Srednji vek

Srednji vek- velika epoha e poha u istoriji covecanstva koja traje priblizno jedan milenijum ( od V do XV veka, počev o propasti Zapanog Rimskog Carstva o

početka buržoaske revolucije u Engleskoj) -

Toje takođe i prelazak iz robovlasničkog (antičkog) na feudalno (srenjovekovno) ruštvo, javlja se nova ruštvena snaga- feudalizam i nova ideologija – hrišdanstvo, a samim tim počinje i razvoj ranohrišdanske umetnosti

-

Nema jasne granice između ranohrišanske umetnosti i vizntijske

-

330. Carigrad inaugurisan

-

395. Podela carstva, zapad slabi zbog varvara

-

Urbana celina sa preko 500 000 stanovnika; dvorovi Cara i Vaseljenskog

patrijarha mesta stvaranja umetnosti i početak njenog širenja (Balkan, Rusija...) -

Vizantijski komonvelt- nezavisne ržave po vizantijskim uticajem

-

Vizantijska umetnost počinje a se razvija 476 goine, paom rimskog carstva

-

3 faze razvoja: 



ranohrišdanska umetnost- osnova iz koje se razvijaju istočna i zapana (3-6 vek) Srednjevizantijski period – dinastija Makedonaca (sredina 9-og – 1024.)

Poznovizantijski – ponovo uspostavljeno carstvo- dinastija Paleologa (1261 – 1453) Arhitektura -

Nastala na poručju koje se nalazi na teritoriji Zapanog rimskog cartva i vezana je za Carigrad

-

Zbog istorijske uslovljenosti i geografskog polažaja na granici Zapada i Istoka, vizantijska arhitektura arhitektura bili su preoređeni a sjeine elemente e lemente grčko-rimske i orjentalne umetnosti

Glavne odlike:

Centralni plan građevine- kupola, sreišnji prostor viši, ose iste užine - Bazilika – longitudinalni plan - Upisani krst – upisan u pravougaonu osnovu, na preseku brodova kupola ali i bočni elovi mogu imati svoje kupole - Jednokupolni plan : razvijen tip – na stupcima/stubovima i sažet tip – na -

lukovima -

Slobodni krst – nema pravougaonog tipa

Kraci iste užine – grčki krst, vertikalni kraj uži – latinski krst - Konha- kraci (1 oltarski i 2 horska) ako se završe polukružno govorimo o trikonhosu a ako je i ulaz polukružan govorimo o tetrakonhosu - Korišden delijasti način zianja - kamen svua okružen opekom; masivne crkve, razuđene u horizontali i vertikali; opeka prilagoljiva – dekorativne fasae sa keramičkim ukrasima -

-

Ulaz uvek na zapadu, oltar na istoku

-

Crkva mora imati naos i olterski prostor, ne mora da ima pripratu kao odvojen deo

Vede crkve mogu pre priprate a imaju otvorenu pripratu- exonarteks - Severno i južno o oltara proskomiija (protezis) i đakonija - Naos može biti poeljen na broove pri čemu je glavni najviši - Simbolično značenje (kupola – simbol neba, u tamburu kupole 4 pandatifa-

4 apostola) -

Podovi od kamenih ploča

Najznačajnije građevine ranog peioda Sofija Carigradska San Vitale (u Raveni)

Najznačajnije građevina srenjeg perioa -

Olike: upisani ili sloboni krst sa 1 ili 5 kupola (panatifi najčešde) Nea Moni (1042-1056; na Hiosu; arhitekte Nikita i Jovan) –  – jednobrodna

građevina sa kupolom kupolom koja počiva na 8 oslonaca

Sveti Luka (na Fokidi)- arhitektura upisanog krsta sa kupolom ispod koje se nalaze ugaone trompe raspoređene u rubu kvaratne osnove, sa apsidom na istoku koja je iznutra polukružna a spolja trostrana, na zapau sa 8 traveja Dafne (1100; u blizini Atine)- vidljivi elementi gotike Crkva Hrista Hore (Karie dzamija)- kupola od 7 m iz XII i paraklis iz XIV veka Srpska srednjevekovna umetnost -

Uticaj istoka i zapada

-

Srbi naseljavaju Balkan u VI i VII veku

-

Jasna podela:   

Raška škola (kraj XII – kraj XIII) – monumentalni stil Srspko-vizantiska škola (1300 -1371) Moravska škola ( 1371-1459)

Raška škola odlike: Plan romanike prilagođen pravoslavnom kultu, jenobrone bazilike sa kupolom ovojenim oltarom i pripratom, često sae ziaju male kapele uz naos, obično ie kamen pa malterisanje (osim u slučaju Stuenice koja je opladena mermerom), sekundarna plastika na portalima, oko krovnog venca u romaničkom duhu

Đurđevi stupovi- zaužbina Sv Simeona, neobičan plan zbog terena, izgrađen iz 3 faze, jasan uticaj romanike, 2 zvonika na zapanom pročelju Crkva Sv Đorđa- jednobrodna bazilika; ima vestverk, vestibile, lombardijski friz (uticaj romanike), ograđeni narteks i egzonarteks Studenica- ktitor Sv Simeon i sinovi, po zaštitom UNESCO-a, jednobrodna

crkva sa tri traveja, bočni vestibili, nema ne ma kule na zapanoj strani, izužena osnova, naos, priprata, kube o mermera, troelna apsia, ima vestibil i romanički portal, lombardijski friz

priprata, Žiča- ktitor Stefan Prvovenčani,  jednobrodna crkva sa tri traveja, priprata, nema vestibil

Mileševa- ktitor Vladislav , jenobrona crkva sa polukružnom apsiom, 2 traveja, pripratom;izna jenog traveja kružna kupola; plan osta nepravilan sa suženjem prema esnoj strani Pedka Patrijaršija- 3 crkve spojene pripratom, složena osnova Sopodani- jenobrona bazilika , trospratni zvonik, tambur kare, ušan dodao exonarteks Gradac

Lokalne škole: Bogoroica Ljeviška, Nikoljača, Morača Srpsko – vizantijska škola Odlike: 

Upisani krst



Jednokupolne i petokupolne



Bačvasti svo i polukružni luk

Hilandar- trikonhos, razvijen oltarski prostor, kosturnica, bedemi

Gračanica- dva krsta upisana jedan u drugi, centralna kupola stepenasto poignuta, delijasti način zianja, troelni oltar ečani- trodelna apsida, petobrodna bazilika sa trobrodnim nartexom Bogoroica Ljeviška - trobrodna bayilika, upisani krst, visoka kula / zvonik Kraljeva crkva u Studenici

Moravska škola Odlike:

  

Trikonhos

Delijasto zianje Ukrašeno skulpturom i rozeta

Lazarica – sažeti trikonhos, jednokupolna sa kupolom nad centralnim delom;

sekunarna plastika; fasaa slična kao na Ravanici - rozete, reljefi sa ažaja ma, profilisani pilastri Ravanica – osnova razvijenog petokupolnog trikonhosa, sekundarna plastika,

rozete, delijasti način zianja, bojeni ukras u viu šahovskog polja o opeke i maltera Ljubostinja – kombinovani trikonhos i upisani krst, rozete

Kalenid- najbogatije ukrašena fasaa u ovoj grupi; pravilni reovi kamena i opeke, vertikalni pilastri, kolonete; sažeti trikonhos, kube centralno, na pripratom, rozeta Ljubostinja – razvijeni trikonhos sa pripratom čiji svoovi nose kalotu;

prostrana priprata se razlikuje o sporenih; fasaa o lošijih materijala, grublji kamen pokriven malterom i ukrašen slikanim reovima