MANUAL PRÁTICO DE TEOLOGIA EDUARDO JOINER
APRESENTAÇÃO RESOL SOLVEMOS RELANÇAR ESTE MANUAL PRÁTICO DE TEOLOGIA (publicado pela pi!eia "e# e! doi$ "olu!e$ e! %&'& e %') $ob o *+*ulo de Teolo,ia Ci$*-. ap/$ co0$*a*a 1ue u! co0$ide2"el 03!e 3!eoo de pe,a e,addoe$ oe$)) pa$*o a$*oe e$) $) e" e"a0 a0,,eli eli$*a$ $*a$)) !i$$io02io$) po4e$$oe$) $e!i0ai$*a$ e e$*udio$o$ da Pala"a de Deu$ e! ,eal ai0da 0-o di$pu05a! de u!a 4ea! 4ea!e0* e0*aa p2*ic p2*icaa 1ue eu0i$ eu0i$$e) $e) de !a0ei !a0eia$ a$ claa$ claa$)) ob6e*i"a$ e $uci0*a$) o$ ,a0de$ *e!a$ da *eolo,ia ci$*-7 N-o de$co05ece!o$ o$ co!p80dio$ *eol/,ico$ e9i$*e0*e$ 5o6e e! l+0,ua po*u,ue$a (al,u0$
Ma0ual P2*ico de Teolo,ia
dele$ e! "2io$ "olu!e$.) e e$pei*a!o$ a eudi:-o e o e0o!e de $eu$ au*oe$7 Po;!) o li"o de Eduado Joi0e) ape$a de *e !ai$ de % a0o$ de publicado) co0*i0ua < 4e0*e da$ oba$ a*ual!e0*e e9i$*e0*e$ 0o !ecado) po $eu ico co0*e3do) ob6e*i"idade e clae#a7 Te05o $ido e$ci*o paa a*e0de <$ 0ece$$idade$ do$ pe,adoe$ e e0$i0adoe$ da Pala"a de Deu$ 1ue 0-o di$pu05a! de !ui*a$ 4o0*e$ e! l+0,ua po*u,ue$a 0e! *i05a! ace$$o < "aiada e ica li*ea*ua *eol/,ica e! l+0,ua i0,le$a) e$*e !a0ual *o0ou=$e u! i0$*u!e0*o podeo$o 0a 4o!a:-o de !il5ae$ de $e"o$ de Deu$ 1ue 62 0-o e$*-o !ai$ e0*e 0/$7 Ea! 5o!e0$ e !ul5ee$ 1ue 0-o di$pu05a! do$ !ode0o$ !eio$ de ace$$o a i04o!a:-o e9i$*e0*e$ 5o6e) e 1ue paa e"a0,eli#a u!a al!a *i05a! de pecoe a p; de#e0a$ de 1uil>!e*o$) 0-o l5e$ $oba0do *e!po paa le ou co0$ul*a co!p80dio$ *eol/,ico$ cao$) publicado$ e! "2io$ "olu!e$ e !ui*a$ "e#e$ e$ci*o$ e! li0,ua,e! ob$cua e poli9a = de4ei*o 1ue i04eli#!e0*e ai0da 0-o 4oi ba0ido de !ui*o$ !a0uai$ *eol/,ico$ co0*e!po?0eo$7 Ei$) po*a0*o) < di$po$i:-o do$ lei*oe$ = 1ue !e$!o $e0do !ode0o$ co0*i0ua!) po ou*o$ !o*i"o$) co! e$ca$$e# de *e!po = e$*e MANUAL
Ape$e0*a:-o
PRÁTICO DE TEOLOGIA7 Paa e$ce"8=lo $eu au*o leu ou co0$ul*ou o$ !el5oe$ li"o$ de *eolo,ia $i$*e!2= *ica e9i$*e0*e$ 0a $ua l+0,ua 0a*i"a) o i0,l8$7 Paa *o0a $ua$ lei*ua$ ai0da !ai$ le"e$) p2*ica$ e ob6e*i"a$) !a0*i"e!o$ a !e0:-o da$ 4o0*e$ biblio,24ica$ 4ei*a pelo au*o) po;! 0-o 4oi po$$+"el i04o!a a$ e4e80cia$ pi!2ia$) *e0do e! "i$*a 1ue 4oa! o!i*ida$ pelo au*o7 O$ lei*oe$ 0-o= e$peciali#ado$ ce*a!e0*e a,adece-o7 O$ lei*oe$ acad8!ico$) *al"e# $e0*i-o $ua 4al*a7 Ma$ le!ba!o$ 1ue $e *a*a de u!a oba do $;culo @I@) 0-o *e0do) po*a0*o) e$$e$ cuidado$ acad8!ico$7 A peocupa:-o e! popocio0a u! ,a0de co04o*o de lei*ua *a!b;! 0o$ le"ou a u$a u!a 4o0*e ba$*a0*e le,+"el (copo %B.7 De$*a "e# $e-o a$ e*i0a$ do$ lei*oe$ 1ue 0o$ a,adece-o7 Ta!b;! "aleu a pe0a i0"e$*i *e!po 0a cia:-o de u! po6e*o ,24ico paa e$*e !a0ual7 I$*o l5e deu caac*e+$*ica$ e9*e!a!e0*e p2*ica$7 E0co0*a o$ !ai$ "aiado$ a$$u0*o$ *eol/,ico$ ao lo0,o da$ !ai$ de p2,i0a$ 1ue co0$*i*ue! e$*a oba 4icou a,oa !ui*o !ai$ 42cil7 ue e$*e !a0ual co0*i0ue a e$claece e a edi4ica $eu$ a*uai$ lei*oe$ = *a0*o 1ua0*o edi4icou e e$claeceu a1uele$ 1ue $e be0e4iciaa! dele ai0da 0o$ a0o$ e! 1ue o Vedadeio E"a0=
!eece 1ue a e$*ude!o$ e! pi!eio lu,a7 A 1ue$*-o da e9i$*80cia de Deu$ $upea *oda$ a$ ou*a$7 A $olu:-o do$ ,a0de$ poble!a$ da e9i$*80cia de *oda$ a$ coi$a$ e de 0o$$a "idaCi$*o depe0de! dao$e$po$*a ,el5o adedie:-o 0o$$o Se05o Je$u$ la0:a"a $eu$ 1ue de!o$ < $e,ui0*e pe,u0*a Deu$0o$ e9i$*e pi!eio$ $i0ai$ de al"oeci!e0*o c;u$ ai0da e$cuo$ e *e0ebo$o$ do Fa$il7
CAPÍTULO I
A EXISTÊNCIA DE DEUS = O$ Editores A pala"a DEUS 0a l+0,ua po*u,ue$a ; a !e$!a 1ue $e u$a 0o la*i!7 No ,e,o ; Theos. E! a!ba$ a$ l+0,ua$ 1ue di#e HO Sobea0o Se05o e Go"e0ado da *ea e do$ c;u$H7 A pala"a 5ebaica 1ue 0o pi!eio cap+*ulo de G80e$i$ $e *adu# po Deu$ ; Elohim, 0o!e 1ue 1ue di#e o Se Supe!o7 O 30ico al"o di,0o de "e0ea:-o e de adoa:-o eli,io$a$7 E!pe,a!=$e 0a F+blia 0u!eo$a$ pala"a$ paa i0dica a e9i$*80cia e o ca2*e de Deu$7 A ce0:a 0a dou*i0a da e9i$*80cia de Deu$ ; o pi!eio pi0c+pio de *oda eli,i-o) po i$$o
Ma0ual P2*ico de Teolo,ia
Cada u! do$ di4ee0*e$ 0o!e$ u$ado$ 0a F+blia paa e4ei=$e a Deu$ e"ela u!a de $ua$ caac*e+$*ica$7
u!a coi$a 0o*2"el 1ue e! pa*e al,u!a da$ E$ci*ua$ Sa,ada$ pocua=$e de!o0$*a a e9i$*80cia de Deu$) 0e! $e *a*a *a!pouco de e0$i02=la co!o "edade !edia0*e a4i!a:-o ca*e,/ica acei*a=$e $i!ple$!e0*e a id;ia co!o "edade !ui*o a0*e$ ad!i*ida7 Di$$o co0clui 1ue a e9i$*80cia de Deu$ 62 ea *-o claa!e0*e !a0i4e$*a ao$ $;culo$ pi!i*i"o$ 1ue 0i0,u;! ou$a"a 0e,2=la ou p>=la e! d3"ida7
A IDIA DA E@ISTKNCIA DE DEUS JÁ NASCE COM O SER UMANO T-o u0i"e$al ea e ai0da ; 5o6e a ce0:a 0a e9i$*80cia de Deu$) 1ue !ui*o$ *e/lo,o$ *8! co0clu+do de$*e 4a*o 1ue a id;ia de Deu$ ; i0a*a) i$*o ;) e9i$*e 0a*ual!e0*e 0a i0*eli,80cia do $e 5u=
A E9i$*80cia de Deu$
"ol"ido e! *e"a$ i!pe0e*2"ei$ *oda$ a$ id;ia$ do pode !a0o u!a id;ia de Deu$) 0-o po cau$a de 1ual1ue Supe!o e Co0*olado7 i0$*u:-o de ou*o e0*e 5u!a0o) !a$ po1ue o p/pio "edade b+blica 1ue o !u0do 0-o co05eceu a Deu$ 1ue ciou o $e 5u!a0o depo$i*ou de0*o dele a Deu$ $abedoia (lCo Po %7%.) e pode=$e du"ida 1ue a id;iapela de Sua e9i$*80cia7 i$$o) $i!ple$ a#-o 5u!a 4o colocado $e u! ec;!=0a$cido 0ae! $e! au9+lio Re"ela:-o u! lu,a o0deda0u0ca pode2 podeia a id;ia da e9i$=de ecebeoi,i0a 1ual1ue i0$*u:-o Deu$ ciou o $e *80cia Deu$) e ce$ce2 !ui*o !e0o$ ou*o de $e 5u!a0o) co! a 5u!a0o e $o0da 0a*ue#a7 O$ !ai$da id;ia) $ua e!boa i!pe4ei*a) colocou de0*o $2bio$ 4il/$o4o$ pa,-o$ e9i$*80cia de Deu$7 dele a id;ia de co04e$$aa! 1ue de"ia! No$ pi!eio$ $;culo$ o$a$ Sua e9i$*80cia7 dou*i0a$ !ai$ $ubli!e$co0=e 5o!e0$ u0i"e$al!e0*e i!po*a0*e$ e$*e a$$u0*o < $idea"a! $obe a e9i$*80cia de *adi:-o7 Deu$ co!o u!a "edade 62 ad!i*ida7 O 5o!e! 4icou 0a1uele$ *e!po$ pi!i*i"o$ *-o 4o*e!e0*e i!pe$$io0ado co! *-o i!po*a0*e "edade) 1ue 4acil!e0*e co!pee0de!o$ o p/9i!o e ico elacio0a!e0*o e0*e o pi!eio ca$al e o Ciado 0o 6adi! do de07 Ad-o 4oi ad!i*ido li"e!e0*e < pe$e0:a di"i0a) e ao !e$!o *e!po de"e *e $e0*ido po4u0da!e0*e 0a $ua al!a i!aculada a ce*e#a da e9i$*80cia de Deu$ e de $ua pe4ei:-o7 V8=$e) poi$) 1ue o $eu co05eci!e0*o de Deu$ *e"e oi,e! *-o die*a e podeo$a 1ue $e=l5e=ia i!po$$+"el du"ida da e9i$*80cia da1uele 1ue *a*a"a die*a!e0*e co! ele7
Ma0ual P2*ico de Teolo,ia
ue u! 4a*o *-o i0*ee$$a0*e e i!po*a0*e co!o o co05eci!e0*o da e9i$*80cia e da 0a*ue#a de Deu$ $eia cuidado$a!e0*e *a0$!i*ido de pai paa 4il5o po *oda$ a$ ,ea:e$ $uce$$i"a$ de$ de Ad-o a*; No;) ; coi$a 1ue $e e0*e0de e ea de $e e$pea7 Paa Ad-o ob*e"e a$ 1ue a coe0*e da "edade eli,io$a 1ue acaba!o$ de "e Po"a$ !ai$ 0a$ce 0o Paa+$o 0-o $e pede$$e co0ce*a$ e 0e! $e de$pedi:a$$e Ob6e*i"a$ $obe a i0*eia!e0*e) 0e! 4ica$$e e9i$*80cia de Deu$7 co0*a!i0ada pelo eo) 4oi 0ece$$2io ela $e e0,o$$ada pelo$ a4lue0*e$ 1ue po"i05a! da$ co!u0ica:e$ di"i0a$ a E0o1ue e a No;7 oi po i$$o 1ue depoi$ da de$*ui:-o ,eal da a:a +!pia pelo dil3"io) e 1ua0do a aca pou$ou e! ci!a do$ !o0*e$ de Aaa*e) o pa*iaca e $ua 4a!+lia pudea! $ai !ai$ u!a "e# paa coloca$e e! *ea 4i!e e co0$*ui u! al*a co0$a,ado ao Deu$ "i"o e "edadeio7 Ga:a$ a e$$a 4a!+lia a lu# da Re"ela:-o p>de 4acil!e0*e aco!pa05a a$ *ibo$ di$pe$a$ 0a$ $ua$ "ia,e0$ ea0*e$ e e9*e0$a$ popocio0a0do=I5e$) pelo !e0o$) d;bil "i$= lu!be da "edade e e!i0do=a$ da i,0o?0cia ,o$$eia e e$*3pida 1ue de ou*a 4o!a *eia e0=
A E9i$*80cia de Deus
A a#-o 5u!a0a) $e! o au9+lio da Re"ela:-o) 6a!ai$ podeia ob*e $/lida$ e"id80cia$ da e9i$*80cia de Deu$7 A$ !ai$ li$o06eia$ *eoia$ do$ 5o!e0$ e! ela:-o ao 1ue a a#-o 5u!a0a $e o,ul5a de *e co0$e,uido a e$*e e$pei*o 0-o pa$$a! de !ea$ 5ip/*e$e$ e co06ec*ua$7 E! pe+odo al,u! da 5i$*/ia 5u!a0a 52 e9e!plo de 4il/$o4o 1ue !a0i4e$*a$$e a pe*e0$-o de *e ad1uiido a id;ia pi!i*i"a da e9i$*80cia de Deu$ po !eio de i0"e$*i,a:-o acio0al7 E! *odo$ o$ ca$o$ e! 1ue $e u$a acioc+0io de$*i0ado a de!o0$*a a e9i$*80cia de Deu$) 0-o ; po$$+"el c5e,a ao co05eci!e0*o do 4a*o co!o "edade oi,i0al) e $i! $i!ple$!e0*e co0$e,ue=$e 4o*alece e co04i!a "edade 62 co05ecida e ad!i*ida7
Se ad!i*+$$e!o$ 1ue o 5o!e! e$*i"e$$e colocado e! u!a $i*ua:-o *-o ab$olu*a!e0*e pi"ada da lu# da Re"ela:-o 1ue 4ica$$e $e! a id;ia de Deu$) $eia di4+cil ad!i*i 1ue ele *i"e$$e capa cidade de) po $i $/) a*a";$ do acioc+0io) c5e,a < co0clu$-o da Ne05u!a e9i$*80cia do 1ue l5e ea I0"e$*i,a:-o *o*al!e0*e de$co05ecido7
acio0al *e! $ido Capa# de po"a cie0*i4ica!e0*e a e9i$*80cia de Deu$7
Ne$$a$ co0di:e$ ele a0daia <$ apalpadela$ 0o !eio da$ !ai$ de0$a$ *e"a$) $e! adia0*a 0e! $e1ue u! pa$$o 0a a1ui$i:-o do co05eci !e0*o da e9i$*80cia ou da 0a*ue#a do Ciado) co0$e"a0do=$e 0e$$a i,0o?0cia a*; 1ue *o!ba$$e !o*o co!o a$ be$*a$ 1ue peece!7 E0*e*a0*o) ; e"ide0*e) < "i$*a do 1ue a4i!a! a$ E$ci*ua$) 1ue odeado$ co!o 0o$ e0co0*a!o$ pela lu# da Re"ela:-o e! *odo o $eu e$ple0do) ou !e$!o co!o e! ,eal aco0*ece co! a$ 0a:e$ pa,-$ ape0a$ au9iliada$ pelo "i$lu!be da *adi:-o) pode!o$ "e 0a$ oba$ da 0a*ue#a a*a";$ da$ 0o$$a$ 4aculdade$ acio0ai$ 0o !u0do 1ue 0o$ odeia) 0u!eo$a$ po"a$ 1ue de!o0$*a! a e9i$*80cia de Deu$7
AS TRÊS FONTES DAS PROVAS DA EXISTÊNCIA DE DEUS Ac5a!=$e po"a$ da e9i$*80cia de Deu$ 0a$ $e= ,ui0*e$ 4o0*e$ 7 No 4a*o de $e e$*a a ce0:a u0i"e$al e0*e a$ 0a:e$ da *ea) E$*a!o$ odeado$ 7 Na$ oba$ da Na*ue#a)
de po"a$ 1ue
Na$ E$ci*ua$ Sa,ada$7 co04i!a! a Pi!eia!e0*e de!o0$*a!o$ e9i$*80cia de Deu$7 a e9i$*80cia de Deu$ co0$idea0do a u0i"e$alidade De$*a ce0:a e0*e a$ 0a:e$ da *ea7 De$de ;poca$ e!o*a$ *8!=$e e0co0*ado po"a$ da e9i$*80cia de Deu$7 N-o 52 $;culo *-o a0*i,o 0e! pa+$ *-o lo0,+01uo 0e! po"o *-o b2bao 1ue 0-o ape$e0*e! *e$*e!u05o$ de $ua ce0:a 0a e9i$*80cia de Deu$7 ua0do a$ H2,uia$ de Ro!aH pe0e*aa! 0a !aio pa*e do !u0do po"oado) e! pa*e al,u!a e0co0*a! o a*e+$!o7 Pelo co0*2io) a ,a0de "aiedade de deu$e$ 1ue 4oa! $e0do le"ado$ paa Ro!a) e cu6o 03!eo 4oi au!e0*a0do ap/$ a$ "i*/ia$ co0$e,uida$ pela$ a!a$ o!a0a$) de!o0$*a"a 1ue 0-o 5a"ia 0a:-o $e! a ce0:a e! u! deu$7 E depoi$ 1ue 4oa! de$cobe*a$ 0o"a$
e,ie$ do !u0do) o$ po"o$ de$$a$ e,ie$) $e6a 1ual *e05a $ido a di"e,80cia 0o$ co$*u!e$ e 0o$ cul*o$) *odo$ e"elaa! a ob$e"?0cia de cei!>0ia$ eli,io$a$ de al,u!a e$p;cie) e o eco05eci !e0*o da e9i$*80cia de ao !e0o$ u!aual di"i0dade do po*a0*o) "edadeioa *eia ou $ido) Deu$7 Me$!o 0a$ e,ie$ oi,e! de$$e$ po"o$ 0a Di=
!ai$ a0*i,a$ e a*a$ada$ da *ea) 0u0ca 4oa! e0co0*ado$ po"o$ a*eu$7
"i0dade O !u0do a0*i,o ea co!po$*o de 0a:e$ 1ue di= "e,ia! *o*al!e0*e 0a 5i$*/ia e 0a +0dole) 0o$ u$o$ e co$*u!e$) $epaada$ u!a$ da$ ou*a$ po !o0*a05a$ e po !ae$) pela$ aeia$ ade0*e$ e pela$ 0e"e$ da$ !o0*a05a$) e $e! co!u0ica:-o e0*e $i dua0*e $;culo$7 Po;!) *oda$ $e!pe co0codaa! 0a ce0:a da e9i$*80cia de u! Pode Supe!o e co0*olado de *udo7
Co!o $e e9plica e$*a 5a!o0ia 0a$ ce0:a$ Ve!o$) ; "edade) !ui*a di"e$idade) *a0*o 0o 03!eo co!o 0o ca2*e da$ di"i0dade$ adoada$ 0o !u0do pa,-o7 Al,u!a$ 0a:e$ pe$*a! cul*o a u! $/ Deu$ Supe!o) ao pa$$o 1ue ou*a$ ele"a! a !il5ae$ o 03!eo do$ $eu$ deu$e$) epa*i0do e0*e o$ di"e$o$ !e!bo$ de$$a 0u!eo$a 4a!+lia a die:-o Q do u0i"e$o) !a$ e!
,eal eco05ece0do a $upe!acia de U! $obe *odo$ o$ de!ai$) 1ue a1uele $e i0*i*ule Jeo"2) J3pi*e ou Tup-7 E0*e*a0*o) 0e$*e e0o!e a!o0*oado de i0 coe80cia$ co0*adi*/ia$ e ab= $udo$ 1ue $e 0o*a! 0a !i*olo,ia pa,- e 0o cul*o id/la*a) 52 5a!o0ia e! ela:-o a u! po0*o E! 1ue a$pec*o o$ *odo$ co0coda! 0a e9i$*80cia de 4al$o$ deu$e$ u0i"e$o7 u! ou !ai$ deu$e$ 1ue dii,e! o$ po"a! a e9i$*80cia Todo$ o$ 5o!e0$ (co! al de$*i0o$ do ,u!a$ e9ce:e$. c8e! 0a do "edadeio Deu$ e9i$*80cia de al,u! Se $upeio a ele$) a 1ue! $-o *e!e0*e$ e e"ee0*e$7 O 4a*o de $e e$*a ce0:a *-o ,eal ; e! $i !e$!a u! a,u!e0*o podeo$o e! 4a"o da "edade dela7 Seia !ui*o e$*a05o 1ue a a:a 5u!a0a 4o$$e u0?0i!e e! !a0*e=$e ce0do e! u!a 4al$idade7 O 03!eo de deu$e$ 4al$o$ 0o !u0do o4eece po $i $/ u!a po"a 4o*e a 4a"o da e9i$*80cia de u! Deu$ "edadeio) do !e$!o !odo e! 1ue !oeda$ 4al$i4icada$ *e$*e!u05a! $obe a e9i$*80cia de u!a !oeda "edadeia7 Co!o $eia i!po$$+"el a 4al$i4ica:-o de u!a !oeda 1ue 6a!ai$ *i"e$=
$e e9i$*ido) da !e$!a 4o!a a idola*ia $eia coi$a i!po$$+"el $e 0-o e9i$*e u! Deu$ "edadeio7 A 30ica $olu:-o de$*a 1ue$*-o e$*2 0a ad!i$ $-o de 1ue *oda$ a$ 0a:e$ *i"ea! pi!i*i"a!e0*e u!a oi,e! co!u!) e a0*e$ da $ua di$pe$-o po$$u+a! u! $i$*e!a de dou*i0a e cul*o eli,io$o) *adi:-o Me$!o 0a$ 0a:e$ de 1ue 0u0ca $e e$1uecea! *o= poli*e+$*a$) e9i$*e a *al!e0*e dua0*e *oda$ a$ $ua$ ce0:a e! u! Se e9*e0$a$ e polo0,ada$ Supe!o) !aio 1ue pee,i0a:e$7 Po;!) ai0da o$ de!ai$7 4al*a2 e9plica a oi,e! de$$a *adi:-o7 De o0de po"iea! e$$e$ co05eci!e0*o$ eli,io$o$) e$$a id;ia da e9i$*80cia de u! Deu$ po"ide0cial e co0*olado de *udo Se ad!i*i!o$ 1ue Deu$ e"elou=$e pi!i*i"a!e0*e ao 5o!e! 4ica de$de lo,o e$ol"ido o poble!a7 Po;!) $e 0e,a!o$ e$$a popo$i:-o "a,ae!o$ paa $e!pe 0o !eio de i0ce*e#a$ e co06ec*ua$7 De$*a 4o!a col5e!o$ da$ po"a$ 1ue "8! do$ *e$*e!u05o$ da$ 0a:e$ da a0*i,uidade u!a 4o*e co0"ic:-o a 4a"o da e9i$*80cia de Deu$7 Se o a*eu di$$e 1ue o 5o!e! 0a*ual!e0*e 0-o *e! id;ia al,u!a a e$pei*o da e9i$*80cia de
u! Se Supeio) e 1ue e$*a id;ia 4oi u!a i0"e0:-o e0*-o co!o e9plica o 4a*o de di4ee0*e$ *ibo$ e 0a:e$ *-o a0*i,a$ e co!ple*a!e0*e $epaada$ u!a$ da$ ou*a$ *ee! c5e,ado *-o u0i"e$al!e0*e < co0clu$-o de 1ue 52 u! Se Supeio ao Na:e$ a0*i,a$ e 5o!e!) e 1ue e$$e $e dii,e o $epaada$ u!a$ da$ U0i"e$o E$$a co0clu$-o u0i= ou*a$ c5e,aa! < "e$al ; u!a po"a 4o*+$$i!a a 4a"o da e9i$*80cia de$$e Se !e$!a co0clu$-o de Supe!o7 1ue e9i$*e u! Se Po $i $/ o 5o!e! $eia i0= Supe!o7 capa# de cia de0*o de $i a id;ia claa da e9i$*80cia de Deu$7 Po*a0*o) o 4a*o de a 5u!a0idade *e u0i= "e$al!e0*e a id;ia da e9i$*80cia de u! Se Supeio po"a co0clu$i"a!e0*e 1ue o $e 5u!a0o ecebeu e$*a id;ia die*a!e0*e de$$e Se Supeio) e po i$*o e$$e Se e9i$*e7 Co0$idee!o$ a $e,ui a$ po"a$ da e9i$*80cia de Deu$ 0a$ oba$ da Na*ue#a7 De$*a 4o0*e pode!o$ *ia co0clu$e$ 1ue e4u*a! o$ a*a1ue$ da i0cedulidade e do a*e+$!o7 HO$ c;u$ pocla!a! a ,l/ia de Deu$ e o 4i!a!e0*o a0u0cia a$ oba$ da$ $ua$ !-o$H (SI %'7%. HPo1ue a$ $ua$ coi$a$ i0"i$+"ei$) *a0*o o $eu e*e0o pode) co!o a $ua di"i0dade) $e e0*e0de!)
e claa!e0*e $e "8e! pela$ cia*ua$ de$de a cia:-o do !u0doH (R! %7.7 E!boa !ui*a$ da$ "edade$ e9po$*a$ pela Re"ela:-o $e6a! de!a$iada!e0*e po4u0da$ paa co!pee0$-o da $abedoia 5u!a0a) 0ada do 1ue e$*2 0a F+blia co0*adi# Ao cia o u0i"e$o) o$ pi0c+pio$ da "edadeia 4ilo$o4ia Deu$ i!pi!iu 0ele ou da a#-o e$claecida7 De0*o da a$*o$ $u4icie0*e$ ci80cia *eol/,ica 0-o 52 ou*o a!o paa co!po"a Sua 1ue !ai$ *e05a ocupado a a*e0:-o existência do$ *e/lo,o$ do 1ue a1uele 1ue *a*a da de!o0$*a:-o da e9i$*80cia de Deu$7 De$*e a$$u0*o *8! la,a!e0*e *a*ado !ui*o$ do$ *e/lo,o$ !ai$ dou*o$7 E *-o $a*i$4a*/io ; o acioc+0io 1ue ele$ e!pe,a!) 1ue a1uele 1ue e9a!i0a a !il;$i!a pa*e do 1ue *e! $ido e$ci*o $obe o a$$u0*o e ai0da declaa=$e a*eu 0-o $e2 di,0o de $e c5a!ado de cia*ua acio0al7 A Pala"a i0$piada declaa 1ue Hdi$$e o 0;$cio 0o $eu coa:-o N-o 52 Deu$H7 de 4a*o 0;$cio a1uele 1ue depoi$ de co0*e!pla o !u0do !a*eial ao $eu edo) 0e,a 1ue ele $e6a podu*o de u!a I0*eli,80cia Supeio e co0*oladoa do
u0i"e$o7 N-o pode!o$ du"ida da 0o$$a e9i$*80cia 0e! da e9i$*80cia do !u0do ao 0o$$o edo7 Co0*e!ple!o$ o i!e0$o U0i"e$o7 De o0de "iea! a1uele$ e0o!e$ pla0e*a$ 1ue ,ia! co! ,a0de#a $ole0e De o0de "ie a! o$ ocea0o$ e co0*i0e0*e$ da *ea De o0de "iea! *odo$ o$ A$ !aa"il5a$ e $ee$ 1ue o$ 5abi*a! ,a0dio$iciade$ cio Todo e4ei*o de"e *e u!a cau$a u0i"e$o 6a!ai$ $u4icie0*e) e $e2 po$$+"el 1ue po$$a e9i$*i $e! cau$a oba *-o podeia! *e e$*upe0da Teia! $u,ido $u,ido po aca$o7 e$po0*a0ea!e0*e o U0i"e$o e *oda$ a$ !aa"il5a$ da Tea e do C;u Co0$idee!o$ a,oa a e9i$*80cia de Deu$ a pa*i do 4a*o da 0o$$a p/pia e9i$*80cia7 N/$ e9i$*i!o$7 De"e!o$ a 0o$$a e9i$*80cia a 0o$$o$ pai$) e$*e$ de"e!=0a ao$ $eu$) e a$$i! e= *oa*i"a!e0*e7 Ou a a:a 5u!a0a ; e*e0a) ou a cadeia da 1ual pai$ e 4il5o$ $-o elo$ *e!i0a e! 0o$$o$ pi!eio$ pai$7 N-o pode!o$ acedi*a 1ue a a:a 5u!a0a $e6a e*e0a) po1ue $eia $upo 1ue u! elo de$$a cadeia 4o$$e $u$*e0*ado po ou*o $obepo$*o) e e$*e ai0da po ou*o) e a$$i! po dia0*e) i04i0i*a !e0*e7 Te!o$) po*a0*o) 0ece$$idade de ad!i*i
a e9i$*80cia de u! pi!eio elo 4I9o 1ue $u$*e0*a *odo$ o$ ou*o$7 A$$i!) o e0cadea!e0*o le"a=0o$ a*; o pi!eio 5o!e!) po,e0i*o da a:a 5u!a0a) e a 0-o $e 1ue ele *e05a *iado a $ua e9i$*80 cia de $i !e$!o) ; 0ece$$2io pocua u!a cau$a de $ua Te!o$ de ad!i*i 1ue e9i$*80cia7 Co!o "eio ele a 5ou"e u! pi!eio e9i$*i
5o!e! e u!a !ul5e i0i cia0do a a:a 5u!a0a7 Ele$ *i"ea! u! Ciado7
O$ e"olucio0i$*a$ *8! 4ei*o !ui*o baul5o $obe a $upo$*a e"olu:-o do 5o!e! de al,u! ,e!e7 Ele *eia $ido de$e0"ol"ido de pe+odo e! pe+odo) e$ul*a0do pi!eio e! u! a0i!al 1ual1ue) e! $e,uida e! !acaco e 4I0al!e0*e e! 5o!e!7 De$de 1ue a *eoia de Dai0 $obe a oi,e! da$ e$p;cie$ deu $eu$ pi!eio$ pa$$o$) *e!=$e pocuado o$ elo$ i0*e!edi2io$ 1ue 4aia! a $upo$*a li,a:-o do 5o!e! co! o !acaco7 Ma$ a*; a,oa o po*o=5o!e!) o po*o=a0*5opo$ 0-o 4oi de$cobe*o7 N-o 52 e"id80cia de 1ue 1ual1ue e$p;cie *e05a e"olu+do po *a0$i:-o ,adual de al,u!a e$p;cie i04eio7 Pocua0do) po*a0*o) a oi,e! de 1ual1ue e$p;cie de "ida) c5e,a!o$) co!o 0o ca$o do 5o!e!) ao$ pi!eio$ i0di"+duo$ da e$p;cie7 ual ;) poi$) a cau$a da $ua e9i$*80cia
So!o$ le"ado$ a ce 0a e9i$*80cia de u!a Cau$a Pi!2ia) 0ece$$2ia e e9i$*e0*e e! $i !e$!a) e a 0-o $e 1ue ado*e!o$ a *eoia da e"olu:-o) *e!o$ 0ece$$aia!e0*e de pocua e$*a cau$a 0-o 0a !a*;ia) !a$ 4oa dela7
Tudo o 1ue e9i$*e Vi$*o 1ue e9i$*i!o$) e 1ue 0-o e1ue a e9i$*80cia $o!o$ a cau$a pi!2ia da 0o$$a de u!a Cau$a e9i$*80cia) 0e! o$ 0o$$o$ Pi!2ia a0*eio a pi!eio$ pai$ podia! *e *udo7 E$$a Cau$a oi,i0ado a $i !e$!o$) e "i$*o 1ue Deu$7 a *eoia da e"olu:-o pe$$upe u! ,e!e ciado) e 1ue e$*e ,e!e pe$$upe u! Ci ado) e "i$*o $e i!po$$+"el 1ue a !a*;ia oi,i0a$$e o !o"i!e0*o) dia0*e di$$o co0clu+!o$
7
7 7
ue a Cau$a Pi!2ia do !o"i!e0*o Ciado de"e $e u!a !e0*e i0depe0de0*e e aci!a da !a*;ia ue 0o$$a e9i$*80cia ; oba de$$a !e0*e i0= depe0de0*e Co!o $eia coi$a i!po$$+"el 1ue e$$a !e0*e a,i$$e $e! 1ue pi!eia!e0*e e9i$*i$$e) lo,o "e!o$ a e9i$*80cia de Deu$ de!o$*ada co!o a Cau$a Pi!2ia de 0o$$a p/pia e9i$*80cia7
A e9i$*80cia de Deu$ ; po"ada pela e9i$*80cia do !u0do e da$ coi$a$ 1ue $e "8e! ao 0o$$o edo7 O !u0do *e"e u! pi0c+pio7 De o0de ele "eio Ciou=$e a $i !e$!o O$ 1ue 0-o ad!i*e! 0ada al;! do !u0do $-o 4o:ado$ a ce 1ue o Co!o o !u0do 0-o !u0do au*o ciou $e7 Ma$ o0de $e au*ociou e$*2 e$$e pode Ciado Toda$ a$ *oda$ a$ 4o:a$ 1ue 4o:a$ 1ue 0/$ co05ece!o$ $-o 0/$ co05ece!o$ li!i*ada$7 Ne05u!a dela$ podia $-o li!i*ada$) a $e ciadoa7 N-o $eia e$$e pode e9i$*80cia de Deu$ o e$ul*ado da $o!a de *oda$ e$ ; 0ece$$2iaW *a$ 4o:a$ Ma$ u!a $o!a de ,a0de#a 4i0i*a 0-o d2 0u0ca $e0-o u!a ,a0de#a 4i0i*a7 Cada 4o:a da 0a*ue#a depe0de de *oda$ a$ ou*a$ $ua $o!a 0-o podeia co0$*i*ui u!a 4o:a i0depe0de0*e7 Toda$ a$ cau$a$ $-o cau$a$ $ecu0d2ia$ $ua $o!a 0-o pode $e cau$a pi!2ia7 Lo,o) ; peci$o ad!i*i aci!a de$*e !u0do de $ee$) de 4o:a$ e de coi$a$ 4i0i*a$ u! pode) u!a cau$a $upe!a) 3l*i!a e ab$olu*a) pela 1ual e$*e !u0do 4i0i*o 4oi ciado7 O 1ue bu$ca!o$ al;! do !u0do) o 1ue o !u0do 0o$ 4a# pe$$e0*i ; Deu$) o Deu$ pe$$oal) o Pode pe$$oal 1ue co0$e"a o !u0do7
HEu *e05o i0*eo,ado a *eaH) di# A,o$*i05o) 0u!a pa$$a,e! ad!i2"el de $ua$ Co04i$$e$) e ela e$po0deu=!e Eu 0-o $ou *eu Deu$) e *udo 1ue $e ac5a 0ela !e e$po0deu da !e$!a 4o!a7 I0*eo,uei o !a e $eu$ abi$ !o$ e *udo o 1ue 0ele$ "i"e) e *oda$ e$$a$ cia*ua$ e$po0dea! N-o $o!o$ *eu Deu$) pocua !ai$ Tudo o 1ue 52 0a aci!a7 I0*eo,uei o "e0*o 1ue *ea e 0o$ c;u$ pa$$a e a a*!o$4ea co! *odo$ o$ a0u0cia a e9i$*80cia $eu$ 5abi*a0*e$) e a e$po$*a 4oi de Deu$7 N-o $o!o$ Deu$7 I0*eo,uei o$ c;u$) o $ol) a lua e a$ e$*ela$) e *odo$ e$po0dea! N-o $o!o$ o Deu$ 1ue pocua$7 E0*-o eu di$$e aI *udo o 1ue !e odea"a Voc8$ di#e! 1ue 0-o $-o !eu Deu$ poi$ be! E0*-o di,a!=!e al,u!a coi$a $obe ele7 E *oda$ a$ coi$a$ e9cla!aa! a u!a $/ "o# Ele 0o$ ciouH Tudo 1ue e9i$*e 0o !u0do 0o$ a0u0cia claa!e0*e o Deu$ Ciado7 Po1ue *oda$ a$ coi$a$ 1ue $e "8e! e! al,u! !o!e0*o co!e:aa! a e9i$*i7 Oa) ou ela$ ciaa!=$e a $i !e$!a$) ou *i"ea! e9i$*80cia po u! !eo aca$o) ou e0*-o 4oa! ciada$ po u! ou*o Se7 Cia=$e a $i !e$!o ; u!a co0*adi:-o) po1ue pe$$upe 1ue u! $e pode a,i a0*e$ de e9i$=
Ma0ual P2*ico de Teolo,ia
*i) OU 1ue u! e4ei*o ; a $ua p/pia cau$a7 O 4a*o de $e e$ce"e !a*;ia co! M !ai3$culo e di#e 1ue ela ; Deu$ 0-o e!o"e di4iculdade al,u!a) e $i! cia !ui*a$7
Nada ciou a $i !e$!o) e 0ada $u,iu po aca$o7 N-o 52 co!o 0e,a 1ue *udo apo0*a paa a e9i$*80cia de Deu$7
Se ciado pelo aca$o ; u! ab$udo7 Di#e 1ue u!a coi$a e9i$*e e 1ue 0-o 5ou"e 0e05u!a cau$a paa $ua e9i$*80cia ; u! ab$udo !aio ai0da7
E04i! o a*eu) paa co0$e"a= $e a*eu *e! de acedi*a e! !il a0o!alia$ 1ue ele 0-o pode co0cilia co! a a#-o7 Te! de acei*a co0*adi:e$ e i!po$$ibilidade$ i0u!e2"ei$ e *udo i$*o paa 1ue ele po$$a e$capa da$ co0clu$e$ 0a*uai$ e "edadeia$ da $ua p/pia a#-o) paa 1ue ele po$$a 4ec5a o$ $eu$ ol5o$ co0*a a lu# 1ue bil5a e! *odo lu,a ao $eu edo) de $a*;li*e$ e pla0e*a$) de $/i$ e $i$*e!a$) pocla!a0do a e9i$*80cia e a ,l/ia de Deu$7 Po;!) o a*eu pe4ee 4ec5a o$ ol5o$ e *apa o$ ou"ido$ co0*a a$ "o#e$ 1ue a1ui e ali le"a0*a!=$e 0a !3$ica 5a!o0io$a da 0a*ue#a) 0o $u$$uo do$ i0$e*o$) 0o *i0ado do$ p2$$ao$) 0o !u!3io da$ 2,ua$ coe0*e$) 0o u,ido !edo05o do !a) do$ *o"e$ e *e!pe$*ade$) e 0o$ !il5ae$ e
A E9i$*80cia de Deu$
!il5ae$ de $o0$ a*iculado$ de $ua$ cia*ua$ i0= *eli,e0*e$ di#e0do claa!e0*e = 2 u! Deu$ 1ue ciou *oda$ e$*a$ coi$a$7 A Sabedoia 1ue $e ob$e"a 0a ode! e o,a0i#a:-o da 0a*ue#a ; !ai$ u!a po"a da e9i$*80cia de o a*e+$!o a4i!a Deu$7 O$ de$+,0io$ de Deu$) 1ue 1ue a 0a*ue#a pode! $e "i$*o$ 0a co0$*i*ui= e9clui a id;ia da e9i$*80cia de Deu$7 :-o0a 5a!o0ia e 0o ,o"e0o do Ma$ a 0a*ue#a u0i"e$o "i$+"el) po"a! a e9i$*80cia de Deu$7 A$ e"id80cia$ pocla!a 1ue 0-o7 de$*e de$+,0io $-o /b"ia$ de!ai$ paa $ee! 0e,ada$7 De$+,0io (1ue $i,0i4ica pop/$i*o) i0*e0:-o. i!plica e! u! de$i,0ado e9i$*i a0*e$ da coi$a de$i,0ada7 O a*e+$!o de$*e $;culo ba$eia=$e pi0cipal!e0*e 0a ab$uda pe$u0:-o de 1ue a 0a*ue#a e9clui dela a id;ia da e9i$*80cia de Deu$7 Po;!) 0-o 52 co0"ic:-o !ai$ claa do 1ue a $e,ui0*e = ue a i0*eli,e0*e die:-o 1ue $e !a0i4e$*a po *oda pa*e i0dica a pe$e0:a de u!a !e0*e Supeio) e 1ue a *udo co0*ola7 Se u! 02u4a,o c5e,a$$e a u!a il5a e de$cobi$$e i!pe$$a 0a aeia u!a 4i,ua ,eo!;*ica) co0cluiia 1ue a il5a ; 5abi*ada7 E $e de u!a
e"id80cia *-o i0$i,0i4ica0*e co!o u!a 4i,ua ,eo!;*ica de$e05ada 0a aeia) u!a pe$$oa c5e,a$$e < co0clu$-o de 1ue a il5a ; 5abi*ada) !ui*o !ai$ a ode! e a 5a!o0ia pe4ei*a$ 1ue $-o "i$ *a$ 0o$ ,a0de$ $i$*e!a$ $olae$ do U0i"e$o) !o$*a! 1ue ele$ $-o A ,a0dio$a 5a!o0ia dii,ido$ po u! Se i0 *eli,e0 *e7
1ue e9i$*e e0*e o$ pla0e*a$ e o$ $i$*e!a$ do u0i"e$o po"a a e9i$*80cia de Deu$7
Co0*a=$e 1ue o ,a0de a$= *>0o!o Xic5e *i05a u! a!i,o 1ue 0e,a"a a e9i$*80cia de Deu$7 Ce*a "e# Xic5e u$ou o $e,ui0*e !;*odo paa co0"e0ce o a!i,o de 1ue ele e$*a"a eado co0$e,uiu u! belo ,lobo co! a e= pe$e0*a:-o do$ c;u$ e$*elado$) e o colocou e! u! ca0*o da $ala o0de 5a"ia de a*ai a a*e0:-o do a!i,o7 ua0do e$*e e0*ou 0a $ala) i!edia*a!e0*e pe,u0*ou de o0de "iea a1uele ,lobo e 1ue! o 4i#ea7 HN-o "eio de lu,a 0e05u! 0e! 0i0,u;! o 4e# ele "eio paa a1ui po !eo aca$oH7 O a!i,o de Xic5e e$po0deu 1ue a1uilo ea *o*al!e0*e i!po$$+"el) e 1ue ce*a!e0*e Xic5e e$*a"a #o!ba0do dele7 E0*e*a0*o Xic5e) pe= $i$*i0do e! $ua a4i!a:-o) apo"ei*ou a oca$i-o paa a,u!e0*a co! o $eu a!i,o $obe $eu$ pi0c+pio$ a*e+$*a$) e di$$e=l5e HVoc8 0-o acedi=
*a 1ue e$*e pe1ue0o ,lobo *e05a $u,ido a1ui po !eo Te!o$) po*a0*o)a4i!a *-o=$o 1ue o$ i03!eo$ $/i$ e aca$o) 0o e0*a0*o !e0*e 1ue abi e$$eo$ ,lobo ol5o$; u!a i0$i,0i4ica0*e pla0e*a$) do$ 1uai$ epe$e0*a:-o) *e05a! $u,ido 0o u0i <,a0de#a) < 5a!o0ia) < ode!) < bele#apoe aca$o < pe4ei:-o da$ oba$ de "e$o Deu$ 1ue 0o$ ceca!) Se o a*eu co0$idea e "ee!o$ po *oda pa*e !a a*e0*a!e0*e co!o 0i4e$*a:e$ da e9i$*80cia de Deu$7 ; !aa"il5o$o o A!i,o lei*o co0$idee a ad!i2"el adap*a:-o da$ coi$a$ 4u0cio0a!e0*o do u!a$ <$ ou*a$ o$ ,a0dio$o$ e $eu p/pio copo) 5a!o0io$o$ !o"i!e0*o$ do$ dei9a2 de $e a*eu7 podeo$o$ copo$ cele$*e$ a pe= +cia e $abedoia !a0i4e$*ada$ 0a co0$*i*ui:-o de *odo$ o$ $ee$ o,?0ico$7 Co0$idee o !eca0i$!odo $eu p/pio copo "e6a de 1ue !odo $ubli!e e *-o !aa"il5o$o "oc8 4oi 4o!ado pe0$e 0a u0i-o !i$*eio$a 1ue e9i$*e e0*e e$*a ca$a de bao e o $eu !oado i!o*al) e du"ide) $e 4o capa#) da e9i$*80cia de Deu$7 Co0clu+!o$) poi$) 1ue a$ oba$ da 0a*ue#a de!o0$*a! podeo$a e i0e,a"el!e0*e a e9i$*80cia de u! Deu$ de$i,0ado e Ciado de *oda$ a$ coi$a$7
Ma0ual P2*ico de Teolo,ia
A E9i$*80cia de Deus
Co0$idee!o$) a,oa) a$ e"id80cia$ e$ci*u+$*ica$ a:-o e *oda$ a$ coi$a$ e de u! $/ 4e# *oda a ,ea:-o da e9i$*80cia de Deu$7 "edade 1ue e$*a do$ 1ualidade 5o!e0$ paa de 5abi*a $obe *oda a 4ace da *ea) de*e!i0a0do e"id80cia $/ *e! "alo paa a1uele$ 1ue eco05ece!o$a*e!po$ 62 da0*e$ ode0ado$ e o$ li!i*e$ da $ua 5abi*a:-oZ777[ po1ue 0ele "i"e!o$) e 0o$ "edade da Re"ela:-o7 !o"e!o$ e e9i$*i!o$H (A* %\7=&.7 O Li"o Sa,ado abe=$e co! a $e,ui0*e declaa:-o Ma0ual HNo P2*ico de Teolo,ia 1ue a F+blia pi0c+pio ciou Deu$Po*a0*o) o$ c;u$ e!e$!o a A Pala"a de Deu$ e! a*oda$ a$ p2,i0a 0a$ 1uai$0-o $e e,i$*a! $eu$ a*o$4o!al da a4i!a:-o pocla!a *eaH (G0l7l.) e 0o li"o4a:a de Sal!o$ Co!o a F+blia po"a e$*upe0do$7 Seco0*i0ua ob$e"a!o$ a 0a*ue#a "ee!o$ e! e9i$*80cia de Deu$) ai0da a$$i! 0o !e$!o *o! HO$ c;u$ e9i$*80cia e a cada 0u"e!) e!e0$i0a=$e cada i0$e*o cada de u! e9au$*i"a!e0*e a e$$ae e! "edade ,a0de#acada do 4ol5a) e!!a0i e9i$*80cia de Deu$7 e$*ela 1ue a !-o di"i= !odo !ui*o !ai$ apopiado7 A Ciado7 4e$*a! a0a ,l/ia depoDeu$ eDao !e$!a pa$$ou ele$7 F+blia) ao a0u0cia 1ue Deu$ ciou 4i!a!e0*o a0u0cia a$ oba$ da$ 4o!a) aoo$ pecoe!o$ a$ p2,i0a$ e! ci!a c;u$ e o 4i!a!e0*o (SI %'7%.7 HSabei 1ue o o !aio de *odo$$ua$ !-o$H $a,ada$) co0$*a*a e! depode!o$ 0/$) o$ a$*o$ e o !e0o Se05o ;*oda Deu$0aa:-o da Cia:-o) e! co! o $ol) a lua e a$ e$*ela$ 1ue a0u0cia! a $abedoia) de *odo$ o$ $ee$ 4oi ele e 0-o 0/$) 1ue 0o$ 4e# po"o $eu e o"el5a$ do $eu Di"i= *odo$ o$ a*o$ da Po"id80cia o pode e a ,l/ia do $eu Au*o a 0a*ue#a e! *oda a $ua "i"o$ (SI *e$*e!u05a! pa$*oH %7Q.7 Hue! !ediu co! o $eu pu05o a$ 0a) e! cada i0*e"e0:-o do e! *udo a bele#a) a 5a!o0ia e a e9*e0$-o) e9ibi0do a e9i$*80cia de 2,ua$) e *o!ou a !edida do$ c;u$ ao$ pal!o$) e ecol5eu u*ilidade ae e9i$*80cia e! $ua di"e$idade !aa"il5o$a e Pode Di"i0o) e! cada Deu$7 e! u!a !edida o p/ da *ea) e pe$ou o$ !o0*e$ e o$ e9*e0$-o ili!i*ada a F+blia) ao a*ibui *oda$ e$*a$ di$pe0$a:-o da ,a:a e da ou*eio$ e! bala0:a$(l$ 7%.7O coi$a$ Se05o) o 1ue Mi$eic/dia de ,a0de$ Deu$) a e !i$*eio$a$ co!o $e0do oba$ da$ !-o$ e$*e0de o c;u) e 1ue 4u0da a *ea) e 1uede 4o!a o e$p+i*o Deu$) de!o0$*a e04a*ica!e0*e a e9i$*80cia da Podeo$+$$i!a e9i$*80cia do Ga0de HEu SouH) o Deu$ do 5o!e! de0*o deleH (Yc %7%. HO ,a0de Deu$ 1ue 4e#Pi!2ia o Cau$a 1ue ea a0*e$ de *oda$ a$ coi$a$) e po 1ue! *oda$ de a$ *oda$ e$*a$ coi$a$7 !u0do e *udo 1ue 0ele 52 $e0do Se05o do c;u e da *e= coi$a$ $ub$i$*e!7 Co!o o$ c;u$ pode! declaa a ,l/ia de Deu$ $e! a) 0-o 5abi*a e! *e!plo$ 4ei*o$ po !-o$ de 5o!e0$7 de!o0$*a ao !e$!o *e!po a e9i$*80cia dele Se a Ne! *a!pouco ; $e"ido po !-o$ de 5o!e0$) co!o 1ue 0a*ue#a e! *oda$ a$ $ua$ oba$ co04i!a a e9i$*80cia de 0ece$$i*a0do de al,u!a coi$a poi$ ele !e$!o ; 1ue! d2 Deu$) a F+blia o 4a# *a!b;! a *odo$ a "ida) a e$pi=