NEWMARK Kahulugan ng Pagsasaling-Wika Ayon kay Newmark (1988), "ang pagsasaling-wika ay pagbibigay kahulugan ng isang text sa ibang wika sa paraang ninanais ng may-akda." Madalas na inaakala natin na ang pagsasaling-wika ay isang payak na pagsasabi ng isang bagay sa ibang wika; ang tutuo ang pagsasaling-wika ay isang masalimuot at mahirap na gawain. Masalimuot ang gawaing ito sapagkat napakaraming bagay o factors ang mga hadlang sa pagsasalin; tulad ng kultura, kaugalian, kaayusang panlipunan at marami pang iba. Mahirap ang pagsasalin sapagkat nakatali ito sa orihinal; dito ang nagsasalin ay hindi malayang magpasok ng kanyang sariling kaisipan. Ang salin ay kinakailangang nagtataglay ng diwa at kahulugan ng isinalin. Hanggat maaari ito ay dapat magmukhang natural. Ang mga dayuhan ay may sariling istrukturang pangwika, sariling kalinangan, may ibang paraan ng pag- iisip at paraan ng pagpapahayag, ang lahat ng ito ay dapat kilalanin ng nagsasalin na mga balakid o hadlang na dapat niyang bakahin. Ayon kay Newmark (1988) walang bansa, walang kultura ang lubhang nakababata upang hindi tumanggap sa makabagong kaisipan. Samakatwid, ang pagsasalin ay laging posible. Gayunpaman, dahil sa iba't ibang katwiran, ang isinasalin ay maaring magkaroon ng ibang dating kaysa orihinal. Halimbawa maaring ang pakay ng isang lathalain ay ipakilala ang isang produkto subalit ang pakay ng nagsasalin makahikayat ng mamimili ng nasabing produkto.
Teorya ng Pagsasalin Ang teorya ng pagsasalin ay nauukol sa mga paraan ng pagsasalin na nararapat sa isang text, at nakasalalay sa mga teoryang pangwika. Ang teorya ng pagsasalin ay may kinalaman sa pinakamaliit na bantas o tanda (tuldok, kwit, aytaliks atbp.), gayundin sa panlahat na kahulugan na parehong mahalaga sa isang text. Tunghayan ang halimbawa na magpapakita ng kahalagah ng bantas. Hindi, puti. (No, it's white.) Hindi puti. (It's not white.)
Bagaman magkatumbas o pareho ang dalawang leksikal na salita (hindi at puti) na nakapaloob sa dalawang pangungusap, ay nagkaiba naman ng kahulugan ang dalawang pangungusap dahil sa kwit na nakalagay pagkatapos ng hindi. Ang pagwawalang bahala sa isang bantas, intensyonal o di intensyonal ay maaring magdulot ng malaking pagkakamali sa pagsasalin. Ang layon ng pagsasalin ay suriin ang lahat ng paraang posibleng pagpilian at pagkatapos ay gumawa ng pagpapasya. Ang unang tungkulin ng nagsasalin ay alamin at tukuyin ang kahulugan ng isang suliranin sa pagsasalin; pangalawa ay ilahad ang lahat ng mga factors na dapat isaalang-alang sa paglutas sa suliranin; pangatlo ay itala ang lahat ng posibleng pamamaraan; at huli ay pagpasyahan ang pinakanararapat na paraan. Kaugnay nito, si Newmark (1988) ay naglahad ng mga elemento ng pagsasalin: 1. Ang pagbibigay- diin sa mga mambabasa at kaayusan (setting). Dapat maging natural ang dating ng salin upang madaling maunawaan at makapag- iwan ng kakintalan sa mambabasa.
Halimbawa dito ang pagsaalin ng Noli. Kapansin-pansin na ang mga salitang ginamit ni Poblete na nalathala noong 1907 ay malayo na o malaki ang pagkakaiba sa salin nina Sayo at Marquez sapagkat malaki ang pagkakaiba ng mambabasa ni Poblete at mambabasa nina Sayo at Marquez. Iba na rin ang kaayusang panlipunan na umiiral noon kaysa sa umiiral ngayon. 2. Pagpapalawak ng paksa nang higit pa sa panrelihyon, panpanitikan, pang- agham at teknikal, kasalukuyang kaganapan, publisidad, propagando o anumang paksa ng panitikan. 3. Pagdaragdag sa mga text na sinasalin mula sa mga libro (kasama ang mga dula at tula) hanggang sa mga artikulo, kasulatan, kontrata, tratado, batas, panuto, patalastas, liham, ulat, mga form sa kalakalan, atbp. 4. Istandardisasyon mg mga katawagan. 5. Pagbuo ng mga pangkat ng tagasalin at tagarebisa. Ang pagsasalin ay dapat gawin ng grupo hindi lamng ng isang tao upang makuha ang pananaw ng nakararami at hanggat maari ay magtalaga ng ibang tao na magrerebisa sa mga sinalin. 6. Magiging malinaw lamang ang dating (impact) lingwistika, sosyolingwistika, at teorya ng pagsasalin kung ang mga tagapagsalin ay sasanayin sa mga politeknik at unibersidad. 7. Ang pagsasalin ngayon ay ginagamit upang makapagpalaganap ng kaalaman para lumikha ng unawaan sa pagitan grupo at mga bansa, gayundin ang paglaganap ng kultura. Sa kabuuan, sinasabi ni Newmark na ang pagsasalin ay isang bagong disiplina, isang bagong profesyon, isang lumang pakikihamok na nakatalaga sa iba't ibang layunin.
Ang Pagsusuri ng Text Pagbasa ng Text Sinisimulang ang pagsasalin sa pagbasa sa text sa dalawang kadahilanan: una, upang maunawaan kung saan ito nauukol; pangalawa, upang suriin ito ayon sa pananaw ng tagasalin na iba kaysa pananaw- dalubwika o kritikong- pampanitikan. Ang pag- unawa sa text ay nangangailangan ng lahatan at malalimang pagbasa. Lahatan upang makuha ang buod para matukoy kung ano ang mga bagay na kailangan sa pagsasalin na maaring gamiting sangunian tulad ng ensayklopidya, texbuk, thesis, atbp. Ang malalimang pagbasa ay nangangailangan ng masusing pagsusuri sa mga salita na nakapaloob sa text para matukoy ang tiyak na kahulugan nito, matukoy ang mga talinhaga, kolokyalismo, at neologism. Dapat malaman ang layunin at paraan kung paano ito nasulat para matukoy ang karapat-dapat na paraan ng pagsasalin at para matukoy ang tiyak at paulit-ulit na mga suliranin na kakaharapin sa pagsasalin.
Ang Layunin ng Text Sa pagbasa, hindi natin maihihiwalay ang pag- unawa sa paghahanap ng layunin ng nilalaman. Ang pamagat ay maaring malayo kaysa nilalaman o layunin nito. Maaring ang layunin ng nagsulat ay ipaliwanag kung paano ginagamit ang isang makina ay maisalin sa paraang nagpapaliwanag sa kagandahan ng makina. Dapat matukoy ng nagsasalin kung ano ang layunin ng text.
Ang Layunin ng Tagasalin Kadalasan, ang layunin ng tagasalin ay katulad nang may- akda ng isinasalin. Maaring ang layunin ng may-akda ng orihinal ay magbigay ng isang patalastas o instruksyon upang ipakita sa kliyente kung paanong ang isang bagay ay ginagawa. Sa pagsasalin, maaring lumabas ang saling text na nagtuturo sa kliyente kung paano ang aplikasyon nito. May mga pagkakataon din na isang manwal halimbawa ang sinasalin at ang layunin ng nagsasalin makapagturo sa mga taong hindi gaanong nakapag-aral, samaktwid sa ganitong pagkakataon kinakailangang ang salin ay mas malawak ngunit payak kaysa sa orihinal.
Mga Istilo ng Text Ayon kay Newmark (1988) may apat na istilo ng text. Ito ay ang mga sumusunod: 1. Pasalaysay - paglalahad ng mga kawing (series) ng pangyayari kung saan ang binibigyan diin ay ang mga pandiwa. 2. Palarawan - hindi naglalahad ng mga kilos at nagbibigay diin sa mga pang-uri at panuring. 3. Patalakay - isang pangangatwiran o pag- uugnay, nagbibigay diin sa mga abstrak na pangngalan. Ito ay tinawag din ni Newmark na pakikitungo sa kaisipan. 4. Padayalogo - nagbibigay diin sa kolokyalismo at pakikipag-ugnayan.
Ang Mambabasa Dapat sikapin ng nagsasalin na alamin ang katangian ng mambabasa ng orihinal na text at katangian ng mambabasa ng salin at saka pagpasyahan kung gaanong pansin ang dapat iukol sa pakay na mambabasa. Dapat alamin ang antas ng edukasyon, katayuang panlipunan, sex, edad ng pakay na mambabasa. Ang palasak o pinakakaraniwang nilalaman ng salin ay para sa nakapag- aral o gitnang uring mambabasa kung saan ang text ay nasa impormal ngunit di kolokyal na anyo. Madalas na pagkakamali ng mga mag-aaral na nagsasalin ay ang kanilang tendensi na paggamit ng mga kolokyal na salita. Sa halip na magsalin sila para sa pakay na mambabasa ay nagsasalin sila para a kanilang sarili.
Setting Ang setting ay isa pang bagay na dapat pag- ukulan ng pansin. Kaylan ba nalimbag ang
orihinal? Sino ang humihingi ng pagasalin at ano ang kanilang kahingian o rekwayrments? Ang orihinal ay maaring nasulat maraming taon na ang nakalilipas na iba ang mga pagpapahalagang sosyal at moral. Ang pakay ng pagsasalin ay makabagong panahon na may ibang pagpapahalagang sosyal at moral, sa ganitong pagkakataon dapat tingnan ang mga kaibhan ng mga pagpapahalagang ito. Samakatwid ang setting o kaayusang panlipunan ay hindi dapat ipagwalang bahala. Isang mainam na halimbawa ay ang mga salin ng walang kamatang akda ni Rizal. Kung titingnan natin ang unang salin sa Tagalog ng Noli ni Pascual Poblete at ihahambing natin sa salin nina Teresita Sayo at Cresenciano Marquez Jr., mapapansin nating ang malaking pagkakaiba lalung- lalo na sa wika. May mga pagkakaiba rin sa ispeling ng mga salita. Malalim ang mga salitang ginamit ni Poblete at kahit ako ay nahihirapang unawain ang mga ito. Samantala ang salin nina Sayo ay may mga Taglis na salita na kaya mas nauunawan ng kabataan ng kasalukuyang henerasyon.
Steiner Ang pagsasalin sa mga pagbabago ng panahon Ayon sa librong After Babel
ni George Steiner,"To understand is to decipher. To hear significance is totranslate. Hinahamon ni Steiner ang kumbensyunal na teorya ng pagsasalin sa kanyang matibay na paniniwal na ang ang lahat ng komuniksayong pantao at sa loob at sa pagitan ng mga wika ay pagsasalin.Inilalaban ni Steiner na ang dahilan ng pagyabon ng mga wika ay nasa pandaraya. Ang pangangailanganng taong maging pribado at pangalagaan ang kanyang teritoryo ang nagbunsod ng libo-libong wika nanakadisenyo upang panatilihin ang pagiging lihim ng bukod ng isang kultura. Ang totoong pagsasalin sa pagitan ng mga wika kung gayon ay imposible dahil ang orihinal na kabuluhan ay laging nawawala sa pagpapalit ng wika: ang isinaling teksto ay konstruksyon ng kultural na paniniwala, kaalaman at ugali.Kung pamantayan ng malikhaing produksyon ang pagkaksalin Barlaan at Josaphat mahigit apatnaraangtaon na ang nakaraan ang pagsasalin sa kontemporanyong panahon ay masasabing pamantayan din ngkaganapan sa lipunan sa kasulukuyan at sa hinaharap. Kung indikasyon ng kultural na pagpapahalaga ang pagsasalin, masasabing ang kakaunting mga titulong nailalabas taun-taon ay indikasyon ng kawalan nginteres ng ating lipunan sa kaalamang banyaga o di kaya ng kawalan ng pagpapahalaga sa pag-alam nitogamit ang sariling wika. Ang pagsasalin ay naging mabisang dokumentasyon ng nagbabagong kaisipan sa panahon ng propaganda at himagsikan dahil nakita ni Rizal at ng iba pang illustrado ang kahalagahan ng paglilipat ng kaalaman. Naging katumbas nito ang paglilipat ng kapangyarihan para sa kanila. Saganitong agos ng pagiisip din pinapaanod ang pag-aangkin ng Filipino sa wikang Ingles hindi lamang sa 5 paggamit nito kundi sa pagsasalin ng mga dula ni Shakespeare at mga nobela ni Hemingway. Ang pagsasalin ng nobela ay pruweba pag-iral ng wikang Filipino sa global na eksena ng panitikan at sa pag-iral mismo ng kultura natin.Ganunman nakakalimutan natin na sa likod ng kalikasan ng pagsasalin na ilipat ang kaalaman, nakaipitang aspirasyon kunin ang kahulugan ng akda at ng kulturang kanyang pinagmulan para makapaglikha sakultura at wika ng nagsasalin. Ito ay nasa hangad na makakuha ng kakilanlan at pagkilala o di kaya¶ymaipahayag ang mga imbisibol na konsepto gaya ng nasyunalismo, pambansang panitikan at ng pagiging panitikan mismo.Malinaw na maiintindihan ang hangaring ito kung maalala natin ang mahabang kasaysayan²kasinghabamarahil ng kasaysayan ng pagsasalin sa katutubong
wika²ng pagtuklas at pagbuo ng nasyon. Sa umpisa pa lang, ginamit na ang pagsasalin ng nobela upang matugunan ang kagustuhan ng taong madama ang buhay sa ibang kultura at sa kabaliktaran upang madama ang buhay ng iba sa sariling kultura. Kakabit dinng pagnanasa ng sambayanan ang matrabahong pagsasalin ng mga akda na itinuturing na mahalaga saating kultura na isinala ng mga institusyon, sa partikular ng ating Sentro ng Wikang Filipino (tingnan anglistahan ng mga nobelang isinalin).Bagama¶t hindi naging madaling tanggapin ang pagsasalin bilang isang uri ng malikhaing pagsulat, saaking pananaw, natural na ito ay isang uri ng malikhaing pagsulat²at bukod sa pagiging agham ng pagtutumbas, isang mahalagang sining. Mahalagang idiin na ang kalakhan ng ating teorya ng pagsasalinay minana natin sa kanluran at sanhi ng banyagang hangaring maging moderno, kasabay ito ng mga pangyayari sa nakaraang siglo at kaugnay ng pagpapalaganap ng panitikan sa mundo. Bagama¶t hindi pa buo ang aking teorya, naniniwala ako na mas subok ang katutubong nagsasalin sa larangan ng pagsasaling produktibo, na katulad niya ang mga ninuno na nagsalin noon sa panahon ng pananakop na hinditumingin sa source text bilang kakaiba sa kanyang salin bagkus ay sangkap ng isang orihinal na akda² pinaghanguan sa halip na tinumbasan.Hindi maisasantabi ang pagsasalin kung gayon dahil katutubo ito sa ating konsepto ng paghahayag ngisang kultura; ang anumang bago ay kailangang isalin upang maintindihan at sa pagsasalin kailanganitong umangkop sa hugis at panlasa ng ating kultura.Walang duda na ang dahilan ng pagsasalin ni Rizal halimbawa sa mga dula, maiikling kuwento, kanta atsa isang antas ng mga nobela ni Dumas (sa kanyang Noli at Fili) ay bunsod ng kanyang paghahanap at pagtuklas sa loob ng kanyang daigdig. Hindi magiging posible ang Noli at Fili kundi naniniwala si Rizalna may sariling katangian at iba pang dimensyon ang kanyang mundong ginagalawan, na sa paglaon aymagiging konsepto niya ng bansang Pilipinas.Sa pagpapalit ng panibagong siglo, ang nobela na dating matabang lupa ng paghahayag ng ating kulturaay nabubulagan. Nasira ang paniniwala at pagpapahalaga sa panloob na mundo at naging higit naindibidwalisado at watakwatak. Ang nobelang binabasa halimbawa ng isang propesyunal nanakapagtapos ng kolehiyo ay kakaiba sa nobelang binabasa ng isang katulong. Dahil dito lalong sumikipang pasilyo ng pagsasalin at umibis ang pangkat ng mga taong kanyang pinagsisilbihan. Naging mahinaang rationale at layunin ng pagsasalin ng isang akdang maaring hindi na kailangan pang isalin sa sarilingwika (dahil naiintindihan na sa sekundaryang wikang Ingles o di kaya¶y hindi rin naman pipiliing basahing higit ng mga tao kaysa sa orihinal na wika.) 6 Kung kaya naging mahalaga ang pagsasaling nagpagpapakahulugan dahil sa dokumentasyon nito sa pagunlad ng kaalaman, pagbuo ng pambansang panitikan at pagpapalaganap ng wikang Filipino.Hindi ko idinidiin ang paghahati sa pananaw ng pagsasalin higit sa dinamikong pagtatawid ng laranganng paglikha (produksyon) ng panitikan at reproduksyon nito. Marahil malapit na rin nating makita ang pagwawakas ng paghahating ito bunsod ng intertextual na pagtanaw sa panitikan at lalo¶t higit sarebolusyonaryong pagtanaw ng mga historyador sa pagsasalin gaya nina Lawrence Venuti at Mary HelenMcMurran.Halata sa genre ng nobelang Filipino ang bahid ng pagsasalin o di kaya¶y tangkang isalin, malay man ohindi, ng mga akdang naisulat sa ibang bansa. Hindi na lamang dahil sa simpleng panggagaya kundi bunsod ng kulturang kosmopolitan ang nobelang Filipino. Maari na nating isalin ang mga akdang banyaga batay sa panibagong pananaw na ang mundong ating tinuklas ay walang batayang matibay, atang bawat akdang pampanitikang ating isinasalin ay hindi na lamang natin isinasalin bilang panitikan ngisang wika o ng isang kultura, kundi bilang piraso ng pagkatao sa kasulukuyang panahon. Narating na natin ang panahon na hindi na kailangan pang usisain ang kahulugan ng isang akda malibansa mga salitang kanyang tinataglay, sa huli ang nagiging mahalagang laman na lamang ay µyung laman nainihain ng tagapagsalin mismo²kung paano niya nakikita ang mundo, kung paano niya dinanas angteksto at kung paano niya ito ginustong ipakita sa kanyang mambabasa.
Larson Itinuturing naman ni Mildred Larson (1984) ang pagsasalaian bilang mabisang paglaaahad sa tumatanggap na wika ng tekstong naghahatid ng mensaheng katulad ng simulaaang wika ngunit gumagamit ng piling mga tuntuning panggramatika at mga salita sa tumatanggap na wika. Ipinahayag naman ni B. Hatim at I. Mason (1990) na ang pagsasalin ay isang prosesong komunikatibo na nagaga nap sa lob ng isan g kontekstong panlipunan. Kung lalagu min natin ang lahat ng nailahad na pagpapakahulugan ay mapapansin ang magkakatulad na component ng pagsasalin tulad ng: Pinagmulang Wika (Source Language)
Mensahe
Tunguhang Wika (Target Language)
Para sa Mildred Larson, ang pagsasalin ay binubuo ng paglilipat ng walang pagbaluktot ang kahulugan ng pinagmulan ng wika sa wika ng target, ibig sabihin na dapat pinananatiling parepareho, kahit na kapag ang form ng pinagmulang wika ang mga pagbabago na ito ay nakabukas sa anyo ng mga target ng wika. Ang form dito kumakatawan sa pambalarila ibabaw ng istraktura ng wika, habang ang kahulugan ay tumutukoy sa semantiko malalim kaayusan. Isang pagsasalin batay sa semantiko istraktura ng wika tumatagal din-alang ang sitwasyon ng komunikasyon: makasaysayang setting, kultura setting, intensyon ng mga mayakda, pati na rin ang iba't ibang uri ng mga kahulugan na nakapaloob sa ang tahasang at implicit impormasyon ng teksto. Bukod sa referential at istruktura na kahulugan, kahulugan sitwasyon ay itinanghal bilang isang mahalagang sangkap na nais makatulong sa tagasalin ng kahulugan ang kultura ng may-akda o ang kultural na impormasyon na ibinigay sa text. Siya gumagawa ang pagkakaiba sa pagitan ng literal at pangwikain pagsasalin, na nagsasabi na ang isang mahusay na tagasalin ay dapat na subukan upang isalin idiomatically, na sa kanyang pagsasalin ay hindi tunog tulad ng isang pagsasalin, ay ito tunog natural sa wika ng target, sinisigurado na hindi mahulog sa "sobra libreng pagsasalin ". Ang teksto na isasalin ay bahagi ng isang proyekto ng pagsasaling-wika na nagsasangkot ng teksto, ang target, ang koponan at ang mga tool, ano Larson tawag sa apat na T ng. Kapag na ay husay ng mga iba't-ibang mga hakbang na sundin: ang unang draft, pagsusuri ng ang unang draft, konsultasyon at huling draft. Lahat ng mga hakbang na kasangkot ang pagsusuri ng teksto, ang paghahambing sa pinagmulan ng teksto, pagsusuri ng pagsasalin. Sa unang bahagi ng teksto na siya ay nagpapakita ng mga paraan ng pagkilala ang mga ibig sabihin ng mga bahagi ng ng leksiko item ng isang wika. (Kahulugan bahagi konsepto form, konsepto na bumubuo ng mga kumpol ng konsepto at konsepto mga kumpol ng form mga propositions). Sa ikalawang bahagi, siya concentrates sa pambalarila kaayusan at mapupunta sa sa pag-aaral ng mga propositions na kasama ang mga simpleng konsepto at mga iba na kasama ang mga mas kumplikadong konsepto. Mga konsepto, sa maraming mga kaso, tumawag ang tagasalin para sa rewording upang mahanap ang pinakamahusay na pagsasalin ng katumbas na kumakatawan sa mga relasyon sa pagitan ng mga iba't ibang bahagi ng buong panukala. Tagasalin sa nararapat na makilala ang mga konsepto at din ang kahalagahan ng ang illocutionary lakas ng isang panukala. Mula propositional kumpol sa mga semantiko talata sa kumpol ng episode na dumating kami sa isang panayam, kaya kahit anong pinag-aaralan siya nagmumungkahi para sa isang pangungusap o talata ay din-bisa para sa isang episode at
para sa isang buong teksto. Sa isang tiyak na paraan, ang kanyang trabaho ay may kaugnayan sa discoursive diskarte . Mahalaga para sa isang tagasalin sa malaman tungkol sa mga generic at tiyak na mga relasyon ng mga salita upang mahanap ang tumpak na katumbas, lalo na, kapag pagharap sa isang target na wika na ang kultural na konteksto ay masyadong malayo mula sa pinagmulan ng wika at siya ay may sa makitungo sa mga konsepto na representasyon ay hindi madaling malutas dahil sa ang nahihirapan sa paghahanap ng wastong katumbas. Ang tagasalin may upang maitaguyod ang isang sistema na kaibahan sa pagitan ng mga konsepto na kasangkot sa parehong kultura at may upang magpasya ang kahalagahan ng kahulugan upang ilipat. Sa kahulugan na iyon, Larson ng teorya sumali na ng Newmark , na nagtatalaga ng iba't ibang mga hierarchies ng kahulugan sa loob ng isang teksto, mula sa mga pinakamahalagang ang hindi bababa sa mahalaga. At bilang siya nga, siya discusses rin ang kasalimuotan ng pagsasalin mga mga matalinghaga pandama at connotative kahulugan. Larson napupunta kahit karagdagang papunta sa pagsasalin ng mga matalinghaga paggamit ng mga tao at mga pronouns, symbolic na aksyon, mga huwad na kaibigan atcollocations . Siya ay naglalarawan sa bawat panteorya point na may halimbawa-marami sa kanila mula sa isang Bibliya na konteksto mula sa iba't ibang mga wika, na nagpapakita ng iba't ibang mga paraan na kung saan ang wika ay nakaayos. Tulad ng ang leksiko katumbas ay nababahala, ang tagasalin ang mga dapat tumagal sa account ang mga sumusunod na sitwasyon: ay may konsepto na kilala sa pinagmulan ng wika at sa target na wika, magkakaroon din ang mga konsepto mula sa mga wika ng source na hindi kilala sa target ang wika; may ang leksiko item sa pinagmulan ng teksto na ang mga key tuntunin at minsan ay may isang symbolic kahulugan. Lahat ng mga sitwasyong ito ay dapat na malinaw na kinilala sa pamamagitan ng tagasalin upang malutas ang problema ng leksiko katumbas.
Kahulugan-based na pagsasalin Para sa Mildred Larson, ang pagsasalin ay binubuo ng paglilipat ng walang pagbaluktot ang kahulugan ng pinagmulan ng wika sa wika ng target, ibig sabihin na dapat pinananatiling pare-pareho, kahit na kapag ang form ng pinagmulang wika ang mga pagbabago na ito ay nakabukas sa anyo ng mga target ng wika. Ang form dito kumakatawan sa pambalarila ibabaw ng istraktura ng wika, habang ang kahulugan ay tumutukoy sa semantiko malalim kaayusan.Isang pagsasalin batay sa semantiko istraktura ng wika tumatagal din-alang ang sitwasyon ng komunikasyon: makasaysayang setting, kultura setting, intensyon ng mga may-akda, pati na rin ang iba't ibang uri ng mga kahulugan na nakapaloob sa ang tahasang at implicit impormasyon ng teksto. Bukod sa referential at istruktura na kahulugan, kahulugan sitwasyon ay itinanghal bilang isang mahalagang sangkap na nais makatulong sa tagasalin ng kahulugan ang kultura ng may-akda o ang kultural na impormasyon na ibinigay sa text. Siya gumagawa ang pagkakaiba sa pagitan ng literal at pangwikain pagsasalin, na nagsasabi na ang isang mahusay na tagasalin ay dapat na subukan upang isalin idiomatically, na sa kanyang pagsasalin ay hindi tunog tulad ng isang pagsasalin, ay ito tunog natural sa wika ng target, sinisigurado na hindi mahulog sa "sobra libreng pagsasalin ". Ang teksto na isasalin ay bahagi ng isang proyekto ng pagsasaling-wika na nagsasangkot ng teksto, ang target, ang koponan at ang mga tool, ano Larson tawag sa apat na T ng. Kapag na ay husay ng mga iba't-ibang mga hakbang na sundin: ang unang draft, pagsusuri ng ang unang draft, konsultasyon at
huling draft. Lahat ng mga hakbang na kasangkot ang pagsusuri ng teksto, ang paghahambing sa pinagmulan ng teksto, pagsusuri ng pagsasalin. Sa unang bahagi ng teksto na siya ay nagpapakita ng mga paraan ng pagkilala ang mga ibig sabihin ng mga bahagi ng ng leksiko item ng isang wika.(Kahulugan bahagi konsepto form, konsepto na bumubuo ng mga kumpol ng konsepto at konsepto mga kumpol ng form mga propositions). Sa ikalawang bahagi, siya concentrates sa pambalarila kaayusan at mapupunta sa sa pag-aaral ng mga propositions na kasama ang mga simpleng konsepto at mga iba na kasama ang mga mas kumplikadong konsepto. Mga konsepto, sa maraming mga kaso, tumawag ang tagasalin para sa rewording upang mahanap ang pinakamahusay na pagsasalin ng katumbas na kumakatawan sa mga relasyon sa pagitan ng mga iba't ibang bahagi ng buong panukala. Tagasalin sa nararapat na makilala ang mga konsepto at din ang kahalagahan ng ang illocutionary lakas ng isang panukala. Mula propositional kumpol sa mga semantiko talata sa kumpol ng episode na dumating kami sa isang panayam, kaya kahit anong pinag-aaralan siya nagmumungkahi para sa isang pangungusap o talata ay din-bisa para sa isang episode at para sa isang buong teksto. Sa isang tiyak na paraan, ang kanyang trabaho ay may kaugnayan sa discoursive diskarte . Mahalaga para sa isang tagasalin sa malaman tungkol sa mga generic at tiyak na mga relasyon ng mga salita upang mahanap ang tumpak na katumbas, lalo na, kapag pagharap sa isang target na wika na ang kultural na konteksto ay masyadong malayo mula sa pinagmulan ng wika at siya ay may sa makitungo sa mga konsepto na representasyon ay hindi madaling malutas dahil sa ang nahihirapan sa paghahanap ng wastong katumbas. Ang tagasalin may upang maitaguyod ang isang sistema na kaibahan sa pagitan ng mga konsepto na kasangkot sa parehong kultura at may upang magpasya ang kahalagahan ng kahulugan upang ilipat. Sa kahulugan na iyon, Larson ng teorya sumali na ng Newmark , na nagtatalaga ng iba't ibang mga hierarchies ng kahulugan sa loob ng isang teksto, mula sa mga pinakamahalagang ang hindi bababa sa mahalaga. At bilang siya nga, siya discusses rin ang kasalimuotan ng pagsasalin mga mga matalinghaga pandama at connotative kahulugan. Larson napupunta kahit karagdagang papunta sa pagsasalin ng mga matalinghaga paggamit ng mga tao at mga pronouns, symbolic na aksyon, mga huwad na kaibigan at collocations . Siya ay naglalarawan sa bawat panteorya point na may halimbawa-marami sa kanila mula sa isang Bibliya na konteksto mula sa iba't ibang mga wika, na nagpapakita ng iba't ibang mga paraan na kung saan ang wika ay nakaayos. Tulad ng ang leksiko katumbas ay nababahala, ang tagasalin ang mga dapat tumagal sa account ang mga sumusunod na sitwasyon: ay may konsepto na kilala sa pinagmulan ng wika at sa target na wika, magkakaroon din ang mga konsepto mula sa mga wika ng source na hindi kilala sa target ang wika; may ang leksiko item sa pinagmulan ng teksto na ang mga key tuntunin at minsan ay may isang symbolic kahulugan. Lahat ng mga sitwasyong ito ay dapat na malinaw na kinilala sa pamamagitan ng tagasalin upang malutas ang problema ng leksiko katumbas.
Santiago Pagsasaling-Wika Halaw sa Librong µSining ng Pagsasaling-Wika¶ ni G. Alfonso O. Santiago K ahulugan
ng Pagsasaling-Wika 1. Translation is a process by which a spoken or written utterance takes place in one language, which is intended and presumed to convey the same meaning as a previously existing utterance in another language. ( C. Rabin, 1958 ) 2. Translation is an exercise which consists in the attempt to rep lace a written message in one language by the same message in another language. ( P. Newmark, 1977 ) 3. Ang pagsasaling-wika ay ang paglipat sa pinagsasalinang wika ng pinakamalapit na katumbas na diwa at estilong nasa wikang isinasalin. 4. Sinasabing ang pagsasaling-wika ay isang mahirap na gawaing nangangailangan ng katapatan at kaigihan, bukod pa sa kasanayan sa wikang isinasalin at sinasalinan. Sinasabi ng mga Italyano na ang nagsasalin ay isang traidor, na ang pagsasalin ay isang pagtataksil. Bawat wika ay mayroong sariling katangiang maaaring walang katumbas sa ibang wika. Ang katangiang ito ay maaaring mawala sa pro seso ng pagsasalin. 5. Magkagayon man, sinisikap ng nagsasalin na panatilihin ang orihinal na po rma, istilo¶t kahulugan ng akda. Kinikilala ng ng tagasalin ang hirap na manunulat sa paghahanap ng angkop na salita sa kanyang akda. K asaysayan ng Pagsasalin ( Unang Yugto ) Ang pagsasaling-wika sa Pilipinas ay masasabing nagsimulang magkaanyo noong panahon ng pananakop ng mga Kastila, kaugnay na pagpapalaganap ng Kristiyanismo. Kinailangan ng mga panahong iyon na isalin sa Tagalog at iba pang katutubong wika sa kapuluan ang mga katesismo, mga akdang panrelihiyon, mga dasal at iba pa, sa ikadadali ng pagpapalaganap ng Iglesia Catolica Romana. K asaysayan ng Pagsasalin ( Ikalawang Yugto ) Nang pumalit ang America sa Espana bilang mananakop ng Pilipinas, nagbago na rin ang papel na ginagampanan ng pagsasaling wika. Ang naging pangunahing kasangkapan na pananakop noong panahon ng Kastila ay krus o relihiyon; noong panahon naman ng Americano ay aklat o edukasyon sa pamamagitan ng wikang Ingles. K asaysayan ng Pagsasalin ( Ikatlong Yugto ) Ang maituturing na ikatlong yugto ng kasiglahan sa pagsasaling-wika ay ang mga pagsasalin sa Filipino ng mga materyales,
pampaaralan na nasusulat sa Ingles, tulad ng mga aklat, patnubay, sanggunian, gramatika at iba pa, kaugnay sa pagpapatupad sa patakarang bilinggwal sa ating sistema ng edukasyon. K asaysayan ng Pagsasalin ( Ikaapat na Yugto ) Ang maituturing namang ikaapat na yugto na kasiglahan sa pagsasaling-wika ay ang pagsasalin ng mga katutubong panitikang di-Tagalog. Kailangang-kailangang isagawa ang ganito kung talagang hangad nating makabuo ng panitikang talagang matatawag na µpambansa¶. Mga
Paraan ng Pagsasalin Literal ± kadalasang uang g inagawa sa pagsasalin ng wika. Pinananatili ang lingguwistikang katangian ng orihinal na wika. Madali lamang ito sapagkat may mga diksyonaryong magagamit upang tingnan ang iba¶t ibang kahulugan ng mga salita. Pampanitikan ± may kahirapan ang paraan ng pagsasaling ito dahil maraming bagay na tinitingnan. Bukod sa kahulugan, sinusuri rin ng tagasalin ang gamit ng wika. Kailangang pantayan din ang tayutay, indayog, sukat, ritmo, at diksyon ng orihinal na akda. Ang pagsasalin ay hindi lamang pagbibigay-kahu lugan. Ang pagganap sa wika ay hindi lamang nakatali sa kahulugan ng mga salita. Dapat ding tinitingnan ang gamit at konteksto. Hindi sapat na malaman ang konotasyon at denotasyon ng mga salita. Kailangan ding unawain ang kultura ng taong gumagamit ng salitang isinasalin at sinasalinan. Samakatuwid, dapat maalala ng isang tagapagsalin ng wikang Filipino ang sumusunod: Ibigay ang salin sa realidad ng ku lturang Pilipino. Maging consistent sa gamit ng pagsasalin. Sikaping maging kamukha ng orihinal na akda ang magiging salin.
Mungkahi
sa Proseso ng Pagsasalin. Basahin at unawain nang husto ang orihinal na akda. Ihiwalay o markahan ang mga salitang mahirap isalin. Gumamit ng tatlo o higit pang uri ng sanggunian. Pangunahin sa mga sanggunian ng nagsasaling-wika ay ang diksyunaryo ng wikang isinasalin; ikalawa ay ang diksyunaryo ng wikang sinasalin; at ang ikatlo ay ang sariling bokabularyo ng tagapagsa lin. Isulat na ng unang borador kahit na hindi pa ganap na naisasalin ang mahihirap na salita.
Basahin at iwasto ang unang borador para sa paggawa ng ikalawang borador.Dito maaaring balikan ang mahihirap na salita. Ipabasa sa iba ang ginawang pagsasalin upang makakuha ng opinion at mungkahi. Mainam sa isang editor o proofreader ang magbabasa ng ikalawang borador. Isulat ang huling borador. Isama ang mga nagging mungkahi at pagwawasto ng ibang nagbasa.
S anggunian: Linangan 4 M elanian L. Abad pp. 241-243
Mga
Hakbang sa Panghihiram
Sa paghahanap ng panumbas sa mga hiram na salita buhat sa wikang Ingles, maaaring sundin ang mga sumusunod na paraan: 1.Ang anumang pinagkukunan ng mga salitang maaaring itumbas ay ang leksikon ng kasalukuyang Filipino, kung mayroon. Halimbawa: Hiram na Salita
Filipino
rule tuntunin ability kakayahan skill kasanayan 2. Sa panghihiram ng salita na may katumbas sa Ingles at sa Kastila, unang preperensya ang hiram sa Kastila. Iniaayon sa bigkas ng salitang Kastila ang pagbabaybay sa Filipino. Halimbawa: Ingles
check fruit education
K astila
Filipino
cheque fruta educacion
tseke prutas edukasyon
May mga salitang hindi pa natin mabago ang baybay kahit malaganap nang ginagamit sapagkat wala pang kalahatang pagtanggap. Upang hindi mawala ang tunay na nais ipahayag, ang mga salitang ito ay nilalapian sa Filipino at isinusulat sa italika ang salitang Ingles. Halimbawa: Nag-exam i-na-ambush Na- salvage na-sequester y
3. Kung walang katumbas sa Kastila o kung mayroon man ay maaaring hindi maunawaan ng nakakaraming tagagamit ng wika, hiramin nang tuwiran ang katawagang Ingles at baybayin ito ayon sa mga sumusunod na paraan: A. Kung consistent ang ispeling ng salita, hiramin ito nang walang pagbabago. Halimbawa: Ingles
Filipino
reporter editor soprano alto
reporter editor soprano alto
B. Kung hindi konsistent ang ispeling ng salita, hiramin ito at baybayin nang consistent sa pamamagitan ng paggamit ng 20 letra ng dating Abakada. Halimbawa: Ingles Filipino control kontrol meeting miting leader lider teacher titser truck trak C. Gayunpaman, may ilang salitang hiram na maaaring baybayin sa dalawang kaanyuan, ngunit kailangan ang konsistensi sa paggamit. Halimbawa: barangay baranggay kongreso konggreso tango tanggo (sayaw) kongresista konggresista
*May mga salita sa Ingles ( o sa banyagang wika) na maaaring pansamantalang hiramin ng walang pagbabago sa ispeling. Halimbawa: coach rendezvous sandwich pizza pie clutch champagne D.Mga salitang hiram sa ibang katutubong wika na nagtataglay ng unikong katangiang cultural. Gayunpaman, walang magiging problema kung iayon man kaagad ang ispeling ng mga ito sa palabaybayang Filipino sapagkat kitang- kita naman na ang ispeling ng mga wikang katutubo ay isinunod lamang sa palaybaybayang Kastila. Halimbawa: cañao = hadji masjid =
kanyaw = hadyi masdyid
E. Mga simbolong pang-agham. Halimbawa: Fe H20
(iron) (water)
C (carbon) NaCl (salt) ZnO (zinc oxide)
Ang mga sumusunod na impormasiyon ay hango sa aklat ni Alfonso Santiago na kanya namang halaw sa aklat ni Savory na (The Art of Translation, 1968). ³Sa pagdaraan ng maraming taon ay dumami nang dumami ang mga tagasalingwika. Natural lamang ang ganito sapagkat parami na rin nang parami an g mga manunulat at paunlad nang paunlad ang pag-uugnayan ng mga bansa.´ a. pagdami ng mga tagasaling-wika b. pagdami ng mga manunulat c. maunlad at malawak na ugnayan ng mga bansa ³Ang ikalabimpitong siglo ay maituturing na tulad din halos ng dalawang nakaraang siglo na ang kinawilihan ay ang pag-aaral at pagsasalin ng mga lit eratura sa ibang bansa«´ a. kawilihan sa pag-aaral at pagsasalin ng mga literat ura « Nang sumapit ang ikadalawampung siglo ay isa na lamang karaniwang gawain ang pagsasaling-wika, ayon kay Savory. Ang lahat daw halos ay nagtatangkang magsalin«.At wari raw na karamihan sa mga nagsasalin ay sahol sa inspirasyon sapagkat ang pangunahing layunin na lamang ay ³dami´ at hindi na ³uri´. ³«Gayunpaman, sa kabuuan ay masasabing nakabuti ang gayon sapagkat kundi dahil sa lansakang pagsasaling-wika ay maraming manunulat ang hindi makikilala at dadakilain«.´ ³Sa kasalukuyan, lahat halos ng bansa sa daigdig ay patuloy sa lansakang pagsasalin sa kanikanilang wika ng mga mahuhusay na akdang nasusulat sa iba¶t ibang wika sa layuning maihatid sa higit na nakararaming bahagi ng mambabasa ang mga makabagong kalakaran sa panitikan a. lansakang pagsasaling-wika Suliranin sa Pagsasalin ng mga Tekstong Klasiko Pagsasalin ng Bibliya Sa kasaysayan ng pagsasaling-wika, ang Bibliya ay maituturing ng isa sa mga klasikong akdang sumabay sa kalakaran ng pagsasaling-wika sa daigdig. Klasikong akda ito kung ituring, sapagkat laman nito ang kasaysayan ng pinagmulan ng tao, ng daigdig, at ng mga bagay-bagay tungkol sa tao at daigdig mismo. Ito lamang ang akdang sinasabing ³salita ng Diyos´. Sinasabing klasika rin ito sa dahilang ito ay likha na may kataas-taasang pagkilala at µika nga ay walang kinikilalang panahon. Ang pagsasalin ng mga bagay-bagay na napapaloob sa konteksto nito ay isa na marahil sa hindi maitatatwang kalinangang dumaan at maging sa kasalukuyan ay nasa hilahil pa rin ng pagdaan sa napakamasalimot na suliranin sa pagsasaling-wika, na siya namang ugat ng masalimuot na kalakaran ng buhay-relihiyon ng tao sa mundo. Sa dinami-rami ng mga salin ng bibliya, sindami na rin ng mga nag-uumpugang paniniwala ang nagsilabasan noon pa man. Subalit kahit na ganito, ang lansakang pagsasaling-wika ng bibliya ay nagsisilbing gabay at mapananaligang tuklas ng t ao upang hanapin ang rurok ng
pag-unawa sa kanyang kalikasan bilang nilalang at ng Diyos na sinasabing gumawa sa kanya.
