TUGAS KULIAH PENGOLAHAN AIR LIMBAH II “PERANCANGAN PROSES PENGOLAHAN LIMBAH CAIR DARI HASIL AKTIFITAS DI RUMAH PEMOTONGAN HEWAN RUMINANSIA DAN NON-RUINANSIA, SAMARINDA” A. LAT LATAR BELAKANG BELAKANG
Kebutu Kebutuha ha !a"#a$ !a"#a$a%a a%att te$ha&a te$ha&a' ' '$(&u% '$(&u% )&u"t )&u"t$) $) 'ete$ 'ete$a%a a%a "e!a%) "e!a%) !e)* !e)*%at %at +te$!a"u% '$(&u% )&u"t$) ha") 'e$ta)a &aa! ha )) %hu"u"#a 'ete$a%a./ Da*)* a&aah "aah "atu '$(&u% )&u"t$) 'ete$a%a #a* &)ha")%a &a$) u"aha 'e$(t(*a he0a/ Meu$ut %etetua 'e!e$)tah #a* te$tua* &aa! 'e$atu$a 'e!e$)tah N( 11 tahu tahu 234 234,, tet teta a* * %e"eh %e"ehata ata !a"# !a"#a$a a$a%a %att 5ete$ 5ete$) )e$ e$,, !a%a !a%a 'e!( 'e!(t( t(* *a a he0a he0a &)a%"aa%a &) Ru!ah P(t(* He0a +RPH. atau te$'at 'e!(t(*a he0a a)#a #a* &)tu6u% (eh I 'e6abat #a* be$0ea*, %e7ua) &aa! %ea&aa te$tetu "e'e$t) utu% utu% %e'e$ua %e'e$ua u'a7a$a a&at, a*a!a &a 'e!(t(*a 'e!(t(*a &a$u$at/ &a$u$at/ Ru!ah P(t(* He0a "eba*a) te!'at u"aha 'e!(t(*a he0a &aa! 'e#e&)aa &a*)* "ehat "eha$u"#a !e!'e$hat)%a 8a%t($-8a%t($ #a* be$hubu*a &e*a "a)ta") ba)% &aa! )*%u*a RPH !au'u )*%u*a &)"e%)ta$#a/ Daa! !e7e*ah %e!u*%)a te$6a&) &a!'a% te$ha&a' te$ha&a' %e"ehata %e"ehata !a"#a$a%at !a"#a$a%at te$uta!a 'e&u&u% 'e&u&u% &)"e%)ta$ (%a") RPH !a%a &e*a &e*a S/K/ Mete$) Pe$ta)a N( 999K't"ITN 1:;223< &)6ea"%a teta* "#a$at-"#a$at Ru!ah P(t(* He0a &a U"aha Pe!(t(*a He0a/ S#a$at &a tata 7a$a 'e!(t(*a he0a '(t(* te$7atu! &aa! SK Mete$) Pe$ta)a N(/ : 4K't"ITN/ 4 ;=221/ ;=221/
Ke*)ata Ke*)ata RPH a%a !e*ha")%a !e*ha")%a )!bah &e*a &e*a %a&u*a %a&u*a baha ($*a)% ($*a)% t)**) t)**) &)"e$ &)"e$ta) ta) %(" %("e et$ t$a") a") baha baha 'a&a 'a&att &a &a e!a% e!a% #a* #a* $eat $eat)8 )8 t)* t)**) *)// L)!b L)!bah ah )) )) a%a a%a be$&a!'a% 'a&a %ua)ta" 8)")% a)$ #a)tu 0a$a &a 'H &)"a!')* )tu t(ta 'a&ata te$a$ut, 'a&ata te$"u"'e"), %a&u*a e!a%, BOD, a!!()u!, )t$(*e, 8("8($ a%a !e*aa!) 'e)*%ata/ L)!bah te$be"a$ be$a"a &a$) &a$ah &a )") 'e$ut/ Se&a*%a &a$ah be$&a!'a% be$&a!'a% 'a&a 'e)*%ata 'e)*%ata )a) BOD &a 'a&ata 'a&ata te$"u"'e")/ te$"u"'e")/ D)"a!')* D)"a!')* )tu )") 'e$ut +$u!e. &a u"u" a%a !e)*%at%a 6u!ah 'a&ata/ Pe7u7)a %a$%a" 6u*a !e)*%at%a )a) BOD/ L)!bah te$a% !e$u'a%a "u!be$ 'e7e!a$a ba*) a)$ #a* !e!'u#a) %a&u*a BOD t)**) &a %a&u*a (%")*e #a* te$a$ut &)&aa! a)$ $eat)8 "e&)%)t/
B. RUMUSAN MASALAH
Ke*)ata Ru!ah Pe!(t(*a He0a !e*ha")%a )!bah &e*a %a&u*a baha ($*a)% t)**) &)"e$ta) %("et$a") baha 'a&at &a e!a% #a* $eat)8 t)**), &)!aa a%a be$&a!'a% 'a&a %ua)ta" 8)")% &a %)!)a a)$ #a)tu 0a$a &a 'H, t(ta 'a&ata te$a$ut, 'a&ata te$"u"'e"), %a&u*a e!a%, BOD, a!!()u!, )t$(*e, &a 8("8($/ Ma%a &a$) )tu, &)'e$u%a 'e*(aha )!bah 7a)$ "ebeu! )!bah te$"ebut &)bua* %e )*%u*a/
C. TUJUAN DAN SASARAN
Tu6ua &a$) %e*)ata )) a&aah utu% !e$a7a* ba*ua )"taa") 'e*(aha )!bah 7a)$ $u!ah '(t(* he0a "ebeu! &)bua* %e )*%u*a/ Se&a*%a "a"a$a #a* &)'e$(eh a&aah &)'e$(eh#a te%((*) 'e*(aha )!bah 7a)$ $u!ah '(t(* he0a #a* &a'at !e*u$a*) t)*%at 'e7e!a$a )*%u*a/
D. RUMAH PEMOTONGAN HEWAN (RPH)
Meu$ut Pe$atu$a Dae$ah K(ta Sa!a$)&a N(!($ > 1= Tahu 1;;< Teta* Ru!ah Pe!(t(*a He0a, U**a" Da Pea#aa Te%)" D)b)&a* Pete$a%a, Ru!ah Pe!(t(*a He0a &)!aa a&aah ba*ua atau %(!'e%" ba*ua #a* 'e$!ae &e*a "a$aa-"a$aa#a #a* &)'e$*ua%a utu% %e*)ata 'e!(t(*a te$a% &a &)teta'%a (eh Wa)%(ta/ Ke*)ata#a !e)'ut) Pe!(t(*a, Pe!be$")ha ata) te!'at 'e!(t(*a he0a, 'e!be$")ha %a&a* 'ea!'u* &a )"(a")/
Meu$ut Pe$atu$a Mete$) L)*%u*a H)&u' Re'ub)% I&(e")a N(!($ 9 Tahu 1;: Teta* Ba%u Mutu A)$ L)!bah, Ru!ah '(t(* he0a a&aah "uatu ba*ua atau %(!'e%" ba*ua &e*a &e"a) &a %(t$u%") %hu"u" #a* !e!euh) 'e$"#a$ata te%)" &a h)*)e)" te$tetu "e$ta &)*ua%a "eba*a) te!'at 'e!(t(*a he0a
#a*
'e!be$")ha
!e)'ut) %a&a*
'e!(t(*a, 'ea!'u*a,
'e!be$")ha 'e!be$")ha
'e!be$")ha )") 'e$ut &a a)$ ")"a 'e$e&a!a/
ata)
te!'at
%a&a*
'e!(t(*a,
)"(a"),
&a?atau
Pe$atu$a Mete$) Ne*a$a L)*%u*a H)&u' N(!($ ;1 Tahu 1;;< Teta* Ba%u Mutu A)$ L)!bah Ba*) Ke*)ata Ru!ah Pe!(t(*a He0a, Ru!ah Pe!(t(*a He0a #a* "ea6ut#a &)"ebut RPH a&aah "uatu ba*ua atau %(!'e%" ba*ua &e*a &e"a) &a %("t$u%") %hu"u" #a* !e!euh) 'e$"#a$ata te%)" &a h)*)e)" te$tetu "e$ta &)*ua%a "eba*a) te!'at 'e!(t(*a he0a/ U"aha atau %e*)ata RPH !e)'ut) 'e!(t(*a, 'e!be$")ha ata) te!'at 'e!(t(*a, 'e!be$")ha %a&a* 'ea!'u*, 'e!be$")ha %a&a* )"(a"), 'e!be$")ha )") 'e$ut &a a)$ ")"a 'e$e&a!a A)$ )!bah RPH a&aah ")"a &a$) "uatu %e*)ata RPH #a* be$0u6u& 7a)$/
E. KARAKTERISTIK LIMBAH
Ka$a%te$)"t)% )!bah &a$) ha") %e*)ata &) Ru!ah Pe!(t(*a He0a, #a%) &)ha")%a )!bah &e*a %a&u*a baha ($*a)% #a* t)**) &)"e$ta) %("et$a") baha 'a&at &a e!a% #a* $eat)8 t)**)/ I) a%a be$&a!'a% 'a&a %ua)ta" 8)")% &a %)!)a a)$/ Ha #a* 'e$u &)'e$hat)%a &aa! )!bah &a$) $u!ah 'e!(t(*a he0a ata$a a) 0a$a &a 'H, t(ta 'a&ata te$a$ut, 'a&ata te$"u"'e"), %a&u*a e!a%, BOD, a!!()u!, )t$(*e, &a 8("8($/
L)!bah &a$) RPH !e!))%) %a$a%te$)"t)% beba 'e7e!a$a #a* $e&ah &a 5(u!e 7a)$a t)**) atau beba 'e7e!a$a t)**) teta') 5(u!e )!bah#a $e&ah/ L)!bah be$u'a 8e7e" u$)e, )") $u!e atau )") a!bu*, &a$ah a8%)$a &a*)* atau e!a%, &a a)$ 7u7)a#a, #a* a%h)$#a )!bah !e6a&) !e&)a 'e$tu!buha &a 'e$%e!ba*a !)%$(ba "eh)**a )!bah te$"ebut !u&ah !e*aa!) 'e!bu"u%a/
F. KONSEP PERANCANGAN IPAL 1. PROSES PENGOLAHAN P$("e" 'e*(aha a)$ )!bah $u!ah '(t(* he0a &e*a ")"te! b)(8)te$
aae$(b-ae$(b &a'at &))hat 'a&a &)a*$a! a)$/ Seu$uh a)$ )!bah #a* be$a"a &a$) %e*)ata $u!ah '(t(* he0a &)a)$%a !eau) "au$a 'e!bua* &a &)e0at%a !eau) "a$)*a %a"a$ +bar screen. utu% !e#a$)* "a!'ah #a* be$u%u$a be"a$ "e'e$t) "a!'ah buu he0a, &au, %e$ta", 'a"t)% &/ Seteah !eau) bar screen a)$ )!bah &)a)$%a %e ba% 'e!)"ah e!a% atau !)#a%/ Ba% 'e!)"ah e!a% te$"ebut be$8u*") utu% !e!)"ah%a e!a% atau !)#a% #a*
be$a"a &a$) %e*)ata 'e!(t(*a he0a, "e$ta utu% !e*e&a'%a %(t($a 'a")$, taah atau "e#a0a 'a&ata #a* ta% &a'at te$u$a) "e7a$a b)((*)"/ Sea6ut#a )!'a"a &a$) ba% 'e!)"ah e!a% &)a)$%a %e ba% e%ua)"a") #a* be$8u*") "eba*a) ba% 'ea!'u* )!bah &a ba% %(t$( a)$a/ A)$ )!bah &) &aa! ba% e%ua)"a") "ea6ut#a &)'(!'a %e u)t IPAL/ D) &aa! u)t IPAL te$"ebut, 'e$ta!a a)$ )!bah &)a)$%a !a"u% %e ba% 'e*e&a' a0a, utu% !e*e&a'%a 'a$t)%e u!'u$, 'a")$ &a %(t($a ($*a)% te$"u"'e")/ Sea) "eba*a) ba% 'e*e&a'a, 6u*a be$8u*") "eba*a) ba% 'e*u$a) "e#a0a ($*a)% #a* be$betu% 'a&ata, sludge digestion +'e*u$a) u!'u$. &a 'ea!'u* u!'u$/ A)$ )!'a"a &a$) ba% 'e*e&a' a0a "ea6ut#a &)a)$%a %e ba% %(ta%t($ aae$(b &e*a a$ah a)$a &a$) ata" %e ba0ah, &a &a$) ba0ah %e ata"/ D) &aa! ba% %(ta%t($ aae$(b te$"ebut &))") &e*a !e&)a &a$) baha 'a"t)% t)'e "a$a* ta0(/ @u!ah ba% %(ta%t($ aae$(b te$&)$) &a$) &ua buah $ua*a/ Pe*u$a)a at-at ($*a)% #a* a&a &aa! a)$ )!bah &)a%u%a (eh ba%te$) aae$(b)% atau facultatif aerobik / Seteah bebe$a'a ha$) ('e$a"), 'a&a 'e$!u%aa !e&)a 8)te$ a%a tu!buh a')"a 8)! !)%$(-($*a)"!e/ M)%$(($*a)"!e ))ah #a* a%a !e*u$a)%a at ($*a)% #a* beu! "e!'at te$ u$a) 'a&a ba% 'e*e&a'/ A)$ )!'a"a &a$) ba% %(ta%t($ aae$(b &)a)$%a %e ba% %(ta%t($ ae$(b/ D) &aa! ba% %(ta%t($ ae$(b )) &))") &e*a !e&)a &a$) baha 'a"t)% t)'e "a$a* ta0(, "a!b) &)ae$a") atau &)he!bu" &e*a u&a$a "eh)**a !)%$(($*a)"!e #a* a&a a%a !e*u$a)%a at ($*a)% #a* a&a &aa! a)$ )!bah "e$ta tu!buh &a !ee!'e 'a&a 'e$!u%aa !e&)a/ De*a &e!)%)a a)$ )!bah a%a %(ta% &e*a !)%$(($*a)"!e #a* te$"u"'e") &aa! a)$ !au'u #a* !ee!'e 'a&a 'e$!u%aa !e&)a #a* !aa ha te$"ebut &a'at !e)*%at%a e8)")e") 'e*u$a)a at ($*a)%, &ete$6e "e$ta !e!'e$7e'at '$("e" )t$)8)%a"), "eh)**a e8)")e") 'e*h)a*a a!!()a !e6a&) eb)h be"a$/ P$("e" )) "e$)* &) a!a%a Ae$a") K(ta% +Contact Aeration./ Da$) ba% ae$a"), a)$ &)a)$%a %e ba% 'e*e&a' a%h)$/ D) &aa! ba% )) u!'u$ a%t)8 #a* !e*a&u* !a""a !)%$(-($*a)"!e &)e&a'%a &a &)'(!'a %e!ba) %e ba*)a )et ba% ae$a") &e*a '(!'a ")$%ua") u!'u$/ Se&a*%a
a)$ )!'a"a +over flow. &)a)$%a %e ba% %h($)a")/ D) &aa! ba% %(ta%t($ %h($ )) a)$ )!bah &)%(ta%%a &e*a "e#a0a %h($ utu% !e!buuh !)%$(($*a)"!e 'at(*e/ A)$ (aha, #a%) a)$ #a* %eua$ "eteah '$("e" %h($)a") &a'at a*"u* &)bua* %e "u*a) atau "au$a u!u!/ De*a %(!b)a") '$("e" aae$(b &a ae$(b te$"ebut "ea) &a'at !eu$u%a at ($*a)% +BOD, COD., a!!()a, 'a&ata te$"u"'e") +SS., 'h("'at &a a)#a/ 2.
DIAGRAM ALIR
Ga!ba$ / D)a*$a! a)$ 'e*(aha a)$ )!bah RPH &e*a ")"te! aae$(b)%-ae$(b)%
Ga!ba$ 1/ D)a*$a! P$("e" 'e*(aha a)$ )!bah RPH &e*a ")"te!
aae$(b)%-ae$(b)%
3. DESAIN TEKNIS IPAL De*a a"u!") "eba*a) be$)%ut Ka'a")ta" Re7aa :;; M4 'e$ ha$)/ BOD Ma"u% 1;;; !*?t/
SS Ma"u%
9;; !*?t
BOD %eua$
9; !*?t
SS %eua$
9; !*?t
.
Desa! Ba" Pe#sa$ Le#a"%M!&a"
Ba% 'e!)"ah e!a% atau grease removal #a* &)$e7aa%a a&aah t)'e *$a5)ta") "e&e$haa/ Ba% te$&)$) &a$) &ua buah $ua*a #a* &)e*%a') &e*a ba$ "7$ee 'a&a ba*)a )et#a/ K$)te$)a 'e$e7aaa > Retention Time 4; !e)t/ D)!e") Ba% > Pa6a*
>:!
Leba$
> ,9 !
%e&aa!a a)$ > ,9 ! Rua* Beba" > ;,4 ;,9 !
Ta!'a% Ata" P(t(*a Me)ta*
Ga!ba$ 4/ Ba% Pe!)"ah Le!a% &a Ba% E%ua)"a")
1.
Ba" E"'a(sas
Wa%tu T)**a +T. < 6a!
D)!e") >
Leba$> 9,; !
Pa6a*
> 3,; !
Ke&aa!a e8e%t)8 > 1,9 ! T)**) Rua* Beba" > ;/9 !
4.
Ba" Pe!)e!*a+a! A,a(
BOD Ma"u%
> 1;;; !*?
BOD Keua$
> 1;; !*?
E8)")e")
> :;
D)!e") >
Leba$
> =,; !
Pa6a*
> :,; !
Ke&aa!a a)$ e8e%t)8 > 1,9 ! T)**) $ua* beba" > ;,9 ! +&)"e"ua)%a &e*a %(&)") a'a*a./
Wa%tu T)**a + Retention Time. $ata-$ata > :,1 @a! Wa%tu t)**a 'a&a "aat beba 'u7a% > 1, @a! +a"u!") 6u!ah
)!bah 1 F 6u!ah $ata- $ata./ Beba 'e$!u%aa + surface loading . $ata-$ata > :,4 ! 4?!1/ha$) Beba 'e$!u%aa 'a&a "aat 'u7a% > 13,< !4?!1/ha$)/ Sta&a$ >Beba 'e$!u%aa > 1; 9; !4?!1/ha$)/+@WWA.
:.
B-.(/e0 A!ae0-1
BOD Ma"u%
> 1;; !*?
E8)")e")
> 3;
BOD Keua$
> 1:; !*?
Deb)t L)!bah
> :;; !4?ha$)
D)!e") >
Leba$
> =,; !
Pa6a*
> :,9 !
Ke&aa!a a)$ e8e%t)8> 1,9 ! T)**) $ua* beba" > ;,9 ! @u!ah $ua*
> 1 buah
Wa%tu t)**a t(ta $ata1 > 2,:9 6a! Wa%tu t)**a t(ta 'a&a "aat beba 'u7a% > :,= 6a!
T)**) $ua* u!'u$ > ;,: ! T)**) Be& !e&)a 'e!b)a%a !)%$(ba > ,3 ! T)**) a)$ &) ata" be& !e&)a > 1; 7! (u!e t(ta !e&)a 'a&a b)(8)te$ aae$(b > 4,: ! 4/ BOD L(a&)* > :,14 K* BOD?! 4/ha$)/ Standard high rate trickling filter > ;,: :,= %* BOD?! 1/ha$)/
@)%a !e&)a #a* &)'a%a) !e!'u#a) ua" "'e")8)% 119 ! 1?!4
BOD Loading > 3/3 * BOD?! 1 ua" !e&)a 'e$ ha$)/
9.
B-.(/e0 Ae0-1
BOD Ma"u%
> 1:; !*?
E8)")e")
> 3;
BOD Keua$
> 9; !*?
Deb)t L)!bah
> :;; !4?ha$)
D)!e") t(ta >
Leba$
> =,; !
Pa6a*
> =,9 !
Ke&aa!a a)$ e8e%t)8> 1,9! T)**) $ua* beba" > ;,9 !
@u!ah Rua* > 1 buah, Rua* I utu% ae$a") &a Rua* II utu% b)(8)te$
Ae$(b/ D)!e") Rua* ae$a") >=,;! 1,9! 1,9! +e8e%t)8. D)!e") Rua* B)(8)te$ Ae$(b > =! 9! 1,9! +e8e%t)8.
Wa%tu t)**a t(ta $ata-$ata > 3 6a! T)**) $ua* u!'u$ > ;,: ! T)**) Be& !e&)a 'e!b)a%a !)%$(ba > ,3 ! T)**) a)$ &) ata" be& !e&)a 1; 7! (u!e t(ta !e&)a 'a&a b)(8)te$ ae$(b > <4 ! 4/ BOD L(a&)* > ,91 K* BOD?! 4/ha$)/ Standard igh rate trickling filter > ;,: :,= %* BOD?! 1/ha$)/
@)%a !e&)a #a* &)'a%a) !e!'u#a) ua" "'e")8)% 119 ! 1?!4
BOD Loading <,= * BOD?!1 ua" !e&)a 'e$ ha$)/
<. Ba" Pe!)e!*a+ A"$0
D)!e") > Leba$ > =,; ! Pa6a* > :,; ! Ke&aa!a a)$ e8e%t)8> 1,9 ! T)**) $ua* beba" >;,9 ! +&)"e"ua)%a &e*a %(&)") a'a*a./ Wa%tu T)**a + Retention Time. $ata-$ata > :,1 @a! Wa%tu t)**a 'a&a "aat beba 'u7a% > 1, @a! + a"u!") 6u!ah )!bah 1 F
6u!ah $ata- $ata./ Beba 'e$!u%aa + surface loading . $ata-$ata> :,4 ! 4?!1/ha$) Beba 'e$!u%aa 'a&a "aat 'u7a% > 13,< !4?!1/ha$)/ Sta&a$ > Beba 'e$!u%aa > 1; 9; ! 4?!1/ha$)/ +@WWA.
=. Me*a Pe#1a"a! M"0-1a Mate$)a
> PC "heet
Ketebaa
> ;,9 ;,14 !!
Lua" K(ta% S'e")8)%
> 1;; 11< ! 1?!4
D)a!ete$ uba*
> 1 7! F 1 7!
Wa$a
> h)ta! ? t$a"'a$a/
Be$at S'e")8)%
> 4; -49 %*?! 4
P($(")ta" R(**a
> ;,23
Me&)a b)(8)te$ #a* &)*ua%a utu% 'e*(aha a)$ )!bah te$"ebut a&aah !e&)a &a$) baha 'a"t)% PC, t)'e "a$a* ta0(/ @u!ah t(ta !e&)a #a* &)butuh%a 4,: ! 4 <4 !4 =<,: ! 4
3. P-#+a A0 L#1a$ A/ P(!'a Uta!a > Ka'a")ta"
> :;; M4?ha$) +13; )te$?!e)t.
T)'e
> P(!'a Ceu'
Total Head
> 2 !ete$
@u!ah
> 1 buah
L)"t$)%
> 9;; 0att, 11; 5(t
B/ P(!'a Ca&a*a > Ka'a")ta"
> 1;; M4?ha$) +:; )te$?!e)t.
T)'e
> P(!'a Ceu' +N(77h) BIO 4=9 A.
Total Head
> 2 !ete$
@u!ah
> buah
L)"t$)%
> 4=9 0att, 11; 5(t
2. P-#+a A0 S0"'(as Ka'a")ta"
> 1;; M4?ha$) +:; )te$?!e)t.
T)'e
> P(!'a Ceu' +N(77h) BIO 4=9 A.
Total Head
> 2 !ete$
@u!ah
> 1 buah
L)"t$)%
>4=9 0att, 11; 5(t
;.
B(-,e0 U*a0a
Kebutuha U&a$a
> 1,3 !4?!e)t
Ka'a")ta" T)a' Blower > ,; !4?!e)t T(ta Hea&
> 19;; !! a)$
T)'e
> RING BLOWER
L)"t$)%
> 1;; 0att, 11; 5(t/
@u!ah
> 4 u)t
G. KESIMPULAN P$("e" 'e*(aha a)$ )!bah &e*a b)(8)te$ aae$(b-ae$(b !e!'u#a) bebe$a'a
%eu**ua #a* a) ata$a a) #a%) b)a#a ('e$a")#a $e&ah, &)ba&)*%a &e*a '$("e" u!'u$ a%t)8, Lu!'u$ #a* &)ha")%a $eat)8 "e&)%)t, %ebutuha ee$*) utu% ae$a") $eat)8 %e7) %a$ea !e**ua%a %(!b)a") '$("e" aae$(bae$(b, &a'at &)*ua%a utu% a)$ )!bah &e*a beba ($*a)% #a* 7u%u' be"a$, &a'at !e*h)a*a 'a&ata te$"u"'e") +SS. &e*a ba)%, "e$ta !e!euh) "ta&a$ ba%u !utu a)$ )!bah +ba%u !utu te$a!')$./ H. SARAN
Pa&a 'e#u"ua tu*a" "ea6ut#a, "eba)%#a !e7a$) "u!be$ )te$atu$e #a* te$'e$7a#a "eh)**a &ata #a* &)"a!'a)%a &a'at &)'e$ta**u* 6a0ab%a &a &a'at &)'e$a#a "eh)**a !e6a&) &a"a$ a7ua &aa! 'e#u"ua tu*a"/
DAFTAR PUSTAKA /
I&a!a, Nu"a/, u&(, Sat!(%(/, RANCANG BANGN !NSTALAS!
"#NG$LAHAN A!R L!%BAH R%AH "$T$NG H#&AN 'R"H( A)A% *#NGAN "R$S#S B!$+!LT#R,
(/ 1, N( , Ke(!'(% Te%((*)
Pe*(aha A)$ Be$")h &a L)!bah Ca)$, Pu"at Pe*%a6)a &a Pee$a'a Te%((*) L)*%u*a, BPPT, 1;; 1/ PERATURAN DAERAH KOTA SAMARINDA NOMOR 1= TAHUN 1;;<
TENTANG
RUMAH
POTONG
HEWAN,
UNGGAS
DAN
PELAANAN TEKNIS DIBIDANG PETERNAKAN, Pa"a , '()t 14/ 4/ PERATURAN MENTERI LINGKUNGAN HIDUP REPUBLIK INDONESIA NOMOR 9 TAHUN 1;: TENTANG BAKU MUTU AIR LIMBAH, Pa"a '()t 1= &a a!')$a / :/ Sa6a#a, A/W/, Su&a$0at(, M/, P$)ba&), E/S/, PENGELOLAAN LIMBAH CAIR RUMAH POTONG HEWAN DI KABUPATEN DATI II BOGOR, OL/ III, Me&)a ete$)e$, B(*($, 22