QUADRO DAS PRINCIPAIS TEORIAS CRIMINOLÓGICAS (Adaptado de Cullen e Agnew, Agnew, 2006, p. 5-8, por Trindade, J.):
Teoria de Base
C!ssica
Positi"ista
Socioo#is$o cri$ina
Tra%os Indi"id&ais
Principais
Beccaria, !!", 200#
o%/ro'o, 8!5, 200
erri, !05, 2006
;luec< e ;luec<, =owe, 2002, 2006> Ca'pi, ?oitt, !!", 2002 e outro'.
'atores (a$iiares
Idéia Centra
Representantes
$ cri%e & u%a e'cola lire e acontece *uando, deido + au'ncia de punio, o' /ene1cio' 'o %aiore' *ue o' cu'to'. $ o%e o%e% % 3na'c 3na'ce4 e4 deli delin* n*e ent ntee e e't e't deter%inado por cau'a' e caracter1'tica' %oro-i'iol7gica'. $ o%e o%e% % no no na'c na'ce, e, %a' %a' 3tor 3torna na-' -'e4 e4 delin*ente. $' atore' do %eio (%e' (%e'o ol7g l7gico' ico' ou ecol ecol7 7gico gico') ') 'o 'o a principal cau'a da cri%inalidade. 39e nu%a rua e'cura 'e co%ete %ai' cri%e' do *ue nu%a rua clara, /a'tar ilu%in-la e i''o 'er %ai' eica do *ue con'truir %a'%orra'4.
$' cri%ino'o' diere% de no cri%ino'o' por u%a '&rie de trao' /iol7gico' e p'icol7gico', *ue condue% ao cri%e *uando interage% co% o a%/iente 'ocial.
;luec
A delin*ncia & u% en%eno %ult %ultia iato tori rial al no *ual *ual a a%1l a%1lia ia & u%a u%a arrington, !#", ari ari el el de de't de'ta* a*ue ue.. A auto autori rida dade de !!@, !!5, !!8, parental l/il, alta de 'uperi'o 2000, 2002, 2006, parental, e'tilo per%i''io ( permissive permissive 2008. parent ) ou autoritrio (authoritarian parent ), ), di'cip di'ciplin linaa e igil igilnci nciaa a%ili a%iliar ar Ac
www.sbpj.org
Andoli, !82, !8@, !88, !!6 atlawic<, !!#, 2008
delin*ncia e para a cri%inalidade 'eera.
?inucin, !88 Dincu'-Eare, !8#
Desor#ani)a%*o Socia +Escoa de C,ica#o-
9aw e ?ac
Co%unidade' de'organiada' gera% cri%inalidade na %edida e% *ue o' controle' 'ociai' inor%ai' raca''a% e a cultura delin*ente e%erge. alta eiccia coletia para lutar contra o cri%e e a de'orde%. A delin*ncia & %ai' eleada na' cidade' deido + de'organiao do tecido 'ocial. $ cri%e & u% co%porta%ento aprendido. Gnteragir co% pare' anti-'ociai' & a %aior
9uterland, !"!
Associa%*o Di(erencia e
9uterland e Cre''eF, !#0>
Aprendi)a#e$ Socia olgang e erracutti, 2006.
cau'a
do
cri%e.
$
co%porta%ento
cri%ino'o 'er repetido e 'e tornar crnico eIi'te
pelo u%a
reora%ento. 'u/cultura
Huando
delin*ente,
%uito' indi1duo' pode% aprender a co%eter cri%e' e a' taIa' de iolncia, ne''a' rea', 'e torna% %uito alta'.
?erton (!"8)
Ano$ia
Metas e $eios
Au'ncia de nor%a' ou regra' raca' gera alta de coe'o 'ocial e prooca% alta'
Eur<ei% (8!#)
taIa' de cri%inalidade.
Coen, !55
A 'ociedade e'ta/elece %eta' para todo'
Cloward e $lin, !60, 2006>
('uce''o, ri*uea, status, poder), %a' no di'tri/ui o' %eio' igualitaria%ente. Cria-
www.sbpj.org
'e, ento, u%a dea'age% entre %eta' e Agnew, 2006>
%eio', e o cri%e & u%a or%a inade*uada de 'uperar e''a dierena. A principal cau'a do cri%e & a alta de controle. $' %ecani'%o' de controle interno' ou eIterno' raca''a% na 'ua
Controe
ir'ci e
uno
;ottred'on, !!0>
co%porta%ento
de
conteno
gerando
delin*ente.
o
K''e'
%ecani'%o' pode% ariar de acordo co% o conteIto i't7rico, 'ocial e geogrico. $ controle eica, por 'ua e, pode ini/ir ou aer o indi1duo de'i'tir da anti-'ocialidade per'i'tente.
Labeling .esti#$a
;o%an, !#", !#@, !80>
$'
indi1duo'
'e
e'ta/ilia%
no
oucault, !##, !82, !8@, 2000>
eti*uetado', deinido' e e'tig%atiado'
co%porta%ento anti-'ocial *uando 'o
pela' agncia' de poder, de'enolendo
aing, !5!>
u%a identidade cri%ino'a a partir de''a
aing e Cooper, !6@.
3%arca4.
Ba'aglia, !#6.
delito. A' in'tituiLe' totai' 'o agncia'
K''a
condio,
entretanto,
'o%ente 'eria lida a partir do 'egundo
de controle e eti*ueta%ento. A 'ociedade cri%in7gena gera o' delin*ente' e depoi' cria in'tituiLe' para to%ar conta dele'
(cultura
%ortiicao conta%inadora,
da
do
apre'entao, eu,
ruptura
eIpo'io da
relao
a/itual entre autor e 'eu' ato', 'i'te%a de
priil&gio',
www.sbpj.org
aMu'te'
'ecundrio',
'ituao an%ica, e cultura do interno). Baratta, !!!, 2002> Cirino do' 9anto', 2006> Bergalli, !!"> erraMoli, 2002, 2006>
Cr/tica
Fra ilo, !#2, !80> Caralo, 2002, 200#>
A' de'igualdade' cria% condiLe' *ue lea% ao delito de rua e + cri%inalidade organiada. $ capitali'%o e 'ua' or%a' 'elagen'
'o
unda%ental%ente
cri%inognica', por*ue gera% po/rea, inMu'tia, %eno' alia, e eIplorao do' %ai' raco'.
Andrade, 2002> Bati'ta, 2002> Naaroni, 200. $ cri%e & decorrncia da *ue/ra da %oralidade na 'ociedade e da tolerncia do 'i'te%a de Mu'tia repre''io. A
Conser"adora
il'on e Oelling,
'oluo
2006>
policia%ento inraLe' e''e'
para a
cri%inalidade
igoro'o
%enore', pe*ueno'
poi'
contra
inclui a'
controlando
co%porta%ento'
de'ruptio' 'e eita% o' delito' %aiore'.
Desen"o"i$enta .
?oitt, !!",
A cau'a do cri%e pode 'er encontrada no
Life-course-persistent 2000, 200, 2002, proce''o delinquency e
200", 2006>
de'enoli%ento
*ue
co%ea ante' do na'ci%ento e continua atra&' do ciclo ital. atore' indiiduai'
Adolescence limited delinquecy
de
r&cette e
interage% co% o' atore' 'ociai' e
www.sbpj.org
deter%ina% o in1cio, a durao, e a graidade da conduta delin*ente. A anti'ocialidade de in1cio precoce & preditia da delin*ncia per'i'tente ao longo da ida, en*uanto a de in1cio tardio & %ai' circun'tancial e pode 'er interro%pida *uando e''a' condiLe' de'aparece%. A Blanc, 2002
delin*ncia
pode
'er
li%itada
+
adole'cncia (reao con'iderada nor%al no %arco de u%a etapa do ciclo ital) ou per'i'tente
(patol7gica)
deido
+
interao de precoce de caracter1'tica' pe''oai' (pro/le%a' de te%pera%ento co% /a'e neurol7gica e gen&tica) e atore' do conteIto 'ocial e educatio.
Inte#racionista
Torn/errF, !!@,
A
cri%inalidade
&
u%a
condio
200@, 2006>
co%pleIa *ue 'e eIplica pelo controle, pela aprendiage% 'ocial, pelo' trao'
Cullen e Agnew, 2006.
indiiduai'. Toda' a' teoria' contri/ue% co% u%a parcela de eIplicao para o en%eno da cri%inalidade, e, Munta', torna% po''1el a concepo de u%a noa teoria *ue integre toda' a' outra', poi' a' cau'a' do cri%e 'o u%a 'e*ncia ao longo da ida. Huando a conduta de'iada aparece e% idade precoce, a%iliare',
interage% e
atore'
pe''oai',
'7cio-e'truturai',
*ue
de/ilita% a' relaLe' co% a a%1lia e co% a e'cola, aorecendo a a''ociao
www.sbpj.org
co% grupo' de iguai' inratore'. A' relaLe' interpe''oai' pode% 'e conerter nu%a onte de e'tre''e ou de ten'o ao no per%itir *ue o 'uMeito alcance 'ua' %eta' ('ituaLe' ader'a'
Rec&pera%*o da Ano$ia
ou *ue lea% + perda de algo alio'o). A Agnew, !!#
e'ta/ilidade ou a %udana da conduta anti-'ocial depende do te%pera%ento e do
entorno
'ocial,
'endo
*ue
o
adole'cente te% e'ca''a' condiLe' para enrentar 'ituaLe' conlitia', %a' a %aturidade aorece o aMu'ta%ento.
?odelo' Biol7gico'
Representante C!ssico
o%/ro'o (8!5)
Idéia Centra $ delin*ente nato
9and/ert, !6> ;rae', !68> it
Neo0c!ssico +#enética-
Cro%o''o%oP4 91ndro%e de Oinenleter (QPP).
Jaco/', !65 Cro%o''o%o 'uperaittio, =utter e ;iller, !#6, !!", !!8> rota-De''oa, !! Terani e ?ednic<, 2002
www.sbpj.org
ta%/&%
deno%inado
cro%o''o%o 3a''a''ino4.
Reurotran'%i''ore' BaiIo' n1ei' 'erotonina e alto' n1ei' de te'to'terona> ?oitt, !!", 2002, 2006> atore' ;en&tico': ilo' Nuc
Neo0c!ssico +#enéticaol%e', 2002, 200#> Ea%'io, !!@, 2006>
/iol7gico' de pai' co% Tran'torno de Conduta apre'enta% alto' n1ei' de concordncia (TC), %e'%o *uando adotado' ao na'ci%ento e criado' por pai' *ue no t% tran'torno.
Dater'on, !5@>
Neo0c!ssico +or#1nico-
9i'te%a 1%/ico ?aFer, !8#> Clec KF'enc<, !##, !8", !8#>
Neo0c!ssico +or#1nico-
arrington, !!8> 2000,
C7rteI rontal
200", 2006, 2008 HuaF, !6@ =aine, 2002, 200", 200@
Neo0c!ssico
odgin', 2002
+or#ano$enta e
www.sbpj.org
onte' pr& e peri-natai'
parenting -
Modeos Psicossociais Representante
Idéia Principa Co%porta%ento' anti'ociai' 'o e'ti%ulado'
Teoria Gera do Cri$e
ir'ci e ;ottred'on,
pelo' /ene1cio' ou gano'
!!0, 2006.
i%ediato' para 'eu' autore', a''ociado' ao
on'eca e 9i%Le', 2002.
/aiIo autocontrole e ao d&icit de 'ocialiao na a%1lia.
Pert&r2a%3es do "/nc&o
9pit, !6", !8"
A
delin*ncia
e't
a''ociada a pertur/aLe' Bowl/F, !58, !6! Ain'wort, !6!, !#8
do'
innicott, !5", !85, !!6, 2005 ( pseudoself )
patologia
2005 CFrulni<, !8!
www.sbpj.org
incular:
u%a pertur/ao acentuada do
1nculo
precoce.
Eelin*ncia co%o 'inal de e'perana4
?uccielli, !#!, 2002,
precoce'.
Dode 'er entendida co%o u%a
Balint, !6!, !##, !!"
1nculo'
9, !!0, !!, !!5, !!# AMuriaguerra, !8"
K't1%ulo e re'po'ta. 9
$ co%porta%ento delin*ente & apreendido e
Processo de sociai)a%*o
Bandura (!#, !#", !80) A
decorre do raca''o no proce''o de 'ocialiao pelo reora%ento de conduta' anti-'ociai'. Condiciona%ento operante. A delin*ncia relacionada a preMu1o' da %oral
Racioc/nio Mora
Diaget (!"2, !66, !#0,
eteron%ica e da %oral
!#, !!0)
auton%ica e ao raca''o na tran'%i''o do' alore' da 'ociedade conencional.
Identidade Identidade positi"a e ne#ati"a
Kric<'on (!66, !68,
A adole'cncia en*uanto
!6!, !#5)
etapa
de
/u'ca
de
identidade pr7pria au%enta Blo', !#! =ec
a eIpo'io a en%eno' oportuni'ta', tai' co%o o u'o
A%aral Eia', !8@
de
droga',
co%porta%ento' de ri'co, conduta' anti-'ociai'
di'uncionai', e
delin*ncia', *ue pode%
www.sbpj.org
'er li%itado' a e''a etapa ital. $ adole'cente pode delin*ir
'e%
'er
delin*ente.
A' prtica' inade*uada' da criana na pri%eira inncia 'o reorada' e o %undo e'colar 'e apre'enta repleto de diiculdade pra u%a criana in/il, Datter'on e Ei'ion (!85,
au%entando a
!!5)
pro/a/ilidade de raca''o e'colar e de'aMu'te. $'
Torn/errF (!8@, 200@,
Associa%*o co$ Pares
2006)
Dein56entes Blanc (!8#, 2000, 2002)
pare' co% co%porta%ento anti-'ocial contri/ue% para apereioar a' prtica' de de'iao, *ue depoi' tende% a per%anecer na'
?oitt e Ca'pi, 2002, 2006
diiculdade' de u% tra/alo e'tel, na' relaLe' co% a a%1lia, no contato co% a' droga' e nu%a inade*uada relao co% o %undo. A conduta anti-'ocial 'e torna per%anente.
Con(&7ncia de Tra%os
Ei'ion, Datter'on (!!5,
Eelin*ente' crnico' e
!!6)
p'icopata' po''ue% trao' conluente' *ue 'e
www.sbpj.org
encontra% no' inratore' co%un': pre'ente1'%o, /u'ca do praer, da ?acCord (!!#, !!!)
'ati'ao i%ediata, indierena aetia, egocentri'%o, alta de e%patia, dentre outro'. Huando 'e de'cree u% p'icopata, de'cree-'e u%
Allport (!"#)
Tra%os de Personaidade
delin*ente e 'eu' trao' de per'onalidade 'o
KF'enc< (!#0, !##,
eIe%pliicatio' do *ue 'e
!8", !8#)
encontra e% outro' delin*ente' de enraia%ento cri%ino'o. alta de per'pectia de uturo, alta de %e%oriao do pa''ado, carncia de pen'a%ento
B&sca do Pra)er +Presente/s$o-
Cu''on (!!8)
a/'trato, agitao co%pen'at7ria,
Born (!8")
pre'ente1'%o e unciona%ento p'1*uico pre'o ao Sa*ui e Sagora 'o algu%a' caracter1'tica' do' 'uMeito' delin*ente' e anti-'ociai'.
Enrai)a$ento Cri$inoso e Blanc (!8#, !!, 2002)
www.sbpj.org
$ proce''o de agraa%ento da atiidade cri%ino'a
pa''a por cinco e'tgio': a) apareci%ento> /) eIplorao> c) eIplo'o> d) conlagrao> e) tran'/orda%ento. Eelin*ente' li%itado' + adole'cncia e delin*ente' de carreira versus a ?oit (!!", 2002)
Contin&idade +continuity-
oe/er (!!0) r&cette e Blanc, !8#, 2002.
delin*ncia per'i'tente e co%o e'tilo de ida. Dode aer u%a lina de continuidade entre a delin*ncia oca'ional e a delin*ncia per'i'tente e grae.
'atores (a$iiares
;luec< e ;luec<, !50>
Eelin*ncia co%o u% produto da' condiLe' e
arrington, !!2/, !!#> ?inucin, !88
relaLe' na a%1lia e en*uanto u%a pertur/ao da co%unicao a%iliar.
$l'on, !#!> atlawic<, !#2, 2006
9i'te%a a%iliar de'co%pro%etido e ca7tico.
?cCord, 2002 e Blanc e Jano', 2002 Raplaa e $/erwittler, 2002
www.sbpj.org
OurF e oe''ner, 2002 ?uccielli, 2002, 2005 Jon'tone e Coo
Pr!ticas Ed&cati"as
oe/er, !!0>
i%plicao e de co%petncia de igilncia por parte do' pai',
(Parenting)
;luec< e ;luec<, arrington, !!2/, !!2c
di'ciplina eIce''ia%ente tolerante ou a%/1gua, (alta de 'uperi'o parental, negligncia).
Psicana/tico
reud,
raca''o do 'uperego co% u%a de/ilitada
Olein, !6", !6@, !#0, !#6, !8, 2006 A'Ua, !@#, =o'olato, !#@,
internaliao da' noLe' de lei, tran'gre''o e culpa. $ adole'cente tran'gride por cau'a de u% 'uperego eIce''ia%ente
=a'co'
co%placente e tolerante ou eIce''ia%ente r1gido, arcaico, e punitio. Dode-'e
9andler, !!0 =ouanet, !8"
e'ta/elecer a dierena entre delin*ncia por 'enti%ento de culpa (neur7tica e reatia) e
www.sbpj.org
delin*ncia por alta de 'enti%ento de culpa (perer'a e per'i'tente). $ Ti', !8#
adole'cente age por u%a incapacidade de pen'ar.
enicel, !8
Trata-'e de u% raca''o do i%aginrio.
edida, !68, !88 $ acting e a' atiidade' de ;ar%a, !60, !8@ ;old'tein, !60, !8#
ri'co
pode%
%aneira
'er
de
u%a
e'conder
(negar) a depre''o, e o ;in/erg, !#" ei%ann, !82 ?artin', !#"
adole'cente pode delin*ir 'e% 'er
delin*ente.
$ agir repre'enta o raca''o do pen'a%ento ao
Bion, !6", !8!, !!,
n1el da concepo e do
!!2>
conceito: incapacidade de
A%aral Eia', !8@, 2000>
de'enoler o aparelo de pen'ar o' pen'a%ento'. $'
Oern/erg, !8", !!5
ato' 'o e'/oo' de pen'a%ento' no pen'ado'
?ato', !86, !!, !!6
+ procura de u% int&rprete. 9o 'igniicado' e% /u'ca de 'igniicao, por*uanto ainda no no%eado'.
Passa#e$ ao ato
eld%an (!##, !!",
Al&% da l7gica da
!!#)>
racionalidade, o ato tran'gre''or carrega u%
agace (!@8, !5)>
www.sbpj.org
'entido, u% 'igniicado *ue
e'capa + con'cincia A delin*ncia pode 'er u% innicott, !85, !!6, 2005
'inal de e'perana. Huando u%a criana urta u%a caneta, ela no e't urtando 'o%ente u%a caneta. ?ecani'%o' de negao do dano, da re'pon'a/ilidade,
Mini$i)a%*o do ato
?ata (!5#, !8)
da 1ti%a, condenao do' condenadore' e p'eudoidealiao da' 3lealdade' 'uperiore'4.
www.sbpj.org