REÇETE DEFTERİ MECBURİ HİZMETE GİDECEK PRATİSYENLER İÇİN ÇEŞİTLİ KİTAPLARDAN, İNTERNET SİTELERİNDEN VE DİĞER HEKİMLERİN DENEYİMLERİNDEN DERLENEREK HAZIRLANMIŞTIR.
1
İLAÇ İSİMLERİNDE YA DA DOZLARDA HATA BULURSANIZ DÜZELTİLMESİ İÇİN LÜTFEN HABER VERİNİZ.
2
ACİLLER...................................................................................................................................... 8 ANAFİLAKSİ:............................................................................................................................. 8 ANGİNA PECTORİS:.................................................................................................................. 9 AKCİĞER ÖDEMİ / AKUT KALP YETMEZLİĞİ:...........................................................................10 AKUT BATIN:.......................................................................................................................... 10 AORT DİSEKSİYONU / AORT ANEVRİZMASI:...........................................................................10 ASTIM ATAĞI:......................................................................................................................... 11 ATEŞ:..................................................................................................................................... 11 BURUN KANAMASI:................................................................................................................ 12 BRADİKARDİ:......................................................................................................................... 12 BAŞ AĞRISI (ŞİDDETLİ):......................................................................................................... 12 ÇOCUKTA SOLUNUM SIKINTISI:..............................................................................................13 DÖKÜNTÜLÜ ÇOCUK:............................................................................................................. 13 DİABETİK KETOASİDOZ:.........................................................................................................14 DÜŞME:................................................................................................................................. 14 FEBRİL KONVÜLZİYON:.......................................................................................................... 15 GİS KANAMASI:...................................................................................................................... 15 GLOKOM KRİZİ:...................................................................................................................... 16 HEMATÜRİ:............................................................................................................................ 16 HİPERTANSİYON:................................................................................................................... 17 HİPOGLİSEMİ:........................................................................................................................ 18 HİPOTANSİYON:..................................................................................................................... 18 HİPERGLİSEMİ:....................................................................................................................... 18 İNFANTİL KOLİK:.................................................................................................................... 19 KONVÜLZİYON:...................................................................................................................... 19 KOAH ALEVLENMESİ:............................................................................................................. 19 KİBAS:.................................................................................................................................... 20 MENENJİT:.............................................................................................................................. 20 MI:......................................................................................................................................... 21 MİGREN:................................................................................................................................ 22 PREEKLAMPSİ / EKLAMPSİ:.....................................................................................................22 PULMONER EMBOLİ:.............................................................................................................. 22 RENAL KOLİK:........................................................................................................................ 23 SIVI ELEKTROLİT TEDAVİSİ:................................................................................................... 24 SIVI TEDAVİSİ:.................................................................................................................... 24 ELEKTROLİT BOZUKLUKLARI:.............................................................................................24 3
SVO:...................................................................................................................................... 25 SEPSİS:.................................................................................................................................. 25 SENKOP:................................................................................................................................ 27 STATUS EPİLEPTİCUS:............................................................................................................ 27 ŞOK:...................................................................................................................................... 28 ŞUUR BOZUKLUKLARI:........................................................................................................... 28 TAŞİKARDİ (SUPRAVENTRİKÜLER) :.......................................................................................28 TRAVMA:................................................................................................................................ 29 ÜRTİKER:............................................................................................................................... 29 VAGİNAL KANAMA:................................................................................................................ 29 YANIK:................................................................................................................................... 30 POLİKLİNİK................................................................................................................................ 31 REÇETELERİ.............................................................................................................................. 31 ANEMİ:................................................................................................................................... 31 ALLERJİK RİNİT:...................................................................................................................... 32 AKUT GASTROENTERİT:......................................................................................................... 33 ARPACIK (HORDEOLUM):....................................................................................................... 35 AFT:....................................................................................................................................... 35 AKUT ROMATİZMAL ATEŞ (ARA):...........................................................................................35 ANAL FİSSUR:........................................................................................................................ 36 BEL AĞRISI (LUMBALJİ).......................................................................................................... 36 BAŞ AĞRISI:........................................................................................................................... 36 BÖCEK SOKMASI:................................................................................................................... 37 BURKULMA:........................................................................................................................... 37 BULANTI:............................................................................................................................... 37 BUŞON:.................................................................................................................................. 38 BRONŞİYOLİT:........................................................................................................................ 38 BİT:........................................................................................................................................ 38 BLEFARİT:.............................................................................................................................. 38 BASI YARASI:......................................................................................................................... 39 D VİT EKSİKLİĞİ / PROFİLAKSİSİ:............................................................................................39 DİZ AĞRISI:............................................................................................................................ 39 DENTAL ABSE:....................................................................................................................... 39 DİSMENORE:.......................................................................................................................... 40 DAKRİOSİSTİT:....................................................................................................................... 40 DİAPER DERMATİT (PİŞİK):.....................................................................................................40 4
DERİN VEN TROMBOZU:........................................................................................................ 40 DİSK HERNİSİ:........................................................................................................................ 41 EGZEMA:............................................................................................................................... 41 EKLEM AĞRISI: (septik artrit değilse).....................................................................................41 FARENJİT:............................................................................................................................... 41 FOLLİKULİT:........................................................................................................................... 41 FASİYAL PARALİZİ :................................................................................................................ 42 FRONKÜL/KARBONKÜL:......................................................................................................... 42 FMF ATAK:............................................................................................................................. 42 GASTRİT:............................................................................................................................... 42 GAZ (FLATUS):....................................................................................................................... 43 GONARTROZ:........................................................................................................................ 43 GENİTAL ÜLSER / SİĞİL:........................................................................................................ 43 HERPES:............................................................................................................................. 43 HPV:................................................................................................................................... 43 SİFİLİZ:............................................................................................................................... 43 GENİTAL AKINTI:.................................................................................................................... 43 BAKTERİYEL VAGİNOZİS:.................................................................................................... 43 TRİCHOMONAS:.................................................................................................................. 43 CANDİDİAZİS:..................................................................................................................... 43 GÖZ KURULUĞU:................................................................................................................... 44 GÜNEŞ YANIĞI:...................................................................................................................... 44 GEBE / EMZİREN REÇETELERİ:..................................................................................................44 HEMOROİD:........................................................................................................................... 45 HİBERNASYON/SALDIRGANLIK:..............................................................................................45 HİPERHİDROZ (aşırı terleme) :...............................................................................................45 HİPOTİROİDİ KOMASI:............................................................................................................ 46 İMPETİGO:.............................................................................................................................. 46 İŞTAHSIZLIK:.......................................................................................................................... 46 İDRAR YOLU ENFEKSİYONU (ÜST İYE)...................................................................................46 İDRAR YOLU ENFEKSİYONU (ALT İYE)...................................................................................46 İDRAR İNKONTİNANSI:........................................................................................................... 47 İNTERTRİGO:.......................................................................................................................... 47 KESİ:...................................................................................................................................... 47 KONSTİPASYON:.................................................................................................................... 48 KONVERSİYON:...................................................................................................................... 48 5
KORNEA YARALANMASI / YABANCI CİSİM:..............................................................................48 KUM DÜŞÜRME:..................................................................................................................... 48 KAYNAK IŞIĞINA MARUZİYET:................................................................................................48 KONJUNKTİVİT:...................................................................................................................... 49 KRONİK BRONŞİT:.................................................................................................................. 49 KRONİK GUT:......................................................................................................................... 49 KIZAMIK/KIZAMIKÇIK/KABAKULAK:.........................................................................................49 MYALJİ:.................................................................................................................................. 50 MANTAR ZEHİRLENMESİ:....................................................................................................... 50 MELASMA:............................................................................................................................. 50 MEME BAŞI ÇATLAĞI:............................................................................................................. 50 OTİTİS MEDİA:....................................................................................................................... 50 OTİTİS İNTERNA:.................................................................................................................... 51 OTİTİS EKSTERNA:................................................................................................................. 51 OKSİYUR / ASKARİS:.............................................................................................................. 51 OSTEOPOROZ:....................................................................................................................... 51 ORBİTAL SELLÜLİT:................................................................................................................ 51 PNÖMONİ (TİPİK/ATİPİK).........................................................................................................52 PAMUKÇUK (MONİLİAZİS)...................................................................................................... 52 PARONİŞYA: .......................................................................................................................... 52 PUERPERAL MASTİT:.............................................................................................................. 53 PEPTİK ÜLSER:....................................................................................................................... 53 REFLÜ (GÖR):........................................................................................................................ 53 RAŞİTİZM:.............................................................................................................................. 53 REPLANTASYON:.................................................................................................................... 53 SEBOREİK DERMATİT:............................................................................................................ 54 UYUZ:.................................................................................................................................... 54 VERTİGO (PERİFERİK):........................................................................................................... 54 VERRÜ:.................................................................................................................................. 54 VARİS:................................................................................................................................... 54 YUMUŞAK DOKU TRAVMASI:..................................................................................................55 YUMUŞAK DOKU ENFEKSİYONU:............................................................................................55 YENİDOĞAN KONJUNKTİVİTİ:..................................................................................................55 YENİDOĞAN SARILIĞI:............................................................................................................55 ZONA ZOSTER:...................................................................................................................... 56
6
7
ACİLLER
ANAFİLAKSİ: Hasta hemen uzandırılır, ayakları havaya kaldırılır. Hayat kurtarıcı ilaç adrenalindir. Hemen yapılmalıdır. Allerjiyi azaltmak için antihistaminik de hemen yapılır. Ve geç reaksiyonların oluşmasını engellemek için de steroid yapılır. Erişkin: 1.) 1 amp adrenalin (SC) 0,5 mg 2.) 1 amp avil (IM) 3.) 1 am dekort (IV)
8
4.) 1000 cc SF 1 saatte gidecek, TA>100 mmHg olmalı (sistolik) 5.) Oksijen 6.) Hasta düzeldikten sonra 5 gün daha oral avil kullanacak avil tb 1x1 (5 gün) Çocuk: 1.) ½ amp adrenalin (SC) 0,25 mg 2.) ½ amp avil (IM) 0,25 mg/kg 3.) ½ amp dekort (IV) 5 mg/kg 4.) 500 cc SF 1 saatte gidecek, TA> 50 mmHg olmalı (sistolik) 5.) Oksijen 6.) Hasta düzeldikten sonra 5 gün daha oral avil kullanacak avil şurup 1 mg/kg ( yemekten sonra) (5 gün)
Adrenalin dozu hasta düzelmezse 15 dk’da bir tekrarlanabilir. Gerekli şartlarda CPR yapılmalıdır. Eğer sadece çok hafif bulgular varsa yani hastada allerji belirtilerinden kaşıntı vb varsa adrenaline hemen gerek yoktur, sadece avil dekort yapılır. hasta gözlenir, belirtiler ilerler ve hastanın genel durumu biraz daha kötüleşirse adrenalin yapılır. (Not: Her türlü yiyeceğe ve ilaca karşı anafilaksi gelişebilir. En ufak bir ağrı kesiciye, kas gevşeticiye, hatta anafilaksiyi engellemek için yapılan ilaçlara karşı da gelişebilir. Bu nedenle en azından tüm enjeksiyonlar gözümüzün önünde yapılmalı ve hastalar acil servisten en az yarım saat önce gönderilmelidir. Bu sırada da boğazında kaşıntı, vücudunda kaşıntı ve kabarmalar, dudaklarda şişlik, nefes almada güçlük olursa hemen anafilaksi tedavisine başlanmalıdır. )
ANGİNA PECTORİS: MI benzeri göğüs ağrısı olur. MI’dan farkı ağrısnın 15 dk’dan kısa sürmesidir. Daha uzunsa MI gibi düşünülüp tedavi edilmeli. Anjina olduğundan emin olunduğunda; 1.) İsordil 5 mg dilaltı tb verilir. (bir seferde en fazla 3 tb, bir günde en fazla 9 tb) hastanın tansiyonu düşükse verilmez. 2.) 300 mg aspirin 3.) Oksijen verilir. 4.) Hasta düzeldikten sonra kardiyoloji polikliniğine sevk edilmelidir. İsordil tansiyonu çok düşürebilir, dikkat edilmelidir. Düşük tansiyonda verilmemelidir. 9
AKCİĞER ÖDEMİ / AKUT KALP YETMEZLİĞİ: Akciğerde ral duyulur, solunum sıkıntısı olur. Tansiyon düşer. Hasta otursun. 1.) 100 cc SF içine 2 amp desal koy, yaptır. Yavaş infüzyon ile. 2.) Kapril 25 mg tb ver 3.) Tansiyonu düşük değilse morfin amp IV yaptır. 4.) Oksijen ver. 5.) Sevk et.
AKUT BATIN: Akut batından emin olunduğunda yani defans, rebound, ani başlangıçlı çok şiddetli karın ağrısı varsa; 1.) Oral alımı kes. 2.) Damaryolu açarak 1000 cc SF tak. ( çocukta 500 cc 1/3 izomix) 3.) Ağrı kesici yapma. Sevk edilecek hekimi yanıltır. 4.) Hemogram, biyokimya, CRP, sedimantasyon iste. 5.) TİT, ADBG, PAAC ve gebelik testi (bHCG) iste. 6.) Eğer yukardaki bulgular olmadan, yavaş başlangıçlı ağrı, kostovertebral açı hassasiyeti, TİT’te eritrosit, grafide taş varsa renal kolik ihtimali yüksektir. Bu durumda 100 cc SF içine 1 amp buscopan koyup IV olarak ver. Ağrısı devam ederse 1 amp dikloron (IM) yaptır. Ateşi varsa idrar yolu enf olma ihtimali nedeniyle antibiyotik ver. Şu reçeteyi yazarak gönder :
1- Zinnat 500 mg tb 2x1 2- Buscopan tb 3x1 3- Parol tb 3x1
AORT DİSEKSİYONU / AORT ANEVRİZMASI: Bu hastalarda şiddetli sırt ağrısı, hipotansiyon, parapleji görülebilir. Sağ kol ile sol kol arasında 20 mmHg ‘dan daha fazla tansiyon farkı varsa şüphelenilmelidir. 1.) Hemen vitalleri kontrol edilerek stabil hale getirilmelidir. 10
2.) Entübasyona hazır olunmalıdır. 3.) Transfüzyon için kan hazırlanmalı, kan yoksa SF takılmalı ve hemen sevk edilmelidir.
Bu hastalarda MI olduğu sanılabilir. Fakat EKG’de MI bulguları olmaz. Hastada sorun olmadığı sanılarak bekletilmemelidir hemen sevk edilmelidir.
ASTIM ATAĞI: 1.) Hemen ventolin + pulmicort verilir. 2.) Oksijen verilir (2 L/ dk) 3.) Düzelme olmazsa ventolin 20 dk sonra tekrarlanabilir. En fazla üç doz tekrarlanabilir. Daha fazla verilmez çünkü fazlası ters etki yaparak solunum sıkıntısını arttırabilir. 4.) Hastanın solunum sıkıntısı düzeldikten sonra pürülans enfeksiyon bulguları varsa antibiyotik verilerek taburcu edilir. 1- Tipikse: Zinnat 500 mg tb 2x1 (10gün) 2- Atipikse: moxitec 400 mg tb 1x1 (5 gün)
Solunum sıkıntısı başka sebeplere de bağlı olabilir. Mesela pulmoner emboli olabilir. Veya anemi nedeniyle olabilir. Bu durumlarda ventolin pulmicort ile hasta rahatlamaz. Dikkat edilmelidir. Her hastada EKG görülmesi iyi olur. ( ÖRN: Solunum sıkıntısıyla bir hasta geldi. Ventolin pulmicort oksijen verdik ve nerdeyse hiç rahatlamadı. Sonra hemogram istedim her ihtimale karşı. Hastanın hemoglobini 6,1 geldi. Yani solunum sıkıntısı anemi nedeniyleymiş. Ve sorguladığımda birkaç gündür vaginal kanaması olduğunu söyledi. Derin anemi tanısıyla hastayı sevk ettim. Yani anemi de akılda tutulmalı. )
ATEŞ: Erişkin: 1 amp dikloron (IM) Çocuk: 5 yaş altında paranox fitil ver. Veya calpol ve pedifen ver.) 5 yaş üstünde calpol ve pedifen ver. Mümkünse Ilık duş ile periferik soğutma yaptır (soğuk duş değil kesinlikle. Vazokonstriksiyonla ateşin düşmesini daha çok engeller.)
11
parasetamol (calpol) 1 ölçekte 120 mg var... 10-15 mg/kg/doz verilir her dozda (pratik hesap olarak: her 10 kilo için 1 ölçek ver. Yani mesela 15 kg bi çocuğa 1,5 ölçek ver) İbuprofen (pedifen) 1 ölçekte 100 mg var....5-10 mg/kg/doz verilir her dozda (pratik hesap olarak: her 10 kilo için 1 ölçek ver. Yani mesela 15 kg bi çocuğa 1,5 ölçek ver)
Ateşle gelen çocuk ateşi düşürülmeden eve gönderilmemelidir. (calpol’ün calpol-6-plus şeklinde olanı da var. Bunda bir ölçekte 250 mg parasetamol var. Yani 20 kg çocuğa 1 ölçek verilmelidir.) Ateş düşürmek için novalgine ilçelerde çok tercih ediliyor. Gerçekten de çok etkili ve hastalar çok rahatlıyor. Ama ciddi yan etki ihtimali var. Bu nedenle ben hiç tercih etmiyorum çok zor durumda kalmamışsam. )
BURUN KANAMASI: 1.) 5 dk boyunca elle bastırsın. Ve öne eğilsin. 2.) TA ölç. 3.) Kanama çoksa ve önceden kanama öyküsü varsa kanama zamanı, PZ, APTZ bak.. 4.) Durmazsa dekonjestanlı (jetokain) tampon koy. Tampon 1-2 gün kalabilir. Fakat enfekte olmasın diye antibiyotik ekle: 1- Amoksina 500 mg tb 3x1 (7 gün)
BRADİKARDİ: Nabzın 60‘ın altında olmasıdır. 2 mg atropin’i 10 cc’ye sulandırılarak 1 dakikada gidecek şekilde yavaş yavaş IV olarak verilir. Hastanın nabzı takip edilmelidir. (not: 2 mg’dan daha az ya da daha fazla atropin verilmemelidir, ters etki yaparak nabzın daha da düşmesine sebep olabilir. Kullanılacak doz tek seferde 2 mg’dır)
BAŞ AĞRISI (ŞİDDETLİ): 1 amp dikloron yaptır. Bulantısı varsa 1 amp dramamine ekle. Reçete olarak da: 1.) Majezik tb 2x1 12
2.) Dramamine tb 2x1 Ülser öyküsü varsa parol ve dramamine ver Şu durumlarda hasta hemen sevk edilmelidir. Ateş, ense sertliği varsa Konvülziyon varsa Bilinç bulanıklığı varsa Görme bozukluğu varsa Nörolojik bulgu varsa Travma sonucu oluşmuşsa ve rinore otore bulantı eklenmişse Ani başlangıçlı ise 1 haftadan uzun sürmüşse Gittikçe artmış ve karakteri değişmişse Öksürükle artıyorsa (KİBAS olabilir) 1 aylık tedaviye rağmen düzelmiyorsa
ÇOCUKTA SOLUNUM SIKINTISI: 1.) Ventolin verilir. (2 yaş altında verilmez) 2.) 500 cc SF içine 1 mg/kg prednol katılarak verilir. 3.) Oksijen verilir. 4.) Ateş vb enfeksiyon bulgusu varsa 6 yaş üstüne Amoklavin 400 mg süsp 2x1, 6 yaş altına Amoklavin 200 mg süsp 2x1 reçete edilir. Calpol ile pedifeni dönüşümlü kullanması söylenir. Çocuk polikliniğine yönlendirilir.
DÖKÜNTÜLÜ ÇOCUK: Öncelikle allerji olup olmadığından emin olunmalıdır. İlaç öyküsü veya böcek sokması olup olmadığı sorulmalıdır. İlaca bağlı olduğu düşünülüyorsa ilaç kesilmeli ve yarımşar amp avil + dekort yapılmalı ve oral avil yazılarak gönderilmelidir. Kızamık kızamıkçık vb gibi viral hastalıklar düşünülüyorsa ateş kontrolü dışında verilecek tedavi yoktur. Hastada scabies (uyuz) da olabileceği akla gelmelidir. Çevrede benzer öykü varlığı, daha çok gece kaşıntının olması, parmak aralarında genital bölgede kaşıntı varlığı ihtimali arttıran bulgulardır. Uyuz tedavisi verilmelidir. 13
1.) Kwellada losyon --- temiz deriye boyundan aşağıya tüm vücuda sürülür, 10 saat sonra yıkanılır , 1 hafta sonra tekrarlanır. > 12 yaş: 30 ml,
6-12 yaş : 15 ml,
1-5 yaş: 7,5 ml,
1 yaş altı: 3,75 ml
DİABETİK KETOASİDOZ: 1.) İlk 1 saatte gidecek şekilde yetişkin için 1000 cc SF tak, çocuk için 10 cc / kg SF tak. Bir saat boyunca insülin vermeden önce sadece SF ver. 2.) Bir saat sonunda şekeri ölç ve 0,1 Ü/kg/sa dozunda insulini hesapla. Bunu 4 le çarp (4 saatlik solüsyon hazırlamak için. 4 satten fazla olursa insulin şişeye yapışır. Yani insulin solusyonları 4 saatte bir yeniden hazırlanmalıdır. ) hesaplanan insulini o kadarlık SF içine koy (yani örn olarak 12 Ü insulin hesaplandıysa bunu 120 cc SF içine koy.. 25 Ü ise 250 cc SF gibi...) ayrı koldan hastaya ver. Hazırlanan solüsyonu 4 saatte gidecek hızda ayarla ve 4 saat sonra gerekirse yeni bir solüsyon hazırla. 3.) Saatlik şeker takibi yap. Şekerin saatte 50 – 75 mg kadar düşmesi gerekiyor. Daha hızlı düşerse iyi değil. 4.) Sonda takarak saatlik idrar takibi yap. 5.) Şeker <250 olunca satte 100 ml gidecek şekilde %5 dekstroz tak 6.) Aynı zamanda 20-40 mEq KCl infüzyonu yap (hastayı monitorize ederek) 7.) pH < 7.1 olmadıkça bikarbonat verilmez. 7.1 olursa 1 amp bikarbonat, 7.0 olursa 2 amp bikarbonat ver. 8.) Parenteral antibiyotik ver. İlçe hastanesinde diabetik ketoasidozdan şüphelenilen hastalara sadece 1000 cc SF takılarak hemen sevk edilmelidir. İnsülin yapılmamalıdır. Diğer tedaviler daha ileri bir merkezde yapılmalıdır. Çocuk ise 10ml/kg olarak SF takılmalıdır.
DÜŞME: Nörolojik muayenesini yap. Aileyi tanıyıp tanımadığını, uykuya eğilimini sorgula. Bulantı kusma sorgula. eğer normalse 6-8 saat gözle. 6 saat sonunda sorun olmazsa aileye 24 saat aynı şekilde gözlemesini söyleyerek taburcu et. Bulantı-kusma-uykuya eğilim-nörolojik bozukluk olursa damaryolu açarak entübe edilebilecek şartlarda hemen sevk et.
14
FEBRİL KONVÜLZİYON: 1.) Yan yatırarak aspire etmesini engelle, kasılırken kolları bacakları tutma, açmaya çalışma, bir yerlere çarpmasını engelle. 2.) %100 oksijen ver. 3.) 5 yaş altı: tek dozda max 5 mg rektal diazem yap. Düzelmezse 5 dk sonra tekrar 5 mg olabilir. Yine durmazsa 1 mg dormicum’u 10 cc’ye sulandırarak yavaş olarak IV yap. 4.) 5 yaş üstü: tek dozda max 10 mg rektal diazem yap. Geçmezse 2 mg dormicumu yine sulandırarak yap. 5.) Basit FK ise ateşini düşürüp enfeksiyon odağını bularak antibiyotik vererek 12 saat gözledikten sonra gönder. Basit FK’da kızlarda 2. nöbete kadar, erkeklerde 3. nöbete kadar beklenir. Bunlardan daha fazla olursa profilaksi alması gerekir, bunun için sevk et. (basit FK: 15 dk’dan kısa süren, gün içinde sadece bir kez olan, jeneralize yani tüm vücutta kasılmaların olduğu nöbet) 6.) Komplike FK ise sevk edilmelidir (komplike FK: 15 dk’dan uzun, gün içinde tekrarlayan, fokal) 1 yaşından küçük tüm bebekler, nörolojik bulgunun bulunduğu tüm çocuklar, nöbet sırasında ateş yüksekliği olmayan çocuklar, son 18 ayda FK öyküsü olan, komplike FK olan çocuklar mutlaka SEVK EDİLMELİ.
GİS KANAMASI: Treitz ligamanının üstünden kaynaklanan kanamalar üst GİS kanaması , altında kalan kanamalar alt GİS kanaması olarak adlandırılır. Kanamalarda önemli olan bu kanamanın hastanın hemodinamik durumunu bozup bozmadığıdır. Eğer hastada volüm açığı meydana getirmişse yani tansiyonda nabızda değişime sebep olmuşsa, baş dönmesi, göz kararması, ellerde ayaklarda soğuma, ortostatik hipotansiyon olmuşsa, iki tane büyük damar yolu açılır ve 1000 cc ringer laktat veya kolloid takılır. Foley sonda da takılır, üst GİS kanaması ise nazogastrik sonda takılır, mide oda sıcaklığında SF ile yıkanır (NG sonda takılırken sorun yaşandıysa bu basamak ihmal edilebilir, amacı tanıyı kesinleştirmektir) ve en kısa zamanda tam kan veya eritrosit süspansiyonu takılabilecek bir merkeze sevk edilmelidir. Eğer hastadaki kanama rektal kanama ise ve kanamanın rengi eğer kırmızı yani taze kan ise (hematokezya) ve damla damla ise büyük ihtimalle hemoroiddir, gerekli tedavi verilir. Miktarı fazlaysa ringer laktat veya kolloid takılarak hasta sevk edilir. Kan koyu renkte ise yani melena ise kanama GİS’in üst kısımlarından gelmiş ve sindirilmiş demektir, melena çok koyu renkli ve çok kötü kokuludur. Hasta ringer laktat takılarak üst merkeze sevk edilir. YALANCI MELENA: Demir, bizmut, organik kömür melena görünümüne yol açar.
15
GLOKOM KRİZİ: 1.) Pilosed damla 4x1 (5 dk ara ile) 2.) Diazomid 250 mg tb 4x1 3.) Hemen göz hekimine sevk
HEMATÜRİ: Eğer hastada anemiye ve volüm kaybına sebep olmamışsa acil serviste acil tedaviye gerek yoktur. Taş nedeniyle olmuşsa ağrı kesici, enfeksiyon nedeniyleyse antibiyotik verilerek gönderilir. Hematüri ile ilgili genel bilgiler: Hematüride ayırıcı tanıda yardımcı olacak belirti ve bulgular: 1- Hematüri yanında idrar sıklığında artma ve idrar yaparken yanma (disüri) sıklıkla idrar yolu enfeksiyonu varlığını düşündürür. Piyüri ile birlikte hematüri bulunduğunda daha çok üriner sistem enfeksiyonu akla gelir. 2- İdrar yapmaya başlamada zorluk olması (hesitancy), idrar akımının yetersiz, zayıf olması, idrarın damla damla gelmesi (dribbling) bir taş, tümör veya büyümüş bir prostat aracılığı ile mesane çıkışının obstrüksiyonunu akla getirir. 3- Yan ağrısı yakınmasının varlığında eğer kolik şeklindeki bu ağrı kasıklara ve uyluğa doğru yayılıyorsa sıklıkla üreteral bir taş veya üreter içerisinde pıhtı olabilir. 4- Bilateral, yanlarda, bazen karın sağ ve sol üst ve orta kadranda da hissedilebilen ağrı akut glomerülonefrit, renal infarktüs, renal ven trombozu gibi durumlarda da hematüri ile birlikte oluşabilir. 5- Hematüri yanında artralji, artirit, ciltte döküntü gibi yakınma ve bulguların olması Henoch-Schonlein purpurası SLE ve sistemik vaskülitler gibi hastalıkları düşündürür. 6- Hematüri öncesinde kanlı ishal ile seyreden bir hastalığın geçirilmiş olması hemolitik üremik sendromu akla getirir. 7- Makroskopik hematürinin ortaya çıkmasından yaklaşık 2 hafta önce boğaz ağrısı, akut üst solunum yolu enfeksiyonu veya cilt enfeksiyonu gibi bir rahatsızlığın geçirilmiş olduğunun öğrenilmesi poststreptokoksik glomerülonefrit varlığını akla getirir. 8- Hematürisi olan bir olguda işitme kaybının olması, ailede hematüri, böbrek yetmezliği, sağırlık gibi özelliklerin bulunması Alport sendromunu düşündürür. 9- Ekzersiz gibi ağır fiziksel aktivite sonrası ortaya çıkan geçici (24-48 saat) hematürilerin olabileceği hatırlanarak anamnezde bu durum sorgulanmalıdır. 10-Nefrolitiyazisin ailesel özellik göstermesi nedeni ile ailede böbrek taşı hikayesinin varlığı hematürik olgularda sorgulanmalıdır. 16
11-Hematürinin özellikle hastanın sağ veya sol yanının belirli bir travmaya maruz kalmasından sonra ortaya çıkması böbrekte arteriovenöz malformasyon gibi doğumsal vasküler anomalilerin varlığını hatırlatmalıdır. 12-Tropikal bölgelere seyehat sonrası hematüri gelişmesi mesanenin Shistosoma haematobium enfeksiyonunu akla getirir. 13-Persistan mikrohematürisi olan bir olguda zaman zaman ataklar şeklinde makroskopik hematürinin görülmesi ön planda glomerüler hastalığı düşündürürken, devamlı veya intermittant asemptomatik mikrohematüri bulunan veya gros hematüri atakları dışında hematürisi olmayan olgularda glomerüler bir patoloji olasılığı daha azdır. Özellikle IgA nefropatisinde hafif bir üst solunum yolu enfeksiyonu ile makroskopik bir hematüri atağının gelişmesi sık karşılaşılan durumlardandır. Kahverengi veya kola renginde bir hematürik idrar orijin olarak böbrekleri akla getirirken pembe veya kırmızı renkli bir idrar öncelikle böbrek dışı nedenleri düşündürür. Hematüriye eşlik eden proteinüri varlığında glomerüler hastalık düşünülür. Proteinüri gibi eritrosit silendirlerinin de varlığı glomerüler orijinli hematüriler lehinedir, ancak eritrosit silendirlerini ortaya koymak her zaman kolay olmamaktadır. 14-Dismorfik eritrositlerin varlığı renal parenkimal hastalık, yokluğu ise ekstra renal kaynaklı hematürileriler lehine değerlendirilmektedir.
İkinci basamakta ayırıcı tanı yapılarak hastanın hematürisinin glomerüler mi yoksa nonglomerüler mi olduğuna karar verilir. Glomerüler hastalıkların tanısını koymak için bazı serolojik testlerden yararlanılmakla birlikte en değerli test böbrek biyopsisidir. Nonglomerüler hematürilerin nedenini ortaya koyarken idrar kültürü, IVP, renal ultrason, renal anjiografi, kanama diatezi testleri, hemoglobin elektroforezi, sistoskopi, günlük idrarda kalsiyum, ürik asit tayini ve idrar sitolojisi gibi testler yapılır.
HİPERTANSİYON: Tansiyonu yükselen hastanın başağrısı, bulantı kusması, görme bozukluğu, göğüs ağrısı, dispnesi, bilinç bulanıklığı olabilir. <140 / 90 normal >140 / 90 ise önce 25 mg kapril ver. Hasta böylece bir kaç kez miksiyon ihtiyacı hisseder. Yarım saat sonra tansiyona bak. Düşmezse tekrar 25 mg kapril ver. Yine düşmezse 1 amp lasix yap. Yine düşmezse 1 adet nidilat kapsülü açarak ağzına damlat. Bu sırada ani hipotansiyona karşı dikkatli ol. Yine düşmezse perlinganit tak. Perlinganit takılı hasta yakından gözlenmelidir.
- Kapril bir ACE inhibitörüdür - Nidilat bir kalsiyum kanal blokeridir 17
- Perlinganit bir nitrattır.
HİPOGLİSEMİ: Genelde insülin kullananlarda ya da uzun süreli açlıkta olur. 1.) 20 cc % 10 dekstroz puşe olarak ver. 2.) Ardından %5 dekstroz da 1 saatte gitsin. 3.) 15 dkda bir kan şekeri takibi. 4.) Düzelmezse tekrar 20 cc %10 dektroz puşe.
VEYA... 1.) 1000 cc %5 dekstroz takılır. Veya 100 cc %20 dekstroz takılır. 2.) Bilinci açıksa şeker yedirilebilir. 3.) Duruma göre gerekirse Glukagon 1 amp IV / IM yaptırılabilir.
HİPOTANSİYON: Diastolik > 60 mmHg olmalı. Hastada MI? AV blok? Diseksiyon? İhtimali göz önünde bulundurulmalıdır. EKG çekilir, damaryolu açılarak 1000 cc SF takılır. Düzenli aralıklarla tansiyon ölçülür. Gerekirse 500 cc SF daha takılabilir. Muayene edilerek ipucu aranır. Duruma göre CPR gerekebilir. En kısa zamanda sevk edilmelidir.
HİPERGLİSEMİ: Önce hidrasyon yapılır, insülin yapılmaz. 1 saat kadar 1000 cc SF verilir. Ardından kan şekeri ölçülür, 200 ün üstündeyse 0.1 ünite/kg dozunda insülin subkutan olarak yapılır. Hasta hipoglisemi riski nedeniyle kontrol altında tutulmalıdır. Hipoglisemiye girerse hemen 20 cc % 10 dekstroz puşe olarak yapılır. Çok belirgin bir glukoz yüksekliği yoksa ertesi gün polikliniğe gelmesi önerilerek tedavi verilmeden gönderilebilir.
18
İNFANTİL KOLİK: Genelde ağlayan huzursuz bebeklerdir. Genel muayene yapılır. Muayene ve tahliller normalse ilaç verilmez. Aileye gazını çıkartması öğretilir. Gönderilir. (metsil isimli ilaç infantil kolikte sık verilmesine rağmen prospektüsünde infantil kolikte verilmez diye yazıyor.)
KONVÜLZİYON: 1.) % 100 oksijen verilir. 2.) Mümkünse 10 mg diazem sulandırılarak IV olarak yaptırılır. IM olarak yapmak daha pratik olsa da kas içine yapıldığında diazemin vücuda salınımı düzensiz olur. Ve ani bir salınım solunum depresyonuna neden olabilir. Zorunlu hallerde seçilmelidir. 3.) Düzelmezse 1 mg dormicum sulandırılarak yapılabilir.
KOAH ALEVLENMESİ: 1.) Mümkünse hemen kan gazı ölçümü yapılmalıdır. Mümkün değilse onun yerine pulse oksimetre ile de oksijenlenme durumu değerlendirilebilir. Tedavinin amacı SaO2 değerini %90, PaO2 değerini ise 60 mmHg üzerine çıkarmaktır. Çok şiddetli ve kronik hiperkapnik hastalarda PaO2 daha düşük seviyede (55 ile 60 mmHg arasında) tutulabilir.
2.) Hemen ventolin + pulmicort verilir. 3.) Oksijen verilir (2 L/ dk) – daha fazla değil. (sebebi aşağıda yazılı.) 4.) Düzelme olmazsa ventolin 20 dk sonra tekrarlanabilir. En fazla üç doz tekrarlanabilir. Daha fazla verilmez çünkü fazlası ters etki yaparak solunum sıkıntısını arttırabilir.
5.) Düzelmezse 100 SF içine 1 amp aminokardol (etken maddesi teofilin) katılarak 30 dk’da verilir. Teobag (bunun da etken maddesi teofilin) şeklinde hazır solüsyon halinde varsa o da takılabilir. Teofilin takılıyken hasta gözlem altında tutulmalıdır. Çünkü ilacın terapötik aralığı çok dardır. Olası bir yan etkide ilaç durdurulmalıdır. (Doz aşımı belirtileri: B ulantısı, kusma, titremeler, huzursuzluk, düzensiz kalp atışları, nöbet olabilir.)
6.) Hastanın solunum sıkıntısı düzeldikten sonra pürülans, ateş gibi enfeksiyon bulguları varsa antibiyotik verilerek taburcu edilir. Çoğu KOAH alevlenmesinin altında enfeksiyon vardır. Bu bulguların olmadığı hafif ve orta ataklarda antibiyotik tedavisi gereksizdir. 19
Ancak ağır ve sık tekrarlayan tüm KOAH akut ataklarının tedavisine antibiyotik eklenmesi iyi olur. 1.) Tipikse: Zinnat 500 mg tb 2x1 (10gün) 2.) Atipikse: Moxitec 400 mg tb 1x1 (5 gün)
Solunum sıkıntısı başka sebeplere de bağlı olabilir. Mesela pulmoner emboli olabilir. Veya anemi nedeniyle olabilir. Bu durumlarda ventolin pulmicort ile hasta rahatlamaz. Dikkat edilmelidir. Her hastada EKG görülmesi iyi olur.
(Not: Normalde beyin sapındaki solunumu yöneten merkez, solunum sayısını ve derinliğini kandaki karbondioksit miktarına göre ayarlar. Karbondioksit artınca solunum da arttırılarak kandaki karbondioksit miktarı azaltılmaya çalışılır. Fakat KOAH’lı hastalarda kronik karbondioksit birikimi olduğu için solunum merkezinde karbondioksite duyarlılık azalmıştır. Bu hastalarda karbondioksit ne kadar artsa da solunumu hızlandıramaz. Bu nedenle solunumun devamı oksijen miktarına göre ayarlanmak zorunda kalır. Bu hastalarda oksijen azlığı solunumun artmasına sebep olur.
Yani sağlıklı insanlarda solunumun devamı karbondioksit artışına göre ayarlanırken KOAH’lı hastalarda oksijenin azlığına göre ayarlanır. Fazla oksijen verilmesi solunumu deprese edebilir.)
KİBAS: Başağrısı, papilödem, fışkırır tarzda kusma olur. KİBAS serebral iskemiye ve herniasyona neden olur. Acildir. Bu nedenle tanınması önemlidir. 1.) %20 mannitolden 1-2 gr/kg IV hızlıca ver. 2.) Lasix 1 mg/kg (IV) ver. 3.) Hemen sevk et.
MENENJİT: Erişkinde ense sertliği, başağrısı, ateş, bilinç bulanıklığı, iştahsızlık, halsizlik, konvülziyonlar olur. Muayenede 3 ay üstündeki çocuklarda meninks irritasyon bulguları olur, fakat 3 ay altında olmaz. 3 ay altında fontanel kabarıklığına ve yenidoğan reflekslerinin kaybına bakılır.
20
ERİŞKİN: 1.) Öncelikle maske ile kendini ve çevredekileri koru! 2.) Rocephin (içinde seftriakson yani 3. kuşak sefalosporin var) 1 gramlık flakondan iki flakonu birden ( toplam 2 gr) IV olarak ver 3.) Oksijen ver 4.) 500 cc SF 2 saatte gidecek şekilde ver 5.) Kasılma olursa 10 mg diazem sulandırılarak IV olarak yaptırılır. 6.) Sevk et 7.) Hastaya yakın temasta olanlara profilaksi ver: erişkin için rocephin ¼ flk (IM) 0,25 gr veya cipro 500 mg tb 1x1 (tek doz), allerji varsa: kemicetine 1gr flk 1x1 IV, çocuk için: rocephin 1/8 flk (IM) 0,125 gr allerji varsa kemicetine 25 mg/kg 1x1 IV
ÇOCUK: 1.) Öncelikle maske ile kendini koru! 2.) Rocephin 50 mg/kg 1x1 IV ver 3.) Oksijen ver 4.) 20 ml/kg SF 1 saatte gidecek şekilde ver 5.) Kasılma olursa 5 mg diazem sulandırılarak IV olarak yaptırılır. 6.) Sevk et 7.) Hastaya yakın temasta olanlara profilaksi ver: erişkin için rocephin ¼ flk (IM) 0,25 gr veya cipro 500 mg tb 1x1 (tek doz), allerji varsa: kemicetine 1gr flk 1x1 IV, çocuk için: rocephin 1/8 flk (IM) 0,125 gr allerji varsa kemicetine 25 mg/kg 1x1 IV
MI: 1.) EKG çek, kardiyak markerlar ve elektrolitler için kan örneği gönder. 2.) Oksijen ver 3.) 300 mg aspirin çiğnet 4.) Tansiyonu < 110 mmHg değilse İsordil 5 mg dilaltı tb ver. (10 dk’da bir tkr verilebilir. Max 9 tb. İsordil hipotansiyon yapabilir, dikkatli ol.)
21
5.) Ağrısı için morfin 10 mg (subcutan) yapılabilir. Çünkü ağrının fazla olması hemodinamik durumu daha fazla bozabilir. Yapılırken dikkatli olunmalıdır. Solunum depresyonu yapabilir. Pupillerde simetrik bir şekilde daralma görülür (iğne ucu pupil). Bu durumda hemen nalokson yapılmalıdır. Morfin Anterior MI’da verilmemelidir. 6.) Damaryolu açık kalacak şekilde anjio yapılabilecek bi merkeze sevk et. 7.) MI gibi ağrısı olan fakat EKG normal çıkan hastalara yarım saatte bir EKG ve kardiyak enzim kontrolü yapılmalıdır.
MİGREN: Hastalarda bulantı, ışığa gürültüye hassasiyet olur. Hastanın GİS ülseri yoksa dikloron IM yaptır Reçete olarak: 1.) Avmigran tb 1x1 (ilk 3 gün) 2.) Devamında sandomigran 1x1 Avmigran sadece migren ataklarını geçirir. Atakların oluşmasını engellemez yani profilakside yeri yoktur. Sandomigran ise atakları geçirmez, sadece profilaksi için kullanılır.
PREEKLAMPSİ / EKLAMPSİ: Bir gebede tansiyon yüksekliğine ek olarak proteinüri ve ödem saptanırsa bu hastaya preeklampsi tanısı konur. Bunlara ek olarak bir de konvülziyon varsa eklampsi tanısı konur. Eklampside hasta hemen doğurtulmalıdır. Tansiyonu yüksek olmasına rağmen 220 mmHg’yi geçmedikçe antihipertansif verilmemelidir. Diüretik kontrendikedir. 10 mg diazem ve 6 gr MgSO4 yapılmalı (hastada idrar çıkış yoksa Mg yapılmamalıdır.)
Preklampsi / eklampsinin ilçe acilinde tedavisi ve takibi pek mümkün değildir. İmkanlar kısıtlıysa preeklampside hasta sadece damaryolu açılarak sevk edilmelidir. Kasılması varsa mümkünse diazem ve MgSO4 yapılarak sevkedilmelidir.
PULMONER EMBOLİ:
22
Hastada DVT bulguları da olabilir. Yani bacakta ağrı, şişlik, homans bulgusu (ayak dorsifleksiyonunda ağrı). Pulmoner damarlarda emboli olan hastada ani başlangıçlı nefes darlığı olur. Öksürük ve hemoptizi olur. Göğüs ağrısı olur. MI gibi sanılabilir. Fakat EKG’de MI’a özgü bulgular olmaz. Akciğer grafisinde pek bir bulgu olmaz. Ancak üzerinden uzun zaman geçmişse infarkta bağlı tabanı periferde olan beyaz çadır gibi görüntü olur. 1.) Oksijen verilir 2.) 1 flakon nevparin veya 6000-8000 ünite clexan yapılır. 3.) Sevk edilir.
RENAL KOLİK: Renal kolikte önemli olan şey, bulguların akut batınla ayrımının yapılmasıdır. Çünkü akut batın acil cerrahi gerektirir fakat renal kolik için cerrahi gerekmez.
Anamnez, muayene ve tahlil sonuçlarında ani başlangıçlı ağrı, defans/ rebound varlığı, lökositoz, grafide hava sıvı seviyesi, diafram altı serbest sıvı varlığı akut batını destekler. IV sıvısı takılı şekilde ve nazogastrik sondayı da takıp mideyi biraz boşaltarak hiç bir ilaç vermeden sevk et. NG takılmakta zorluk çekiliyorsa bu basamak atlanabilir.
Eğer yukardaki bulgular olmadan, yavaş başlangıçlı ağrı, kostovertebral açı hassasiyeti, TİT’te eritrosit, grafide taş varsa, kramp tarzında gelip geçen ağrı varsa renal kolik ihtimali yüksektir. Bu durumda 100 cc SF içine 1 amp buscopan koyup IV olarak ver. Yarım saat sonra ağrısı devam ederse 1 amp dicloron (IM) yaptır. Ateşi varsa idrar yolu enf eklenmiş olması ihtimali nedeniyle antibiyotik ver. Şu reçeteyi yazarak gönder :
1-Amoklavin 1000 mg tb 2x1 (7gün) 2-Buscopan tb 3x1 3-Parol tb 4x1
23
SIVI ELEKTROLİT TEDAVİSİ: SIVI TEDAVİSİ: Sıvı tedavisinde kullanılan çözeltiler içindeki moleküllerin büyüklüğüne göre ikiye ayrılır: 1. Kristalloid (küçük partiküllü) 2. Kolloid (büyük partiküllü)
Kristalloidler yani SF, RL ya da dekstroz çözeltileri gibi küçük partiküllü sıvılar daha çok hem sıvı hem elektrolit kayıplarının birlikte görüldüğü durumlarda tercih edilir. Elektrolit içerikleri ve oranları farklı olan isolyte M, isolyte S, isolyte P gibi solüsyonlar da kristalloiddir. Kolloidler ise büyük partiküllü olduğu için bulundukları yere suyu çekerek damar içi volümün artmasına daha çok yardımcı olur. Yani büyük kan kayıplarında kullanımı volüm kaybının dengelenmesini sağlar. Bunlar dekstranlar (örn: macrodex), jelatinler (örn: gelofusine), veya kısaca HES denilen hidroksietil nişastalardır (örn: hemohes).
Kan kayıplarında kristalloid de kolloid de verilebilir fakat 1000 cc kolloidin yaptığını ancak 4000 cc kristalloid yapabilir. Yani aynı etki için fazla miktarda kristalloid verilmesi gerekir. Bu hem pratik değildir hem de doku ödemine yol açabilir. Bu nedenle ciddi kan kayıplarında kolloidler tercih edilmelidir. Ciddi olmayan sıvı elektrolit kayıplarında ise SF gibi kristalloidler seçilmelidir.
Not: 15 yaş altındaki çocuklara solüt yükü daha az olan sıvılar verilir. Örneğin 1/3 izomix. (izomix = dekstroz ve SF karışımıdır. İçinde %3 dekstroz ve % 0,3 SF vardır.) Yetişkinlere SF verilir. Ayrıca içinde dekstroz ve SF’in değişik oranlarda karışım halinde bulunduğu sıvılar da hazır olarak vardır. SF izotoniktir. %5 dekstroz hipotoniktir.
ELEKTROLİT BOZUKLUKLARI: Na 127 - 147 arasında ise normaldir. Normal sınırlar dışına çıkarsa nörolojik bulgular ön plana çıkar. Hiponatremi ya da hipernatremi gibi durumlar hızlı bir şekilde düzeltilmemeli, tedavi saatlere yayılmalıdır. Yoksa sinir sistemine ciddi zararı olur. K 3,5 - 5,1 arasında ise normaldır. Normal sınırlar dışına çıkarsa kardiyolojik ve kas iskelet sistemiyle ilgili bulgular ön plana çıkar.
24
Potasyum düşüklüğünde eğer düşüklük hafifse yani 3.0’ın altına inmemişse oral potasyum tercih edilmelidir. Oral alımın mümkün olmadığı durumlarda ya da 3’ün de altına inen durumlarda paranteral potasyum verilir Ca 8,5 - 11,5 arasında ise normaldır. Normal sınırlar dışına çıkarsa kardiyolojik ve kas iskelet sistemiyle ilgili bulgular ön plana çıkar.
SVO: Nörolojik yönden anormallik (görme alanında ani bozulma, kas güçsüzlüğü, bilinç kaybı, ani konuşma bozukluğu vb) olan her hastada beyin damarlarında tıkanma veya yırtılma ihtimali akla gelmelidir ve hemen nörolojik muayene yapılmalıdır. Nörolojik muayenede saptanan anormallikler ve vücudun sağ ve sol yanı arasında farklı muayene bulgularının olması SVO ihtimalini arttıran bulgulardır. Hastanın en kısa zamanda büyük bir hastaneye sevki yapılmalıdır. Damar yolu açılıp gerektiğinde entübasyon yapabilecek ekip eşliğinde sevk edilmelidir. Hastada hemoraji ya da tromboz olduğu konusunda kesin ayrım yapılana kadar aspirin veya clexane gibi pıhtı engelleyici ilaçlar verilmemelidir. Durumu daha da kötüleştirebilir. Beyin perfüzyonunun bozulduğu durumlarda bu durumun düzelmesi amacıyla tansiyon biraz yükselir. Bu nedenle SVO’da hafif yüksekliklerde tansiyon düşürülürse beyin perfüzyonu daha da kötüleşir, yani tansiyon düşürülmemelidir çok yüksek değilse.
SEPSİS: Vücuttaki bazı durumlarda bağışıklık sistemi tamamen uyarılarak yaygın bir inflamatuar yanıt oluşabilir. Kalp hızlanır, solunum hızlanır, hastanın ateşi çıkabilir veya vücut sıcaklığı normalden daha düşük olabilir. Hipoksi olur, hastanın idrar çıkışı azalır. Bu duruma sistemik inflamatuar yanıt sendromu yani SIRS denir. Yukarıdaki belirtiler kesin SIRS tanısı koydurmaz fakat şüphelendirir. Enfeksiyon, travma, yanık veya akut pankreatit SIRS nedeni olabilir. Eğer SIRS’in nedeni herhangi bir enfeksiyon ise bu duruma sepsis denir.
Sepsisten şüphelenmek için bakılacak belirtiler:
Kanıtlanmış veya şüphelenilen bir infeksiyon varlığı ve aşağıdakilerden bir kısmının varlığı: • Genel kriterler 1.) Ateş (> 38.3°C) 2.) Hipotermi (< 36°C) 25
3.) Kalp hızı > 90/dakika 4.) Takipne 5.) Bilinç değişiklikleri 6.) Belirgin ödem veya pozitif sıvı dengesi (24 saatte > 20 mL/kg) 7.) Hiperglisemi (diyabeti olmayan bir hastada plazma glikoz düzeyi > 120 mg/dL) • İnflamasyon belirteçleri 1.) Lökositoz (> 12.000/mm3) 2.) Lökopeni (< 4000/mm3) 3.) CRP artışı • Hemodinamik belirteçler 1.) Hipotansiyon (sistolik kan basıncı < 90 mmHg, veya sistolik kan basıncında 40 mmHg’dan fazla düşme) • Organ fonksiyon bozuklukları 1.) Arteryel hipoksi (PaO2/FiO2 > 300) 2.) Akut oligüri (idrar çıkışı < 0.5 mL/kg/saat) 3.) Kreatinin artışı > 0.5 mg/dL 4.) Koagülasyon bozuklukları (INR > 1.5 veya aPTT > 60 saniye) 5.) İleus (bağırsak seslerinin olmaması) 6.) Trombositopeni (trombosit sayısı < 100.000/mm3) 7.) Hiperbilirubinemi (plazma total bilirubin > 4 mg/dL) • Doku perfüzyonu 1.) Kapiller geri dolumda azalma (tırnak yatağına bastırılıp çekilerek kanın geri doluşuna bakılı. 2 saniyeden fazla olmamalıdır. İlçelerde acil servislerde enfenksiyon bulgusu varlığında yukardaki bulgulardan bazıları varsa sepsisten şüphelenilmeli ve hastanın vital bulguları desteklenerek iki tane damaryolu açılarak sevk edilmelidir. Hipotansiyon eklenir ve sıvı verilmesine rağmen tansiyon normal değerlere gelmezse hasta septik şoka girmiş demektir.
Sevk ederken yapılacaklar:
26
1.) Solunum yolları açık tutulur gerekirse oksijen verilir ; Oksijen verilmesine rağmen hipoksi düzelmiyor veya solunumsal asidoz gelişiyorsa mekanik ventilasyon uygulanmalıdır. 2.) Hipovolemi varsa replasman kristalloidler veya kolloidlerle yapılabilir. 3.) Kalbin pompa fonksiyonunun ve dolaşımın sağlanması için sempatomimetikler kullanılır. Bunlar kalbin kasılma gücünü arttırarak ve vasokonstrüktor etkileri ile hayati organlara uygun kan akımını sağlarlar. Bu gruptaki ilaçlar adrenalin, dopamin (Dopaminin damar dışına infüzyonundan kaçınılarak büyük venlere infüze edilmelidir. enfüzyon sırasında cilt ve ekstremitelerin ısı ve renklerindeki değişmeler dikkatle izlenmelidir. Bu gibi durumlarda enfüzyona devam edilmesine yarar/zarar oranının iyi değerlendirilmesiyle karar verilir.) ve dobutamindir. Bu ilaçların etkili olabilmesi için öncelikle hipovoleminin düzeltilmesi gereklidir.
4.) Bunlar tüm diğer şok türlerinde de yapılacak ilk müdahalelerdendir.
SENKOP: Hipoglisemi hipotansiyon, aritmi, MI, epilepsi nedeniyle olabilir. 1.) Kan şekeri ve tansiyon bakılmalıdır. 2.) EKG çekilmelidir. 3.) Nörolojik muayene yapılmalıdır. 4.) Hemogram biyokimya ve kardiyak enzimler için kan gönderilmelidir. 5.) Kan şekeri düşükse 10 cc %10 dekstroz bolus olarak yapılmalı ve ardında 100 cc %5 dekstroz infüzyon şeklinde yapılmalıdır. 6.) Hipotansiyon varsa 500-1000 cc SF yapılmalıdır. 7.) Genç hastaysa, vitalleri, tahlilleri ve EKG normalse kendisini iyi hissediyorsa dahiliye polikliniğine gelmek üzere taburcu edilebilir.
STATUS EPİLEPTİCUS: 1.) 10 mg diazem sulandırılarak IV olarak yapılır. (mümkün değilse IM de yapılabilir.) 2.) 500 cc % 5 dekstroz içine 5 mg diazem katıp IV infuzyon olarak ver. 3.) Oksijen ver 27
4.) Diazeme rağmen düzelme olmazsa 2 mg dormicum’u 10 ccye sulandırarak ver.
ŞOK: Dokuların yeterince perfüze olamamasıdır. Tansiyon düşer veya yükselir, solunum sayısı artar. Hastaların dolaşım ve solunumu değerlendirilmelidir. Dolaşım için şunlara dikkat edilir: Eğer el ve ayaklarda nabız normalse diğer organlarda da dolaşım var demektir. Tırnağa bastırılarak kapiller dolaşım zamanına bakılması da iyi bir göstergedir. Kapiller dolum zamanı en fazla 2 saniye olmalıdır. Eğer 2 saniyenin üstündeyse yeterli kardiak output yok ve beyin kanlanmıyor demektir, hasta nöbet geçirebilir. Solunum değerlendirilmesi için: Periferik siyanoz olup olmadığına bakılır. Bunun için tırnak yatağına bakılır. En belirgin göstergedir. Mor ise oksijen yetersiz demektir.
ŞUUR BOZUKLUKLARI: Akla hipoglisemi, SVO, zehirlenme, travma, hipotansiyon gibi durumlar gelmeli ve ayırıcı tanı yapılmalıdır. Sebebi bilinmeyen tüm şuur bozuklukları adli vakadır ve adli rapor tutulmalıdır.
1.) Kalp ve akciğer kontrol edilmelidir. 2.) Bilinç bozuksa aspirasyon olmasın diye dikkat edilmelidir. 3.) Solunum kötüyse entübe edilmelidir. 4.) Oksijen ver. 5.) 50 ml %20 dekstroz IV puşe olarak yap. 6.) Hastada alkolizm veya beslenme yetersizliği düşünülüyorsa dekstrozla bilrlikte 100 mg tiamin (B1 vitamini) IV olarak yapılmalıdır. Yoksa hastada Wernicke enselapatisi gelişebilir. 7.) 0,4 - 0,8 mg IV nalokson yap. (narkotik ilaç aşırı dozuna bağlı bilinç bozukluklarını düzeltir.)
TAŞİKARDİ (SUPRAVENTRİKÜLER) : 1.) EKG çek. 28
2.) 100 cc SF içine yarım amp diltizem katılır. Monitorize ederek ver. 3.) Düzelmezse doz tekrarlanabilir. 4.) Yine düzelmezse 5 mg beloc IV olarak 5 dakikada gidecek şekilde yapılır. 5 dakika sonra tekrarlanabilir.
TRAVMA: Hastanın solunumu dolaşımı kontrol edilir, pupillerine bakılır. Gerekli muayene yapıldıktan sonra eğer kafa travması varsa hasta en az 6 saat gözlenir. Bulantı kusma uykuya eğilim nörolojik muayenede anormallik olursa damaryolu açılarak sevk edilir. Eğer multipl travmalı hasta ise, mesela ciddi bir trafik kazası ise veya ciddi kafa travması varsa erişkine 1000 cc SF, çocuğa 20ml/kg sıvı takılır, belirgin bir kanama odağı varsa önce basınçlı tampon yapılır, yeterli gelmezse turnike uygulanabilir. Turnike her yarım saatte bir gevşetilmelidir. Ve hemen sevk edilir. Trafik kazaları ve diğer şüpheli olan travmalar adli vaka olarak kabul edilmelidir ve adli rapor tutulmalıdır.
ÜRTİKER: Avil + dekort amp IM olarak yapılır (erişkine 1’er amp, çocuğa yarımşar amp, çok küçük çocuğa çeyrek amp) Reçete olarak erişkine; 1.) Xyzal tb 1x1 Çocuğa; 1.) Avil şurup 1 mg/kg günde bir kez Hastanın bulguları ilerleyip solunumda soruna neden olursa hasta anafilaksiye giriyor demektir. Adrenalin hazır tutulmalıdır.
VAGİNAL KANAMA: Öncelikle hastanın gebe olup olmadığı önemlidir. Gebe ise meydana gelen kanama düşük tehdidi nedeniyle olabilir. USG yapılabilecek bir merkeze hemen sevk edilmelidir.
Gebe değilse kanamanın miktarı önemlidir. Eğer sızıntı şeklindeyse hasta rahatlatılarak polikliniğe yönlendirilir.
29
Kanama fazla ise damaryolu açılarak hastaya 1000 cc ringer laktat takılır. Hemogram takibi yapılır ve anemiye yol açmışsa veya kanama kontrol altına alınamaz ve volüm açığına sebep olursa sevk edilir.
YANIK: Eğer sadece kızarıklık varsa bu 1.derece yanıktır. Tedaviye gerek yoktur, ağrısı varsa ağrı kesici verilir. Eğer bül oluşmuşsa, epidermiş dermis hasarlanmıştır, 2.derecedir. Büller kesinlikle kaldırılmamalı, doğal pansuman olarak kullanılmalıdır. Böylece daha hızlı iyileşir ve daha az iz kalır. Anestol ve furacin krem gazlı beze emdirilerek nemli bir pansuman hazırlanır ve pansuman yapılır, hastaya pansumanını iki günde bir yeniden yaptırması söylenir. Çocuklardaki pansumana silverdin sürülmez, sadece yetişkinlere sürülür. Pansumana rifampin ampul de kırılarak gazlı beze eklenebilir. Hastaya mutlaka tetanoz aşısı yapılmalı ve antibiyotik reçete edilmelidir. (amoklavin 625 mg tb 2x1 - 7gün, çocuksa 6 yaş altında amoklavin 200 mg 2x1 - 7gün, 6 yaş üstüne amoklavin 400 mg 2x1 - 7gün) Eğer hastada 3.derece yani ağır yanık varsa kas tabakasına kadar hatta daha derinlere kadar etkilenme var demektir. Hastada sinir uçları yanmış olduğu için ağrı olmaz. Çok su kaybeder. Hemen damaryolu açılarak ringer laktat takılır. Yanan ekstremite elevasyona alınır ve hasta hipotermiden korunmaya çalışılır. Foley sonda takılıp tetanoz aşısı yapılarak hemen sevk edilir.
Sıcak su dökülmesiyle oluşan yanıklar 2. derecedir. Güneşte kalmayla oluşan kızarıklık 1. derecedir. Fakat bül oluşmuşsa 2.derece olmuş demektir. Alev yanıkları 3. dereceye kadar ilerleyebilir.
30
POLİKLİNİK REÇETELERİ
ANEMİ: Hamilelik ve laktasyonda olan bayanlara demir tedavisi ver. Fakat genç bayanlara, postmenapozdakilere ve erkeklere tedavi vermeden önce GİS’te, GÜS’te kanser ve kanama taraması yapılmalıdır, çünkü bu kişilerde normalde demir eksikliği olmaz. Bu durumlarda demir tedavisiyle hastayı oyalamak hastalıklarının geç evreye ulaşmasına neden olur. 31
Çay, kahve, yumurta ve antiasitler demir emilimini bozar. Demir hapıyla birlikte kullanılmaması gerekir. Demir preparatları dışkıyı koyulaştırır, hastaya hatırlatılmalıdır. Çocukların meyve suyuna katılarak verilebilir. Yetişkin: 1.) Ferrosanol duodenal cap 1x1 (tok), eğer anemi derinse 2x1 Çocuk: 1.) Ferrosanol damla veya şurup günde 3 eşit doza bölünerek ilk iki ay günde 4-6 mg/kg, sonraki dört ay günde 2-3 mg/kg --- toplam altı aylık tedavi. Şurupta 1 ölçekte 20 mg var, damlada 1 damlada 1 mg var.
Eğer hastanın anemisi demir tedavisi ile düzelmiyorsa talasemi taşıyıcılığı yönünden incelenmesi amacıyla hasta sevk edilmelidir.
ALLERJİK RİNİT: Gözlerde sulanma, burunda seröz akıntı, hapşırık olabilir. Genelde bahar aylarında olur. Bahar ayları dılında da olabilir. Yetişkin : 1.) Zyrtec tb 1x1 2.) Nasonex sprey 1x2 puf (semptomlar geçince 1x1 puf) çok uzun süre kullanılamamalı. 3.) göz yaşarması varsa Patanol % 0,1 oft sol 2x1 damla Çocuk : 1.) Ritin 5 mg şurup 1x1 (aç) 2.) Nasonex sprey 1x1 puf ( 2 yaş altında kullanılmaz ) çok uzun süre kullanılamamalı. 3.) göz yaşarması varsa Patanol % 0,1 oft sol 2x1 damla
32
AKUT GASTROENTERİT: Elektrolitlere dikkat edilmeli. Ve ağır dehidratasyon varsa çocuğa 20 mg/kg izomix, yetişkine 500-1000 cc SF verilmelidir. % 90’ına antibiyotik verilmez. 1.) Reflor saşe 2x1 2.) Georal poşet (her dışkıdan sonra 1 çay bardağı. Kusarsa beklenir, sonra tekrar verilir.) 3.) Anne sütüne devam etmelidir, muz şeftali pirinç gibi posalı besinleri azar azar sık sık yemelidir.
İki haftayı geçen ishale kronik ishal denir, araştırılmalıdır. Ateş, dışkıda kan veya mukus, tenesmus, > 4 gün süren ishal varsa antibiyotik gereklidir. Etken önce bakteri olarak düşünülür, tedavi ile düzelme olmazsa parazit düşünülür.
YETİŞKİN: (bakteriyelse) 1.) Cipro 500 mg tb 2x1 (5gün) 2.) Buscopan tb 2x1 3.) Reflor saşe 2x1 (paraziterse) 1.) Flagyl 500 mg tb 2x1 (10 gün) 2.) Buscopan tb 2x1 3.) Reflor saşe 2x1 ÇOCUK: (bakteriyelse) 1.) Bactrim süsp 40/100 mg süsp 6yaş altı için 2x1 ölçek, 6-12 yaş arası için 2x2 ölçek, >12 yaş için 2x2 tb (5 gün) 2.) Georal poşet (her dışkıdan sonra 1 çay bardağı) 3.) Calpol ve pedifen dönüşümlü olarak verilecek.
33
***** iki günde düzelmezse bactrim yerine zinnat verilir. •
zinnat 40 mg/kg/ gün olacak şekilde 2 eşit dozda (5 gün) 125 ve 250 mg’lık süspansiyonları var.
***** iki günde düzelmezse zinnat yerine flagyl verilir. •
flagyl 125 mg süsp 40 mg/kg/gün dozunda olacak şekilde 3 eşit dozda (10 gün)
(paraziterse) 1.) Flagyl 125 mg süsp 40 mg/kg/gün dozunda olacak şekilde 3 eşit dozda (10 gün) 2.) Georal poşet ( her dışkıdan sonra 1 çay bardağı) 3.) Calpol ve pedifen dönüşümlü olarak verilir.
Antibiyotiğe bağlı bir ishalse 1.) Antibiyotiği kesilir. 2.) Hafifse Flagyl yukarıdaki dozlarda verilir 3.) Ağırsa sevk edilir.
Georal bulunamıyorsa evde oral rehidratasyon sıvısı (ORS) hazırlatılarak elektrolit dengesi korunabilir. ORS: -
1 lt kaynamış soğumuş su
-
20 gr şeker (4 yemek kaşığı)
-
3,5 gr tuz (3/4 çay kaşığı)
-
2,5 gr karbonat (1 çay kaşığı)
-
1 bardak portakal suyu (potasyum için)
34
Hepsi karıştırılır ve her ishalli dışkıdan sonra 1 bardak içirilir. Normalde ORS’nin tadı çok kötüdür. Yani sağlıklı bir insan içmek istemez. Fakat elektrolit dengesi bozulan bir insan büyük bir istekle ORS’yi içmek ister. Ve içtikten sonra elektrolitleri düzelince kendiliğnden bırakır içmeyi, tadı acı gelmeye başlar. Yani eğer hasta oral alabiliyorsa ORS miktarını hastaya bırakmakta fayda vardır. Kendi ihtiyacını karşıladıktan sonra bırakacaktır zaten.
2 ayın altındaki bebeklerde dışkıda kan varsa mutlaka sevk edilmelidir. Tüm ishallerde bebekler anne sütüne devam etmelidir, daha büyük çocuklar ve yetişkinler muz, şeftali, pirinç gibi posalı besinleri azar azar sık sık yemelidir.
ARPACIK (HORDEOLUM): 1.) Gentagut damla 4x4 2.) Terramycin pomad 1x1 (yatmadan) 3.) günde 3 kez sıcak pansuman 4.) ağrı kesici de eklenebilir Parol tb 4x1
AFT: 1.) Andorex gargara 4x1 (6 yaş altında kullanılmaz) 2.) Calgel jel 3x1 (yemekten 15 dk önce sürülecek) 3.) Kenacort orobase pomad 3x1 (yemekten sonra sürülecek) Veya... 1.) Pyraldin sol. 3x1 yemekten sonra sürsün, yarım saat bişeyler yiyip içmesin. Hastada sık sık aftlar çıkıyorsa behçet hastalığı yönünden incelenmesi için sevk edilmelidir.
AKUT ROMATİZMAL ATEŞ (ARA): 1.) Deposilin 1,2 flk 27 kg altına yarım flakon, 27 kg üstüne 1 flakon (IM) ayda bir yapılacak (mutlaka en az 5 yıl boyunca yapılacak. Ve hasta 5 yıl dolduğu halde 21 yaşına henüz gelmemişse 21 yaşını doldurana kadar yapılmaya devam edilecek. Kardit varsa ömür boyu yapılacak) 35
2.) Artrit varsa aspirin 90 mg/kg/gün dozunda 4 eşit dozda verilecek (15 gün) daha sonra azaltılarak kesilecek. Aspirin mideye zarar vermesin diye yanında mutlaka lansor da verilecek. 3.) Kardit varsa prednol 2 mg/kg/gün dozunda 4 eşit dozda verilecek. Prednol mideye zarar vermesin diye yanında mutlaka lansor da verilecek. 4.) Kore varsa sevk edilecek (tek başına ARA tanısı koydurur) 5.) Hastanın penisilin allerjisi varsa eritromisin (Erythrocin süsp) 40 mg/kg/gün dozunda 3 eşit doza bölünerek verilmelidir (10 gün). Aylık tekrarlanacak.
ANAL FİSSUR: 1.) Anestol pomad 2x1 2.) Madecassol pomad 2x1 3.) Osmolac şurup 2x1
Her akşam sıcak suda otursun. Posalı yiyecekler yesin.
BEL AĞRISI (LUMBALJİ) Nörolojik bulgu yoksa Dikloron + muscoril yaptır. (IM) Reçete: 1.) Dicloron tb 1x1 2.) Muscoril cap 1x1
BAŞ AĞRISI: Ense sertliği ve ateş kontrolü yapılmalıdır. Primer başağrısı olduğundan emin olunursa Dikloron amp yaptırılır (IM) Reçete : 1.) Parol 500 mg tb 4x1
36
2.) Bulantısı varsa, bu bulantı migrene bağlı ise, kusmaya ishale bağlı değilse Dramamine mg tb 3x1
BÖCEK SOKMASI: Yetişkin: 1.) Xyzal tb 1x1 2.) Nerisona – C krem 2x1 3.) Klinik ilerlerse enfekte olursa Cipro 500 mg tb 2x1 Çocuk: 1.) Avil şurup 1 mg/kg dozunda (yemekten sonra) 2.) Nerisona – C krem 2x1 3.) Klinik ilerlerse Amoklavin süsp 2x1
BURKULMA: 1.) Fastjel jel 2x1 (soğutucu NSAİİ) 2.) Muscoril jel 2x1 (kas gevşetici) 3.) Lasonil jel 2x1 (kızarıklık giderici) 4.) Parol tb 4x1
BULANTI: Metpamid (veya dramamine) + ulcuran yaptır. Reçete : 1.) Dramamine tb 2x1 ** bulantı kesiciler akatizi yapabilir. Akatizi kaslarda gerginlik, yerinde duramama, adımlama hareketleridir. Tekrar tekrar oturup kalkmaya neden olabilir. Yanlışlıkla psikotik ajitasyon sanılabilir. Tedavisinde akineton amp uygulanır.
37
** dramamine akatizi yapmaz. Bu nedenle mümkünse metpamid yerine dramamine tercih edilmelidir.
BUŞON: 1.) Glyserin damla 4x3 (5 gün) sonra kulak yıkatılacak. Aslında kulak yıkatmak iyi bir şey değil fakat ilçe şartlarında mecbur kalındığında yapılabilir. Doğrusu hastayı gliserin damla kullanımından sonra bir kulak burun boğaz uzmanına yönlendirmektir.
BRONŞİYOLİT: Etken genelde viraldir. Tekrarlıyorsa sebep astım olabilir. 3 aylıktan küçükler sevk edilmeli. Diğer yaştakilere: 1.) Ventolin süsp (2 yaş altında kullanılmaz) 6 yaş altında 3x ½ ölçek, 6-12 yaş arasında 3x1 ölçek, 12 yaş üstünde 3x2 ölçek (5 gün) 2.) Asist şurup 6 yaş altında 3x ½ ölçek, 6-12 yaş arasında 3x1 ölçek, 12 yaş üstünde 3x1 cap 3.) Calpol ve pedifen dönüşümlü olarak 4-6 saatte bir dönüşümlü olarak verilir.
BİT: 5 gün boyunca çarşaflar kaynatılmalı ütülenmeli. Tüm aile tedavi edilmeli. 1.) Kwellada şampuan önce sabunla yıkan. Sonra 10 ml şampuan alarak köpürterek yıkan, 5 dk bekle ve durulan. Ertesi gün tekrar et. 2.) Yumurtaları dökmek için seyreltilmiş sirke ile saçlar taranır.
BLEFARİT: 1.) Blefamide gtt 3x1 2.) Terramycin pomad 1x1 38
BASI YARASI: Bası olan yere novuksol pomad tabaka halinde sürülür. Yeni açılmış yüzeyel yara ise batticon solüsyon ile günde iki kez temizlik yapılır, nekrotik yara ise hasta plastik cerrahiye sevk edilir.
D VİT EKSİKLİĞİ / PROFİLAKSİSİ: Eksiklikte: 1.) Ca laktat poşet 4x1 ( bir poşet ilaç mama veya meyvesuyuna karıştırılarak içirilecek) (10 gün) 2.) Devit-3 amp 1x1 (tek doz) (kalsiyumun 5. Gününde 1 amp devit kırılıp içirilecek.) 3.) Devit-3 damla 1x3 damla (sabah tek seferde ağza damlatılacak) (2yıl) Sadece profilaksi amacıyla ise: 1.) Devit-3 damla 1x3 damla
DİZ AĞRISI: 1.) Fast jel 2x1 2.) Dikloron tb 2x1 3.) Lansor 1x1
DENTAL ABSE: Dişte çürüğün yanısıra şişlik de vardır. 1.) Amoklavin 1 gr tb 2x1 (5 gün) 2.) Sonra mutlaka diş hekimine gidecek. Diş çürüklerinin ve abselerinin sadece antibiyotikle tedavi olmayacağı mutlaka hatırlatılmalı. Çünkü hastalar daha kötü bir şekilde gelip ilaç kullandım ama geçmedi diyorlar. 3.) Dikloron tb 3x1 4.) Lansor 1x1 5.) Çocuksa dikloron ve lansor yerne calpol ve pedifen dönüşümlü verilmeli.
39
DİSMENORE: Dikloron + buscopan yaptır (IM) Reçete: 1.) Dikloron tb 2x1 2.) Buscopan 2x1
Veya; 1.) Magnesium diasporal saşe 2x1 ( mensten iki gün önce başla, mens boyunca devam et)
DAKRİOSİSTİT: 1.) Gentagut damla 4x1 2.) Amoklavin tb 3x1 3.) Günde 3 kez sıcak pansuman 4.) Pomad verilmez, gözyaşı drenajını bozar.
DİAPER DERMATİT (PİŞİK): 1.) Bepanthene pomad 3x1 2.) Mantar varsa Mycospor pomad 2x1 (1ay) 3.) Diare de varsa Tiocell krem 2x1
DERİN VEN TROMBOZU: Hastada homans bulgusu pozitiftir, yani ayak dorsifleksiyonunda ağrı olur. 1.) Clexane 6000 veya 8000 ünite yapılır. Ve sevk edilir.
40
DİSK HERNİSİ: İlerleyip nörolojik sorunlara sebep olabileceği için beyin cerrahisi polikliniğine sevk edilir. Nörolojik bulgu varsa hemen sevk edilmelidir. Kronik hastalara dikloron + muscoril yapılarak biraz rahatlaması sağlanabilir.
EGZEMA: Kuru ise: 1.) Dermovate pomad 2x1 2.) Kaşıntı varsa xyzal tb 2x1 / 1x1 Yaş ise: 1.) Dermovate krem 2x1 2.) Kaşıntı varsa xyzal tb 2x1 / 1x1
EKLEM AĞRISI: (septik artrit değilse) 1.) Fast jel 2x1 (soğutucu NSAİİ) 2.) Muscoril jel 2x1 (kas gevşetici) 3.) Dikloron tb 2x1 4.) Lansor 30 mg cap 1x1 (dikloron nedeniyle)
FARENJİT: 1.) Tantum verde gargara 4x1 2.) Bepanthene pastil 4x1 (gargaradan sonra emecek) 3.) Parol tb 4x1
FOLLİKULİT: Tedavi impetigodaki gibidir. 1.) Krutlar zeytinyağıyla yumuşatılarak kaldırılır ve su sabunla yıkanır. 2.) Sulantı varken Eau borique % 2 ile pansuman 3.) Sulantı geçince fucidin pomad 2x1 sürülür 41
4.) İlerlemişse amoklavin süspansiyon veya 625 mg tb (2x1 tb) günde 2 eşit dozda verilir.
FASİYAL PARALİZİ : Fasiyal paralizinin çeşitli sebepleri vardır. En sık görüleni Bell paralizisi’dir. Bell paralizisinde yüz felci dışında bulgu yoktur. Sebebi tam olarak bilinmemektedir. Hasta tam olarak gözünü kapatamayacağı için korneada hasar olmasın diye yapay gözyaşı verilerek hasta nöroloji uzmanına sevk edilir. (24-48 saat içinde steroid başlanırsa prognoz daha iyi olur.) 1.) Tears naturale free damla 3x1
FRONKÜL/KARBONKÜL: Etken staf’tır. 1.) %’2 lik asid borique solüsyonuna batırılmış gazlı bez günde 3 kez 5 dk lezyon üzerine uygulanır. 2.) İchtiyol pomad 2x1 3.) Amoklavin 625 mg tb 2x1 Fluktuan abse ise drene edilmeli. Sık sık tekrarlıyosa immunsupresyon, DM olabilir.
FMF ATAK: 1.) Dikloron IM yaptır 2.) 40 mg prednol 3.) Kolşisin kullanıyorsa iki tane aynı anda alsın.
GASTRİT: 1.) Lansor 30 mg tb 1x1 2.) Rennie duo süsp 3x1 3.) Spasmomen tb 3x1
42
GAZ (FLATUS): Normalde gaz şikayetini geçirmek çok iyi değildir, ama hasta sürekli bu durumdan şikayetçiyse aşağıdaki tedavi verilebilir. 1.) Metsil çiğneme tableti 3x1 2.) Buscopan tb 3x1
GONARTROZ: 1.) Sulidin jel 2x1 2.) Majezik tb 2x1 3.) Lansor 30 mg cap 1x1
GENİTAL ÜLSER / SİĞİL: HERPES: 1.) Asiviral 400 mg tb 3x1 (7gün) tekrarlayan herpes ise 5 gün HPV: 1.) Podofilm %20 ‘lik tentür benzoat içinde hazırlanır. Sadece siğile sürülür, çevre soku vazelinle korunmalıdır. İki saat bekletilip yıkanır. Gebede kullanılmamalı. SİFİLİZ: 1.) Deposilin 2,4 m Ü 1x1 (IM) (tek doz) bu dozun yarısı bir gluteusa kalan yarısı da diğer gluteusa yapılabilir. 2.) Allerji varsa tetradox 100 mg tb 2x1 (15 gün)
GENİTAL AKINTI: BAKTERİYEL VAGİNOZİS: 1.) Flagyl 500 mg tb 1x 4 tb (tek doz) TRİCHOMONAS: 1.) Flagyl 500 mg tb 1x 4 tb (tek doz) CANDİDİAZİS: 1.) Flucan 150 mg cap 1x1 (tek doz)
43
GÖZ KURULUĞU: 1.) Tears naturale free damla 4x1
GÜNEŞ YANIĞI: 1.) Xyzal tb 1x1 2.) Betnovate krem 2x1 (7gün) 3.) Güneşe çıkmadan yarım saat önce güneş koruyucu sürülecek, her iki saatte bir yenilenecek.
GEBE / EMZİREN REÇETELERİ: FE EKSİKLİĞİ: 1.) Gynoferrosanol cap 1x1---2x1 ferritin düzelene kadar. İçinde b12 ve folat da var. ÜSYE-İYE-DENTAL ABSE: 1.) Amoksina 1000 mg tb 2x1 (10 gün) 2.) Dental absede 5 gün AĞRI KESİCİ OLARAK: 1.) Parol tb 3x1 2.) Acilde IV olarak ağrı kesici yapılmak zorunda kalınırsa perfalgan takılabilir. Perfalgan parasetamolün IV formudur. Mecbur kalındığında kullanılmalıdır. VİTAMİN: 1.) Elevit pronatal 1x1 (sabah) FOLİK ASİT: 1.) Folbiol 1x1 BULANTI-KUSMA: 1.) 100 cc SF veya %5 dekstroz içine 1 amp metpamid koyulup yapılır. 2.) Reçete olarak da metpamid veya dramamine tb 2x1 verilir. 44
REFLÜ: 1.) Gaviscon şurup 4x1 (yemekten sonra ve gece yatarken) HEMOROİD: 1.) Anestol pomad 2x1 2.) Gliserin fitil 2x1 3.) Ilık oturma banyosu yapsın günde bir kez. 4.) Lifli gıdalar tüketsin, acılı ekşili baharatlı gıdalar yemesin. VAGİNAL CANDİDİAZİS: 1.) Gyno-canesten-1 vag tb 1x1 (tek doz) 2.) Gynophilus vag cap 2x1 (7gün) BAKTERİYEL VAGİNOZ: / TRİCOMONİAZİS: 1.) Flagyl 500 mg tb 2x1 (7gün) 2.) Flagyl kullanan anneler emzirmeye 12-24 saat ara vermelidir.
HEMOROİD: 1.) Proctoglyvenol krem 2x1 2.) Osmolac şurup 2x1 3.) Parol tb 1x1 4.) Günde 4 kez sıcak suya otursun (10 dk) (2-3 hafta)
HİBERNASYON/SALDIRGANLIK: Norodol + akineton + largactil aynı enjektöre çekerek IM yaptır ve sevk et.
HİPERHİDROZ (aşırı terleme) : 1.) Alüminyum cloride 20 g + alcohol % 40 80 cc hazırlat, 1x1 (parmak aralarına sürmesin) 2.) Terkur krem 1x1 (gece sürülecek) ilk 4 gün her gece, daha sonra daha seyrek sürülecek
45
HİPOTİROİDİ KOMASI: 1.) IV prednol 100 mg ver 2.) NG ile T3 ver. (ilçede mümkün değil) 3.) Antibiyotk ver. 4.) Oksijen ver 5.) Hipotermiden koru, ısıt.
İMPETİGO: Ciltte bül püstül ve pürülan akıntı vardır. 1.) Krutlar zeytinyağıyla yumuşatılarak kaldırılır ve su sabunla yıkanır. 2.) Sulantı varken Eau borique % 2 ile pansuman 3.) Sulantı geçince fucidin pomad 2x1 sürülür 4.) İlerlemişse amoklavin 400 veya 200 mg süspansiyon veya 625 mg tb (2x1 tb) günde 2 eşit dozda verilir.
İŞTAHSIZLIK: 1.) Zinco fort şurup 2x1 veya Zinco-C tb 1x1
İDRAR YOLU ENFEKSİYONU (ÜST İYE) Hastaya kesinlikle aprol vb verilmez, akut tubuler nekroza sebep olabilir. 1.) Lebel 500 mg tb 1x1 2.) Buscopan tb 3x1 3.) Piyeloseptyl cap 3x1 (tok) 4.) Parol tb 4x1
İDRAR YOLU ENFEKSİYONU (ALT İYE) Semptom varsa kızlarda 10 üzeri 3, erkeklerde 10 üzeri 2 anlamlı bakteriüridir. Piyüri idrarda lökosit olmasıdır. Her alanda > 10 lökosit olması piyüri demektir. Yetişkin: 46
1.) Monurol saşe 1x1 (tek doz) 1 bardak suda hazırlanır ve yatmadan önce içilir. Yatmadan önce idrar yapılır, ilaç içilir ve ilaçtan sonra idrara çıkılmaz. (18 yaş altına verilmez) 2.) Monurol yerine amoklavin 1000 mg tb 2x1 (10 gün) veya zinnat 250 mg tb 2x1 (10 gün) de verilebilir. 3.) Kolik ağrı varsa buscopan da verilebilir. Buscopan tb 3x1
Çocuk: 1.) Zinnat 20-40 mg/kg/gün dozunda 3 eşit dozda verilir (10 gün) 125 ve 250 mg’lık süsp ve 250 ve 500 mg’lık tb var) 2.) Calpol 2x1 3.) Pedifen 2x1 4.) Kolik ağrı varsa buscopan da verilebilir. Buscopan tb 3x1
İDRAR İNKONTİNANSI: 1.) Ürispas tb 3x1 2.) Spazmex 30 mg tb 2x1 3.) Gerekli ise sevk edilir.
İNTERTRİGO: İntertriginöz bölgelerde yani kıvrım yerlerinde görülen eritem ve maserasyondur. Sekonder enfeksiyon eklenebilir. 1.) Eau borique %2 sol 1x1 (haricen) 2.) Nerisona-C krem 1x1 (haricen)
KESİ: 1.) Tetanoz aşısı yapılır. ( aşıları eksik veya bilmiyorsa 0-1-2-12. Aylarda aşı yapılmalıdır. Son 5 yıl içinde aşı yaptırmışsa tek doz yeterlidir.) 2.) Amoklavin 200 veya 400 mg süsp veya 625 mg tb (2x1 tb) 2 eşit dozda verilir. 3.) Parol tb 4x1
47
KONSTİPASYON: 1.) Osmolac şurup 1x1 2.) Proctoglyvenol krem 2x1
KONVERSİYON: Önce organik sebepleri ekarte et. Nörolojik muayene yap. Konversiyondan eminsen: saldırganlık varsa 10 mg diazem ‘i 250 veya 500 cc SF içinde sulandır ve yavaş infüzyonla gönder. Diazem IM olarak yapılırsa vücuda salınımı düzensiz olabileceğinden solunumu deprese etme riski daha fazladır. IV olarak verilince solunum depresyonu riski daha fazladır fakat eğer SF içine katılıp yavaşça gönderilirse risk azalır. Mecbur kalınan durumlarda IM yapılır.
KORNEA YARALANMASI / YABANCI CİSİM: 1.) Önce SF ile gözü ve göz kapağını yıka (15 dk) 2.) Yabancı cismi almadan önce novesin veya alcaine damlatarak uyuştur ve 3 dk bekle. Sonra steril spançla yabancı cismi al. 3.) Gentagut damla 3x2 4.) Terramycin pomad 1x1 (gece) 5.) 24 saati geçtikten sonra gelirse sikloplejin damla 1x1 (gece) 6.) Olabilecek kornea hasarının değerlendirilmesi için göz hekimine sevk et. 7.) Alınamayacak durumdaysa dokunma. Gözü kapatarak göz hekimine sevk et.
KUM DÜŞÜRME: Kolik tarzında ağrı olur, hematüri olur. Akut batınla ayırıcı tanısının yapılması gereklidir. Kum veya taş düşüren hasta yerinde pek duramaz, şiddetli ağrısı vardır, kendisini yerlere atar, kıvranır. Fakat akut batınlı hasta kığırdayamaz ve şiddetli ağrı çeker. 1 amp dikloron ve 1 amp buscopan IM olarak yaptırılır.
KAYNAK IŞIĞINA MARUZİYET: Hastalarda gözde batma hissi olur fakat göze analjezik damla verilmemelidir. 1.) Sikloplejin göz damlası 2x1
48
2.) Terramycin pomad 3x1 3.) Dikloron tb 2x1
KONJUNKTİVİT: Bakteriyelse: 1.) Gentagut damla 4x2 (7 gün) 2.) Terramycin pomad 1x1 (gece) 3.) Bulanık görme varsa sevk Allerjikse: 1.) Patanol oft. Sol. 6x1 2.) Şiddetliyse flarex damla 4x1 (15 gün)
KRONİK BRONŞİT: Arka arkaya iki yılda her yıl 3 ayı geçen öksürük balgam varsa kronik bronşit tanısı konur. Ral, ronküs, ekspiryum uzaması olur. 1.) Bricanyl şurup 3x1 2.) İnatçı kuru öksürük varsa Sinekof drj 2x2 3.) Bronkospazm oluyorsa Ventolin tb 3x1 4.) Enfenksiyon eklenirse Zinnat tb 250 mg 2x1 ( 10 gün) 5.) Düzelme olmazsa Prednol 16 mg tb 1x1 (beş günde bir 4 g düşür)
KRONİK GUT: 1.) Allogut 300 mg 1x1 2.) Colchium dispert drj 0,5 mg 1x1 3.) Ekstremiteler soğuktan nemden korunmalıdır, bol sıvı alınmalıdır.
KIZAMIK/KIZAMIKÇIK/KABAKULAK: Viral olduğu için tedavileri yoktur, ateş yükselmesi önlenmelidir. Bunun için calpol pedifen dönüşümlü olarak verilir.
49
Kabakulak nedeniyle komplikasyon olarak orşit oluşmuşsa testis elevasyona alınarak soğuk uygulama yapılır.
MYALJİ: Dikloron ve muscoril yaptır. Reçete olarak: 1.) Dikloron tb 2x1 2.) Muscoril cap 2x1
MANTAR ZEHİRLENMESİ: Her türlü zehirlenmede 114 zehir danışma merkezi aranmalıdır.
MELASMA: Doğumdan sonra oluşan koyu renkli lekelerdir. 1.) Expigment %2 1x1 (15 gün) 2.) Yukarıdakini 15 gün kullandıktan sonra düzelene kadar expigment %4 1x1 3.) Güneşe çıkmadan önce güneş koruyucu sürülmeli, güneşte kalındığı sürece 2 saatte bir yenilenmeli.
MEME BAŞI ÇATLAĞI: 1.) Bepanthene pomad 2x1
OTİTİS MEDİA: YETİŞKİN: 1.) Amoklavin 1000 mg tb 2x1 (10 gün) 2.) Dikloron tb 2x1 3.) Gerekirse otrivine spray 2x1 (max 5 gün) Penisilin allerjisi varsa klacid 250 veya 500 mg tb 2x1 (10 gün) 3 günde düzelme olmazsa moxitec tb 1x1 (10 gün) ÇOCUK: 1.) Amoklavin süsp <6 yaş 200 mg, > 6yaş 400 mg 2x1 (10 gün) 2.) Calpol süsp 4x1 50
3.) Fizyolen burun damlası 2x1 Alerji varsa Klacid 15 mg/kg/gün 2 eşit doza bölerek (10 gün) Moxitec çocuklara verilmez.
OTİTİS İNTERNA: İşitme kaybı, denge bozuklukları, sallantılı yürüyüş, göz küresinin istem dışı hareketleri gibi belirtiler gözlenebilir. Ayrıca, başın hasta kulak yönünde eğik tutulması ve ilerleyen durumlarda boyun kaslarının tamamen kasılmasına bağlı olarak başın sürekli eğri tutulması gibi bulgular da görülebilir.
1.) Moxitec 400 mg tb 1x1 2.) İbu 600 mg tb 4x1 Tedavide kulak damlalarının yeri yoktur.
OTİTİS EKSTERNA: Tragus’a basıldığında ciddi bir ağrı olursa tanı otitis eksternadır. 1.) Ciprogut kulak damlası 2x1 2.) Parol tb 4x1 3.) Sistemik ab eklenebilir. Amoklavin 1000 mg tb 2x1
OKSİYUR / ASKARİS: 1.) Pirantel süsp 250 mg (6 aylığın altına kullanılmaz) 2 yaş altında yarım ölçek, 6 yaşın altında 1 ölçek, 6-12 yaş arasında 2 ölçek, 12 yaş üstünde 3 ölçek (tek doz) 2.) Aile tedavisi 3.) Oksiyur ise 15 gün sonra tekrar aynı doz 4.) Askaris ise 3 ay sonra tekrar aynı doz
OSTEOPOROZ: 1.) Calcium-D sandoz eff tb 2x1 (1yıl) 2.) Fosomax tb 10 mg 1x1 (sabah aç, hasta içtikten sonra bol su da içmeli ve yarım saat uzanmamalı çünkü özofagus üzerine irritan etkilidir)
ORBİTAL SELLÜLİT: Allerji ve hatta anafilaksi başlangıcından ayrımı yapılmalıdır. Enfeksiyon olduğundan emin olunursa antibiyotik başlanır. Görme ile ilgili şikayet varsa göz hekimine sevk edilir. 51
YETİŞKİN: 1.) Amoklavin 625 mg tb 2x1 (7 gün) ÇOCUK: 1.) Amoklavin 200/ 400 mg süsp 2x1 (10 gün)
PNÖMONİ (TİPİK/ATİPİK) Tipikse amoklavin, atipikse klamer verilir. Yetişkin: 1.) Amoklavin 1000 mg tb 2x1 (10 gün) 2.) astım koah yoksa Asist cap 3x1 3.) Parol tb 4x1 veya ; 1.) Klamer 500 mg tb 2x1 (10 gün) 2.) astım koah yoksa Asist cap 3x1 3.) Parol tb 4x1 Çocuk: 1.) Amoklavin 200 veya 400 mg süsp (6 yaş altına 200 mg, 6 yaş üstüne 400 mg) 2x1 (10 gün) 2.) astım yoksa Asist şurup okul çağına 3x1, okul öncesine 3x 1/2, iki yaş altına 3x 1/4 ölçek 3.) Calpol ve Pedifen dönüşümlü olarak 4 saate bir verilecek. veya ; 1.) Klamer süsp 125 veya 250 mg süsp (kg başına 15 mg olacak şekilde) iki eşit doza bölünerek. 2.) Calpol pedifen dönüşümlü
PAMUKÇUK (MONİLİAZİS) 1.) Mikostatin süsp 4x1 damlalık dolusu (15 gün) ağızda uzun süre tutulacak
PARONİŞYA: Tırnak çevresi inflamasyonudur. Diğer adı dolamadır. Etken staf. aureus’tur. 52
1.) Amoklavin 625 mg tb 2x1 (7 gün) 2.) Parol tb 4x1
PUERPERAL MASTİT: 1.) Ampisina 1000 mg tb 2x1 (7gün) 2.) Parol tb 4x1
PEPTİK ÜLSER: 1.) Lansor 30 mg / 28 tb 1x1 (1ay)
REFLÜ (GÖR): 1.) Gaviscon şurup 3x1 45 yaş üstü ise, ailede mide kanseri öyküsü varsa, kilo kaybı varsa, gaitada gizli kan varsa endoskopi yapılması için sevk edilmelidir.
RAŞİTİZM: 4.) Ca laktat poşet 4x1 ( bir poşet ilaç, mama veya meyve suyuna karıştırılarak içirilecek) (10 gün) 5.) Devit-3 amp 1x1 (tek doz) (kalsiyumun 5. Gününde 1 amp devit kırılıp içirilecek.) 6.) Devit-3 damla 1x3 damla (sabah tek seferde ağza damlatılacak) (2yıl)
REPLANTASYON: Kopan uzuv için yapılacaklar: Kopan uzuv sadece SF ya da RL ile yıkanır. Daha sonra nemli gazlı beze sarılarak naylon torbaya koyulup torba iyice bağlanır. Başka bir torbaya buz koyulur, dokunun bulunduğu torba buzlu tobaya koyulur.
Geriye kalan dokuya yapılacaklar: SF ya da RL ile yıkanır. Kanama varsa basınçlı pansuman yapılır. Kanama durmazsa turnike yapılabilir. Turnike yarım saatte bir gevşetilmelidir. Ekstremite elevasyonda tutulur. 53
SEBOREİK DERMATİT: 1.) Ketoral şampuan haftada 3 kez saçta 5 dk bekletilerek yıkanır. 2.) Çinko içeren şampuanla saç günde bir kez yıkanmalıdır (örn: head and shoulder ) 3.) Benzoil peroksit içeren bir krem günde bir kez sürülür (örn: aksil %5 krem) 4.) Hipokort krem (7 gün) akşam sürülecek Sadece çinkolu şampuan ve aksil krem bile lezyonları tamamen geçirebiliyor.
UYUZ: 2.) Kwellada losyon --- temiz deriye boyundan aşağıya tüm vücuda sürülür, 10 saat sonra yıkanılır , 1 hafta sonra tekrarlanır. > 12 yaş: 30 ml,
6-12 yaş : 15 ml,
1-5 yaş: 7,5 ml,
1 yaş altı: 3,75 ml
VERTİGO (PERİFERİK): Acile baş dönmesiyle gelen hastada diğer tanılar (hipoglisemi, anemi, gebelik, hipotansiyon) ekarte edilip nörolojik muayene normal bulunursa periferik vertigo düşünülür ve 250 cc SF içine 2 amp nootropil ve 1 amp dramamine koyulur ve 2 saatte gönderilir.
1.) Betaserc 8 mg tb 3x1 2.) Dramamine tb 1x1 Sürekliyse, nistagmus ve nörolojik bulgu varsa santral vertigodur. Kusma, ani başlangıçlı baş dönmesi varsa, pozisyonla değişiyorsa, rekürrens varsa periferik vertigodur.
VERRÜ: 1.) Verrütol sol 2x1 (3ay) S: üzerindeki ince tabaka kaldırılıp uygulanacak
VARİS: 1.) Daflon 500 mg tb 2x1 54
2.) Coraspin 100 mg tb 1x1 3.) Kompresyon amacıyla varis çorabı önerilebilir.
YUMUŞAK DOKU TRAVMASI: 1.) Fastjel jel 2x1 2.) Dikloron tb 3.) Kızarıklık varsa hirudoid jel 2x1 4.) Ülser varsa dikloron’a ek olarak lansor 30mg 1x1 (aç)
YUMUŞAK DOKU ENFEKSİYONU: 1.) Amoklavin 625 mg tb 2x1 (7gün) 2.) Fucidin pomad 2x1 3.) Parol tb 4x1
YENİDOĞAN KONJUNKTİVİTİ: 1.) Gentagut damla 4x2 (7 gün) 2.) Terramycin pomad 1x1 (gece) 1 haftada düzelmezse sevk edilir.
YENİDOĞAN SARILIĞI: Sarılık 5 mg’ı geçince gözle farkedilmeye başlanır. Ve sararma ilk olarak yüzde başlar. Şu durumlarda sarılık patolojiktir, sevk edilmelidir: Doğumdan itibaren henüz 24 saat geçmeden meydana gelmişse, veya 3. günden sonra olmuşsa Günde 5 mg’dan fazla artıyorsa Total bilirubin > 15 mg ise Direkt bilirubin > 2 ise Normal yenidoğan sarılığı 24 saatten sonra başlar, 10 gün kadar sürer. Total bilirubin 15 mg’ geçmez.
55
ZONA ZOSTER: 1.) Valtrex 500 mg tb 3x2 (7 gün) 2.) Parol tb 3x1 3.) Eau borique % 2 ile krutlanana kadar sil, krutlandıktan sonra bactroban pomad 3x1
56
