KΩΔIKOΣ 094587
ΠΛHPΩMENO TEΛOΣ
Tαχ. Γραφείο Iωαννίνων Aριθµός. Aδείας 14
ΠEPIOΔIKH EKΔOΣH ΠOΛITIΣTIKOY ΣYΛΛOΓOY ΔOΛOY IΩANNINΩN
ETOΣ 31ο AP. ΦYΛ. 123 IOYΛIOΣ - AYΓOYΣTOΣ - ΣEΠTEMBPIOΣ 2014 TAX. Δ/NΣH: AΠOΛΛΩNIAΣ 21 45332 IΩANNINA e-mail:
[email protected] www.dolo.gr
30 XPONIA «∆OΛIΩTIKA»
Φέτος συμπληρώσαμε 30 χρόνια από την ημέρα που εκδώσαμε το πρώτο φύλλο της εφημερίδας μας τα «ΔΟΛΙΩΤΙΚΑ». Μέσα σʼ αυτά τα χρόνια προσπαθήσαμε με τη βοήθεια αρκετών χωριανών που από την αρχή ενδιαφέρθηκαν και δούλεψαν, να την διατηρήσουμε σε πολύ καλά επίπεδα. Τα «ΔΟΛΙΩΤΙΚΑ» λοιπόν που με τόσο κόπο εκδίδονται και διατηρούνται τόσα χρόνια, σήμερα αντιμετωπίζουν πρόβλημα λειτουργίας τους. Κύρια πάσχουν από βοήθεια προς την συντακτική επιτροπή που είναι το κυρίαρχο για οποιαδήποτε έκδοση. Η έκδοση τους τελευταία στηρίζεται στην πρωτοβουλία 2 – 3 ανθρώπων που πίστευαν πως θαʼρθει ο καιρός που το Δολιώτικο στοιχείο με τη δυναμική που το διακρίνει να σταθεί δίπλα τους ώστε να συγκροτήσουν ένα ικανό επιτελείο που θα έδινε μια νέα ώθηση στην εφημερίδα και ίσως την αναβάθμιζε κιόλας. Κάτι τέτοιο όμως δεν έγινε. Έτσι εξασθένισε το κουράγιο κι αυτών των ολίγων που πάσχιζαν, με συνέπεια αυτή εδώ η έκδοση να καθυστερήσει και οι προοπτικές να διαφαίνονται πολύ δυσάρεστες. Θα είναι όμως κρίμα και μεγάλο πλήγμα για τους Δολιώτες να χάσουν το μέσο επικοινωνίας τους. Και θα το χάσουμε εάν δεν αναλογιστούμε τις ευθύνες που έχουμε ΟΛΟΙ ΜΑΣ. Γ.M.
K O Y B E N TO Y ΛE Σ
ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΕΥΓΕ ΣΤΟ ΚΕΦΑΛΟΒΡΥΣΟ Έμαθα ότι τον μήνα Αύγουστο στο Κεφαλόβρυσο Πωγωνίου η Επιστημονική Ημερίδα, πραγματοποίησε μια προβολή με ένα ωραιότατο θέμα την «Προώθηση και προβολή του πολυφωνικού τραγουδιού, χρήση καινοτόμων τεχνολογιών, βελτίωση της διασυνοριακής συνεργασίας», η οποία διοργανώθηκε στο πλαίσιο υλοποίησης Ευρωπαϊκού έργου. Έγιναν πάρα πολλές εισηγήσεις, απʼ τους παρισταμένους και παρουσιάστηκαν πολυφωνικά τραγούδια από τα (τακίμια) συγκροτήματα της περιοχής Σελιό της Νότιας Αλβανίας και το συγκρότημα
Tου ΔHM. ΠOTΣH
«Ήνορο». Ο στόχος της Ημερίδςα αυτής ήτανε η προβολή, αλλά και η προώθηση της μουσικής και της πολιτιστικής κληρονομιάς των παραπάνω περιοχών. Ένα μεγάλο ΕΥΓΕ στα άτομα που εργάζονται για την παράδοση των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου και ιδιαίτερα για ολόκληρη την Ήπειρό μας. Oι στήλες της εφημερίδα μας τα «ΔΟΛΙΩΤΙΚΑ» θάναι πάντα ανοιχτές και πάντα στο πλευρό των άξιων αυτών ατόμων, τους οποίους τους σφίγγω τα χέρια τους και τους συγχαίρω. ΤΟ ΑΛΑΤΙ ΤΗΣ ΓΗΣ
Συνέχεια στη 2η σελίδα
ΟΙ ΕΚ∆ΗΛΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ
Ποιητική βραδιά
Το Σάββατο 16 Αυγούστου 2014, πραγματοποιήθηκε στο Δολό ποιητική βραδιά, αφιερωμένη στους δύο Δολιώτες ποιητές Ελένη Καλαγκιά και Άγγελο Κούρο, με την ευκαιρία της κυκλοφορίας των νέων τους ποιητικών συλλογών. Η Ελένη Καλαγκιά, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Οσελότος» την τέταρτη ποιητική συλλογή με τίτλο «Σε χωρητικότητα ολίγων στροφών». Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές με τίτλο: «Ερωτώ... Η εντελέχεια του έρωτα»,
«Ερωτώ... Όνειρα άλικα» και «Του Φθινοπώρου η πικρή καντάδα». Ο Άγγελος Κούρος μετά τις δύο επιτυχημένες εκδόσεις των ποιητικών συλλογών «οι κόφτες» και «ο δρόμος για το καλοκαίρι», κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Μελάνι» την τρίτη ποιυητική του συλλογή με τίτλο «Κουβαλάμε πάνω μας υδροκυάνιο». Την παρουσίαση και τον συντονισμό της εκδήλωσης, η οποία στήθηκε σε ένα πρωτόγνωρο χώρο για εκδηλώσεις, δίπλα από την εκκλησία, δίνοντας ρομαντική χρεοιά με το λυκόφως και τον χαμηλό φωτισμό των λυχναριών, είχε η χωριανή μας δημοσιογράφος Αγνή Βραβορίτη λέγοντας: «Αγαπητοί χωριανοί και φίλοι του Δολού. Κάτω από το Αυγουστιάτικο φεγγάρι, με το
δροσερό αεράκι να μας μεταφέρει όλες τις μυρωδιές του χωριού μας, δίπλα από την εκκλησία μας, συναχθήκαμε εδώ απόψε για να μυηθούμε στα μυστικά της ποίησης μέσα από τα ποιήματα της Ελένης Καλαγκιά και του Άγγελου Κούρου.
Tου Γιώργου Mποντίνη
Η Ελένη Καλαγκιά ξεκίνησε να γράφει στίχους για τραγούδια και ποιήματα από το 2000. Φέτος μας παρουσιάζει την τέταρτη ποιητική συλλογή «Σε χωρητικότητα ολίγων στροφών». Έχουν προηγηθεί οι συλλογές «Ερωτώ... Η εντελέχεια του έρωτα» το 2009, «Ερωτώ... Όνειρα άλικα» το 2009 και «Του Φθινοπώρου η πικρή καντάδα» το 2013. Για τη συλλογή αυτή στον πρόλογό του ο λογοτέχνης Αλέκος Πούλος γράφει μεταξύ άλλων: «Η ποίηση της συλλογής εκφράζεται με εικόνες και αισθήματα που συγκροτούν και δίνουν μια ζωντανή παράσταση της καθημερινότητας, έχουν
μια αισθητική ενότητα και απλότητα της εικόνας που θέλει να εκφράσει η ποιήτρια, η οποία με τους στοίχους της στρατεύει την συνείδησή της, προσπαθεί να την δώσει στον αναγνώστη με ανθρώπινη αξιο-
Συνέχεια στην 4η σελίδα
ΣEΠTEMBPIOΣ 2014
Κ
υριακή 17 Αυγούστου του 2014 και ώρα 10 π.μ. Σκέπτομαι σήμερα το βράδυ τι θα γίνεται στο αγαπημένο μου χωριό, θα γεμίσει από κόσμο, όχι μόνον Δολιώτες, αλλά κι απʼ όλα τα γύρω χωριά και η στενοχώρια μου μεγαλώνει περισσότερο. Τραπέζια γεμάτα, άνω και κάτω πλατείας, φαγητά-ποτά και τα κλαρίνα να παίζουν μέχρι τα ξημερώματα Δευτέρας. Το Δολό σήμερα γιορτάζει το καθιερωμένο από χρόνια το «αντάμωμα των Δολιτών». Κι εγώ σήμερα, μετά από μια ζωή είμαι απών... Πέρασε κάπου μία ώρα σκεπτώμενος, πώς οι άνθρωποι αλλιώς τα υπολογίζουν και αλλιώς έρχονται στη ζωή μας! Η στενοχώρια μου δεν περιγράφεται και σκέπτομαι νʼ ανοίξω το ντοσιέ μου να τελειώσω το υπόλοιπο κείμενό μου για τις «Κουβεντούλες». Ώρα 12 κτυπά το τηλέφωνό μου. – Παρακαλώ. Σιωπή! Παρακαλώ τι θέλετε; – Ακόμη εδώ είσαι; Δεν πήγες στο πανηγύρι στο Δολό σου που αγαπάς τόσο πολύ; Ήταν ο φίλος μου ο Μπάμπης Κουτσός, απʼ την Καλωτά Ζαγορίου. Ένα φοβερό «τζίνιμα» ένιωσα μέσα μου και του απαντώ: Όχι! Και γιʼ αυτό στενοχωριέμαι. Εξ άλλου τα προβλήματά μου τα γνωρίζεις. Το Δολό είναι κομμάτι της ψυχής μου. – Τι κάνεις νάρθω να σε πάρω για κανένα κρασάκι; – Σʼ ευχαριστώ δεν θάρθω, γράφω κάτι συμπληρωματικό για την εφημερίδα μας και μετά, ένα άλλο κείμενο μιας και μου έδωσες, το νόημα για την αγάπη μου για το χωριό και θα σου δώσω να την διαβάσεις μήπως γίνεις και συνδρομητής! Γέλια πολλά άκουσα και ένα γεια και το κλεισε. Συγνώμη για τον πρόλογο, σας κούρασα αρκετά. Αγαπητέ μου φίλε Μπάμπη. Τρεις φορές σε κάλεσα νάρθεις στο χωριό μου στα διάφορα πανηγύρια, αλλά δεν ήρθες. Εγώ έφτασα δύο φορές στο χωριό σου Καλωτά και μπορώ να πω πολύ ευχαριστήθηκα. Τώρα θα σου εξηγήσω, φίλε μου Μπάμπη και σʼ όλους, για το ίδιο ερώτημα που μου κάνουν, γιατί αγαπώ το χωριό μου τόσο πολύ, αφού πρώτα θα κάνω μια σύντομη περιγραφή του Δολού. Χτισμένο στους πρόποδες του βουνού Κουτσόκρανους, πνιγμένο στο πράσινο απʼ την πλούσια βλάστησή του. Τα πέτρινα δίπατα σπιτάκια, είναι συγκεντρωμένα σε μια πολύ μικρή έκταση, το ένα κοντά στο άλλο, με μεγάλες αυλές και περιφρουρισμένες με ψηλούς
«ΔOΛIΩTIKA»
2
∆ΟΛΟ: Ένα κοµµάτι της ψυχής µου
πέτρινους τοίχους. Οι δρόμοι του στρωμένοι με «γκαλντερίμια», πέτρες πελεκημένες όλες στο ίδιο σχήμα και τοποθετημένες με τάξη. Στο κάτω μέρος του χωριού υπάρχει μια υπέροχη βατή χαράδρα, βάθους 500 μέτρωνκαι μάκρος 3.000 όπου στο βάθος κυλάει τα ήσυχα νερά του ό ποταμός που λέγεται «Κουβαράς» που σήμερα
ΤΟΥ ΔΗΜ. ΠΟΤΣΗ
στέλνει τα κρυσταλένια νερά του επάνω στο χωριό μου. Εάν το κοιτάξεις από ψηλά το χωριό μιοάζει σαν μια μεγάλη φωλιά που είναι χτισμένο επάνω σʼ ένα μεγάλο καταπράσινο δέντρο! Χάρμα των ματιών... Εκεί στην κορυφή του χωριού, κολλημένο επάνω στους πρόποδες του βουνού είναι το πατρικό μου, όπου μέχρι τα 18 χρόνια μου έζησα μαζί με τους γονείς μου τʼ αδέρφια μου και όλους τους τότε χωριανούς. Αναμνήσεις χιλιάδες και καλές και κακές. Εκεί πρωτάνοιξα τα μάτια μου και άρχισε να χτυπά η καρδιά μας. Εκεί είδα το φως της ζωής μου να με αγκαλιάζει και να με ζεσταίνει μια θαλπωρή. Εκεί φίλε μου Μπάμπη (όπως και σʼ όλους σας) γνώρισα τα στοργικά χάδια των γονιών μου που με νανούριζαν και με γέμιζαν χαρά. Εκεί σιγά-σιγά άπλωσα τις ρίζες της ζήσης μου, στη γη των προγόνων, με τις πολλές πλούσεις παραδόσεις του λαού μας και τον ανώτερο πολιτισμό του Πωγωνίου μας. Εκεί στο φτωχικό σπιτάκι μου, πρώτα από τον «Νοντά» επίσημο τότε δωμάτιο, ξεκίνησα τα «μπουσιουλήματά μου» μετά στο καθιστικό με το τζάκι και τα μπάσια δεξιά-αριστερά, με το εικόνισμα των αγίων και την καντήλα μπροστά κρεμασμένη και τέλος στην κρεβάτα του σπιτιού έκανα τα πρώτα βήματά μου και στάθηκα όρθιος, προς μεγάλης χαράς των γονιών μου. Λίγο αργότερα στην πλακοστρωμένη αυλή έπαιζα με τους φίλους μου την Σκλέντζα, τον Μούκα (με τις πεντάρες και δεκάρες) την τριώτα, τους βόλους και άλλα πολλά παιχνίδια της τότε εποχής μου. Μεγάλωσα, κατέβηκα κάτω στη Χαράδρα, και εκεί στις γούρνες έμαθα να κολυμπώ με όλα τα παιδιά του χωριού μου, να ψαρεύω με αγκίστρι και πόχα τα νοστιμότατα ψάρια του Κουβαρά. Εκεί στο πανέμορφο χωριό μου άκουγα τις φωνές των
αηδονιών και των άλλων πουλιών και ευφραίνονταν η ψυχή μου. Εκεί στο Δολό έμαθα να τραγουδώ τα πατροπαράδοτα «Κιντόγια» και να χορεύω τα αθάνατα τραγούδια της Ηπείρου και του Πωγωνίου μας. Εκεί με κοίμιζαν και με ξυπνούσαν τα κουδουνίσματα των προβάτων του πατέρα μου που έβοσκαν στις πλαγιές και ραχούλες του Τσιόκαρη, μαζί με τα χωριανικά πρόβατα, αδελφωμένα, όπως αδελφωμένοι οι χωριανοί μου ζουν μέχρι και σήμερα. Εκεί άκουγα και τον ήχο της φλογέρας, που έπαιζαν ο εξάδελφός μου Ηλίας Παν. Πότσης και ο Βασίλης Παπαδημητρίου
(απʼ την Αλβανία) που έβοσκε τα
χωριανικά αγελάδια. Σαν μεγά-
λωσα οι δρόμοι με οδήγησαν
μακριά απʼ το χωριό μου, δυστυ-
χώς παρά την θέλησή μου. Όλα
αυτά δεν μπορώ να τα ξεχάσω
όσο ζω. Και μου είναι πολύ
παράξενο, όσο τα χρόνια μου
περνούν,
τόσο
θυμάμαι την παιδική μου ηλικία
στο χωριό! Αυτές οι αναμνήσεις
μου δίνουν κουράγιο και γράφω
και με ηρεμούν.
K O Y BE N T O Y Λ E Σ Συνέχεια από την 1η σελίδα
Και μια που γίνεται ο λόγος για τα πολυφωνικά τραγούδια και τα «βιολιά» μας θα συνεχίσω να σας γράψω και να σας ενημερώσω και άλλα νέα για την προώθηση των δημοτικών τραγουδιών αλλά και των χορών, των τραγουδιών αυτών, να χορεύονται σωστά, όπως τα χόρευαν οι πρόγονοί μας τα παλιά χρόνια στις περιοχές Πωγωνίου Κονίτσης-Ζαγορίου Ιωαννίνων και Δερόπολης. Την Κυριακή στις 3 του Αυγούστου, όλως τυχαία άνοιξα την τηλεόραση της ΝΕΤ και είχε κλαρίνα και βιολιά και μʼ έναν τίτλο κάτω αριστερά: «Το αλάτι της Γης».
Ένας υπέροχος σχολιαστής και δημοσιογράφος, μάλλον εκείνη τη στιγμή έλεγε τα εξής: «Σήμερα θα σας παρουσιάσουμε τραγούδια και χορούς απʼ την περιοχή της Ηπείρου και της Δερόπολης, με δυο ωραιότατα συγκροτήματα δημοτικών τραγουδιών και χορευτών. Από την Δερόπολη είναι το συγκρότημα του Κώστα Βέρτη και το δεύτερο, του Ηλία Πλαστή, απʼ την περιοχή Ζαγορίου κ.τ.λ.». Κράτησα όλους τους τίτλους των τραγουδιών και είδα και όλους τους χορούς πώς τους χορευαν απʼ το συγκρότημα των χορευτών (ανδρών και γυναικών) και σας τους γράφω για την ιστορία και την παράδοσή μας. Κώστας Βέρτης: Άρχισε με ένα μοιρολόι (παλαιού τύπου) με τα: Κωνσταντή – Κλέφτες –
περισσότερο
Μπεράτι – Κοφτό – Γκάιντα – Βασιλαρχόντισσα – Τριανταφυλλιά – Φεσοδερβέναγα και έκλεισε με την Νεραντζιά, του Λευτέρη Κράνια (Πωγωνιανή) και το «Σήκω Μαργιόλα απʼ τη γη». Ηλίας Πλαστήρας: Άρχισε με τα Ζαγορίσια γυρίσματα – Βαριά βαριά τα σήμαντρα – Θέλω να ρίξει μια βροχή – Στιχοπλάκια Γιαννιώτικα – Δεν μπορώ να καταλάβω τι μού κανες – Ήρθε κιαρός να φύγουμε, ροδιά μου, ροδιά μου. Επίσης υπέροχα απέδωσαν και οι χορευτές και των δύο συγκροτημάτων και μας θύμισαν πραγματικά τα παλιά εκείνα χρόνια, όπως χόρευαν αυτά τα τραγούδια χωρίς «τσαλιμάκια» αλλά σωστά και με σεβασμό προς τον κόσμο που τους έβλεπε και τα όργανα που έπαιζαν. Χάρμα οφθαλμών και υπέροχα ακούσματα αυτιών. Μπράβο στην ΝΕΤ. Nα και ένα κανάλι που αξίζει πολλών συγχαρητηρίων, όπου κάθε Κυριακή το μεσημέρι, περίπου τριών ωρών διάρκειας, προβάλει την παράδοση της αγαπημένης μας πατρίδας, με την ευχή μας να συνεχίσει να προβάλει τέτοια θέματα. Τελειώνοντας σας εύχομαι καλό χειμώνα. Πάντα με υγεία και χαρά.
ΣEΠTEMBPIOΣ 2014
Bράβευση χωριανού μας
Μετά από πρόταση του Εβραϊκού Μουσείου της Ελλάδος, το Υπουργείο Παιδείας ενέκρινε έναν εκπαιδευτικό διαγωνισμό, ο οποίος πραγματοποιήθηκε στα σχολεία της Ηπείρου κατά την περίοδο Δεκεμβρίου 2013-Φεβρουάριος 2014. Οι μαθητές που έλαβαν μέρος δημιούργησαν κείμενα ή βίντεο με θέμα το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων. Οι εργασίες των μαθητών αξιολογήθηκαν στη συνέχεια από ειδική επιτροπή που είχε συσταθεί από τη Δ/νση της Περιφερειακής Εκπαίδευσης Ηπείρου και το Εβραϊκό Μουσείο της Ελλάδος. Mεταξύ των μαθητών που βραβεύτηκαν είναι και ο Θέμης Ευαγγέλου του Ευριπίδη και της Μαρίας Κούρου. Oι μαθητές είχαν την ευκαιρία να επισκεφτούν με τους καθηγητές τους το Στρατόπεδο Συγκέντρωσης του Άουσβιτς Μπιρκενάου στην Πολωνία με χορηγία του Εβραϊκού Μουσείου της Ελλάδος. Πολλά-πολλά συγχαρητήρια στο Θέμη μας.
ΤΟ ΞΑΚΟΥΣΤΟ ∆ΟΛΟ
Σαν φθάσεις στην Βοστίνα και ρίξεις μια ματιά, απέναντι στους λόφους και τα ψηλά βουνά! Θα ιδείς και θʼ αντικρίσεις πολλά μικρά χωριά.
Μα αν κάτσεις και προσέξεις ορθά και καθαρά θα ιδείς πως ξεχωρίζει ένα απʼ όλα αυτά. Υψώνεται στα πλάγια τουριστικό χωριό, περήφανο και πάντα το ξακουστό ΔΟΛΟ.
Απλώνεται απʼ τα πλάγια έως τον Κουβαρά κι από τον Άη Δημήτρη έως τον Αη-Λια.
Ο Κουβαράς κυλάει ωραίος καθαρός και τα νερά του μοιάζουν γαλάζιος ουρανός.
Μʼ αυτό που ξεχωρίζει μπροστά απʼ την Εκκλησιά είναι η υπερήφανη ανθισμένη καστανιά.
Τα εξωκλήσια πάντοτε στους λόφους κυματίζουν και στέκουν υπερήφανα ποτέ τους δεν λυγίζουν.
Μα ξεχωρίζει πάντα επάνω στο βουνό ένα μικρό ξωκλήσι που εκτίσθη προ ετών.
Βασιλική κορώνα προστάτης στο χωριό εκτίσθη ο Άη-Χριστόφορος με το καμπαναριό. Έχει ωραίο θαυμαστό
Δημοτικό Σχολείο που στέκεται καμαρωτό δίπλα από το καφενείο.
Και τώρα τελευταίως μαζί με οικοτροφείο λειτούργησε μεσʼ το χωριό και το Ταπητουργείο.
Και όσοι στα ξένα βρίσκονται πάντα το επιθυμούνε κι από μακριά γυρίζουνε την καστανιά να ιδούνε. Ανθρώπους έβγαλε πολλούς τρανούς και φημισμένους μα έστι η μοίρα έτυχε να τσʼ έχη σκορπισμένους. Οι χωρικοί του δώρισαν κι έφτιαξαν μεσοχώρα που δεν πιστεύω να ιδείς σʼ ολόκληρη την χώρα. Τουριστικό μας έγινε αρχαίο με νερό και χάρις στο Τσουμπάρι παραθεριστικό.
Ποτέ του δεν θα σβήσει από την κοινωνία γιατʼ όλοι μας φροντίζουμε μʼ απίστευτʼ αγωνία.
Σαν φθάσουν τα γεράματα κιʼ έλθει να ξεψυχήσω μεσʼ το ΔΟΛΟ στην καστανιά τα μάτια μου θα κλείσω. Iανουάριος 1971
Ηλίας Πότσης
(Δεύτερος χρόνος του Hλία στην Aμερική. Φανερή η νοσταλγία του για το αγαπημένο του Δολό. Παραμένει μέχρι και σήμερα αθεράπευτος θιασώτης του).
«ΔOΛIΩTIKA»
3
Συνέντευξη µε την
Ανθούλα Ζέρβα - Ράπτη
Η κυρία Ανθούλα ΖέρβαΡάπτη γεννήθηκε και έζησε ως τα 13 της χρόνια στο Δολό. – Ποιες είναι οι πρώτες σας εικόνες από το Δολό; – Θυμάμαι έντονα τις κακουχίες των γονιών μου που πάλευαν για να επιβιώσουμε, υπήρχε μεγάλη φτώχεια, όμως είχαμε τα βασικά, όπως κρέας ή λαχανικά. Εκείνη την περίοδο βέβαια όλα τα σπίτια στο χωριό είχαν κόσμο. Φοίτησε και τα έξι χρόνια στο Δημοτικό Σχολείο Δολού με δασκάλους τους Σ. Παγούνη και Έξαρχο. Στην ηλικία των 11 χρόνων, ο στρατός έδιωξε την οικογένειά της και εγκαταστάθηκαν στα Γιάννενα για μερικά χρόνια. Εκεί παρακολούθησε την οικοκυρική σχολή και τα αδέρφια της έμειναν στην παιδόπολη. Ο πατέρας της Ιωάννης Ζέρβας πολέμησε στην Αλβανία μαζί με τον αδερφό του Βασίλη Ζέρβα. Aργότερα οι αντάρτες τον πήρανε και τον πήγανε στην Τασκένδη όπου εργάστηκε ως τεχνίτης. Η μητέρα της Αριστούλα (κόρη του Αναστάση Κολέφα και της Ευανθίας) ανέλαβε μόνη της την φροντίδα της οικογένειας. Πάσχιζε για να ζήσει την οικογένειά της και να συντηρήσει το σπίτι τους κάνοντας μάλιστα πολλές από τις επισκευές του σπιτιού της μόνη της. Η κυρία Ανθούλα θεωρεί τη μητέρα ως το ιερότερο πρόσωπο και δεν επιτρέπει σε κανέναν να τη θίγει. Αργότερα παντρεύτηκε τον Χριστόφορο Ράπτη και μαζί μετοίκησαν στην Νέα Υόρκη κάνοντας νέα όνειρα. Εκεί απέκτησαν την κόρη τους Πέγκυ (Παναγιώτα). Έφερε και τα αδέρφια της εκεί. Ο Ναπολέων Ζέρβας σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο City University of New York κι ο Χαρίλαος άνοιξε κατάστημα. Η κυρία Ανθούλα υπήρξε φιλομαθής, σπούδασε interior design (σε βραδινό σχολείο) γιατί δεν ήθελε να παραμελεί τη φρονίδα της κόρης της. Εργάστηκε σε μία από τις καλύτερες textile designer της Ν. Υόρκης για 30 χρόνια. Θεωρεί πως όλοι οι Δολιώτες της Αμερικής πέτυχαν
τόσο σε επαγγελματικό όσο προσωπικό επίπεδο. και «Εμείς οι Δολιώτες της Αμερικής ακολουθούμε τα ήθη και τα έθιμα της Ελλάδας και η σκέψη μας βρίσκεται κοντά στους Έλληνες ειδικά τώρα που βιώνουν αυτή τη δύσκολη περίοδο. Παλιότερα κάναμε γλέντια. Τώρα μια φορά το χρόνο τιμάμε την εορτή του Αγ. Χριστοφόρου
Tης ΔΕΣΠΟΙΝΑΣ ΠΟΡΙΚΗ
και κάνουμε αρτοκλασία και μνημόσυνο για τους Δολιώτες που έχουν φύγει. – Πώς αισθάνεστε όταν επισκέπτεσθε το χωριό; – Νιώθω μεγάλη συγκίνηση, ειδικά εφέτος αισθάνομαι ευτυχία απολαμβάνοντας τον απογευματινό περίπατο στην Αγ. Τριάδα με τους συγχωριανούς κι αυτό με ανανεώνει. Νιώθω πιο χαλαρή και ξεχνάω ταπροβλήματα της πόλης. Βεβαίως αισθάνομαι το κενό των αγαπημένων μου προσώπων που έχουν φύγει, αλλά οι αναμνήσεις γεμίζουν πού και πού αυτά τα κενά και ταυτόχρονα μου προκαλούν πόνο στην ψυχή, νιώθω δυνατά την απουσία τους, ζω με τα βιώματα του παρελθόντος. – Πώς σας φαίνεται τώρα το χωριό σε σχέση με το παρελθόν; – Το χωριό τώρα είναι άδειο αν και σχεδόν όλα τα σπίτια φτιάχτκηαν πολύ καλά, λείπει ο κόσμος. Εδώ θέλω να ευχαριστήσω την Άννα Ζωίδη για το θερμό καλωσόρισμα που μου προσέφερε και την παρέα της. – Διαφορές στην ιδιοσυγκρασία ΕλλήνωνΑμερικάνων. – Σαφώς οι Έλληνες είναι πιο ξέγνοιαστοι και παρά τα οικονομικά τους προβλήματα προσπαθούν νʼ απολαμβάνουν τη ζωή τους. Συγκρίνοντας τη ζωή του Έλληνα με του Αμερικάνου διαπιστώνουμε ότι το χάσμα είναι μεγάλο, οι Αμερικάνοι είναι πιο εργατικοί και νομοταγείς, αφιερώνουν τόσο πολύ χρόνο στη δουλειά τους που τους είναι δύσκολο να βγουν έξω, το σπίτι τους είναι το βασίλειό τους.
ΣEΠTEMBPIOΣ 2014
«ΔOΛIΩTIKA»
4
ΟΙ ΕΚ∆ΗΛΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ Συνέχεια από την 1η σελίδα
πρέπεια, ξεκινώντας από ιδέες που ανεβαίνουν σαν ζωντανές μορφές, γεννώντας πάγο που βάζει σημάδια στην πορεία των κοινωνικών δυνάμεων που οδηγούν τη ζωή προς το φως γιατί πια δεν πιστεύουν σε διαλόγους. Στην νέα της ποιητική συλλογή «Σε χωρητικότητα ολίγων στροφών» η Ελένη Καλαγκιά μας στροφιλίζει στις αιτίες που σήμερα ασφυκτικούν όπως γράφει και η ίδια. Η ποίησή της είναι ρεαλιστική,α φού οι στροφές των ποιημάτων της περιγράφουν το ζοφερό σήμερα με ένα όμως μεγάλο – ΟΧΙ– μην σκοτώσετε την χώρα μου. Δεν λείπει βέβαια ο λυρισμός και η ευαισθησία της που την διακρίνει άλλωστε η ομιλητική σιωπή των ματιών της, το ξεκάθαρο βλέμμα της και μυαλό της, δίνοντας έτσι μέσα από τα ποιήματά της και την δύναμη της ζωής αλλά και την απάντηση πως μιας και επιμένουμε με ζήλο περισσό ας λάβουνε υπόψη τους τα στιβαρά μας πόδια». Στην δεύτερη ενότητα της συλλογής –ποιήματα ερωτικά– και σε ένα στίχο της αναρωτιέται και η ίδια: Έρωτας – ζωή; Έρωτας – εξάρτηση; Ή μήπως ανάγκη υπέρβασης του εαυτού; Σʼ ευχαριστούμε Ελένη
«Κουβαλάμε πάνω μας υδροκυάνιο», η τρίτη ποιητική συλλογή του Άγγελου Κούρου, το 2014, με έργο εξωφύλλου από την Μυρτώ Χρήστου. ΤΟ 2008 «οι κόφτες» και «ο δρόμος για το καλοκαίρι» το 2012. Την νέα ποιητική συλλογή ο Άγγελος Κούρος την αφιερώνει στο Πωγωνήσιο στίχο «Σταφύλι μου κολλούν τα χείλη μου». Στις στροφές των ποιημάτων του όμως περιπλέκει το γλυκό σταφύλι με το πικρό υδροκυάνιο και μας επαναφέρει στην πραγματικότητα που την γνωρίζει καλά ο Άγγελος και μας προσγειώνει και εμάς σʼ αυτή. «Κανείς δεν κρύφτηκε για πάντα από την αλήθεια του» γράφει σε ένα στίχο του ο Άγγελος και αυτό τον προσδιορίζει μέσα από τα ποιήματά του και αποκαλύπτει τις αλήθειες του για τη ζωή, τον έρωτα. Δεν φοβάται να αντιμετωπίσει και να καταγράψει ότι συμβαίνει γύρω του.
Γιατί αγγίζουν τις ευαίσθητες χορδές του και το κοφτερό μυαλό του. Ατενίζει την ζωή με το ευθυτενές βλέμμα του, αφουγκράζεται τις σκέψεις των διπλανών, τις καταγράφει, τις επεξεργάζεται και κάνοντας τον Μικρό απολογισμό του γράφει:
οι μέρες πέφτουν μέσα μου σαν κέρματα σε χαλασμένο μηχάνημα το βράδυ τις επιστρέφω ατόφιες Συγχαρητήρια Άγγελε
Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε διαβάζοντας ποιήματα, από τις ποιητικές συλλογές, εκτός από τους δύο ποιητές και οι: Χαρά Παγούνη, Μαίρη Φωτοπούλου, Ηλιάνα Καψοκόλη, Νίκος Πορίκης, Δώρα Κούρου. Περισσότερες φωτογραφίες και όλα τα βίντεο από τη «ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΒΡΑΔΙΑ» στην ιστοσελίδα μας (www.dolo.gr). ΔΟΛΙΩΤΙΚΟ ΑΝΤΑΜΩΜΑ 2014
Το Αντάμωμα των Απανταχού Δολιωτών, είναι πλέον ένας θεσμός που έχει καθιερωθεί στην συνείδηση όλων μας και που πραγματοποιείται κάθε χρόνο το καλοκαίρι στις 17 Αυγούστου, στο χωριό μας. Έτσι και φέτος συνεχίζουμε την παράδοση των τελευταίων ετών και ανταμώσαμε και πάλι την Κυριακή 17 Αυγούστου 2014, στο όμορφο χωριό μας, γίναμε όλοι μια παρέα, γλεντήσαμε και χορέψαμε! Το ΔΟΛΙΩΤΙΚΟ ΑΝΤΑΜΩΜΑ βοηθά στην διατήρηση της παράδοσης αλλά και στη σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των Δολιωτών. Το καλοκαιρινό Αντάμωμα, που έχει γίνει θεσμός για το Δολό, συγκέντρωσε, όπως κατέγραψε η κάμερα πολλούς κατοίκους τόσο του χωριού όσο και εκείνων που διαμένουν σε άλλες πόλεις της Ελλάδας αλλά και από το εξωτερικό. Τη βραδιά άνοιξε με τον χαιρετισμό του ο Πρόεδρος του Δολού Βαγγέλης Δάκας, που καλωσόρισε και ευχαρίστησε όλους τους παρευρισκόμενους χωριανούς αλλά και επισκέπτες και φίλους του χωριού, που τίμησαν με την παρουσία τους την εκδήλωση.
Στη συνέχεια το λόγο έλαβε ο Πρόεδρος της Αδελφότητας Αθηνών Φοίβος Κουβαράς, αναφέροντας τα εξής: «Και φέτος η ανθοστολισμένη Καστανιά περήφανη περίμενε τους ξενιτεμένους Δολιώτες και φίλους να διασκεδάσουν και να χορέψουν κάτω από τον ίσκιο της, χέρι χέρι σαν στεφάνι. Έτσι, πριν από σχεδόν πενήντα χρόνια, οι νιοι και νιες του Δολού χέρι με χέρι ξεκίνησαν το συνεχές ταξίδι διατήρησης της παράδοσης, της ερασιτεχνικής δράσης του αλληλοσεβασμού αλλά και το ετήσιο Αντάμωμα γύρω από την εκκλησία μας, στη σύγχρονη εποχή, μεταφέροντας κάθε τόσο τη σκυτάλη στις νέες γενιές, στους εκάστοτε νέους της ξενιτιάς σαν μια Κιβωτό Αγάπης για το χωριό μας. Αυτό μας γεμίζει αισιοδοξία για το μέλλον. Είθε αυτή η εθελοντική δράση να επεκταθεί και για άλλες ανάγκες του χωριού. Εμείς οι εκπρόσωποι της Αδελφότητας Αθηνών, ο Πολιτιστικός Σύλλογος των Ιωαννίνων, ο Γεωργοδασικός Σύλλογος του Δολού και η Αδελφότητα της Αμρικής, ως Συλλογικοί φορείς, είμαστε πρόθυμοι να συντονίσουμε και να ενισχύσουμε τις δράσεις αυτές αλλά και τις τρέχουσες ανάγκες του χωριού μας που προκύπτουν. Είμαστε χαρούμενοι που είναι δίπλα μας η αειθαλής πρόεδρος της Αδελφότητας Αμερικής, η Ανθούλα Ζέρβα η οποία μας μεταφέρει τους χαιρετισμούς των Δολιωτών της Αμερικής που παρά το πέρας της ηλικίας των θα ήθελαν να είναι σήμερα δίπλα μας, αλλά και τον πρόεδρο των Ηπειρωτών της Ν. Μάκρης κ. Ευάγγελο Φωτόπουλο. Εϊμαι πολύ χαρούμενος επίσης που θα είναι δίπλα μας τα παιδιά της Κιβωτού του Κόσμου, αυτές οι νέες ψυχές θα φέρουν την ελπίδα, τα όνειρα, τις προσδοκίες που έχει κάθε νέος για μια καλύτερη κοινωνία στο Πωγώνι αλλά και στη χώρα μας. Παράλληλα θέλω να ευχαριστήσω εκ μέρους των διοργανωτών όλους εσάς που παρευρεθήκατε και σήμερα στο τραπέζι μας. Το Μοιρολόι που ακολουθεί, το αφιερώνουμε σε όλους
όσους έφυγαν και φέτος από κοντά μας και μας αγναντεύουν εκεί πάνω από το Κουτσόκρανο. Είμαι σίγουρος πως χαίρονται που μαζευόμαστε κάτω από τον ίσκιο της καστανιάς χέρι χέρι σαν στεφάνι. Καλή συνέχεια σε όλους».
Ακολούθησε το σερβίρισμα, από την νεολαία, του νοστιμότατου (κατά κοινή ομολογία) παραδοσιακού φαγητού (κρέας με πιλάφι), συνοδευόμενο από τις σαλάτες, γαλοτύρι και φέτα. Να σημειωθεί ότι χορηγοί του τραπεζιού ήταν, ως συνήθως, ο Φόρης Κωσταράς (προσφέροντας 2 προβατίνες και τη φέτα) και ο Πάνος Κούρος (προβατίνα και το ψωμί), τους οποίους και ευχαριστούμε. Δεν πρέπει να παραλείψουμε και να ευχαριστήσουμε και όλους όσους συνέβαλαν στη διοργάνωση αυτής της όμορφης εκδήλωσης, προσφέροντας εθελοντικά τις υπηρεσίες τους, τη νεολαία κυρίως αλλά και τους μεγαλύτερης ηλικίας, που κατάφεραν να παρουσιάσουν μια εξαιρετική πολιτιστική εκδήλωση, αποδεικνύοντας πως η παράδοση πρέπει να διατηρείται και να προωθείται σε κάθε ευκαιρία. Σʼ αυτό συντέλεσε και η ζωντανή παραδοσιακή μουσική με τους δεξιοτέχνες του είδους, Κλαρίνο: Κώστας Βέρδης, Βιολί: Γιάννης Νίνης, Λαούτο: Μιχάλης Βέρδης, Ντέφι: Βαγγέλης Βέρδης και στο τραγούδι ο δικός μας Βαγγέλης Δάκας, που ήταν η πρώτη του συμμετοχή με το συγκρότημα του Κώστα Βέρδη, στο χωριό μας και ευχόμαστε να συνεχιστεί και στο μέλλον. Το εκπληκτικό αυτό μουσικό σύνολο και το κέφι των χορευτών ανέβασαν το θερμόμετρο του κεφιού στα ύψη μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Άλλωστε, τι είναι το Αντάμωμα; Είναι ο θησαυρός της Παράδοσης που εποπτεύει τη ζωή μας, μας θυμίζει ποιοι είμαστε και μας εμποδίζει να ξεχάσουμε αλλά και να τα χάσουμε... Και του χρόνου!! Περισσότερες φωτογραφίες και όλα τα βίντεο από το «ΔΟΛΙΩΤΙΚΟ ΑΝΤΑΜΩΜΑ» 2014 στην ιστοσελίδα μας: (www. dolo.gr).
ΣEΠTEMBPIOΣ 2014
«ΔOΛIΩTIKA»
ΦΩTOPEΠOPTAZ AΠO TIΣ ΕΚ∆ΗΛΩΣΕΙΣ
5
ΣEΠTEMBPIOΣ 2014
«ΔOΛIΩTIKA»
Σκέψεις - Σχόλια Επισκεπτόμενος τα ορεινά χωριά της περιοχής μας, διαπιστώνεις πως αποτελούν ουσιαστικά τον πλούτο μας, καθώς διατηρούν ακόμη το παραδοσιακό τους χρώμα. Σκέπτομαι πως έτσι θα μπορούσαν, μέσα από συντονισμένες δράσεις και προσπάθειες της πολιτείας να εξελιχθούν σε μοναδικούς εναλλακτικούς προορισμούς. Χρειάζεται σίγουρα πολύ δουλειά προς αυτήν την κατεύθυνση. Ωστόσο αυτό που άμεσα πρέπει να κάνει η πολιτεία είναι να βελτιώσει τις υποδομές στα χωριά αυτά προκειμένου να γίνει καλύτερη η καθημερινότητα των πολιτών. Οι Δολιώτες εξακολουθούμε να κρατούμε σταθερούς τους δεσμούς με το χωριό μας που ιδιαίτερα ξαναζωντανεύει τα καλοκαίρια θυμίζοντας παλιούς αλλά όχι ξεχασμένους “καλούς καιρούς”. Περιμένουμε τις ημέρες του Δεκαπενταύγουστου το ετήσιο προσκύνημα και “αντάμωμα” σαν φόρο τιμής και ευγνωμοσύνης, να περιδιαβούμε τα σοκάκια του χωριού μας με τα αρχοντόσπιτα, να λειτουργηθούμε στον Άι-Νικόλα, να ανάψουμε ένα κερί στους προγόνους μας και να ανταμώσουμε με τους χωριανούς μας. Οι μέρες αυτές γύρω από τον Δεκαπενταύγουστο, είναι μέρες γιορτινές, χαράς και αγαλλίασης. Τα χωριά γεμίζουν από αγαπημένα πρόσωπα, τα σπίτια ανοίγουν, στα σοκάκια κυκλοφορούν άνθρωποι και αυτοκίνητα. Το χωριό ξυπνά από το λήθαργο της μοναξιάς και ερημιάς. Οι παραδοσιακές γιορτές και τα πανηγύρια αποτελούν πραγματικά πόλο έλξης για ντόπιους και μη. Είναι ευκαιρία για συνεύρεση και ανανέωση των κοινωνικών και συγγενικών δεσμών καθώς και διατήρηση των εθίμων και των τοπικών παραδόσεων. Τα τελευταία μάλιστα χρόνια παρατηρείται μια τάση αναζωογόνησης των παλιών πανηγυριών και εκδηλώσεων με μεγάλη συμμετοχή νέων παιδιών. Αυτό παρατηρείται και στο χωριό μας με τη νεολαία μας να δίνει το παρόν και να λαμβάνει ενεργό συμμετοχή και πρωταγωνιστικό ρόλο σε κάθε εκδήλωση, προσπάθεια και ευγενικό στόχο. Ένας τέτοιος στόχος ήταν και η επισκευή του σχολείου μας εσωτερικά. Δηλαδή η αντικατάσταση των φθαρμένων επιχρισμάτων και ελεοχρωματίσματα. Μια δουλειά που μόνο επαγγελματίες θα μπορούσαν να την κάνουν. Και όμως το ενδιαφέρον των παιδιών γιʼ αυτό το οίκημα τους πείσμωσε και με τις οδηγίες έμπειρων, όπως του Πάνου Κούρου, του Βαγγέλη Δάκα και άλλων, κατόρθωσαν την ισόγεια αίθουσα να την μεταμορφώ-
σουν σε μια καλαίσθητη αίθουσα, καθαρή και νοικοκυρεμένη. Το ίδιο υποσχέθηκαν να πράξουν και για το υπόλοιπο κτίριο τη νέα χρονιά. Αξίζουν πολλά μπράβο στα παιδιά μας. Στις 17 του Αυγούστου το βράδυ πραγματοποιήθηκε με λαμπρή, όπως πάντα, επιτυχία το καθιερωμένο ετήσιο «ΑΝΤΑΜΩΜΑ» των Δολιωτών. Για μια ακόμα χρονιά και το φετινό αντάμωμα πέτυχε τους στόχους του και έφερε πιο κοντά τους Δολιωτες που παραβρέθηκαν στην εκδήλωση αυτοπροσώπως, και τους απόντες που διαβάζουν αυτές τις γραμμές να «επιστρέφουν» κι αυτοί νοερά στον τόπο τους. Το μεσοχώρι φωταγωγημένο, γεμάτο λευκά τραπέζια περίμενε τους χωριανούς. Σε λίγο γέμισε από γνωστά και αγαπημένα πρόσωπα. Όλοι μαζί μια οικογένεια φάγαμε το καθιερωμένο πιλάφι, χορέψαμε κάτω από την καστανιά παλιούς Πωγωνίσιους σκοπούς και περάσαμε μια αξέχαστη βραδιά. Συντροφιά μας όλοι οι χωριανοί, οι μόνιμοι κάτοικοι καθώς και χωριανοί από διάφορα μέρη της Ελλάδας. Να αναφέρω ξεχωριστά τους ξενιτεμένους μας που διέσχισαν τόσα χιλιόμετρα για να παραβρεθούν στο αγαπημένο μας χωριό. Εκτός του Ηλία Πότση και της γυναίκας του Χρυσούλας που ανελλιπώς κάθε χρόνο δίνουν το παρόν τέτοια εποχή, παραβρέθηκαν και οι: Ανθούλα Ζέρβα Ράπτη με τις δύο εγγονές της, ο Φώτης Κούρος και Bασίλης Kωσταράς με τις οικογένειές τους από την Γερμανία. Όλοι έλαβαν μέρος στις εκδηλώσεις της βραδιάς και έμειναν κατενθουσιασμένοι. Αξίζει να αναφέρω τις εντυπώσεις των κοριτσιών της Πέγκης Ράπτη που τόσο πολύ τους άρεσε η παραμονή τους στο χωριό που υποσχέθηκαν πως όταν τους δοθεί ευκαιρία να επισκεφτούν την Ελλάδα, θα έρθουν μόνο στο χωριό, που το βρήκαν καλύτερο και από Ελληνικά νησιά. Τα περιμένουμε με αγάπη. Ο Σύλλογος αισθάνεται την ανάγκη να ευχαριστήσει θερμά όλους όσους συνέβαλαν στην επιτυχία της εκδήλωσης είτε με οικονομική ενίσχυση είτε με προσωπική εργασία, όπως τις γυναίκες που φρόντισαν στην προετοιμασία των φαγητών, τους νέους μας για την καθαριότητα των χώρων, το στρώσιμο των τραπεζών, το σερβίρισμα. Τον Χριστόφορο και τον Πάνο για τα κρέατα και τα τυριά τους, και τέλος όλους τους Δολιώτες για τη συμμετοχή τους στην εκδήλωση. Εύχομαι αυτή η θαυμαστή σύνδεση μεταξύ μας, να μείνει αρραγής και να
6
AΠO TON A∆OΛO-∆OΛIΩTH είναι διαρκής δημιουργία για το καλό όλων μας. Οι ετοιμασίες του χειμώνα, όπως χρόνια τώρα, συνεχίζονται με βασική εργασία τη μεταφορά και την εξασφάλιση της καύσιμης ύλης. Όλο και περισσότεροι προσπαθούν να απομακρυνθούν από το πετρέλαιο και να στραφούν σε άλλες πηγές θέρμανσης. Για το χωριό μας, εδώ και χρόνια τώρα, τα ξύλα αποτελούσαν την ανέξοδη καύσιμη ύλη. Τις τελευταίες δεκαετίες η τεχνολογία και η οικονομική άνεση μας είχαν στρέψει στο καλοριφέρ και το πετρέλαιο. Η σύγχρονη οικονομική στενότητα τώρα μας αναγκάζει να επανέλθουμε στις παραδοσιακές μορφές θέρμανσης. Η κρίση ακουμπάει όλο τον κόσμο. Δικαιολογημένη η αγωνία των πολιτών για αντιμετώπιση των αναγκών τους, αλλά θα πρέπει να βρεθεί τρόπος να σταματήσει η ανεξέλεγκτη ξύλευση και ιδιαίτερα αυτή που καταλήγει και σε παράνομο εμπόριο. Επειδή το χωριό μας διαθέτει πλούσιο δάσος, γνωστό στην περιοχή, ας προσέχουν οι χωριανοί μας, όσο βέβαια είναι δυνατόν, την παράνομη ξύλευση. Τον Σεπτέμβρη άρχισε και επίσημα η έναρξη του κυνηγίου για τα ορεινά μέρη όπως το Δολό.. Πολλοί κυνηγοί επισκέπτονται τον τόπο μας, που θεωρείται από τους καλύτερους κυνηγότοπους και λόγω πρόσβασης και λόγω της πλούσιας πανίδας. Όμως χρειάζεται να φροντίζουμε τη φύση, να προσέχουμε να μην εξαντλούμε τον πλούτο της και να είμαστε πρώτα φυσιολάτρες και μετά οτιδήποτε. Καλή κυνηγετική περίοδο στους κυνηγούς μας με τη σκέψη ότι τα θηράματα δεν είναι ανεξάντλητα. Στο χωριό μας κάθε γέρος που πεθαίνει είναι μια βιβλιοθήκη που καίγεται. Συγκεντρώστε πληροφορίες για το Δολό από τους μεγαλύτερους. Καταγράψτε τις ιστορίες που θα σας πουν, ο παππούς σας, ο πατέρας σας και στείλτε μας να τις δημοσιεύσουμε. Είναι σημαντικά στοιχεία για τη γνώση του παρελθόντος. Βοηθήστε να μη ξεχαστεί η ιστορία του χωριού μας. Γ.M.
ΣEΠTEMBPIOΣ 2014
«ΔOΛIΩTIKA»
7
ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΠΕΡΑΣΜΕΝΩΝ ΧΡΟΝΩΝ
Σελίδες που θα μας ταξιδέψουν σε περασμένες δεκαετίες, σε θολές αλλά όχι ξεχασμένες αναμνήσεις και σε μαγικά παιδικά όνειρα. Τα μάτια δακρύζουν όταν σκέφτεσαι με γλυκύτητα εκείνες τις εποχές.
(Συνέχεια από το προηγούμενο φύλλο)
….Και πέρασαν από το νου μου όλα εκείνα τα σχολικά χρόνια με τις πολλές πίκρες μα και τις γλυκές και αλησμόνητες αναμνήσεις. Αξίζει πάντως να θυμηθούμε κάποιες καταστάσεις από τα χρόνια εκείνα που απεικονίζουν την μαθητική ζωή του σχολείου του χωριού μας.
Η λειτουργία των σχολείων (γενικά ): Με την ευκαιρία του ξεκινήματος της νέας σχολικής χρονιάς, ας κάνουμε μια μικρή αναδρομή στο εκπαιδευτικό μας παρελθόν, τότε που η «παιδαγωγική της βέργας ή της βίτσας» ήταν κυρίαρχη. Όσοι κι όσες κουβαλάμε κάποιες δεκαετίες στις (ηλικιακές) πλάτες μας θυμόμαστε πολύ καλά το φόβο, τον τρόμο καλύτερα, που μας προξενούσε η βέργα ή η βίτσα στα χέρια του δασκάλου, και το τράβηγμα του αυτιού! Τότε το παιδαγωγικό «σλόγκαν» ήταν «το ξύλο κάνει τους ανθρώπους» ή «το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο»! Και οι τοτινοί συνάδελφοι εκπαιδευτικοί εφάρμοζαν χωρίς «εκπτώσεις», αυτόν τον «παράδεισο» (του ξύλου) στους μαθητές τους. Δεν είναι το ότι οι δάσκαλοι εκείνων των χρόνων ήταν απάνθρωποι και σαδιστές! Ήταν η επικρατούσα παιδαγωγική λογική αντίληψη «με το ξύλο μαθαίνεις γράμματα και γίνεσαι άνθρωπος», μια αντίληψη που «νομιμοποιούνταν» και εκτός σχολείου, καθώς τόσο στην οικογένεια όσο και ευρύτερα στην κοινωνία η «παιδαγωγική του ξύλου» ήταν επίσης κυρίαρχη.
Ένα ακόμα ελαφρυντικό που πρέπει να αποδώσουμε στους εκπαιδευτικούς των παλαιότερων καιρών είναι το ότι ένας δάσκαλος τις περισσότερες φορές είχε στο σχολείο του και πάνω από 100 μαθητές, και τι μαθητές, εκείνα τα χρόνια, ίδια αγριοκάτσικα! Και πώς να τα τιθασεύσει, αν δεν αξιοποιούσε «παιδαγωγικά» τη βέργα και τη βίτσα! Και το πιο σαδιστικό με τη βέργα ήταν το ότι καλούνταν οι ίδιοι μαθητές να φέρουν από μια στο σχολείο κι ο δάσκαλος διάλεγε την καλύτερη.
Επανερχόμαστε λοιπόν στη λειτουργία του σχολείου μας στη δεκαετία του 1950. Το σχολείο μας, τότε και μέχρι την κατάργησή του, λειτουργούσε σαν Μονοθέσιο Δημοτικό Σχολείο, δηλαδή υπήρχε ένας δάσκαλος για όλες τις τάξεις, πρωί απόγευμα και για έξι μέρες την εβδομάδα, (δηλαδή και το Σάββατο). Ο αριθμός των μαθητών κυμαίνονταν από 15 έως 20. Το δυναμικό του με την πάροδο του χρόνου μειώθηκε σημαντικά ώσπου το 1979 καταργήθηκε και οι λιγοστοί μαθητές (δύο τον αριθμό, Άκης Φωτόπουλος και Mαρία Kούρου) μεταφέρονταν στην Πωγωνιανή.
Η καμπάνα του σχολείου μικρή πρόσκληση - μια μικρή καμπάνα κρεμασμένη στη μουριά, δίπλα στο σημερινό ηρώο, καλούσε τους μαθητές για το σχολείο. Χτυπούσε στις 08.00 το πρωί και το μάθημα ξεκινούσε στις 08.15 με διάλλειμα ένα τέταρτο στις 10.00 και στις 12.00 σταματούσε. Ύστερα λειτουργούσε ξανά από τις 3.00 μ.μ. έως τις 5.00 μ.μ. χωρίς διάλειμμα. Την Κυριακή ήμασταν υποχρεωμένοι να πηγαίνουμε για εκκλησιασμό. Η αίθουσα του σχολείου, δηλαδή το νοτιοανατολικό δωμάτιο του Μούστου που είχε μετατραπεί σε αίθουσα διδασκαλίας, περιείχε όλα τα απαραίτητα. Δηλαδή ήταν μια
Παλιοί συμμαθητές, αντάμωσαν με το δάσκαλό τους στο τραπέζι του χωριού. Διακρίνονται από αριστερά: Γιώργος Mποντίνης, Bαγγέλης Φωτόπουλος, Γιάννης Mποντίνης, Παντελής Zωίδης (ο δάσκαλος), Xρήστος Mεντής και Γιώργος Kωσταράς. (Δεν βρέθηκε εκείνη τη στιγμή για την φωτογραφία, αν και παρούσα στο τραπέζι, η Όλγα Γιάνναρου. Zητούμε συγγνώμη).
πραγματική αίθουσα με: Τον πίνακά της. Ένας πίνακας μαύρου χρώματος (μαυροπίνακας), που στηρίζονταν σε τρία ξύλινα πόδια, χαραγμένος με γραμμές όπου γράφαμε με άσπρες κιμωλίες. Για σπόγγο χρησιμοποιούσαμε πόδια λαγού (λαγοπόδαρα) που τα προμηθευόμασταν από τους κυνηγούς. Δίπλα στον πίνακα ήταν η έδρα του δασκάλου. Ήταν ένα ξύλινο τραπέζι πάνω σε ένα ξύλινο βάθρο για να είναι ο δάσκαλος πιο ψηλά και να βλέπει καλύτερα τους μαθητές. Πάνω στην έδρα υπήρχαν τα βιβλία του δασκάλου, το μελανοδοχείο, ένας μακρύς χάρακας ή μια βέργα για να δείχνει ο δάσκαλος τα γραφόμενα στον πίνακα. Τα θρανία ήταν ξύλινα. Το κάθισμα και ο μπάγκος ήταν κολλημένα. Το κάθισμα ήταν σαν παγκάκι και κάτω υπήρχε ράφι για να βάζουμε τα βιβλία . Το χρώμα τους ήταν μαύρο και σε κάθε θρανίο καθόταν ανάλογα με τον αριθμό των μαθη-
τών, δύο ή τρεις μαθητές μαζί. Οι μαθητές ήταν υποχρεωμένοι να παρακολουθούν με σταυρωμένα τα χέρια το μάθημα και να σηκώνονται όρθιοι όταν εξετάζονταν.
Η σόμπα στη μέση της αίθουσας προσπαθούσε να δώσει λίγη ζεστασιά τις παγερές μέρες του χειμώνα. Έκαιγε με ξύλα (ξυλόσομπα) που έφερναν οι μαθητές κάθε πρωί από ένα ή δύο, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες. Αφίσες - χάρτες: Γύρω-γύρω στους τοίχους ήταν κρεμασμένες αφίσες των ηρώων του 21, θρησκευτικές αναπαραστάσεις, ο χάρτης της Ελλάδος και ένας χάρτης του Νομού Ιωαννίνων σχεδιασμένος από τους χωριανούς Θεοχάρη Μέξη και Κώστα Λατσούνα. (Τέτοιος χάρτης υπήρξε και ανάγλυφος).
Η σάκα και οι θησαυροί της: Τα πράγματά μας για το σχολείο, τα βάζαμε σε τσάντες υφασμάτινες ραμμένες στο χέρι ή σε ραπτομηχανή με δύο χεράκια ή μακρύ σχοινί για να την κρεμάμε στην πλάτη. Επίσης όσες μητέρες είχαν αργαλειό έφτιαχναν και υφαντές.
ΣEΠTEMBPIOΣ 2014
Η πλάκα και το κοντύλι. Η πλάκα ήταν ένα μικρό μαύρο πινακάκι και το κοντύλι ήταν σαν οι μύτες μολυβιού αλλά φαρδύτερες και πιο σκληρές. Τα μικρά παιδιά έγραφαν πάνω στην πλάκα με το κοντύλι γράμματα και λέξεις και έκαναν πράξεις αριθμητικής. Γύρω-γύρω είχε ένα ξύλινο πλαίσιο και μία τρύπα από την οποία περνούσε ένα σκοινάκι όπου δένονταν το σφουγγάρι, σπόγγο τον έλεγαν, για να σβήνουμε. Πένα και μελανοδοχείο: Στις μεγάλες τάξεις χρησιμοποιούσαμε την πένα. Το κάθε παιδί κουβαλούσε στο σχολείο την πένα του με το μελανοδοχείο, (ένα μικρό μπουκαλάκι με μελάνι). Τα θρανία είχαν μια ειδική υποδοχή (μια μι-
κρή τρύπα) που τοποθετούσαμε το μελανοδοχείο για να μην γλιστρά. ʻΌταν θέλαμε να γράψουμε, βουτούσαμε την πένα στο μελάνι και γράφαμε. Έπρεπε να προσέχουμε πόσο μελάνι θα βάζουμε για να μην μουτζουρώνουμε τα τετράδια. Για να στεγνώσει γρήγορα το μελάνι χρησιμοποιούσαμε το στουπόχαρτο ή στυπόχαρτο (απορροφ η τ ι κ ό χαρτί για να απορροφά τη νωπή μελάνι).
«ΔOΛIΩTIKA»
ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ
νο ξεθωριασμένο χρώμα, συνήθως 12/φυλλα, είχαν στο εξώφυλλο σχέδια από την παιδική καθημερινότητα και στο οπισθόφυλλο την προπαίδεια του πολλαπλασιασμού. Προ-
8
δόσεις συγγραφέων, τα επέλεγε ο δάσκαλος. ãΟλα αγοράζονταν από τους μαθητές. Εμείς τα αγοράζαμε από την Πωγωνιανή από το βιβλιοπωλείο του Γρηγόρη Οικονόμου ή από το
παντοπωλείοβιβλιοπωλείο του Παναγιώτη Τόμου.
Η καλύτερη στιγμή του σχολικού ωραρίου, ήταν το διάλειμμα. Γ.M. (Η συνέχεια στο επόμενο )
σπαθούσαμε να τα κρατούμε καθαρά και ατσαλάκωτα, επειδή ο δάσκαλος έλεγε «Το τετράδιο είναι ο καθρέφτης του μαθητή». Τα συνηθισμένα τετράδια ήταν, της αντιγραφής, ορθογραφίας, έκθεσης, αριθμητικής, καλλιγραφίας, το μπλοκ ζωγραφικής και χειροτεχνίας.
Βιβλία: Το απαραίτητο και καθημερινό βιβλίο ήταν το Αναγνωστικό. Ήταν το ίδιο για όλα τα σχολεία της επικράτειας και το μόνο που εξέδιδε ο «Οργανισμός Εκδόσεων Σχολικών Βιβλίων». Τα βιβλία των υπολοίπων μαθημάτων, Θρησκευτικά, Γεωγραφία, Iστορία κ.λ.π. επειδή υπήρχαν διάφορες εκ-
Παράκληση: Όποιος συμμαθητής θέλει κάτι να συμπληρώσει ή να διορθώσει από όσα αναφέρω, θα χαρώ πολύ να τα δημοσιεύσω, έτσι ώστε να έχουμε μια πληρέστερη εικόνα από τη σχολική μας ζωή, εκείνων των χρόνων. Η διεύθυνσή μου είναι: Γιάννης Μποντίνης Απολλωνίας 21, 45332 Ιωάννινα, ή στο e-mail: ioabodinis @ gmail.com
Κασετίνα και μολύβια Αργότερα κυκλοφόρησαν οι πρώτες κασετίνες σε σχήμα ορθογώνιο. Ήταν ξύλινες και άνοιγαν με ένα συρταρωτό καπάκι. Στο καπάκι είχε μικρές ζωγραφιές. Μέσα έβαζαν μολύβια, γόμες, χάρακες. Τετράδια: Τα τετράδια, με ροζ ή κίτρι-
Γραμματική Εης και ΣΤης Δημοτικού έτους 1950
Παλιοί συμμαθητές παρέα στο καφενείο. Aπό αριστερά: Xαράλαμπος Φούκης, Δημήτρης Kωσταράς και Γιώργος Kωσταράς.
ΣEΠTEMBPIOΣ 2014
Τ
«ΔOΛIΩTIKA»
9
Το ετήσιο συνέδριο για την ανάπτυξη του Πωγωνίου
ο ετήσιο συνέδριο για ανάπτυξη του την Πωγωνίου, πραγματοποιήθηκε φέτος την Κυριακή 10 Αυγούστου στην Πωγωνιανή, με θέμα : «Πωγώνι, ανάπτυξη τώρα ή ποτέ;». Το συνέδριο, συνδιοργάνωσαν οι: Δήμος Πωγωνίου, Ομοσπονδία Αδελφοτήτων και Ενώσεων Επαρχίας Πωγωνίου, Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Πωγωνιανής, Αδελφότητα Πωγωνιανής και Τοπική Κοινότητα Πωγωνιανής, υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Ηπείρου. Χώρος διεξαγωγής οι εγκαταστάσεις της «Κιβωτού του Κόσμου» στις πρώην σχολές Λάτση στην Πωγωνιανή. Ο Πρόεδρος του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Πωγωνιανής Περικλής Τόμος επισήμανε την σπουδαιότητα της ύπαρξης της Κιβωτού στην Πωγωνιανή. Ο Περιφερειάρχης Ηπείρου Αλέκος Καχριμάνης δήλωσε αρωγός στο έργο του Πατέρα Αντωνίου της Κιβωτού και αναφέρθηκε στα προβλήματα του πρωτογενούς τομέα, στο θέμα της λειτουργίας του τελωνείου των Δρυμάδων και στο Κέντρο Κράτησης Μεταναστών στην Κακαβιά. Ο Δήμαρχος Πωγωνίου Κώστας Καψάλης τόνισε την αναγκαιότητα αξιοποίησης των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιοχής και ζήτησε από την Πολιτεία να φροντίσει για την ασφάλεια σε όλη την παραμεθόριο περιοχή και να δώσει ειδικά αναπτυξιακά κίνητρα για την προσέλκυση επενδύσεων στην περιοχή. Χαιρετισμούς στην ημερίδα απηύθυναν ο Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Αδελφοτήτων και Ενώσεων Επαρχίας Πωγωνίου Γρηγόρης Άρμπυρος και η Διευθύντρια της «Κιβωτού του Κόσμου» Πωγωνιανής Άντυ Θεοδωρακοπούλου. Κύριος εισηγητής της ημερίδας ήταν ο χωριανός μας Φοίβος Κουβαράς, Πρόεδρος της Αδελφότητας Δολού «Ο Άγιος Χριστόφορος», με θέμα «ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΑΝΑΚΑΜΨΗ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΠΩΓΩΝΙΟΥ», ο οποίος στην εισαγωγή της εισήγησης του διατύπωσε την άποψη ότι η ιδανική ανάπτυξη
του Πωγωνίου θα πραγματοποιηθεί με συμμετοχή όλων των παρακάτω παραγόντων: «Πρέπει αρχικά επενδυτής να είναι η Πολιτεία σε συνεργασία με χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και την Ε.Ε., να επενδύσει σε μορφές της ενέργειας, της αειφόρου ανάπτυξης, της υγείας, της προσβασιμότητας στους οικισμούς και τις κωμοπόλεις, και στην παροχή συνθηκών ασφαλούς διαβίωσης τόσο των κατοίκων όσο και των επενδυτών. Δεύτερον οι συλλογικοί φορείς όπως Αδελφότητες, Σύλλογοι, Ομοσπονδίες κλπ. να μεριμνήσουν για τις επενδύσεις σε μικροκοινωνικό επίπεδο, Τρίτον οι ετεροδημότες να συντηρούν τις κατοικίες και τους αγρούς τους, Τέταρτον οι μόνιμοι κάτοικοι, ανάλογα με την επαγγελματική ή αγροτική ενασχόληση τους να φροντίζουν την εξέλιξη αυτής προσαρμόζοντας την, στις ανάγκες της εποχής και, Πέμπτον το νέο αίμα όπως νέοι επενδυτές , νέοι σε ηλικία άτομα και νέοι σε ιδέες άτομα να δραστηριοποιηθούν στην περιοχή μας». Στη συνέχεια αναφέρθηκε στο ρόλο των Αδελφοτήτων, των Τοπικών Συλλόγων, της Ομοσπονδίας κλπ., στις μορφές ανάπτυξης των τοπικών κοινοτήτων, καταλήγοντας στο όραμα που έχει για την ουσιαστική ανάπτυξη αυτής της περιοχής της χώρας μας: «Όλες οι προηγούμενες προτάσεις αναφέρονται στο τι μπορεί να γίνει από τους απλούς κατοίκους και τους νέους που θέλουν να δραστηριοποιηθούν στην περιοχή μας. Τελειώνοντας θέλω να αναφερθώ στο όραμα που έχω για την ουσιαστική ανάπτυξη αυτής της περιοχής της χώρας μας. Όταν σχεδιάζεις μια μεγάλη επένδυση καλό είναι να σκεφθείς και την ιδιαιτερότητα του τόπου, πράγμα που συνήθως δεν γίνεται διότι οι περισσότεροι προγραμματισμοί γίνονται σε γραφεία που δεν βλέπουν το φώς της μέρας αναλύοντας στατιστικές και γραφήματα οικονομο-
τεχνικών σελίδων μέσω των ηλεκτρονικών αρχείων. Τα τελευταία εκατό χρόνια το Πωγώνι γέννησε τους δασκάλους του γένους που συνεχίζει ακόμα και σήμερα. Η Παιδεία για μένα είναι η σημαντικότερη επένδυση που επιβάλλεται να δημιουργήσει η χώρα μας φιλοξενώντας μαθητές από διάφορα σημεία του πλανήτη. Το Πωγώνι πρέπει να γίνει ουραγός αυτής της προσπάθειας. Στο Πωγώνι πρέπει να λειτουργήσουν ειδικά εκπαιδευτικά ιδρύματα με πληθώρα μαθητών πέραν των χιλίων, με κοιτώνες φιλοξενίας αυτών των μαθητώνσπουδαστών από την Ελλάδα ακόμα και από το εξωτερικό. Σε τι θα βοηθήσει αυτής της μορφής η επένδυση θα αναρωτηθείτε. Πιστεύω σε πάρα πολλά. Καταρχάς θα αξιοποιηθούν υφιστάμενες κτιριακές εγκαταστάσεις που υπάρχουν στα κεφαλοχώρια της επαρχίας μας και εάν απαιτηθεί θα ανεγερθούν νέες κτιριακές εγκαταστάσεις που σημαίνει εργατικό δυναμικό, αγορά ντόπιων υλικών δόμησης και διακόσμησης. Για τη λειτουργία τους επίσης χρειάζεται υπαλληλικό προσωπικό. Για τη σίτιση των εσωτερικών μαθητών – σπουδαστών απαιτείται προμήθεια υλικών προς βρώση από τα μικρά αγροκτήματα που θα δημιουργηθούν γιʼ αυτό τον σκοπό στη περιοχή μας. Ο μικρός σε έκταση γεωργικός κλήρος των κατοίκων είναι ιδανικός γιʼ αυτής της μορφής συνεχόμενης προμήθειας λαχανικών και κτηνο-πτηνοτροφικών προϊόντων,
Επίσης θα απαιτηθούν και ξενώνες φιλοξενίας των γονιών των παιδιών αλλά και του διδακτικού προσωπικού των ιδρυμάτων. Η Κιβωτός του Κόσμου που φιλοξενείται εδώ στην Πωγωνιανή είναι ένα τέτοιο παράδειγμα που θα πρέπει να πλησιάσουμε, να αγαπήσουμε και να ακολουθήσουμε τα βήματα του Ιερέα – Δασκάλου- Καθοδηγητή πατέρα Αντώνιου. Το Πωγώνι θέλει Κιβωτούς παιδιών και όχι κιβωτούς εμπορευμάτων και ορυκτών προϊόντων , για να έχει το σεβασμό και την περηφάνεια όλων όσων μόχθησαν και θυσιάστηκαν για την ελευθερία της περιοχής από το ζυγό των πασάδων και των μπέηδων που και σήμερα θα θελήσουν να διαφεντέψουν στην περιοχή μας. Τελειώνοντας προτείνω στο Προεδρείο του Συνεδρίου της Ομοσπονδίας Αδελφοτήτων της επαρχίας Πωγωνίου, να υιοθετηθεί από φέτος, χορηγία στους αριστεύσαντες μαθητές ή μαθήτριες της Κιβωτού του Κόσμου, χρηματικό ποσό ή έπαθλο».
Ολόκληρη την εισήγηση του Φοίβου Κουβαρά μπορείτε να διαβάσετε στην ιστοσελίδα μας (WWW. dolo.gr).
Xωριανέ,Φίλε αναγνώστη, όσο η εφημερίδα θα γράφεται από ελάχιστους, τόσο θα απομακρύνεται από σένα. Γράψε τις αναμνήσεις, τα οράματα, τον πόνο, την ελπίδα.
ΣEΠTEMBPIOΣ 2014
«ΔOΛIΩTIKA»
Kοινωνικά
Χάρης Μπίτζας
EKEINOI ΠOY EΦYΓAN
ΓΕΝΝΉΣΕΙΣ – Η Βασιλική Λώλη (κόρη του Παναγιώτη και Γιούλας Λώλη) και ο Βύρωνας Τσιάβος απέκτησαν κοριτσάκι. Στους ευτυχισμένους γονείς, παππούδες και γιαγιάδες ευχόμαστε να τους ζήσει
ΓΆΜΟΙ – Στις 25 Ιουλίου 2014 στην Κύθνο έγινε ο γάμος του Άγγελου Κούρου και της Γεωργίας Κονταξή. Ευχόμαστε να ζήσουν ευτυχισμένοι.
ΒΑΠΤΊΣΕΙΣ – Στις 23 Αυγούστου 2014 ο Βασίλης Τσιρώνης (εγγονός του Γιώργου Τζήμου) και η Μαριάνθη Μουτζούκη βάφτισαν το δεύτερο κοριτσάκι τους και του έδωσαν το όνομα Σοφία. Στους ευτυχισμένους γονείς, παππούδες και γιαγιάδες ευχόμαστε να τους ζήσει
ΝΈΟΙ ΕΠΙΣΤΉΜΟΝΕΣ – Ο Θεοχάρης Τσιρώνης, του Γεωργίου Τσιρώνη και της Ευφροσύνης Τζήμου, εγγονός του Γιώργου Τζήμου και της Κορνηλίας Μήτσκαρη, πήρε την ειδικότητα του νευρολόγου και εξειδικεύτηκε στη Βόννη της Γερμανίας πάνω στην επιληψία. Ευχόμαστε καλή σταδιοδρομία.
ΕΠΙΤΥΧΟΝΤΕΣ ΣΤΑ ΑΕΙ – Ο Αθανάσιος Μάνος του Γιώργου και της Μαργαρίτας Κιτσανού πέτυχε στην Ιατρική Σχολή Ιωαννίνων. Ευχόμαστε καλή φοίτηση.
ΘANATOI – Απεβίωσε στην Αμερική ο Χαράλαμπος Μπίτζας του Φίλιππα (αδελφός της Σταυρούλας Νάστου). Ας είναι αιωνία η μνήμη του
ANAKOMIΔH OΣTΩN – Έγινε στο Δολό η ανακομιδή των οστών του Σταύρου Ζωΐδη. Ας είναι αιωνία η μνήμη του
10
Ο Χάρης Μπίτζας, ετών 82, απεβίωσε την Τρίτη 26 Αυγούστου 2014 περιτριγυρισμένος από την αγαπημένη του οικογένεια. Γεννημένος στο Τσαμανά ο Χάρης ήταν γιος του μακαρίτη Πατέρα Φίλιππου και της Αλεξάνδρας (Κίτσου) Μπίτζα. Πριν μεταναστεύσει στην Αμερική στην ηλικία των 24 ετών πέρασε την παιδική του ηλικία και μεγάλωσε στο Δολό όπου ο πατέρας του (Πάτερ Φίλιππος) διακόνευε. – – – – – – – –
– – – – – – – – – – – –
Στην Αμερική έμενε στην πόλη του Άγκουαμ της Μασαχουσέτης όπου και λειτούργησε και του ανήκαν διάφορα εστιατόρια στην περιοχή. Εκτός από την αγάπη του για την μαγειρική ο Χάρης ασχολούνταν με τα καλλιτεχνικά και του άρεσε ιδιαίτερα το ψάρεμα και το κυνήγι. Η οικογένεια που αφήνει πίσω του είναι η αφοσιωμένη επί 30 χρόνια σύζυγος Ρουθ, ο γιος του Δημήτρης, οι κόρες του Ντέλια, Ελένη και Αγγελική, τα αδέρφια του Κοσμάςκαι Γιώργος, οι αδερφές Σταυρούλα και Λαμπρινή και τα εγγόνια και δισέγγονά του. Η επιμνημόσυνη δέηση τελέστηκε στον Ελληνορθόδοξο Ναό του Αγίου Γεωργίου στο Σπρίνγκφιλντ της Μασαχουσέτης Παρασκευή 29 Αυγούστου 2014. Δεν θα σε ξεχάσουμε ποτέ. Αιωνία σου η μνήμη. Καλό κατευόδιο... Η αδελφή σου Σταυρούλα Γ. Νάστου και η ανηψιά σου Αλεξάνδρα Μπίτζα-Χασκώνη
ΡΙΞΑΝΕ ΛΑ∆Ι ΣΤΟ ΛΥΧΝΑΡΙ
Χρήστου Κούλα 50 Χρήστου Αλίκη 50 Ράπτης Θωμάς 100$ Πότσης Ηλίας 200 Πότσης Γεώργιος 50 Συράκος Παναγιώτης 50 Ράπτη Ανθούλα στη μνήμη Χριστόφορου Μαργαρίτη 100 Ράπτη Ανθούλα στη μνήμη – Μαρίας Φωτοπούλου 100 Ζέρβας Ναπολέων 100 Μούστος Χριστόφορος 50 Παγούνης Νίκος 50 Παππά Αλέκα & Βιβή 30 Νάτσικας Βασίλειος 20 Ζωΐδου Χρυσάνθη 20 Παπακώστα Ελένη 50 Παπαλαζάρου Κων/νος 20 Τσεμπέρης Παύλος 20 Λεοντόπουλου Βάσω 20 Μπαλωμένος Αθανάσιος & Νώρα 50 Σκλιβανίτης Δημήτρης 20
– Μπάσιος Χρήστος 50 – Κολέφας Κώστας 30 – Ζωΐδης Κώστας & Καίτη 20 – Κιτσώνας Μάνος 50 – Γκίκα Αναστασία 50 – Τζήμου Βασιλεία & Ευφροσύνη 30 – Κούρος Φώτης 50 – Ζωΐδης Νίκος 50 – Πορίκη Δέσποινα 10 – Βάσση-Μάλιου Τζούλη (κόρη Μήτση Βάσση από Αυστραλία) 100
Στη μνήμη Χάρη Μπίτζα πρόσφεραν: – Η αδελφή του Σταυρούλα Νάστου 50 και η ανηψιά του Αλεξάνδρα Μπίτζα-Χασκώνη 50 .
– – – – – – – –
ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Nάτσικας Βασίλειος 50 Ζωίδου Χρυσάνθη 50 Λιοντοπούλου Βάσω 50 Οικογ. Παναγιώτη και Δώρας Συράκου στη μνήμη Σταύρου Ζωίδη και Κων/νου Συράκου 150 Σκλιβανίτης Δημήτριος 30 Ζωίδης Νικόλαος 50 Μούστου Δημοκρατία 50 Βάσση - Μάλιου Τζούλη50
Για καλύτερη εξυπηρέτηση των αναγνωστών μας παρακαλούμε τα εμβάσματά σας μπορείτε να τα στέλνετε και μέσω των Τραπεζών στους εξής λογαριασμούς: Τράπεζα ΠΕΙΡΑΙΩΣ Αριθ. Λογ.: 5407-025725-400 IBAN: GR 1401724070005407025725400 (ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΔOΛOY ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ) Εθνική Τράπεζα Αρ. Λογ.: 794/744999-22 IBAN: GR 9801107940000079474499922 (Δικαιούχοι: Kούρος Παναγιώτης Μποντίνης Ιωάννης)
«ΔOΛIΩTIKA»
Όργανο του Eκπολιτιστικού Συλλόγου Δολού Iωαννίνων
Aπολλωνίας 21 T.K. 4523 32 Tηλ. 26510 44558 E-mail:
[email protected] Yπεύθυνος έκδοσης: Μποντίνης Ιωάννης
Πρόεδρος Συλλόγου Δολού Πωγωνίου
Υπεύθυνος σύνταξης: Μποντίνης Ιωάννης Απολλωνίας 21 - 45332 Ιωάννινα KΩΔIKOΣ 4587
ΣYNTAKTIKH EΠITPOΠH Kώστας Mέξης Γεώργιος Μποντίνης Iωάννης Mποντίνης Xάρης Παπακώστα Δημήτριος Πότσης Bασίλειος Xρήστου Eλευθέριος Φωτόπουλος Άρης Yφαντής
Οι συνδρομές - συνεργασίες να αποστέλλονται στη Δ/νση: Mποντίνη Iωάννη Aπολλωνίας 21 T.K. 4523 32 Ιωάννινα Xειρόγραφα που δημοσιεύονται ή όχι, δεν επιστρέφονται. Oι ενυπόγραφες συνεργασίες εκφράζουν τις απόψεις εκείνων που υπογράφουν.
ΣEΠTEMBPIOΣ 2014
«ΔOΛIΩTIKA»
Aµφίπολη
Μπροστά στην μεγαλύτερη αρχαιολογική ανακάλυψη, βρίσκονται οι αρχαιολόγοι στην Αμφίπολη Σερρών. Η ανεύρεση ενός τάφου, που όμοιο του δεν έχει συναντήσει η αρχαιολογική σκαπάνη, έχει σημάνει συναγερμό και ταυτόχρονα έχει πυροδοτήσει σειρά συζητήσεων για τον «ένοικο» του τύμβου. Εκτιμήσεις πλέον δεν γίνονται, ωστόσο όλοι είναι πεπεισμένοι ότι σε αυτό το μοναδικό, επιβλητικό μνημείο ο «ένοικος» είναι κάποιο σπουδαίο πρόσωπο. Το μέγεθος του μνημείου, η εμφανής τάση του «ιδιοκτήτη» να επιδείξει τον πλούτο και την ισχύ του, τα από κάθε άποψη εκπληκτικά ευρήματα, αλλά και η ένταση των συζητήσεων που πυροδοτεί διαρκώς, είναι τα στοιχεία που καθιστούν την ανασκαφή κυριολεκτικά μοναδική και άνευ προηγουμένου. Ακόμη και σε διεθνές επίπεδο. Αλήθεια πόση υπερηφάνεια νοιώθουμε μπροστά σε μια νέα ανακάλυψη – επιβεβαίωση του ανυπολόγιστης αξίας ιστορικού πλούτου μας! Πάντως ότι και να είναι, όποιος και να είναι θαμμένος, συλημένος ή μη ο τάφος, πρόκειται για μεγάλη ανακάλυψη, και σίγουρα θα μάθουμε πάρα πολλά για την Μακεδονία, για την Ελλάδα. Να το εκμεταλλευτούμε. Γ.Μ.
Mουσταλευριά
Η συνταγή είναι παλιά πανεύκολη και όχι χρονοβόρα. Κατʼ αρχήν συνθλίβουμε τα σταφύλια στο σουρωτήρι για να παράξουμε το μούστο. Κάνουν όλες οι ποικιλίες σταφυλιού αλλά τα πιο ζουμερά είναι ο ροδίτης και το φιλέρι. Μόνο που ο μούστος αυτός χρειάζεται μετά μια προκαταρτική διαδικασία απαραίτητη για να καθαρίσει. Δένουμε σε μια πάνινη πετσέτα στάχτη που τη βρίσκουμε σε κάποια ψηστιέρα,( καλύτερη είναι η στάχτη από ξύλα) και την κρεμάμε μέσα στο μούστο από το χερούλι της κατσαρόλας ώστε να μην ακουμπάει στον πάτο. {μπορούμε αν δέν έχουμε στάχτη νά βάλουμε μιά φέτα μπαγιάτικο ψωμί} Βράζουμε τον μούστο ενώ ταυτόχρονα βγάζουμε διαρκώς τον αφρό με μια τρυπητή κουτάλα. Όταν πάψει να σχηματίζεται αφρός, σβήνουμε την κατσαρόλα βγάζουμε την πετσέτα με τη στάχτη και αφήνουμε το μούστο μέχρι την επόμενη μέρα οπότε και φτιάχνουμε τη μουσταλευριά αφού περάσουμε πρώτα το μούστο από σουρωτήριτσαγιού. ΥΛΙΚΑ: 6 φλιτζάνι μούστος 1 φλιτζάνι αλεύρι για όλες τι χρήσεις 1 φλιτζάνι καρυδόψιχα χοντροκομμένη Μερικές μισές καρυδόψιχες για τελικό στόλισμα.
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ: Κρατάμε ένα φλιτζάνι μούστο μέσα στο οποίο ρίχνουμε το αλεύρι και το χτυπάμε με ένα σύρμα για να μη σβολιάσει, όλο αυτό το ρίχνουμε στην κατσαρόλα που είναι ο υπόλοιπος μούστος και ανακατεύουμε. Ανάβουμε το μάτι και αφού βράσει για πέντε λεπτά ρίχνουμε την καρυδόψιχα και συνεχίζουμε το βράσιμο. Κάποια στιγμή το περιεχόμενο αρχίζει να πήζει και να αποκτάει μια κρυστάλλινη υφή. Τότε σερβίρουμε σε ρηχά πιάτα ή αλουμινένια ταψάκια, και προσθέτουμε τις μισές καρυδόψιχες.
Πιστακία η Τερέβινθος
11
(Pistacia terebinthus)
Δημώδη ονόματα Κοκκορεβιθιά (Πελοπόννησος), τσιτσιραβλιά ή τσιτσιραβιά (Πήλιο), τραμιθιά ή πετραμιθιά (Κρήτη), αρμιτσάδα (Λακωνία), τσικουδιά (Χίος). (Χελντράιχ, 1980: 25) Είδος του γένους Πιστακία (Pistacia), της οικογένειας των Ανακαρδιιδών (Anacardiaceae), η Τέρμινθος του Διοσκουρίδη (Ι, 91) και πιθανώς τέρμινθος η αγρία του Θεοφράστου. Η κοκκορεβιθιά είναι ένα από τα τέσσερα (4) είδη Πιστακίας που απαντώνται στην Ελλάδα. [Τα άλλα τρία είδη είναι: 1) Π. η γνησία (Pistacia vera), κοινώς φιστικιά, η οποία καλλιεργείται για τους καρπούς της, τα γνωστά αιγινήτικα φιστίκια. 2) Π. η λεντίσκος (Pistacia lentiscus), κοινώς σχίνος. 3) Π. η κολοβή (Pistacia mutica)]. Τα αρτίβλαστα τρυφερά κλαδιά (βλαστοί και φύλλα), τα τσίκουδα (τσιτσίραβλα ή τσιτσίραβα των Πηλιορειτών) της κοκκορεβιθιάς γίνονται αλμευτά με ξίδι και λάδι.
Ακολουθεί συνταγή για παρασκευή τσιτσίραβλων:
Υλικά: Βλαστοί κοκκορεβιθιάς (συλλέγονται κατά τον μήνα Απρίλιο) Σκόρδα ξερά Καρότα Μάραθος ή φύλλα σέλινου Για την άλμη: νερό, αλάτι, ξίδι, λάδι Παρασκευή: Πλένουμε τους βλαστούς και τους βάζουμε σε νερό που βράζει. Τους αφήνουμε για 3-4 λεπτά της ώρας να ζεματιστούν. Στραγγίζουμε καλά τα τσιτσίραβλα και τα τοποθετούμε σε αποστειρωμένα γυάλινα βάζα μαζί με τεμαχισμένες σκελίδες σκόρδου, μικρά κομμάτια καρότου και ψιλοκομμένο μάραθο ή σέλινο. Αφήνουμε ένα κενό περίπου δύο (2) εκατοστών του μέτρου από το χείλος κάθε βάζου. Ετοιμάζουμε την άλμη (καλύτερα να μην είναι πολύ αλμυρή), στην οποία προσθέτουμε ξίδι (όσο αρέσει στον καθένα) και λίγο λάδι. Την ζεσταίνουμε ανακατεύοντας καλά μέχρι λίγο πριν το σημείο βρασμού. Έτσι όπως είναι ζεστή, την χύνουμε στα βάζα μέχρι μισό εκατοστό κάτω από το χείλος τους. Κλείνουμε καλά τα βάζα και τα αφήνουμε να κρυώσουν. Τα βάζα με τα τσιτσίραβλα φυλάσσονται σε σκοτεινό και δροσερό μέρος. Ανοιγμένο βάζο με τσιτσίραβλα μπαίνει στο ψυγείο. Τα τσιτσίραβλα αποτελούν άριστο ορεκτικό (ʻμεζέʼ) με συνοδεία τσίπουρου. Μπορούν επίσης να προστεθούν σε διάφορες σαλάτες…
Για περισσότερες πληροφορίες για το γένος Πιστακία (εν είδει βιβλιογραφίας): AL-Saghir, M. G. & Porter, D. M. (2012). Taxonomic Revision of the Genus Pistacia L. (Anacardiaceae). American Journal of Plant Sciences, 3, 12-32. (Προσβάσιμο στο διαδίκτυο: http://dx.doi.org/10.4236/ajps. 2012.31002). Καββάδας, Δ. (1956). Εικονογραφημένον βοτανικόν - φυτολογικόν λεξικόν (τόμος 7ος, σελ. 3163 ). Αθήνα: Πήγασος. Φιστικιά. (1983). Στο Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια (τόμος 10ος, σελ. 326). Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών. Χελντράιχ, Θ. (1980). Λεξικό των δημωδών ονομάτων των φυτών της Ελλάδας. Αθήνα: Αφοί Τολίδη. Παναγιώτης Π.
ΓΡΑΦΩ
(Η «ιδιοφυία δωματίου» – κατά τον εύστοχο ποιητή)
(Όπως η ρικέτσια την μετάλλαξη) την απόλυτη Επιστήμη
Όπως η Ανατολή τη Δύση ο Ωρίων ο Βόρειος Στέφανος Το ξερικό καλαμπόκι γράφω το σκότος της οβίρας όπως ο οίστρος του τράγου κάτω απʼ το σφεντάμι την διαιώνιση του είδους το τετελεσμένον των καρδιακών παλμών τα αεικίνητα Άτροπα σκέλη της εμβίου ψαλίδος
Γράφω τη σκιά όπως ο ήλιος ο συριγμός του βέλους το αίμα του αθώου του δολοφόνου Όπως η πορεία της Ενέργειας το Αέναον Όπως το μέτρον ΤΟΥ ΑΙΩΝΙΟΥ ΚΥΚΛΟΥ Γράφω τη σκιά όπως ο ήλιος όπως το σκοτάδι το φως την ανυπαρξία την ύπαρξη την μακαριότητα η Ισορροπία.
Παναγιώτης Π.
ΣEΠTEMBPIOΣ 2014
«ΔOΛIΩTIKA»
H ρίγανη το πιο χρήσιμο αρωματικό φυτό
Η καθημερινή του χρήση ωφελεί αφάνταστα στην υγεία μας.
Η τεράστια ωφέλεια της για την ανθρώπινη υγεία και οι ευεργετικές επιπτώσεις σε αυτήν είναι γνωστές από την αρχαιότητα. Πρόσφατα όμως δημοσιεύτηκαν αρκετές μελέτες, οι οποίες προσδιορίζουν επιστημονικά τις ευεργετικές επιπτώσεις και προσδιορίζουν τις θετικές επιδράσεις της στον οργανισμό του ανθρώπου. Η ρίγανη είναι ίσως το πιο δημοφιλές βότανο της Μεσογείου και αποτελεί χαρακτηριστικό μυρωδικό της ελληνικής και της ευρύτερης μεσογειακής κουζίνας. Χάρη στο μοναδικό περιεχόμενό της σε θρεπτικά συστατικά και φυτοχημικά μπορεί να ασκεί ποικίλες ευεργετικές δράσεις στην ανθρώπινη υγεία. Θεωρείται βότανο πλούσιο
σε βιταμίνη K, ενώ παράλληλα αποτελεί καλή πηγή μαγγανίου, σιδήρου και βιταμίνης Ε. Τα αιθέρια έλαια που περιέχονται σε αυτή, μπορούν να δρουν ως αντιοξειδωτικά αναστέλλοντας τη διαδικασία οξείδωσης. Αξιοσημείωτο είναι ότι ένα γραμμάριο ρίγανης εκδηλώνει 42 φορές μεγαλύτερη αντιοξειδωτική ικανότητα από αντίστοιχη ποσότητα μήλων, και 12 φορές από την αντίστοιχη
ποσότητα πορτοκαλιών. Ας προσθέσουμε ρίγανη στα φαγητά μας απολαμβάνοντας όχι μόνο το μοναδικό άρωμά της αλλά και τα ποικίλα οφέλη της». Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε πρόσφατα σε διατροφικό περιοδικό και είναι αρκετά ενδιαφέρον, αφού η ρίγανη θεωρείται απαραίτητο «μυρωδικό» για όλα τα τραπέζια. Ευτυχώς βρίσκεται άφθονη στην περιοχή μας και μάλιστα πολύ αρωματική. Προσοχή όμως στη συλλογή της. Να κόβεται και όχι να ξεριζώνεται για να φυτρώσει και πάλι τη νέα χρονιά. Το ίδιο ισχύει και για το τσάι του βουνού.
Aπό τα παλιά...
12
« H Φ ΩN H TH Σ Φ OYPK A Σ» H εφημερίδα του Συλλόγου Φουρκιωτών Iωαννίνων
Mε αισθήματα ιδιαίτερης χαράς χαιρετίζουμε την πρόσφατη πρωτοβουλία του Φουρκιωτών Συλλόγου Iωαννίνων για την επανέκδοση της εφημερίδας τους «H ΦΩNH THΣ ΦOYPKAΣ». Eδώ και μερικά χρόνια η «ΦΩNH» είχε σιγήσει, αλλά με μεγάλη μας χαρά λάβαμε το «νέο» φύλλο της με αριθ. 104 που αποτελεί συνέχεια των αντίστοιχων επιτυχημένων εκδόσεων του παρελθόντος. Παρά τα χρονικά κενά που μεσολάβησαν δεν παύει να αποτελεί μέσο επικοινωνίας των απανταχού πολυάριθμων Φουρκιωτών και χρήσιμο ιστορικό εργαλείο για τη μελέτη του τόπου τους. Eυχόμαστε σε όλους τους παράγοντες αυτής της επίπονης εκδοτικής προσπάθειας, «H ΦΩNH THΣ ΦOYPKAΣ» να γίνει θεσμός και μέρος της ζωής των Φουρκιωτών, ιδιαίτερα δε στον δικό μας Kώστα Aναστασίου που πιστεύουμε αποτελεί και την ψυχή αυτής της προσπάθειας με τη γνωστή πετυχημένη γραφίδα του και με την πείρα του από τις περασμένες 100 και πλέον εκδόσεις, κουράγιο δύναμη, καλές επιτυχίες και μακροημέρευση εκδοτική και βιολογική.
Xωριανέ, το χωριό σου
Δολό 1957. Πρώτη σειρά από αριστερά: Kατερίνα Kωσταρά, Mήτσιος Φωτόπουλος, Γιώργος Kωσταράς, Γιώργος Mποντίνης, πίσω Nαπολέων Zέρβας, Kρίτων Bαλλεράς, Kώστας Kοτρότσιος (ανηψιός Bασιλείας Kωσταπαππά), Nίκος Zωίδης, πίσω το κορίτσι άγνωστο, Xριστόφορος Θανόπουλος, Γιάννης Mποντίνης, Kώστας Bαλλεράς. Δεύτερη σειρά από αριστερά: Παντελής Zωίδης, Θρασύβουλος Kωσταπαππάς, Bασιλεία Kωσταπαππά, Mαρία Φωτοπούλου, Oυρανία Nάστου, Πηνελόπη και πίσω Παντελής Έξαρχος, Στόλης Γιάννης και Xριστόφορος, Mαριάνθη Pάπτη, Kράτω Mούστου μς τις κόρες της Σοφία και Nτίνα, Eυδοξία Bαλλερά, πίσω άγνωστος, Tασία Θανοπούλου, Λευκοθέα με τον Xριστόφορο στην αγκαλιά, Στέφανος Bαλλεράς, Δημήτρης Mούστος, Bασίλης Kούρος, Nικόλαος Kαρακώστας και γονατιστός Bασίλης Mηντζιλώνης. (Aπό το αρχείο της Bασιλείας Kωσταπαππά) – Bασιλεία, σε ευχαριστούμε πολύ για τα καλά σου λόγια και για την πολύ ωραία φωτογραφία σου. Περιμένουμε και άλλες. (ώρα καλή... Γιάννης)
σε χρειάζεται και συ
χρειάζεσαι
το χωριό σου. Γι' αυτό ποτέ
μην το ξεχνάς!
