικότητας, ήταν πολύ αυστηροί και δίκαιοι στην κρίση τους. Από την άλλη πλευρά παρότρυναν τους γονείς των παιδιών να τα στείλουν στο Γυµνάσιο, όταν έβλεπαν ότι ο µαθητής είχε τα προσόντα. Τους εύχοµαι µέσα από την καρδιά µου, όπως ο Θεός τους χαρίζει υγεία και ό,τι πιο καλό, όµορφο και χαρούµενο στη ζωή τους. Να γνωρίζουν δε πως πάντα θα θυµόµαστε την προσφορά τους µε τις καλύτερες αναµνήσεις.
IOYNIOΣ 2016
« ∆OΛ I Ω T I K A »
9
Σκέψεις - Σχόλια ΚΕΙΜΗΛΙΑ ΠΟΥ ΧΑΝΟΝΤΑΙ ∆ιάσωση αρχειακού υλικού που αναφέρονται στην ιστορία και την πολιτιστική κληρονοµιά του τόπου µας. Ξεχασµένα ….. ά πάντα χρήσιµα Πολλές φορές διακοσµούµε τα σπίτια µας µε αντικείµενα που έφτασαν σε µας από τους προγόνους µας. ∆είχνουµε µε καµάρι στους επισκέπτες µια παλιά φορεσιά του παππού ή ένα υφαντό κέντηµα της γιαγιάς, ακόµη χειρόγραφα και έγγραφα, µελέτες, σηµειώσεις, που αφορούν τους δικούς µας, το χωριό µας και τους κατοίκους του. Οικογενειακά κειµήλια θα τα ονόµαζα, τα οποία για τους κατόχους τους πιθανόν να µην έχουν καµία οικονοµική αξία, παραµένει όµως ανεκτίµητη η συναισθηµατική τους αξία και αποτελούν ένα µοναδικό θησαυρό καθώς αναβιώνουν σκέψεις και συναισθήµατα ταξιδεύοντάς µας στην ιστορία του τόπου µας. Τέτοιο υλικό γνωρίζω ότι υπάρχει σε πολλά σεντούκια χωριανών µας που µένει στην αφάνεια, ίσως παραπεταµένο και που ενδέχεται πολλοί να µη γνωρίζουν και τη χρησιµότητά του. Το υλικό αυτό, έγγραφα και χειρόγραφα, και οτιδήποτε άλλο που αναφέρεται γενικότερα στην περιοχή µας, ο Σύλλογός µας αποφάσισε να το συγκεντρώσει µε σκοπό τη διάσωση, συντήρηση, και ταξινόµησή του ώστε να αποτελέσει ένα σπάνιο αρχειακό υλικό, απαραίτητο για έρευνα και µελέτη. Για το σκοπό αυτό, σας καλούµε και σας παρακαλούµε, όσοι από σας διαθέτετε τέτοια έγγραφα στοιχεία να µας τα παραχωρήσετε προσωρινά ώστε εµείς αφού τα φωτοτυπήσουµε και τα αρχειοθετήσουµε θα κρατήσουµε τα αντίγραφα και θα σας επιστρέψουµε τα πρωτότυπα. Με αυτόν τον τρόπο διασώζουµε το υλικό και παράλληλα πλουτίζουµε το αρχείο µας. Έχεις λοιπόν τέτοια αντικείµενα κρυµµένα και ξεχασµένα στο πατάρι και στην αποθήκη, βγάλτα από την αφάνεια, απάλλαξέ τα από τη σκόνη και δώσε τους πνοή ζωής. Με την πράξη σας αυτή να είστε σίγουροι πως προσφέρετε σπουδαία υλική αρωγή στον τόπο σας. Η καλοκαιρινή σας επίσκεψη στο χωριό ας συνοδεύεται και µε τέτοιου είδους δώρα.
Η εκκλησιαστική επιτροπή απογοητευµένη από τις µέχρι σήµερα αποτυχηµένες έρευνες των αρµοδίων για ανεύρεση τυχών κλοπιµαίων της εκκλησίας µας, άρχισε σιγά-σιγά την αντικατάστασή τους.
κτηρίζεται από µια καλλιτεχνική και Θεολογική δηµιουργία. Βέβαια δεν είµαι ειδικός για να διατυπώσω υπεύθυνη κρίση αλλά φαίνεται πολύ καθαρά πως το έργο προέρχεται από ταλαντούχο αγιογράφο µε καλλιτεχνικό χάρισµα. Προσωπικά αλλά και όχι µόνο εγώ, ξαφνιάστηκα, γιατί δεν γνώριζα το ταλέντο και τις γνώσεις που διαθέτει ο φίλος Λάκης σχετικά µε την αγιογραφία. Να λοιπόν και ένα επάγγελµα που έλειπε από το ∆ολιώτικο χώρο. Πολλά συγχαρητήρια αγαπητέ Λάκη. Ο Άγιος Χριστόφορος να σου εκπληρώνει κάθε σου όνειρο. Ευχές για καλή επιτυχία στις Πανελλήνιες από τον Πολιτιστικό Σύλλογο ∆ολού
H νέα εικόνα του Aγίου Xριστοφόρου
Αρχή έγινε από την εικόνα του Αγίου Χριστοφόρου που ήταν στο προσκυνητάρι. Στη θέση της ασηµένιας εικόνας, τοποθετήθηκε µια σεµνή, κατανυκτική και µε πνευµατικό κάλλος αγιογραφία του προστάτη µας. Κάποιος µοναχός έχει πει ότι η Αγιογραφία είναι «Η Τέχνη των Τεχνών». ∆εν έχει άδικο! Είναι µεγάλο Χάρισµα από το Θεό, η ικανότητα να αποτυπώνεις κατ’ ανθρώπινη δυνατότητα, µε χρώµατα πάνω σε ένα άψυχο αντικείµενο -το ξύλοτην µορφή ακόµη και του Ίδιου του Χριστού, της Θεοτόκου και τόσων άλλων Αγίων και να δίνεις δύναµη και ζωή στο άψυχο ξύλο. Ένα τέτοιο χάρισµα µας φανέρωσε ξαφνικά µε την αγιογραφία αυτής της εικόνας του Αγίου Χριστοφόρου, ο Λάκης Χρήστου. Όπως αποδεικνύεται πρόκειται για ταλαντούχο αγιογράφο, προικισµένο µε το ιδιαίτερο χάρισµα της απεικόνισης του Θείου. Κατόρθωσε µε πολύ µεγάλη επιτυχία να αποδώσει τα χαρακτηριστικά του εικονιζόµενου Αγίου µε τρόπο απλό και εύστοχο. Η εικόνα είναι λιτή, σεµνή και κατανοητή, όλα είναι φωτινά και ευδιάκριτα και χαρα-
Ευχόµαστε καλή επιτυχία, δύναµη και κουράγιο στα παιδιά του Χωριού µας, αλλά και σε όλους τους υποψηφίους που συµµετείχαν στις πανελλήνιες εξετάσεις. Αγαπηµένα µας παιδιά, οι πανελλήνιες εξετάσεις είναι από τις πρώτες «µάχες», που καλείστε να δώσετε στην ζωή σας αλλά και η αφετηρία για οριοθέτηση νέων στόχων και το ξεκίνηµα νέων προσπαθειών. Οπλιστείτε µε υποµονή, ψυχραιµία και ελπίδα για να φτάσετε στον στόχο σας. Είτε επιτύχετε όµως είτε όχι, θα πρέπει να έχετε πάντα κατά νου, ότι οι Πανελλήνιες είναι απλά µια στάση στην µεγάλη διαδροµή της ζωής σας. Ευχόµαστε να πετύχετε αυτό που προσδοκάτεκαι στις οικογένειες σας υγεία, κουράγιο για να σας στηρίζουν σε όλες σας τις επιλογές.” I.M.
Σωρεία διαρρήξεων στο ∆ολό Σε λίγες µόνο µέρες µέσα στο Απρίλιο έγιναν 10 διαρρήξεις σπιτιών, στο εξωκλήσι του Αγ. Ιωάννη και στο καφενείο του ∆ολού. Είναι το δεύτερο κύµα διαρρήξεων στο χωριό, µετά τη λεηλασία της εκκλησίας του Αγ. Νικολάου και παράλληλα τη διάρρηξη τριών σπιτιών. ∆ικαιολογηµένη η αγανάκτηση τόσο των λιγοστών µονίµων κατοίκων, οι οποίοι φοβούνται όχι µόνο για τις περιουσίες τους, αλλά και για την ίδια τους τη ζωή, όσο και για τους απόδηµους που λεηλατείται η περιουσία τους. Παρά τις εκκλήσεις του ∆ήµου και άλλων φορέων και παρά τις φιλότιµες προσπάθειες του Αστυνοµικού Τµήµατος ∆ελβινακίου, το πρόβληµα αντί να λυθεί επιδεινώνεται λόγω κυρίως έλλειψης προσωπικού για την σωστή αστυνόµευση της περιοχής και της διάλυσης του κλιµακίου της Πωγωνιανής. Ανάστατα είναι και όλα τα χωριά της µεθορίου και οι λιγοστοί κάτοικοι, ηλικιωµένοι κυρίως, νιώθουν εγκαταλειµµένοι από την πολιτεία, εξαιτίας της αδυναµίας επαρκούς αστυνόµευσης και των απανωτών κρουσµάτων κλοπών και διαρρήξεων. Θα πρέπει επιτέλους οι φορείς της πολιτείας να επέµβουν άµεσα, γιατί κινδυνεύουν και οι λιγοστοί µόνιµοι κάτοικοι. Γ.Μ.
Xωριανέ, Φίλε αναγνώστη, όσο η εφηµερίδα θα γράφεται από ελάχιστους, τόσο θα αποµακρύνεται από σένα. Γράψε τις αναµνήσεις, τα οράµατα, τον πόνο, την ελπίδα.
IOYNIOΣ 2016
« ∆OΛ I Ω T I K A »
10
ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΠΕΡΑΣΜΕΝΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΜΕΡΟΣ ΟΓ∆ΟΟ (Συνέχεια από το προηγούµενο) Οι δουλειές του σπιτιού Μα και στις δουλειές του σπιτιού βοηθούσαν τα παιδιά. Στο στρώσιµο και µάζεµα του τραπεζιού, στο ξεσκόνισµα, στο σκούπισµα και στο σφουγγάρισµα του σπιτιού. Και µη νοµίσετε ότι το σφουγγάρισµα ήταν εύκολη δουλειά, όπως τώρα που το περνάµε µε τη σφουγγαρίστρα και καθαρίσαµε. Τότε
δεν υπήρχαν µωσαϊκά, πλακάκια ή παρκέ. Τα πατώµατα ήταν ξύλινα. Φτιαγµένα µε τάβλες, ροκανισµένες από την πλάνη του ξυλουργού. Κάθε βροµιά, λεκές και πολύ περισσότερο λαδιά, ήταν πολύ δύσκολο να βγει. Κουβαλούσαµε νερό από τη στέρνα της εκκλησιάς (όσοι δεν είχαν στέρνα στο σπίτι τους). Βρέχαµε καλά µε µια σκούπα από χόρτα τις σανίδες του πατώµατος, για να µαλακώσει η βροµιά. Παίρναµε ύστερα µια σκληρή βούρτσα, που την πατούσα-
Aναδροµές...
Ηµέρα Αγίου Χριστοφόρου 1953 ή 54 (πανηγύρι). Πρώτος σέρνει το χορό ο Σπύρος Kαρακίτσος (καθηγητής στο Γυµνάσιο Πωγωνιανής) και ακολουθούν µαθητές του. (Aρχείο Bασιλικής Kαρακίτσου).
∆ολό, Μ. Σάββατο 3 Μαΐου 2002. Μετά την Ανάσταση (στις 8:00 µ.µ.). ∆ιακρίνονται καθιστοί από αριστερά: Xάρης Παπακώστας, ∆έσποινα και Nίκος Πορίκης, Φώτης και Xρήστος Kατσιλέρης. Όρθιοι: Έρη Mαργιόλη, Άγγελος Kούρος, Xριστόφορος και Nίκη Mποντίνη, Xρόνης Mαργιόλης, Γιώργος και Xριστόφορος Tζόβας.
µε από το πλάι µε το πόδι. Κουνώντας το πόδι µας µπρος πίσω, τρίβαµε µια-µια τις σανίδες του πατώµατος ρίχνοντας από λίγο νερό, έως ότου ιδούµε το ξύλο να κιτρινίζει, που σήµαινε ότι καθάρισε. Μετά ρίχναµε µπόλικο νερό και ξεπλέναµε µε τη σκούπα. Έπρεπε να στεγνώσει καλά και έπειτα να πατήσουµε το πάτωµα. Πολύς ο κόπος, αλλά µεγάλη η ευχαρίστηση όταν το βλέπαµε καθαρό. Έλεγε δε η νοικοκυρά µε περηφάνια: το έκανα (το πάτωµα) κίτρινο σαν το φλουρί. Κανόνες συµπεριφοράς.
διά πήγαιναν στο σχολείο αποκτούσαν άλλη συνήθεια για την καθαριότητα. Όλοι έπρεπε να έχουν καθαρά χέρια πόδια αυτιά , το πρόσωπο και τα νύχια κοµµένα. Όταν γίνονταν τα φρούτα τα παιδιά ορµούσαν στα δένδρα των άλλων και έκοβαν φρούτα για να φάνε. Αυτό όλοι σχεδόν το κάναµε και µάλιστα θεωρείτο και ανδραγάθηµα. Αυτό όµως απαγορεύτηκε µόλις πήγαµε στην πρώτη τάξη, και αλλοίµονο για τον δράστη αν έφτανε καταγγελία στο δάσκαλο για κάποια τέτοια πράξη.
Από τα πρώτα πράγµατα που µάθαµε ήταν πως έπρεπε να σεβόµαστε και να χαιρετάµε όποιον συναντούσαµε στο δρόµο, ανάλογα µε την περίοδο της ηµέρας, δηλαδή, να λέµε καληµέρα, χαίρεται, καλησπέρα ή καληνύχτα. Το ίδιο ίσχυε και όταν πηγαίναµε στο µαγαζί να ψωνίσουµε κάτι. Όταν µπαίναµε µέσα και όταν φεύγαµε έπρεπε να χαιρετήσουµε. Έπρεπε να µην τσακωνόµαστε µεταξύ µας ή µε οποιονδήποτε, και να µην πετάµε πέτρες ο ένας εναντίον του άλλου. Τότε ήταν σύνηθες να πετάµε πέτρες µεταξύ µας. Οι µικροτσακωµοί ξεσπούσαν συνήθως µετά από αγώνες ποδοσφαίρου ή άλλων παιχνιδιών µεταξύ των αντιπάλων. Φαίνεται πως από τότε ο χουλιγκανισµός είχε µπει στο ποδόσφαιρο. Με την έλλειψη τρεχούµενου νερού που υπήρχε στο χωριό, τα παιδιά τα έπλεναν οι µανάδες τους σπάνια. Όµως από τότε που τα παι-
Σηµείωση: Aν έχετε περισσότερες πληροφορίες, διορθώσεις ή δικές σας σκέψεις, καθώς και φωτογραφίες, γράψτε µας στο: ioabodinis@gmail. com ή στη διεύθυνση της εφηµερίδας µας «∆OΛIΩTIKA», Aπολλωνίας 21 45332 IΩANNINA. I.M.
«∆OΛIΩTIKA» Όργανο του Eκπολιτιστικού Συλλόγου ∆ολού Iωαννίνων
Aπολλωνίας 21 T.K. 4523 32 Tηλ. 26510 44558 E-mail:
[email protected] Yπεύθυνος έκδοσης: Μποντίνης Ιωάννης Πρόεδρος Συλλόγου ∆ολού Πωγωνίου
Υπεύθυνος σύνταξης: Μποντίνης Γεώργιος Απολλωνίας 21 - 45332 Ιωάννινα KΩ∆IKOΣ 4587 ΣYNTAKTIKH EΠITPOΠH Kώστας Mέξης Γεώργιος Μποντίνης Iωάννης Mποντίνης Xάρης Παπακώστας ∆ηµήτριος Πότσης Bασίλειος Xρήστου Eλευθέριος Φωτόπουλος Οι συνδροµές - συνεργασίες να αποστέλλονται στη ∆/νση: Mποντίνη Iωάννη Aπολλωνίας 21 T.K. 4523 32 Ιωάννινα Xειρόγραφα που δηµοσιεύονται ή όχι, δεν επιστρέφονται. Oι ενυπόγραφες συνεργασίες εκφράζουν τις απόψεις εκείνων που υπογράφουν.
IOYNIOΣ 2016
« ∆OΛ I Ω T I K A »
ANAΓNΩPIΣH Όπου σταθείς κι’ όπου βρεθείς µε ∆ολιώτες όλοι τους έχουν να πουν έναν καλό λόγο για τα µέλη του ∆.Σ. του Συλλόγου, εδώ στα Γιάννινα. Tα ίδια καλά λόγια άκουσαν και στη Γ. Συνέλευση του Συλλόγου. Kι’ αυτό γιατί στις δύσκολες στιγµές που βιώνουµε όλοι µας, «σηκώνουν» µε επιτυχία, (όλο το βάρος να κρατήσουν Zωντανό το Σύλλογο, Zωντανή και ∆υνατή την εφηµερίδα, Zωντανό το χωριό. ∆OΛIΩTIKA KAI IΣTOΣEΛI∆A Mε το τεύχος που θα διαβάζετε κλείνουµε 33 ολόκληρα χρόνια προσφοράς σ’ όλους τους χωριανούς όπου γης... Aυτά έγραφε ο φίλτατος Mήτσο Πότσης στην προηγούµενη έκδοση. Kαι έχει απόλυτο δίκιο. Γιατί το έργο που επιτελεί το ∆.Σ. του Συλλόγου, µε «µπροστάρη» τον Πρόεδρό του Γιάννη Mποντίνη είναι και αξιόλογο αλλά και ενέχει στοιχεία διαχρονικής προσφοράς. Πέρα όµως από τις όποιες και πολλές δραστηριότητες του ∆.Σ., το συνεχές και συνεπές «ραντεβού» των ∆OΛIΩTIKΩN µε την «πόρτα της καρδιάς µας» αλλά και η εξαιρετική ιστοσελίδα που ενηµερώνει, ψυχαγωγεί και βγάζει σε µακρινούς ορίζοντες το ∆OΛO (νάναι καλά ο Γιώργος Mποντίνης για την επιµέλεια) αποτελούν σηµεία αναφοράς που κάνει το Σύλλογο να ξεχωρίζει και να διαπρέπει. Kαι κάνουν περήφανους όλους τους απανταχού ∆ολιώτες.
11
ρους το παράδειγµά σου, φωτεινός φάρος και οδηγός. ∆YΣKOΛEΣ AΛΛA ΩPAIEΣ EΠOXEΣ
ΤΟΥ KΩΣTA ∆. ANAΣTAΣIOY
O MHTΣO ΠOTΣHΣ, TO «AΓKΩNAPI» TOY ΣYΛΛOΓOY Aπολαµβάνοντας τα video και τις φωτογραφίες από την ιστοσελίδα των ∆ολιώτικων, ξαναφέρνω στο νου µου την συγκινησιακά φορτισµένη ατµόσφαιρα στην κοπή πίτας του συλλόγου, µε τα λόγια ψυχής τον Γιάννη Mποντίνη στον ακούραστο «εργάτη» του Συλλόγου και της εφηµερίδας, για τριάντα τόσα χρόνια, αγαπητό σ’ όλους, Mήτσο Πότση. H βράβευση του Mήτσου, µε τιµητική συµβολική εικόνα του Aγίου Xριστοφόρου για την πολύχρονη, ουσιαστική και ανιδιοτελή προσφορά του, το επιστέγασµα της αναγνώρισης ενός ανθρώπου, που αποτέλεσε όλα αυτά τα χρόνια το «αγκωνάρι» για να στηριχτεί, να εδραιωθεί αλλά και να µεγαλουργήσει ο Σύλλογος και τα ∆OΛIΩTIKA να αποτελούν το συνδετικό κρίκο των απανταχού ∆ολιωτών. Tα δάκρυα που και ο Γιάννης και ο Mήτσος δεν µπόρεσαν να συγκρατήσουν, ας είναι αυτά, που θα ποτίσουν το δέντρο του Συλλόγου και της εφηµερίδας, για νέες επιτυχίες. MAΣ «BOYPKΩΣEΣ» MHTΣO Kι’ ο Mήτσο Πότσης στην
αντιφώνησή του στον Πρόεδρο, δεν µπόρεσε να κρύψει τη συγκίνησή του, την ώρα της τιµητική του βράβευσης. Tα λόγια αγάπης, για το Σύλλογο, το χωριό και τους χωριανούς, που έβγαιναν από τα φυλλοκάρδια του, µας «βούρκωσαν» όλους. Nάσαι πάντα καλά Mήτσο TON EXOYME ANAΓKH Συνήθως όταν βραβεύεται κάποιος για την προσφορά του, περνά και στην .... αποστρατεία. O Mήτσο Πότσης όµως ήταν, είναι και θα είναι ο άνθρωπος της προσφοράς για το χωριό, που θα συνεχίσει και είναι ΠAPΩN και δίνει όλες του τις δυνάµεις για την προκοπή του Συλλόγου. Kι’ αυτό γιατί και το θέλει και το µπορεί. Aλλά περισσότερο, γιατί τον έχουµε ανάγκη. ΦAPOΣ ΦΩTEINOΣ KAI O∆HΓOΣ Γι’ αυτό µη θεωρήσεις Mήτσο ότι ...αποστρατεύθηκες. Σε χρειάζεται ακόµα ο Σύλλογος. Σε χρειάζονται τα ∆OΛIΩTIKA. Σε έχει ανάγκη το χωριό. Aπλά θέλουµε να σε ευχαριστήσουµε OΛOI, για όσα πρόσφερες και εξακολουθείς και προσφέρεις σε OΛOYΣ MAΣ, µε το δικό σου, ξεχωριστό τρόπο. Iδιαίτερα στους νεώτε-
Mε δακρυσµένα µάτια και τα λόγια και οι ευχαριστίες της αδελφής του Mήτσου, Λίτσας Bραβορίτη, που θυµήθηκε παλιές, δύσκολες αλλά ωραίες εποχές στο ∆ολό, γεµάτες αγάπη, συµπαράσταση, αλληλοβοήθεια. Eποχές που σηµάδεψαν την καρδιά, την ψυχή και το είναι των παλαιών ∆ολιωτών. Eποχές µακρινές στο χρόνο, αλλά τόσο καλά κλεισµένες και φυλαγµένες, µε νοσταλγία και θύµηση, στο «σεντούκι» της καρδιάς µας. AΣ ETOIMAZETAI H NEA ΓENIA Συγχαρητήρια και στο νέο ∆.Σ. που εκλέχτηκε να συνεχίσει την πετυχηµένη πορεία του Συλλόγου. Aυτή τους η θητεία ας είναι και η αρχή για να ετοιµαστεί και η διάδοχη κατάσταση για το Σύλλογο, µε νέα παιδιά και κορίτσια, που θα πλαισιώσουν σε πρώτη φάση τους παλιότερους. Kαι δόξα το Θεό έχουµε στο Σύλλογο πολλά και δραστήρια παιδιά για να πάρουν τη σκυτάλη, όταν χρειαστεί. Ύστερα θα έχουν την τύχη να ...θητεύσουν σε καλούς δασκάλους της προΓια καλύτερη εξυπηρέτηση των αναγνωστών µας παρακαλούµε τα εµβάσµατά σας µπορείτε να τα στέλνετε και
µέσω
της
Tράπεζας
Πειραιώς στο λογαριασµό: Τράπεζα ΠΕΙΡΑΙΩΣ Αριθ. Λογ.: IBAN: GR 1401724070005407025725400 (ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ∆OΛOY ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ)
IOYNIOΣ 2016
« ∆OΛ I Ω T I K A »
12
Aπό τον Xριστόφορο Pάπτη 12/4/2016. Στο διαδίκτυο του χωριού µας είδα µια φωτογραφία µε τίτλο (η γιαγιά από το ∆ολό), όπως επίσης στην εφηµερίδα ένα όµορφο ιστορικό του ∆ηµ. Πότση, που έχει σχέση µε τον Kώστα Παπά µε τίτλο (ο Kωτσιαγγέλης και το ρακί). Σε µια τηλεφωνική συνδιάλεξη µε τον Πρόεδρο του Συλλόγου κ. Γιάννη Mποντίνη είδα ότι δεν γνωρίζετε την γιαγιά από το ∆ολό και θα θέλατε να την γνωρίσετε! Έχοντας λοιπόν την γνώµην ότι θα ήταν ίσως ωφέλιµο να σας γνωρίσω την γιαγιά από το ∆ολό και ορισµένα άλλα παράξενα του τόπου, έρχοµαι να σας γνωρίσω πρώτα την γιαγιά ως Mάλε Φούνω (όπως την ξέραµε τότε, καθώς γειτόνοι) µε το πραγµατικό όνοµα ως Eυφροσύνη Mαργαρίτη (πρώτο όνοµα όχι επίθετο) Mούστου. Tο σπίτι της, αυτό που έµενε η οικογένεια του Xρήστου Kωσταρά στηριζόµενο ακριβώς στην χαράδρα του Mπούκουρη. Ήταν η µητέρα της συζύγου Aλεξάνδρας Πέτρου Θάνου και γιαγιά του Nίκου Θανόπουλου και Mητριάρχης άλλων οικογενειών Mούστου ή Mουστοπούλου. Tο παιδάκι στην φωτογραφία είναι ο δισέγγονός της ∆ηµήτρης και γιος της εγγονής Kωστάντως Xριστοφ. ZωίδηMυλωνά. Όσον αφορά τα άλλα παράξενα του τόπου έχουν σχέση µε τις διάφορες µετονοµασίες ή παρατσιούκλια ή αλλαγές ονοµάτων που ίσως είναι λιγάκι παράξενες, έχουν όµως βασικές δικαιολογίες. Tο χωριό µας όπως και τα γύρω χωριά, (εκτός της Πωγωνιανής, είχαν περίπου
γύρω στις 100 και λιγότερες οικογένειες το κάθε ένα) των οποίων τα ονόµατα όλοι οι ∆ολιώτες γνώριζαν πολύ καλά, όπως και πολλών από τα γύρω χωριά. Όταν λοιπόν ένας από κάποιο άλλο χωριό παντρεύονταν κάποια ∆ολιώτισσα που στην οικογένειά της δεν ζούσε άνδρας, το καινούργιο επίθετο πάντα ήταν δύσκολο (περισσότερο στις περασµένης ηλικίας γυναίκες) για ευκολία χρησιµοποιούσαν το όνοµα της συζύγου ο Kώστας της Aγγέλως (Kωσ τ α - A γ γ έ λ η ς , Kωτσιαγγέλης). ∆εν υπήρχε λόγος να χρειαστεί να θυµηθούν ένα καινούριο επίθετο). Tο ίδιο συνέβη και µε τον Παντελή Έξαρχο. Στο ∆ολό τότε, µια Πηνελόπη Kουβαρά ζούσε (άλλη µία η Πηνελόπη του Θυµιονάτση ζούσε στην Aθήνα), εποµένως η διατύπωση ήταν πιο εύκολη και ο Παντελής Έξαρχος, έγινε ο Παντελής της Λόπης, ο Παντ-ο-Λόπης). Σε άλλες περιπτώσεις όπως ο Στέφανος Zωίδης, έγινε ο Στεφ. Λατσούνας διότι ο πατέρας του καθότι ∆ολιώτης, γαµπρός στην οικογένεια του Λατσούνα και από την µεγάλη οικογένεια του Zωίδη (Λάκη), πέθανε πολύ νέος, υπερίσχυσε το όνοµα Λατσούνα. Mια άλλη περίπτωση είναι ο Παντελής Παπάς, που και αυτός για εύκολη αναγνώριση στο ∆ολό πήρε το όνοµα του Θάνου και έγινε ο Παντελής Θάνος και πολλές άλλες τέτοιες περιπτώσεις. Στις γυναίκες η κατάσταση ήταν λιγάκι πιο χαρακτηριστική διότι έχαναν την ταυτότητά τους, όπως επί παραδείγµατι η Nάσιαινα του Λέκκα (σύζυγος του Θανάση Λέκκα – ο ίδιος την ονόµαζε
Bοµπήλο, για αστείο φυσικά, διότι ήταν από το Bοµπλό, σήµερα Σταυροδρόµι). Eπίσης άλλες τέτοιες περιπτώσεις ήταν η Mήτσιαινα του Λιάκου της οποίας όνοµα δεν γνωρίζω, η Nάσιαινα του Mάστορα (Λέννου), η Πάναινα του Πότση, η Mανώλαινα του Λατσούνα, ως επίσης η Γιώργαινα του Λατσούνα, η Bασίλαινα του Λατσούνα! Σε αυτήν όµως την περίπτωση το επώνυµο Λατσούνα, αντιπροσώπευε πολλές οικογένειες και η διάκριση ήταν εύκολη. Tο ίδιο συνηθιζόταν και µε ανδρικά ονόµατα όπως ο Nικόλα Pάπτης (παππούς µου) έγινε Mάικας, ο Mήτση Πότσης, έγινε Mήτση
Kαστέρης, ο Xριστοφ. Nάστος έγινε Xρ. Πύλης, ο Γιάννη Στόλης έγινε Γιάννη Kουνάβος κλπ. Ποτέ όµως αυτές οι αλλαγές δεν είχαν κακές ή κοροϊδευτικές προθέσεις και δεν άλλαζαν τα νόµιµα ονόµατα των χωριανών µας. Aπλώς µια ευκολία συνδιαλέξεως. Mε την γενετική ρίζα των ∆ολιωτών, ασχολήθηκε ο µπάρµπα Γιώργη Zιάγκος (του οποίου η εργασία χάθηκε) και αργότερα ο ∆ηµήτριος Σακελάριος (η εργασία του οποίου υπάρχει και καλόν θα ήταν να δωρισθεί στον Πολιτιστικό Σύλλογο ∆ολού Iωαννίνων, διότι κανείς άλλος δεν µπορούσε να ασχοληθεί µε τέτοια ιστορικά τώρα!
Η Μυρτώ Χρήστου συµµετείχε σε οµαδική έκθεση της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών Η συγχωριανή µας Μυρτώ Χρήστου (κόρη του Βασίλη και της Ορέλιας) πήρε µέρος στην οµαδική έκθεση σύγχρονης τέχνης καλλιτεχνών - αποφοίτων της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών µε τίτλο "∆ιάλογος # 11: Η ΜετάΑνθρώπινη Κατάσταση". Η έκθεση διήρκησε από τις 24-62016 µέχρι τις 9-7-2016. Για τη συµµετοχή της αυτή αναφέρει: ''Στο έργο µου µε τίτλο "Human Cortex" διερευνάται η έννοια του ανθρώπινου δέρµατος. Το δέρµα σαν ένα σύστηµα που προστατεύει την ατοµικότητα και παράλληλα κατέχει µια θέση µεσολαβητή των σχέσεων που δηµιουργούνται µεταξύ του ανθρώπου µε το εξωτερικό του περιβάλλον. Στα περισσότερα έργα χρησιµοποιώ το ριζόχαρτο, εκτυπώνοντας σε αυτό επεξεργασµένες εικόνες πραγµατικών σωµάτων που παραµορφώνονται, αλλοιώνονται και πλέκονται µεταξύ τους δηµιουργώντας νέες µορφές ύπαρξης µε νέα όρια και αναλογίες. Η ευθραυστότητα και η διαφάνεια του υλικού βοηθάει στη ταύτησή του µε ενα κοµµάτι δέρµατος. Ο τρόπος µε τον οποίο επεµβαίνω στις εικόνες αυτές αποτελεί µια διαδικασία µε πολλαπλές αναγνώσεις. Η τεχνική του σκαλίσµατος γίνεται µέσα από µια προσωπική διαδικασία συγκέντρωσης και αυτοµατισµού.'' Συγχαρητήρια στη Μυρτώ και ευχόµαστε κάθε επιτυχία στη σταδιοδροµία της.